Ứng dụng bookstore trong semantic web
DESCRIPTION
hhhhhTRANSCRIPT
-
1
Hc vin cng ngh bu chnh vin thng
Khoa cng ngh thng tin ************
Tiu lun Agent
ng dng bookstore trong
semantic web
Gio vin hng dn : Trn nh Qu
Sinh vin : i Thanh Thnh
Lp : D07CNPM1
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
2
Mc Lc :
I. Gii Thiu .............................................................................. 3 II. Web ng ngha ..................................................................... 4
1. Tng quan v web ngh ngha ......................................................... 4 2. S ra i ca semantic web ............................................................. 4 3. Web ng ngha l g? ....................................................................... 5 4. Kin trc web ng ngha .................................................................. 9 5. Vai tr cc lp trong kin trc Semantic Web .................................10
5.1 URI (Uniform Resource Identifier) .............................................................. 10 5.2 RDFS (RDF schema) ................................................................................... 12 5.3 Ontology Vocabulary ................................................................................... 12 5.4 Tng Logic .................................................................................................. 13 5.5 Tng Proof ................................................................................................... 13 5.6 Tng Trust ................................................................................................... 13 6. Ni dung xy dng Web ng ngha .............................................................. 14 6.1 Chun ho cc ngn ng biu din d liu (XML) v cc siu d liu (RDF) trn Web ................................................................................................................ 14 6.2 Chun ho cc ngn ng biu din Ontology cho Web c ng ngha............ 15 6.3 Pht trin nng cao Web ng ngha (Semantic Web Advanced Development - SWAD) ................................................................................................................. 15
7. Tng kt chng .............................................................................16 1. Khi nim v ontology ....................................................................16 2. Cc phn t trong ontology .............................................................18 3. Ngn ng OWL DL ........................................................................20 4. Tng kt chng .............................................................................23
IV. ng dng bookstore vi semantic web ............................ 23 1. D liu bookstore ca c s d liu A ............................................23 2. D liu bookstore ca c s d liu F .............................................24 3. Bt u vic trn d liu .................................................................25 4. Trn d liu gia c s d liu A v F ...........................................26 5. Hon thin ......................................................................................27
V. Ti liu tham kho ............................................................. 28
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
3
I. Gii Thiu
Bn quyt nh i xem mt b phim v mun n mt th g sau khi xem.
Trong trng hp ny bn s khi ng PC , m trnh duyt web v truy cp vo
Google tm kim cc thng tin v rp ht , rp chiu phim v qun n.
Tip bn cn bit b phim no s c trnh chiu trong cc rp chiu gn
bn, khi bn s tn kh nhiu thi gian cho vic c nhng ch dn vn tt cho
mi b phim trc khi thc hin s la chn ca mnh. Cng thm vo , bn li
mun xem cc qun n ngon no gn vi rp chiu nht. Do bn s mun kim
tra cc bn nh gi ca khch hng v cc qun n. Tm li, bn s phi gh thm
n hng na t website trc khi ra khi ca nh.
Mt s chuyn gia Internet tin tng rng th h web k tip web 3.0 s thc
hin cc nhim v ging nh vic bn tm kim cc b phim, cc mn n ti cc
qun gn c nhanh hn v d dng hn. Thay v phi thc hin nhiu tm
kim, bn ch cn nh vo mt hoc hai cu phc tp hn trong trnh duyt
web 3.0, cn li web s thc hin ton b cc cng vic cn li cho bn. Cho v
d, bn c th nh Ti mun xem mt b phim hay v sau i n ti mt nh
hng n ngon. La chn ca ti l g?. Trnh duyt web 3.0 s phn tch s p
tr ca bn, tm kim trn Internet nhng cu tr li c th v sau tr v kt qu
cho bn.
Tuy nhin khng phi l tt c. Cc chuyn gia cn tin tng rng trnh duyt
web 3.0 cn c th thc hin nhng cng vic ging nh mt ngi tr l. Khi
bn tm kim trn web, trnh duyt s bit c nhng g bn quan tm. Cng s
dng web, trnh duyt cng bit nhiu v bn v cng ngy bn cn phi a ra cc
cu hi hn. Cui cng l bn c th hi trnh duyt m cc cu hi ging nh
Ti nn i u cho ba tra?. Khi trnh duyt s c vn cho bn nhng g bn
thch v khng thch, ly a im bn ang v sau gi mt danh sch cc
nh hng.
Khi nim Semantic Web c Tim Berners-Lee nh ngha nh sau :
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
4
Semantic Web nh mt s m rng ca web hin ti m trong thng tin c
x l mt cch t ng bng my tnh , lm cho my tnh v con ngi c th hp
tc vi nhau
Vi s ln mnh v kh nng lu tr thng tin ng ngha , Semantic Web s tr thnh mt th h web cho tng lai , th h web m chng ta ang ch i . V cng l l do m em chn ti ng dng semantic web trong bookstore trong bi tiu lun ny .
II. Web ng ngha
1. Tng quan v web ngh ngha
Web ng ngha l mt th h Web mi, ang c pht trin v s xut hin
trong tng lai gn. H thng Web mi ny s thay th h thng Web hin ti
song khng c ngha l mt h thng hon ton khc h thng Web hin ti. Web
ng ngha c pht trin trn h thng Web hin ti bng cch b sung thm
ng ngha cho cc ti nguyn Web m my c th hiu v tng kh nng x l t
ng.
2. S ra i ca semantic web
Th h web u tin bt u vi nhng trang HTML th cng , th h th hai
to nn mt bc cho my thc hin v thng l cc trang HTML ng . Cc th
h web ny mang ngha cho con ngi thao tc trc tip ( c , duyt , in vo
mu ) . Th h web th ba c gi l Semantic Web , mang mc ch l thng
tin se do my x l . iu ny trng khp vi quan im ca Tim Berners-Lee
m t trong cun sch gn y nht ca ng Weaving the web . Semantic Web
s lm cho cc dch v thng minh hn v d nh mi gii thng tin , tc nhn tm
kim , b lc thng tin ...Nhng dch v thng minh trn h thng web giu ng
ngha s nh th chc hn s vt tr hn nhng bn sn c hin ti ca cc dch
v ny , m ch gii hn v chc nng .
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
5
3. Web ng ngha l g?
Tim Berners-Lee a ra hai vn ca web ng ngha, l to cho Web mt
mi trng cng tc tt hn v vn th hai l my c th hiu v x l t ng
cc thng tin trn Web. Hnh 1.1. biu din ci nhn bn cht ngun gc Web ca
Tim Berners-Lee. Ci nhn ny rt phc tp v phc tp hn nhiu so vi vic lc
ra cc trang HTML t cc dch v Web hin ti. Nhng trong hnh ny, c cc mi
quan h gia cc thng tin nh: "includes", "describes", "rote", y l cc mi
quan h gia cc ti nguyn m trong web hin ti khng c. V chnh cc quan h
ny a vo web ng ngha l cn thit, my c th hiu v x l thng tin t
Web tng lai HTML,XML,RDF (Semantic Web )
Web nm 1995 HTML ( t ng ngha )
Web hin ti HTML, XML ( nhiu ng ngha hn )
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
6
ng trn web. Cc quan h ny c gi l cc siu d liu. Cng ngh c
c cc siu d liu ny l cng ngh RDF (Resource Description Framework)
Hnh 1.1. Mt xut ngun gc Web vi CERN
(CERN-Hi ng Chu u nghin cu ht nhn)
c th to ra web c d liu m my c th x l c, trc ht phi
thay i m hnh trong cch chng ta ngh v d liu. T trc n nay, d liu b
kho ngay trong cc ng dng c quyn. D liu c coi nh th yu x l
d liu. Thi khng ng ny bc l nhng sai st c bn trong lun c gc
bng vic thit lp s ph thuc gia x l v d liu. Hay ni cch khc, phn
mm tt th hon ton ph thuc vo d liu tt. Vi cc h tnh ton chuyn
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
7
nghip th ngay khi bt u thc hin, vn d liu l rt quan trng, n phi
c xc minh v bo v. Vi Web, XML v xu th Web ng ngha ang ni ln
th c s thay i ca sc mnh ang di chuyn t cc ng dng sang d liu. Vn
ny cng cho chng ta mu cht hiu Web ng ngha. Con ng my c
th x l d liu ch yu l to ra d liu thng minh hn ch khng phi l cc
x l thng minh. Hnh 1.2 biu din s pht trin tnh thng minh ca d liu
theo thi gian.
Hnh 1.2. S pht trin tnh thng minh ca d liu
Hnh 1.2 ch ra s pht trin lin tc ca tnh thng minh d liu c bn bc quan
trng. Bn bc ny biu din t d liu c tnh thng minh thp nht n d liu
c thng tin ng ngha my thc hin suy lun v n.
Vn bn v c s d liu (bc ny l tin XML)
Bc u tin, hu ht d liu bc ny c s hu c quyn cho mt ng
dng. Do vy tnh thng minh l nm trong ng dng ch khng phi l trong
d liu.
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
8
Ti liu XML vi min n
bc ny, d liu t c l: ng dng c lp vi min ring. By gi,
d liu thng minh c th di chuyn gia cc ng dng trong mt min n.
V d: cc chun XML trong cng nghip chm sc sc kho, cng nghip bo
him, hoc cng nghip bt ng sn.
Cc phn loi v ti liu vi cc b t vng hn hp
Trong bc ny, d liu c th c son t a min v c phn lp chnh
xc theo mt nguyn tc phn loi c th bc. Thc t, s phn lp c th c
s dng khm ph d liu. Cc quan h n gin gi cc lp c th c s
dng quan h v do vy, ta c d liu kt hp. Nh vy, d liu by gi thng
minh khm ph d dng v c kt hp mt cch hp l vi d liu khc.
Cc ontology v cc lut lp lun
Trong mc ny, d liu mi c th c suy ra t nhng d liu c theo
cc lut logic. Thc cht, d liu by gi thng minh c m t vi cc
quan h c th v cc dng hnh thc phc tp. iu ny cho php kt hp hoc ti
kt hp d liu nguyn thu nhiu hn v s phn tch v d liu mn hn. Mt v
d v s phc tp ca d liu l vic chuyn t ng ti liu trong mt min ny
sang mt ti liu tng ng trong mt min khc. mc ny, ta c th son
mt nh ngha mi trn Web ng ngha, my c th x l cc ti liu web c d
liu thng minh. Hn na, ta c th nh ngha d liu thng minh v d liu n
c lp vi ng dng, c th son, phn lp v ly mt phn ca cc h thng tin
ln hn.
Nh vy, vic xy dng web ng ngha ch yu tp trung xy dng h thng
web c d liu thng minh. D liu thng minh y khng c ngha l gn lin
vi tr tu nhn to, khng phi l cho my hc hiu cc t ng ca con ngi hay
my x l c ngn ng t nhin m n thng minh bi vic t chc la chn d
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
9
liu biu din trong ngn ng c cu trc my c th hiu. V sau y chng
ta tm hiu v kin trc ca web ng ngha.
4. Kin trc web ng ngha
Web ng ngha c xy dng trn nn h thng web hin ti. Web ng
ngha c coi l s m rng ca Web hin ti c b sung thm ng ngha vo d
liu trn web. Hnh 1.3 ch ra s kin trc ca Web ng ngha.
Hnh 1.3. Kin trc ca web ng ngha
T s kin trc ca Web ng ngha, ta thy c by tng kin trc. Trong , vi
h thng Web hin ti (World Wide Web) l ang tng th hai.
Lp Unicode , URI : nhm m bo s dng tp k t quc t v cung cp phng
tin nh anh cc i tng trong sematic web .
Lp XML : cng vi cc nh ngha v namspace , schema , m bo rng chng
ta c th tch hp cc nh ngha semantic web vi cc chun da trn XML khc .
Lp RDF , RDFS : C th to ra cc pht biu m t cc i tng vi vi
nhng t vng v nh ngha URI , cc i tng ny c th tham chiu n bi
nhng t vng v nh ngha URI trn . y l lp m chng ta c th gn cc
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
10
kiu cho cc ti nguyn v lin kt . V cng l lp quan trng nht trong kin trc
Semantic web .
Lp Ontology : h tr s tin ha ca t vng v n c th nh ngha mi lin h
gia cc t vng khc nhau .
Lp Digital Signature : c dng xc nh ch th ca ti liu (vd: tc gi ca
ti liu )
Cc lp Logic , Proof , Trust : Lp logic cho php vit ra cc lut , trong khi lp
proof thc hin cc lut , v cng vi lp Trust nh gi nhm quyt nh ng
dng nn hay khng nn tin tng .
5. Vai tr cc lp trong kin trc Semantic Web
Unicode: ch n thun l mt bng m chun chung c cc k t thng
nht s giao tip trn tt c cc quc gia, p ng tnh nht qun ton cu ca web.
5.1 URI (Uniform Resource Identifier)
Mt URI (Uniform Resource Identifier) l mt k hiu nhn dng Web n
gin. C th, n l mt xu ngn cho php nhn dng ti nguyn Web nh: vi cc
xu bt u vi "http:" hoc "ftp:" m chng ta thng thy trn World Wide
Web. Bt k mt ngi no cng c th to mt URI, v s hu chng v chng l
mt cng ngh c s xy dng mt h thng Web ton cu. H thng World
Wide Web c xy dng trn chng v bt k ci g m c mt URI th c coi
l "trn Web".
URL (Uniform Resource Locator) l mt dng c bit ca URI, c th n
l mt a ch trn mng.
URIref (URI reference) l mt URI cng vi mt phn nhn dng tu
cui. V d, ta c mt URIref : "http://www.example.org/Books#Ontology" bao
gm mt URI: "http://www.example.org/Books" v mt phn nhn dng
"Ontology" c cch nhau bi k hiu #.
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
11
Theo nh quy c, cc khng gian tn l nhng ti nguyn m to ra cc a
ti nguyn, thng l nhng URI c kt thc bi k hiu #. V d:
"http://www.example.org/Books#" l mt khng gian tn. Cc ti nguyn khng
c URIref th c gi l cc nt trng; mt nt trng ch ra s tn ti ca ti
nguyn khng c s cp r rng v tham chiu URIref ca ti nguyn.
RDF (Resource Description Framework): Khung m t ti nguyn
RDF c W3C gii thiu cung cp mt c php chun to, thay i
v s dng cc ch thch trong Web ng ngha. Mt mnh RDF l mt b ba c
dng: [ch thuctnh itng]. Trong , ch l ti nguyn m c m
t bng thuc tnh v i tng. Thuc tnh th hin mi quan h gia ch v
i tng. Cn i tng y c th l mt ti nguyn hoc mt gi tr. Ba thnh
phn trn trong RDF u l cc URI.
Hnh 1.4. B ba RDF
V d : v mnh RDF
Gi s biu din mnh "The libary lends books, ta c ch l "The
libary", thuc tnh l " lends ", i tng l " books " v cc thng tin ny c cc
URI tng ng l "Http:/www.libary.org/ontology/
#libary", "Http:/www.libary.org/ontology/#lends" v "Http:/www.
libary.org/ ontology/#books". Khi mnh c biu din dng th nh sau:
Http:/www.libary.org/ontology/#libary
Http:/www.libary.org/ontology/#lends
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
12
Mt tp cc mnh RDF c gi l th RDF.
Hnh 1.5. th RDF gm hai mnh
biu din cc mnh RDF m my c th hiu, RDF nh ngha ra mt s
c php nh: c php Notation 3 (hay cn gi l N3), c php ngn ng
RDF/XML (m rng t XML), hay th ca cc b ba nh v d Hnh 2.5.
5.2 RDFS (RDF schema)
RDFS l mt ngn ng ontology n gin ca web ng ngha, c coi l
mt ngn ng c s ca web ng ngha. RDFS l ngn ng m t b t vng trn
cc b ba RDF. N cung cp cc cng vic sau:
- nh ngha cc lp ti nguyn
- nh ngha cc quan h gia cc lp
- nh ngha cc loi thuc tnh m cc lp trn c
- nh ngha cc mi quan h gia cc thuc tnh.
5.3 Ontology Vocabulary
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
13
B t vng ontology c xy dng trn c s tng RDF v RDFS, cung
cp biu din ng ngha mm do cho ti nguyn web v c kh nng h tr lp
lun. xy dng c cc b t vng ny, ngi ta s dng cc ngn ng
ontology biu din chng nh: RDFS, OIL, DAML, DAML+OIL, OWL, ...
Cc ngn ng ny cung cp kh nng biu din v h tr lp lun khc nhau v
chng da trn nn tng l cc ngn ng logic m t tng ng khc nhau.
5.4 Tng Logic
Vic biu din cc ti nguyn di dng cc b t vng ontology c mc
ch l my c th lp lun c. M c s lp lun ch yu da vo logic.
Chnh v vy m cc ontology c nh x sang logic, c th l logic m t c
th h tr lp lun. V logic m t c biu din ng ngha hnh thc (c trng ca
l thuyt m hnh), v cung cp cc dch v lp lun, l c s h tr my c th
lp lun v hiu ti nguyn.
5.5 Tng Proof
Tng ny a ra cc lut suy lun. C th t cc thng tin c ta c th
suy ra cc thng tin mi. V d: A l cha ca B, A l em trai C th khi ta c
thng tin mi l C l bc ca B. c c cc suy lun ny th c s l FOL
(First-Order-Logic). V tng ny hin nay cc nh nghin cu ang xy dng cc
ngn ng lut cho n nh: SWRL, RuleML.
5.6 Tng Trust
m bo tnh tin cy ca cc ng dng trn Web ng ngha. V d: c mt
ngi bo x l xanh, mt ngi khc li ni x khng xanh, nh th Web ng ngha
l khng ng tin cy? Cu tr li y c xem xt trong cc ng cnh. Mi
ng dng trn web ng ngha s c mt ng cnh c th, chnh v th cc mnh
trn c th nm trong cc ng cnh khc nhau khi ng ngha tng ng khc
nhau nn cc mnh vn ng, ng tin cy trong ng cnh ca n. c
c s chng minh v tin cy th cc lp lun c p dng l khng n iu
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
14
v c cc c ch kim tra chng minh kt hp vi cng ngh ch k in t xc
nhn tin cy. Cc ngn ng chng minh l ngn ng cho ta chng minh mt
mnh l ng hay sai.
6. Ni dung xy dng Web ng ngha
xy dng h thng Web ng ngha thay th cho World Wide Web hin ti, cc
nh nghin cu ang n lc v tp trung nghin cu vi ba hng chnh sau:
- Chun ho cc ngn ng biu din d liu (XML) v siu d liu (RDF) trn
Web.
- Chun ho cc ngn ng biu din Ontology cho Web c ng ngha.
- Pht trin nng cao Web c ng ngha (Semantic Web Advanced Development
- SWAD).
6.1 Chun ho cc ngn ng biu din d liu (XML) v cc siu d liu (RDF) trn Web
Nh chng ta bit, World Wide Web rt thnh cng bi ngn ng XML.
XML lm cho cng ngh Web pht trin mnh m nh hin nay. V Web ng
ngha c pht trin trn nn Web hin ti, trn nn XML, chng ta c th thy
rt r ngay trong s kin trc ca Web ng ngha. Web ng ngha c b
sung cc ch thch ng ngha cho cc ti nguyn Web, v W3C gii thiu RDF
l chun c php to, thay i v s dng ch thch trong Web ng ngha. Do
vy vic xy dng ngn ng chun cho XML v RDF l thit yu biu din d
liu cho Web ng ngha. Trong qu trnh ny, c mt s c php c a ra
biu din RDF nh: Notation 3 (hay N3), XML/RDF, hay th cc mnh
ca RDF nh trnh by trn. Cc c php ny h tr biu din d liu cho
my c th hiu c.
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
15
6.2 Chun ho cc ngn ng biu din Ontology cho Web c ng ngha
Ontology ng vai tr then cht trong vic cung cp ti nguyn c th truy
nhp x l t ng bng cch cung cp b t vng cho vic nh du ng
ngha ca Web ng ngha. biu din Ontology cho pht trin Web c ng
ngha cn thit a ra mt ngn ng chun cho s biu din mm do, linh hot v
a dng ca ti nguyn Web. Trong qu trnh chun ho ngn ng biu din
Ontology, mt s ngn ng c xut vi cc kh nng biu din tng dn nh:
RDFS, DAML+OIL, OWL, ... v tip tc c m rng trong tng lai. Cc ngn
ng ny c kh nng biu din tng dn nhng tng ng l kh nng quyt nh
gim dn ( phc tp tng dn). V cc ngn ng biu din Ontology c xy
dng phi cn bng c kh nng biu din v phc tp tnh ton. Cc ngn
ng ny c xy dng trn nn cc chun XML, RDF, v thng s dng c s
logic l logic m t biu din ng ngha v h tr lp lun.
6.3 Pht trin nng cao Web ng ngha (Semantic Web Advanced Development - SWAD)
Cc cng vic chun ho cc ngn ng biu din d liu XML, siu d liu
RDF hay ngn ng biu din Ontology l cc cng vic nn tng, c s to ra
chun chung c s pht trin h thng v cc ng dng trn Web ng ngha.
Vic a cc chun thnh cc th hin, cc sn phm ca h thng Web ng
ngha l cng vic ca SWAD. SWAD thc hin nghin cu v a ra cc th
hin ca Web ng ngha trn cng ngh c s v n cng b sung, hon thin cc
cng ngh c s ny. N ch ra cc cng ngh Web ng ngha c s dng nh
th no? Mc tiu c th ca SWAD l s dng cc cng ngh, k thut v cc
cng c hin c ca Web ng ngha to ra cc chng trnh vt xa hn tm
hin c, pht trin cc th hin thc tin v cung cp cc cng c v cc chun
mi cho Web ng ngha. pht trin SWAD hin ti c mt s d n ca cc
t chc thc hin nghin cu v pht trin nh: SWAD-Europe, SWAD-DAML,
SWAD-Simile, SWAD-Oxygen. Hin ti, Vit Nam, mt d n cp Nh nc
ang nghin cu thc hin trch rt t ng thng tin t cc trang Web v tin tc
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
16
xy dng cc ontology cho lnh vc ny nhm "tip nhn" cng ngh Web ng
ngha khi c h thng mng mi ny.
7. Tng kt chng
Qua phn II ny chng ta c th hiu mt cch khi qut v Web ng ngha nh
ng c, mc ch v cc cng vic pht trin Web ng ngha. Trong , ta
thy c Ontology c mt vai tr quan trng trong Web ng ngha.
Trong chng tip theo chng ta s tm hiu chi tit hn v Ontology
III. Ontology v Web ng ngha
Chng ny s trnh by chi tit v Ontology v c s cng nh c php v ng
ngha ca ngn ng OWL DL, mt ngn ng pht trin Ontology Web
1. Khi nim v ontology
Cc Ontology ng vai tr then cht trong vic cung cp ng ngha m my c th
hiu c cho cc ti nguyn ca Web ng ngha. Ontology l mt thut ng
mn t trit hc nhm ch khoa hc m t cc loi thc th trong th gii thc v
cch chng lin kt vi nhau. Trong khoa hc my tnh, mt cch khi qut,
Ontology l "mt biu din ca s khi nim ho chung c chia s" ca mt
min nht nh. N cung cp mt b t vng chung bao gm cc khi nim, cc
thuc tnh quan trng v cc nh ngha v cc khi nim v cc thuc tnh ny.
Ngoi b t vng, Ontology cn cung cp cc rng buc, i khi cc rng buc
ny c coi nh cc gi nh c s v ngha mong mun ca b t vng, n
c s dng trong mt min m c th c giao tip gia ngi v cc h thng
ng dng phn tn khc. Vic tip cn ng ngha ti nguyn Web thng qua cc
Ontology th mm do hn v ngi s dng c th la chn b t vng v cc rng
buc trong cc Ontology. V d, cc ng dng trong cc min khc nhau c th s dng
cc Ontology khc nhau. c bit, cc Ontology c th c s dng c t ngha
ca cc ti nguyn Web (thng qua cc ch thch) bng cch xc nhn cc ti nguyn
nh cc trng hp c th ca mt s khi nim quan trng v hay hoc khng nh
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
17
cc ti nguyn c quan h vi cc ti nguyn khc thng qua mt s thuc tnh quan
trng nh ngha trong cc Ontology.
T vng trong mt Ontology c th c biu din bng cc khi nim v
cc quan h c t tn v cc nh ngha khi nim c th c biu din bng
cc gii thiu tng ng. Cc gi nh c s c th c biu din bng cc
tin khi nim v quan h khi qut. i khi mt Ontology tng ng vi mt
c s tri thc logic m t. Mt Ontology cng cha cc trng hp ca cc khi
nim v cc mi quan h quan trng ca cc c th ny, n c biu din bng
cc khng nh ca logic m t.
V d sau ch ra mt Ontology c biu din trong logic m t thng qua
cc tin v cc khng nh.
V d 3.1. V d v mt Ontology c c s logic m t
Mt Ontology n gin v th vin c tn l ThuVien c th bao gm 3
phn:
Phn th nht: l tp cc khi nim v cc thuc tnh quan trng, c th bao
gm:
- Cc khi nim nh: Sach, TacGia, DocGia, NhaXuatBan, Nguoi
- Cc thuc tnh: doc, viet, motphanCua, namxuatban, theloai.
- Khi nim nh ngha: v d khi nim Tc gi bao gm tt c nhng
ngi vit sch hoc mt phn cun sch.
TacGia=Nguoi viet.(Sach motphanCua.Sach)
Thnh phn th hai ca Otology ThuVien c a ra bng cc gi nh
c s ca min v c th bao gm:
-Nguyn Duy, H Ch Minh, Phan Th Ti l tc gi:
NguyenDuy TacGia, HoChiMinh TacGia, PhanThiTuoi TacGia
Thnh phn th ba ca Ontology ThuVien l v cc c th v mi quan h
ca chng, c th bao gm:
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
18
- VN-KIM CHO WEB VIT C NG NGHA l mt qun sch: : sach
- VN-KIM CHO WEB VIT C NG NGHA c vit bi Cao Hon
Tr.
:viet
Cc Ontology da trn logic m t c th khai thc cc cng c lp lun
mnh ca logic m t, do vy my c th hiu c cc ti nguyn Web d hn.
H tr lp lun Logic m t c th rt hu ch m bo cht lng ca cc
Ontology m Ontology l nng ct ca Web ng ngha.
Gi s ta mun kim tra xem CaoHoangTru c phi l TacGia khng?
Da vo 3 tri thc sau:
: sach
TacGia=Nguoi viet.(Sach motphanCua.Sach)
:viet
B lp lun DL s a ra kt qu l tho. Do c th c mt ngh b sung tri
thc c s ny vo trong Ontology ThuVien
Nh vy, cc Ontology biu din da trn logic m t khai thc c
kh nng biu din tri thc cng nh kh nng lp lun hiu qu ca logic m t
my c th hiu c ti nguyn Web.
2. Cc phn t trong ontology
Cc c th (Individuals) - Th hin
Cc c th l cc thnh phn c bn, nn tng ca mt ontology. Cc c th trong
mt ontology c th bao gm cc i tng c th nh con ngi, ng vt, ci
bn... cng nh cc c th tru tng nh cc thnh vin hay cc t. Mt
ontology c th khng cn bt k mt c th no, nhng mt trong nhng l do
chnh ca mt ontology l cung cp mt ng ngha ca vic phn lp cc c
th, mc d cc c th ny khng thc s l mt phn ca ontology.
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
19
Cc lp (Classes) - Khi nim
Cc lp l cc nhm, tp hp cc i tng tru tng. Chng c th cha cc c
th, cc lp khc, hay l s phi hp ca c hai.
Cc ontology bin i tu thuc vo cu trc v ni dung ca n: Mt lp c th
cha cc lp con, c th l mt lp tng quan (cha tt c mi th), c th l lp
ch cha nhng c th ring l, Mt lp c th xp gp vo hoc b xp gp vo
bi cc lp khc. Mi quan h xp gp ny c s dng to ra mt cu trc
c th bc cc lp, thng l vi mt lp thng dng nht kiu Thing trn nh
v cc lp rt r rng kiu 2002, Ford pha di cng.
Cc thuc tnh (Properties)
Cc i tng trong ontology c th c m t thng qua vic khai bo cc
thuc tnh ca chng. Mi mt thuc tnh u c tn v gi tr ca thuc tnh .
Cc thuc tnh c s dng lu tr cc thng tin m i tng c th c. V
d, i vi mt c nhn c th c cc thuc tnh: H_tn, ngy_sinh, qu_qun,
s_cmnd
Gi tr ca mt thuc tnh c th c cc kiu d liu phc tp.
Cc mi quan h (Relation)
Mt trong nhng ng dng quan trng ca vic s dng cc thuc tnh l m
t mi lin h gia cc i tng trong ontology. Mt mi quan h l mt thuc
tnh c gi tr l mt i tng no trong ontology.
Mt kiu quan h quan trng l kiu quan h xp gp (subsumption). Kiu quan
h ny m t cc i tng no l cc thnh vin ca cc lp no ca cc i
tng.
Hin ti, vic kt hp cc ontology l mt tin trnh c lm phn ln l th
cng, do vy rt tn thi gian v t . Vic s dng cc ontology l c s
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
20
cung cp mt nh ngha thng dng ca cc thut ng ct li c th lm cho tin
trnh ny tr nn d qun l hn. Hin ang c cc nghin cu da trn cc k
thut sn sinh ni kt cc ontology, tuy nhin lnh vc ny mi ch hin hu v
mt l thuyt.
3. Ngn ng OWL DL
Web Ontology Language (OWL) l ngn ng nh du c s dng xut
bn v chia s d liu s dng cc ontology trn Internet. OWL l mt b t
vng m rng ca khung m t ti nguyn (RDF) v c k tha t ngn ng
DAML+OIL Web ontology mt d n c h tr bi W3C. OWL biu din
ngha ca cc thut ng trong cc t vng v mi lin h gia cc thut ng ny
m bo ph hp vi qu trnh x l bi cc phn mm.
OWL c xem nh l mt k thut trng yu ci t cho Semantic Web
trong tng lai. OWL c thit k c bit cung cp mt cch thc thng
dng trong vic x l ni dung thng tin ca Web. Ngn ng ny c k vng
rng s cho php cc h thng my tnh c th c c thay th cho con ngi.
V OWL c vit bi XML, cc thng tin OWL c th d dng trao i gia
cc kiu h thng my tnh khc nhau, s dng cc h iu hnh v cc ngn
ng ng dng khc nhau. Mc ch chnh ca OWL l s cung cp cc chun
to ra mt nn tng qun l ti sn, tch hp mc doanh nghip v chia s
cng nh ti s dng d liu trn Web. OWL c pht trin bi n c nhiu
tin li biu din ngha v ng ngha hn so vi XML, RDF v RDFS, v v
OWL ra i sau cc ngn ng ny, n c kh nng biu din cc ni dung m
my c th biu din c trn Web.
C php tru tng C php DL Ng ngha
ObjectProperty(R) R RI I I
ObjectProperty(S inverseOf(R)) R- (R-)I I I
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
21
Bng 2.1. Cc m t thuc tnh i tng OWL
C php tru tng C php DL
Ng ngha
Class(A)
Class(owl:Thing)
Class(owl:Nothing)
A
AI I
I =I
I =
intersectionOf(C1, C2, ...) C1C2 (C1C2)I = C1
I C2 I
unionOf(C1, C2, ...) C1C2 (C1C2)I = C1
I C2 I
complementOf(C) C (C)I = I\ C I oneOf(o1, o2, ...) {o1}{o2} ({o1}{o2})
I = {o1I, o2
I}
restriction(R someValuesFrom(C))
restriction(R allValuesFrom(C))
restriction(R hasValue({o}))
restriction(R minCardinality(m))
restriction(R maxCardinality(m))
R.C
R.C
R.{o}
mR
mR
{xI | y. RI yCI}
{xI |y. RI yCI}
(R.{o})I=(xI| RI)
{xI |(# y. RI) m}
{xI |(# y. RI) m}
Bng 2.2. Cc m t thuc tnh lp OWL
C php tru tng C php DL Ng ngha
Class(A partial C1 ... Cn) A C1...Cn AI C1
I ... Cn I
Class(A complete C1 ... Cn) A C1...Cn AI = C1
I ... Cn I
EnumeratedClass(A o1 ... on) A {o1}...{o}n
AI = {o1I, ..., on
I}
SubClassOf(C1,C2) C1 C2 C1I C2
I
EquivalentClasses(C1...Cn) C1...Cn C1I = ... = Cn
I
DisjointClasses(C1 ...Cn) CiCj,
(1i
-
22
[Functional]
[InverseFunctional]
[Transitive])
Func(R) Func(R-) Trans(R)
{ |(# y. RI)1}
{ |(# y.(R-)I)1} RI =(R I)+
AnnotationPropety(R)
Individual(o type(C1) ... type(Cn)
value(R1,o1)... value(Rn,on))
o:Ci, 1 i n
:Ri, 1 i n
oICiI, 1 i n
Ri
I, 1 i n
SameIndividual(o1 ...on) o1 = ... = on o1I = ... = on
I
DifferentIndividuals(o1 ...on) oi oj,1i
-
23
4. Tng kt chng
Trong phn ny gii thiu ngn ng OWL DL l ngn ng biu din Ontology.
Trong chng ny cng trnh by v c php v ng ngha ca OWL DL. Ngn
ng OWL DL cho php nh ngha cc Ontology, gip xy dng b t vng cho
Web ng ngha, h tr ch thch ng ngha cho ti nguyn Web.
IV. ng dng bookstore vi semantic web
1. D liu bookstore ca c s d liu A
ISBN Author Title Publisher Year 0651140X Id_xyz The Glass Palace Id_qpr 2000 ID Name HomePage Id_xyz Ghosh, Amitav http://www.amitavghosh.com ID Publisher_name City Id_qpr Harper Collins London
PHP Introduction
2000
http://...../isbn/0651140X a:title
a:year
a:publisher
London
Harper Collins
a:city
a:p-name
a:author
Ghosh, Amitav http://www.amitavghosh.com
a:name
a:homepage
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
24
2. D liu bookstore ca c s d liu F
ID Titre(tiu ) Traducteur (dch ) Original ISBN 202086 Le Palais des
Miroirs $A12$ ISBN 065140X
ID Auteur( tc gi ) ISBN 0651140X $A11$ Nom Ghosh, Amitav Besse, Christianne Nom : tn Kt hp 2 tp d liu
http://isbn/065140X 065140065140
http://..../isbn/202086
Le palais des miroirs
f:original
f:titre
Ghosh, Amitav
f:norm
f:auteur
Besse, Christianne Christianne
f:nom
f:traducteur
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
25
3. Bt u vic trn d liu
http:
The Glass Palace
2000
http://isbn/065140X
a:title
a:year
London
Harper Collins
a:city
a:p_name
Ghosh, Amitav
http://www.amitavghosh.com
http://isbn/065140X
http://isbn/2020386
Le palais des miroirs
Ghosh, Amitav
Besse,Christianne
Same URI
f:original
f:nom
f:traducteur
f:titre
f:nom
f:auteur
a:ho
mep
age
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
26
4. Trn d liu gia c s d liu A v F
http:
The Glass Palace
2000
http://isbn/065140
a:title
a:year
London
Harper Collins
a:city
a:p_name
Ghosh, Amitav
http://www.amitavghosh.com
http://isbn/20203866
Le palais des miroirs
Besse,Christianne
a:homepage
a:name f:auteur
f:titre
f:original
f:traducteur
f:nom
Ghosh, Amitav
f:nom
a:au
thor
a:pu
blis
her
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
27
Mt s cu truy vn trong c s d liu F ( bng ting php )
- Ly ra tiu ca quyn sch gc -> thng tin ny ko ny trong c s d
liu F nhng c th ly bng cch trn vi c s d liu A
- Chng ta thy a:author v f:auteur l ging nhau nhng vic trn t ng
li khng bit c iu ny .
- Chng ta thm 1 vi thng tin d liu c th trn t ng c
- a:author ging nh f:auteur
- Thm 1 nh danh person , nh b sung thm 1 ti nguyn
5. Hon thin
http:
The Glass Palace
2000
http://isbn/065140
a:title
a:year
London
Harper Collins
a:city
a:p_name
Ghosh, Amitav
http://www.amitavghosh.com
http://isbn/2020386682
Le palais des miroirs
Besse,Christianne
http://foaf/Person
r:type
a:author f:auteur
a:homepage
a:name
f:nom
r:type f:traducteur
f:titre f:original
f:nom
a:pu
blis
her
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
-
28
V. Ti liu tham kho [I] Lun vn tm hiu , nghin cu v xy dng ng dng vi semantic web-
2005-i hc khoa hc t nhin [II] Tutorial on Semantic web -2011-Ivan Herman
[III] Realizing a Semantic Web Application - Emanuele Della Valle [IV] Semantic web - http://www.phpvn.org/index.php/board,27.20.html [V] ng dng Semantic Web trong cuc sng
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.