1

REPUBLIKA E SHQIPRIS

MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCS

T dashur nxns,

T respektuar msues, drejtor t gjimnazeve dhe specialist t arsimit,

Motivim

Njohuri

Metod

UDHZUES

pr zhvillimin e kurrikuls s re

t gjimnazit

T mendosh

T reflektosh

T realizosh

TIRAN, 2010

2

T nderuar prindr,

Arsimi sht prgjegjsi e s sotmes ndaj s ardhmes s nj kombi. Ne e kemi

marr prsipr kt prgjegjsi duke e reformuar thell dhe n mnyr t gjithanshme

arsimin ton. Ne kemi pasur dhe kemi nj synim t vetm: Fmijt tan t bhen t zot

t prparojn e t gzojn nj Shqipri t integruar europiane.

Sfida jon sht: Prparimi i shoqris nprmjet aftsimit t qytetarve pr

prfshirje aktive n ushtrimin dhe zhvillimin e demokracis me ritme t larta t

ekonomis s tregut t lir.

Nj prgatitje e shndosh n bankat e shkolls dhe n auditort e universitetit

sht parakushti i suksesit ton n prballjen e ksaj sfide.

Ju e dini se e shtuam me nj vit arsimin e detyruar dhe e paksuam, po me nj vit,

gjimnazin. Nuk sht ky i vetmi ndryshim pr gjimnazin. Prmbajtja e tij u transformua

rrnjsisht. Tani, do nxns, bashk me prindrit e tij, przgjedh itinerarin e vet lndor,

q do t thot se secili vendos t msoj ato lnd q i plqejn m shum e q i duhen

pr t hyr dhe pr t vazhduar me sukses institucione t arsimit t lart ose, sipas

dshirs, edhe pr t filluar nj veprimtari n tregun e puns.

Risit nuk kufizohen me kaq. N kt gjimnaz t ri, msuesve u duhet t

ndryshojn thell dhe t japin msim e t vlersoj nxnsit po ashtu si kolegt e tyre n

vendet perndimore. sht nj hop i madh, i shumpritur dhe krejt i mundshm me

prvojn tanim t grumbulluar prej vitesh, fal hapjes ndaj informacionit bashkkohor.

N kt Udhzues, q keni n dor, prshkruhet jo vetm struktura e re e

gjimnazit, por, me hollsi t mjaftueshme, shtjellohet filozofia e tij, paraqiten

prmirsimet kryesore q duhet t marrin prsipr msuesit, madje dhe nxnsit,

gjithashtu detyrimet e drejtorit t shkolls dhe t DAR/ZA-ve.

3

Kemi prpara nj ndrmarrje komplekse dhe interesante, e cila do t prballohet

me prkushtimin e msuesve, t specialistve dhe t drejtuesve, edhe me ndihmn e

vazhdueshme q ata do t ken.

Ju uroj t gjithve mbarsi!

Me respekt,

4

PRDORIMI DHE ZBATIMI I KTIJ UDHZUESI BHET N PRPUTHJE

ME GJITH BAZN LIGJORE (VENDIME, RREGULLORE, UDHZIME

T MINISTRISE S ARSIMIT DHE SHKENCS)

PR MBARVAJTJEN E PUNS MSIMORE N GJIMNAZ

5

PRMBAJTJA

1. KAPITULLI I PAR: KURRIKULA E RE .......................................................... 8

1.1. MISIONI I KURRIKULS ..................................................................................... 8

1.2. SYNIMET .................................................................................................................. 9

1.3. STRUKTURA E KURRIKULS S RE ............................................................. 11

1.4. KURRIKULA PR NXNSIT ME NEVOJA T VEANTA ....................... 14

1.5. PLANI MSIMOR PR KURRIKULN BRTHAM T GJIMNAZIT ..... 14

1.5.1 FUSHAT E T NXNIT ............................................................................. 15

1.5.2. KURRIKULA BRTHAM ...................................................................... 16

1.5.3. ZGJEDHJA BRENDA KURRIKULS BRTHAM .............................. 17

1.5.4. KURRIKULA ME ZGJEDHJE T DETYRUAR ..................................... 19

1.5.5 KURRIKULA ME ZGJEDHJE T LIR ................................................... 24

1.6 PAKICAT ETNIKE OSE KULTURORE ............................................................ 36

1.7 KREDITET ............................................................................................................. 37

2. KAPITULLI I DYT: AFTSIT NDRKURRIKULARE ............................ 40

2.1 AFTSIA E KOMUNIKIMIT .............................................................................. 40

2.2 AFTSIA E PRDORIMIT T MATEMATIKS ............................................ 43

2.3 AFTSIA E PRDORIMIT T TEKNOLOGJIS S INFORMACIONIT

DHE T KOMUNIKIMIT

(TIK)............................................................................45

2.4 AFTSIA E MENAXHIMIT T INFORMACIONIT ....................................... 48

2.5 AFTSIA E ZGJIDHJES S SITUATAVE PROBLEMORE .......................... 50

2.6 AFTSIA E T MENDUARIT KRITIK ............................................................. 53

2.7 AFTSIA E T MENDUARIT KRIJUES ........................................................... 56

2.8 AFTSIA E T PUNUARIT N GRUP .............................................................. 58

2.9 AFTSIA E QNDRIMIT ETIK E SOCIAL ..................................................... 60

2.10 KOMPETENCAT ELS ..................................................................................... 62

3. KAPITULLI I TRET: PLANIFIKIMI I KURRIKULS NGA SHKOLLA . 63

3.1 DETYRIMET E SHKOLLS NDAJ NXNSVE PR KURRIKULN ....... 63

3.2.HARTIMI I PLANIT MSIMOR T SHKOLLS PR NJ VIT

6

SHKOLLOR.........................................................................................................64

3.2.1 KURRIKULA ME ZGJEDHJE T DETYRUAR.......................................65

3.2.2 KURRIKULA ME ZGJEDHJE T LIR....................................................66

3.2.2.1 PJESMARRJA E NXNSVE N PRFORCIM ................................66

3.2.2.2 SHTRIRJA E KURRIKULS ME ZGJEDHJE T LIR N DISA

KLASA..............................................................................................................................67

3.2.2.3 NDARJA E ORVE T KURRIKULS ME ZGJEDHJE T

DETYRUAR DHE ME ZGJEDHJE T LIR SIPAS KLASAVE..................................67

3.2.3 NDRRIMI I NJ LNDE ME ZGJEDHJE...............................................67

3.2.4 GJIMNAZE T SPECIALIZUARA............................................................69

3.2.5 PERSONELI MSIMDHNS...................................................................69

3.2.6 MSUESI KUJDESTAR.............................................................................71

3.2.7 RADHA E PUNS PR HARTIMIN E PLANIT MSIMOR T

GJIMNAZIT......................................................................................................................72

3.2.8 SI I PLOTSON SHKOLLA PARAPLQIMET E NXNSVE PR

KURRIKULN ME ZGJEDHJE......................................................................................73

3.2.9 FORMIMI I KLASAVE ME ZGJEDHJE....................................................74

3.3 KOMUNIKIMI ME NXNSIT DHE PRINDRIT E TYRE PR

KURRIKULN ME ZGJEDHJE............................................................................75

3.4 ORARI MSIMOR ................................................................................................ 76

3.5 CILI I MERR VENDIMET KURRIKULARE N SHKOLL? ...................... 77

3.6 ROLI I DAR/ZA-S ............................................................................................... 78

4. KAPITULLI I KATRT: MSUESI N KURRIKULN E RE ...................... 80

4.1. PLANI MSIMOR VJETOR I MSUESIT ........................................................ 80

4.2. PLANI DITOR I MSUESIT ................................................................................ 84

4.3. OBJEKTIVAT E PROGRAMIT MSIMOR ..................................................... 88

4.3.1 PRSRITJA...............................................................................................92

4.3.2 DETYRAT ME SHKRIM............................................................................94

4.4. PROJEKTET KURRIKULARE ........................................................................... 95

4.4.1 HARTIMI I NJ PROJEKTI KURRIKULAR NGA NXNSIT..............99

4.4.2 PLANIFIKIMI I NJ PROJEKTI KURRIKULAR NGA MSUESI

(MSUESIT).......................................................................................................103

4.5. DETYRAT E SHTPIS ..................................................................................... 113

4.6. VLERSIMI I NXNSVE ................................................................................ 115

4.6.1 VLERSIMI ME SHKRIM........................................................................116

4.6.2 VLERSIMI GOJOR.................................................................................119

4.6.3 VLERSIMI I NXNSIT GJAT DEMONSTRIMIT T

VEPRIMTARIVE PRAKTIKE...........................................................................121

4.6.4 VLERSIMI I MODULEVE PROFESIONALE.......................................121

7

4.6.5 PORTOFOLI I NXNSIT........................................................................121

4.6.6 PAK FJAL PR MJESHTRIN E VLERSIMIT T NXNSVE ME

NOT...................................................................................................................122

4.6.7 ZHVILLIMI PROFESIONAL I MSUESVE...........................................127

4.6.8 KRITERET E VLERSIMIT T NXNSVE.........................................128

4.6.9 VETVLERSIMI I MSUESIT..............................................................128

4.6.10 DISA DILEMA PRVLERSIMIN ME NOT.....................................129

4.7 NOTA MESATARE VJETORE E NXNSIT N NJ LNDE .................... 131

4.8 MBETJA N KLAS ........................................................................................... 133

4.9 PARIMET E MSIMDHNIE-MSIMNXNIES .......................................... 134

4.10 ROLI VENDIMTAR I DREJTORIT T GJIMNAZIT ................................... 143

5. KAPITULLI I PEST: MESATARET E NXNSIT, MATURA ................. 144

5.1 MESATARJA VJETORE PR NJ NXNS ................................................. 144

5.2 DFTESA E KLASS.......................................................................................... 147

5.3 MATURA SHTETRORE .................................................................................. 151

5.4 KRITERET E PROVIMIT PR LNDT ME ZGJEDHJE .......................... 152

5.5 MBETJA N MATURN SHTETRORE ....................................................... 153

5.6 MESATARJA E MATURS SHTETRORE .................................................. 154

5.7 MESATARJA E PRGJITHSHME E NJ NXNSI .................................... 155

5.8 DIPLOMA E GJIMNAZIT ................................................................................. 155

SHTOJCA NR. 1. DISA SHEMBUJ T MODULEVE PROFESIONALE ........... 158

SHTOJCA NR 2. MODELET E FORMULARVE PR KOHN DHE VENDIN E

KRYERJES S SHRBIMIT KOMUNITAR .......................................................... 165

FORMULARI 1 ............................................................................................................ 165

SHRBIMI KOMUNITAR ......................................................................................... 166

SHRBIMI KOMUNITAR DSHMI ........................................................................ 166

SHTOJCA NR. 3. FORMULAR PR KURRIKULN ME ZGJEDHJE .............. 167

SHTOJCA NR. 4. FORMULART Q NXNSIT DHE PRINDRIT E TYRE

DUHET T PLOTSOJN......................................................................................... 170

SHTOJCA NR.5. DFTESA E GJIMNAZIT.............................................................195

SHTOJCA NR.6. SI JAPIN MSIM MSUESIT N SHQIPRI..........................198

8

1. KAPITULLI I PAR: KURRIKULA E RE

1.1. MISIONI I KURRIKULS

N botn e sotme me ndryshime t prshpejtuara, ku njohurit grumbullohen e

dyfishohen brenda pak vitesh dhe profesionet shndrrohen thellsisht, madje zhduken e

lindin shum t tjera brenda nj brezi, arritjet shkollore kan kuptim vetm nse vlejn

pr jetn dhe pr t nxnit gjat gjith jets.

Shoqria e sotme ka nevoj pr individ t cilt prballojn ndryshimet,

prshtaten ndaj tyre, madje gjenerojn vet ndryshime. Jan kta individ q do t ken

sukses n t ardhmen.

Disa msues jan ende ngushtsisht lndor, megjithse shum nga njohurit pr

t cilat ata kmbngulin kaq shum dhe nxnsit prpiqen do dit ti prvetsojn, do t

treten dhe harrohen, ajo far mbetet, pasi harrohen shum nga ato q jan nxn, jan

konceptet dhe pikrisht kto jan m t vyera.

Shkolla sht ngritur pr prparimin e nj komuniteti a vendi dhe mishron

prgjegjsin e nj brezi ndaj brezit pasues.

Edukimi shkollor shikon prtej lndve e moduleve dhe duhet t aftsoj nxnsin

t jetoj n demokraci dhe t prballet me vshtirsit n ekonomin e tregut, duke u

bazuar n njohurit.

Msuesi profesionist prfytyron te nxnsi prher t rriturin. Ky sht misioni i

vrtet i tij. Ai duhet ta nxit nxnsin q t krkoj dije edhe prtej shkolls, pasi kjo do

ti mundsoj atij suksesin pr nj prshtatje m t mir me botn q e rrethon.

Modeli moral i sistemit arsimor sot sht shoqria demokratike. Shkolla sht

vendi ku msohet demokracia.

N kohrat q po jetojm, nxnsi ndryshon me ritme t shpejta. N kto kushte,

msuesit i del si prgjegjsi t shtoj ritmin e prparimit vetjak, sepse sfidat sot nuk jan

vetm te prfitimi i njohurive t reja shkencore, por kto t fundit duhet t vihen n

funksion t formimit t personalitetit qytetar t nxnsit.

Ndryshimet q ndodhin n shoqrin e sotme dhe njohurit e reja shkencore me t

cilat prballemi do dit, jan piknisja dhe pikmbrritja e kurrikuls. Shkolla sht

9

krijuar q t formoj nj njeri t suksesshm n jetn personale, n shoqri dhe n pun.

Ka ndryshuar vetm portreti i tij dhe portreti tanim sht prfunduar qkur aspirata e

njzshme sht integrimi europian, pra, sht qytetari i Europs moderne.

Synimet e kurrikuls n funksion t modelit t ri t shkolls prekin aspektin vetjak,

shoqror dhe ekonomik t nxnsit. Kto t fundit jan detajuar si m posht:

1.2. SYNIMET

Sistemi yn arsimor synon t kontribuoj n:

Realizimin e potencialit t individit dhe zhvillimin e mtejshm t ktij potenciali.

Prparimin e shoqris nprmjet aftsimit t qytetarve pr prfshirje aktive n

ushtrimin dhe zhvillimin e demokracis.

Mbarvajtjen e ekonomis s tregut t lir nprmjet aftsimit t forcave t puns

pr t prballuar ritme t larta t rritjes ekonomike dhe t zhvillimit teknologjik.

Kurrikula e gjimnazit ka pr synim ti siguroj secilit nxns zhvillimin e tij

maksimal etik, intelektual, fizik, social dhe estetik q ai t jet i zoti pr t nxnit gjat

gjith jets, q t mendoj n mnyr kritike, krijuese dhe eksploruese, tu prshtatet

ndryshimeve, t ket vetbesim, t dij t punoj n grup dhe t jet i gatshm t ofroj

prpjekjet e tij pr mirqenien, prparimin, lirin e demokracin e vendit e m gjer.

Kurrikula e gjimnazit synon t pajis secilin nxns me njohuri, aftsi dhe

qndrime t cilat ti bjn t mundur:

T arrij mirqenien vetjake (aspekti vetjak);

T jap ndihmes pr shoqrin (aspekti shoqror);

T ndihmoj n zhvillimet ekonomike dhe publike t vendit (aspekti ekonomik).

10

SYNIMET N ASPEKTIN SHOQROR

Kurrikula e gjimnazit synon q do nxns t bhet i aft:

T njoh t drejtat e individve t tjer, ti respektoj dhe ti mbroj ato.

T kuptoj t drejtat shoqrore t komuniteteve q u prket, ti respektoj dhe ti mbroj ato (familja, shkolla, vendi i tij dhe m gjer).

T punoj n grup.

T jet tolerant dhe t arrij kompromise.

T mbaj nj qndrim t hapur, t pavarur e kritik ndaj ideve t reja.

T mirkuptoj larmin e kulturave shoqrore.

T shfaq interes t vazhdueshm ndaj ndryshimeve shoqrore.

T mbaj qndrim pozitiv ndaj prmirsimeve shoqrore.

T ndihmoj n prmirsimet shoqrore t komuniteteve q u prket (familja, shkolla, , vendi i tij dhe m gjer).

T ushtroj forma demokratike n ndrveprimet shoqrore.

SYNIMET N ASPEKTIN EKONOMIK

Kurrikula e gjimnazit synon q do nxns t bhet i aft:

T bj zgjedhjet e tij t suksesshme ekonomike;

T bj zgjedhjet e tij t suksesshme t karriers;

T kuptoj prgjegjsit e tij ndaj mirqenies ekonomike t komuniteteve t cilve u prket (familja, shteti, rajoni dhe m gjer) dhe ti prmbush kto prgjegjsi;

T kuptoj prgjegjsit e tij n mbrojtjen e mjedisit dhe ti prmbush kto prgjegjsi;

T shfaq interes t vazhdueshm ndaj politikave dhe nismave ekonomike q kan t bjn me komunitetet t cilave u prket;

T kuptoj nevojat e brezave t ardhshm dhe t kontribuoj n prmbushjen e tyre.

SYNIMET N ASPEKTIN VETJAK Kurrikula e gjimnazit synon q do nxns t bhet i aft:

T njoh ant e tij t forta dhe t dobta.

T ket besim n veten e tij.

T kuptoj t drejtat e tij dhe ti mbroj ato.

T ket nn kontroll ndjenjat dhe sjelljet e tij.

T njoh prgjegjsit e tij ndaj vetes dhe ti prmbush ato.

T praktikoj nj mnyr t shndetshme jetese.

T ket interes pr msimin e vazhdueshm gjat gjith jets.

T prshtatet ndaj ndryshimeve.

T vendos pr veten ambicie t larta dhe t mundshme.

T siguroj mirqenien e vet shoqrore.

T siguroj mirqenien e vet ekonomike.

11

T zbrthyera n objektiva kto synime do t ndihmojn n nj mbarvajtje m t

mir te msimdhnies dhe msimnxnies.

Shkollat dallohen nga njra-tjetra nga uniteti i nj vizioni modern dhe nga

prpjekjet e prbashkta pr ta realizuar at.

1.3. STRUKTURA E KURRIKULS S RE

Me kalimin nga gjimnazi 4-vjear n at 3-vjear, Ministria e Arsimit dhe

Shkencs miratoi strukturn e re t kurrikuls, duke i dhn fund periudhs s gjimnazit

t profilizuar.

Gjimnazi me dy profile, natyror dhe shoqror, ishte nj hap i mir prpara n

krahasim me paraardhsin e tij, sepse n vend t nj kurrikule t njjt pr t gjith

nxnsit, u kalua, pr her t par, n przgjedhjen nga vet nxnsit.

Kurrikula n gjimnazin e ri sht e organizuar n kurrikul brtham dhe kurrikul

me zgjedhje. Kurrikula brtham sht e detyruar dhe e njjt pr t gjith. Kurrikula me

zgjedhje prbhet nga: kurrikula me zgjedhje t detyruar dhe kurrikula me zgjedhje t

lir.

Lista e lndve me zgjedhje t detyruar miratohet nga Ministria e Arsimit dhe

Shkencs, ndrsa lista e lndve/moduleve me zgjedhje t lir hartohet nga shkolla.

Nxnsi duhet t przgjedh vet n t dyja listat.

Nxnsi merr vendime tri her pr itinerarin e tij kurrikular dhe e bn kt n

fillim t do viti shkollor, kurse n gjimnazin e profilizuar mund t zgjidhte vetm nj

her, n klasn e 11-t.

Modeli i tanishm dhe ai i profilizuari zbatohen sot nga vende t ndryshme.

Ndrsa n gjimnazin e profilizuar nxnsit ndahen n dy grupe pr nga

paraplqimet, tani, sipas strukturs s re, przgjedhjet individuale jan shum m t

larmishme. Kjo shumllojshmri zgjedhjeje i ofron nxnsit mundsin t prballoj me

sukses ndryshimet dhe t prshtatet me kurrikuln me zgjedhje. Prve ksaj,

mundsohet nj specializim m i ngusht i nxnsve, p.sh., vetm n kimi dhe biologji

12

dhe jo n profilin natyror q prfshinte, ve kimis dhe biologjis, edhe fizikn e

matematikn.

N strukturn e re t gjimnazit, nxnsit u kushtojn m shum koh lndve t

prbashkta, n krahasim me kohn q u kushtonin n strukturn e gjimnazit t

profilizuar, sidomos po t kemi parasysh q ky i fundit zgjaste katr vite, pasi n t

prfshihej edhe klasa e nnt.

Ky organizim i mundson nxnsit nj formim t prgjithshm m t plot.

Prvojat dshmojn se nj baz e plot msimdhnieje i bn nxnsit m t zot pr

fardo dege t shkolls s lart, prfshir dhe degt profesionale.

Kurrikula brtham, e cila prmbledh lndt e prbashkta pr t gjith, sht

projektuar si e mundshme pr tu prballuar nga t gjith nxnsit.

Kurrikula e gjimnazit synon t mishroj njhersh dy t drejta t nxnsve:

E drejta e shanseve t barabarta,

E drejta pr t qen i ndryshm.

E drejta pr t qen i ndryshm, n mnyr m t hapur prmbushet nprmjet

lndve/moduleve me zgjedhje. Kjo do t thot se secili nxns przgjedh ato lnd ose

module t cilat e favorizojn pr nj bllok t caktuar profesionesh.

Nj nga detyrat e gjimnazit sht paraprgatitja e nxnsve pr shkolln e lart.

Mirpo nj pjes e nxnsve e vlerson gjimnazin si nj periudh pr formimin e nj

kulture t prgjithshme, e cila do tu bhet e muar gjat gjith jets. Ka nxns, dhe ata

mund t shtohen me kalimin e viteve, q paraplqejn t ndjekin gjimnazin jo thjesht

sepse u lehtson hyrjen n shkollat e larta, pasi nuk e kan planifikuar kshtu karriern e

tyre, por sepse dshirojn t ushtrojn nj profesion t fituar prmes kurseve t formimit

profesional.

Shkolla e lart i ka dyert t hapura edhe pr nxnsit e notave 7-8, madje edhe pr

ata t notave 5-6, pra, pr kdo q ka n dor diplomn e maturs. Kjo do t thot se

kurrikula me zgjedhje t detyruar, madje dhe ajo me zgjedhje t lir, duhet t ken oferta

q t jen t prshtatshme pr t tri nivelet e nxnsve. N veanti, kjo do t thot q edhe

kurrikula me zgjedhje t lir, t ciln e harton vet shkolla, do t duhet t prmbaj

lnd/module pr t gjitha nivelet e nxnsve, prfshir nivelin e notave 5-6.

13

Kurrikula me zgjedhje t lir sht trsisht n dor t shkolls, por duhet t bhet

kujdes q ajo t mos jet e tejmbushur me njohuri t vshtira. sht n dor t shkolls t

mos e teproj. Sigurisht, shkolla duhet t ofroj edhe lnd/module posarisht pr

nxnsit shum t mir.

Kurrikula brtham konsiderohet e mjaftueshme pr t prballuar fardo dege

t shkolls s lart. Kurrikula me zgjedhje e lehtson kt prballje, madje shton gjasat

pr t dal fitues n konkurrimin pr deg t paraplqyera.

Ka prher nj dilem pr peshat q duhet t zn n gjimnaz kurrikula brtham

dhe ajo me zgjedhje.

Pikpamja e kurrikuls s re sht se prvetsimi i lndve t kulturs s

prgjithshme nuk prfundon me arsimin baz, por duhet t vazhdoj deri n klasn e

fundit t gjimnazit.

Kjo pikpamje sht konkretizuar n kurrikuln e re me nj prqindje t lart t

kurrikuls brtham. Nga ana tjetr, nj ngushtim i tepruar i kurrikuls me zgjedhje do t

vshtirsonte prmbushjen e veoris s gjimnazit si nj periudh ku nxnsit prfitojn

nj specializim t mjaftueshm.

Pesha aktuale e kurrrikuls me zgjedhje sht nj kompromis me mundsin e

zbatimit t tanishm t saj.

Nj shtim i ksaj peshe do tu mundsonte m mir nxnsve t specializoheshin

n nj nga blloqet e tyre t paraplqyera: shkencor, shoqror, profesional dhe tregu i

puns, vese ky shtim rrezikohet t komprometohet gjat zbatimit tani, thjesht pr shkak

t prvojs ende jo t pjekur sa duhet t shkollave.

Kjo do t thot se, n nj perspektiv afatmesme dhe, aq m shum, afatgjat,

dora-dors me prmirsimin trsor t kushteve t zbatimit, menuja e kurrikuls me

zgjedhje do t duhet t zgjerohet, pa cnuar, gjithsesi, sigurimin e formimit baz t t

gjith nxnsve t gjimnazit.

Larmia e itinerareve individuale kurrikulare nuk shterrohet vetm nga kurrikula

me zgjedhje. Brenda vet kurrikuls brtham gjenden disa mundsi t tjera t studimit t

nxnsit. Si do t detajohet m posht, n programet e lndve t caktuara, si t arteve,

aftsimit pr jetn dhe teknologjis, ofrohen zgjedhje sipas paraplqimeve t nxnsve

dhe, her-her, sipas rrethanave lokale. Madje edhe brenda disa lndve me zgjedhje,

14

nxnsit, prsri, kan ofertn pr t przgjedhur. Kjo do t thot se hapsira

przgjedhse e nxnsve n kurrikuln e tanishme t gjimnazit sht m e gjer sesa

ofron kurrikula me zgjedhje.

1.4. KURRIKULA PR NXNSIT ME NEVOJA T VEANTA

Nxns me nevoja t veanta konsiderohen ktu ata q jan me aftsi t kufizuara

mendore ose fizike dhe ata q gzojn prirje veanrisht premtuese n nj fush t

caktuar t nxni.

Pr nxnsit me aftsi t kufizuara, Dispozitat Normative prshkruajn kriteret e

pranimit n gjimnaze t posame, t cilat funksionojn vetm pr ata, ose n gjimnaze t

zakonshme.

Kta nxns, n gjimnazet e zakonshme, nse nuk e kan t mundur q t

prparojn n nj lnd brtham, si sht edukimi fizik dhe sportet, ose n disa linja t

tyre, do t duhet t plotsojn kushtet e marrjes s diploms s maturs duke zgjedhur

lnd ose module me or msimore t njvlershme.

Pr nxnsit me prirje veanrisht premtuese, kurrikula mundson nivelin e

avancuar pr disa lnd, ndrsa vet shkolla mund t ofroj n kurrikuln e saj t lir

edhe lnd ose module t nivelit shum t lart pr nj specializim t caktuar.

Ndr veprimtarit jashtkurrikulare jan edhe prgatitjet pr olimpiadat,

konkurset ose garat, ku prfshihen kta nxns.

Nj shkoll mund t krijoj, me koh, tradita t spikatura n mirtrajtimin e

nxnsve me nevoja t veanta, t njrit nga t dy grupet, duke e pasuruar posarisht

kurrikuln me zgjedhje.

1.5. PLANI MSIMOR PR KURRIKULN BRTHAM T GJIMNAZIT

Plani msimor i gjimnazit parashikon 36 jav msimore n klasat e 10-ta dhe t

11-ta dhe 33 jav n klasn e 12-t. Java msimore pr t tri klasat: e 10-t, e 11-t, dhe

12-t, ka 30 or msimore.

Nj shkoll ka t drejt t shtoj orarin msimor edhe me deri n 2 (dy) or n

jav.

Kto or do t prdoren vetm pr kurrikuln me zgjedhje t detyruar.

15

Qllimi i ktyre orve shtes sht q t prmbushen sa m mir krkesat e

nxnsve pr lndt me zgjedhje t detyruar.

Vendimi pr shtesa n orar duhet br doemos n marrveshje me nxnsit dhe

prindrit e tyre. DAR/ZA-ja duhet njoftuar doemos pr kt vendim.

Ort shtes nuk zhvillohen n dy ditt e fundjavs, t shtunn ose t dieln.

Veprimtari jashtshkollore, si piknik, ndeshje sportive etj., mund t zhvillohen

gjat fundjavs, por prher me lejen me shkrim t prindrve, kurse kurrikula, madje dhe

shrbimi komunitar planifikohen pr ditt e zakonshme t msimit.

1.5.1. FUSHAT E T NXNIT

Kurrikula e gjimnazit prbhet nga nnt fusha t nxni.

N renditjen alfabetike, kto jan:

Artet

Edukimi fizik dhe sportet

Gjuha e huaj

Gjuha shqipe dhe letrsia

Karriera dhe aftsimi pr jetn

Matematika

Teknologjia

Shkencat natyrore

Shkencat shoqrore

Zakonisht, do fush e t nxnit prbhet nga disa lnd msimore (Shih tabeln 1).

N tabeln 1 tregohen lndt pr seciln fush t nxni.

Tabela 1: Lndt pr do fush t nxni

Nr. Fushat Lndt

1 Artet Muzika Vallzimi Teatri Arti pamor Historia e artit

16

2 Edukimi fizik dhe sportet Edukimi fizik dhe sportet

3 Gjuha e huaj Gjuha e huaj e par

4 Gjuha shqipe dhe letrsia Gjuha shqipe dhe letrsia

5 Karriera dhe aftsimi pr jetn Aftsimi pr jetn

Karriera

6 Matematika Matematika

7 Shkencat natyrore Kimia

Fizika

Biologjia

Shkenca e toks, e mjedisit dhe e hapsirs

8 Shkencat shoqrore Qytetaria

Historia

Gjeografia

Ekonomia

9 Teknologjia Teknologjia e informacionit dhe e komunikimit (TIK-u)

Teknologjia

1.5.2. KURRIKULA BRTHAM

Secila fush t nxni prfaqsohet n gjimnaz nga kurrikula brtham dhe nga

kurrikula me zgjedhje.

Plani msimor i kurrikuls brtham jepet (n tabeln 2).

Tabela 2: Plani msimor pr kurrikuln brtham n gjimnaz

Nr. Lndt Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t

1 Artet 1 1 1

2 Edukimi fizik dhe sportet 2 1

3 Gjuha e huaj e par 3 3 4

4 Gjuha shqipe dhe letrsia 3 3 4

5 Karriera, aftsimi pr jetn 1 1 1

6 Matematika 3 3 4

7 Kimia 2 2

Fizika 2 2

Biologjia 2 2

Shkenca e toks, e mjedisit dhe e hapsirs 2

Shkencat natyrore 2

8 Qytetaria 2 1

Historia 1 2 2

Gjeografia 1 2

Ekonomia 2

9 TIK-u 2 1

Teknologjia 2

Gjithsej: 26 23 24

Prqindja e kurrikuls brtham: 87% 77% 80%

17

1.5.3. ZGJEDHJA BRENDA KURRIKULS BRTHAM

N fushn e arteve dhe n at t aftsimit pr jetn, nxnsve u jepet e drejta e

zgjedhjes s lndve/moduleve lndore brenda fushs. Kshtu, pr fushn e arteve

ofrohen gjasht lnd.

a) FUSHA E ARTEVE

Fusha e arteve prbhet nga gjasht lnd:

Muzika,

Krcimi,

Teatri,

Arti pamor,

Historia e artit,

Historia e artit botror

Fusha e arteve ka gjithsej 105 or pr t tri vitet. Shkolla sht e detyruar q do

nxnsi ti siguroj pr artet 105 or.

Shkolla duhet t bj mos q t gjith nxnsit t msojn ndr katr lndt e

para t arteve, d.m.th.: muzika, krcimi, teatri dhe arti pamor. Muzika, krcimi, teatri, arti

pamor jan programuar t studiohen secila gjat tre semestrave (1.5 vite shkollore). Pra,

nj nxns gjat gjimnazit duhet t studioj n dy nga kto katr lnd.

Kshtu, nj nxns q zgjedh n fillim muzikn, e mson at n klasn e 10-t dhe

e vazhdon n gjysmn e klass s 11-t. M pas ai vazhdon me lndn e teatrit: e fillon n

gjysmn e dyt t klass s 11-t dhe e mbaron n prfundim t klass s 12-t.

Kur shkolla nuk ka mundsi t ofroj lndt m sipr, ajo vendos t zhvilloj

historin e artit shqiptar n klasn e 10-t dhe historin e artit botror n klasn e 11-t

dhe t 12-t.

Mund t ndodh q nxnsi e fillon n klasn e 10-t me historin e artit shqiptar,

pastaj vazhdon t gjith historin e artit botror dhe kshtu e prfundon detyrimin e tij n

fushn e arteve pr kurrikuln brtham.

18

Historia e artit botror sht e prbr nga katr module: Muzika, Krcimi,

Teatri dhe Arti pamor.

Nxnsi, pasi t mbaroj historin e artit shqiptar n klasn e 10-t, mund t

krkoj lndn e muziks. Ky nxns e fillon lndn e muziks n klasn e 11-t dhe e

mbyll n klasn e 12-t, por pa i mbushur t 105 ort. Pr t mbushur 105 ort n fushn

e arteve, ai mund t przgjedh nj nga modulet e historis s artit botror. Megjithat,

ka nj kufizim: nxnsit nuk i lejohet t przgjedh modulin e muziks te Historia e artit

botror, po qe se ka przgjedhur lndn e muziks. Ai duhet t przgjedh nj modul

tjetr, afrsisht me aq or msimore sa t mbushet numri 105 i orve msimore.

Nxnsve u duhen br t qarta kto larmi mundsish.

Nse pr disa nxns shkolla nuk e ka t mundur t prballoj me personelin e saj

katr lndt e para, ajo krkon vet ose me ndrmjetsin e DAR/ZA-s, plotsimin e

msuesve t arteve. Pr kt, drejtori i shkolls duhet t sigurohet qysh n qershor.

Vetm nse shkolla nuk siguron dot ndonjrn nga katr lndt e para (muzika,

teatri, krcimi, arti pamor), qoft edhe pr nj pjes t nxnsve, ather ofron pr ta

lndn Historia e artit shqiptar ose/dhe Historia e artit botror.

Gjimnazet, n qytetin ku e ka qendrn DAR-ja, duhet t sigurojn pr t gjith

nxnsit msimin e dy prej katr lndve t para t fushs s arteve.

Sipas mundsive t saj, shkolla vendos se sa klasa paralele do t hapen pr seciln

nga pes lndt. P.sh., nj shkoll me katr klasa t 10-ta, hap dy klasa pr lndn e

muziks, nj klas pr teatrin dhe nj klas pr historin e artit shqiptar.

b) FUSHA E EDUKIMIT T KARRIERS DHE E AFTSIMIT PR JETN

Fusha e edukimit t karriers dhe e aftsimit pr jetn prbhet nga dy lnd:

Edukimi i karriers,

Aftsimi pr jetn.

Secila nga kto dy lnd ka afrsisht numr t barabart orsh msimore. Ato zhvillohen

n tre semestra (1.5 vite shkollore).

Programi i lnds Aftsimi pr jetn prmban tri module:

- Edukimi shndetsor (18 or),

- Sjellja e sigurt (18 or),

19

- Ndihma e par (18 or).

N klasn e 10-t do t zhvillohen ort e edukimit shndetsor dhe nj nga dy

modulet e tjera. Shkolla vendos vet se cilin nga dy modulet e tjera, Sjellja e sigurt apo

Ndihma e par, do t zhvilloj n klasn e 10-t.

Programi prmban m shum se 18 or msimore pr modulin Edukimi

shndetsor, saktsisht 48 or, kurse detyrimi te kurrikula brtham sht vetm 18 or

msimore. Sipas plqimeve t nxnsve, shkolla vendos se cilat tema t edukimit

shndetsor do t msoj nxnsi si pjes t lnds brtham.

Pra, nj klas ose do t msoj "Siguria e jets + Ndihma e par", ose "Siguria e

jets + 18 or Edukimi shndetsor", ose "Ndihma e par + 18 or Edukimi

shndetsor".

N tabeln 3 sht nj shembull pr nj gjimnaz me dy klasa t 10-ta. Tabela tregon

numrin e orve javore pr kurrikuln me zgjedhje t detyruar.

Tabela 3: Shembull pr gjimnaz me dy klasa

Klasa e 10-t A Klasa e 10-t B

Shndeti (6 or)

T ushqyerit e shndetshm (12 or)

Gjithsej: 18 or

Shndeti (6 or)

Edukim seksual (6 or)

Edukimi mbi HIV-SIDA-n (6 or)

Gjithsej: 18 or

1.5.4. KURRIKULA ME ZGJEDHJE T DETYRUAR

Tabela 4: Kurrikula me zgjedhje t detyruar (or n jav pr klas)1

Fushat Lndt

Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t

2 Edukimi fizik dhe sportet Lojra sportive (1) (1) (1)

3 Gjuha e huaj e dyt

Anglisht Frngjisht Italisht

2 2 2

2 2 2

2 2 2

1 N tabeln e mposhtme disa numra jan shnuar n kllapa. Ato tregojn se lnda mund t przgjidhet

nga nxnsit edhe n disa klasa t tjera. sht fjala pr lnd t cilat mbyllen brenda nj viti shkollor.

20

Gjermanisht Spanjisht Gjuha greke Gjuha maqedonase etj.

2 2 2 2

2 2 2 2

2 2 2 2

4 Gjuha shqipe dhe letrsia Gjuha shqipe dhe letrsia (1) + (1) 2 1

5 Karriera, aftsimi pr jetn

6 Matematika Matematika 2 2 1

7 Shkenca natyrore Kimia 2 2

Fizika 2 2

Biologjia 2 2

8 Shkenca shoqrore Trashgimia kulturore Sociologjia Psikologjia Filozofia

2

2 2 2

(2) (2) (2) 2

Historia 2 2

Gjeografia 2

Ekonomia

2+2

9 TIK-u TIK-u 1 1 1

Teknologjia 1

P.sh., lnda me zgjedhje Lojra sportive mund t przgjidhet nga nxnsit n

seciln klas; Psikologjia mund t przgjidhet edhe n klasn e 12-t, po ashtu

Sociologjia, dhe, Trashgimia kulturore e klass s 11-t.

Nxnsi i przgjedh kto lnd n klasn pasuese, kur nuk i ka zhvilluar m par

ose ka qen mbets n to.

Gjithsesi, n do rast, lnda me zgjedhje ndiqet nga nxns t s njjts klas, bie

fjala, vetm nga nxnsit e klass s 12-t, kur flitet, p.sh., pr psikologjin.

Plani msimor i kurrikuls me zgjedhje t detyruar, i paraqitur tek tabela e

msiprme, mund t pasurohet n vitet e ardhme me vendim t MASh-it.

Kurrikula me zgjedhje t detyruar sht n disa lloje.

Kto jan:

Niveli i thelluar.

Gjuha e huaj e dyt.

Lnd t tjera me zgjedhje, t cilat jan pr t gjith nxnsit.

Zgjedhje e detyruar brenda lnds brtham.

21

a) NIVELI I THELLUAR

Programi i nivelit t thelluar

Niveli i thelluar i nj lnde nnkupton njhersh:

trajtim i lnds n nivel m t lart vshtirsie dhe

zgjerim i prmbajtjes n krahasim me lndn brtham, por prsri me nivel m t lart vshtirsie se ai i lnds brtham.

Niveli i thelluar zgjerohet m tej me dy mnyra:

Shtohen tema t reja brenda nj kapitulli brtham.

Shtohen kapituj t rinj.

M posht sht lista e lndve brtham, t cilat kan edhe nivelin e thelluar,

bashk me ort prkatse javore.

Tabela 5: Lndt e thelluara dhe ort prkatse javore

Lnda Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t Shuma

Biologjia 2 2

Ekonomia 2 2

Fizika 2 2

Gjeografia 2 2

Historia 2 2

Kimia 2 2

Gjuha shqipe dhe letrsia 2 2 1 5

Matematika 2 2 1 5

TIK-u 1 1 1 3

Niveli i thelluar i nj lnde brtham ka programin e vet, i cili sht i miratuar nga

MASh-i.

Msuesi

Pr zhvillimin e nivelit t thelluar, si rregull, przgjidhet msuesi q dallohet ndr

t tjert pr nivel t lart shkencor dhe pr suksese me nxnsit shum t mir n Maturn

Shtetrore ose/dhe n olimpiada.

22

Msuesi lndor i klass s 9-t kshillon nxnsit q, sipas mendimit t tij, mund

dhe duhet t ndjekin nivelin e thelluar t nj lnde brtham.

Msuesi lndor dhe ai kujdestar kshillojn q t ndrpres nivelin e thelluar at

nxns i cili jep shenja t qarta se nuk mund ta prballoj at.

Vlersimi i nxnsve

Lnda brtham dhe niveli i saj i thelluar jan dy lnd t veanta. Secila prej tyre

ka faqe m vete n regjistr, pra, edhe notat e veta. Secila ka notn e vet prfundimtare

vjetore.

Organizimi i klasave pr lndt e nivelit t thelluar mund t bhet sipas njrs nga

kto dy mnyra:

Nxnsit zhvillojn, p.sh., matematikn brtham, bashk me nxnsit e tjer dhe

vetm nivelin e thelluar e zhvillojn m vete;

Veohen nxnsit q kan krkuar, p.sh., matematikn e thelluar, n nj klas

m vete, me t ciln zhvillohet e gjith lnda e matematiks (brtham dhe e

thelluar).

Kur lnda brtham dhe ajo e thelluar zhvillohen n mjedise t ndryshme,

msuesi nuk i zhvillon gjat orve t kurrikuls brtham krkesat me nivel m t lart

vshtirsie, por nxnsve u jep detyra shtpie shtes nga ajo tem. Msuesi nuk merret n

ort e kurrikuls brtham me zgjidhjen e ktyre detyrave shtes. Kjo pun u prket orve

t nivelit t thelluar.

GJUHA SHQIPE DHE LETRSIA E THELLUAR

Gjuha shqipe dhe letrsia e thelluar zhvillohet n t tri vitet e gjimnazit. N klasn

e 10-t prbhet nga dy module me nga 36 or secili.

Nxnsi mund t zgjedh vetm njrin nga kto dy module ose t dy bashk.

N klasn e 11-t, gjuha shqipe dhe letrsia e thelluar sht e pandar n module

dhe z 2 or n jav.

23

b) LND T TJERA ME ZGJEDHJE T DETYRUAR

Kto jan lnd pr t gjitha nivelet e nxnsve. Disa prej tyre kan karakter

kryesisht zbatues, si: biologjia e zbatuar, fizika e zbatuar dhe kimia e zbatuar.

N tabeln m posht tregohen kto lloj lndsh.

Tabela 6: Lnd t tjera me zgjedhje t detyruar

Lnda Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t Shuma

Biologjia e zbatuar 2 2

Filozofia 2 2

Fizika e zbatuar 2 2

Historia me zgjedhje e klass s 11-t 2 2

Kimia e zbatuar 2 2

Psikologjia 2 2

Sociologjia 2 2

Trashgimia kulturore 2 2 4

Nxnsi nuk sht i detyruar q t przgjedh bashk nivelin e thelluar dhe

nivelin e zbatuar t nj lnde. P.sh., nxnsi nuk sht i detyruar q t przgjedh

biologjin e zbatuar dhe biologjin e thelluar. Ai mund ti przgjedh q t dyja, po qe

se i duhen, por mund t przgjedh vetm biologjin e zbatuar ose vetm at t thelluar.

Po kshtu pr t dy llojet e historis. Edhe n trashgimin kulturore mund t

przgjidhet vetm njra, ajo e klass s 10-t ose ajo e klass s 11-t; ose edhe t dyja.

c) GJUHA E HUAJ E DYT

Pr nxnsit q vijn nga arsimi baz me gjuh t huaj t par jo gjuhn angleze,

shkolla duhet t bj mos q tu ofroj si gjuh t huaj t dyt at angleze.

Nxnsi mund t msoj edhe dy gjuh t huaja t dyta si lnd me zgjedhje t

detyruar.

Nxnsit q nuk kan msuar ndonj gjuh t huaj n arsimin baz, do t duhet t

nisin nga fillimi nj gjuh t huaj. Kta nxns nuk mund t prfshihen n lndn

brtham t gjuhs s huaj t par, pasi kjo lnd sht vazhdim i asaj gjuhe t huaj t

ciln e kan msuar n arsimin baz. N kt rast t veant, nxnsi do t przgjedh nj

gjuh t huaj t dyt nga kurrikula me zgjedhje.

24

Shkolla duhet t bj mos q tu siguroj nxnsve vazhdimin e gjuhs s huaj

q ata kan msuar n arsimin baz.

N t dyja kto raste t veanta, nxnsi nuk i plotson ort e kurrikuls brtham,

sepse bn tri or n jav m pak gjat gjimnazit. Ai duhet ta plotsoj kt boshllk me

or t kurrikuls me zgjedhje.

d) ZGJEDHJE E DETYRUAR BRENDA NJ LNDE

Nj pjes e orve msimore t nj lnde sht e prbashkt pr t gjith nxnsit,

kurse pjesa tjetr nuk sht e till; ajo prmban zakonisht projekte. Shkolla ose nxnsit

do t zgjedhin midis disa projekteve sipas kushteve pr ti realizuar, por edhe sipas

interesave lokale ose t vet nxnsve.

E till sht lnda Trashgimia kulturore, e cila prbhet nga dy pjes. Ajo q

sht e prbashkt pr t gjith nxnsit q e kan przgjedhur at, dhe pjesa tjetr ku ka

disa oferta dhe u takon nxnsve dhe shkolls t przgjedhin n mes tyre.

1.5.5 KURRIKULA ME ZGJEDHJE T LIR

Shkolls nuk i vjen nga MASh-i prmbajtja e kurrikuls me zgjedhje t lir, por e

vendos vet.

Kurrikula me zgjedhje t lir sht n disa lloje.

Kto jan:

Modulet lndore,

Modulet profesionale,

Prforcimi,

Projektet kurrikulare n nivel shkolle ose disa klasash,

Shrbimi komunitar.

a) MODULET LNDORE

Moduli lndor sht nj organizim kurrikular q prcjell njohuri, aftsi dhe

qndrime pr nj shtje t caktuar t lnds. Modulet lndore q zhvillohen n gjimnaz

25

mund t jen module pr t cilat ka tekste msimore t miratuara nga MASh-i, module

pr t cilat ka vetm programe t miratuara nga MASh-i, apo module q mund ti hartoj

vet shkolla.

M posht jepen shpjegime pr secilin lloj moduli.

1. Module lndore n tekstet shkollore

T tilla jan lndt e fushs s arteve dhe lnda e aftsimit pr jetn.

Ato lnd t arteve, t cilat nuk jan prfshir te nj nxns n lndt brtham,

shkolla, nse mund, ia ofron si lnd me zgjedhje t lir. P.sh., nse nxnsit e nj klase

kan zgjedhur si lnd brtham muzikn, ather, shkolla, nse mund, n po at vit

shkollor, i ofron asaj klase si lnd me zgjedhje t lir historin e artit ose krcimin,

ose teatrin, ose artin pamor. Ky shembull sht detajuar n tabeln e mposhtme.

Shembull:

Kurrikula brtham

Kurrikula me zgjedhje t lir

Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t Klasa e 10-t Klasa e 11-t Klasa e 12-t

Muzik (36 or)

Muzik (18 or) Krcim (18 or)

Krcim (33 or)

Historia e artit shqiptar (36 or)

---- Historia e artit botror, Moduli Muzika

Duke vazhduar n t njjtn ide, po ilustrojm nj shembull t dyt me temat e

edukimit shndetsor.

Shembull:

Kurrikula brtham Kurrikula me zgjedhje t lir

Shndeti (6 or) T ushqyerit e shndetshm (12 or) Gjithsej: 18 or

Alkooli dhe drogat e tjera (12 or) Barnat (ilaet) (6 or) Edukim seksual (6 or) Edukimi mbi HIV-SIDA-n (6 or)

Barnat (ilaet) (6 or) Edukim seksual (6 or) Edukimi mbi HIV-SIDA-n (6 or) Gjithsej: 18 or

Shndeti (6 or) T ushqyerit e shndetshm (12 or) Alkooli dhe drogat e tjera (12 or)

26

2. Module me programe t miratuara nga MASh-i

Module t tilla jan:

Modulet

1. Njeriu dhe ndryshimet klimatike

2. Lojrat sportive:

2.1 Basketboll

2.2 Volejboll

2.3 Futboll

2.4 Hendboll

3. Module t tjera lndore, t cilat zhvillohen nga vet shkollat

Tema modulesh t tilla mund t jen:

Mjeshtria skenike

o Nj regjisor ose aktor, n rastin m t mir, por edhe msuesi i artit

(teatrit) ose i gjuhs shqipe dhe letrsis, mund t vn n sken nj pjes

teatrale ose nj fragment t saj. Nxnsit kan nj rast t mir pr t

zhvilluar nj modul t integruar, pasi do t duhet t njihen mir me

periudhn historike, sidomos me zakonet e saj, si p.sh., veshjet, t

analizojn nj vepr letrare, t ushtrohen n t folurin korrekt etj.

Jetshkrimi i personazheve t shquara t shkencave, t historis, t arteve

o Jeta e nj njeriu t madh lehtson t kuptuarit e zhvillimeve t shkencs, t

historis ose t arteve dhe sht njhersh nj shembull moral.

Valle popullore t vendit ose t huaja, apo krcime moderne.

Shkolla mund t bashkpunoj me organizma, t tilla si OJF, fondacione etj.,

madje edhe me gjimnaze t tjera ose shkolla profesionale, pr t shkmbyer module t

gatshme. Shkolla mund t prshtat module t prgatitura nga t tjer, por sht ekipi

kurrikular i shkolls ai q prcakton se cili do t bj prshtatjen. T till mund t jen

msues t asaj shkolle, specialist, pedagog, veprimtar t OJF-ve ose fondacioneve etj.

Gjithashtu, msues t shkolls, vet ose n bashkpunim me specialist apo

pjestar t komunitetit, krijojn module, d.m.th. hartojn programin e moduleve dhe

shkruajn prmbajtjen e tyre.

27

Modulet, t cilat i krijon vet shkolla, duhet t jen t zhveshura nga t gjitha

llojet e diskriminimeve q prshkruhen n ligjet e Republiks s Shqipris dhe n

dokumentet ndrkombtare t nnshkruara nga Republika e Shqipris2.

b) MODULET PROFESIONALE

Modulet profesionale ofrojn zotrimin e njohurive dhe t shprehive pr

miniprofesione t cilat vlejn pr tregun e puns. Fjala nuk sht pr profesione t

mirfillta q duan shum koh pr tu zotruar, si profesioni i hidraulikut ose i

elektricistit.

Modulet profesionale do t ken doemos edhe njohuri t reja teorike, por, n

radh t par dhe kryesisht, ato duhet t ken natyr praktike.

Secili nxns sht i detyruar t certifikohet pr nj numr minimal orsh

msimore n modulet profesionale. Ky kufi minimal, pr t tri vitet, sht gjithsej 36 or.

Nj nxns mund t shlyej detyrimin e tij pr modulet profesionale edhe brenda

nj viti shkollor.

Ashtu si pr modulet lndore, edhe modulet profesionale mund t shkmbehen

ose t prshtaten nprmjet bashkpunimit me organizma, t tilla si OJF, fondacione,

madje edhe me gjimnaze t tjera. Burim i pasur modulesh profesionale jan shkollat

profesionale, kompani private, organizata biznesi etj.

Vet msuesit e shkolls mund t hartojn module profesionale t cilat i shkojn

prshtat profilit t tyre, si: msuesi i teknologjis, i fiziks, i kimis etj. Shkolla mund t

punsoj me koh t pjesshme specialist pr t zhvilluar module profesionale.

Specialist t till mund t zhvillojn modulin n nj ose m shum gjimnaze.

Nxnsit mund t ndjekin nj modul edhe n nj shkoll profesionale ose n nj

gjimnaz tjetr.3

Module profesionale mund t zhvillohen edhe n mjedise joshkollore, p.sh., n

nj restorant. N kto raste instruktori duhet t ket licencn e trajnimit pr specialitetin

prkats.

2 Ekipi kurrikular i shkolls kujdeset q t gjitha modulet t jen t zhveshura nga t gjitha llojet e

diskriminimeve q prshkruhen n ligjet e Republiks s Shqipris dhe n dokumentet ndrkombtare t

nnshkruara nga Republika e Shqipris. 3 Ky kalim mund t rregullohet edhe me miratimin e nj rregulloreje t posame.

28

N regjistr nuk shnohet thjesht Modul profesional, por shkruhet edhe tema e

plot e modulit.

Nj modul profesional mund tu ofrohet nxnsve kur msuesi ose instruktori

kan kompetencn e mjaftueshme profesionale dhe kur sht siguruar plotsisht baza

materiale e nevojshme.

P.sh., nj modul pr vreshtarin mund t jet mjaft i prshtatshm, por shkolla

duhet t siguroj bazn materiale t mjaftueshme.

Dy module profesionale kan program dhe tekst t gatshm. Kto jan Guida

turistike dhe Fotografia dhe fotoshopi. Secila prej t dyjave zhvillohet prgjat nj viti

shkollor.

Nj gjimnaz mund t jet i prir pr modulet profesionale. N kt rast, gjimnazi

ofron n kurrikuln me zgjedhje t lir vetm module profesionale, pra jo edhe module

lndore. (Do ti duhet t prmbush vetm detyrimin pr shrbimin komunitar dhe

projektet n nivel shkolle ose disa klasash pr t cilat shkruhet pak m posht).

Disa shembuj t moduleve profesionale jepen n shtojcn nr. 14.

c) PRFORCIMI

Prforcimi sht ndihmes pr nxnsit me vshtirsi n t nxn. Ai planifikohet

nga shkolla vetm pr lndt brtham.

Qllimi i prforcimit sht tu jap mundsi nxnsve q t arrijn nivelin

minimal t objektivave t arritjeve pr nj lnd.

Msuesi e planifikon prforcimin duke u piknisur nga programi i lnds pr at

klas, por, nse e shikon t nevojshme, ai mund t trajtoj edhe njohurit e klasave

paraardhse.

Programi vjetor i prforcimit i nj lnde, pr nj klas t caktuar t gjimnazit

prmban:

nivelin minimal t atyre objektivave t arritjeve, t cilat i prshkruan programi

lndor,

nivelin minimal t atyre objektivave t arritjeve, t cilat i prshkruajn programet

lndore t klasave paraardhse.

4 Shtojca nr.1 sht e ilustruar n fund t ktij dokumenti.

29

Gjat zhvillimit t prforcimit, msuesi prcakton prmbajtjen e orve msimore

edhe nga:

sugjerimet e msuesit lndor pr mangsit e nxnsve t tij,

krkesat e vet nxnsve.

Pr nj lnd, n nj vit shkollor, prforcimi zhvillohet pr 36 or msimore, nga

1 or n jav.

Msuesi

sht e dshirueshme q prforcimi pr nj nxns t zhvillohet po nga msuesi i

lnds brtham, por nuk sht e detyrueshme. Msuesi q przgjidhet pr prforcimin,

duhet t dallohet pr prvoj t suksesshme me nxnsit n vshtirsi t nxni.

Pr nxnsit q nuk e kan msuesin e vet lndor msuesin e prforcimit,

bashkpunimi i rregullt i msuesit t prforcimit me msuesin lndor pr mangsit tipike

dhe progresin e ktyre nxnsve sht nj procedur e detyrueshme. Kta msues takohen

periodikisht sipas nj kalendari t miratuar nga drejtori i shkolls.

Msuesi i prforcimit, prve shpjegimeve q u jep nxnsve n lidhje me lndn,

u cakton atyre edhe detyra shtpie, t cilat nxnsit i mbajn n fletore t veant.

Nxnsi, n bashkpunim me msuesin, gjat ktij procesi plotson portofolin e

tij t progresit, i cili prmban fletoren e detyrave t shtpis, detyra t kontrollit etj.

Ort msimore t prforcimit prfshihen n ngarkesn zyrtare t msuesit.

Ora e prforcimit prfshihet n orarin e shkolls, ashtu si lndt ose modulet e

tjera.

Vlersimi i nxnsve

Nxnsi nuk vlersohet me not prfundimtare pr prforcimin, megjithat,

vlersohet me not n detyrat e kontrollit ose pr prgjigjet e tij n or t veanta.

Vlersimet jan: Shum mir, Mir dhe Dobt.

N faqen e posame t regjistrit pr prforcimin, kto vlersime shnohen shkurt,

prkatsisht me shkronjat S, M dhe D.

Kreditet:

30

Nxnsi fiton kreditet e prforcimit (36 or msimore = 1 kredit), vetm n qoft

se ai kalon n lndt pr t cilat sht kryer prforcim. Kur nxnsi mbetet n lndn

prkatse, ai nuk fiton kredite pr prforcimin e kryer.

d) PROJEKTET KURRIKULARE N NIVEL SHKOLLE OSE DISA KLASASH

Secili nxns sht i detyruar t marr pjes n nj numr orsh msimore pr

projekte n nivel shkolle ose disa klasash. Pr t tri vitet, numri i orve sht gjithsej 18.

T 18 ort q nj nxns ka detyrimin t punoj n projekte t tilla, mund t

realizohen brenda nj viti shkollor ose t ndahen n m shum se nj vit shkollor.

Kto or jan t planifikuara pr tu zhvilluar n mjedise msimore, nn drejtimin

e drejtprdrejt t msuesit ose t msuesve, dhe shnohen n regjistr po ashtu si ort e

tjera msimore.

N regjistr nuk shnohet thjesht Projekt kurrikular, por shkruhet edhe tema e

plot e projektit.

Temat e projekteve t tilla vendosen nga ekipi kurrikular i shkolls, pas

propozimeve dhe shkmbimit t mendimeve me msuesit, me nxnsit dhe prindrit e

tyre, me prfaqsues t tjer t komunitetit shkollor dhe t qeverisjes vendore, gjithashtu

me OJF ose fondacione etj.

Krkimi i temave t prshtatshme kryhet m shum nga ekipi kurrikular i

shkolls, i cili mbledh sugjerimet nga msuesit, nga nxnsit, nga prindrit e nxnsve,

doemos nga prfaqsues t qeverisjes vendore; gjithashtu ai heton mundsit e

bashkpunimit me organizma qeveritare dhe joqeveritare. Ekipi kurrikular ia rekomandon

temat drejtorit t shkolls, i cili pret miratimin dhe kontributin e bordit t shkolls.

Ekipi kurrikular i shkolls cakton ngarkesn n or msimore t secilit msues t

prfshir n nj projekt t till.

Projekte t tilla mund t ofrohen dhe t zhvillohen nga organizma jashtshkollor,

si: OJF, ambasada etj. N kto raste, t dy palt, shkolla dhe organizmi q merr prsipr

realizimin e projektit, nnshkruajn nj marrveshje ku prcaktohen detyrimet e t dyja

palve, objektivat e arritjeve t nxnsve dhe mnyrat e vlersimit t tyre. N

31

marrveshje saktsohet dhe numri i orve msimore q u llogaritet msuesve t cilt

bashkpunojn n zhvillimin e projektit.

Prgjegjsin pr mbarvajtjen e projektit e ka shkolla, pikrisht, ekipi i msuesve

q sht ngarkuar pr zhvillimin e projektit dhe drejtoria e shkolls q ndjek ecurin e

nxnsve.

Nj veori e nj projekti t till sht q ndrmerret prtej nj klase t vetme.

Ktu prfshihet e gjith shkolla, ose nj projekt i caktuar merret prsipr nga paralelet e

nj klase apo t dy klasave (p.sh., klasat e 10-ta A dhe B, ose klasa e 10-t dhe klasa e

11-t).

Zakonisht, temat e projekteve komplekse zbrthehen n nn-tema, t cilat merren

prsipr nga nj paralele ose grupe nxnsish brenda nj paraleleje, ku secili nxns ka

nj detyr t prcaktuar qart.

P.sh., nse tema e projektit do t ishte Ndotja n zonn ku banojm, kjo mund

t zbrthehet n nn-tema n mes klasave, d.m.th. n fusha t veanta ekspertize. T

tilla nn-tema mund t jen: Legjislacioni ekzistues pr mbrojtjen nga ndotjet,

Ndotja akustike n zonn ton, Ndotja e ajrit ose Kompanit e biznesit q

shkaktojn m shum ndotje etj.

Projektet kurrikulare mundsojn nj nivel t lart integrimi kurrikular. Shum

fusha t nxni prfshihen n t njjtn koh n realizimin e projekteve kurrikulare.

Vlera e veant e ktyre projekteve sht q ato t jen t zbatueshme n jetn e

prditshme.

Projekti kurrikular nuk sht i barasvlershm me nj veprimtari jashtshkollore.

P.sh., festimi i dits s vers sht veprimtari jashtshkollore dhe nuk duhet prfshir

n projektet kurrikulare.

e) SHRBIMI KOMUNITAR

Shrbimi komunitar i nxnsit sht veprimtari konkrete e kryer nga nxnsit,

jasht orarit msimor, pa shprblim financiar, n dobi t:

njerzve n nevoj (t smurve, t droguarve, handikapve, jetimve, t varfrve,

t papunve, t moshuarve, fmijve etj.);

32

komunitetit (si mbrojtja e mjedisit nga ndotja, organizimi i veprimtarive sociale

komunitare etj.).

Synimi i shrbimit komunitar sht t prforcoj prgjegjsit e nxnsit si

individ i nj komuniteti.

Objektivat e prgjithshm t shrbimit komunitar jan:

t formoj te nxnsit prirjen pr vullnetarizm si nj qndrim gjat gjith jets;

t formoj te nxnsit prirjen pr tu prkujdesur pr njerzit n nevoj si nj

qndrim gjat gjith jets;

ti ndrgjegjsoj nxnsit pr nevojat e komunitetit;

ti informoj nxnsit rreth prpjekjeve pr kujdes social n komunitet;

ti bj nxnsit t ndihen t vlefshm pr komunitetin;

t jap prvoja t cilat u duhen nxnsve pr jetn e prditshme dhe karriern.

Shrbimi komunitar mund t kryhet:

pran organizatave jofitimprurse q zhvillojn shrbime komunitare;

pran qendrave publike t shrbimit komunitar;

n institucione t sektorit publik, si: spitale, azile, erdhe, kopshte, shkolla etj.;

n komunitet, me miratimin e titullarve t institucioneve shtetrore prkatse:

pr gjelbrimin, pastrimin apo mirmbajtjen e nj zone, pr t ndihmuar familje t

cilat nuk kan mundsi fizike t prballojn nevojat e jets s prditshme etj.;

n shkolln ku nxnsit msojn (p.sh.: kujdesi pr hapjen e nj ekspozite mbi

nj tematik sociale me rndsi pr jetn e komunitetit; ngritja dhe mirmbajtja

e nj kndi sportiv; krijimi dhe/ose mirmbajtja e nj mjedisi t gjelbruar, n

formn e patronazhit me nxnsit e klasave m t ulta etj.).

Nuk prfshihet te shrbimi komunitar pjesmarrja n:

veprimtari pr biznese private;

veprimtari pr pjestar t familjes, pr njerz t afrt;

veprimtari ekstrakurrikulare t shkolls (si: konkurse, ndeshje sportive etj.).

33

Nuk duhet t reduktohet shrbimi komunitar n pastrimin e mjediseve t shkolls.

Gjat tri viteve t gjimnazit, secili nxns duhet t kryej gjithsej 18 or shrbim

komunitar.

Ndarja e orve n vite bhet sipas veorive t veprimtarive. Nxnsi nuk sht i

detyruar t kryej shrbim komunitar n do vit, megjithat, rekomandohet nj

shprndarje pak a shum e njjt, sidomos pr t mos mbingarkuar vitin e fundit t

gjimnazit.

Nuk sht e thn q t gjith nxnsit e nj klase t kryejn t njjtin lloj

shrbimi komunitar.

Nj nxns mund ta prfundoj shrbimin e tij komunitar edhe brenda nj viti

shkollor.

Shrbimi komunitar mund t kryhet edhe gjat pushimeve t vers. N kt rast

ort llogariten pr vitin pasardhs.

Pr informimin e nxnsve rreth shrbimit komunitar, shkolla planifikon n orarin

msimor 1-2 or, t cilat organizohen n baz klase, paraleleje ose m gjer. Ktu ftohen

prfaqsues t institucioneve q prgjigjen ose ndrmarrin veprimtari t prkujdesjes

komunitare, prfaqsues t qeverisjes vendore, bashkis ose komunave. Rekomandohet

q n takime t tilla t ftohen edhe prindrit e nxnsve.

Pr shkmbimin e prvojave dhe mbresave ndrmjet nxnsve rreth shrbimit

komunitar, planifikohen n orarin msimor 1-2 or n vit, t cilat organizohen, si rregull,

n baz klase, por nuk prjashtohet edhe organizimi m i gjer.

Nxnsit tregojn pr veprimtarit e kryera, vlerat q kan pasur pr ta, mbresa t

veanta, madje edhe sugjerime se si mund t prmirsohen. Bisedat duhet t jen t

lirshme dhe jo n form raportimi.

Nj nxns mund t plotsoj ort e shrbimit komunitar vetm me nj veprimtari

ose me disa veprimtari t t njjtit lloj, apo t llojeve t ndryshme, n t njjtin institucion

ose n institucione t ndryshme.

Lloji i shrbimit komunitar, vendi ku do t kryhet dhe veprimtarit prkatse

planifikohen nga nxnsi (nxnsit) n bashkpunim me prindrit, shkolln dhe

institucionin ose individt prfitues.

34

sht e rndsishme t kihet parasysh q nxnsi sht ai q zgjedh shrbimin

komunitar. Nxnsi ndihmohet t zgjedh nprmjet informacionit q i jep shkolla dhe

nprmjet informacionit q siguron n rrug vetjake dhe me ndihmn e prindit.

Shrbimi komunitar mund t organizohet me grupe t vogla nxnsish, me t

gjith klasn ose individualisht.

Prindi duhet t miratoj me shkrim prfshirjen e fmijs s tij n nj shrbim t

caktuar komunitar. Shkolla duhet t informoj prindin pr gjithka q ka t bj m

shrbimin komunitar n trsi dhe, n veanti, pr shrbimin q ka zgjedhur fmija i tij.

Prindi ka t drejt t propozoj pr fmijn e tij llojin e shrbimit komunitar ku mund t

prfshihen edhe nxns t tjer.

Prindi ka t drejt edhe t ofroj falas lehtsira pr kryerjen e shrbimit komunitar

(p.sh., transportin etj).

Pr mbarvajtjen e shrbimit komunitar, n shkoll ngrihet nj komision, i cili

prbhet nga msuesit q prgjigjen pr mirkryerjen e ktij shrbimi nga nxnsit.

Komisioni i shrbimit komunitar kryesohet nga nj nndrejtor ose nga drejtori i shkolls.

Komisioni i shrbimit komunitar:

siguron pr nxnsit informacion t mjaftueshm pr shrbimet e mundshme

komunitare;

shqyrton dhe miraton shrbimet komunitare t propozuara nga vet

nxnsit/prindrit, t cilat nuk prfshihen n listn e ofruar nga shkolla;

harton nj list pr shrbimet e mundshme komunitare dhe ua ofron nxnsve

n formn e nj menuje (prfshir edhe propozimet e miratuara t nxnsve /

prindrve).

Pr mbarvajtjen e veprimtarive t shrbimit komunitar pr nj grup nxnsish, kryesisht

mbi baz klase, prgjigjet nj msues.

Msuesi prgjegjs ka pr detyr:

T planifikoj dhe t realizoj ort msimore t shrbimit komunitar t cilat

prfshihen n orarin msimor;

35

T vzhgoj mirkryerjen nga nxnsit t veprimtarive t planifikuara;

T shqyrtoj plotsin dhe saktsin e dshmive pr shrbimet komunitare t

nxnsve.

Msuesi ndjek veprimtarin e nxnsve n vendet ku ata kryejn shrbimet

komunitare. N planin e tij ditor: shnon qllimin e vizitave dhe nxnsit q do t

vzhgoj, prshkruan bisedat me prfituesit e shrbimit dhe konstatimet e veta pr

cilsin e shrbimit nga nxnsit.

Msuesi, dora-dors, merr masa pr t prmirsuar cilsin e shrbimit komunitar

pr secilin nxns.

Koha e puns s msuesit pr shrbimin komunitar prfshihet n ngarkesn

zyrtare msimore t tij dhe sht gjithsej 18 or pr t tri vitet pr nxnsit e nj klase.

Gjat kryerjes s veprimtarive t nj shrbimi komunitar nxnsi plotson

portofolin e tij, i cili prmban kto nntema:

Plani i shrbimit komunitar (synimi, prmbledhja e veprimtarive q do t kryej),

Prshkrimi i veprimtarive q ka kryer, prfituesit, kohn e zhvilluar,

Prshtypjet e veta dhe t t tjerve,

T tjera, si fotografi etj.

T gjitha kto ia dorzon msuesit prgjegjs dhe ato i shrbejn pr ti

prezantuar n ort e shrbimit komunitar q organizohen n shkoll.

Pr kryerjen e shrbimit komunitar nxnsi nuk vlersohet me not.

Nj shrbim komunitar i kryer nga nj nxns vrtetohet me nj dshmi sipas nj

formati standard. Nj nxns siguron aq dshmi sa shrbime t ndryshme komunitare

kryen.

Dshmia firmoset nga nj prfaqsues i institucionit prfitues t shrbimit dhe nga

msuesi prgjegjs. Kur shrbimi komunitar kryhet n shkoll, dshmia firmoset nga nj

prfaqsues i drejtoris dhe nga msuesi prgjegjs.

Nj nxns e siguron nj dshmi kur ka kryer shrbimin n sasin dhe n cilsin

e synuar.

36

Nxnsi mund t mos e siguroj dshmin, nse prfaqsuesi i institucionit

prfitues ose msuesi nuk e firmos at. N kt rast, personi q nuk firmos, paraqet

zyrtarisht me shkrim arsyet.

Nxnsi q nuk siguron dshmin, duhet t prsris aq or shrbimi komunitar

sa nuk ka fituar. Pr klasat e 10-ta dhe t 11-ta, shrbimi mund t prsritet n klasn

pasuese. Pr kto klasa nxnsi nuk konsiderohet mbets, kur nuk e merr dshmin.

N faqen e regjistrit pr shrbimin komunitar, pr do nxns shnohet numri i

orve t ktij shrbimi nga secili nxns n klasn e 10-t, t 11-t, t 12-t dhe vendi ku

shrbimi sht kryer.

Shnim.

Prvojat e shrbimit komunitar mund t shrbejn pr tema projektesh

kurrikulare, me kushtin q ato t jen t lidhura me njohurit e nj ose disa lndve.

N shtojcn nr. 2 jepen5 formulart (modeli i formularit pr kohn dhe vendin e

kryerjes s shrbimit komunitar, udhzuesi pr plotsimin e formularit t shrbimit

komunitar, modeli i dshmis s shrbimit komunitar, udhzuesi pr plotsimin e

dshmis s shrbimit komunitar), q i takojn shrbimit komunitar.

1.6 PAKICAT ETNIKE OSE KULTURORE

Kurrikula e gjimnazit favorizon edhe synimet arsimore pr pakicat etnike ose

kulturore.

Nprmjet kurrikuls me zgjedhje, nxnsit nga pakicat etnike ose kulturore e

kan hapsirn t forcojn aftsit komunikuese n gjuhn amtare dhe t zgjerojn e

thellojn njohurit rreth t drejtave t tyre, historis, trashgimis s tyre materiale e

shpirtrore etj.

N kurrikuln me zgjedhje t lir, n fardo shkolle, mund t hartohen programe

t lndve e moduleve me zgjedhje, t cilat synojn forcimin e identitetit t ktyre

pakicave.

5 Shtojca nr. 2 sht e ilustruar n fund t ktij dokumenti.

37

FORMAT E KURRIKULS ME ZGJEDHJE PR DO FUSH T NXNI

Format e kurrikuls me zgjedhje pr do fush t nxni jepen n kt tabel.

Nr. Fushat Niveli i thelluar

Lnd t tjera me zgjedhje

Module lndore

Module profesionale

Prforcim

1 Artet

2 Edukimi fizik dhe sportet

3 Gjuha e huaj

4 Gjuha shqipe dhe letrsia

5 Karriera dhe aftsimi pr jetn

6 Matematika

7 Shkencat natyrore

8 Shkencat shoqrore

9 TIK-u

Teknologjia

1.7 KREDITET

Secila lnd dhe secili modul kan kreditet e veta.

SI LLOGARITET NUMRI I KREDITEVE T NJ LNDE OSE MODULI?

Numri i krediteve t nj lnde ose moduli gjendet duke pjestuar numrin e orve

msimore q lnda/moduli ka n planin msimor me numrin e javve msimore.

Pr klasat e 10-ta dhe t 11-ta, numri i krediteve t nj lnde ose moduli gjendet

duke pjestuar numrin e orve vjetore t lnds ose modulit n planin msimor pr 36

(Klasa e 10-t dhe e 11-ta kan nga 36 jav msimore secila).

P.sh.:

a) Matematika brtham e klass s 10-t ka 3 kredite, sepse:

108 (or n planin msimor) = 3 kredite

36 (jav msimore)

b) Shrbimi komunitar ka krediti, sepse:

18 (or n planin msimor) = 1/2 krediti.

36

c) Prforcimi ka 1 kredit, sepse:

36 (or n planin msimor) = 1 kredit

36

38

d) Nj modul q ka 10 or msimore n klasn e 12-t ka 0,3 kredite, sepse:

10 (or n planin msimor) = 0.36 kredite.

33

Pr klasn e 12-t, numri i krediteve t nj lnde ose moduli gjendet duke

pjestuar numrin e orve vjetore pr 33.

P.sh.: matematika brtham e klass s 12-t ka 4 kredite, sepse:

132 or msimore gjithsej = 4 kredite.

33 jav msimore

Kreditet q nj nxns merr pr nj lnd, nuk kan t bjn me numrin e

mungesave q ai nxns mund t ket n at lnd gjat vitit shkollor.

Kur nxnsi ka not kaluese vjetore n nj lnd, i fiton kreditet e saj. Kur sht

pakalues, nuk i fiton ato kredite.

SHTAT KRITERE PR KREDITE

Kriteri 1

Numri minimal i krediteve q duhet t siguroj nj nxns n gjimnaz, sht 90.

Numri maksimal i krediteve q nj nxns mund t marr, sht 96 (Nxnsi merr

96 kredite, po qe se zhvillon nga 2 or shtes n jav).

Sikundr do t sqarohet m posht te nxjerrja e mesatares s gjimnazit, nj nxns

q merr m shum se 90 kredite, nuk sht i favorizuar pr kt mesatare, por mund t

jet m i prgatitur pr karriern q aspiron.

Kriteri 2

Nga 90 kreditet, 73 kredite i prkasin kurrikuls brtham dhe 17 kredite i

prkasin kurrikuls me zgjedhje.

6 Numri i krediteve rrumbullakoset me nj shifr pas presjes dhjetore.

39

Kriteri 3

Numri i krediteve t kurrikuls me zgjedhje t detyruar sht nga 10 deri n 12,

kurse i kurrikuls me zgjedhje t lir sht nga 5 deri n 7.

Tabela 6: Skema e ndarjes s krediteve

Lloji i kurrikuls Kurrikula

brtham Kurrikula me zgjedhje

Numri i krediteve

73

17

Me zgjedhje t detyruar Me zgjedhje t lir

10-12 5-7

Kriteri 4

Kur nj gjimnaz zgjedh dhe mundson t zhvilloj m shum se 30 or n jav,

lndt mbi ort shtes (30) przgjidhen nga kurrikula me zgjedhje t detyruar.

N kto or shtes, nxnsi mund t przgjedh vetm lnd me zgjedhje t

detyruar. Kshtu numri maksimal i krediteve n kurrikuln me zgjedhje t detyruar bhet

18 kredite.

Kriteri 5

Nxnsi q n fund t vitit shkollor sht kalues n lndt brtham, por mbetet

vetm n lndt/modulet me zgjedhje, kalon n klasn pasuese, por nuk fiton kreditet e

lndve/moduleve me zgjedhje ku sht mbets. Nxnsi ka t drejt ti fitoj kto

kredite n klasat pasardhse n po ato lnd/module ose n t tjera q i zgjedh n fillim t

vitit shkollor.

Kriteri 6

Nxnsit q mbetet n klas, nuk i njihen kreditet e fituara n at klas, me

prjashtim t atyre t fituara pr shrbimin komunitar dhe pr ato module profesionale t

cilat dshmohen me certifikat.

MBAJTJA SHNIM E NUMRIT T KREDITEVE

Msuesi kujdestar mban shnim pr do nxns numrin e krediteve q ka fituar n

do vit shkollor, sipas formatit t mposhtm.

Nr Emri

mbiemri Brtham Me zgjedhje

t detyruar Me zgjedhje t lir Totali

Profesionale Projekte Lndore T tjera Gjithsej

73 10-12 1 1 2 3-5 5-7 90

40

1

2

...

Msuesi kujdestar udhzon nxnsit q t plotsojn pr veten e tyre kt tabel.

Gjithashtu, prindi njoftohet pr t.

2. KAPITULLI I DYT: AFTSIT NDRKURRIKULARE

AFTSIT

N kt Udhzues, do t prmenden aftsit q nxnsi i zotron nprmjet

kurrikuls shkollore.

Aftsit hyjn n pun n prballimin e situatave pr t cilat nuk mjafton thjesht

t kujtuarit e njohurive.

Aftsit ndrkurrikulare q do t zhvilloj kurrikula e gjimnazit, jan:

aftsia e komunikimit,

aftsia e prdorimit t matematiks,

aftsia e prdorimit t teknologjis s informacionit dhe t komunikimit (TIK),

aftsia e menaxhimit t informacionit,

aftsia e zgjidhjes s situatave problemore,

aftsia e t menduarit kritik,

aftsia e t menduarit krijues,

aftsia e t punuarit n grup,

aftsia e qndrimit etik e social.

2.1 AFTSIA E KOMUNIKIMIT

Me komunikim do t kuptojm dhnien dhe marrjen e informacionit, t ideve

dhe imazheve, si dhe transmetimin e ndjenjave.

N do lnd dhe modul, nxnsit ushtrohen t komunikojn. Sipas natyrs s

fushave t t nxnit, ku m shum e ku m pak, nxnsit komunikojn me shkrim t

41

zakonshm, me simbole shkencore ose muzikore, me ann e figurave ose lvizjeve, n

gjuhn shqipe ose n gjuh t huaj.

N kt Udhzues do t bazohemi vetm n komunikimin n gjuhn shqipe, duke

marr n konsiderat se komunikimi pr lndt e gjuhve t huaja sht paraqitur n

udhzuesin e gjuhve t huaja.

N mnyr q t formohet te secili nxns nj kultur e shndosh komunikimi,

duhet q do msues t bj prpjekje t vazhdueshme q tu transmetoj nxnsve kt

frym komunikimi gjat gjith viteve shkollore.

Praktikisht kjo do t thot se, jo vetm msuesi i gjuhs shqipe, por cilido msues

do ta ket parasysh gjat vlersimit me not drejtshkrimin, drejtshqiptimin, pasurin e

fjalorit dhe pastrtin e tij, si dhe mirstrukturimin e fjalive dhe t prezantimeve. Kjo do

t thot se, p.sh., edhe n detyrat e kontrollit me shkrim n lndn e matematiks,

msuesi do t qortoj gabimet gjuhsore t nxnsve. Gjithashtu, edhe n provimet me

goj.

N t gjitha fushat e t nxnit, msuesit duhet ti japin mundsin secilit nxns

q t bhet i aft t komunikoj qart, sakt dhe kuptueshm, duke prdorur larmi

mnyrash.

do msues, krahas synimeve lndore, duhet t ket edhe synimet e mposhtme,

t cilat i takojn posarisht komunikimit n gjuhn shqipe.

Synimet (sipas katr formave t komunikimit) jan kto:

T FOLURIT

Secili nxns t bhet i aft tu transmetoj t tjerve me goj informacione, ide,

ndjenja dhe imazhe n mnyr t sakt, t qart, t plot, t mirstrukturuar dhe bindse,

duke prdorur:

a) nj fjalor gjithnj e m t pasur;

b) mnyrn m t prshtatshme t komunikimit me goj n varsi t auditorit q i

paraqitet.

42

T DGJUARIT

Secili nxns t bhet i aft:

a) t jet dgjues i vmendshm;

b) t veoj qart paqartsit q i dalin nga dgjimi i parashtrimeve t t tjerve;

c) ti bj pyetje folsit pr paqartsit e tij;

d) t bj komente rreth parashtrimeve t t tjerve.

T LEXUARIT

Secili nxns t bhet i aft:

a) t lexoj me shpejtsin dhe saktsin e mjaftueshme pr t kuptuar nj tekst7;

b) t veoj qart moskuptimet q i dalin gjat leximit;

c) t prdor strategji t larmishme dhe t prshtatshme pr t kuptuar, duke

reflektuar mbi nj tekst t shkruar.

T SHKRUARIT

Secili nxns t bhet i aft tu transmetoj me shkrim t tjerve informacione,

ide, ndjenja dhe imazhe n mnyr t sakt, t qart, t plot, t mirstrukturuar dhe

bindse, duke prdorur:

a) nj fjalor gjithnj e m t pasur,

b) larmi mnyrash t parashtrimeve me shkrim,

c) mnyrn m t prshtatshme t komunikimit me shkrim n varsi t auditorit q i

paraqitet.

Msuesit e gjuhs shqipe dhe letrsis, jan ata q mbartin prgjegjsin e

ngarkuar nga drejtoria e shkolls pr ti aftsuar msuesit e tjer t komunikojn n nj

gjuh t prshtatshme me nxnsit, duke i br kta t fundit komunikues t zot.

7 Teksti mund t jet me shkrim t zakonshm; me simbole shkencore, muzikore, figurative; mund t jet

shkruar n gjuhn shqipe ose n gjuh t huaj; mund t jet paraqitur n letr ose me ann e mjeteve

multimediatike.

43

Prve t tjerave, t gjith msuesit duhet t jen trajnuar pr strukturimin dhe

vlersimin e nj eseje dhe, n prgjithsi, pr prezantimet me shkrim ose me goj.

2.2 AFTSIA E PRDORIMIT T MATEMATIKS

Punsimi dhe jeta e prditshme po prshkohen gjithnj e m shum nga njohuri t

reja dhe nga nevoja e burimeve t larmishme t informacionit, t cilat, n shkall t

ndryshme, kan, thuajse prher, nevojn e matematiks.

Duke qen nj faktor i suksesit dhe prbrs i t nxnit gjat t gjith jets, n

kurrikuln shkollore, matematika jo vetm q sht nj lnd me nj numr t

privilegjuar orsh, por, njhersh, mohet si ndrlnd.

N t gjitha fushat e t nxnit, msuesi duhet ti jap mundsin secilit nxns t

zbatoj nga matematika e nxn n shkoll.

do msues duhet, pareshtur, tu jap prgjigje pyetjeve: Ku ta zbatoj

matematikn shkollore n lndn time? A mundem n kt kapitull? Po n kt or

msimore?

Nj tekst i duhur u jep prgjigje t knaqshme ktyre pyetjeve dhe do t ishte,

kshtu, nj lehtsues i mir pr msuesin, por, sido q t jet teksti, ai nuk mund t

mjaftoj.

Matematika, qoft brtham, qoft ajo e thelluar, pr nj zbatim t suksesshm t

saj n lndt e tjera duhet t priret fort nga zbatimet n shkencat, n teknologjit, n

dukurit reale dhe n jetn e prditshme. Nga ana tjetr, pa kt prirje, matematika e

gjimnazit e zbeh kontributin e saj n shumicn e programeve t studimit t shkollave t

larta.

sht e vrtet se lndt nuk i kan njsoj hapsirat e prdorimit t matematiks,

por, gjithashtu sht e vrtet se t gjitha lndt kan mundsi t prdorin matematikn,

dhe kto mundsi shtohen fal kshillimit me msuesit e matematiks.

Gjithmon ekziston rreziku q detyrimi ndaj matematiks t reduktohet n

aritmetikn fillestare, d.m.th. n katr veprimet, dhe n statistikn fillestare, d.m.th. n

prpilimin e tabelave t thjeshta numerike, duke i privuar nxnsit nga prvetsimi m i

thell dhe m interesant i vet lnds.

44

N projektet kurrikulare ose n detyrat tematike sht, prgjithsisht, m i

mundshm integrimi i matematiks, por msuesi nuk duhet t lr pa shfrytzuar do rast

t volitshm te detyrat e shtpis, ndrsa n provimet me shkrim, her pas here, nuk duhet

t mungojn krkesa ku zbatohet matematika.

Disa shembuj m posht vlejn thjesht pr t dshmuar pasurin e mundsive:

Temperatura e trupit, pulsi, jetgjatsia, denduria e nj smundjeje, pastaj

kndvshtrime t ndryshme n shqyrtimin e nj popullsie, si: sipas moshs, gjinis,

arsimimit etj.

M tutje, analiza t statistikave pr shtje sociale dhe ekonomike, si: punsimi,

buxheti e t tjera m specifike, si: kursi i kmbimit t valutave, kursimi i energjis. Pr

mprehjen e analizs kritike, nxnsve do tu bnte mir, p.sh., t hetonin saktsin e

statistikave n reklamat ose median e shkruar.

Nxnsit mund t zgjedhin vet tema t veanta dhe t punojn individualisht ose

n grupe t vogla brenda nj afati q mund t shkoj edhe disa jav, n t cilat

matematika sht nj mjet q thellon prvetsimin e lnds.

Temat, jo rrall, mund t ojn n njohuri t thelluara matematike dhe varet nga

interesimi i nxnsit dhe nga ndihmesa e msuesit t matematiks q t prezantohen

projekte me vlera t spikatura thelluese.

Megjithat duhet pranuar se qendra e rndess e temave t tilla nuk sht

matematika, por nj bashksi njohurish t lnds. Kshtu, nse n lndn e ekonomis nj

grup nxnsish mbledh t dhna rreth kursit t kmbimit t lekut me dollarin gjat nj viti

fiskal, i paraqet grafikisht dhe e mbyll me kaq. Pra, nuk kemi t bjm me nj integrim t

matematiks n lndn e ekonomis. Analiza e shkaqeve t luhatjeve t kursit t

kmbimit, ndikimi i politikave bankare n to e t tjera koncepte t lnds s ekonomis,

prbjn prmbajtjen e vrtet t tems. Matematika e demonstron veten si nj ndihmse

e pazvendsueshme pr nj analiz t mir.

Kthimi i matematiks n nj fill q prshkon tej pr tej kurrikuln, sht nj pun

e t gjith msuesve, me nj qndrim t njzshm, por prgjegjsit jan msuesit e

matematiks, jo vetm se bashk me t mund t projektohen tema integruese t disa

lndve me matematikn, por, mbi t gjitha, pr ti trajnuar msuesit e lndve t tjera.

45

sht prgjegjsi e drejtuesve t shkollave q t sigurojn partneritetin e

mjaftueshm n mes msuesve, madje shkmbimet e mendimeve dhe prvojave me

koleg prtej shkolls.

2.3 AFTSIA E PRDORIMIT T TEKNOLOGJIS S INFORMACIONIT

DHE T KOMUNIKIMIT (TIK)

Brenda fare pak dhjetvjearsh TIK-u sht kthyer n nj mnyr jetese. Bota

moderne tanim sht n gjendje varsie prej tij dhe zhvillimi sht aq i vrullshm, sa

mund t kaloj imagjinatn.

M shum n saj t TIK-ut, msuesi i sotm jo vetm nuk sht m zotrues i

vetm i informacionit q nxnsit duhet t prvetsojn, por as rekomanduesi i vetm.

Burime gati t pafundme dixhitale t informacionit jan t hapura pr nxnsit dhe ata

vijn n shkoll me njohuri, gjykime, opinione dhe pyetje t cilat msuesi duhet ti

konsideroj si pjes t kurrikuls n trsin e saj. Nuk sht m tabu pr msuesin

prgjigjja Do t mundohem q pyetjes suaj ti prgjigjem n ditt n vijim, madje

sht nj shembull i shndetshm pr nxnsit.

TIK-u sht lnd n kurrikuln e gjimnazit, por m shum sht ndrlnd.

Mund t thuhet se msuesi nuk ecn me hapin e kohs, po qe se nuk shton n

ambicien e tij profesionale prdorimin e TIK-ut gjat zhvillimit t programit msimor.

do msues, pa ndonj prjashtim, duhet ti jap mundsin secilit nxns q t

prdor n lndn e tij njohurit dhe shprehit q nx n lndn e teknologjis s

informacionit dhe t komunikimit.

Secili msues t prkujdeset vazhdimisht q do nxns i tij:

a) t krkoj e t gjej informacion elektronik;

b) t hetoj, t bj parashikime dhe t zgjidh situata problemore me ndihmn e

mjeteve elektronike;

c) t paraqes e t prezantoj punn e tij duke prdorur nj larmi mediash dixhitale;

d) t bashkpunoj me bashknxnsit nprmjet komunikimit elektronik;

e) t jet kritik ndaj mjeteve elektronike dhe t njoh ant negative t tyre.

46

Pajisja e gjimnazeve me kompjuter, desktop dhe laptop, bashk me projektort

dixhital, si dhe instalimi i internetit, ka krijuar menjher nj situat t re shum

premtuese.

Krahas mirpritjes, madje entuziazmit, t msuesve dhe t nxnsve ndaj pajisjes

s shkollave me kt teknologji moderne, disa rreziqe jan t mundshme. Ndaj ia vlen t

shpjegohen pr ti parandaluar. Por sht e rndsishme q edhe prindrit t vihen n

dijeni pr kto rreziqe.

Nj nga prfitimet m me vler prej TIK-ut sht shtimi i kohs s t nxnit.

Ashtu si ka marr fund, tanim, periudha e t msuarit vetm prmes nj teksti, shpejt

do t marr fund edhe t dhnit msim vetm me shkums e tabel t zez. Koha e

shprdoruar pr vizatime t skemave, figurave ose grafikve, eliminohet menjher nga

pamjet dixhitale. Gjithashtu, fal CD-ve t posame, nxnsi mund t ndjek dinamikn e

dukurive dhe t ngjarjeve, madje t kap shpejt ndikimin e ndryshimit t disa

parametrave te nj dukuri. Kto e t tjera t tilla rritin prqindjen e kohs s t nxnit

brenda 45 minutave dhe, po qe se shkolla u krijon nxnsve akses edhe pas msimit,

shtohet koha e t nxnit edhe pasdite.

Msuesi duhet t prdor TIK-un n mnyr efikase, q t krijoj pr nxnsit nj

ambient t prshtatshm msimnxnieje. P.sh, q nxnsi t njihet me peizazhet e

Shqipris, msuesi mund tu shfaq atyre nj CD ku ka peizazhe t krahinave t

ndryshme. Gjat ksaj kohe, msuesi mund ta ndrpres nj moment shfaqjen e CD-s

dhe tu bj nxnsve pyetje mbi at q kan vzhguar.

Prdorimi i TIK-ut sht nj zgjedhje e msuesit, e cila mund t mbrohet vetm

kur msuesi sht i bindur se kshtu, dhe jo ndryshe, nxnsit po mendojn m mir e m

shum dhe po kuptojn m mir e m shum. Vet prdorimi i kompletit laptop+

projektor dixhital sht nj laborator virtual, por demonstrativ, t paktn aktualisht.

Nxnsit jan, n kt rast, shikues e dgjues dhe msuesit i duhet t mirmbaj teknikat

q e prfshijn me gjith mend nxnsin n pamjet q i shfaqen njra pas tjetrs n

perden e madhe prball.

Msuesit i duhet t kontrolloj rregullisht objektivat e t nxnit. A po prmbushen

ato m mir? Nj vetvlersim i msuesit nprmjet pyetjeve t zgjuara pr veten dhe

47

analizs s sprovave me shkrim, testeve ose minitesteve, i siguron atij mbajtjen e situats

nn kontroll.

Prdorimi i TIK-ut nuk sht i vetmi mjet n msimdhnie, ai nuk zvendson po

ndihmon n nj zhvillim m t kndshm t ors msimore. P.sh., ekspozimi i grafikve

t gatshm e kursen kohn, por nuk zvendson dobin e ndrtimit t grafikve me laps

dhe letr nga vet nxnsit.

Ka msues q tani po mendojn se laboratort tradicional, si ai i fiziks ose i

kimis, po dalin t panevojshm. Prkundrazi, eksperimentet me dorn e nxnsit, n

prgjithsi manipulimet reale prej tij, pra, jo vetm virtuale, mbeten t pazvendsueshme

n prvetsimin e qndrueshm t ktyre lndve.

Nj anim i tepruar ndaj informacionit elektronik krijon mangsi tek aftsimi i

nxnsit n qmtimin e informacioneve. Nxnsi duhet t ushtrohet q t vjel

informacione edhe nga libra, manuale, fjalor e t tjera si kto, gjithashtu t strvitet pr

t nxn prmes dgjimit, p.sh., t radios ose incizimeve.

sht e domosdoshme t mbahet nj baraspesh ndrmjet tipeve t ndryshm t

informacionit, si nj pasuri e nxnsve e cila do tu vlej pr t nxnit dhe suksesin gjat

t gjith jets.

Kthimi i TIK-ut n nj fill q prshkon tejprtej kurrikuln, sht pun e t gjith

msuesve, por lehtsuesit jan msuesit e TIK-ut dhe disa nxns me prirje t spikatura.

Msuesve u duhet t familjarizohen me TIK-un aq sa t mos frenohen n

prdorimin e tij. Si n do risi themelore, edhe kt msuesi nuk mund ta prballoj

vetm.

Kjo sfid mund t lehtsohet me t paktn tri veprime t njkohshme:

Shkolla t krijoj mediatekn e saj, ashtu si ka bibliotekn e saj, d.m.th. t

koleksionoj dhe t vr n dispozicion CD, DVD dhe materiale t tjera q msues t

ndryshm krijojn apo prdorin gjat nj viti.

Nuk mjafton q shkolla t ket materiale dixhitale, p.sh., pr matematikn. Disa

msues nuk do t jen n gjendje t'i prdorin ato, nse nuk strviten. Kt strvitje e

marrin prsipr msuesit m t thelluar. Pra, n planin vjetor t shkolls prfshihen dhe

takime profesionale posarisht pr laboratort virtual. Qllon q disa shkolla kan

nevoj m shum se t tjerat t ndihmohen pr zbatimin e TIK-ut n msimdhnie-

48

msimnxnie. DAR/ZA-ja organizon rrjetet profesionale. Jan grupime me afro 20

msues t s njjts lnd, t cilt shkmbejn prvojat e tyre t suksesshme dhe

drejtohen nga nj msues me prvoj t spikatur profesionale. sht nj metod shum e

frytshme pr t gjith msuesit. DAR/ZA-t e mira jan t mira edhe n organizimin e

ktyre rrjeteve.

2.4 AFTSIA E MENAXHIMIT T INFORMACIONIT

N ditt tona, zhvillimi i informacionit sht i shumllojt dhe n ndryshim t

vazhdueshm. Pr t zhvilluar te nxnsi aftsin e t krkuarit t informacionit edhe

prtej teksteve shkollore sht e rndsishme q dhe vet msuesi t krkoj ide jasht

kurrikuls shkollore. Kurrikula aktuale e gjimnazit e mon tekstin si nj burim t

rndsishm, por t pamjaftueshm pr msuesin.

Pse kshtu, derisa nj tekst i mir ka informacion t bollshm lndor?

Sepse, sado t bollshm dhe t prditsuar ta ket informacionin nj tekst, ai nuk

mund t prmbaj konkretizime nga lokaliteti ku gjendet shkolla dhe as t pasqyroj

ngjarjet m t reja komunitare, rajonale apo botrore.

Duke krkuar informacione edhe prtej kurrikuls s shkolls, msuesi i bn

nxnsit kureshtar. Kjo metod pune do t nxit nxnsit t bjn pyetje q nuk i kan

prgjigjet tek teksti. Msuesi, gjithashtu, prgatit pyetje t cilat i kan prgjigjet n

informacionet e gjetura jasht librit shkollor.

Gjithashtu, msuesi nuk duhet t jet lexues me z i tekstit, por interpretues i tij

dhe kjo do t thot se prher gjen dika t re pr t shtuar, n mnyr q ta bj lndn

m interesante dhe m t kuptueshme.

Pr tu prshtatur sa m mir me kurrikuln aktuale t gjimnazit, msuesi duhet t

jet i zoti t krkoj dhe t menaxhoj si duhet informacionin.

Pse sht e rndsishme q nxnsi ta krkoj vet informacionin?

Jan, t paktn, dy arsye t forta:

Arsyeja e par

Informacioni i tekstit sht gjysm i gatshm, me qllim q t tretet leht nga

nxnsit. Teksti ka theksime t fjalve dhe t pohimeve t rndsishme, ndarje sqaruese

49

n nn-tema, madje e ndihmon lexuesin edhe n metodn e prpunimit t informacionit

prmes pyetjeve e problemave dhe e strvit q t vetvlersohet.

Kjo sht mir, por nuk sht e mjaftueshme. Informacionet nga burimet e tjera,

ndryshe nga informacioni i teksteve msimore, jan n gjendje bruto. Nxnsit i duhet ti

prpunoj ato, d.m.th. t veoj thelbsoret dhe t paqartat, ti prmbledh e ti integroj

me njohurit lndore.

Kjo sht nj strvitje n situat reale dhe vlen drejtprdrejt pr nxnsin q t

bhet lexues i pavarur dhe, sidomos, lexues pr gjith jetn.

Arsyeja e dyt

Informacionet e shumta nxisin te nxnsi formn e t menduarit kritik, sepse gjat

krkimit t informacionit nxnsi ballafaqohet me fakte t jets s prditshme, me

interpretime t teorive t ndryshme dhe me opinione nga fusha t ndryshme t nxni.

Pr kto arsye, edhe tekstet me informacione t bollshme dhe t ribotuara me prditsime

kan nj rubrik t posame, n t ciln nxnsve u rekomandohen adresa interneti ose

botimesh. Informacionet q msuesi dhe nxnsi krkojn, nuk jan vetm ato t shkruara

ose t dhna me mjetet e teknologjis s informacionit dhe t komunikimit. Gama e tyre

sht m e gjer dhe prfshin biseda me prindrit dhe me specialist, vizita n ekspozita,

n muze, n institucione dhe kompani biznesi, vzhgime t dukurive natyrore ose

shoqrore. Msuesi przgjedh ose ofron ndrmjet tyre sipas paraplqimeve t tij

pedagogjike dhe sipas paraprlqimeve t nxnsve.

Menaxhimi i mir i informacionit msohet ashtu si msohet nj lnd, pra,

nxnsi ka nevoj pr strvitje t mirplanifikuar gjat t gjitha viteve shkollore.

Nxnsi duhet t udhzohet sistematikisht nga msuesi se si t punoj mbi nj

informacion, duke filluar nga ai i tekstit, dhe pastaj mbi informacionet q nxnsi krkon

ose mson prtej librit shkollor. N paragraft n vijim jepen disa metoda q msuesi

mund t prdor n klas pr t ndihmuar nxnsit t kuptojn, t analizojn apo t

kritikojn informacionin.

Nxnsi duhet t ushtrohet t punoj me laps n dor teksa studion nj material:

t nnvizoj fjalit thelbsore; t shnoj aty pyetje ose thjesht pikpyetje, qoft edhe pr

kuptimin e nj fjale; t vendos anash nj sqarim ose interpretim t vetin. Shkurt, t

dialogoj me autorin prmes nj sistemi vetjak shenjash.

50

Nxnsi duhet t msohet t krijoj dhe t prdor skica ose skema, pra, t

vizualizoj sintezn e materialit. M pas, t ushtrohet se si ta prmbledh dhe pastaj si ta

sistemoj e, m n fund, si ta ruaj n skeda ose n file-t (dosjet) e kompjuterit.

Nxnsi, gjithashtu, duhet t msohet dhe t strvitet t mbaj shnime t qarta

gjat bisedave me persona burimor, si dhe t hedh n letr n mnyr t

mirstrukturuar vzhgimet e tij.

Kto lloj metodash pune e nxisin nxnsin t kuptoj dhe t menaxhoj sa m

mir informacionet e reja q ai mson n shkoll, po edhe jasht saj.

Pyetjet e mposhtme mund t shrbejn si ndihm pr msuesin, dhe mund t jen

nj metod pune pr t ndihmuar n fillim nxnsin: Cila jan fjalt-ky n materialin q

keni przgjedhur? Cilat fjali keni nnvizuar dhe pse? Cilat jan pyetjet rreth materialit?A

keni prgatitur ndonj skem, ndonj skic a dika tjetr t till?

Msuesit mund t krkojn, q n portofolin e nj projekti kurrikular ose n nj

detyr tematike, nxnsit t vendosin edhe fragmente nga literatura e shfrytzuar,