UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I MJEKËSISË

DREJTIMI INFERMIERI

PUNIM DIPLOME

ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE PACIENTËT

ME VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT

Kandidatet: Mentori

Dorentina Agaj- Ukshini Prof. Asoc. Dr. Idriz Berisha

Sidorela Nokaj

Gjakovë, 2020

2

INFORMATA RRETH PUNIMIT

Punimi i diplomës “ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE PACIENTËT

ME VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT” është i llojit rishikim literature dhe

hulumtim.

Mentori i temës është Prof.Asoc.Dr. Idriz Berisha

Punimi përmban: 26 faqe.

3

DEKLARATA STUDENTORE

Unë Dorentina Agaj- Ukshini dhe bashkautorija dhe mikja ime Sidorela Nokaj

deklarojm se ky punim “ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE

PACIENTËT ME VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT” është punimi ynë

original. E gjithë literatura është e cituar dhe e referuar më poshtë në listen e

referencave.

Në mbështjetje të Rregullores për studime themelore të Fakultetit të Mjekësisë neni

46 dhe të vendimit të Këshillit të Fakultetit të Mjekësisë të datës 02.10.2017 nr.

ref.005/ 368 deklarojmë se:

➢ Pjesa e temes së diplomes “ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE

PACIENTËT ME VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT” duke përfshirë

pjesën nga hyrja, qëllimin dhe metoden e punës janë punuar nga unë Sidorela

Nokaj, ndërsa

➢ Pjesa temes “ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE PACIENTËT

ME VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT” duke përfshirë menaxhimin e

pacienteve hipnotik, kujdesin dhe asistencen infermierore janë punuar nga unë

Dorentina Agaj- Ukshini.

4

FALENDERIMET

Unë Dorentina Agaj- Ukshini, dhe unë Sidorela Nokaj falenderojm të gjithë që na

mbeshtetën.

Fillimisht falenderimet më të përzemerta janë për mentorin tonë, Prof.Asoc.Dr.

Idriz Berisha, ishte knaqësi qe punimin final e përmbyllem me ju i nderuar.

Falenderojm stafin akademik të Universitetit të Gjakovës “Fehmi Agani” në

Fakultetin e Mjekësisë të cilët plot tre vite treguan korrektësi, gadishmeri dhe energji

për ne studentët.

Në fund por jo të fundit falenderojmë familjen tonë për përkrahjen e pa kursyer gjatë

gjithë shkollimit.

5

PËRMBAJTJA

ABSTRAKTI ................................................................................................................................. 6

HYRJA ........................................................................................................................................... 7

QËLLIMI I PUNIMIT ................................................................................................................. 8

METODOLOGJIA E PUNËS ..................................................................................................... 9

KAPITULLI I.............................................................................................................................. 10

1.1. Hipnoza ......................................................................................................................... 10

1.2. Hipnotikët ..................................................................................................................... 11

1.3. Llojet e hipnotikëve ...................................................................................................... 13

1.3.1. Barbituratet ........................................................................................................... 13

1.3.2. Quinazolinonet ...................................................................................................... 13

1.3.3. Benzodiazepinet..................................................................................................... 14

1.3.4. Nonbenzodiazepinet .............................................................................................. 16

KAPITULLI II ............................................................................................................................ 17

2.1. Hipnoterapia ................................................................................................................. 17

2.2. Menaxhimi i pacientit përmes seancave ..................................................................... 18

2.3. Kujdesi Infermieror ..................................................................................................... 19

2.3.1. Menaxhimi i pagjumësisë ..................................................................................... 19

2.3.2. Kategoritë e pagjumësisë ...................................................................................... 20

2.4. Menaxhimi i pacientëve pas trajtimit afatgjatë me hipnotikë ................................. 22

ABSTRACT ................................................................................................................................. 23

REFERENCAT ........................................................................................................................... 24

CV E KANDIDATEVE .............................................................................................................. 25

6

ABSTRAKTI

Hipnoza ka të bëjë me krijimin e një gjendjeje ëndërrore tek njerëzit nëpërmjet përdorimit të

sugjestionit gojor. Termi i hipnozës vjen nga Hipnoza (nga greq. "ipno-s" - gjumë, dhe perëndia

greke e gjumit Hipnos) është një gjëndje e hamendësuar e ndërgjegjes së ndryshuar dhe

karakterizohet nga një sugjestionimshmëri të lartë. Hipnotikët apo depresantët (nga greqishtja

hipnozë, gjumë ), zakonisht të njohura si pilula gjumi, janë një klasë e barnave psikoaktive,

funksioni primar i të cilit është të nxisë gjumin dhe të përdoret në trajtimin e pagjumësisë, ose

anestezisë kirurgjikale.

Qëllimi kryesor i punimit ishte: Të paraqitet asistenca infermierore apo kujdesi infermieror te

pacientet të cilët kanë varshmëri nga hipontikët, si dhe të tregohet menaxhimi dhe trajtimi i

pacientëve vartës në këto preparate.

Lloji i punimit është Rishikim literature. Për punim janë përdorur literature të ndryshme nga

biblioteka e Fakultetit të Mjekësisë në Universitetin e Gjakovës Fehmi Agani dhe biblioteka

kombëtare e qytetit të Gjakovës Ibrahim Rugova.

Pacientet që kanë marrë hipnotik për shumë muaj ose vite paraqesin një problem të veçantë. Ne

pacientet që përdorin hipnotik me gjysmejete të shkurtër, është më e lehtë të zëvendesohet

fillimisht ky bar me një hipnotik me gjysmejete me të gjatë dhe me pas të pakësohet doza.

Pagjumësia është një prej ankesave më të zakonshme gjatë praktikës së përgjithshme mjekësore

dhe trajtimi bazohet në diagnozen e duhur. Ndonëse funksioni ekzakt i gjumit nuk njihet gjatë te

cilave qëndrojme zgjuar, për këtë arsye hipnotikët duhen përdorur me maturi për të evituar

pengimin e tij. Për trajtimin e pagjumësisë kemi në dispozicion një numër të madh agjentesh

farmakologjike. Aktiviteti i rregullt, i moderuar fizik i ploteson këto kritere, por shpesh vetem ai

nuk mjafton ti kryejne këto ushtrime. Megjithatë, edhe sasi te vogla ushtrimesh janë shpesh efikase

në promovimin e gjumit.

Fjalët kyçe: hipnoza, hipnotikët, kujdesi infermieror, asistenca infermierore dhe menaxhimi.

https://sq.wikipedia.org/wiki/Greqishtjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumihttps://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipnosi&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/wiki/Nd%C3%ABrgjegjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumi

7

HYRJA

Punim i temes “ROLI I ASISTENCES INFERMIERORE TE PACIENTËT ME

VARSHMËRI NGA HIPNOTIKËT” është zgjedhur me një vullnet të plotë timin dhe kandidatës

apo bashkautores time. Duke e parë se varshmëria për sedative dhe hipnotikë dita e ditës po

atakohet nga të gjitha moshat e po janë shkak mjaft i madh i frekuentimin të spitalet psikiatrike

tona lindi interesimin edhe tek ne për ta studiuar më thellë këtë dukuri.

Termi i hipnozës vjen nga Hipnoza (nga greq. "ipno-s" - gjumë, dhe perëndia greke e

gjumit Hipnos) është një gjëndje e hamendësuar e ndërgjegjes së ndryshuar dhe karakterizohet nga

një sugjestionimshmëri të lartë. Hipnoza ka të bëjë me krijimin e një gjendjeje ëndërrore tek

njerëzit nëpërmjet përdorimit të sugjestionit gojor.

Hipnotikët apo depresantët (nga greqishtja hipnozë, gjumë ), zakonisht të njohura si pilula gjumi,

janë një klasë e barnave psikoaktive, funksioni primar i të cilit është të nxisë gjumin dhe të përdoret

në trajtimin e pagjumësisë, ose anestezisë kirurgjikale.

https://sq.wikipedia.org/wiki/Greqishtjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumihttps://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipnosi&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/wiki/Nd%C3%ABrgjegjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumi

8

QËLLIMI I PUNIMIT

Qëllimi kryesor i punimit ishte:

➢ Të paraqitet asistenca infermierore apo kujdesi infermieror te pacientet të cilët kanë

varshmëri nga hipontikët, si dhe

➢ Të tregohet menaxhimi dhe trajtimi i pacientëve vartës në këto preparate.

9

METODOLOGJIA E PUNËS

Lloji i punimit është Rishikim literature. Për punim janë përdorur literature të ndryshme të cilat

janë huazuar nga biblioteka e Fakultetit të Mjekësisë në Universitetin e Gjakovës Fehmi Agani si

dhe po ashtu biblioteka kombëtare e qytetit të Gjakovës Ibrahim Rugova. Në kuadër të punimit

janë shfrytëzuar web faqet e internetit si: pub med, google scholar, medline etj.

10

KAPITULLI I

1.1. Hipnoza

Hipnoza (nga greq. "ipno-s" - gjumë, dhe perëndia greke e gjumit Hipnos) është një gjëndje e

hamendësuar e ndërgjegjes së ndryshuar dhe karakterizohet nga një sugjestionimshmëri të lartë.

Hipnoza ka të bëjë me krijimin e një gjendjeje ëndërrore tek njerëzit nëpërmjet përdorimit të

sugjestionit gojor. Me ndikime kuptohet një mendim (ide) apo komunikim bartës i një mendimi që

nxjerr një përgjigje të fshehur ose të njohur nga personi pa ndërmjetësinë e aftësive të larta kritike.

Hipnoza nuk është e zbatueshme tek të gjithë njerzit, megjithëse disa njerëz përjetojnë nën hipnozë

një rritje të të ndikuarit dhe ndjenjës nënshtruese të një gjendjeje të tjetërsuar të ndërgjegjes.

Nën gjëndjen e hipnozës njeriu është pasiv, dhe krejtësisht nën ndikimin e kërkesave të mjedisit të

jashtme. Ndryshimi i mënyrës se të sjellurit, vepruarit, shijuarit, ndijuarit dhe menduarit,

realizohen nga personi vetëm nën komandën e hipnotizuesit.

I pari i cili në shekullin e XIX shfrytëzoi hipnozën për qëllime terapeutike ishte mjeku francez Jean

Charcot, nxënës i të cilit ishte edhe Froidi.1

Hulumtimet rreth përdorimit të ilaçeve për trajtimin e pagjumësisë evoluan gjatë gjysmës së fundit

të shekullit të 20-të. Trajtimi për pagjumësi në psikiatri daton nga 1869 kur hidrat klorali u përdor

për herë të parë si sopoforik. Barbituratet u shfaqën si klasa e parë e barnave në fillim të viteve

1900, pas së cilës zëvendësimi kimik lejoi komponimet derivative. Edhe pse familja më e mirë e

barnave në atë kohë (më pak toksike dhe me më pak efekte anësore) ata ishin të rrezikshëm në

mbidozim.2

1 Mendels, J. (September 1991). "Criteria for selection of appropriate benzodiazepine hypnotic therapy". J Clin

Psychiatry. 52. Suppl: 42–6. PMID 1680126

2 Whitlock, F. A. (June 14, 1975). "Suicide in Brisbane, 1956 to 1973: the drug-death epidemic". Med J Aust. 1 (24):

737–43. PMID 239307

https://sq.wikipedia.org/wiki/Greqishtjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumihttps://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipnosi&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/wiki/Nd%C3%ABrgjegjahttps://sq.wikipedia.org/wiki/Sjelljahttps://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Veprimi&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shijimi&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/wiki/Ndijimihttps://sq.wikipedia.org/wiki/Mendimihttps://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Charcot&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Charcot&action=edit&redlink=1https://sq.wikipedia.org/wiki/Zigmund_Froidhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1680126?dopt=Abstracthttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/239307?dopt=Abstract

11

Gjatë viteve 1970, quinazolinonat dhe benzodiazepinat u prezantuan si alternativat më të sigurta

për të zëvendësuar barbituratet; nga fundi i viteve 1970 benzodiazepinat u shfaqën si bari më i

sigurt.

1.2. Hipnotikët

Hipnotikët apo depresantët (nga greqishtja hipnozë, gjumë ), zakonisht të njohura si pilula gjumi,

janë një klasë e barnave psikoaktive, funksioni primar i të cilit është të nxisë gjumin dhe të përdoret

në trajtim in e pagjumësisë, ose anestezisë kirurgjikale.3

Ky grup është i lidhur me sedativët.Përderisa termi sedativ përshkruan barna që shërbejnë për të

qetësuar ose për të lehtësuar ankthin, termi hipnotik përgjithësisht përshkruan barna, qëllimi

kryesor i të cilave është të inicojë, të mbështesë ose zgjat gjumin. Për shkak se këto dy funksione

shpesh mbivendosen njëra mbi tjetrën, dhe për shkak se barnat në këtë klasë në përgjithësi

prodhojnë efekte të varura nga doza (duke filluar nga anksioliza në humbjen e ndërgjegjes), ato

shpesh përmenden kolektivisht si barëra qetësuese-hipnotike.4

Barnat hipnozike përshkruhen rregullisht për pagjumësi dhe çrregullime të tjera të gjumit, me mbi

95% të pacientëve të pagjumësisë që përshkruajnë hipnotikë në disa vende. Shumë droga hipnotike

ndikojnë në formimin e disa shprehive dhe për shkak të një numri të madh faktorësh të njohur për

të shqetësuar modelin e gjumit të njeriut, një mjek mund të rekomandojë ndryshime në mjedis para

dhe gjatë gjumit, higjienë më të mirë të gjumit, shmangie të kafeinës ose substancave të tjera

stimuluese, ose ndërhyrje në sjellje të tilla si terapia e sjelljes kognitive për insomni (CBT-I) para

se të përshkruajnë ilaçe për gjumë. Kur përshkruhet, mjekimi me hipnotikë duhet të bëhet në

periudhën sa më të shkurtër të mundshme.5 Klasët e hershme të barnave, të tilla si barbituratet,

3 https://web.archive.org/web/20081211091401/http://www.mercksource.com/

4 Brunton, Laurence L.; Lazo, John S.; Lazo Parker, Keith L. (2006). "17: Hypnotics and Sedatives" 5 Mendels, J. (September 1991). "Criteria for selection of appropriate benzodiazepine hypnotic therapy". J Clin

Psychiatry. 52. Suppl: 42–6. PMID 1680126

https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjumihttps://sq.wikipedia.org/wiki/Sedativ%C3%ABthttps://web.archive.org/web/20081211091401/http:/www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=%2Fppdocs%2Fus%2Fcommon%2Fdorlands%2Fdorland%2Ffour%2F000051451.htmhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1680126?dopt=Abstract

12

kanë rënë jashtë përdorimit në shumicën e praktikave por janë ende të përshkruara për disa

pacientë.

Tek fëmijët, përshkrimi i hipnotikut nuk është akoma i pranueshëm nëse nuk përdoret për të trajtuar

tmerret e natës ose somnambulizmin. Njerëzit e moshuar janë më të ndjeshëm ndaj efekteve

anësore të mundshme të lodhjes ditore dhe dëmtimeve njohëse.

Një rishikim i literaturës në lidhje me hipnotikën e benzodiazepines dhe drogat Z-së arriti në

përfundimin se këto barna mund të kenë efekte negative, si varësia dhe aksidentet, dhe se trajtimi

optimal përdor dozën më të ulët efektive për periudhën më të shkurtër terapeutike, me ndërprerje

graduale me qëllim përmirësimin shëndetin pa përkeqësim të gjumit.6

Figura 1. Stilnoct tableta, lloj i Hipnotikëve

6 Gelder, M.; Mayou, R.; Geddes, J. (2005). Psychiatry (3rd ed.). New York: Oxford. p. 238

13

1.3. Llojet e hipnotikëve

1.3.1. Barbituratet

Barbituratet janë ilaçe që veprojnë si depresorë të sistemit nervor qendror, dhe për këtë arsye mund

të prodhojnë një spektër të gjerë të efekteve, nga sedimi i butë në anestezi totale. Ato janë

gjithashtu efektiv si anxiolitikë, hipnotikë dhe antikonvulsiv; megjithatë, këto efekte janë disi të

dobëta, duke mos lejuar që barbituratet të përdoren në kirurgji në mungesë të analgjezikëve të tjerë.

Ato kanë përgjegjësi të varësisë, fizike dhe psikologjike. Barbituratet tani janë zëvendësuar

kryesisht nga benzodiazepinat në praktikën rutinore mjekësore - për shembull, në trajtimin e

ankthit dhe pagjumësisë - kryesisht për shkak se benzodiazepinat janë dukshëm më pak të

rrezikshëm në mbidozim. Megjithatë, barbituratet përdoren ende në anestezi të përgjithshme, për

epilepsi dhe vetëvrasje. Barbituratet janë derivate të acidit barbiturik.Mekanizmi kryesor i veprimit

të barbituratëve besohet të jetë modulimi pozitiv i receptorëve të GABAA. Shembujt përfshijnë

amobarbital, pentobarbital, fenobarbital, secobarbital, dhe thiopental natriumi.7

1.3.2. Quinazolinonet

Quinazolinones janë gjithashtu një klasë e barnave të cilat funksionojnë si hipnotikë / sedativë që

përmbajnë një bërthamë 4-kinazolinone. Përdorimi i tyre është propozuar edhe në trajtimin e

kancerit. Shembuj të kinazolinoneve përfshijnë kloroqualone, diproqualone, etaqualone (Aolan,

Athinazone, Ethinazone), mebroqualone, mecloqualone (Nubarene, Casfen) dhe methaqualone

(Quaalude).8

7 Löscher, W.; Rogawski, M. A. (2012). "How theories evolved concerning the mechanism of action of barbiturates".

Epilepsia. 53: 12–25. doi:10.1111/epi.12025. PMID 23205959

8 http://mct.aacrjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17172404

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23205959?dopt=Abstracthttp://mct.aacrjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17172404

14

1.3.3. Benzodiazepinet

Benzodiazepinat mund të jenë të dobishme për trajtimin afatshkurtër të pagjumsisë. Përdorimi i

tyre përtej 2 deri në 4 javë nuk rekomandohet për shkak të rrezikut të varësisë. Preferohet që

benzodiazepinat të merren në mënyrë të përsëritur dhe në dozën më të ulët efektive. Ato

përmirësojnë problemet e lidhura me gjumin duke shkurtuar kohën e kaluar në shtrat para se të

bjerë në gjumë, duke zgjatur kohën e fjetjes dhe, në përgjithësi, duke zvogëluar zgjimin. 9 Ashtu

si alkooli, benzodiazepinat zakonisht përdoren për të trajtuar pagjumësinë në një afat të shkurtër

(të përshkruara dhe të vetë-mjekuara), por përkeqësojnë gjumin në një afat të gjatë. Ndërkohë që

benzodiazepinët mund t'i bëjnë njerëzit të flejnë (dmth. Pengojnë stadin 1 dhe 2 të gjumit NREM),

ndërsa në gjumë, barnat pengojnë arkitekturën e gjumit: uljen e kohës së gjumit, vonimin e kohës

për të fjetur REM dhe uljen e gjumit të thellë të ngadalshëm (pjesa më restauruese e gjumit për

energjinë dhe humorin).10

Të meta të tjera të hipnotikave, duke përfshirë benzodiazepinat, janë toleranca e mundshme ndaj

efekteve të tyre, pagjumsia e kthyer dhe gjum i reduktuar ngadaltë-valë dhe një periudhë tërheqje

tipike nga pagjumësia dhe një periudhë e zgjatur ankthi dhe agjitacion. 11Lista e benzodiazepineve

të miratuara për trajtimin e pagjumsisë është mjaft e ngjashme në shumicën e vendeve, por cilat

benzodiazepina janë zyrtarisht të përcaktuara si hipnotikë të linjës së parë të përshkruar për

trajtimin e pagjumsisë mund të ndryshojnë dukshëm midis vendeve. Benzodiazepine me veprim

të gjatë si nitratepam dhe diazepam kanë efekte të mbetura që mund të vazhdojnë në ditën e

ardhshme dhe nuk janë përgjithësisht të rekomanduara. 12

9 https://www.aafp.org/afp/2007/0815/p517.html

10 Ashton, Heather (2005-05-01). "The diagnosis and management of benzodiazepine dependence". Current Opinion

in Psychiatry. 18 (3): 249–255.

11 D. Maiuro, Roland (13 December 2009). Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral

Medicine: Perspectives, Practices, and Research. Springer Publishing Company. pp. 128–30. ISBN 0-8261-1094-0.

12 Poyares, Dalva; Guilleminault, Christian; Ohayon, Maurice M.; Tufik, Sergio (2004-06-01). "Chronic

benzodiazepine usage and withdrawal in insomnia patients". Journal of Psychiatric Research. 38 (3): 327–334.

https://www.aafp.org/afp/2007/0815/p517.htmlhttps://sq.wikipedia.org/wiki/Speciale:BurimeteLibrave/0826110940

15

Nuk është e qartë nëse hipnotikët e rinj të nonbenzodiazepines (Z-droga) janë më të mira se

benzodiazepinët me veprim të shkurtër. Efikasiteti i këtyre dy grupeve të medikamenteve është i

ngjashëm. Sipas Agjencisë Amerikane për Hulumtime dhe Cilësi të Kujdesit Shëndetësor,

krahasimi i tërthortë tregon se efektet anësore nga benzodiazepinat mund të jenë rreth dy herë më

të shpeshta nga ato të nonbenzodiazepines 13 Disa ekspertë sugjerojnë përdorimin e

nonbenzodiazepineve në mënyrë të parapëlqyer si një trajtim afatgjatë i linjës së parë të

pagjumësisë. Megjithatë, Instituti Kombëtar i Mbretërisë së Bashkuar për Shëndetësi dhe

Përsosmëri Klinike (NICE) nuk ka gjetur dëshmi bindëse në favor të Z-drogës. Një rishikim NICE

vuri në dukje se Z-droga me veprim të shkurtër ishin krahasuar në mënyrë të papërshtatshme në

sprovat klinike me benzodiazepina që vepronin gjatë. Nuk ka pasur prova që krahasojnë Z-droga

me veprim të shkurtër me doza të përshtatshme të benzodiazepinave me veprim të shkurtër. Bazuar

në këtë, NICE rekomandoi zgjedhjen e hipnozës bazuar në koston dhe preferencën e pacientit. 14Të

rriturit e moshuar nuk duhet të përdorin benzodiazepine për të trajtuar pagjumësinë, përveç nëse

trajtimet e tjera kanë dështuar së qeni efektive. Kur përdoren benzodiazepinat, pacientët,

kujdestarët e tyre dhe mjeku i tyre duhet të diskutojnë rritjen e rrezikut të dëmtimeve, duke

përfshirë dëshmi që tregojnë dyfishin e rasteve të përplasjeve të trafikut në mesin e vozitjes së

pacientëve, si dhe frakturën e kofshës për të gjithë pacientët më të vjetër. Mekanizmi i veprimit të

tyre është kryesisht tek receptorët GABAA. 15

13 https://www.ahrq.gov/professionals/clinicians-providers/guidelines-recommendations/index.html

14 https://www.aafp.org/afp/2007/0815/p517.html

15 Olsen, R. W.; Betz, H. (2006). "GABA and glycine". In Siegel, G. J.; Albers, R. W.; Brady, S.; Price, D. D. Basic

Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects (7th ed.). Elsevier. pp. 291–302. ISBN 0-12-088397-X

https://www.ahrq.gov/professionals/clinicians-providers/guidelines-recommendations/index.htmlhttps://www.aafp.org/afp/2007/0815/p517.htmlhttps://sq.wikipedia.org/wiki/Speciale:BurimeteLibrave/012088397X

16

1.3.4. Nonbenzodiazepinet

Nonbenzodiazepinet janë një klasë e barnave psikoaktive që janë shumë të ngjashëm me

benzodiazepinat në natyrë. Fenikodinamika jo-benzodiazepinë është pothuajse krejtësisht e njëjtë

me medikamentet benzodiazepinë dhe prandaj sjell përfitime të ngjashme, efekte anësore dhe

rreziqe. Megjithatë, nonbenzodiazepinet kanë struktura kimike të ndryshme ose krejtësisht të

ndryshme dhe prandaj nuk kanë lidhje me benzodiazepinët në një nivel molekular. 16 Shembujt

përfshijnë zopiklon (Imovane, Zimovane), eszopiklon (Lunesta), zaleplon (Sonata) dhe zolpidem

(Ambien, Stilnox, Stilnoct).

Hulumtimet për nonbenzodiazepine janë të reja dhe kontradiktore. Një rishikim nga një ekip

hulumtues sugjeron përdorimin e këtyre barnave për njerëzit që kanë vështirësi të bien në gjumë

por që nuk qëndrojnë në gjumë, pasi dëmtimet e ditëve të ardhshme ishin minimale. 17 Ekipi vuri

në dukje se siguria e këtyre barnave ishte vendosur, por kërkoi më shumë kërkime për efektivitetin

e tyre afatgjatë në trajtimin e pagjumësisë. Prova të tjera sugjerojnë se toleranca ndaj

nonbenzodiazepines mund të jetë më e ngadalshme për të zhvilluar se sa me benzodiazepinat. 18

Një ekip tjetër ishte më skeptik, duke gjetur dobi të vogël për benzodiazepinat.

16 http://journals.sagepub.com/doi/10.1345/aph.17111 17 https://ps.psychiatryonline.org/cgi/content/full/56/3/332 18 Wagner, J.; Wagner, M. L.; Hening, W. A. (June 1998). "Beyond benzodiazepines: alternative pharmacologic agents

for the treatment of insomnia". Ann Pharmacother. 32 (6): 680–91. doi:10.1345/aph.17111. PMID 9640488

http://journals.sagepub.com/doi/10.1345/aph.17111https://ps.psychiatryonline.org/cgi/content/full/56/3/332https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9640488?dopt=Abstract

17

KAPITULLI II

2.1. Hipnoterapia

Fjala hipnoze vjen nga greqishtja "hypnos", qe do të thotë "gjumë" - një emërtim orientues, pasi

hipnoza është një gjëndje e të qënet i mprehtë, teper i përqendruar e zgjuar. 90% e njerëzve janë

të hipnotizueshem, 20% e tyre vlejne si "teper të hipnotizueshem". Vendimtare është se sa shumë

njeriu i lejon përbrenda vetës sugjerimet e hipnotizuesit: çdo hipnotizim është në fund të fundit një

"vetë hipnotizim". Gjendja e hipnotizuar quhet edhe "trance" (shqip. trens). Hipnoza mund të vihet

në përdorim të shumanshëm; Përveç se në "shfaqjet hipnotizuese" që kanë marrë pak si nam të keq

hipnoza mund të përdoret për luftimin e dhimbjeve, si për shembull për të shkulur një dhemballë

të pjekurisë, ose në rastin e dhimbjeve kronike të kurrizit. Ndërkohë mjekët përdorin gjëndjen

"trance" në shumë fusha: Para se gjithash dentistet e përdorin hipnozën për ndërhyrje operuese.

Hulumtuesit e trurit kanë zbuluar se si hipnoza menjanon dhimbjen.

Me ndihmë shëmbëllimesh rezonance magnetike janë zbuluar dy rajone të trurit të cilat vendosin

se sa të pakëndshme e ndjejmë dhimbjen: Së pari një rajon me emrin "Korja e përparme rripore"

simbolikisht (ACC). Ajo përpunon ndjenjat dhe sjell si pasoje atë që ne e ndjejmë dhimbjen si

"vuajtje" ose "sfilitje". Rajoni i dytë, i ashtuquajturi "Bërthama bajameje" (shkc. amygdala),

prodhon friken.

18

2.2. Menaxhimi i pacientit përmes seancave

Një seancë hipnoze kalon përmes tre hapash:

1. Hapja. Hipnotizuesit e shfaqjeve parapelqejne te flasin pikesepari ne menyre urdheruese

("Une do te numeroj tani deri me tre: Syte e tu po rendohen, ti ndjehesh i lodhur").

Terapistet parapelqejne te punojne pike së pari ëmbelsisht në mënyrë shtendosëse ("Ti

ndjen frymen tende, hap pas hapi shtendosen muskujt e tu, ti ecen permes nje peizazhi te

bukur sa s'ka"). Te dyja metodat sherbejne për të menjanuar kritiken, për t'i folur

nënvetedijes dhe për ta bërë dikë të ndikohet lehte nga sugjerimet e metejshme.

2. Gjendja trance. Përkunder pikepamjes së përhapur ne nuk fleme gjatë hipnozës, por jemi

të zgjuar dhe të përqendruar. Nëse maten rrymat e trurit (EEG) gjatë gjëndjes trance atehere

do te verehen vale alfa te perforcuara - nje shenje per perqendrim të madh. I hipnotizuari

ndjek tash sugjerimet e hipnotizuesit, sikur këto të ishin realiteti. Për të vërifikuar që kemi

të bëjme me një gjëndje trance futet në punë testi i ngritjes në ajer: dora ngrihet në mënyrë

të pavullnetshme. Përveç kësaj pulsi, shtypja e gjakut dhe frymemarrja bien, po ashtu edhe

hormonet e stresit. Ne trance vihet tek dukuria e "shkeputjes": Ndarja e vetedijes nga trupi.

Njeriu si te thuash leshon trupin dhe kundron vetveten nga siper. Meqenese njeriu nuk e

njejteson me veten me trupin dhe ndjenjat atehere ai nuk ndjen me as dhimbje.

3. Kthimi ne gjendjen fillestare. Tani i hipnotizuari do te merret serish mbrapa ne realitet -

tek hipnozat e shfaqjeve shpesh me cokitje gishtash, tek hipnoza terapiste me ngadale dhe

me fjale te matura. Kjo pasi qarkullimi i gjakut bien kaq shume gjate gjendjes trance saqe

shpesh ka nevoje per minuta te tera per t'u normalizuar serish.

19

2.3. Kujdesi Infermieror

2.3.1. Menaxhimi i pagjumësisë

Pagjumësia eshte nje prej ankesave me te zakonshme gjate praktikes se pergjithshme mjekesore

dhe trajtimi bazohet ne diagnozen e duhur. Ndonese funksioni ekzakt i gjumit nuk njihet gjate te

cilave qendrojme zgjuar, per kete arsye hipnotiket duhen perdorur me maturi per te evituar

pengimin e tij. Për trajtimin e pagjumsise kemi në dispozicion një numer të madh agjentesh

farmakologjike. Hipnotiku "përfekt" do te lejonte që struktura e gjumit të ishte normale, pa sjelle

ndryshime farmakologjike në karakteristikat e gjumit. Ai nuk duhet te bashkeveproje me mjekime

të tjera, nuk duhet të ketë efekte gjatë ditës pasëardhëse dhe as rikthim të ankthit ose qetësim të

vazhduar. Ai mund të përdoret kronikisht pa shkaktuar varesi ose kthim të pagjumsise pas

ndërprerjes.

Aktiviteti i rregullt, i moderuar fizik i ploteson këto kriter, por shpesh vetem ai nuk mjafton ti

kryejne këto ushtrime. Megjithatë, edhe sasi të vogla ushtrimesh janë shpesh efikase në

promovimin e gjumit.

Debatet lidhur me menaxhimin e pagjumësisë qëndrojnë rreth dy çështjeve: trajtimi farmakologjik

përball trajtimit jofarmakologjik dhe përdorimi i hipnotikëve me veprim të shkurtër përball atyre

me veprim të zgjatur. Efektet anësore të mjekimit me hipnotikë vihen përball vazhdimit të

pagjumsisë kronike, e cila përfshin një rritje në nivel katerfish të aksidenteve serioze (Baiter dhe

Uhlenhuth, 1992).

Dy aspekte te menaxhimit te pagjumesise, tradicionalisht nënvleresohen: kerkimi per shkaqet

specifike mjekesore dhe perdorimi i trajtimit jofarmakologjik. Krahas trajtimit te duhur

farmakologjik, menaxhimi i pagjumesise duhet te korrigjoje shkaqet e identifikuara, te plotesoje

papershtatshmerite ne higjienen e gjumit, te eliminoje ankthin e performances te lidhur me renien

ne gjume, te mbaje ne aktivitet oren biologjike, në mënyrë që përgjumja maksimale të përputhet

me orët e rënies në shtrat dhe ta ndali perdorimin e alkoolit apo mjekimeve te OTC-se të gjumit

(Nino-Murcia, 1992).

20

2.3.2. Kategoritë e pagjumësisë

Konferenca Konsensuale e Instituteve Kombëtare të Shëndetit Mendor (1984) e ka ndarë

pagjumësinë në tre kategori:

1. Pagjumesia kalimtare zgjat me pak se 3 ditë dhe zakonisht shkaktohet nga një faktor i

shkurtër stresues, i ambientit ose situate. Kjo gjendje mund të përgjigjet pozitivisht ndaj

kujdesit për rregullat e higjenës së gjumit. Nëqoftëse hipnotikët këshillohen, ata duhen

përdorur në doza të ulëta, vetëm prej 2 deri ne 3 netë.

2. Pagjumesia shoqëruese e sëmundjeve te tjera mjekesore. Ne rastin e pagjumesise afat-

gjatë si pasojë e sëmundjeve të tjera mjekësore, trajtimi i përshtatshem i çrregullimeve që

në bazë të tyre, si p.sh pamjaftueshmeria kongjestive kardiake, astma ose COPD mund te

sjellë shërimin e pagjumësisë.

Menaxhimi i pershtatshem i dhimbjeve ne kushtet e dhimbjev kronike, duke përfshire

dhimbjet e kancerit terminal, do të trajtonte njëkohësisht dhimbjën dhe pagjumësinë, duke

i bërë hipnotiket të panevojshëm.

Shume pacientë administrojne keq gjumin e tyre. Kujdesi i përshtatshem ndaj higjenës së

gjumit, duke përfshirë reduktimin e kafeines, shmangien e alkoolit, aktivitetin e duhur fizik

dhe rregullsia në kohën e rënies dhe zgjimit nga gjumi, shpesh çon në përmirësimin e

pagjumësisë.

3. Pagjumesia e kushtezuar (e mesuar). Te pacientet qe nuk vuajne nga psikozat dhe

semundje te tjera mjekesore dhe ku kujdesi per higjienen e gjumit rezulton joefikas,

vemendja duhet drejtuar te pagjumesia e kushtezuar (e mesuar). Keta paciente e lidhin

konceptin e dhomes se gjumit me shume me aktivitete qe kerkojne qendrimin zgjuar sesa

me vete gjumin. Ne keta persona, duhet lejuar perdorimi i shtratit vetem per gjume ose per

kryerjen e marredhenieve seksuale. Te gjitha aktivitetet e tjera te lidhura me qenien zgjuar,

perfshire edhe veprimet me levizshmeri te ulet si p.sh leximi ose shikimi i televizorit, duhen

realizuar jashte dhomes te gjumit.

4. Keqperceptimi i gjendjes se gjumit. Disa paciente ankohen per gjume te keq por analizat

mjekesore nuk kane treguar te dhena objektive polisomnografike te pagjumesise. Ata

paraqesin veshtiresi per t'u trajtuar.

21

5. Pagjumesia afatgjatë. Trajtimet jofarmakologjike jane te rendesishme te te gjithe

pacientet me pagjumesi afatgjate. Ketu perfshihet edukimi per higjienen e gjumit, aktiviteti

fizik i pershtatshem (kur eshte e mundur), trajnime mbi relaksimin si dhe afrimi ndaj

modifikimeve te sjelljes, si per shembull kufizimi i gjumit dhe terapite e kontrollit te

stimujve. Ne terapine kufizuese te gjumit, pacienti mban nje ditar me sasine e kohes se

kaluar ne shtrat dhe me pas vendos per te qendruar ne shtrat per nje kohe me shkurter,

zakonisht 30 deri ne 60 minuta me pak se koha paraardhese. Ne kete menyre krijohet nje

mungese e lehte gjumi, e cila ndihmon me pas fillimin e tij. Ne terapine e kontrollit te

stimujve, pacienti udhezohet për të shkuar në shtrat vetëm kur është i përgjumur, të përdori

dhomën e gjumit vetëm për gjumë ose aktivitet seksualë, të ngrihet dhe largohet nga dhoma

nëse nuk e zë gjumi brenda 15-20 minutave, të rikthehet në shtrat vetëm kur është sërisht

i përgjumur, të zgjohet çdo mëngjes në të njejtën orë pavarësisht të cilsisë së gjumit gjatë

natës paraardhëse dhe të evitojë dremitjet gjatë ditës. Trajtimet jofarmakologjike janë

treguar veçanërisht efikase në reduktimin e vonesës së gjumit dhe zgjatjen e kohës së

zgjimit pas fillimit të tij (Morin dhe të tjerë.1994).

22

2.4. Menaxhimi i pacientëve pas trajtimit afatgjatë me hipnotikë

Pacientet që kanë marrë hipnotikë për shumë muaj ose vite paraqesin një problem të veçantë

(Fleming, 1993). Nëse një benzodiazepine përdoret rregullimisht për më teper se 2 jave, ajo duhet

pakesuar me kujdes, ne vend që të ndërpritet menjëherë. Në pacientet që përdorin hipnotikë me

gjysmëjete të shkurtër, është më e lehtë të zëvendesohet fillimisht ky bar me një hipnotik me

gjysmëjete më të gjatë dhe me pas të pakësohet doza. Në një studim ku agjenti jobenzodiazepinik

zopikloni zëvendesoi menjëherë një agjent benzodiazepinik, u përdor për rreth 1 muaj dhe me pas

u ndërpre menjëherë, gjatë trajtimit me zopiklon vihej re përmiresim i gjumit dhe në momentin e

ndërprerjes se tij nuk u shfaqen efektet karakteristike të ndërprerjes se trajtimit (Shapiro dhe te

tjere, 1993). Fillimi i shfaqjes se simptomave të ndërprerjes së barnave me gjysmëjete të gjatë

mund të vonohet. Rrjedhimisht pacientet duhen të njoftohen paraprakisht për simptomat e lidhura

me efektet e lënies së një bari.

23

ABSTRACT

Hypnosis is about creating a dream state in humans through the use of oral suggestion. The term

hypnosis comes from Hypnosis (from the Greek "ipno" - sleep, and the Greek god of Hipnos sleep)

is a supposed state of changed consciousness and characterized by a high sugestion. Hypnotics or

depressants (from hypnosis, sleep), commonly known as sleeping pills, are a class of psychoactive

drugs whose primary function is to stimulate sleep and be used in treating insomnia or surgical

anesthesia.

The main purpose of the paper was to provide nursing or nursing care for patients who are

hypoplasia dependent and to show the management and treatment of subordinate patients in these

preparations.

The type of paperwork is Literature Review. Different literature was used for the literature from

the Faculty of Medicine at the University of Gjakova Fehmi Agani and the national library of the

city of Gjakova Ibrahim Rugova.

Patients who have been hypnotic for many months or years are a particular problem. In hypnotic

patients with short half-lives, it is easiest to first replace this hypoglycemic half-life bar and then

reduce the dose. Insomnia is one of the most common complaints during general medical practice

and treatment is based on proper diagnosis. Although the exact sleep function is not known during

which we stay awake, therefore the hypnotists should be used with caution to avoid its obstruction.

For treating sleep disorders we have a large number of pharmacological agents available. Regular

physical activity meets these criteria, but often is not enough to carry out these exercises. However,

even small amounts of exercise are often effective in boosting sleep.

Key words: hypnosis, hypnotics, nursing care, nursing assistance and management.

24

REFERENCAT

1. Mendels, J. (September 1991). "Criteria for selection of appropriate benzodiazepine

hypnotic therapy". J Clin Psychiatry. 52. Suppl: 42–6. PMID 1680126

2. Whitlock, F. A. (June 14, 1975). "Suicide in Brisbane, 1956 to 1973: the drug-death

epidemic". Med J Aust. 1 (24): 737–43. PMID 239307

3. Brunton, Laurence L.; Lazo, John S.; Lazo Parker, Keith L. (2006). "17: Hypnotics and

Sedatives"

4. Mendels, J. (September 1991). "Criteria for selection of appropriate benzodiazepine

hypnotic therapy". J Clin Psychiatry. 52. Suppl: 42–6. PMID 1680126

5. Gelder, M.; Mayou, R.; Geddes, J. (2005). Psychiatry (3rd ed.). New York: Oxford. p. 238

6. Löscher, W.; Rogawski, M. A. (2012). "How theories evolved concerning the mechanism

of action of barbiturates". Epilepsia. 53: 12–25. doi:10.1111/epi.12025. PMID 23205959

7. Ashton, Heather (2005-05-01). "The diagnosis and management of benzodiazepine

dependence". Current Opinion in Psychiatry. 18 (3): 249–255.

8. D. Maiuro, Roland (13 December 2009). Handbook of Integrative Clinical Psychology,

Psychiatry, and Behavioral Medicine: Perspectives, Practices, and Research. Springer

Publishing Company. pp. 128–30. ISBN 0-8261-1094-0.

9. Poyares, Dalva; Guilleminault, Christian; Ohayon, Maurice M.; Tufik, Sergio (2004-06-

01). "Chronic benzodiazepine usage and withdrawal in insomnia patients". Journal of

Psychiatric Research. 38 (3): 327–334.

10. Olsen, R. W.; Betz, H. (2006). "GABA and glycine". In Siegel, G. J.; Albers, R. W.; Brady,

S.; Price, D. D. Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects (7th ed.).

Elsevier. pp. 291–302. ISBN 0-12-088397-X

11. Wagner, J.; Wagner, M. L.; Hening, W. A. (June 1998). "Beyond benzodiazepines:

alternative pharmacologic agents for the treatment of insomnia". Ann Pharmacother. 32

(6): 680–91. doi:10.1345/aph.17111. PMID 9640488 .

25

CV E KANDIDATEVE

Të dhëna personale

1.Mbiemri Ukshini

2.Emri Dorentina

3.Nacionaliteti Shqiptare

4.Shtetësia Kosovare

5.Data e lindjës 03.03.1994

6. Gjinia Femër

7.Numri Personal 1234366595

Të dhënat kontaktuese

Telefoni: +383 46 135 105

Adresa: Morinë, Gjakovë

Emaili: dorentina.agaj@hotmail.com

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Lartë Shkolla e Mesme e Mjekësisë Hysni Zajmi

Gjakovë

Dega: Asistent i Infermierisë/

Universiteti Universiteti i Gjakovës "Fehmi Agani"

Fakulteti Fakulteti i Mjekësisë

Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID- së 140306008

mailto:dorentina.agaj@hotmail.com

26

Të dhëna personale

1.Mbiemri Nokaj

2.Emri Sidorela

3.Nacionaliteti Shqiptare

4.Shtetësia Kosovare

5.Data e lindjës 28.05.1994

6. Gjinia Femër

7.Numri Personal 1232943587

Të dhënat kontaktuese

Telefoni: +383 49 130 612

Adresa: Bishtazhin, Gjakovë

Emaili: sidorelanokaj1994@gmail.com

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Lartë Shkolla e Mesme e Mjekësisë Hysni Zajmi

Gjakovë

Dega: Asistente e Mamisë/2013

Universiteti Universiteti i Gjakovës "Fehmi Agani"

Fakulteti Fakulteti i Mjekësisë

Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID- së 140306054

mailto:sidorelanokaj1994@gmail.com