tepavTürkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyidurdurmak gerekmektedir

Ozan Acar14 Aralık 2012, Ankara

Çerçeve

1) Türkiye’nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi

2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi

3) Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

Türkiye, orta gelir tuzağına yakalanmıştır

1960’daki orta gelir

sınırı

1960’daki yüksek gelir

sınırı

2008’deki orta gelir

sınırı

2008’deki yüksek gelir

sınırı

Hem 1960’da hem 2008’de

orta gelirli ülkeler

1960’da orta gelirli olup 2008’de yüksek gelirli olan

ülkeler

Ülkelerin 1960 ve 2008 gelirlerine göre bulundukları gelir sınıflaması (Kişi başına gelirin logaritması)

Kaynak: Dünya Bankası, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları

Türkiye, 1990 ve 2000’de imalat sanayi üretimi en büyük 15 ülkeden biriyken, 2010 yılında ilk 15 içinde yer alamadı

ABD

Almanya

Japonya

İngiltere

Fransa

İtalya

Çin

Brezilya

İspanya

Kanada

Meksika

Avustralya

Hollanda

Arjantin

Hindistan

ABD

Japonya

Almanya

İtalya

İngiltere

Fransa

Çin

Brezilya

İspanya

Kanada

G.Kore

Meksika

Türkiye

Hindistan

Tayvan

ABD

Japonya

Almanya

İngiltere

İtalya

G. Kore

Kanada

Meksika

İspanya

Brezilya

Tayvan

Hindistan

Türkiye

Çin

Fransa

ABD

Japonya

İtalya

Brezilya

Fransa

İngiltere

Meksika

Türkiye

G. Kore

Çin

Almanya

Hindistan

Rusya

Endonezya

İspanya

Kanada

Sıralama

Türkiye

Türkiye

İmalat sanayi üretimi en büyük olan 15 ülke

Kaynak: McKinsey Global Institute

Türkiye’de imalat sanayi üretiminin ekonomi içindeki göreli önemi azalırken, orta gelir tuzağından çıkmak güçleşmektedir

Almanya

ÇinEndonezya

Orta gelir

ABD

30,629,6

24,821,320,920,219,519,218,518,017,7

Japonyaİsviçre

PolonyaMeksikaTürkiyeİtalya

RusyaBrezilya

Yüksek gelirHindistanHollanda

İspanyaKanadaİngiltereFransa

Avustralya

Üst-orta gelir

G. Kore

16,716,416,216,0

14,513,313,212,812,011,410,7

9,3

2.3-2.5-3.0-1.5-2.2-1.2-1.90.2

-0.02-2.3-4.8-4.1-0.7-1.0-2.4-0.8-2.3-2.7-5.9-7.2-5.9-5.3-3.9

En büyük 20 ekonomide imalatın katma değer içindeki payı (%, 2010)

Paydaki değişim (2000-2010)

17

46

7980

TürkiyeÜst-orta gelir

Orta gelir Yüksek gelir

18.5 18 6.3 1.6

Seçilmiş ülke gruplarında ve Türkiye’de 2000-2010 dönemindeki toplam büyüme (%)

Büyümeye imalatın katkısı (%)

0

10

20

30

40

50

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

%

Türk bankacılık sektörünün kullandırdığı nakdi krediler içerisinde imalat sanayi şirketlerinin payı

Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri, TCMB, TEPAV hesaplamaları

Toplam cirosu 25 trilyonu ya da pazar payı %25’i geçen birleşme ve devralma işlemleri Rekabet Kurulu’na bildirilmektedir.

Kaynak: Rekabet Kurulu kararları ve TEPAV hesaplamaları

İSO-1000’deki büyük gruplar arasında sanayiden çıkış yönünde bir eğilim var

22 2120 20

0

5

10

15

20

25

30

İmalat sanayii Hizmetler, enerji

2000-2006

GirişÇıkış

13

25

17

13

0

5

10

15

20

25

30

İmalat sanayii Hizmetler, enerji

2007-2010

İSO 1000’deki sanayi gruplarının Rekabet Kurulu iznine tabi devralma işlemleri

Sanayiden uzaklaştıkça verimliliği arttırmak, yenilikçi bir ekonomi olmak ve cari açık probleminden kurtulmak güçleşmektedir

Cari açıkARGE verimliliğiVerimlilik artışları

1 2 3

69

87

74

Çin

ABD 67

Meksika

İngiltere

87

Almanya

G.Kore

Japonya

89

89

İmalat sanayi alt kollarında verimlilikte yakınsama (2010)

ARGE harcamalarında imalat sanayinin payı (%, 2007)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

-20 -10 0 10 20

Cari açığın GSYİH’ya oranı (%)

İmal

at s

anay

inin

kat

ma

değe

r payı (

%)

İmalat sanayi ve cari denge (% GSYİH, 2010)

Kaynak: Rodrik (2011), McKinsey Global Institute, Dünya Kalkınma Göstergeleri

Çerçeve

1) Türkiye’nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi

2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi

3) Sanayisizleşmeyi durdurmak ve üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

İmalat sanayi üretiminin niteliği ile imalat sanayi üretiminin milli gelir içindeki payı arasında aynı yönlü kuvvetli bir ilişki bulunmaktadır

0 5 10 15 20 25 30 35

Üre

timin

nite

liği e

ndek

si

İmalat sanayi payı (% GSYİH)

0,0

1,0

Kore

2,0

2,5

Çin

ABD

Japonyaİsviçre Almanya

Türkiye0,5

-1,5

-1,0

-0,5

1,5

-2,0

Üretimin niteliği endeksi ve imalat sanayinin milli gelir içindeki payı, 2008

İmalat sanayi üretiminin yapısındaki nitelik problemi, sanayisizleşmenintemel nedenlerinin başında gelmektedir

Otomotiv

Giyim

Demir-Çelik

Tekstil

Elektrik-Elektronik

Sebze ve Meyve

Petrol ve petrol ürünleri

Metal Ürünler

Muhtelif ürünler

Metal olmayan mineraller

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

14.00%

0.00% 1.00% 2.00% 3.00% 4.00% 5.00% 6.00%

CA

GR

200

6-20

11 (%

)

Türkiye'nin dünya ihracatındaki payı (2011)

TR ortalaması

Yükselen sektörler

Geleneksel sektörler

Yıldız sektörler

Zor durumdaki sektörler

Türk imalat sektörlerinin rekabet gücü (2010)

Türkiye, düşükten orta teknolojili bir üretim yapısına geçmektedir. Ancak, ileri teknolojinin toplam ihracat içindeki payı oldukça sınırlıdır

24%

14%

İleri teknoloji

Düşük teknoloji

Orta teknoloji

Doğal kaynak

2010

5%

38%

39%

19%

2005

7%

42%

35%

16%

2000

9%

53%

1995

3%

56%

22%

20%

1990

4%

59%

19%

18%

Türkiye ihracatının teknolojik dağılımı (%)

0

20

40

60

80

100

120

Kore ve Türkiye’de ileri teknoloji ihracat (milyar dolar)

Kore

Türkiye

100

8987

8584

82 81 8077 76

73 73 73

6765

61 61

55 55 54

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Kaynak: BM Comtrade, TEPAV hesapları

İleri teknolojili ürünlerin payını arttırmadan gelişmiş ülkelerin ihracat sofistikasyon düzeylerine ulaşmak mümkün değildir Dünyanın en büyük 20 ekonomisinin ihracat sofistikasyon endeksi (EXPY) değeri, 2010Normalize edilmiş değerler, İsviçre = 100, Nijer=0

Orta gelir tuzağından çıkmak için ihracatın sofistikasyonunu gelişmiş ülkelerdeki seviyeye çıkarmak gerekmektedir2011’deki kişi başı gelir (log, dikey eksen) ve 1998’deki ihracat sofiskasyon endeksi değeri (log, dikey eksen)

Çerçeve

1) Türkiye’nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi

2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi

3) Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için nereden başlamalı?

1. Vergi sistemindeki aksaklıkların giderilmesi2. İşgücünün beceri düzeyinin geliştirilmesi3. Adalet sisteminin etkinliğinin arttırılması

Küresel Rekabet Gücü Endeksi alt bileşenlerinde Türkiye’nin sırası

2006 2012

2. Vergi 95 117

3. Adalet 56 83

4. Eğitim 58 74

(Endeks genelinde, 2012’de dünyada 43. sıradayız)

Vergi sisteminde kapsamlı bir reform yapmadan sıçrama yapmak zordur Kaynakların sektörel dağılımını belirleyen temel

unsurlardan biri vergi sistemidir Türkiye’deki sistem üretimi özendirmemektedir

Türkiye’de arsa fiyatlarının artışından doğan gelirler vergilendirilmiyor

İmar kanunundaki değişiklikler arsa rantının temelidir Üretim kapasitesi değil fabrikanın arsası güvencedir

Kore, gayrimenkul rantının önüne geçebilmiştir Spekülasyon varsa gayrimenkul işlemlerine ilave vergi getiriliyor Vergi oranı, sahip olunan konut sayısına bağlı olarak artıyor

Adalet sisteminin etkinliği, fikri mülkiyet ve ileri teknoloji arasındaki ilişki

• İdari Davalar Gecikme Endeksi, davaların hızlı sonuçlandığı ülkelerde 1’e yaklaşmaktadır.

• Fikri Mülkiyet Hakları Endeksi, bu hakların iyi korunduğu ülkelerde 6’ya yaklaşmaktadır.

• Balonların büyüklüğü, ülkelerin ileri teknoloji gerektiren ürün ihracatlarının toplam ihracatları içindeki payını temsil etmektedir.

Kaynak: World Justice Project Rule of Law Index, World Economic Forum Competitiveness Report, WDI

Eğitim düzeyi ve İngilizce konuşma performansımız, bizi ilk 10 arasına taşımaktan çok uzak.

Kaynak: OECD, BM

PISA 2009 Matematik Ortalama Puanı

PISA 2009 Fen Ortalama Puanı

İngilizce Yeterlilik Endeksi 

Ortalama Eğitim Süresi (Sene)

ABD 487 502 12.4Çin 543 520 47.6 7.5Japonya 529 539 54.2 11.6Almanya 513 520 56.6 12.2Fransa 497 498 53.2 10.6İngiltere 492 514 9.3Brezilya 386 405 47.3 7.2İtalya 483 489 49.1 10.1Hindistan 47.3 4.4Kanada 527 529 12.1Rusya 468 478 45.8 9.8İspanya 483 488 49 10.4Meksika 419 416 51.5 8.5Kore 546 538 54.2 11.6Avustralya 514 527 12.0Hollanda 526 522 67.3 11.6Türkiye 445 454 37.6 6.5Endonezya 371 383 44.8 5.8İsviçre 534 517 54.6 11.0Polonya 495 508 54.6 10.0

AlmanyaJaponya

İsviçre

ABD

İsveç

NetherlandsDanimarka

FransaBelçika

İrlanda

Canada

Lüksemburg

İtalya Avustralya

İspanyaÇek Cum.

Portekiz

Türkiye Yunanistan

Meksika MacaristanPolonya

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

0 2 4 6 8 10 12 14 16

yüks

ek v

e or

ta b

ecer

i düz

eyin

deki

ihra

catla

rın

topl

am iç

inde

ki p

ayı (

%)

PISA fen bilimleri sınavında 5. ve 6. seviyelerde başarı gösteren öğrencilerin yüzdesi

Eğitim kalitesini iyileştirmeden, üretim deseni dönüşümünü gerçekleştirmek mümkün değil

Kaynak: UNCTAD sınıflaması, COMTRADE veritabanı, OECD, TEPAV hesaplamaları

OECD ülkelerinin PISA sınavındaki başarı oranı ve orta ve yüksek seviyede beceri gerektiren ihracatın toplam ihracat içindeki payı, 2005

Sonuç

İmalat sanayinin ekonomi içindeki payı azalırken, orta gelir tuzağından çıkmak güçleşmektedir

Sanayisizleşmeyi durdurmak için düşükten yüksek katma değerli bir üretim yapısına geçmek gerekmektedir

Bunun için öncelikli olarak vergi, eğitim ve adalet sistemlerinin aksayan yönleri onarılmalıdır

Orta gelir tuzağının bölgesel boyutunu da ele almanın vakti gelmiştir

Aksi takdirde Türkiye’nin 2023 hedeflerini yakalayabilmesi iyice zorlaşacaktır