Üretİm sİstemlerİ 2

ÜRETİM SİSTEMLERİ 2

ÜRETİM SİSTEMLERİ• Üretim-Ürün• Sistem• Örgüt• Üretim Sistemi • Tasarım• Değerlendirme

• Çözümleme• Modelleme • Yönetim • Akış-Kuyruk• Benzetim• EĞİLİMLER

ÜRETİM SİSTEMLERİ

ÜREME(Doğal, kendiliğinden …)

ÜRETME(Bilinçli, Yönlendirme ile …)

ÜRETİM(Belli bir SİSTEM’e göre ..)

ÜRETİMİ• Yapan• Yaptıran• Yararlanan• (Zarar gören)

İNSAN

İNSAN ve ÜRETİM (İnsanı anlamaya çalışmak)İnsan Davranışını Açıklamaya

ÇalışanYAKLAŞIMLAR

•Freud (Sağlıksız yapı), •Pavlov (Şartlı refleks),

•MASLOW (Başarılı kişiler)

MASLOW’unYAKLAŞIMI

•İYİMSER•HİYERARŞİK•İspatlanmış DEĞİL•AMA çok yaygın

MASLOW ve GÜDÜLER

GÜDÜ Bir şeyler yapmaya zorlayan İÇ KUVVET

• Önce en alt düzeyde ihtiyaçlar,Fizyolojik (sıcaklık, hava, su, gıda, …)Güvenlik (yırtıcı hayvan, düşman, …)

• Bunlar karşılanırsa daha üst istekler (Ait Olma-Sevgi, İtibar, …)

Aşkın

Kendiniİfade

Estetik Anlama

İtibarAit Olma-Sevgi

GüvenlikFizyolojik

MASLOW’unİHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİKendine Yetme-Aşma

Kendini Geliştirme

Temel İstekler

GÜDÜLER ve TALEP

• Temel ihtiyaçlar karşılanmalı(Gıda, Giyim, Barınma, …)

• Bunlar karşılanırsa, sıradaha üst (lüks) isteklere gelir.

• Bu da çeşit-çeşit MAL ve HİZMET demektir.

TALEP ve ÜRETİM

•İSTEK duyuluyorsa,•Ödeme gücü varsa,•Ödeme NİYETİ olursa

TALEP

Talep varsa Üretmeye değer

ÜRETİLECEK OLAN NEDİR ?

ÜRÜN (Talebi olan META’)• MAL (ekmek, buzdolabı, motor yağı)

(Gözle görülen, elle tutulan)

• HİZMET (tedavi, savunma, eğlendirme)(Maddi olmayan ancak tatmin sağlayan)

• Hem MAL, hem de HİZMET (hamburger)

ÜRÜN-MAL-HİZMET

MAL HİZMET

Elle Tutulabilir? E H

Tüketici ile 1e1 İlişki H E

Tüketici Katılımı? H E

Tüketim Gecikebilir? E H

Emek Yoğun? H E

Kalite kolay Ölçülür? E H

***ÜRÜN’de 3 Ayrı BOYUT

• Çekirdek Ürün (İhtiyaç karşılama, prestij)

Doyum SağlarEkmek, giyim, otomobil

• Somut Ürün (Tamamlayan Nitelikler)Kalite, şekil, marka, ambalaj

• Zenginleştirilmiş ÜrünGaranti, Satış Sonrası Hizmet

ÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

• Ürünü isteyen kim ?MÜŞTERİ (velinimet)

İÇ ( ! ) ve Dış müşteri veya İmalatçının bizzat kendisi

• Müşteri ne istiyor / ürün nasıl tanımlanır?

ŞARTNAME

TANIM (nasıl olmalı?)

•Efradını cami, (onunla ilgili HERŞEYİ İÇEREN)

•ağyarını mani.(İLGİSİZ HİÇBİR şeye yer

vermeyen)LAF KALABALIĞI DEĞİL !

ÜRÜNÜ KİM TANIMLAR ?

KULLANACAK OlanÖzellikle bir başka malın üretiminde

yararlanacak olan

Fonksiyon NE olacak? (Şartname)

YAPACAK OlanFonksiyon NASIL sağlanacak?

(Tasarım)

ÜRÜN NASILTANIMLANIR?

İSİM (Taraflar aynı şeyi anlıyor mu?)

Ürünün NİTELİKLERİ ÖRNEK (Dosya kağıdı)

• Ölçü A4 (210 x 297 mm)• Kalınlık (Bir m 2 si kaç g ?)• Kalite (1. hamur)• Renk (Beyaz ?)mm, g, 1. hamur nedir? Beyaz nasıl

ölçülür?

ÜRÜN NASIL TANIMLANIR?NİTELİKLER ÖRNEK (Ampul)• Gerilim (220 / 110 / 24 / 6 / 1.5 V)• Güç (10, 20, 30, 60, 100, 500, 1000 W)• Aydınlatma (25, 80, 120 Lümen)• Işık rengi (Sarı, Gün ışığı, 1600 K)• Bağlanacağı yer (Standart, mum,

halojen)

Volt, Watt, Lümen, Kelvin nedir? Duy şekli, ölçüleri? Diğer donanım (balast, starter,vb.)?

MARKALAR STANDARTLAR

Adını vermek yeterli mi?Satıcı- alıcı aynı şeyi mi kast ediyor?

Şöyle yuvarlak, kırmızı bir şey, üstünde benekler var, biraz da yumuşakça dense..

Tanım mı, tasvir mi, bulmaca mı? • Firma (Murat, Etimek, Kola Turka, Kot)• Ulusal (TS 88, DIN, BS, NF, GOST, ASA, JIS)• Uluslar arası (Windows, ISO 9000)

Ürünü Belirtirken,

• Tanımın tanımına uyulmazsa,TASVİR (betimleme) olur.

• Bu da iletişim bozukluğu demektir.(Müşterinin ne istediği,

üreticinin ne vereceği açık değildir)

Tanımlayıcı Belgeler

Standart ve ŞARTNAME, ürünü “açıkça” TANIMLAR !

•Standart genel maksatlı•Şartname ürüne yönelik

Tanımlayıcı Belgeler

• Standart da, Şartname de aynı yapıda belgelerdir.

• Bir ürünü, süreci, yöntemi, uygulamayı ilgililerin anlayacağı şekilde vetaraflar arasında anlaşmazlığa ve tereddüde yer bırakmayacakaçıklık ve kesinlikte tanımlarlar.

Specify: Açıkça belirtmek,• Özellikle ve kesin olarak isimlendirmek,• Belirgin bir özellik atfetmek,• Şart olarak öne sürmek,• Tanımlamak, işaret etmek, göstermek,• Ayrıntılarıyla yazmak,• Listeye özel bir madde olarak koymak.Dar anlamda(KK’da tek bir değer ASL, ÜSL)

Geniş anlamda• Ürünü, • çeşitlerini, • ürünün kendisi ve üretimi ile ilgili • kavramları, terimleri, • malzemesini, yapısını, özelliklerini, • bu özelliklerin nasıl kontrol edileceğini • ve -varsa- diğer istekleri belirten

ayrıntılı belge (ve ekleri)

ŞARTNAME

• ÜRETİM Şartnamesi (İçe yönelik)

• Satın Alma Şartnamesi (Dışa yönelik)-Teknik Şartname– İdari Şartname

• Diğer (Tasarım, deney, bakım, vb)

ŞARTNAME (imalat)

• Tasarımcı NE düşündü ?• Atölye NE yapacak ?

İLETİŞİM ARACI

• Makine parçaları için Teknik ResimMalzeme, biçim, ölçüler, toleranslar,yüzey kalitesi, diğer parçalarla ilgisi

• Yetmezse ayrıca yazılı açıklamalar

ŞARTNAME (Satın alma)

Üretimde (tüketimde) NE kullanılacak?

• Tedarikçileri REKABET’e zorlar,• Sözleşmenin TEMELİ olan belgedir,• Teslim almada ESAS teşkil eder,• Anlaşmazlık halinde DELİL olur.

Şartnamenin Hazırlanması

• Gereksinimin Hissedilmesi • İmkanların Araştırılması • İsteklerin Anlaşılması • Ürün Kavramının Şekillenmesi • Yapma- Satın Alma Kararı

İmalat ya da Satın Alma Şartnamesi

Satın Alma Şartnamesinin Kullanılması

• Piyasa Araştırması• Şartnamenin Hazırlanması• İHALE’ye Çıkma• TEKLİF’lerin Değerlendirilmesi• Tedarikçilerden Biriyle

SÖZLEŞME imzalanması• Teslim Alma• Anlaşmazlık Hali (mahkemelik olma)

ŞARTNAME (Satın alma)Yazarken NELERE dikkat edilir ?

• İstenen NEdir?• Gereken her özelliği açıkça belirt

(Yoksa gelecek ürün işe yaramaz)

• Gerekmeyen hiçbir şeyden bahsetme(Gereksiz yere maliyet artar)

• Tedarikçiyi İMA etme (Ahlaki değil)

Satın alma şartnamesi

• Alınacak üründen NELER bekleniyor? İSTEK ve ÖZELLİKLER

• Beklenenleri sağlayacağı NASIL anlaşılır ?

MUAYENE ve DENEYLER

• Bu ürüne/satın almaya yönelik AYRICA belirtilmesi gereken hususlar var mı ?

MÜTEFERRİK HÜKÜMLER

Her İSTEK-ÖZELLİK içinbir MUAYENE-DENEY

• Malzemenin, deneyin, düzeneğin, yöntemin Standardı VARSA,

• veya bu şartlar başka bir belgede geçiyorsa

TEKRARLAMA, Sadece ATIF’ta Bulun.

• Malzemenin,• Deneyin,• Düzeneğin,• YönteminStandardı YOKSA• Bunlarla ilgili tüm ayrıntıları(Neyle, nasıl, kaç, ne zaman, ne kadar,

vd.)AÇIKÇA belirt.

Bulanık nokta kalmasın !

KONU, KAPSAM, TANIMLAR

• Şartname neden söz ediyor,• neleri içeriyor,• şartnamede geçen terimlerin

tanımı

İSTEK VE ÖZELLİKLERNeler isteniyor,Ürün hangi özellikleri taşıyacak• Görünüş,• ölçü,• malzeme,• kalite,• performans,• duyarlık, vd.)

MUAYENE ve DENEYLERİstek ve Özelliklerin

sağlandığı nasıl anlaşılacak ?•her bir özellik için numune alma,•test düzeneği,•deney prosedürü,•sağlanması istenen değerler,

vb.)

TESLİM ALMA

NİCELİK Kontrolü (Sayma)NİTELİK KONTROILUMuayene-Deney-Test AyrımıKabul Örneklemesi Tek-çok katlı muayene planları (KK

konusu)Tahribat(lı/sız) MuayeneTEHLİKELİ DENEY ! (patlama, zehirlenme, elektrik çarpması)

Muayene-Deney

• Gözle Muayene (hafif dokunmak ?)(Renk, pürüz, döküm hatası)

• Ölçü Kontrolü (kumpas, masdar, vd) (Teknik resme, numuneye göre)

• Çatlak Kontrolü (Ultrason, rontgen,…)• Matalürjik kontrol

(yüzey hazırlama, mikroskop, analiz)• Mekanik deneyler (çekme, sertlik)

Diğer Deneyler (ÖRNEK)Basınca Dayanıklılık Deneyi (Suyla yap)Çalışma basıncının 1.5 kat gibi üstünde

bir basınçta patlamayacak-Hepsini deneme,-Deneneni kullanma (deformasyon)

Sızdırmazlık DeneyiÇalışma basıncında havayla doldur,

-Belli bir süre (24 saat) basınç düşmeyecek-Su dolu kaba daldır (hava kabarcığı

görülmeyecek)

TEST (son ürüne)• Motorun verimi (giren-çıkan enerjiyi ölç)• Otomobilin çarpma testi (kadavrayla)• Radyatörün ısı gücü (ısıl ölçümler)• Klimanın gürültü düzeyi (ses ölçümü)• Şalterin ömrü (100 000 kez aç-kapa)• Tüketim malının sağlamlık testi

(belli bir yükseklikten at)• Çocuk güvenliği testi

(açma-koparma-yutma)

DİĞER ŞARTLAR

Yukarıda belirtilmemiş olan istekler (Özellikle ayrı bir idari şartname yoksa)

• Numune verme, (kendine, imalatçıya, notere)

• Prototip, (önce bir tane yapıp dene)• Teslimat ve ödeme planı, (nakit akışı)• Ambalaj, (sevk ve koruma için)

• Sigorta,• Anlaşmazlık hali (yetkili mahkeme) gibi…

EKLER

• makine parçaları için teknik resimler,• idari şartname,• ürün çeşitlerini belirten listeler,• Diğer şartname ve(ya) standartlar,• numuneler veya• başka belgeler eklenebilir.

ŞARTNAME (Yapısı)

ATIFLARŞartname, başka şartnamelere vestandartlara atıfta bulunabilir• Kapaklar TŞX253’e,• Malzeme TS…’e,• Muayene MIL…’e göre olacak gibi…

Satın alma şartnamesi

• Bu şartname ile alınacak ürün, kendi ürettiğiniz ürünün yapısında yer alacak,

• Hem imalatın sağlıklı yürümesi, hem de ürününüzün performansı için hayati önemi var.

• Bağlanacağı yere uymalı, işlev görmeli, kendisinden beklenenleri yerine getirmeli.

ÜRÜNLE ilgili DİĞER KONULAR

• Ürün yaşam çevrimi (dönemler)• Ürün ağacı (x malzeme listesi)• Değer analizi (gereksiz ayrıntı?)• Ürün karması (miktarlar)

Ürün yaşam çevrimiSatışlarKar

ZamanYatırım

GerilemeOlgunluk

GelişmeGiriş- Tanıtım

Ürün Geliş-tirme

DOYMA

Ürün ağacı• Ürün hangi parçalardan oluşuyor?

(Malzeme Listesi)Hangi Parçadan Kaç Tane?Hangi malzemeden ne miktarda ?)

•+ Hiyerarşik yapı(Nereye Bağlanıyor)

Komple, Alt-komple, Bileşen, Parça

Ürün ağacıA

B C D

E F

D C

0. A

1. B

2. E

2. F

3. D

3. C

1. C

1. D

A.B.F.C

A.C

Değer analizi

•Maliyeti ArttıranAMA

•Değeri ArttırmayanNeler VAR?

Malzeme, öğe (feature), işlemONLARI AT !

Değer analiziYOK ET, DEĞİŞTİR, BİRLEŞTİR•Gereksiz Parçalar,•Pahallı malzemeler,•Faydasız şekil özellikleri,•Dar toleranslar,•Değer katmayan işlemler

Ürün karmasıÜrün yelpazesi

• Hangi üründen KAÇ TANE yapılacak ?DİYET PROBLEMİ

Eldeki MalzemeMevcut İşgücüTezgah Kapasiteleri

k. a.Enb KAR


• Çözümleme• Modelleme• Yönetim• Akış-Kuyruk• Benzetim• EĞİLİMLER

NESNE ve SİSTEM

• NESNE (object) “ŞEY” demek(Madde veya kavram olabilir)

• SİSTEM (dizge)(Anlamlı bir şekilde

bir araya gelen nesnelerden oluşur).

SİSTEM KURAMI(Bir düşünme şekli)

• Yeni sistem tasarımı veya yeniden yapılanmada yardımcı olabilir,

• Seçeneklerin etkilerini kestirebilir,

• Satışı kolaylaştırır,

• Karar sürecini etkilemez,

SİSTEM KURAMI (Bir düşünme şekli)

• Amaç ortaya koymaz,• Geleceği belirlemez,• Örgütü yapılandırmaz,• Hiçbir şeyin yerini almaz,• Ancak kapsamı

genişletir, derinleştirir,• Yeni boyutlar katabilir.

Alt Sistem-SİSTEM-Süper Sistem

• Doğal SistemAtomaltı-ATOM-Molekülİnce Yapı-Hücre-Doku-SİSTEM-OrganizmaEkoloji-Toplum

• Yapay Sistemİnsan-MakineÇiftlik-Şehir Aşiret-Millet-Uluslar arasıİmalat-Hizmet-Bilişim

MAKSAT (purpose)• Var Olma Sebebi• Raison d’etre, missionCanlılar varlıklarını sürdürmeye

çalışırlar• Düşmandan kaçar• Temel ihtiyaçlarını karşılar• Ölmemeye çalışır• Yerine yeni kuşaklar bırakır

ÖRGÜTLER DE ÖYLE !

ÖRGÜT’lerMAKSATLI

SİSTEMLERdir.

MAKSAT (Var Olma Sebebi)

•KAR•KAMU YARARI

ÖRGÜT-İŞLETME-GİRİŞİM

•Maksatlı Sistem ÖRGÜT•Kar AMACI GÜDEN Örgüt

İŞLETME

İŞLETME ~ GİRİŞİM (Teşebbüs)Interference x Enterprise

İŞLETMEDE ALT SİSTEMLER

•SATIŞ•MALİ İŞLER•ÜRETİM


•İNSAN KAYNAKLARI•LOJİSTİK•AR-GE


•SATIŞ•MALİ İŞLER•ÜRETİM

KARA KUTU GÖSTERİMİ

ÜRETİM SİSTEMİGİRDİ ÇIKTI

Dış ortam

• Birey:Kültür, ihtiyaç, inanç, istek, tahsil,vb.

• Toplum:Kurumlar, kanun, ekonomi, sosyal durum

• Teknoloji:Sanayileşme, yenilikçilik, araştırma

• Devlet:Merkezi, yerel, uluslar arası

İç ortamda ÖrgütlenmeBiçimsel örgütlenme: • Karar verme (planlama + kontrol),• Bilişim sistemi (eşgüdüm + iş bölümü)

Yarı biçimsel örgütlenme: • İş tanımları,• İlişkiler,• Faaliyetler,• Etkileşimler

İç ortamda Örgütlenme

Biçimsel olmayan örgütlenme: • Duygular,• Etkileşimler,• Roller,• Konumlar,• Durumlar• (teamül)

Kuvvet-İç Ortam İlişikisi

Sistemde DENGEiç ve dış darbelerin sönümlenmesi. KARŞILIKLILIK• Birleşen,• eklenen,• çekişen kuvvetler.

GERİ BİLDİRİM(Kendini yönlendirme,

Kararlılık)

DÜZELTME

ÜRETİM SİSTEMİ

GİRDİ ÇIKTI

Ayrıntılı Gösterim

GİRDİ(ÜRETİM FAKTÖRLERİ) Girişim, Bilgi, * Arazi, * İşçilik, * Sermaye, Donanım, Hammadde

DÖNÜŞÜM(SÜREÇLER)

Sürekli,KesikliProjeDiğer

ÇIKTI(ÜRÜNLER)

MAL, Bitmiş ürün Yan ürün AtıkZararlı madde

HİZMET

PLANLAMA ve KONTROL(Bilişim Sistemi)KARAR VERİCİ

GİRDİLERİnsanın• zihni• ruhi ve• fiziki yetenekleri,

Sermaye• hisse,• kredi,• yatırım,• vergi,• bağış

(Fiziki birimlerle veya TL ile ölçülürler)

GİRDİLERle ilgili olarak

İkame:(işgücü sermaye gibi)

Kısa dönemde: • SABİT ve• DEĞİŞKEN MALİYETLER

(Uzun dönemde, hepsi değişir)

ÇIKTILAR Müşteriye ya da topluma

(Mal, hizmet, bilgi, enerji, atık, tatmin)

Standart x Ismarlama(posta, ulaşım, tedavi, gözlük, savunma, vb.)

Birden fazla ürün?

İşin başı ŞARTNAME

ÇIKTILARDİĞER KONULAR•Talep analizi(hangisinden, kaç tane satabiliriz?)

•Prototip (Yapabilir miyiz?, nasıl yaparız?)

•Atık (ÇEVRE Duyarlılığı, yükümlülükleri)

DÖNÜŞÜM:(Yapı, şekil, durum, konum, mülkiyet)

• Sürekli (belli sıraatlama, geri dönme YOK. Bekleme?)

Montaj hattı, kimya, hamburger

• Kesikli (düşük hacim, farklı rota, kafileler)

Atölye, hastane, dişçi

• Proje (tek ürün, büyük kaynak, tek süreç)

İnşaat, yeni ürün

HER DÖNÜŞÜMDE: Görev, akış, stok VAR

• Görev: Girdiyi, çıktıya biraz daha benzetecek değişiklik, eklenti vb.

(değer arttırır)• Akış: Konum değişimi

( malzeme, araç, insan, bilgi)Bilgi akışı (rapor, talimat, kayıt, belge)

• Stok: Görev ve akışın olmadığı durumlar

SÜREÇ:

• görev, • akış ve • stoklar dizisi olarak

AKIŞ DİYAGRAMLARIYLA modellenir.

Üretim Yönetimi+ Teknoloji (Sürece özel) + Yöntembilim (evrensel)

İmalatta AMAÇ

• İstenen işi görecek,• göze hoş gelen, • çevreye zarar vermeyen, • satın alınabilecek (fiyatta), • çok güvenli ve • en yüksek kalitede mallar üretmek

Üretim Sistemi:

Birbiriyle bağlantılı, •GÖREV,•MALZEME,•KAYNAK,•ÜRÜN,•PLAN ve•OLAY kümelerinden oluşur.

Hiyerarşik yapı

• Kuruluş,

• Bölüm,

• İş merkezi,

• Makine

Motor Fabrikası

Dökümhane Talaşlı İmalat Montaj Test

Küçük Tezgah Postası Su Ceketi Grubu

NC Torna

Dik Freze

ÜS Tipleri• Proje: Sadece bir tane yapılacak ürünler

(inşaat, prototip)

• İş*: Tek tek gelen farklı işler(tamir, sipariş)

• Parti: Kafileler halinde üretilen ürünler (dünya üzerindeki en yaygın tip budur)

• Hat: Akış, seri üretim, (otomobil parçaları)

• Sürekli*: Dökme ürünler (çimento,un…)

Süreç Seçimi (ÜRÜN ‘e göre) Proje İş Parti Hat Sürekli

Ürün çeşidi Çok Standart

Sipariş miktarı Tek Büyük

Hacim Tek Yüksek

Ürün değişikliği Yüksek YOK

Siparişe E E Belki H H

Stoğa H H Belki E E

Esneklik Yüksek YOK

Yenilikçilik Ürüne Sürece

En önemli Zaman/Kalite Fiyat

En önemsiz Fiyat Özel İstek

Satılan NE? Yetenek Ürün

Süreç Seçimi (Yatırım-Maliyet

açısından) Proje İş Parti Hat Sürekli

Sermaye Az/Çok Az Yüksek

Ölçek Ekonomisi

Biraz Hiç Çok

Hammadde Stok.

Yeteri Kadar

Planlı

YMM Yüksek Çok Aşırı Az Az

BitmişÜrünStok.

Düşük Yüksek

Malzeme Az/Çok Az Yüksek

İşçilik Yüksek Düşük

Maliyet Düşürme İmkanı

Düşük Yüksek

Süreç Seçimi (Süreç Özelliği açısından) Proje İş Parti Hat Sürekli

Esneklik Esnek Esnek Değil

Ayar Değişken

Çok+Ucuz Az+Pahallı

Kapasite Küçük Büyük

KapisteDeğişm.

Adımlı Yeni Tesis

Teknolojik Yapı

Evrensel GenelMaksat

Tahsisli

Baskın Olan Emek Tesis

İşlem Bilgisi Değişken

Tanımsız Tanımlı

Malzeme Bilgisi

Belli Belirsiz Bilinir

Malz. Aktarma

Değişken

Düşük Yüksek

Süreç Seçimi (Süreç Özelliği

açısından) Proje İş Parti Hat Sürekli

İşlem Kapsamı Geniş Dar

İşlem Kontrol Karmaşık

Ürüne Bağlı

Çok Karmaşık

Sade

Kalite Kontrol Nokta Sistemli

İşlem Süreleri Uzun Kısa

KapsiteTanımı Değişken

Belirli

KapsiteKontrolu

Zor Kolay

Darboğaz Yapısı

Rassal Az+Belli

Darboğaz Yeri Değişken

Sabit

Arıza Etkisi Değişken

Az Muazzam

ÜRETİM SİSTEMLERİ•Üretim-Ürün•Sistem•Örgüt•Üretim Sistemi •Tasarım•Değerlendirme

•Çözümleme•Modelleme •Yönetim •Akış-Kuyruk•Benzetim•EĞİLİMLER

Bir şey(ler) üretin ve maliyetinin üzerinde bir fiyatla satın.

Bir İŞLETMENİN KURULMASI ve YÖNETİLMESİ için SADECE bunları bilmeniz yeterlidir.

TABii, Birkaç Milyon KÜÇÜK AYRINTI ile Birlikte

İŞLETMENİN KURULMASI

•İŞLETME Fikrinin Doğuşu•Ön araştırma•Yapılabilirlik (fizibilite)

•Proje•Gerçekleştirme•Üretime Geçme

Üretim Sistemlerinin TASARIMI

PLANLAMASÜREÇLER

TASARIM SİSTEMLER

Planlama-BelirlemeSTRATEJİ’yi Belirle

Üretim Hacmini

Belirle Malzemeyi Planla

Kapasiteyi Seç

TEDARİK ET

İMAL ETTASARLA

(Ürün)GELİŞTİR

DENE(Test)

Süreci Planla

SEVK ET

TASARIM• Problemleri tanımlama,• Amaçları belirleme,• Çözüm yolları geliştirme,• Bu yolları değerlendirme,• Birini benimseme,• Ayrıntılı tasarım

Üretim Sistemi GeliştirmeTasarım+Uygulama

TASARIM

• Mevcut sistemin planlanıp kontrolüKaynakların günü gününe izlenmesi

• Yeni bir sistemin kurulmasıSabit kaynaklara ve

kısıtların giderilmesine yönelik

TASARIM=Seçim

KAVRAMSAL DÜZEYDE

• İlkeler• Otomasyon

Düzeyi• Malzeme Akışı• Örgütlenme şekli

AYRINTI DÜZEYİNDE

• Tedarikçiler• Donanım• Süreç

MEVCUT-İYİLEŞTİRİLMİŞ-YENİ

Mevcut Sistem (Hiç değişiklik yok)

İyileştirilmiş Sistem Bir miktar teknik tadilat (yeni sisteme göre az)

Yeni Sistem• Yoğun teknik tasarım (donanım, yerleşim, akış)• Örgütlenmede tekniğe paralel değişiklikler• Önceki deneyime dayanmayan yeni bir tesis

TASARIM YAKLAŞIMLARISanayide (Deneme-Yanılma) AKADEMİK YAKLAŞIMLAR

Kısmi Kuramlar• Kaynak Tahsisi• Yerleşim

Düzenlemesi• Akış Düzenleme• Tampon Kapasite

Planlaması

Bütünleşik Kuramlar

• Stratejik Planlama• Teknik-Yöntem

Kümeleri (JIT,CIM,TPM)

• Tasarım Felsefeleri (Yalın, Çevik, Esnek Üretim)

• Sistem Mühendisliği

ÜS TASARIMında sorulacak sorular

• HANGİ tezgâhları seçeyim?(Sık arıza yapan, ucuz) ya da (Seyrek arızalı, pahalı)

• KAÇ tezgâh kullanayım?(Tek ve büyük) ya da (Çok sayıda ve küçük)

• Tezgâhları NASIL düzenleyeyim?(Akış hattı, İş atölyesi, İkisinin arası)

• TAMPON düşüneyim mi?(Kaç tane, nerelere, ne büyüklükte)

DENETLEME STRATEJİSİ nasıl olsun?(Sabit hızla?, çizelgeye/atölyenin durumuna göre)

Değerlendirmede GENEL Ölçütler

•Kapasite:Bir zaman aralığındaki üretim

miktarı

•Verim(lilik):Çıktının değeri / Girdinin değeri >1 ?

•Kar(lılık): Kar / Yatırım Miktarı

Değerlendirmede GENEL Ölçütler

•Etkinlik: Gerçekleşen x Planlanan Vaktindelik, Kalite, Miktar

•Esneklik,•Yenilikçilik,•Katılımcılık,•Rekabetçilik,• İş Hayatının Kalitesi

TEKNİK Ölçütler

• Üretim hızı (Hü)(birim zamanda kaç ürün çıkıyor?)

• Üretim Tedarik Süresi (ÜTS)(içeride ne kadar kalıyor)

• Yarı Mamul Miktarı (YMM)(içeride kaç parça var?)

Başarı Parametreleri (Akış tipi )

Akış demek:• Tezgahlar ARDIŞIK yerleşmiş ve

– Bazı tezgahlar atlanabilir– Geri dönüşler olabilir

• Hareket EŞZAMANLI demektir.

Başarı Parametreleri (Akış tipi )

• (Satın Almada) Tedarik Süresi• Üretim Tedarik Süresi (İmalatta)

ÜTSTezgah sayısı: nm

Enbüyük İşlem Süresi: Teo

İletim Süresi:Til

Akış tipi üretimde• ÜTS = nm (Teo+ Til )ÜTS = 3*(5 + 2) = 21[dk]3 2 5 2 4

T01

T03

T02

Teo

Til

İşlem süresinin (To) bileşenleri:

• İşleme süresi Tm

(kesici takımın parça ile temas ettiği süre)

• Aktarma süresi Th

(parçanın bağlanması, sökülmesi için geçen süre)

• Takım aktarma süresi Tth

(kesici ucun parçaya yaklaşması, uzaklaşması için geçen süre)

• To = Tm + Th + Tth

Bir önceki örnekte 5[dakika] sürenen uzun işlem gerçekte3 bileşenden oluşmakta:

1. Malzemenin Aktarılması• tezgaha bağlama ve sökme

2. Takımın aktarılması• parktan başlangıca,

• 3 kez boşa alıp başlangıca,• parka alma

3. İşleme (takım ve parça arasında fiili temas)

• 3 paso

MALZEME AKTARMA

• Parçanın tezgaha bağlanması: 50[saniye]

• Parçayı tezgahtan sökme: 10 [saniye]

Toplam aktarma süresi:

Th = (50 + 10) / 60 = 1[dak]

TAKIM AKTARMA

• Kalemin başlangıç noktasına gelişi: 30[saniye]

• Her paso sonunda kalemin boşa alınıp başa getirilmesi: 20 [saniye]

• Üçüncü pasodan sonra kalemin bekleme noktasına alınması:

30[saniye]Toplam takım aktarma süresi:

Tth = (30 + 3*20 + 30) / 60 = 2[dak]

İŞLEME ve İŞLEM

• Her paso için 40[saniye] talaş kaldırma süresi

• Toplam işleme süresi: Tm = (3*40) / 60 = 2[dak]

• İŞLEM Süresi: To = Th + Tth + Tm = 1 + 2 + 2 =

5[dak]

Başarı Parametreleri (Parti tipi)

Tezgah indisi: i=1, 2,…, nm

Ayar Süreleri: Tsui

Parti Büyüklüğü: Qİşlem Süreleri: Toi

İşlem Dışı Süreler: Tnoi

Parti tipi üretimde

• ÜTS = ( Tsui+ Q Toi + Tnoi )

1

2

34

5

6

7

8

ÖRNEK:

Üretim hızı 2[pç/saat] olan bir parça için,yarı mamul miktarı,180 [pç] olarak belirlenmiştir. Parti büyüklüğü Q=10[pç/pt] dir. Hazırlık ve işlem süreleri deyandaki çizelgede verilmektedir.• Bu ürün için

ortalama işlem dışı süreyi (Tno) hesaplayın.

İşlem

No

Tsu To

[saat/pt] [dak/pç]

1 1.5 52 2.0 63 2.5 74 0.5 3

ÇÖZÜM:

ÜTS, 2 ayrı yoldan hesaplanıp, eşitlenirse:

ÜTS = YMM / Hü = 180 [pç] / 2[pç/saat] = 90[saat]Diğer yandan:• ÜTS = Tsui+ Q Toi + Tnoi

• ÜTS = (1.5+2.0+2.5+0.5) + (10/60)(5+6+7+3) + Tnoi

İki değer eşitlenirse:• ÜTS = 10 + Tnoi = 90

Tno = (90 – 10) / 4 = 20[saat]

İşlemNo

Tsu To

[saat/pt] [dak/pç]

1 1.5 5

2 2.0 6

3 2.5 7

4 0.5 3

Başarı Parametreleri (Ortalama Değerler)

Ortalama Tezgah Sayısı: nm

Ortalama Ayar Süresi: Tsu

Ortalama Parti Büyüklüğü: QOrtalama İşlem Süresi: To

Ortalama İşlem Dışı Süre: Tno

Ortalama Değerler için:

ÜTS = nm ( Tsu + Q To + Tno )

Her Tezgah için

•Ayarlama | hazırlama

•Q adet parçayı işleme

•Bekleme | TaşımaBunlarıTezgah Sayısı kadar TEKRARLA

ÖRNEK:

Banyo armatürleri yapan bir atölyede,karakteristik bir parça5 işlemden geçerek150’lik partiler halinde üretilmektedir. • Ortalama ayar süresi: Tsu = 12[dak/pt],• Ortalama işlem süresi: To = 2[dak/pç] dır.• Bir partinin

iki tezgah arasında taşınmak veya boş durmakla geçirdiği ortalama süre de:

25[saat/pt] olarak tahmin edilmektedir.

Bu durumda bir parti malın atölyeye girdiği andan bitmiş ürün olarak çıktığı an arasında geçen süre ne kadardır?

ÜTS = nm ( Tsu + Q To + Tno )

ÜTS = 5 (12 / 60 + 150*2 / 60 + 25) =

151 [saat] 1[ay]

Başarı Parametreleri

Üretim hızı birim zamanda hattan çıkan parça sayısı

• Bir partinin bir tezgahta harcadığı süre:

Tsu + Q To

veya (Tsu + Q To ) / (1-q) (q:ıskarta oranı)

1 parça için: Tü = (Tsu +Q To) / { Q (1 - q) }

• Tersi, ÜRETİM HIZI Hü = 1 / Tü

ÖRNEK:Önceki ÜTS Örneğinde,

parti büyüklüğü (Q = 10) 10 kat artarsa,

ilk tezgahtaki (Tsu=1.5[saat], To =5[dak])

üretim hızı (Hü) kaç kat artar?

ÇÖZÜM:Tü = (Tsu + Q To) / [Q ( 1 – q ) ]

(Bozuk parça oranı q = 0)

• Tü = (1.5 * 60 + 10 * 5) / 10 = 14[dak / pç]• Hü = 1 / Tü = 1 / 14 [pç / dak]

• Tü’ = (1.5*60 + 100 * 5) / 100 = 5.9[dak / pç]

• Hü’ = 1 / Tü = 1 / 5.9 [pç / dak]

Artış: 14 / 5.9 = 2.37 kat

Başarı Parametreleri• Kapasite: K = W ∙ Sw ∙ h ∙ Hü

Her ürün nm tezgahtan geçerse:

K = W ∙ Sw ∙ h ∙ Hü / nm

• KKO = U = Çıktı / K • Yararlanabilirlik: (AAOZ - OTS) / AAOZ

• YMM = { (K ∙ U) / (Sw ∙ h ) } * ÜTS (1.Kanun)

• ÇTS = W ∙ U { Q ∙ To / ( Tsu+ Q ∙ To ) }

• YMO = YMM / ÇTS (50:1 !),

• SO = ÜTS / (nm ∙ To) (20:1 !)

ÜTS’nin Maliyeti ve YMM

Mm

Maliyet

MoTü+Mno

Tsu+QTo+Tn

o

Zaman

ÜTS

( MoTü+Mno)


Zaman

Mm

ÜTS

nm ( MoTü+Mno)

Elde Tutma Maliyeti

Maliyet

ÜTS sonunda erişilen maliyet:

M1 = nm ( MoTü+ Mno)

t


• ÜTS sonunda erişilen maliyet:M1= nm ( MoTü+Mno)

• t anındaki toplam maliyet: Mm + M1 t / ÜTS

ve h = faiz oranı + ambarlama maliyeti

Mpç= Mm + M1 + 0

ÜTS

[Mm+ (M1 t / ÜTS)] h dt

Mpç = Mm + M1 + [(Mm + M1 / 2) h (ÜTS)]

ÜRETİM: Girdi ile Çıktı arasındaki ilişkidir.

ÜRETİM (DÖNÜŞÜM) FONKSİYONU: Ç = f(G) {Gidiler: G1, G2, ... ,Gn },

Kısa dönemde: G1 SABİT, diğerleri değişken olabilir.

(Alan sabit, yeni adam al üretim artar).

Uzun dönemde, HEPSİ DEĞİŞKEN (!)

SABİT Maliyetler ve ÖLÇEK EKONOMİSİ

BÜYÜME (Üretim Artışı)

• Daha çok üretim Sabit maliyetlerin daha çok ürüne

dağıtılması • Birim Maliyetlerin düşmesi

Kar ve Rekabet Gücünün Artması

AZALAN KAZANÇLAR KANUNU

(Kazanç Artışı önce hızlı, sonra yavaş)

• Uzun dönemde ölçekli dönüş• Dönüş ölçeği (sabit, artan, azalan)

BÜYÜME SONSUZA KADAR DEĞİL (!)• Hem talep, teknoloji, yönetim sınırlı,• Hem de bir doyma noktası var

(Azalan Kazançlar Kanunu)

Üretim Fonksiyonu fikri

Örgütlerintasarımı,işletilmesi,planlanması vekontrolü için iyi bir araçHer ölçekte uygulanabilir

(İş, bölüm, süreç, örgüt)

ÜRETİM FONKSİYONU MODELLERİ

Y = f(K, L) (Genel)Y = Enk( K / k, L / ℓ)

Sabit katsayılı (Leontief)Y : Üretim, K : Sermeye, L : Emek, k : 1 [birim] üretim için gereken

sermeye, ℓ : 1 [birim] üretim için gereken emek,

ÜRETİM FONKSİYONU MODELLERİ

Y = a K L Cobb-Douglas (Wicksel)

Y = [ K(-1)/ L(-1)/ ] /(-1)

(Sabit ikame esnekliği)

a=ao e ct : Teknolojinin zamanla gelişmesi,

ao ve c : Sabit,t : Zaman, ve : Sermaye ve emek esnekliği (+=1), ve : Teknolojik durum parametreleri, : İkame esnekliği sabiti

ÜRETİM FONKSİYONU, teknolojiye bağlı !.

• Aynı ürün, farklı süreç, makine ve yöntemle ve hatta bazı girdilerin ikamesiyle üretilebilir.

Karmaşık yönetim kararları !

Hangi üretim fonksiyonu kullanılacak?Girdilerin elde edilebilirliği?

TEKNOLOJİ

Fikirler,buluşlar,teknikler,yöntemler,malzemele

r

TEKNOLOJİ Değişimi

Gözden geçirme, yeniden

düzenleme,ekleme, - çıkarma,yerine koyma

Üretkenliği arttırma fırsatı (!)

• Maliyet düşürme,• ürün geliştirme, • rakibe karşılık

verme,• süreç iyileştirme,• akış

düzgünleştirme,• hizmet iyileştirme,• vb.

Üretim ve ÜRETKENLİK Ekonomik başarının anahtarı

Örgütün kıt kaynakları kullanma becerisi(İşçi, Firma, Sanayi Dalı ve Ülke’nin de)

Örgütün zaman boyunca değerlendirilmesi için

Bir zaman aralığında, belli bir çıktı için, ne kadar girdi gerekiyor? (sürekli iyileşme)

Üretkenlik: İşgücünün verimliliği,

Yönetimin etkinliği,

Teknolojinin düzeyinin– Mekanizasyon,– Otomasyon,– Daha iyi araçlar,– Bilgisayar

Sonucu

Üretkenlik Artarsa Enflasyon yavaşlar,Yaşam seviyesi yükselir,Dış rekabet gücü artar.

Üretkenliği belirleyen: Teknoloji, Çalışma yöntemleri, Donanım-işgören seçimi, Yönetim

Üretkenlik problemleri :Finans ve pazarlamadan çok

işletmeye yönelikSebepten çok sonuçBuzdağının altında örgütün yapısal

ve stratejik problemleri (Stratejik KONUM)

Stratejik probleme, stratejik çözümBir örgütteki karar düzeylerinin

bütünleştirilmesi çok önemlidir. (Aşırı irilik, dağıtılmış yapı)

Üretkenlik ölçümüAdam-saat çok kullanılan bir birim(1 Adam-saatle kaç TL’lik mal üretiliyor?)

Yıllık kazançlar :Konjüktüre, Teknolojik atılımlara,Hükümet politikaları,Buhranlar, vb. bağlı

Pek fikir vermez.

Üretkenlik ölçümü

Uzun dönemde, Diğer örgüt, Sanayi dalı ve Ülkelerle karşılaştırmak gerekir.

Yıldan yıla % kaç artış? kaynak tasarrufu

Üretkenlik İndeksi

(Makro düzeyde ölçüm için)

Toplam (malzeme + hizmet) Üretkenlik = -------------------------------------------

(İşgücü + malzeme + enerji + sermaye)

TL cinsinden ifade,

Enflasyona göre düzeltme

Alt düzeylerdeki hesaplar çok çeşitli !

Üretkenlik İndeksi

HİZMET Emek yoğunverimlilik artışı ZOR

yoğun sermeye kullanımı, daha iyi usuller,çizelgeleme,yeni araçlar,mekanizasyon,bilgisayarMarifet, işi ek maliyet getirmeden,

daha iyi yapmak !

Daha verimli yöntemler,Azalan israf,Daha iyi örgütlenme,Gelişmiş araçlar,Tempo artışı

ÜRETKENLİĞİ ARTTIRIR !

Öğrenme Eğrisi

• Hemen başlanabilen,

• Yeni öğrenilen,

• Çok tekrarlanan işlerde:

Tekrar arttıkça

VERİMLİLİK de ARTAR

Öğrenme Eğrisi

•Tekrar sayısı 2 katına çıktığında,

•birim başına harcanan süre

•belli bir oranda düşer.

(Bu durum, tesisin uzun dönemdeki kapasitesine de etki eder)

Öğrenme Eğrisiİlk gemi• 100 000 adam-saatle inşa edildiyse, o seriden• İkinci gemi 80 000 adam-saatle,• Dördüncüsü 64 000 adam-saatle inşa

edilebilir.Bu durumda p = 64/80 = 80/100 = 0.8

(öğrenme hızı)

Öğrenme Eğrisi mn = m0 nr

• Burada:n : Üretilen parça sayısı,m0 : İlk parçanın üretiminde geçen süre,

mn : n. parçanın üretimi için gereken süre,r : ℓn p / ℓn 2

• p = %80 öğrenme hızı ve m0 = 100 000 için: r = ℓn 0.8 / 0.693 = - 0.322

3. Gemi: m = 100 000 (3) - 0.322 = 70 200 adam-saat

Öğrenme EğrisiBirim İşçilik

Zaman

Üretim

YOK

Kuramsal Eğri

Gerçek Eğri

Kaldığı yerden devam

UNUTMA Eğrisi(önce hızlı, sonra yavaş)

Atılım

ÖğrenmeDüzlüğü

Doğal Değişkenlik

Üretİm sİstemlerİ 2

Documents