Tworzenie rynku w energetyce

Rola pastwa Profesor dr hab. in. Wadysaw Mielczarski

Politechnika dzka, European Energy Institute

Rynek naturalny, czy narzucony?Wikszo rynkw powstaa w sposb naturalny, a rola pastwa sprowadzaa si do ich ograniczania lub nawet likwidacji Energetyka od swojego powstania miaa charakter monopolistyczny, w szczeglnoci elektroenergetyka, ktra przez lata dziaaa w formie regionalnych monopoliRynek w elektroenergetyce jest wprowadzany poprzez regulacje prawne narzucane przez pastwo przy pewnym oporze istniejcych monopoli

Rynek wymaga regulacji prawnychPrzed 1999 uwaano, e do powstania rynku energii elektrycznej wystarczy powstanie giedy Praktyka pokazaa bdno tego typu zaoeKonieczne jest okrelenie zasad: dostpu do sieci, korzystania z sieci planowania pracy jednostek bilansowania

Rynek wymaga okrelonych struktur i zasad dziaaniaKoniecznym elementem dla powstania rynku energii elektrycznej jest powstanie:Mechanizmw wyceny energii w okresach godzinnych (30 minut)Mechanizmw planowania pracy jednostek wytwrczych w warunkach rynkowych na podstawnie ofertMechanizmw bilansowaniaPostania struktur odpowiedzialnych za realizacj tych zada i zapewnienie bezpieczestwa

Rynek w PolsceProjekt struktury rynku i realizacji funkcji rynkowych zosta zatwierdzony przez KERM w dniu 2 grudnia 1999Niestety projekt nie zosta wprowadzony do ustawy Prawo energetycznePewne oglne elementy rynkowe zostay okrelone w rozporzdzeniu (o przyczeniu do systemu)Reguy rynkowe zostay okrelone przez Operatorw w Instrukcjach Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyowej oraz Sieciach Rozdzielczych

Punkt startowy rynku Za punkt startowy mona uwaa 1 wrzenia 2001 roku, kiedy zosta wprowadzony rynek bilansujcy pozwalajcy na wycen energii w okresach godzinnychOd tego czasu poza wprowadzeniem aukcji na zdolnoci przesyowe pocze transgranicznych zanotowano regres i szereg manipulacji rynkowychNie powsta rynek odbiorcw kocowych - najwaniejszy

Uwarunkowania strukturalneZbudowano rynek hurtowy przystosowany do dziaania 33 firm dystrybucyjnych i 16 duych wytwrcwProcesy konsolidacji ograniczaj potrzeb istnienia tego typu rynku hurtowegoInstrukcje Ruchu i Eksploatacji stay si narzdziem monopolizacji rynku detalicznego poprzez wprowadzenie kar za korzystanie z tego rynkuMonopolizacja rynku trwa od lipca 2002 roku przy duej biernoci urzdw centralnych

Warunki konieczne funkcjonowania rynku energiiUstalenie gwnych struktur i zasad dziaania w ustawie Prawo energetyczne (2-3 stron) Ustalenie szczegowych zasad dziaania w rozporzdzeniach Sprowadzenie Instrukcji Ruchu i Eksploatacji do ustalenie szczegowych funkcji technicznych operatorw

Okrelenie struktur energetykiMechanizmy i struktury rynku zale od organizacji przedsibiorstw energetycznych Inne s dla wielu maych firm inne dla kilku pionowo zintegrowanychProces integracji, w tym pionowej, jest nieunikniony, jeeli nastpi prywatyzacjaPo konsolidacji znacznie wzronie warto firmKto zyska na wzrocie wartoci zaley od kolejnoci prywatyzacji i konsolidacji

Przykad efekty konsolidacji CEZ - Wzrost cen akcji1401802202603003403804204605001 Sty. 20041 Cze. 20041 Sty. 2005April 1, 2005Cena akcji CEZ [CZK]Wzrost wartoci akcjiSty. 2004 Gru. 31, 2004Sty. 2004 Kwi. 1, 2005+134%+178%Cena akcji w dniu 1 kwietnia, 2005CZK 406Source: Prague stock exchange; EZ, a.s. Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, d

Zakup firm dystrybucyjnych w Bugarii i RumuniiGrupa EZ w Bugarii, 2004 (67% udziaw w 3 EDCs )Sprzeda (TWh)Odbiorcy (m)Moce wytwrcze (MW)ZatrudnienieSprzeda (EUR m)7.61.804,905376Grupa EZ w Rumunii, 2003 (51% udziaw w EDC Oltenia) Sprzeda (TWh)Odbiorcy (m)Moce wytwrcze (MW)ZatrudnienieSSprzeda (EUR m)6.81.3603,027340* Exchange rate CZK/EUR 30Source:; EZ, a.s. Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, d

Moliwoci nabycia firm energetycznych w Europie rozpatrywane przez CEZCentral EuropeMoliwoci nabycia w latach 2004-2006Polska Wytwarzanie Dolna Odra, Kozienice, PAKDusrybucja ENEA and othersBugaria wytwarzanie TPPs Varna, Russe dystrybucja Rumunia dystrybucja Muntenia Sud, Wytwarzanie TPP Turceni, Rovinari, CraiovaCzarnogra wytwarzanie + kopalnie TPP Pljevlja, kopalnia RudnikMacedonia (Wytwarzanie + dystrybucja - grupa ESM)Source: EZ, a.s.Source:; EZ, a.s. Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, d

Rynek energii elektrycznej

Zakup energii z ogranicze

Rynkowy system zakupu ogranicze

Obecna sytuacjaElektroenergetyka jest przeregulowanaZamiast zasad okrelajcych dziaania rynkw w pewnych obszarach prbuje si szczegowo okrela zasady dziaania firm i podsektorw np. sprzedawcy z urzduKonieczne jest podzielenie ustawy Prawo energetyczne na cz elektroenergetyczn i gazow

Konieczne dziaaniaWdroenie regulacji wprowadzajcych:Decentralizacj rynku bilansujcegoRynki lokalne i lokalne obszary bilansowaniaRynek dnia biecegoRynek ogranicze sieciowychRynek rezerw mocy Rynek zdolnoci wytwrczychMechanizm rynkowy ograniczajcy emisje SO2 i w przyszoci NOx

Sposb wdroeniaPrawo energetyczne gwne zasady na kady rynek potrzeba 1/3 stronyRozporzdzenie o dziaaniu systemu elektroenergetycznego na kady rynek potrzeba okoo 1,5 2 stronInstrukcje Ruchu i Eksploatacji szczegy techniczne

PodsumowanieRynek energii elektrycznej jest wprowadzany poprzez regulacje rynkowe w ustawie Prawo energetyczne i rozporzdzeniachBez zdecydowanego dziaania organw centralnych efektywny rynek nie powstanie lub powstan jego wynaturzenia