1

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I FILOLOGJISË

Dega e Letërsisë shqipe

TEMA E KOSOVËS NË POEZINË E DIN MEHMETIT DHE ALI PODRIMJËS

Punim diplome

Komisioni:

Kryetar

Anëtar

Anëtar

Mentori: Kandidati:

Prof. ass. dr. Besim MUHADRI Leomir SMAJLI

Gjakovë, 2017

2

PËRMBAJTJA

Hyrje……..………………………………………...……………………………………...3

KREU I

1. Jeta dhe veprimtaria e dy prej kolosëve bashkëkohorë...................................................5

1.1 Din Mehmeti..................................................................................................................5

1.2 Ali Podrimja...................................................................................................................6

KREU II

2. Din Mehmeti dhe Ali Podrimja zëra të veçantë në letërsinë shqipe................................8

2.1 Idea artistike e Din Mehmetit........................................................................................8

2.2 Arti poetik i Ali Podrimjës............................................................................................9

KREU III

3. Analiza dhe figuracioni stilistik në poezinë e Din Mehmetit........................................10

3.1 Motivet dhe bagazhi letrar i Din Mehmetit..................................................................10

KREU IV

4. Temat dhe motivet e Ali Podrimjës................................................................................21

4.1 Tematika e Podrimjës...................................................................................................21

KREU V

5. Ali Podrimja dhe revolta në vargun poetik pë Kosovën...............................................22

KREU VI

6. Syri i kritikës dhe vlerësime për veprën e Din Mehmetit.............................................25

KREU VII

7. Të tjerët për Ali Podrimjën- kritikë...............................................................................28

Përfundime.......................................................................................................................29

Bibliografia.......................................................................................................................30

3

HYRJE

Motivimi i temës

Nga studimet e shumta bërë veprave të poetëve tanë të mirënjohur, kemi parë që vepra e

tyre janë të pasura dhe të larmishme. Din Mehmeti dhe Ali Podrimja sollën një frymë të re në

letërsinë shqipe. Duke qenë poetë bashkëkohorë, një pjesë e mirë e poezive të tyre kanë për

tematikë Kosovën. Vepra e këtyre janë dhe do të mbesin dhe një motivim për të gjithë shqiptarët

që ta duan atdheun dhe t‟i jenë pranë çdo herë kur ka nevojë për ta. Me anë të veprave

mehmetjane dhe podrimjane kishin për qëllim që të zgjojnë ndjenjën kombëtare. Pikërisht

tematika atdhetare për Kosovën si dhe ajo e dashurisë kanë qenë motivim i hartimit të këtij

punimi shkencor, sepse veprat e tyre ende arrijnë ta kenë atë funksion, ta ngjallë atë ndjenjë të

atdhedashurisë.

Pavarësisht trajtesave të gjithanshme, prapëseprapë mbeten disi si të hapura shumë aspekte

që për nga fusha e analizës, poezitë e Din Mehmetit mbeten ende për t‟u diskutuar. Shkaku i

përzgjedhjes së poezive të Mehmetit është ngase bëhet një ushqim mendor jo vetëm për mua si

studiues por edhe i shumë brezave të ardhshëm, të cilët do të jenë mëse njohës me sublimen për

liri të Kosovës.

Ashtu edhe Podrimja konsiderohet mjeshtër i vargut poetik dhe sinkronizues i skajshëm sa i

përket prekjes së tematikës për Kosovën. Podrimja u ikën normave konvencionale të vargut

shqip. Preferenca e tij për ta lëvruar vargun e lirë e çon atë drejt kërkesave të tjera të vargut të

cilat dalëngadalë vijnë dhe bëhen edhe kërkesa idesh për të kaluar përfundimisht në një varg

sensibiliteti.

Podrimja kryesisht i është kthyer lirikës me motive patriotike dhe politike për Kosovën, kur

atëherë nisi të zhvillojë dhe ta paraqet një zë të artikuluar ku shkruan vargje për shpirtin

kombëtar, gjendjen politike të kombit të tij, qoftë kur shkruan vargje më personale.

Metodologjia

4

Veprat bashkëkohore kaluan një periudhë nëpër shtigje tepër të vështira duke u ngushtuar

dhe kufizuar brenda një uniforme të metodës së realizmit socialist. Në vitet ‟50 respektivisht në

vitet ‟60 filloi të lulëzojë kjo formë e të shkruarit në letërsinë tonë shqiptare. Për analizë të

veprave të këtyre na kanë ardhur në ndihmë: metoda analizuese, deskriptive dhe hulumtuese, për

të nxjerrë në pah pasurinë e tematikave që Din Mehmeti dhe Ali Podrimja i trajtuan në veprat e

tyre.

Qëllimi

Qëllimi i temës është si rezultat i kërkimeve shkencore që u janë bërë veprave të

shkrimtarëve të lartshënuar është që t‟i jap mendimin tim rreth tipologjisë dhe karakteristikave

që mbizotërojnë në shkrimet e tyre letrare, shfaqja e figurave letrare, fryma e sjellë dhe krijimi i

një letërsie më ndryshe se të tjerat e bën edhe më tërheqëse studimet dhe hulumtimet rreth këtyre

veprave të shkrimtarëve të lartcekur.

Synimi i temës

Krijimtaria letrare është e pasur dhe me vlera të veçanta letrare e gjuhësore. E rëndësishme

është studimi i temave që trajton, motivet atdhetare të mbështetura në poezinë popullore e atë

tradicionale, idealet patriotike, motive kombëtare e dashurore etj.

Letërsia e poetëve të lartcekur pothuaj zhvillohet në dy drejtime: në letërsi me motive

atdhetare dhe në letërsi me motive të dashurisë.

Me këtë temë synojmë që t„i bëjmë analizë veprave të Din Mehmetit dhe Ali Podrimjës, dhe

të fokusohemi në temat që ata i ka rrahur më së shumti në veprat e tij, siç janë: atdheu, vuajtjet,

sakrificat, ndjenja e humbjes, lirika politike për Kosovën, persekutimi mbi të gjitha edhe

dashuria.

5

KREU I

1. JETA DHE VEPRIMTARIA E DY PREJ KOLOSËVE BASHKËKOHORË

1.1 Din Mehmeti (u lind më 1929, në Gjocaj te Junikut, dhe ka vdekur më 11 nëntor 2010

në Gjakovë), shkrimtar shqiptar nga Kosova, dhe i njohur me pseudonimin Baca Lok (Bacaloku).

Ka studiuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Beogradit. Ai ka qenë profesor në

shkollën Pedagogjike të Gjakovës.

Në mars të ‟99 u njoftua nga burime informacioni se ai u vra nga policia serbe gjatë Luftës së

Kosovës, por pas disa ditësh ky njoftim u përgënjeshtrua.

Edhe pse ka botuar disa proza, kritika letrare dhe një dramë, Din Mehmeti njihet kryesisht

për poezinë e tij figurative e cila është botuar që nga viti 1961 deri në vitin 1999 në 16 vëllime.

Poezinë e parë e botoi në vitin 1949 në revistën letrare Jeta e Re. Poezia e Din Mehmetit shquhet

për ndjeshmëri popullore. Ashtu si edhe Ali Podrimja, i cili është po nga Gjakova, ai mbështetet

në shumë figura, metafora dhe simbole të poezisë popullore të Shqipërisë së Veriut për të

mbrujtur dhe ndërtuar lirikat e tij të trazuar me vizionin stoik të malësorëve. Megjithëse është një

fllad i lehtë romantik që përshkon poezinë e tij, sikundër që e pati cilësuar dikur kritiku Rexhep

Qosja, ky përdorim krijues i folklorit është i shkrirë fuqishëm me një rrjedhë realiste, herë-herë

ironike, që buron pjesërisht nga etika e revoltës në traditën e Migjenit dhe Esad Mekulit.

Shqetësimi poetik i Din Mehmetit, megjithatë, nuk i drejtohet protestës mesianike ose kritikës

sociale, por krijimtarisë artistike dhe përvojës individuale.

Libri i tij “As në tokë as në qiell” është e ndarë në pesë cikle: “Trimat e këngës sime”,

“Bishat e bardha”, “Kujtesa e letrave”, “Barka ime mbahu”, dhe “Këngë për vete”. Titulli i ciklit

të katërt “Barka ime mbahu” është ndoshta simbolik për praninë e sotme e letrave shqipe, bile

edhe të shqiptarëve në Jugosllavi. Ai vjen nga poezia “Dialog me liqenin”, shkruar në Strugë

buzë Liqenit të Ohrit në kufirin jugosllavo-shqiptar, gjatë Festës Ndërkombëtare të Poezisë në

Strugë në gusht të ‟87.

6

Veprat poetike të Din Mehmetit

1. “Në krahët e shkrepave.” Rilindja, Prishtinë 1961.

2. “Rini diellore.” Jeta e Re, Prishtinë 1966.

3. “Dridhjet e dritës.” Rilindja, Prishtinë 1969.

4. “Heshtja e kallur.” Rilindja, Prishtinë 1972.

5. “Ora.” Rilindja, Prishtinë 1974.

6. “Ikje nga vdekja.” Rilindja, Prishtinë 1978.

7. “Fanar në furtunë.” Rilindja, Prishtinë 1971

8. “Kosovë, zog i diellit.” Rilindja, Prishtinë 1982.

9. “Fatin tim nuk e nënshkruaj.” Rilindja, Prishtinë 1984.

10. “As në tokë as në qiell”. Rilindja, Prishtinë 1988.

11. “Gjaku që këndon”. Rilindja, Prishtinë 1933.

12. “Prapë fillimi”. Jeta e re, Prishtinë 1996.

13. “Lumturia është mashtrim”. Dukagjini, Pejë 1999.

14. “Mos vdis kur vdiset.” Rilindja, Prishtinë 2001.

15. “Verbim i bardhë”. Faik Konica, Prishtinë 2004.

16. “Zjarri i këngës”. Toena, Tiranë 2007

17. “Vajet e shiut (vepër postume)”, Drenusha, Prishtinë 2010.1

1.2 Ali Podrimja u lind me 1942 në Gjakovë ku edhe e kaloi rininë. Studio gjuhë dhe

letërsi shqiptare në Universitetin e Prishtinës. Ka nisur të botojë qysh në moshë të re dhe i përket

asaj gjenerate poetësh që përcollën prirjet novatore në poezi. Libri i parë Thirrje u botua më

1961, i ndjekur nga libra të tjerë si Dhimbë e bukur1967, Sampo 1969, Torzo 1971, Drejtpeshimi

1981, Buzëqeshje në kafaz 1993 etj. Mjaft poezi të tij janë përkthyer në gjuhët gjermane, angleze,

frënge, italiane, turke etj. Qysh në fillimet e krijimtarisë së tij Podrimja u prezentua si poet i

talentuar e me individualitet të spikatur, gjë që u afirmua qartazi në vargun e përmbledhjeve të

mëpasme poetike. Është nga ata krijues që i ka qëndruar besnik poezisë duke lëvruar më rrallë

prozën dhe esenë. Në poezinë e Ali Podrimjes vërehen kryesisht dy pamje të kohës artistike të

1 Besim Muhadri, “Dhuna dhe liria në poezinë e Din Mehmetit”

7

rrëfyer: e djeshmja (pra, historia) dhe e nesërmja (ajo që do të hy në histori) këto dy kohë janë

zotëruese dhe, sidomos vijnë nga një kushtëzim social, po të kemi parasysh sidomos rrethanat e

jetës në Kosovë. Këto dy kohë alternohen e plotësojnë njëra-tjetrën. Poezia e Podrimjës është e

prirjes ekzistenciale të individit dhe të popujve në rrafshin e arritjeve, dramave dhe pengesave të

tyre të natyrave të ndryshme. Qasjet drejt këtyre dukurive poeti i realizon përmes gjuhës

simbolike e alegorike, që përmes leximit, çlirojnë adresime sa të gjithkohëshme, universale, aq

dhe të drejtpërdrejta në truallin aktual e historik të Kosovës.

Veprat poetike të Ali Podrimjës

1. Thirrje 1961

2. Dhimbë e bukur 1967

3. Sampo 1969

4. Torzo 1971

5. Folja 1973

6. Credo 1976

7. Sampo 2 1980

8. Drejtpeshimi 1981

9. Lum lumi 1982

10. Fundi i gëzuar 1988

11. Zari 1990

12. Në bisht të sorrës 1994

13. Buzëqeshje në kafaz 1995

14. Ishulli Albania 2005

15. Pikë e zezë në blu 2005

8

KREU II

2. Din Mehmeti dhe Ali Podrimja zëra të veçantë në letërsinë shqiptare.

2.1 Ideja artistike e Din Mehmetit

Mund të thuhet se u krijua paralelisht si poezia me varg të rregullt, me strofa e me rima

ashtu edhe ajo me varg të lirë. Si te Din Mehmeti ashtu edhe tek Ali Podrimja, vargu i lirë ka

qenë më i pranishëm në poezinë më shprehje refleksive dhe me kërkime të natyrës formale.

Nisur nga tematika e trajtuar ndeshen dendur një varg llojesh të poezisë së tyre, si: lirika sociale,

lirika atdhetare, lirika e peizazhit, lirika mendimtare, lirika e dashurisë etj.2

Në mbarim të viteve ‟50 dhe sidomos në fillim të atyre të ‟60, krahas autorëve më të vjetër e

më me përvojë, dolën në skenë edhe një varg krijuesish të rinj e të talentuar si Ismail Kadare,

Dritëro Agolli, Fatos Arapi, Din Mehmeti etj., të cilët pas botimit të vjershave dhe poemave të

para në faqet e para të shtypit dhe të periodikut, ia kishin hapur vetes dyert për të dalë para

publikut lexues me përmbledhjet dhe vëllimet e tyre të veçanta me poezi. Në këtë rrjedh

botimesh qe botuar edhe përmbledhja me poezi e Din Mehmetit. Në kuadrin e poetëve

bashkëkohës, njëherësh edhe Din Mehmeti, ishte formësuesi i një kompleksi të veçantë stilistik

në kuadër të poezisë së sotme shqipe dhe konstituon një poetikë të re në gjirin e saj, të cilën në

vazhdim do ta quajmë: poetika e realizmit lirik.

Në një vjershë të hershme me titull “Në këmbësoren e vargut tim”, fjalë kjo e cila haste shpesh

në vargjet e Din Mehmetit, poeti I ri zotohej sinqerisht:

Do të qesh dhe qaj për ty, Njeri.

Nuk ka dyshim se me fjalën Njeri, të cilën, në frymën e Maksim Gorkit3, e shkruan me

germë të madhe, poeti ka parasysh para së gjithash njeriun e një treve të caktuar – njeriun e

vendlindjes së tij, atë “kambëzbathunin e shkrepave” me fytyrë “të vrazhdë si shkambi”, i cili

ligjëron:

2 Bashkim Kuçuku, Ymer Çiraku, Agim Vinca, Natasha Lushaj., Letërsia shqiptare, shtëpia botuese e Librit

Shkollor, botimi i parë: 2001, ribotim: 2002, 2003, 2004 3 Besim Muhadri, Kulti i këngës dhe kënga e jetës (Poezia e Din Mehmetit), Prishtinë 2016

9

Te unë e kanë çerdhen

mija dhimbje

mija dëshira

Kjo do të thotë se shkurt e pastër posedon fizionominë dhe letërnjoftimin e vetë kombëtar.4

2.2 Arti poetik i Ali Podrimjës

Poezia e Ali Podrimjës është mjaft figurative, ai botën e vet poetike poeti e artikulon përmes

një sistemi figurative të konsoliduar (veçanarisht me simbolin dhe metaforën) dhe me një shkallë

mjaft të lartë ndjeshmërie. Poezia e tij është epitomë e hermetizmit ku metaforat përbëhen nga

disa nivele dhe nën-nivele kuptimore. Manifestimi i kësaj formë poetike u bë i domosdoshëm për

poetin, sepse shërbeu si mburojë kundër sulmeve ndaj ish-pushtetit serb në Kosovë. Pas

pavarësisë së Kosovës, poezia e tij rifitoi lirizmin dhe ndjenjën poetike, por pa mundur të dalë

krejtësisht nga stili i ngjeshur tradicional shqiptar.5

Ali Podrimja krijoi motivin atdhetar, subjekti lirik, “uni” lirik, që është një nga elementet

kryesore të poetikës së lirizmit subjektiv, i cili është i lidhur ngushtë me ambientin dhe

atmosferën e vendlindjes. I lidhur ngushtë më motivin e vendlindjes është edhe motivi i

shpërnguljes nga vendlindja. Mesazhi që ai drejton është i ngjyrosur nga ndjenjat e zemërimit, e

revoltës dhe e çlirimit nga ai “gur i rëndë”

Ky është zëri i një njeriut, për të cilën historia ka qenë njerkë. Rrethanat historike për të kanë

qenë aq të disfavorshme, saqë e kanë penguar ta shfaqë lirisht, jo vetëm qëndrimin e vetë ndaj

historisë, mospajtimin me të, por edhe përkatësinë e vetë kombëtare.

Kështu, kulla- objekti tipik i banimit të shqiptarëve në të kaluarën (posaçërisht në veri)-

njëra nga fjalët dhe figurat më frekuentuese të poezisë kosovare, merr kuptimin e simbolit dhe të

qëndresës dhe të heroizmit, por edhe të identitetit kombëtar, të atdheut, apo edhe të vetë banorit

të saj- malësorit shqiptar, siç del nga tekstet poetike të Din Mehmetit e të Ali Podrimjës. Përveç

4Dr. Agim Vinca, Struktura e zhvillimit të poezisë shqipe (1945-1980), enti i teksteve dhe i mjeteve mësimore i

Kosovës, Prishtinë 1997

5https: //sq.m.vikipedia.org/viki/Ali_Podrimja

10

kësaj , guri- kjo figurë tipike ballkanike, bëhet sinonim i vetë qenies së këtij njeriu, të cilin jeta e

ka bërë të fortë dhe të qëndrueshëm si guri.

Ali Podrimja së bashku me Din Mehmetin dhe me bashkëkohësit e tij, të cilët i takojnë një

brezi të poetëve i cili është bërë zakon të quhet të “brezit të mesëm”, bën që të cilësohen si poetë

të simboleve dhe të paradokseve individuale.6

KREU III

3. Analiza dhe figuracioni stilistik në poezinë e Din Mehmetit

3.1 Motivet dhe bagazhi letrar i Din Mehmetit

Është thënë edhe me parë se Din Mehmeti është një ndër poetët më të angazhuar me

problemet shoqërore të vendit, si ato sociale, historike dhe ekzistenciale ku poezia e tij është e

gjithëmbarshme, dhe e brumosur nga tema dhe motive të shumta. Poezia e Din mehmetit është

joshëse për lexuesin e tij, për shkak të elementeve artistike. Pika esenciale dhe dominante në

veprimtarinë e Mehmetit është vetë Kosova, për të vendi më sublim dhe me një qëndresë të

jashtëzakonshme. Poezia e Din Mehmetit është shumëngjyrëshe, ngase përshkrimi i të gjitha

gjërave të vendit të tij pra, Kosovës, marrin një rëndësi të madhe ne krijimtarinë e tij poetike.

Poezitë më të arrira të Din Mehmetit mbajnë frymën e një strukturimi poetik, ku ndjenja e tij

poetike realizohet brenda strukturës ritmike. Në poezitë e tij, siç është metafora mbretëreshë e

figurave, ashtu edhe të krijimtaria e këtij poeti merr përmasat e një prej figurave mbizotëruese,

dhe konsiderohet si mbretëreshë në poetikën e Din Mehmetit.

Poezitë e Din Mehmetit kanë drejtimin realist të gjendjes ekzistenciale të atëhershme në

Kosovë.

6Dr. Agim Vinca, Struktura e zhvillimit të poezisë shqipe (1945-1980), enti i teksteve dhe i mjeteve mësimore i

Kosovës, Prishtinë 1997

11

O nëpër trojet gjithkund gulshon shpresa

po rritet katundi im- viga…

(Në rrezet e katundit tim)

Relacioni tërë kësaj poezie ka drejtimin e ngjalljes së shpresës, në radhë të parë, duke iu

drejtuar poeti, vetvetes, me pas katundit të tij, dhe si rrjedhojë në mënyrë alegorike “…katundi

im” shpreh një simbolizëm të tërë Kosovës, ku me këtë thithim dritën e shpresës që përcjell

përmes vargjeve, dhe “…viga”, e stërmbush çdo copëz boshllëku që mund të gjenden te

shqiptarët, për shkak të humbjes së shpresës dhe si pasojë e agresionit aktual qe ka qenë në

Kosovë

Jam rrëxue si zog me krih t’thyem n’mjegullime

(Elegji)

Për vetë faktin që nga titulli na jep të kuptojmë që është një poezi drithëruese, përmes

vargut të mësipërm, ai zgjon dhe tregon ndjenjën e “humbjes” por jo “të humbjes” në kuptimin e

saj thelbësor, por të një rizgjimi që të mos t‟i humbin shpresat.

Meqë është në vetën e parë, bën një krahasim të tij me zogun, por jo për ta minimizuar situatën

jo të mirë mbizotëruese në Kosovë., por për t‟i dhënë një ngjyresë edhe më të fortë emocionale,

ku pasiqë zogu e do lirinë ashtu siç e duan kosovarët.

Nëse nuk më njihni

o njerëz fytyrë-votra

në dritarën e kasollës

sytë si lulet e pranverës i kanë vjerrë

(e atje s’do të ndalën me i përkund djepnat me fëmijë e brezni)

jme hapa të shpejtë jam tue çelë

shtigje të panjoftuna rreth Diellit

(Rruga)

Këtu poeti i drejtohet (një numri të madh) bashkëvendësve të tij, dhe gjithashtu duke e pasur

parasysh se gjithherë poeti është në vetën e parë, dhe ai thotë në mënyrë metaforike se mos më

harroni edhe nëse e „lë‟ vendin tim për çfarëdo arsye personale, sepse më pas ai na lë të

kuptojmë se nuk do tq qëndrojë “gojëmbyllur”, ndaj ngritjes së çështjes së drejtësisë së Kosovës,

12

dhe me një nëntekst të qartë shpreh vullnetin e tij të madh se Kosovës do t‟i sjellë një rreze dielli

ngado që është dhe do t‟i “ngjallë” pambarimisht.

Nësë doni të dini si e qet tufën bima ndër ara,

u tha një flokëbardhë.

Vëreni rrudhat e mia si lavra të erërave

Se në to mmerr frymë toka ime nëpër mote të egra

Nëse doni të dini cila është dashuria ime

le të flaës kulla ime e shpuar

Le të flaës toka e stolisur me varre

Sepse nëpër të çarat e thella një zë ka jehuar

Për gjuhë,

Për tokë,

Për nder,

Na kurrë s’jemi ngopur me vdekjet

(Rruga)

Këtu poeti bën një përshkrim të çdo cepi të Kosovës, por më shumë përgjithësues, ku aq me

ëmbëlsi dhe dashuri i përshkruan ca elemente vendore, të bën edhe më të lumtur që jeton, pra,

aty prej nga na vjen poeti, dhe duke qenë një entuziast i madh edhe përmes vargjeve mjaltos

fjalët për Kosovën. Sepse ai shton, se nëpër të “bëmat” dhe me copëzat e lumturisë që i ka vendi

ynë, ai i zbukuron edhe më tutje në vargjet e fundit, ku prapëseprapë zëri, ka jehonën e tij të

shumëngjyrshme, me buzëqeshje, e mirësi për gjuhën për tokën, nderin dhe e përmbyll me një

varg aq sa ta shpon zemrën po aq edhe të vë përballë një krenarie të madhe dhe shpresa të

pashuara, ku shkruan: Na kurrë s’jemi ngopur me vdekjet, që lë shumë për të kuptuar, se

këmbëngulësia ndaj të qenët stoik për vendin e tij ka për të qenë gjithmonë. Por thelbësore, është

se kjo është një përpjekje kombëtare për ta ruajtur dhe për ta mbrojtur identitetin tonë shqiptar.

Kudo që të ndalesh

të thërret rruga

13

të kërkon vatra.

(Te kodra e thinjur)

Dashuria e shprehur e Din Mehmetit për vendin, për Kosovën, në disa prej poezive të tij,

është e spikatur aq shumë, saqë edhe të jesh një udhëtar i largët, dhe t‟i lexojë këto poezi, do t‟i

japë atij një dashuri të ndezur flakë, për një vend të huaj për të, dhe do t‟ia krahasonte me

dashurinë e vendit të tij. Do t‟ia bëjë kandil në zemër. I tillë ishte bacaloku, zgjonte dashuri, aq

sa mundte, aq sa i lëvizte gishtërinjtë për t‟i lënë në letër fjalët e thëna dhe të pathëna, për ta

skalitur thellë në zemër dashurinë për Kosovën. Me anë të një nënteksti shpjegon qartë, se kudo e

ngado të shkosh, dheu i vendit tënd do të jetë një “thirrës” i pandërprerë, ngase gjaku e tërheq

gjakun e vet.

Të kërkon vatra

Një varg drithërues, por me plot dashuri.

E unë të betohem në gjithçka,

në eshtrat e të parëve në dhe

se luftuam pesëqind vjet

ta zgjojmë emrin nga gjaku rrëke.

Partisë ja falëm djemtë

këtë tokë me gjak e kemi ujitur

përmendoret flasin vetë

që mbi koka i kemi ngritur.

(Kënga e shpllashme)

Autori, si një poet me prirje të veçantë meditative dhe shprehje emocionuese, te vargjet e

mësipërme, fjalët dalin thellë nga shpirti, me një notë emocioni dhe mllefi, se robëria, sakrifica

një pas një, luftërat shumëvjeçare, vrasjet, vdekjet dhe masakrimet makabre, prapëseprapë ai bën

14

thirrje për zgjim të popullatës, që me pretekstin të mos dorëzohen, por të rinisin e vetëm e vetëm

të luftojnë për ta ruajtur identitetin e kombësisë.

Partisë ja falëm djemtë

këtë tokë me gjak e kemi ujitur

përmendoret flasin vetë

që mbi koka i kemi ngritur.

(Kënga e shpllashme)

Zëri revoltues i poetit, herë zbritet në nota e herë lartësohet në të atilla. Por jo që mbet

ndonjëherë i pashpresë.

Vargjet flasin më shumë, e më shumë ndihen “ofshamat” e poetit, për shkak të sublimit ndaj

partisë, për shkak të këtij agresioni dhe nënshtrimi të paarsyeshëm dhe të vrazhdë ndaj

pushtuesit. U shua një pjesë e njerëzimit, këtë realitet na e thonë përmendoret, ky mermer i

heshtur.

Në syrin e kësaj dite

ngjyra të përziera:

E kuqja mbi të zezën

zjarr durimi

E zeza mbi të bardhën

hi mallkimi

E deti e pështy’ bregun

në shenjë hidhërimi

Lumenjtë i kthehen burimit

për t’i pagëzuar ëndërrat

E zgjimi shalon frikën

e urtësisë së ngërfosur

në lirinë e vet

15

Ky zog ky lis kjo ninullë

në zemër po të hyjnë për ditë

Kosovë rremb i blertë i diellit

Shqetësimet janë të pandara nga poeti. Me plot arsye. Me plot bindje. Dhe me plot kuptimin

e fjalës. Por shuarjet e këtyre pikëllimeve veçse janë larguar. Nga vetë titulli kuptojmë se

Kosovës i është kthyer buzëqeshja, dhe tash lëshon rreze krenarie.

Ky zog ky lis kjo ninullë

në zemër po të hyjnë për ditë

Kosovë rremb i blertë i diellit.

Si duket edhe vetë poetit i buzëqesh fytyra. Zogjtë me fluturimet e tyre krahëhapura në

qiellin e kaltër e të ndritur, nga liria.

Ndërsa, këngët e djepit veçse hapëronin ngado. Përcillen nga zemra në zemër me vrullin e

ëmbëlsisë. Kosovës po i kthehet ngjyra e lirisë së vërtetë.

Je fjalë e ruajtur nga dheu

që hyn nëpër gjak

e del nëpër diell

Je kraharor i shpuar nga plumbat

krua i gjetur në palcën e shkëmbit

të nxirë nëpër kohë

Je emër i pakësuar në luftë

për të mbetur e bukur

për gjuhën që s’deshi të këputet

nga rrënjet e legjendës së vjetër

Je stuhi e vringëllimave të shpatave

tokë e bleruar ndër ëndrra

tokë e rritur ndër gjinj

nëpër vite e shekuj

16

Kosovë lahutë e djegur këngësh

ndër revolucione

……………………………….

(Kosovë zog i diellit)

Cilësohej si një ndër poezitë më me nota më të fuqishme të realizuar artistikisht, dhe të stilizuar

në mënyrë të veçantë ndër poezitë e tjera. Detajisht e përshkruar dhe tejet thellësisht e vargëzuar.

Paraqitja e gjendjes së shkallëzuar nga baticat dhe zbaticat në Kosovë, dhe mënyra e përdorimit

të disa prej figurave të cilat veç çka e fuqizojnë këtë poezi. Kosova para. Kosova pas. Zbehje

fytyrash dhe qeshje fytyrash. Pasqyrim i dy anshëm. Sakrificë, shqetësime njerëzore (përkundje

djepash), luftë, stuhi pas stuhish, qëndresë, demoralizim, kohë e shkrumbëzuar, dhe për vdekjet

që dot nuk reshtën. Meqë cilësohej si një ndër poezitë më të ndjeshmë shpirtërisht, atëherë edhe

vetë dashuria është nisur, është përkundur dhe është përmbledhur jashtëzakonisht fuqishëm. Në

nëntekst, Të dua kështu siç je thotë poeti. Të dua, edhe ashtu kur të mundojnë, e të persekutojnë

o vendi im. Të dua, edhe ashtu siç është shqiptari i dërrmuar. Të dua, ngase të dua. Qe një

përshkrim i një fati të një rruge jetësore të Kosovës, i cili çdo herë ia ka arritur qëllimit të

gdhendjes së fjalëve të një akti real. Poeti është i vetëdijshëm se sakrifica e çdo shqiptari dhe

synimi i tij të dalë sado ballëhapur nga lufta, është një sakrificë sublime. Për nga tematika poezia

ngërthen shumë episode të cilat kanë të bëjnë më çështjen kombëtare, për fatin fatkeq të

shqiptarit, të rënë në “pusin” e robërisë.

Ura mbi ura ndërtuam

Erdhën lumenjtë e i morën

E prapë fillimi në atë këngë

……………………………………

Si mund tëdilet si mund të zbritet

Si mund të vdiset si mund të jetohet

Erdhën hajnat dhe vodhën ëndrrat

17

E prapë fundi në atë këngë

……………………………………

Kështjella mbi kështjella ngritëm

Mbi pesë vdekje të një Shpate

E prapë i paepur krahë i zjarrtë

(E prapë fillimi në atë këngë)

Në shumë raste poeti fliste na vetën e parë, ndërsa këtu paraqitet duke i përgjithësuar

shqiptarët në përgjithësi. Nga gjitha ato turtura që na bën, thotë poeti, prapë duan të na

shkatërrojnë. Si nuk u ngopën dot gjakpirësit. Disi, duan prapë. Ne shqiptarët jemi simbol i

qëndresës, këtë e tregojnë edhe kullat dhe urat që i kemi, fortifikata me epitete mijëravjeçare.

Poezi ndonëse me mllefin më të madh të shprehur ndër poezish, dhe mjaft bukur artistikisht, ku

poeti është në pritje të lindjes së një Dielli të Ri, i kohërave me plot histori vuajtje e përbuzje.

Kështjella mbi kështjella ngritëm

Mbi pesë vdekje të një Shpate

E prapë i paepur krahë i zjarrtë

(E prapë fillimi në atë këngë)

Ne, thotë poeti kemi ndërtuar me vite, ndonëse me shekuj e Kështjella mbi kështjella

ngritëm, e vdekje pas vdekje që dot nuk u ndalëm, s‟do të ndalën gjerë në ngritjen e një

“përmendoreje” të qëndresës stoike. Thotë poeti: shqiptarët janë të etur për liri ndaj të atillë e

duan jetën. I rrethuar nga kullat Din Mehmeti, s‟kishte se si t‟i ikte këtij elementi, që përafrohej

me kullën shqiptare., dhe si vijim kulla mbetet si figura më karakteristike e poetikës mehmetjane.

Dëshiroj të vdes

duke udhëtuar

në shpirtin

e popullit tim

(Gjaku im më qorton)

18

Dashuria që i është skalitur poetit, poetit, i shndritë në vargje kudo që ai ndjenjat i tij i

shkrin, me ngazëllim më të madh. Nga ajo që shihet poeti dëshiron t‟i sublimojë thuajse çdo

pjesë të trupit të tij, për Kosovën, madje siç thotë, rreth e përçark dua ta udhëtoj popullin tim, dhe

duke udhëtuar të vdes në çdo pëllëmbë të vendit të tij. Dua që zëri im të arrijë në malet më të

larta ta sfidojë këdo që më del përpara, t‟i japë shpresë shqiptarit në çdo cep të Kosovës, ngase

ashtu siç më lëviz trupi për ta ngritur e rimëkëmbur fshatin tim, alegoria e të cilit është Kosova,

dua që të gjithë së bashku të punojnë nëse është prapë nevoja edhe të vdesim, se për portin të

hesht e të mos bëj gjë, të rri këmbëkryq, thotë: gjaku më qorton. Ja pra sa thellë i është hyrë

dashuria për vendin, madje duke shkuar deri në atë masë, saqë t‟i përzihej me gjakun nëpër venat

e tij. Dhe me këtë kuptojmë se poeti nuk ka heshtur pavarësisht imponimeve për një gjë të tillë.

Gjendja kolektive e popullit si dhe gjendja shpirtërore e vendlindjes së tij është kthyer në një

melankoli vargjesh mbase ka qenë edhe vetë dëshmitar i drejtpërdrejtë i ndodhive.

Flini të qetë

se në gjakun tuaj do të shumëzohem

pranverë të pavdekshme

e zogjtë do të ndërtojnë çerdhe

plisave tuaj të tretur

(Vargje të pëlcitura)

Tashmë gufojnë vargjet vetë. Ndoshta dhe pa ndoshta nga arritja e lirisë. Tanimë do të ecim

para, do të ndjejmë së vërtetë jetojmë, e të marrim frymë lirisht. Do ta ndërtojmë Kosovën si të

duam Flini të qetë edhe pse nëpër varre e nga toka e mbushur dhe lisat vdekur. Por më ndryshe

do të jetojmë, jo si më parë. Përmes apostrofës poeti përpiqet t‟i zgjojë të vdekurit, po aq sa iu

thotë Flini të qetë. Duke i epitetizuar ndonëse me fjalët më me peshë njerëzore, në mos them

duke iu ngritur “himn” në shenjë falënderimi.

Ju dhatë gjërat më të shtrenjta

për të ngritur tempuj prej gjaku

që dielli të mos rrënohet

që toka të mos digjet.

(Vargje të pëlcitura)

19

Duke dhënë gjënë më të shtrenjtë, më nuk kishin ç‟t‟i jepnit Kosovës. Dhatë jetën, e me

gjakun tuaj ngritët përmendore, vetëm e vetëm që dielli të shndritë, e të mos i mungojë rrezja

kësaj toke, e toka të pushojë e të mos hajë më flakë plumbash e topash, e të mos ujitet me gjak

shqiptari. Ju e përfunduat. I dhatë fundin kësaj “kërdie” shumëvjeçare, ndaj Flini të qetë se

bashkë me ju të qetë edhe ne do të jetojmë. Kjo figurë siç është simploka, e bën edhe më të

fuqishme, poezinë, ndërsa figura dominuese siç është simboli, ai i gërsheton fjalët më të mira për

ata të cilat na mundësuan të thithim ajër lire, ju thotë: ju jeni pranvera jonë; dielli ynë; biografia e

gjithsecilit prej nesh; ëndrra jonë; ujëburimi ynë; lule të bardha; toka jonë; dashuria jonë; Flini të

qetë të qetë, se yjet shkruan në qiell emrat tuaj, pra, lartësimi ynë, ju jeni: gur; rrugë; vatër; agim;

muzg, këngë; vaj; lindje; vdekje; qëndresa jonë, dhe më përgjithësues siç thotë poeti, ju jeni

“vetë shpirti jonë”, i pa etur, poeti që t‟i ngrisë e t‟i piedestalizojë sa më lartë.

Kur hyri në këngën time

fjala republikë

u drejtuan rrugët e shtrembëruara

(Kur hyri në këngën time fjala republikë)

Republikë, fjalë e pa dëgjuar. Dhe kur e dëgjon rrëqeth i tëri. Lum për Kosovën. Lum për

mua. U pastruam nga çakejtë gjakpirës. Tashmë poetit i jehojnë kudo notat festive. Hapërojnë

buzëqeshjet nga do. Flamujt valëvisin vrullshëm. E urimet “Me fat, me fat”, sa i ngazëllyer poeti.

Reflekton i tëri, si duket edhe fjalët kalërojnë shtigjet e tyre nga gëzimi. Sa lumturi. Tash poetit

dhe popullit ju ngulit në zemër, ajo fjalë, më mirë më thënë ajo “fjalë e prejardhur në fjalorin e

popullit tonë”. Krahasimi si figurë që gjen shtrirje medoemos në poezitë e tij, poeti fjalën e tillë e

krahason me një buzëqeshje të hatashme të një vajzeje të bukur. E, si mos të ketë hapërim

ndjenjash.

Shpata të thyera

Mbi kokë

Luginë varresh

20

Heshtje e zezë

lule e rritur në gjak

(Kosova në vargje)

Ndonëse e shkurt , por, një prej poezive thesar dhe të përmbledhura në mënyrë të veçantë

dhe, treguese e qartë e një realiteti të hidhur të Kosovës së asaj kohe. Por, duke e pasë parasysh

se poezia e tij është poezi e drejtpërdrejt, duke e lënë të qartë nëntekstin e një gjendjeje brutale

dhe pamjeve makabre që mbizotëronin mbi sipërfaqen e dheut të gjakosur.

Kundrejt poezive të tij meditative, kjo poezi është boshatisje nga brenda, luftë imagjinare

me agresorin, por edhe rënkim që vie nga zemra e poetit.

Fati jo i mirë i vendit, ka gjet mishërimin artistik edhe te Din Mehmeti, duke qenë një elaborues

më se i drejtpërdrejtë i gjendjes së njëjtë sikur Migjeni në kohën e tij.

Kjo poezi flet shumë. E edhe më shumë nënteksti i saj.

Tokë e mbuluar

Prej kurorash

Shtrat i eshtrave

Të sulltanëve

Këtu yjet thithin

Qumësht të kuq

Për të shndritur bardh.

(Kosova)

Kosova tashmë kishte ndërruar petkun e saj, duke marrë një kahje krejtësisht tjetër. Petku i

saj i qëndisur nga kurorat sublime, i mbuluar me to dhe i shtrirë mbi eshtrat e djemve dhe

vajzave tona, që sakrifikuan jetën e tyre që vendi të ndiej lirinë e humbur.

Antiteza, që poeti i dha jetë në këtë poezi, veçse e funksionalizoi atë por edhe e fuqizoji poezinë

edhe më tutje.

21

4.Temat dhe motivet e Podrimjës 4.1 Tematika e Podrimjës

“Ali Podrimja bën pjesë në berthamën e poetëve që hyjnë në lëtërsinë shqipe në gjysmën e

dytë të shek. XX dhe që me dhimbje dhe mundime prometeiane hap udhën për një zhvillim të

fuqishëm në poezinë tonë.”7

Ky poet botën e vetë poetike, e artikulon përmes një sistemi të mirëndërtuar figurative.

Tërë poetika dhe natyra e bëjnë të denjtë për të qëndruar në nivelet e Krahasimit të poetëve që

hodhën themelet e kulturës kombëtare shqiptare, dhe që i dhanë jetë jetë gjuhës dhe popullit në

tërësi.

Poezitë e Podrimjes janë të një karakteri madhor me të cilat ndeshen tema për gjendjen

ekzistenciale të Kosovës, domethënë konteksti social dhe shoqëror.

Kulla, guri, cungu, e shumë të tjera të cilat janë tipike për shqiptarët kanë marrë trajtën e

gërshetimit në krijimtarinë e tij prej poeti. Poezitë e Podrimjës janë të mbështjella fort me

metaforën, simbolin, dhe të disa prej figurave të tjera të cilat po ashtu lënë gjurmë mbi poetikën e

tij.

7 Fatos Arapi, Në kërkim të lirisë, atdheut, njeriut, parathënie e vëllimit poetik Libri mbi të qenit të Ali Podrimjes,

Kosova Pen Center, Prishtinë, 2009

22

KREU V

5. Ali Podrimja dhe revolta në vargun poetik për Kosovën

Ali Podrimja mbetet një poet epik, sa i përket trajtimit të çështjes së lavdishme të luftës

çlirimtare të Kosovës, si dhe ruajtjes së identitetit kombëtar shqiptar, si dhe mbahet si

përfaqësuesi më tipik i poezisë së sotme shqipe, këtë e tregojnë edhe poezitë e tij të mbushura

disi me revolta të paskajshme të realitetit të regjimit të Partisë së asaj kohe:

Pesë shekuj kam shitur gjakun

e rritur jam më gjakun e shitur.

Mere me mend -

pesë shekuj kam hëngër veten

dhe s’kam ditur të qesh

me veten e tepruar.

Miq,

Kosova është gjaku im që nuk falet!

(Epika)

Podrimja spikat jetëgjatësinë e shqiptarëve nëpër shekuj, të mbijetuar nga vetë gjaku i

tyre. Poezitë e Podrimjes flasin shumë, duke e përdorur llojin e metonomisë së zgjeruar, duke

i përflakur mendimet negative dhe duke u treguar si një sublimues për Kosovën:

Miq,

Kosova është gjaku im që nuk falet!

(Epika)

Varg përmbyllës tejet “kokëfort”, ngase nënkuptojmë, se tanimë Kosovën as do ta

“falim” as do ta shesim. Dikur mjaft bëhet mjaft.

Më se i drejtpërdrejtë ju drejtohet nga vargu.

23

Unë, biri yt, Kosovë, t’i njoh vuajtjet,

gëzimet, vdekjet

t’i njoh lindjet e bardha, caqet e tua të

kallura.

(Unë, biri yt)

Podrimja, ndonëse njohës i çdo skute të kësaj Kosove, njohës edhe i prognozave për

Kosovën, njohës i ëndrrave, i vuajtjeve, i gëzimeve, i vdekjeve:

Unë, biri yt,më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë.

(Unë, biri yt)

Poeti, Podrimja, ka përshkruar me imtësi çdo detaj, duke qenë edhe njohës i madh i një

realitetit plot kob. Me melankoli di ta shfrytëzoj çdo varg, di t‟i jap fuqi shprehëse, ku

përmes vargjeve ndonëse sentimentale, ai përshkon rrugën e dhembjes dhe të një fortune të

pandërprerë ndër shekuj.

Kosovë, përrallë e lashtë!

Herët m’i ke lidhur këmbë e duar

me skamje, vuajtje e vdekje…

(Ankthi)

Jo më kot, Podrimja e ka tematizuar këtë poezi me Ankth, se për Kosovën, vërtet ishte

një ankth. Por këtu si duket, porti shprehet mëse i drejtpërdrejtë se në disa poezi të tjera. Me

një mllef të madh i drejtohet vetë Kosovës , duke e lënë “fajtor” për skamjet, vuajtjet, dhe

vdekjet e pandërprera të cilat po i ndodhnin dita e ditës. Por prapëseprapë, mllefin që ia

drejton nuk e ka në pretekstin negative, por të vetëpërmirësimit. Pavarësisht gjithçkaje që

ndoshta Kosova është shkaku i një zbehje fytyrash prapë për të është vetë ardhmëria i tij.

Toka jonë e fëmijëve tanë t’palindur

(Toka jonë e fëmijëve tanë)

Kudo ndjenjat e poetit janë në luftë, frymëmarrja e tij për çështjen kombëtare, është

ideali kryesor i tij. Podrimja qan të ardhmen, se si do të lindin fëmijët në këtë tokë të djegur,

por jo bashkë me të nuk është se janë djegur edhe shpresat.

24

Podrimja ndihet tepër i thyer, po aq sa e mundon çështja për të ndritur kombin. Fëmijët

janë e ardhmja e vendit, për këtë edhe i spikat, me një kundërthënie:

Toka jonë dielli ynë i pikëllimit, dielli ynë i gëzimit.

(Toka jonë e fëmijëve tanë)

Vargje shpotitëse me një antitezë që, lënia e mesazhit ngërthen në vetë, varg, me fjali

dydrejtimshe. Seç dëshmon “dielli”, ky symbol universal i shkrimtarëve, se tashmë për

shqiptarët do të zbardh drita me një diell shndritës i fytyrës së gëzuar:

…dielli ynë i gëzimit.

(Toka jonë e fëmijëve tanë)

Antiteza figura qëndrore e kësaj poezie, që është sintetizuar me të ardhmen e dhembjes

Flej, sy shkruari im,

sykalluri i Kosovës!

Flej, ujku im!

Dita do të agojë-

(Ninullë guri)

Këtu shprehet jashtëzakonisht i qetë, po edhe më shumë i mbushur me shpresë. Pas

shumë rënkimeve Kosova do të flejë rehat, dhe për të do të qëndisën ëndrra të bukura, dhe

për të do të agojë një ditë e shndritshme. E tërë poezia ka drejtim të qetë, shpresdhënës dhe

zgjimin e ndjenjës së fitorës së përbashkët.

Kosovë qetësi e dëshiruar

(E pakufi je si shpirti im)

Poeti përmes poezisë së tërë përpiqet disi t‟i jap “llogari Kosovës”, teksa

rrombullakëson bukuritë që ka vendi, dhe për shkak tëp o këtyre bukurive dhe të disa

onomatopeve të cilat i posedon në gjirin e saj, i thotë në formë alegorike se mjaftë qe e

zhurmshme, tanimë je qetësi e dëshiruar. Pavarësisht sa e vogël je për të gjithë, për mua je:

E pakufi je, e pakufi

si shpirti im.

(E pakufi je si shpirti im)

Metafora e cila përshkon vargjet, merr shtratin e saj shumëdimensional.

25

KREU VI

6. Syri i kritikës dhe vlerësime për veprën e Din Mehmetit

Hasan Mekuli

Poezia e Din Mehmetit, themelohet në disa motive apo, më mirë me thënë, në disa elemente

karakteristike që na shtyjnë jo vetëm ta lexojmë, por edhe ta vështrojmë me një kujdes të

posaçëm analitik, t’i afrohemi sa më shumë që të mundemi në mendimet shpesh të këputura si

dënesjet, të dromcueme ndonjëherë, apo të fshehura në melodinë e rezignimit bukur të dukshëm

dhe melankolisë, për ta kërkuar dhe për ta gjetur unin e poetit, zërin e tij të sinqertë, dhe

porosinë që gjarpëron shtigjeve dhe rrugëve të një gjuhë të posaçme metaforike, jotë sekretshme

dhe jo të lëmuara sa duhet, jo të gdhendur aq sa kërkon qëllimi i poetit të cilin e supozojmë.

Din Mehmeti kujdeset për shprehjen e vetë aq sa i lejon vrulli poetic, sa e lejon ama e fjalëve që

rrymojnë pa bë shumë dëme, por prapë stilikisht në të shumtën e rasteve. Ky vrull poetic dhe

mungesa e ekonomisë në fjalë është element që e dallon, por jo në pikëpamje positive- sepse në

këtë vrull dhe tubim fjalësh humb poenta thelbësore, mjegullohet ideja dhe motivi i vjershës. Din

Mehmeti, pra, është një prej emrave të poezisë sonë që deri me tash nuk është shikuar në mënyrë

të posaçme, por është ndje prezenca e tij, ka premtuar dhe është pohuar premtimi i fjalës së tij

artistike.8

Rexhep Qosja

Rruga krijuese e poetit Din Mehmetit është dëshmia më e sigurt se si me thellimin e

përvojës jetësore dhe artistike, me zgjrimin e kulturës dhe të njohurive vjen duke u thelluar dhe

duke upasuruar edhe prirja e poetit dhe se si, më në fund, përkushtimi ndaj krijimtarisë bëhet një

prej faktorëve të rëndësishëm, që ndikon në lulëzimin dhe në realizimin poetic të prirjes.

Krahasimi i vjershave të pesë përmbledhjeve te derisotme të Din Mehmetit sikur e provon bukur

mendimin e Maksim Gorkit, i cili i ka porositur shkrimtarët e kohës së tij që t’i përkushtohen me

passion punës krijuese sepse “talenti zhvillohet me ndjenjën e dashurisë ndaj punës; është e

mundur, ndoshta, që talenti- në esencën e vet- të jetë vetëm dashuria ndaj punës, ndaj procesit të

punës. 8 Vepra letrare 5, Në sytë e kritikës, shtëpia botuese DRENUSHA, Prishtinë 2009

26

Din Mehmeti ka paralajmëruar, pak a shumë, me përmbledhjen e tretë dhe, në mënyrë të

veçantë, me të katërtën një ngritje cilësore në krijimtarinë e tij.

Din Mehmeti është njëri prej poetëve tanë të parë, i cili jo vetëm që është frymëzuar prej

gjendjes sociale dhe historike të njerëzve të këtij mjedisi, po, në të njëjtën kohë, është përpjekur

shpesh me sukses, që fjalën e tij poetike ta ngrejë në nivelin e përsiatjeve rreth pozitës

ekzistenciale të njeriut të kësaj treve. Krijimtaria poetike e Din Mehmetit, në të vërtetë, është

porsi krijimtaria poetike e Migjenit dhe e Esad Mekulit, më tepër zë i durimit, i vuajtjeve, por

edhe i dëshirave të pashuara.9

Halil Haxhosaj

Në mesin e krijuesve tanë që me sukses e kultivoi vargun e tij poetic duke e ngritur, jo vetëm

poetikisht, por edhe figurativisht, është padyshim poeti ynë i njohur Din Mehmeti. Kjo rruge te

ky poet nuk u trasua vetëm gjatë kësaj periudhe, por atë ai e kishte trasuar edhe më herët, madje

që nga përmbledhja “Dridhjet e ditës” e sidomos nga “Ora”, sin ë formë, në gjuhën poetike, në

figuracion, në shtresime,e sidomos në strukturimin poetik të vargut dhe të veprës poetike në

përgjithësi. Dhe mu për këtë , poeti Din Mehmeti, gjatë përvojës krijuese, e formoi

individualitetin poetik, e pse jo edhe stilin e vet që me të drejtë mund të quhet stil mehmetian i

vargut poetik në letërsinë e sotme shqiptare.

Klithma poetike- metaforë e shqetësimeve, të gjitha veprat poeike të Din Mehmetit të

botuara deri tash kanë në embrionin e vetë metafora dhe figura poetike që në të vërtetë janë

shprehje sinjifikative të gjendjes së popullit dhe individit nëpër epoka dhe kohë kyçe të historisë

sonë.10

Agim Vinca

Din Mehmeti autor i gjashtë përmbledhjeve me poezi, i cili merret aktivisht me krijimtari

letrare mëse dy decenie. Din Mehmeti e vazhdon këngën e tij të vjetër, të filluar moti, natyrisht

me zë e melodi më të artikuluar, mbi njerëzit e vendlindjes së tij, mbi malësorët e Dukagjinit, mbi

9 Vepra letrare 5, Në sytë e kritikës, shtëpia botuese DRENUSHA, Prishtinë 2009

10 Vepra letrare 5, Në sytë e kritikës, shtëpia botuese DRENUSHA, Prishtinë 2009

27

majat bleroshe që “qeshin si pleqtë” mbi kullat e ngurta dhe shkëmbinjtë e thepisur e të tjera të

ngjashme. Ngarkesa emocionale e vargut që përherë e pranishme në poezinë e Din Mehmetit, ka

ardhur duke u pasuruar gjithnjë e më shumë edhe me komponentën tjetër gjithsesi të

rëndësishme- refleksin apo mendimin. Tensioni emocional, plus dendësia e mendimit- janë

veçori tjetër e poetikës së Din Mehmetit.11

Besim Muhadri

Gama e interesimeve tematike nga libri në libër, te Din Mehmeti sa vjen e zgjerohet. Poezia

e tij nuk shënon rënie por vetëm ngritje, gjë që nuk ndodh edhe me poetët tjerë. Din Mehmeti

gjithmonë sikur ka një forcë të vazhdueshme dhe energji krijuese, të cilat i gjen në nevojën e

domosdoshme te popullit të vet, për t’u çliruar nga prangat e robërisë. Madje edhe gjendja e

vështirë e popullit të tij e bëri edhe poet, luftëtar për Kosovën, të një lufte të pakompromis për të

ardhur deri të liria dhe çlirimi i plotë i vendit të tij. Din Mehmeti në poezinë e tij përdor

pothuajse të gjitha llojet e vargjeve, ndonëse vargu dominues është vargu i lirë. Poezia e Din

Mehmetit ka një “shthurje” formash si nga spekti i ndërtimit të vargut, ashtu edhe atë të

strofës.12

11

Vepra letrare 5, Në sytë e kritikës, shtëpia botuese DRENUSHA, Prishtinë 2009 12

Besim Muhadri, Kulti i këngës dhe kënga e jetës (Poezia e Din Mehmetit), Prishtinë 2016

28

KREU VII

7. Të tjerët për Ali Podrimen- kritikë

Nga Merita Bajraktari Januzi, studiuese e letërsisë

Ali Podrimja është autor i më shumë se dhjetë vëllimeve me poezi dhe konsiderohet si

përfaqësuesi më tipik i poezisë së sotme shqiptare. Botën e vet poetike poeti e artikulon përmes

një sistemi figurativ të konsoliduar (veçanërisht me simbolin dhe metaforën) dhe me një shkallë

mjaft të lartë ndjeshmërie. Më 1961, Ali Podrimja botoi përmbledhjen e parë me vargje elegjiake

Thirrje. Më pas vijnë përmbledhjet Shamijat e përshëndetjeve (1963), Dhimbë e bukur (1967),

Sampo (1969), Torzo (1971) etj., deri në veprën e tij mjeshtërore Lum, lumi, (1982), që shënoi

një kthesë në poezinë bashkëkohore kosovare. Në vitet „80 e

„90 ai do të vazhdojë të botojë libra poetikë: si Zari, Buzëqeshje në kafaz etj., deri te dy librat në

prozë: Burgu i hapur (1998) dhe Harakiri (1999). Duke qenë poet bashkëkohor, Ali Podrimja e

çliron poezinë shqipe nga kornizat konvencionale, duke i dhënë shprehje të lirë vargut, shprehje

metaforike, shprehje ironike që vënë në pahë idetë dhe mesazhet e tij artistike.

Poezia e tij ka bërë që poezia shqiptare në tërësi të respektohet në të gjithë trojet shqiptare, si dhe

të përkthehet në shumë gjuhë të huaja. Vargu i Podrimjës karakterizohet nga thjeshtësia, rima e

padukshme dhe simbolet e papritura.13

13

http://www.bulevardionline.com/ligjerimi-poetik-i-ali-podrimjes-si-perfaqesuesi-me-tipik-i-poezise-se-sotme-

shqiptare/

29

PËRFUNDIME

Letёrsia shqiptare, nё shekullin XX, shёnon arritje tё mёdha si nё aspektin tematik ashtu

edhe nё atё formal. Nё gjysmёn e parё tё shek.XX mbizotёronte poezia si formё mё e lёvruar nё

tё gjitha trojet shqiptare dhe tema mё dominante nuk ishte uniformë nё tё gjitha trojet.

Din Mehmeti ka njё krijimtari tё pasur si nё aspektin e vёllimeve poetike ashtu edhe nё

vlerat e mёdha qё mbart poezia e tij. Pёrmbledhjet poetike tё Din Mehmetit flasin pёr

mjeshtёrinё e madhe artistike qё zotёronte poeti.Poezia e Din Mehmetit ёshtё joshёse pёr

lexuesin, kjo pёr faktin e pranisё sё muzikalitetit me burim, te temёs atdhetare ( si pikё me tё

fortё tё bashkimit të këtyre është Kosova), prania e peizazheve poetike dhe universale. Poezia e

Mehmetit ёshtё jehonё e çёshtjeve filozofike tё universalizmit njerëzor.

Poezia e Podrimjes krijon një raport të veçantë me lexuesin. Lexuesi në poezinë e Podrimjës

gjen tema dhe motive tematike të botës shqiptare parë në dimensionin kohor dhe hapësinor, por

nga ana tjetër gjen edhe tema dhe motive universale. Kosova është pika që bashkon çdo lexues

në poezinë e Podrimjes, po ashtu raporti i babait me të birin, jeta në sinkroni etj. Nga tjetër, bota

mitike e lashtësisë, gjeneza historike e kombit janë tema dhe motive që kërkojnë mund për të

mbërritur në thellësitë e fjalës, dhe forcës semantike të shprehjes poetike. Kijimtaria poetike e

Podrimjës është e larmishme dhe shumë e pasur si në aspektin e volumit po ashtu edhe në

aspektin cilësor, duke shënuar majat e pasurisë poetike në botën e letrave shqipe, por edhe

evropiane. Vepra e Podrimjës është dhe ka qenë objekt studimi i kritikës shqiptare dhe botërore.

Pra, në veprimtarinë e këtyre dy poetëve e veçmas në disa prej poezive të tij jehon vrulli për

çështjen shqiptare dhe zgjimi i fitores së përbashkët.

Prandaj, për të gjitha këto merita e tyre, ne i çmojmë.

30

BIBLIOGARFIA (Burimi i të dhënave)

Muhadri, Besim. “Dhuna dhe liria në poezinë e Din Mehmetit”, Pjetër Bogdani, Has, 2008

Letërsia bashkëkohore, për klasën e 13

Kuçku. B., Çiraku. Y., Vinca. A., Lushaj. N. Letërsia shqiptare, shtëpia botuese e librit

shkollor, botimi i parë: 2001, ribotim: 2002, 2003, 2004

Muhadri, Besim. “Kulti i këngës dhe kënga e jetës” (Poezia e Din Mehmetit), Prishtinë 2016

Muhadri, Besim. “Hyrje në teorinë e letërsisë” (Dispencë)

Vepra letrare 5, Në sytë e kritikës, shtëpia botuese “Drenusha” Prishtinë

Podrimja, Ali. Vepra 8, Akademia e shkencave dhe e arteve e Kosovës

Vinca, Agim. “Struktura e zhvillimit të poezisë shqipe” (1945-1980), Prishtinë 1997

Vinca, Agim. “Orët e poezisë”, shtëpia botuese “Rilindja”, Prishtinë 1990