1

БАЯХОНГОР АЙМГИЙН БӨМБӨГӨР СУМЫН

ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

(2013-2023 он)

2

Бөмбөгөр сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг Мерси Кор Монгол ОУС-аас 2013 онд

хэвлүүлсэн “Орон нутгийн хөгжлийг оролцооны аргаар төлөвлөх” арга зүйн гарын авлага

зөвлөмжийн дагуу боловсруулав.

АНУ-ын ОУХА-ийн санхүүжилтээр Мерси Кор Монгол байгууллагаас хэрэгжүүлж буй “Орон

нутгийн хариуцлагатай засаглалын төлөө Идэвхтэй түншлэл ба Иргэдийн оролцоо” (AP-PEAL)

хөтөлбөрийн хүрээнд Монголын Нутгийн Удирдлагын Холбоо ТББ-ын “Иргэдийн оролцоо ба сумын

хөгжлийн төлөвлөлт” төсөл, төслийн зөвлөх багш нарын дэмжлэгтэйгээр Бөмбөгөр сумын Иргэдийн

Төлөөлөгчдийн хурал, Засаг даргын шийдвэрээр байгуулагдсан Ажлын хэсэг, Төлөвлөлт Хяналтын

хорооны гишүүдээс, иргэд, аж ахуйн нэгж, албан байгууллага, бизнес эрхлэгчид, ТББ, Нутгийн

зөвлөлийнхэний оролцоонд тулгуурлан энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулав.

Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө нь тус сумын төрийн болон төрийн бус байгууллага, бизнес эрхлэгчид, иргэд олон нийтийн бүтээл мөн. Энэхүү мастер төлөвлөгөөний өмчлөх эрх нь тус сумын ЗДТГ-д хадгалагдана.

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН БӨМБӨГӨР СУМЫН ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

(2013-2023) Зөвлөх багийн гишүүд: М.Мянганбуу Эх бэлтгэж эмхэтгэсэн: С.Баатар Л.Отгонтуул Хянан тохиолдуулсан: М.Мянганбуу С.Баатар Гэрэл зургийг: Т.Загдаа Цаасны хэмжээ:... Хэвлэлийн хуудас:... Хэвлэсэн тоо:... .....ХХК-д хэвлэв: Утас: .....

3

ГАРЧИГ Шинийг санаачилж, ихийг бүтээцгээе (Сумын ИТХ-ын дарга Д.Мөнхэрдэнэ) Бид хамтаараа Бөмбөгөр нутгаа хөгжүүлнэ (Сумын Засаг дарга С.Баатар) Мэндчилгээ (Аймгийн Засаг дарга Д.Жаргалсайхан)

Нэг. ОРШИЛ Õоёр. ÑÓÌÛÍ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÕªÃÆËÈÉÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÕÓÐÀÀÍÃÓÉ 2.1. Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ ¿íäýñëýë, øààðäëàãà 2.2. Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëñàí ¿éë ÿâö, àðãà ç¿é 2.3. Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëñàí á¿ðýëäýõ¿¿í 2.4. Бємбєгєр ñóìàíä òóëãàìäàæ áóé àñóóäëóóä 2.5. Ñóìûí õºãæëèéí òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë 2.6. Òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõàä áàðèìòàëñàí çàð÷èì 2.7. Тєлєвлєгєєний ђе шат, бђрэлдэхђђн хэсэг 2.8. Òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõàä îëîí íèéòèéí îðîëöîîã õàíãàñàí áàéäàë Гурав. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭ, ОДООГИЙН БАЙДАЛ 3.1. Сумын тухай товч танилцуулга 3.2. Орон нутгийн удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт 3.3. Сумын эдийн засгийн хөгжлийн чадавхийн үнэлгээ 3.4.Áèçíåñèéí îð÷íû ñóäàëãàà 3.5. Сумын свот (SWOT) шинжилгээ 3.6. Сумын эдийн засагт хийсэн дүн шинжилгээ Дөрөв. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ 4.1. Сумын хөгжлийн алсын хараа 4.2. Сумын эдийн засгийн хөгжлийн зорилго, зорилтууд 4.3. Төлөвлөгөөний зорилго, зорилтын хүрээнд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, төслүүд 4.4. Төслүүдийн ач холбогдлын эрэмбэ 4.5. Хөгжлийн төсөл, хөтөлбөрт оролцох гадаад дотоодын байгууллага, хөрш зэргэлдээ аймаг, сумтай хамтран ажиллах чиглэл 4.6. Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэгч талууд, тэдний оролцоо, хүлээх үүрэг Тав. ТӨЛӨВЛӨГӨӨ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭРЭГСЭЛ, ХЯНАЛТ ҮНЭЛГЭЭ 5.1. Гол үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлт 5.2. Төлөвлөгөө хэрэгжүүлэх ажлын удирдлага, зохион байгуулалт 5.3. Хяналт үнэлгээ Зургаа. ХАВСРАЛТ 6.1. Хавсралт №1. Эдийн засгийн салбарын тулгамдсан асуудлыг “Асуудлын мод”-ны аргаар тодорхойлсон байдал 6.2. Хавсралт №2. Эдийн засгийн салбарын шийдвэрлэх асуудлыг “Шийдлийн мод”-ны аргаар тодорхойлсон байдал 6.3. Хавсралт №3. Бөмбөгөр сумын ИТХ-ын бүтэц зохион байгуулалтын бүдүүвч 6.4. Хавсралт №4. Бөмбөгөр сумын ЗДТГ-ын бүтэц зохион байгуулалтын бүдүүвч 6.5. Хавсралт №5. Сумын эдийн засгийг 2013-2023 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө 6.6. Хавсралт №6. 2013-2023 онд хэрэгжүүлэх төслүүдийн хэрэгжилтэнд хийх хяналт үнэлгээний дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө 6.7. Хавсралт №7. Төлөвлөгөөг сурталчлах, олон нийттэй харилцах, хамтран ажиллах төлөвлөгөө 6.8. Хавсралт №8. Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сумын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд 6.9. Хавсралт №9. Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сумын дүрэм 6.10. Хавсралт №10. Баянхонгор аймгийн Бөмбөгөр сумын Төлөвлөлт хяналтын хорооны журам 6.11. Хавсрал т №11. Төслүүдийн товч танилцуулга

4

Товчилсон үгийн тайлбар АХ - Ажлын хэсэг

ААНБ - Аж ахуйн нэгж, байгууллага

АББ - Албан бус боловсрол

ААН - Аж ахуйн нэгж

БЗД - Багийн засаг дарга

БМААЭУ - Бэлчээрийн мал аж ахуйн эрсдлийн удирдлага

БНХАУ - Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс

БОХ - Байгаль орчны хяналт

Га - Гектар

ДНБ - Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

ЖДҮ - Жижиг, дунд үйлдвэр

ЗДТГ - Засаг даргын Тамгын газар

ИБМ - Иргэний бүртгэл мэдээлэл

ИНХ - Иргэдийн нийтийн хурал

ИТХ - Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал

Км - Километр

МАА - Мал аж ахуй

ОНЭЗХ - Орон нутгийн эдийн засгийн хөгжил

ОНСС - Орон нутгийн санаачлагын сан

ОУ - Олон улс

ОХУ - Оросын Холбооны Улс

СЭЗХ - Сумын эдийн засгийн хөгжил

СХСТ - Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө

СЭЗХТ - Сумын эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөө

СӨБ - Сургуулийн өмнөх боловсрол

ТББ - Төрийн бус байгууллага

ТХХ - Төлөвлөлт, хяналтын хороо

УИХ - Улсын Их Хурал

ХАА - Хөдөө аж ахуй

ХО - Хөрөнгө оруулагч

ХХК - Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани

ХХАА - Хүнс хөдөө аж ахуй

ХААН банк - Хөдөө аж ахуйн банк

ШТС - Шатахуун түгээх станц

5

6

7

БИД ХАМТААРАА БӨМБӨГӨР НУТГАА ХӨГЖҮҮЛНЭ

Бөмбөгөрчүүд сумаа хөгжүүлэх 10 жилийн мастер төлөвлөгөөг боловсруулж, их бүтээн байгуулалтын гэрэлт ирээдүйг шинээр эхлэх гараа тавигдлаа. Бид энэхүү төлөвлөгөө хэрэгжүүлэхдээ “Бидний оролцоо нутгийн ирээдүй” уриатай ажиллах бөгөөд энэ нь эх нутгаа цогцоор хөгжүүлэх түүхэн баримт, бас хариуцлагатай ажлын гарааг хамтын оролцоотойгоор шийдвэрлэж байгаа онцлог болж байна . Хүний хөгжлийг дээдэлсэн төрийн цогц үйлчилгээтэй, уламжлалт мал аж ахуй, газар тариаланг эрчимжүүлсэн, байгальд ээлтэй шинэ технологи бүхий үйлдвэр, дэд бүтэц, аялал жуучлал

хөгжүүлсэн жишиг сум болох алсын хараатай ажиллана.

Манай сум олон зууны түүхийг агуулсан “Тайн нурууны гэрэлт хөшөө”, “Уушгийн хад”, “Нямбаны хад”, ”Арцат дэл хайрхан” зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт болон түүх соѐлын дурсгалт газрууд, нутгийн нэрийн бүтээгдэхүүн болсон ”Улаан сайрын улаан ямаа” гэгдэх ямаан сүрэг, түүнийг адгуулан малладаг малчдаа түшиглэн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх бүрэн боломжтой.

Сүүлийн жилүүдэд байгаль эхийн араншин өдрөөс өдөрт хувьсан өөрчлөгдөж ган зуд, салхи шуурга зэрэг гамшигт үзэгдэл элбэг тохиолдох болсон өнөө үед мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлж, бүтээмжийг нэмэгдүүлэн, тооноос чанарт шилжиж ашигаа байнга өгөхүйц аж ахуй болгон хувьсгах шаардлагатай. Ер нь ашиг шим арвинтай үүлдэр омгийн мал сүрэг, эрчимжсэн газар тариалантай болохыг өнөөгийн байгаль дэлхий, зах зээл өөрөө биднээс шаардаж байна.

Орон нутгийн нөөц баялаг, шинэ технологид түшиглэсэн жижиг дунд үйлдвэр үйлчилгээг өргөжүүлэх нь манай сумын хөгжлийн нэг чиглэл байх юм. Бид энэхүү төлөвлөгөөг хэрэгжүүлснээр бизнесийн таатай орчин, төрийн цогц үйлчилгээг улам сайжруулж, айл өрх, иргэдийнхээ амьдралын чанар хэв маягийг дээшлүүлэх болно.

Энэхүү төлөвлөгөөг хамтран боловсруулсан Мерси Кор ОУБ Монголын нутгийн удирдлагын холбооны зөвлөхүүд, нутгийн шилдэг боловсон хүчнээр бүрдсэн ажлын хэсгийнхэн, төлөвлөлт хяналтын хорооныхон өөрийн санал бодлоо илэрхийлж төлөвлөгөөг чамбайруулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулсан төрийн албан хаагчид, малчид, тариаланчид, ахмадууд, залуучууд, эмэгтэйчүүд, нутгийн зөвлөлийнхөн, сурагчид зэрэг нийт иргэддээ гүн талархал илэрхийлье.

Хөтөлбөрийг та бидний хамтын хүч, хичээл зүтгэлээр хэрэгжүүлэн Бөмбөгөр нутгаа хөгжүүлнэ гэдэгт итгэл төгс байна.

Та бүхний санасан хүсэл бүхэн тань сэтгэлчилэн бүтэхийн ерөөл өргөе.

СУМЫН ЗАСАГ ДАРГА ӨЛЗИЙТ ОВОГТ САНДИВЫН БААТАР

8

ШИНИЙГ САНААЧИЛЖ, ИХИЙГ БҮТЭЭЦГЭЭЕ Эцэг өвгөөс уламжлалтай Бөмбөгөр хайрханаа шүтэж Хараат хайрхандаа сүслэн

залбирдаг эгэл мөртлөө агуу ард олноо түшиж, төрийнхөө сүлдэнд залбиран түмэн олноо дээдэлдэг итгэл нь дүүрэн сэтгэл нь цагаан Бөмбөгөрчүүд бид хэтийн зорилготой алсын хараатайгаар сум орноо хөгжүүлэх 10 жилийн мастер төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх гэж байгаад сумын НӨУБ болон ард иргэд баяртай байна. Төрийн үйлчилгээний таатай орчин бүрдүүлэн, үйл ажиллагаа нь ил тод, нээлттэй, уян хатан хүмүүний хөгжлийн хангаж, бизнесийг дэмжин нутаг орноо хөгжүүлэх нь энэхүү төлөвлөгөөний гол утга учир нь болж байгаа билээ. Үүнийг хэрэгжүүлэхэд иргэн бүр үүргээ ухамсарлан бүтээлчээр санал бодлоо тусган нэгдмэл зорилготой өөрийн орон нутгийн онцлог тохируулан сумаа хөгжүүлэх нь нутгийн удирдлагууд мөн энэ сумаар овоглосон иргэн бүрийн хүлэх үүрэг билээ. Сумын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн 10 жилийн төлөвлөгөөг төрийн болон төрийн бус байгууллагын албан хаагчид малчид, бизнес эрхлэгчид, ард иргэдийн төлөөлөл хамтран боловсруулж нийт иргэдээр хэлэлцүүлсэн нь төлөвлөгөөг бодит ажил болгох нэг үндэс гэж үзэж байна.

Сум орноо хөгжүүлэх стратеги төлөвлөгөө боловсруулах сургалтыг зохион байгуулж арга зүйн туслалцаа үзүүлэн хамтарч ажилласан Баянхонгор аймаг дахь Мерси Кор ОУБ-ын төлөөлөгчийн газрын

зөвлөх багш М.Мянганбуу болон энэ байгууллагын хамт олонд сумынхаа нийт ард иргэдийн өмнөөс халуун талархал илэрхийлж амьдрал нь тэгш дүүрэн аз заяа хийморь ард нь үргэлж өөдөө байхын өлзийт ерөөлийг өргөн дэвшүүлье. “Өнөөдрийн оролцоо-Ирээдүй хөгжил” уриан дор нэгдэж сумынхаа бүтээн байгуулалт хөгжил цэцэглэлтэд үнэтэй хувь оруулна гэдэгт итгэл дүүрэн байна. Хөх тэнгэрийн дор хүй их элгэнд нь төрж өссөн хөвгүүд охидынхоо зүрх сэтгэлд үргэлж уаятай байдаг Бөмбөгөр сайхан нутаг минь хөгжил дэвжиж мандан бадрах болтугай.

ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН ХУРЛЫН ДАРГА Д.МӨНХ-ЭРДЭНЭ

9

МЭНДЧИЛГЭЭ

Баянхонгор аймгийн маань нэгэн эд эс болсон өндөр их Ямбат тэргүүтэй байгалийн

баялагаар баян, алдар цуутан, ажилсаг түмний өлгий болсон Бөмбөгөр сумынхаа нийт иргэд та бүхний энэ өдрийн мэндийг айлтган дэвшүүлье.

Бөмбөгөр сум нь газар нутгийн хувьд тал хээрийн бүсэд оршиж, хүн ард нь ажилсаг, оюунлаг, авьяаслаг иргэдтэй нутгийн нэг юм. Сумынхаа хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг 2023 он хүртэл боловсруулан “Өнөөдрийн оролцоо ирээдүйн хөгжил" уриан дор нэгдэж байгаад миний бие баяртай байна.

Хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг сумын олон жилийн судалгаа шинжилгээнд үндэслэн бүхий л түвшний оролцоог ханган боловсруулсан нь нэн сайшаалтай бөгөөд орон нутгийн хөгжил зөв бодлого, зөв

төлөвлөлтөөс эхэлнэ гэж үзэж байна. Уламжлалт мал аж ахуйг газар тариалантай хослуулан эрчимжүүлж, аялал жуулчлалыг

хөгжүүлэн, байгалийн баялагийг зөв зохистой ашиглан экологийн тэнцвэрт байдлыг хадгалан аймаг, сумын уугуул иргэд, бизнес эрхлэгч, нутгийн эрдэмтэд, ард иргэдийн оролцоонд тулгуурлан хөгжлийг түргэтгэхэд анхаарч ажиллаж байгааг аймгийн Засаг даргын хувьд бүрэн дүүрэн дэмжиж байна. Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөнд тусгагдсан томоохон асуудлыг бодит ажил болгоход аймгийн Засаг дарга түүний тамгын газар, хэлтэс, агентлагууд бололцоотой арга хэмжээг авч дэмжлэг үзүүлнэ гэдгээ сумын нийт иргэд болон орон нутгаа гэсэн сэтгэлтэй хүн бүрт илэрхийлэн уриалж байна.

Энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулахад арга зүйн болон санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж байгаа Мэрси кор Олон улсын байгууллага, Монголын нутгийн удирдлагын холбоо, зөвлөх багш нар болон төлөвлөгөөг боловсруулах ажлын хэсэг, төлөвлөлт хяналтын хороо, нутгийн уугуул иргэдэд талархал илэрхийлье.

САЙН ҮЙЛС БҮХЭН ДЭЛГЭРЭХ БОЛТУГАЙ

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН

ЗАСАГ ДАРГА Дамдинсүрэнгийн ЖАРГАЛСАЙХАН

10

Нэг. ОРШИЛ

Сум орон нутгийнхаа хөгжлийн өнгөрсөн ба өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийн үнэлэлт дүгнэлт өгч, орон нутгийн онцлог, нөөц бололцоо, боломж, давуу тал дээр тулгуурлан сумынхаа 10 жилийн хөгжлийн төлөвлөгөөг Мерси Кор Монгол ОУБ МНУХ ТББ-ын дэмжлэг туслалцаа, аймаг, сум, орон нутгийн удирдлага, аж ахуйн нэгж, иргэд олон нийтийн оролцоотойгоор боловсруулж ИТХ-аар хэлэлцэн баталлаа.

Сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчидын тогтоол, Засаг даргын захирамжаар байгуулагдсан төлөвлөлт хяналтын хороо, ажлын хэсгийнхэний эрхэлсэн ажлын хэсэг мэргэжил, дадлага туршлагыг харгалзан “Эдийн засаг”, “Дэд бүтэц”, “Байгаль орчин”, “Төр, нийгмийн үйлчилгээ”-ны гэсэн бодлогын ажлын дэд хэсэгтэйгээр ажиллуулав.

Төлөвлөгөөг боловсруулахад БОС-ын судалгаа авах, эдийн засгийн хөгжилд чадавхийн үнэлгээ хийлгэх, нээлттэй хэлэлцүүлэг, бүлгийн ярилцлага хийх, иргэдээс санал асуулгаар судалгаа авах, саналын хайрцгыг сургууль, хүн эмнэлэг, банкны салбар, дэлгүүр зэрэг 8 газар ажиллуулах, сургуулийн хүүхдүүдийн дунд ЭССЭ зохион бичлэг, гар зургийн уралдааныг зарлан явуулах, мөн төр захиргаа, албан байгууллагуудын удирдлагууд Улаанбаатар хот болон бусад аймаг хотуудын нутгийн зөвлөлийн дарга, гишүүд, бизнес эрхлэгчдээс санал зөвлөмжийг авах зэргээр олон нийтийн оролцоог ханган, үнэтэй саналыг нь төлөвлөгөөндөө тусгалаа. Бусад санал зөвлөмжийг төлөвлөгөө хэрэгжүүлэхдээ анхаарч ажиллах болно.

Тус сум байгалийн үзэсгэлэнт болон түүх соѐлын дурсгалт газруудтай, байгалийн баялагийн арвин их нөөцтэй, ажилсаг бүтээлч хамт олонтой энэхүү нөөц баялаг нь аялал жуучлал ЖДҮ хөгжүүлэх, шинээр ажлын байр нэмэгдүүлэх, иргэдийн орлого, сумын санхүүгийн чадавхи дээшлүүлэх ихээхэн боломж нөөц мөн.

Сумын эдийн засгийн хөгжлийн энэхүү мастер төлөвлөгөө нь улс, аймаг, бүс нутгийн хөгжлийн бодлого шийдвэртэй уялдсан, залгамж чанарыг хадгалсан, боловсруулалтын арга зүй нь олон нийтийн оролцоонд тулгуурласан, нийгэм эдийн засгийн бүхий л салбарыг хамарч цогц байдлаар хийгдэж сумын хөгжлийн гарцыг тодорхойлсон ач холбогдол бүхий бодлогын баримт бичиг болсон гэж үзэж байна.

ТӨЛӨВЛӨГӨӨ БОЛОВСРУУЛСАН АЖЛЫН ХЭСЭГ

ТӨЛӨВЛӨЛТ ХЯНАЛТЫН ХОРОО

11

Хоѐр. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХУРААНГУЙ

2.1. Төлөвлөгөө боловсруулах үндэслэл, шаардлага Монгол Улсын Их хурал 1995 онд “Монгол Улсад эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлал”, 2001онд “Монгол Улын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал”, 2003 онд “Монгол Улсын бүсүүдийн хөгжлийн дунд хугацааны стратеги”, 2008 онд “Монгол Улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого” зэрэг улс үндэсний болон бүс нутаг, түүнчлэн орон нутгийн хөгжлийн стратегийн асуудлаар эрх зүйн томоохон баримт бичиг гаргасныг хэрэгжүүлэхэд сумын эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөө уялдсан юм. Орон нутгийн ард иргэдийн сумаа хөгжүүлэх гэсэн сэтгэлгээ, төрийн албан хаагчдын

үйлчилгээгээ иргэддээ нээлттэй ил тод, хөнгөн шуурхай хүргэх бодлого, хүний ая тухтай

аюулгүй байдлыг цогцлоон бүрдүүлэх, эх дэлхийгээ хамгаалахад чиглэгдсэн дэлхий дахины

хандлага зорилт зэрэг нь энэхүү хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах гол үндэслэл болсон

билээ

2.2. Төлөвлөгөө боловсруулсан үйл явц, арга зүй Сумын эдийн засгийн хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө боловсруулах арга зүйн гол үндэс нь иргэд, олон нийтийн оролцоон дээр тулгуурлан, тэдний санал бодол, хүсэл зорилгыг сонсож, хамтран ажилласанд оршино. Сумын Засаг даргын 2013 оны 01 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 02-р захирамжаар сумын хөгжлийн хөтөлбөр боловсруулах ажлын хэсгийг 24 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр томилон, төр нийгмийн үйлчилгээ, МАА-газар тариалан хөгжүүлэх, байгаль орчин аялал жуулчлал, Дэд бүтэц, жижиг дунд үйлввэрлэлийн бодлогын дэд хэсэгтэй ажилласан Хөгжлийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөн хэрэглэгддэг судалгааны арга зүй болох чадавхийн үнэлгээ, бизнесийн орчны судалгаа, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд, давуу, сул тал, боломж, бэрхшээлийг дотоод, гадны хүчин зүйлсээр нь авч үздэг свот (SWOT) шинжилгээ, мөн асуудлын болон шийдлийн модны арга зүйгээр судалгаа шинжилгээ хийж, дүгнэлт үнэлгээ өгөв. Энэ үндсэн дээр хөгжлийн алсын хараа,зорилго, зорилт болон цаашид хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, төслүүдийн эхний хувилбарыг гарган олон нийтэд танилцуулсан. Сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2013 оны 01дүгээр сарын 09-ний өдрийн 09-р тогтоолоор эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулах чиг үүрэг бүхий Төлөвлөлт хяналтын хороог 26 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулан ажиллуулсан. 2.3. Төлөвлөгөө боловсруулсан бүрэлдэхүүн Төр нийгмийн үйлчилгээний бодлогын ажлын дэд хэсэг

С.Мөнх-Очир - Сумын Засаг даргын Тамгын газрын дарга, ажлын хэсгийн ахлагч Т.Загдаа – Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын Тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Л.Насантогтох – “Гэрэл” дунд сургуулийн захирал С.Энхтуяа – “Очхон” цэцэрлэгийн эрхлэгч Д.Оюундалай – Эрүүл мэндийн төвийн дарга, их эмч Р.Наранбат – Соѐл, спортын төвийн эрхлэгч Л.Оюундэлгэр – Нийгмийн хөгжлийн ажилтан Г.Одонгэрэл – Иргэний бүртгэлийн улсын байцаагч Б.Оюунтогтох – Нийгмийн даатгалын байцаагч П.Ариунжаргал – Халамжийн нийгмийн ажилтан Багийн хүний эмч нар

12

Д.Болор-Эрдэнэ – Иргэний танхимийн ажилтан Эдийн засгийн бодлогын ажлын дэд хэсэг

Л.Лодойсодов – Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийн дарга Л.Отгонтуул – Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийн мэргэжилтэн Ц.Тайванжаргал - Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийн мэргэжилтэн Р.Амарбаяр – 1 дүгээр багийн Засаг дарга Н.Пүрэвсүрэн – 2 дугаар багийн Засаг дарга Р.Бодьжаргал – 3 дугаар багийн Засаг дарга П.Амараа – 4 дүгээр багийн Засаг дарга Л.Жавзан – БаянБумбат хувийн мал эмнэлэгийн дарга

Дэд бүтцийн бодлогын ажлын дэд хэсэг С.Баатар – Сумын засаг дарга Б.Нарангэрэл – Төрийн сангийн төлөөлөгч Л.Оюундэлгэр – Нийгмийн хөгжлийн ажилтан Ц.Мөнхжаргал – Татварын Улсын байцаагч Ж.Гандалай – ЗДТГ-ын нягтлан бодогч Б.Чулуундорж – Эрүүл мэндийн төвийн ня-бо Э.Эрдэнэбилэг – ХААН банкны эрхлэгч Ж.Сэржмядаг – Төрийн банкны эрхлэгч

Байгаль орчны бодлогын ажлын дэд хэсэг Д.Мөнх-Эрдэнэ Сумын ИТХ-ын дарга Д.Мөнх-Очир – Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч О.Мөнхцэцэг – Газрын даамал Г.Магнайбаяр – Байгаль хамгаалагч Б.Даарийсүрэн – Цаг уурч

Төлөвлөлт хяналтын хорооны бүрэлдэхүүн Даргад: Сумын засаг дарга Орлогч даргад: Засаг даргын орлогч Гишүүдэд: ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга Тамгын газрын дарга Төрийн сангийн төлөөлөгч Нийгмийн хөгжлийн ажилтан Байгаль орчны Улсын байцаагч Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийн дарга Боловсрол, Эрүүл мэнд, Соѐл спортын төвийн дарга, эрхлэгчид Татварын байцаагч Газрын даамал Багийн Засаг дарга нар ДЗОУБ-ын төслийн зохицуулагч Улаанбаатар хотын нутгийн зөвлөлийн дарга

2.4. Бөмбөгөр суманд тулгамдаж буй асуудлууд Сумын хөгжлийн тулгамдаж буй асуудлыг “Асуудлын мод”, тэргүүлэх чиглэлийг “Шийдлийн мод”-ны аргаар иргэдийн оролцоонд тулгуурлан тодорхойлов. Үүнд:

Õ¿íèé õºãæèë Äýä á¿òýö, æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë õºã溺ã¿é Àæëûí áàéð õîìñ, àæèëã¿éäýë ÿäóóðàë èõ Сумын эдийн засгийн чадавхи сул

13

2.5. Сумын хөгжлийн тэргүүлэх чиглэл Бүс нутагт тохирсон дэд бүтцийг бүрдүүлэх Орон нутгийн нөөц, орчин үеийн шинэ технологид тулгуурласан ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх Уламжлалт мал аж ахуйг газар тариалантай хослуулан эрчимжүүлж хөгжүүлэх Байгаль экологийн тэнцвэрт байдлыг хангаж, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх

(Дэд бүтэц, ЖДҮ, үйлчилгээний тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх асуудлыг “Асуудлын мод”, “Шийдлийн мод”-ны аргаар тодорхойлсныг хавсаргав.) Эрхэмлэх зүйл

Өвөг дээдсээс өвлөгдсөн байгаль эхээ уламжлалт ѐс заншлаа дээдлэн, эцэг эх, элгэн садан, үр хүүхдээ хүндлэн хайрлаж, хүний хөгжил эв найрамдалыг эрхэмлэсэн, ажилсаг, тусч нөхөрсөг байж цаг үеийн хөгжлөөс үл хоцорно. 2.6. Төлөвлөгөө боловсруулахад баримталсан зарчим

Төлөвлөгөө бол одоо ирээдүйг холбосон гүүр, өсөж дэвжихийн эхлэл юм. Сумын стратеги буюу хөгжлийн урт хугацааны төлөвлөгөөг боловсруулахдаа бид дараахь зарчимыг баримтлан ажилав:

Олон нийтийн санаа бодлыг сонсож хөгжлийн өнөөгийн түвшинд оролцооны аргаар үнэлэх;

Мэдээлэл, сургалт сурталчилгааг өргөжүүлэх; Хүний хөгжил, төрийн цогц үйлчилгээг голлон суурилах; Орон нутгийн бүх нөөц боломжийг дайчлах; Байгальд ээлтэй орчинг бүрдүүлэх; Улс, аймаг, бүсийн хэмжээний хөгжлийн үзэл баримтлал, хөтөлбөр,

төслүүдтэй уялдуулах олзошгүй нөлөө, нөлөөллийг харгалзан тооцох: Ил тод байдлыг хангах зэрэг болно.

2.7. Төлөвлөгөөний үе шат, бүрэлдэхүүн хэсэг Сумын ЭЗХТ нь дараах 3 үе шаттайгаар хэрэгжинэ. Үүнд: Нэг дүгээр үе шат нь 2013 - 2015 он Хоѐр дугаар үе шат нь 2016 - 2019 он Гуравдугаар үе шат нь 2020- 2023 он

Сумын хөгжлийн стратеги төвөлөгөө нь дараах бүрэлдэхүүн хэсгээс бүрдэж байна. Үүнд: Сумын эдийн засгийг 2013-2023 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны дэлгэрэнгүй

төлөвлөгөө Төлөвлөгөөг сурталчилах, олон нийттэй харилцах, хамтран ажиллах төлөвлөгөө 2013-2023 онд хэрэгжүүлэх төслүүдийн хэрэгжилтэнд хийх хяналт үнэлгээний

төлөвлөгөө Төлөвлөгөөний хүрээнд хэрэгжүүлэх төслүүдийн товч танилцуулага

2.8. Төлөвлгөөг боловсруулахад олон нийтийн оролцоог хангасан байдал

№

Îðîëöîîã õàíãàõ àðãà õýðýãñëèéí

òºðºë

Çîõèîí

áàéãóóë

ñàí òîî

Õàìðàãä

ñàí

õ¿ì¿¿ñ

Ãàðãàñàí áàðèìò

áè÷èã

1. Òºñººëëèéí ñåìèíàð 1 24 Òýìäýãëýë 2. Ýõëýëèéí ñåìèíàð (îëîí íèéòýä

òàíèëóóëàõ) 1 122 Òýìäýãëýë

3. Ñóìûí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí 1 102 Ñàíàë àñóóëãûí ä¿í

14

÷àäàâõèéí ñóäàëãàà 4. Ñóìûí áèçíåñèéí îð÷íû ñóäàëãàà 1 120 Ñàíàë àñóóëãûí ä¿í 5. ÑÂÎÒ ñóäàëãàà 13 75 òýìäýãëýë 6. Àñóóäëûí áîëîí øèéäëèéí ìîäíû

ñóäàëãàà 2 76 Òýìäýãëýë

7. Ôîêóñ á¿ëãèéí ÿðèëöëàãà 6 112 Òýìäýãëýë 8. Ñàíàë àñóóëãûí õóóäàñ 1 128 Тэмдэглэл 9. ͺ뺺 á¿õèéí õ¿ì¿¿ñòýé õèéñýí

ÿðèëöëàãà 5 21 Тэмдэглэл

10. Õ¿¿õäèéí äóíä çîõèîí áàéãóóëñàí ýññý 1 29

Бүтээлийг шалгаруулсан

11. Õ¿¿õäèéí äóíä çîõèîí áàéãóóëñàí ãàð çóðãèéí óðàëäààí

1 38 Бүтээлийг шалгаруулж, 4 хүүхдэд шагнал өгсөн. Үзэсгэлэн гаргасан

12. Ñàíàë àâàõ õàéðöàã 8 112 Тэмдэглэл 14. Çàð ìýäýý 5 1140 Зарлал 15. Ãàíöààð÷èëñàí ÿðèëöëàãà 8 56 Тэмдэглэл 16. Áè÷èë ñåìèíàð 3 81 Тэмдэглэл 17. Àæëûí õýñãèéí õóðàëäààí 3 61 Тэмдэглэл 18. ÒÕÕ-ûí õóðàëäààí 2 45 Тэмдэглэл 19. Áàãóóäàä õèéñýí õýëýëö¿¿ëýã 2 54 Тэмдэглэл 20. Îðîëöîîíû ¿ð ä¿íãèéí ñåìèíàð 1 15 Тэмдэглэл 21. Òºëºâëºãººã îëîí íèéòýä òàíèëöóóëàõ 4 215 Тэмдэглэл

Ä¯Í 51 2482

Хүүхдийн гар зургийн уралдаан

“Сумын хөгжил-Бидний ирээдэй” гар зургийн уралдааныг 1-5 ангийн сурагчдын дунд зохион байгуулж явууллаа.Уралдаанд нийт 38 бүтээл ирсэнээс 1-р байранд 3б ангийн сурагч Г.Эрдэнэтунгалаг, 2-р байранд 3б ангийн сурагч А.Нансалмаа, 3-р байранд 3б ангийн сурагч Ц.Анхзаяа нарын бүтээл тус тус шалгарсан.

Зургийн уралдаанд шалгарсан сурагчдын бүтээлүүдээс...

9б ангийн сурагч Батбаярын Соѐл-Эрдэнэ 9а ангийн сурагч Батболдын Тэмүүжин

15

4б сурагч Алтанцэцэгийн Нансалмаа 3б сурагч Г.Эрдэнэтунгалаг

“Бидний оролцоо сумын ирээдүй” зохион бичлэгийн уралдааныг 6-9 ангийн сурагчдын дунд зохион байгуулж явууллаа. Уралдаанд нийт 29 бүтээл ирж 1, 2, 3 дугаар байр эзлүүлэн шагнаж урамшууллаа. 1-р байранд 9б ангийн сурагч М.Сарангоо, 2-р байранд 9б ангийн сурагч Ө.Долгорсүрэн, 3-р байранд 9а ангийн сурагч С.Уранжаргал нарын зохион бичлэг тус тус шалгарлаа. Зохион бичлэгээр сурагчид өөрсдийн үзэл бодлыг чөлөөтэй илэрхийлэн, хүүхэд бүр сумынхаа ирээдүйн хөгжлийг сайн сайхнаар төсөөлөн бичжээ.Зохион бичлэгүүдэд ихэвчлэн, Хоггүй, цэвэр орчин бүрдүүлэх Үзвэр үйлчилгээний томоохон Театртай болох Гудамж талбайн гэрэлтүүлэг сайтай болох Халуун ус, нийтийн халаалттай болох Шинэ сум болох Хүмүүс нь соѐлтой, хариуцлагатай болох Хүүхдийн тоглоомын парктай болох Сургуульд бүжиг, үдэшлэг явуулах урлагийн заалтай болох Том спорт заалтай болох Засмал замтай болох гэсэн шинэлэг санаануудыг тусгасан байлаа.

“Хүсэл мөрөөдөлгүйгээр бүтээгдсэн гайхамшиг энэ дэлхийд үгүй” гэж алдарт

зохиолч Георг Вилгелм хэлсэн байдаг. Тийм ч учраас хүүхдүүд бид сумаа хөгжүүлэхийн төлөө хичээл зүтгэл гаргах хэрэгтэй. Сайхан ирээдүйд хүрэхийн тулд энгийн зүйлээс эхэлж болно. Хүүхдүүд бид томчууд шиг их зүйл хийж чадахгүй ч гэсэн өөрийн насанд тохирсон олон зүйлсийг хийж чадна. Тухайлбал, сум орондоо тарьж ургуулсан мод цэцэг зэргийг усалж тордох хүрээлэн буй орчин тойрныхоо хог хаягдлыг цэвэрлэж хоггүй эрүүл амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэхэд бидний оролцоо багадахгүй гэж боддог. Мөн сумаа аймаг шиг болгохын тулд хүүхдүүд бид өнөөдрөөс суралцан маргааш руу тэмүүлэх хэрэгтэй.

Би мөрөөдөхдөө хүүхэд бидний тоглож наадах, чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх газартай байвал жаахан дүү нар маань бохир шороо чулуугаар тоглож эрүүл мэндээрээ хохирохгүй. Иймд хүүхдүүдэд эрүүл аюулгүй цэвэр тохилог орчинд эцэг эхийнхээ хараа хяналтан дор сурч боловсрох боломж бүрдэх юм шиг надад санагддаг. Хүнд учирч болох хамгийн том гарз бол мэдээж цагийн гарз буюу цагийг хий дэмий өнгөрөөх явдал юм. Тиймээс хүүхдүүд бид ч сумынхаа хөгжлийн төлөө өөрсдийнхөө хувь нэмрээ оруулах ажил үйлст зүрх сэтгэлээ зориулж, зохион байгуулалттайгаар оролцож чадвал бидний тус багадахгүй биз ээ. “Сэтгэлд оч байхад гал бадамлах цаг ирнэ” гэдэг. Түүнчлэн бид сумаа хөгжүүлэх чин хүсэл эрмэлзлэлтэй байна.

16

Баялаг түүхтэй Бөмбөгөр суманд минь Бүтээн байгуулалтын ажил өрнөж Бүх хүн хамтдаа хөгжих Бүрэн боломж нээгдэж байна Оролцоонд тулгуурласан олны саналаар Олон зүйлийг төлөвлөж байна Охь ундрага нь нээгдсэн цагт Оргилуун амжилт үргэлж дэргэд Энэ нутгийн минь хөгжлийн төлөө Хүн бүхэн санаа тавьж Хүүхэд бид ч үүнд оролцож Хүсэл мөрөөдлөө бичиж байна”.

9б ангийн сурагч М.Сарангоо

“Хүүхдүүд бид энэ нутгийнхаа хойч ирээдүйг босголцох азтай хүмүүс” “Хүмүүс төрж өссөн нутаг усаа “миний тоонот гэр” гэж хүндлэн нэрлэдэг. Яагаад гэвэл

энэхүү алга дарамхан зайнд тэр л хүмүүн эхийн ариун хэвлийгээс хүй тасалж төрсөн болохоор тэр байх. Хүн болгон ээжийгээ тоонот газраа, эх орноо хайрлан хүндэлж явах юм бол мэлмий тэнүүн, хийморь өөдрөг явах болно. Хүн бүр тоонот газраа зөвхөн хайрлаад ч зогсохгүй ирээдүйг нь босголцох агуу ихийг хийж бүтээн байгуулах хүндтэй үүргийг хүлээх ѐстой. Хүүхэд багачууд бид ч гэсэн мөн адил унасан газар угаасан усаа хайрлаж агуу ихийг хийх үүргийг хүлээдэг. Хүүхдүүд бид нар сурлага хичээлдээ шамдан суралцаж аливаа эрсдэлтэй зүйл хийж буй нэгнийг зөв зам руу нь дагуулж, өвөг дээдсийнхээ сургаал номлолыг сонсож, эрдэмтэй хүн болох ѐстой. Яагаад гэвэл бид энэ нутгийн хойч ирээдүйг босголцох азтай хувьтай хүмүүс учраас тэр. Тэгэхээр хүүхдүүд бид сайн сурч орон нутагтаа хэрэгтэй хүн болж сум орныхоо хөгжил цэцэглэлтэд хувь нэмрээ оруулж чадна”.

9б ангийн сурагч Ө.Долгорсүрэн

Гэр бүлийн хөгжил аав, ээж, ах дүүгийн үлгэр дууриаллаас хамааралтай Сумын маань ирээдүйд гэр бүлийн ухамсар, ѐс зүй, хариуцлага, хамтын хөдөлмөр, сум

орноо өнгөтэй өөдтэй хөгжүүлэх гэсэн хүн бүрийн сайхан сэтгэл, ажилсаг зүтгэл, зөв санал санаачлага, идэвх оролцоо чухал үүрэгтэй. Сумын ирээдүй, өрх гэр бүлээс, гэр бүлийн хөгжил аав ээж ах дүүгийн үлгэр дуурайлал, зан чанар ѐс зүй хариуцлага ухамсар, өв соѐлоос хамааралтай. Гэтэл бид үүрэг хариуцлагаа ухамсарлахгүй, бүгдийг өөрөөсөө холдуулж буруугаа хүлээхгүй, хог хаягдлаа хаа сайгүй хаяж, ирээдүйгээ төсөөлөхгүй зөвхөн өнөөдрөө харж байна. Хүүхэд бид нар бас ирээдүй хойч үедээ сайхан амьдралыг өвлүүлэх ѐстой. Хүн бүр сумынхаа ирээдүйг төлөвлөн төсөөлж, зөв зүтгэвэл сумын маань ирээдүй хүүхэд бидний хамтын хүчээс хамаарах болно. Нутаг орноо хөгжүүлэх үйлсэд хүн бүр идэвхтэй оролцвол сум орон нутгаа оролцсоныхоо хэрээр хөгжүүлж чадна.

Ирээдүйд би сумаа, засмал замтай, гудамжиндаа гэрэлтэй, зам дагуу модтой, хүүхдийн байгууллагатай, хоггүй цэвэр орчинтой, цэвэр агаартай, ногоон төгөлтэй, хүн бүр нь ухамсар хариуцлагатай тийм л байгаасай гэж төсөөлж байна. Хүн бүр хог хаяхгүй байж, хогоо хогийн саванд хийж, мод тарьж, орчноо цэцэгжүүлж, ногоон байгууламжийг хамгаалж хувь хувьдаа хичээж чадвал, төсөөлж, мөрөөдөж байгаагаасаа илүү, бүр илүү сайхан болгож чадна. Иймээс хүн бүр өөрийнхөө хийж чадах зүйлсээ хийж чадвал сумынхаа жинхэнэ эзэд нь сумаа хамгаалагч иргэд болно, болж чадна.

9а ангийн сурагч С.Уранжаргал

17

Санал асуулгын дүн. Хөгжлийн төлөвөлгөө боловсруулах ажлын хэсгийн гишүүд баг бүрт ажиллаж алсын хараа, зорилго, зорилт хөтөлбөр төслийн танилцуулж улмаар “Таны оролцоо хөгжлийн тулгуур” сэдэвт санал асуулгыг авлаа. Санал авалтанд нийт 142 хүн хамрагдсанаас 80% малчид, 20% нь сумын төвийн оршин суугчид байна. Бөмбөгөр сумын хөгжлийн гол тулгуур болсон тулгамдаж байгаа асуудлыг эрхэмлэнэ үү! Гэсэн асуулганд дэд бүтцийн хөгжлийг хангах 70%, байгаль орчин хамгаалах баялгийг зүй зохистой ашиглах 82.5%, газар тариалангийн үйлдэрлэлийг эрчимжүүлж, механикжуулж бренд бүтээгдэхүүн тоог нэмэгдүүлэхэд 65%, ажилгүйдэл ядуурлыг бууруулах 60%, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх 52%, төрийн нийгмийн салбарын үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах 40%, архидалтгэмт хэргийн зөрчлийг бууруулах 35%, бэлчээрийн МАА-г эрчимжүүлэх, эрчимжсэн МАА-тай болох 30%, нь хариулжээ. Таны бодлоор ямар нөөцийг ашиглаж жижиг дунд үйлдюэрийг хөгжүүлэх боломж байна? Гэсэн асуулгын судалгаанд оролцогсодын 85% нь МАА, газар тариалангийн, 50% нь мэргэжилтэй боловсон хэрэгжилт, 30% нь суманд хэрэгжиж байгаа орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгийн нөөцийг ашиглах 2% нь сайн мэдэхгүй байна гэж хариулжээ. Манай сумын хөгжил 2023 онд 11 жилийн дараа ямар түвшинд хүрнэ гэж төлөөлж байна? Гэсэн асуулганд оролцрнчлын 70% нь инженерийн шугам сүлжээтэй, 60% нь дэд бүтэц хөгжсөн, 50% нь амьжиргааны түвшин дээшилсэн, 1% нь сайн мэдэхгүй байна гэж үзсэн байна. Та сум орон нутгийнхаа хөгжилд ямар хувь нэмэр оруулах боломжтой байна вэ? Гэсэн асуулгын оролцогчдын 80% нь иргэд өөрин оролцоог нэмэгдүүлэх, 60% нь удирдлагаар хангаж чиглүүлэх хэрэгтэй 20% нь хүн бүр боловсрол мэргэжилтэй болох гэж тус тус үзэж байна. Хайрцагаар иргэдээс санал авахад хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах явцад иргэдийн снал авах хайрцагыг ЗДТГ-ын иргэний танхимд, ЕБС, Эрүүл мэндийн төв, цэцэрлэг, соѐлын төв, ХААН банк, Төрийн банк, хадгаламж зээлийн хоршоо зэрэг 8 газарт 14 хоногийн хугацаанд байрлуулан ажилуулахад 128 иргэн хамрагдаж нутгийн хөгжлийн талаар үнэтэй саналаа бичиж ирүүлсэн байна. Саналыг нэгтгэж авч үзэхэд ажлын байр нэмэгдүүлэх, чиглэлээр 32, нийтийн ахуйн үйлчилгээний байртай болох чиглэлээр 40, спортын шинэ заалтай болох талаар 31, эрчимжсэн МАА, газар тариалан, малын тэжээлийн ургамал тариалах услалтын суваг засварлах чиглэлээр 15 төрийн байгууллагуудын ажил үйлчилгээг сайжруулах чиглэлээр 5, цэцэрлэгт хүрээлэнтэй болоход 5 тус тус санал ирсэн байв. Эдгээр саналыг стратеги төлөвлөгөөний хүрээнд хэрэгжүүлэх төсөлд бүрэн тусгалаа. Нутгийн зөвлөл болон нэр нөлөө бүхий хүний оролцоо. Төрөлх нутгийн хөгжлийн төлөө байнга хамтарч ажилладаг Улаанбаатар хотын нутгийн зөвлөлийн дарга асан Д.Агваан, Д.Баярсайхан нар одоо ажиллаж байгаа дарга Д.Эрдэнэбулган. МУСГЗ Х.Цэвлээ, Доктор Р.Намжилдагва, Гавъяат хуульч А.Лхагва, Сантис Улсын ОНХА-ны дарга Ц.Энхбаатар, Баянхонгор аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга Хурандаа Т.Мөнхбаатар, аймгийн нэгдсэн эмнэлэгийн эмч аймгийн ИТХ-ын төлөөлгч Д.Хүрэлбаатар, ахмад настан Н.Сүхээ, Д.Цэрэносор, Г.Лувсандагва, ахмад багш Б.Дорж, эмийн санч Ч.Лхамсүрэн нар энэ хүү сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөнд үнэтэй санал зөвлөмжөө өгч тусгагдсан болно.

Гурав. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭ, ОДООГИЙН БАЙДАЛ

3.1. Сумын тухай товч танилцуулга. Бөмбөгөр сум 1924 онд байгуулагдсан. 1923 оны Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу хамжлагыг халж, хошуудын нэрийг өөрчилж, Цогтой гүний хошууг Баянхонгор хайрхан уулын хошуу хэмээн нэрлэсэн байна. Аж ахуйн шинжээр сумдыг байгуулахад манай сум анх 150 өрх, 8 багтай Цэцэрлэг мандал аймгийн Бөмбөгөр хайрхан нэртэй сум байгуулагдаж 1924 оноос ажиллаж эхэлжээ. Сумын төв нь 1930-аад оны үед

18

нүүдлийн байдалтайгаар тус сумын нутаг Тай, Цагаан ингэний гүн, Улаан худаг зэрэг газруудад нүүдэллэж, захиргаа нь гэр контортой ажиллаж байсан ба 1938 оноос одоогийн сумын төв байгаа Худаг сүүжийн дэнжид суурьшжээ.

1931 онд Өвөрхангай аймгийн харъяанд шилжиж харъяалагдсан ба 1934 онд эргэж Архангай аймгийн харъяанд шилжин улмаар 1941 оны Улсын бага хурлын шийдвэрээр Архангай аймгаас тасарч Бөмбөгөр аймаг байгуулагдан, одоогийн сумын төвд анх төвлөрч байсан түүхтэй. Сумын анхны засаг захиргааны зохион байгуулалтаар анхны дарга Баатарын Лхагвасүрэн ажиллаж байсан. Захиргаа нь дарга, туслах түшмэл, зарлага гэсэн орон тоотой байжээ. 1930 оноос дарга, нарийн бичгийн дарга, зарлага, найман багийн дарга ажилласан. 1938 оноос орлогч

даргын орон тоо нэмэгдсэн байна. Бөмбөгөр сумын түүхэнд аймгийнх нь харъяалал 3 дахин өөрчлөгдсөн тохиолдол бий.

1942 онд тус сум нь 8 баг, 620 өрх,1800 хүн амтай, 122,9 мянган толгой малтай том сум болон өөрчлөгдсөн. 1940-өөд онд болсон Улсын сайн малчдын гурван удаагийн зөвлөлгөөнд малчин Пүрвээ, Амгаабазар, Дорж, Жүрмэд, Должин нар оролцож одон ,медалиар шагнагдсан юм. Мал тууварчин Д.Дэлгэр 1970 онд, Д.Авирмэд 1979 онд ”Улсын аварга тууварчин”, Ц.Жоов 1990 онд, Ж.Наваанчогдон 1992 онд, Г.Тогтохбаяр 2013 онд “ Улсын аварга малчин” цол хүртжээ. Газар нутгийн бүтэц, нэгдмэл сангийн хэмжээ. Тус сум 304377 мянган га нутаг дэвсгэртэй. Үүнээс: Хөдөө аж ахуйн газар 298985,1 га, Хот тосгон бусад суурин газар 7522,7 га, Усан сан бүхий газар 402га, Зам шугам сүлжээний газар 1329,4 га, 1 га газар нь Улсын тусгай хэрэгцээний газар нутаг юм.

Байгаль, Газарзүйн онцлог. Бөмбөгөр сумын нутаг дэвсгэр нь монгол орны физик газарзүйн мужлалаар Хангайн нурууны өвөр хэсэгт Байдраг, Өлзийт голын савд оршино. Далайн түвшнээс дээш дунджаар 1600-2000 м өргөгдсөн. Уулт хээрийн бүсэд багтдаг. Сумын нутгийн хойд захын цэг Заг, Галуут сумтай, өмнөх цэг нь Баацагаан сумтай, зүүн захын цэг нь Галуут, Баян-овоо сумдтай, баруун захын цэг нь Бууцагаан сумтай хиллэдэг. Сумын тахилгат уул нь Цогтой хошууны тахилгат Их цагаан овоо, Номын хан гэгээний тахилгат Ямбат хайрхан, Мэргэний багийн тахилгат Балганат хайрхан, Үйзэнгийн

багийн тахилгат Дааган дэлийн овоо, Ёстын багийн тахилгат Тахилга хайрхан, туслагчийн багийн тахилгат Бөмбөгөр хайрхан юм. Газар хөдлөлийн эрчим 7-8 балл гэж үнэлжээ. Ашигт малтмал, байгалийн баялаг. тус сум нь алтны шороон болон үндсэн орд, чулуун нүүрс, төмрийн хүдэр, зэс зэрэг өнгөт ховор металл, усан ба утаат болор, хаш, мана, номин, зэрэг эрдэнийн чулуулагтай. Наанги шавар, элс, шохойн чулуу, хайрга, боржин зэрэг барилгын материалын түгээмэл тархацтай, ашигт малтмалаар арвин ордтой. Хуудсан булаг, Өлзийт гол, Цав, Алаг толгой, Далт, Гүний ам, Дэлгэрийн булаг, Бумбат, Байдраг, Дөрөлжийн худаг, Замын үзүүр, Түмэн хоньт, Шийрийн Түнтгэр уул, Тогоотын Шовх Даамай, Хув, Цагаан сайрын булан, Хайрхан, Ховоотын худаг, Орхомбо, Овоотын хөндий, Улаансайр, Цахир жалга, Бөмбөгөрийн орчимд ашигт малтмалын хайгуул хийгдсэн байна. Сумын нутаг Байдраг голын зүүн хажуугийн

19

Жугамын амнаас одоогоос 2.5 тэрбум жилийн өмнө протерозейн эринд үүссэн боржин нуруу олдсон нь манай улсын хамгийн эрт үүссэн чулуу болох байгалийн чухал дурсгал. Хөрс ургамал. Цайвар хүрэн, уулын хүрэн, говийн элсэрхэг бор хөрстэй, уулын болон тал хээрийн ургамалтай. Нэн ховор ургамал монгол хундага, эмийн ургамал болох говийн ганга, урал чихэр өвс, алтан гагнуур, царван, дэгд, тарваган шийр, таван салаа, бэрээмэг, цагаан агь, тошлог, навчит бургас, буйлс, харгана, далан хальс, зэрэг модлог ургамал ургадаг. Бэлчээрийн талбайд хялгана, агь, хиаг, ерхөг, суль, ботууль, таана, хөмөл зэрэг ургамалтай. Амьтад. Ховор амьтан аргаль, янгир, ирвэс, шилүүс, түгээмэл, тархацтай амьтан чоно, үнэг, манууль, хярс, дорго, хүрэн, зурам, туулай, тарвага, ятуу, ногтруу зэрэг ан амьтадтай, тас, бүргэд, хойлог болон ангир, галуу, хун, нугас, цахлай, тогоруу зэрэг нүүдлийн шувуудтай. Үүний зэрэгцээ Монголын бахархалт шувуугаар бүртгэгдээд байгаа шонхор манай нутагт бий.

Сумын нутаг дэвсгэр нь мал аж ахуй, зонхилох ба газар тариалан эрхлэхэд тохиромжтой. Хүн ам зүй. Тус сум нийт 2924 хүн амтай. Сумын төвд 731, хөдөө 2193 хүн ам суурьшдаг. Нийт эрэгтэй 1464, нийт эмэгтэй 1460. Өрхийн тоо 840. Суурин оршин суугч 2910, түр оршин суугч 14. Хүн амын 30 хувь нь сумын төвд амьдардаг нь сумын ихэнх ард иргэд мал аж ахуй эрхлэн хөдөөд амьдарч амьдрал ахуйгаа авч явдагтай холбоотой. Тус сумын хүн амын насны байдлыг авч үзвэл 43 хувь нь хүүхэд, 30 хувь нь залуучууд, 17 хувь нь дунд насны, 11хувь нь ахмад үе байна. 3.2. Орон нутгийн удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн дагуу нутгийн удирдлагыг орон нутагт хэрэгжүүлж байна.

Сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал. Орон нутгийн хурлын сонгох 6 дахь удаагийн сонгуулийн үр дүнд 2012 онд байгуулагдсан сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал 21 төлөөлөгчтэй үүнээс 7 тэргүүлэгч. Тэргүүлэгчдийн дэргэд ажлын алба үйлчилдэг сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал нь нутгийн өөрөө удирдах ѐсыг төлөвшүүлэн Монгол улсын үндсэн хууль бусад хуулиудад заасан бүрэн эрхийн хүрээнд багийн ИНХ-ын бүрэн эрх болон тухайн хурлуудын тасралтгүй хуралдааны үр дүнг дээшлүүлэх сумын нийгэм эдийн засгийн тулгамдсан асуудлуудыг иргэдийн өргөн оролцоотойгоор шийдвэрлэн сумаа хөгжүүлэх орон нутгийн хөгжлийн бие даасан байдлыг хангах, иргэдийн ажилаж амьдрах санаачилж бүтээх тав тухтай орчинг бүрдүүлэхийн төлөө үүрэг хариуцлагаа ухамсарлан нэг зорилго, нэгэн санаатайгаар ажилладаг. (Сумын ИТХ-ын зохион байгуулалтын бүтцийг хавсралтанд оруулав) Сумын ИТХ-ын СВОТ(SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Тэргүүлэгчдийн ажлын байрны нөхцөл сайн Улс төрийн намын төлөөлөл жигд бүрдсэн

Боломж –О НӨУЁБ биеэ даах

Сул тал-W хурлын байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт

нарийвчлан хуульчлагдаагүй, түүний төлөвлөлтийн систем тод бус, хяналтын тогтолцоо бүрдээгүй

үйл ажиллагаа бүрэн гүйцэд явуулахад төсвийн орлогын эх үүсвэр байхгүй

Саад бэрхшээл-T НӨУЁБ-аас дээд шатны төрийн байгууллага,

нутаг дэвсгэрийн харъяаны бус байгууллага, улс төрийн нам, ТББ-тай харилцах харилцааг хуулиар нарийвчлан тодруулаагүй

Төрөөс НӨУЁБ-д үзүүлэх дэмжлэг мэргэжил арга зүйн туслалцаа сул

Иргэд хуралд оролцох идэвхи суларсан

Сумын ИТХ-ын тулгамдаж байгаа асуудал, шийдвэрлэх арга зам

20

Тулгамдаж байгаа асуудал Шийдвэрлэх арга зам

Гүйцэтгэх засаглалын НӨУЁБ болох хурал гүйцэтгэл засаглал хоѐрыг ялгаж салгах

Төлөөлөгч бүрийг сонгогч болон баг иргэдтэй ажиллуулах боломж нь сул

Хурлын түр хороодын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх

Нэгжийн тухай хуулинд нэмэлт заалтуудыг тусгаж өгөх

Төлөөлөгч бүрийг сонгогч бүртэй ажиллуулахад унаа шатахуун төсвийн урамшуулалтай уялдуулах

НӨУЁБ-ыг хуулийн заалтаар хангах хамгаалах

Төсвийг нэмэгдүүлэх

Нутгийн захиргаа нь сумын Засаг дарга түүний түүний ажлын алба болох ЗДТГ-т 15,

босоо тогтолцоотой 5, гэрээт 4, бүгд 24 ажилтан, засаг захиргааны анхдагч 5 нэгжтэйгээр төрийн үйлчилгээ, төр засгийн бодлого шийдвэрийг иргэдэд хүргэн ажиллаж байна. (ЗДТГ-ын удирдлагын бүтэц зохион байгуулалтын бүдүүвчийг хавсаргав.) Засаг даргын Тамгын газрын SWOT шинжилгээ

Давуу тал-S Бүтэц орон тоо харьцангүй цомхон Хяналт тавих бололцоотой Ажлын байрны хүрэлцээ нөхцөл сайн Удирдлагын шат дамжлага бага Бусад байгууллагтай хамтран ажиллах

боломж сайн Интернет, үүрэн телофон нэвтэрсэн Мэргэшсэн боловсон хүчинтэй

Боломж-O Улс төрийн талаар харьцангуй тогтвортой Хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн Холбоо харилцаа сайн Бусад сумдыг бодвол аймгийн төвтэй ойрхон .

Сул тал-W Ажлын байрны ачаалал ихтэй Төрийн байгууллага гэдэг утгаараа ямар

нэгэн төсөл хөтөлбөрт хамрагддагүй (барилгын болон, эд материалын)

Саад бэрхшээл-T Өөрийн орлого олох нөхцөл бололцоо бага Төсвийн хуваарилалт бодит амьдралд

нийцдэггүйгээс байгууллагын үйл ажиллагаанд хүндрэл учирдаг

Байгууллагын түлш, халаалт, шатахууны үнэ өндөр өртөг өндөр гардаг

Сумын ЗДТГ-ын тулгамдаж байгаа асуудал, шийдвэрлэх арга зам Тулгамдаж байгаа асуудал Шийдвэрлэх арга зам

21

Багийн төвүүд алслагдсан Байгаль орчин алт

олборлогчидын улмаас сүйтгэгдсэн

Ундны усны хангамж муу хатуулах ихтэй

Төрийн байгууллага гэдэг утгаараа ямар нэгэн төсөл хөтөлбөрт хамрагдаагүй

Багийн төвүүд сумын төвөөс алслагдсан зам бартаа ихтэй, өвөл хаврын улиралд машин техникээр явах Улаансайрын 1-р багт хүндрэлтэй учир зам даваа засах, Өлзийт гол гүүр барих, шаардлагатай Орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр шийдвэрлэх бололцоогүй тул Олон улсын болон бусад төсөл хөтөлбөрүүдэд хандаж шийдвэрлүүлэх

Алт олборлогч компани болон гар аргаар алт олборлогч нар нутгийн 40 орчим %-ийг сүйтгэсэн зайлшгүй шаардлагатай. Иймд Швейцарын хөгжлийн төсөл, Азийн сангийн төсөлүүдээр нөхөн сэргээхээс гадна ХАМО иргэдийн бүлэгийн зохион байгуулалтанд оруулж нөхөн сэргээлт хийлгэх

Сумын ундны усны хатуулаг ихтэй тул цэвэршүүлэх тоног төхөөрөмж суурилуулах ажлыг Дэлхийн Зөн ОУБ, Орон нутгийн хөгжил сангаар хэрэгжүүлэх

Сумын Засаг даргын Тамгын газар ашиглалтанд орсноос хойш их засварт огт ороогүй ширээ сандалын шинэчилэл ойрын жилүүдэд хийгдээгүй төрийн захиргааны байгууллага гэдэг утгаараа жилийн төсвөөс өөр хөрөнгийн эх үүсвэр байхгүй. Иймд нутгийн зөвлөлийн хандив тусламж туслах аж ахуй хөгжүүлэх Улсын төсөвд суулгах замаар шийдвэрлүүлэх

Улаан сайр 1-р баг. Улаан сайр 1-р баг нь тус сумын нутгийн хойд хэсгийн хангай нурууны байдраг, өлзийт голын сав дагуу нутгийг хамран оршдог. Нийт 1033 хүн амтай, 270 өрхтэй мал аж ахуй эрхэлдэг.Мал сүрэг таван төрлөөр өсөж 68246 толгой мал тоологдсон байна. Мал сүргийн 50 хувь нь улаан ямаа байна. Манай баг нь байгалийн үзэсгэлэнт газар ихтэй, алт эрдэнэсээр баялаг, буга, аргал, янгир ан амьтан байдаг Багийн төв нь Сумаас 55 км зайд оршдог. Тус багт аймгийн аварга малчин 11, сумын сайн малчин 3О байдаг. Багийн даргаар Р.Амарбаяр ажиллаж байна.

Улаан сайр 1-р багийн СВОТ (SWOT) шинжилгээ Давуу тал-S

Багийн төвтэй Улаан ямаатай, ноолуурын чанар өндөр Сэлэнгэ үйлдвэрийн махны үхэртэй Заг сумруу явсан 35кв-н шугам багийн төв

дайран өнгөрдөг Байгалийн үзэсгэлэнт газруудтай. Ан, амьтантай Алт, зэс металлтай

Боломж-O Улаан ямааны омог батлуулах Багийн төвийг эрчим хүчинд холбох Аялал жуулчлал хөгжүүлэх болмжтой Сэлэнгэ үйлдвэрийн махны үхэр үржүүлэх

болмжтой

Сул тал-W Сумын төвөөс алслагдсан Эрчимжсэн мал, аж ахуй хөгжөөгүй Эвдэрсэн газар ихтэй Уул уурхай нөхөн сэргээлт муу хийдэг Сүргийн бүтэц алдагдсан, ямаа голдуу

малтай

Саад бэрхшээл-T Зам бартаа саад ихтэй Айл өрхүүд таруу байрладаг Уул уурхай ихтэй тул бэлчээр багсаж байна Үлийн цагаан огтно бэлчээр сүйтгэж байна

Хөх толгой 2-р баг. Хөх толгой-н 2-р баг нь тус сумын нутгийн урд хэсгийн говь тал нийт 49601 толгой мал тоологдсон байна. Хөх толгой баг нь сум орон нутгийн хөгжил цэцэглэлтэнд өөрсдийн хөдөлмөр зүтгэлээ өргөж хөгжил дэвшлийн тэргүүн эгнээнд манлайлж бидний

22

бахархан дуурайх олон алдартан гавьяатнуудыг салбар салбарт төрүүлсэн өгөөж буян өлзий билэгтэй сайхан нутаг билээ. “Улсын аварга малчин” Ц.Жоов, Ж.Наваанчогдон, “Аймгийн аврга малчин”-ууд Д.Дэлгэр, Д.Авирмэд, 14, “Улсынг сайн малчин” Г.Тогтохбаяр. Багийн даргаар Н.Пүрэвсүрэн ажиллаж байна.

Хөх толгойн 2-р багийн СВОТ (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Багийн төвтэй Багийн төв сумын төвдөө ойр. Таван хошуу малтай Хонин толгой зонхилсон,илүү нугаламтай

хоньтой Улаан ямаатай, ноолуурын чанар өндөр Сэлэнгэ үйлдвэрийн мах, сүүний үхэртэй Багийн Төвөөр эрчим хүч дайрдаг

Зүүн талын хурдан удмийн адуутай Алт, зэс металлтай

Боломж-O Ямааны ааруулаа бренд бүтээгдэхүүн болгох Багийн төвийг эрчим хүчинд холбох Баруун бүсийн засмал заманд холбогдох Сэлэнгэ үйлдвэрийн махны үхэр үржүүлэх

болмжтой Хонины ноосоор эсгий хийж,бага оворын цех

байгуулах Талын худгыг ашиглан малын тэжээл

тариалах Багийн төвд түшиглэсэн үйлдвэр үйлчилгээний

төвүүдийг байгуулах

Сул тал-W Усны нөөц, худаг ус багатай Эрчимжсэн мал ,аж ахуй хөгжөөгүй Эвдэрсэн газар ихтэй Уул уурхай нөхөн сэргээлт муу хийдэг Багийн төвөөс айл өрхүүд зундаа зайдуу

байдаг

Саад бэрхшээл-T Ундны усны чанар муу Хөгжсөн үйлдвэр, цех байхгүй Уул уурхай ихтэй тул бэлчээр багасаж байна Үлийн цагаан огтоно бэлчээр сүйтгэж байна

Бургас 3-р баг нь хүнсний ногооны 80 орчим хувийг тариалдаг хуучин Баянхонгор аймгийн 70 гаруй хувийг ургуулдаг газар тариалангийн гол түшиц газар байсан. Тус багийн даргаар Р.Бодьжаргал ажиллаж байна.

Бургас 3-р багийн СВОТ (SWOT) шинжилгээ Давуу тал-S

Усны нөөц сайн Газар тариалан эрхлэх бүрэн

боломжтой Үхэр үржүүлэх таатай орчин бүрдсэн

Боломж-O Хуучин услалтын систем толгойн барилгыг

сэргээх боломжтой Жимс жимсгэний мод үржүүлэх боломжтой Хөх, халтар арвай тариалах нутгийн бренд бор

гурил үйлдвэрлэх

Сул тал-W Багийн төв шинэчлэгдээгүй Эрчим хүчинд холбогдох боломж муу Цөлжилт явагдах магадлал өндөр

элсний нүүдэл түргэсэж байгаа

Саад бэрхшээл-T Зам даваа ихтэй Газар тариалангийн техник хэрэгсэл байхгүй Гол үеэрлэх магадлал өндөр Гүүр байхгүй

Задгай 4-р баг. “Задгай” 4-р баг нь тус сумын төвд байрладаг. Нийт 733 хүн амтай 213

өрхтэй. 18108 толгой малтай малчин өрх 49 байдаг. Багийн төвд Засаг даргын тамгийн газар, сургууль, цэцэрлэг, эрүүл мэндийн төв, холбоо мал эмнэлэг, цагдаагийн хэсэг мөн ХААН, Төрийн банк, “Хар Ат” хадгаламж зээлийн хоршоо үйл ажиллагаагаа эрхлэн явуулдаг. Багийн төвд хоршоо 20, дэлгүүр 14, зочид буудал 3, зоогийн газар 5, талх нарийн боовны цех 1, блокны үйлдвэр 3, оѐдлын цех 4, “Шүр кашмер” сүлжмэлийн цех 1, мужааны цех 2, дугуй

23

засвар 5 ажилладаг.Засаг захиргааны шинэчилсэн зохион байгуулалтаар багийн зохион байгуулалтанд шилжиж анхны багийн даргаар Ж.Тогтох сонгогдон ажиллаж байжээ. Багийн Засаг даргаар П.Амараа нар ажиллаж байна. Задгай 4-р багийн СВОТ (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Тєвийн эрчим хђчинд холбогдсон Мэргэжилтэй ажиллах хђчин сайтай Хђн амын суурьшил сайн Интернет болон ¿¿ðýí òåëåôîí õºãæñºí Áàðóóí àéìàã, ñóìóóäàä ÿâàõ òºâ çàì дайран

єнгєрч бизнес хєгжих давуу талтай

Боломж-O Дулааны нэгдсэн шугам сђлжээнд холбогдох

çóðàã òºñºâ õèéãäýæ áàéãàà Баруун бђсийн засмал зам äàéðàí ºíãºðºõ

çóðàã òºñºâ õèéãäñýí Сэлэнгэ ђйлдвэрийн махны ђхэр ђржђђлэх

болмжтой Ñóìûí åðºíõèé õºãæëèéí òºëºâëºãºº õèéãäýæ

áàéãàà Æèìñ æèìñãýí òàðèàëàõ 15 ãà òàëáàé, õàøàà

áîëîí õóäàã áýëýí Сул тал-W

Óíäíû óñíû õàíãàìæ ìóóòàé Эрчимжсэн мал, аж ахуй хєгжєєгђй Ãàçàð

çîõèîí áàéãóóëàëòын тєлєвлєлт, ãóäàìæ òàëáàéí ýìõ öýãö ìóóòàé

Áàãèéí òºâèéí áàéð áàéõã¿é Öýâýð áîõèð óñíû èíæåíåðèéí øóãàì ñ¿ëæýý

áàéõã¿é ó÷èð èðãýäèéí öýâýðõýí, àÿ òóõòàé àìüäðàõ îð÷èí ìóó, õàëäâàðò ºâ÷èí ãàðàõ ìàãàäëàëòàé

Саад бэрхшээл-T Áàãèéí òºâ äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ òºñºâ

áàéõã¿é Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë õºãæèõºä ñàíõ¿¿ãèéí

äýìæëýã ìóó Óíäíû öýâýð óñíû íººö ìóó

Сумын багуудын тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж байгаа асуудал Шийдвэрлэх арга зам

Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжөөгүй

Багийн төвүүдийг эрчим хүчний шугамтай холбох

Эвдэрсэн газар ихтэй уул уурхайн нөхөн сэргээлт муу

Үлийн цагаан огтоно бэлчээр сүйтгэж байна

Айл өрхүүд таруу байрлалтай Аялал жуулчлал хөгжөөгүй Сумын төвийн багийн газар

зохион байгуулалгын төлөвлөгөө байхгүй гудамж талбай эмх цэгц муу

Улаан ямааг омог болгох баталгаажуулах, илүү нугаламтай хонь, махны хэвшлийн үхэр үржүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэрийг олон улсын болон Орон нутгийн хөгжлийн сангаас санхүүжүүлэх, хоршоог хөгжүүлэх зээл тусламжид хамрагдах замаар

Улаансайрын 1-р багийн төвийг Заг сумруу явсан 35квт шугамтай, Хөх толгойн багийг аймгаас татсан шугамтай холбох асуудлыг Орон нутгийн хөгжлийн сангаас болон зээл тусламж төсөлд хамрагдаж шийдвэрлэх

Олон улсын төсөл, хөгжлийн төсөл, Азийн сангийн төсөл зэрэг байгууллага хүмүүсийг түшиглэн төсөлөөр санхүүжүүлэн нөхөн сэргээлт хийх

Үлийн цагаан огтонд сүйтгэгдсэн газар нутагт аймгийн Хөдөө Аж ахуйн газартай хамтарч устгал хийх төлөвлөгөөг жил бүр тусгаж хэрэгжүүлж ажиллах

Айл өрхүүдийг 10-20тын системд шилжүүлэн гар утас сүлжээ барьдаг газруудад нэгтгэн ажил баг бүрээр зохион байгуулан ажиллах, мэдээ мэдээллийг цаг алдалгүй хүргэх

Хотын булангийн цагаан хэрэм, түргийн үеийн хөшөө, тайн нуруу шанаганы хүн нуруун хөшөө, Арц дэлийн агуй, Сүүдэртийн харз зэргийг үзүүлэхээр аймгийн аялал жуулчлал хөгжүүлэх мрашрутад тусгуулсан

24

3.3. Сумын эдийн засгийн хөгжлийн чадавхийн үнэлгээ СЭЗХ-ийн чадавхийн үнэлгээний судалгааг Ажлын хэсэг, Төлөвлөлт хяналын хорооны гишүүд,

төрийн болон ТББ, бизнес эрхлэгчид, малчид, тариаланчдын төлөөллийг оролцуулахаас гадна нэр зааж 50 хүн, түүвэрийн аргаар бусад нийт 107 хүн хамруулан судалгааг авч дүгнэлээ.

Сумын ЭЗХ-ийн чадавхийг тодорхойлох судалгаа, үнэлгээнд 107 хүнээс авсан үнэлгээгээр дундажаар 2,63 буюу авбал зохих үнэлгээний 52,6 хувьтай байгаа нь хангалтгүй үзүүлэлт юм.

Судалгааны дүнгээс харахад харьцангуйгаар бусад үүргүүдээс арай дээгүүр үнэлэгдсэн хөгжлийн үзүүлэлтүүдийг дурдахад: Ǻâëºãºº, ìýäýýëëýýð õàíãàõ, ÝÇÕ-èéí òºâ áàéãóóëàãóóäòàé õàðèëöàõ, мýäýýëëèéí ñàí áàéãóóëàí àæèëëóóëàõ, үéë àæèëëàãààãàà òàéëàãíàõ оëîí íèéòòýé õàðèëöàõ ÷àäàâõè 2,83-2,97 оноотой байна.

Харин мàðêåòèíã ñóðòàë÷èëãàà, хºðºí㺠îðóóëàã÷ íàðòàé õîëáîî òîãòîîõ бèçíåñ ýðõëýã÷äýä

äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, сòðàòåãè òºëºâëºëòèéí ¿éë ÿâöûã äýìæèõ, уðàìøóóëàë áèé áîëãîõ, ñàíõ¿¿æèëò îëîõ, аæèëëàõ õ¿÷íèéã õºãæ¿¿ëýõ ÑÝÇÕ-èéí òºñë¿¿äèéã áýëòãýõ õÿíàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ үзүүлэлтүүд 2,29-2,71 тай байгаа нь чадавхийг хөгжүүлэх нэн шаардлагтай байгааг харууллаа.

СЭЗХ-ийн чадавхийн үнэлгээг нэгтгэсэн хүснэгт

№

ÑÝÇÕ-èéí ¿¿ðã¿¿ä

1

2

3

4

5

Жигнэсэн дундаж

1 Ìàðêåòèíã ñóðòàë÷èëãàà 15 52 34 6 0 2,29

2 Õºðºí㺠îðóóëàã÷ íàðòàé õîëáîî òîãòîîõ 13 57 31 5 1 2,29

3 Áèçíåñ ýðõëýã÷äýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ 11 35 40 16 5 2,71

4 Ñòðàòåãè òºëºâëºëòèéí ¿éë ÿâöûã äýìæèõ

23 44 26 12 2 2,31

5 Óðàìøóóëàë áèé áîëãîõ, ñàíõ¿¿æèëò îëîõ

32 41 26 7 1 2,10

6 Àæèëëàõ õ¿÷íèéã õºãæ¿¿ëýõ 14 28 42 21 2 2,71

7 ÑÝÇÕ-èéí òºñë¿¿äèéã áýëòãýõ õÿíàõ 16 33 43 13 2 2,55

8 ÑÝÇÕ-èéí òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ 11 38 42 13 3 2,62

9 Ǻâëºãºº, ìýäýýëëýýð õàíãàõ 12 26 30 30 9 2,98

10 ÝÇÕ-èéí òºâ áàéãóóëàãóóäòàé õàðèëöàõ 16 25 34 25 7 2,83

11 Ìýäýýëëèéí ñàí áàéãóóëàí àæèëëóóëàõ 14 29 27 26 11 2,92

12 ¯éë àæèëëàãààãàà òàéëàãíàõ 17 25 25 29 11 2,93

13 Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ ÷àäàâõè 18 23 21 34 11 2,97

Дундаж 2,63

Тайлбар: “1”- маш бага чадавхитай эсвэл тухайн үүрэг огт биелээгүй, “2”- тухайн үүрэг маш бага

түвшинд биелэдэг, “3”- энэ чиглэлд хүчин чармайлт гаргаж байгаа, гэхдээ цаашид улам сайжруулах

шаардлагатай, “4”- энэхүү үүрэгт хамаарах сум, аймгийн чадавхи сайн, “5”- сум аймаг нь энэхүү

үүргийг маш сайн биелүүлдэг өндөр хөгжсөн чадавхитай гэж үнэлгээг өсөн болно.

25

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

СЭЗХ-ийн чадавхийн үнэлгээний үүргүүдийн хэрэгжилтийн

жигнэсэн дундажийн график

Дээрх судалгааны дүнгээс үзэхэд хөрөнгө оруулагч нартай холбоо тогтоох, маркетинг сурталчилгаа, стратеги төлөвлөгөөний үйл явцыг дэмжих, урамшуулал бий болгох, санхүүжилт олох үүргийн хэрэгжилтийг сайтар зохион байгуулах зүйтэй гэж үзэж байна.

3.4. Бизнес орчны судалгаа

Áөмбөгөр сумын нутаг дэвсгэрт мал аж ахуй, газар тариалан, худалдаа, үйлчилгээ, жижиг үйлдвэрлэл, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч зэрэг бизнесийн тогтвортой үйл ажиллагаа

явуулж байгаа 97 иргэнээс тусгайлан бэлтгэсэн асуулгаар судалгаа, саналыг авч нэгтгэх

байдлаар бизнесийн орчны судалгааг явуулав. Áөмбөгөр сумын бизнесийг бүрэн төлөөлөх байдлаар сонголтыг хийж судалгааг явуулсан болно.

ªºäðºã 94.7%

ßâöã¿é 5.4%

Бизнесийн ирээдүй

Тийм 98,9% Үгүй

5,6%

Бизнесээ өргөтгөх үү

26

Судалгаанд хамрагдагсадын 94,7 хувь буюу 89 оролцогч эрхэлж буй бизнесийнхээ

ирээдүйг өөдрөгөөр төсөөлж байхад 5,4 хувь буюу 5 оролцогч явцгүй гэж дүгнэсэн байна.

Харин “бизнесээ өргөтгөх үү” гэсэн асуултанд оролцогчдын 1-ээс бусад нь буюу 98,9 хувь нь

өргөтгөнө гэсэн хариулт өгчээ. Өргөтгөх арга хэлбэрийг авч үзвэл зах зээлээ өргөтгөх, хэмжээгээ нэмэх, эрчимжүүлэх байдлыг хамгийн олон тохиолдолд сонгосон байна.

Графикààñ ¿çýõýä судалгаанд оролцогчдын 18,1 хувь нь áîðëóóëàòûí чанарыг

сайжруулах, 15,5 хувь нь нэр төрлийг олшруулах, çàõèàëàã÷àà çºâ ñîíãîõ, 12,7 хувь нь

борлуулах цэгээ нэмэгдүүлэх гэсэн хувилбаруудыг илүүтэйд үзсэн байна. Харин сав, баглаа

боодлыг сайжруулах, борлуулалтын урамшуулал хэрэглэх, ñóðòàë÷èëãàà íýìýãä¿¿ëýõèéã ач

холбогдол багатай гэж тодорхойлсон байна. Эдгээрээс дүгнэж үзэхэд тус суманд бизнесийг эрхэлж хөгжүүлэх боломж, хүмүүсийн

хүсэл эрмэлзлэл байгаа, түүнчлэн бараа, үйлчилгээний нэр төрлийг олшруулах, чанарыг сайжруулах явдал чухал байгааг харуулж байна. Бөмбөгөр суманд бизнес эрхлэхэд тохиолдож байгаа саад бэрхшээлийг тодорхойлохдоо:

Санхүүгийн боломж чадавх тааруу Банкны хүү өндөр Бинзен шатахууны үнийн өсөлт Малын хулгай, чоно

0%

10%

20%

30%

40%

Õýìæýýã íüíýìýõ

Ýð÷èìæ¿¿ëýõ Чàíàðûã ñàéæðóóëàõ

Зах зээлээ єргєтгєх

13,3%

49%

0,2% 17,8%

18,1%

15,5%

7,4%

7,9% 12,7%

10%

7,4%

6,8%

10,7% 1,7%

Борлуулалтаа яаж нэмэгдүүлэх вэ? Чàíàðûã ñàéæðóóëàõ

Нýð òºðëèéã îëøðóóëàõ

Ñàâ, áàãëàà áîîäëûã ñàéæðóóëàõ

ёíэ áóóðóóëàõ

Çàõèàëàã÷àà çºâ îëîõ

Áîðëóóëàõ öýãýý íýìýãä¿¿ëýõ

Áîðëóóëàлòûí óðàìøóóëàë

Сóðòàë÷èëãàà íýìýãä¿¿ëýõ

Шинэ зах зээл эзэмших

Бусад

27

Õóðäàí

70,7%

Çîãñîíãè 23,9%

Áóóð÷ áàéãàà 5,4%

СЭЗХ-ийн үнэлгээ Чадавхи бэхжүүлэх

Компьютерийн

Менежментийн

Чанарын хяналтын

16.8 15.6

13.8 14.1 14.1

9.4 15.6

0.6

Сургалтын хэрэгцээ

15.9

9.4

10.9

7.6

14.1

9.1

12.1

9.4

11.1

0.40 0.02.04.06.08.0

10.012.014.016.018.0

Орон нутгийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд сумын төр, захиргаанаас хэрэгжүүлэх гол арга хэмжээ

Худалдан авах чадвар муу гэсэн асуудалд хамгийн их ханджээ. Эдгээрээс үзэхэд бизнесийн гол саад бэрхшээл нь тус суманд санхүүгийн зах зээлийн хөгжил сайнгүй, банкны

хүү өндөр,малын хулгай хамгийн их байр суурийг эзэлж байна гэж үзэж болохоор байна. Бизнест учирч байгаа саад бэрхшээлийг даван туулах, үйл ажиллагаагаа идэвхжүүлэхэд шаардлагатай сургалт, зөвлөх үйлчилгээний талаар саналаа илэрхийлэхдээ бизнесийн

чадавхийг бэхжүүлэх, санхүү бүртгэлийн, менежментийн,

марктенгийн, компьютерийн чиглэлийнх илүү хэрэгцээ,

шаардлагатай байна гэж үзжээ. Тухайлбал, 97 оролцогчийн

50 хувь нь санхүү бүртгэлийн сургалтыг хамгийн чухал гэж үзсэн байна.

Сумын эдийн

засгийн хөгжлийн талаар оролцогчдын

70,7 хувь нь сүүлийн жилүүдэд “хурдан” байдалтай байна

гэж үнэлсэн бол 23,9 хувь нь “зогсонги” байна гэж үзжээ.

Түүнчлэн оролцогчдын 5,4 хувь нь хөгжил буурч байна

гэсэн үнэлэлт өгсөн байна. Судалгаанд оролцогчдын үнэлгээний байдлаас үзэхэд Бөмбөгөр сумын эдийн засаг, бизнесийн хөгжил ñàéí áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

Орон нутгийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд сумын төр, захиргаанаас анхаарч хэрэгжүүлбэл зохих гол арга хэмжээг тодорхойлохдоо төрийн үйлчилгээг сайжруулж бэхжүүлэх, төрийн байгууллагын шуурхай ажиллагааг хангах, бизнесийн түншлэл хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, ажлын байр бий болгоход анхаарах, бизнесийн мэдээлэл гэсэн 5 гол асуудлыг хөндсөн байна.

28

Áèçíåñ ýðõëýã÷èä ñóìûíõàà õºãæèëд îðóóëàõ ººðèéí õóâü íýìðýý ¿íýëýõäýý øèíý ñàíàë,

ñàíàа÷иëãà ãàðãàí ¿ëãýðëýõ, ¿éë÷èëãýýãýý ºðãºæ¿¿ëýõ, шинээр ажлын байр бий болгох, òàòâàðàà òºëºõ, õàíäèâ ºãºõ ãýæ судалгаанд оролцогчид хариулснаас үзэхэд өөрсдийн оролцоо их гэж үзсэн байна.

3.5. СВОТ (SWOT) шинжилгээ

Бөмбөгөр сумын свот (SWOT) шинжилгээ S буюу Давуу тал

Байнгын эрчим хүчинд холбогдсон Жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжих эхлэл тавигдсан Нутгийн шилмэл омгийн улаан ямаатай Нутгийн сэхээтэн, хол ойрын боловсон хүчний нөөц сайн Иргэд нийгмийн даатгал, халамж, тэтгэвэр, татвар, иргэний бүртгэлийн үйлчилгээг шуурхай авах боломж бүрдсэн Сум хөгжүүлэх сантай Ажилсаг, оюунлаг иргэдтэй Хүн амын тоо нэмэгдэж байгаа Иргэдийн сайн дурын даатгалд хамрагдалт сайн Интернетийн сүлжээнд холбогдсон Чихэр өвс болон эмийн ургамал ихтэй Байгалийн баялаг ашигт малтмалын нөөцтэй

W буюу Сул тал Сумын төвийн ерөнхийн төлөвлөгөө хийгдээгүй Ажилгүйдэл их Бараа бүтээгдэхүүний өртөг өндөр Хүн ам зүйн бодлого алдагдаж болзошгүй Аялал жуулчлал хөгжих эхлэл тавигдаагүй Сумын төвийн хүн амын эрүүл ахуйн шаардлага хангахуйц ундны усны асуудлыг шийдвэрлээгүй Гамшгийн үеийн нөөц дутмаг Иргэдийн мөнгөн орлого бага, худалдан авах чадвар сул Цагдаагийн зориулалтын кабон, унаа байхгүй

ЖДё хєгжђђлэх

Мал сђргээ єсгєн ђржђђлэх

Шинээр ажлын байр бий болгох

Газар тариалан эрхлэх

Бэлчээрийг нєхєн сэргээж,хамгаалах

Татвараа тєлж, хандив єргєх

Шинийг санаачлах, ђлгэрлэх

Сургалт явуулах

Шударгаар хєдєлмєрлєх

Удирдлагатай хамтран ажиллах

Зам тээвэр хєгжђђлэх

ёйлчилгээгээ єргєжђђлэх

8.8% 4.4%

10.7% 6.3%

4.9% 9.3%

15.6% 9.3%

6.8% 6.8%

3.4% 13.7%

Сумынхаа хөгжилд оруулах гол хувь нэмэр

29

Гэмт хэргийн гаралт ихтэй О буюу Боломж

Байдрагийн голд усан цахилгаан станц байгуулах Мал тоог өсгөх, мал аж ахуйгаас үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнийг боловсруулах ЖДҮ-ийг байгуулах “Баянхонгор-Бөмбөгөр” сум хатуу хучилттай замаар холбогдох боломжтой Нийтийн биеийн тамир, соѐл урлагт оролцох идэвхижүүлэх Нутгийн бизнесменүүдийг сумын хөгжилд татан оролцуулах Олон улсын төсөл хөтөлбөрт хамрагдах Усны хайгуул хийгдэж гүн өрмийн худаг гаргах Төрийн бодлогын хүрээнд албан хаагчдыг орон сууцаар хангах Газар тариалан хөгжүүлэх боломжтой

Т буюу Саад бэрхшээл (эрсдэл) Нийслэл болон бүс нутгийн төвүүдээс алслагдсан Цаг уурын эрс тэс уур амьсгалтай, ган зуд гамшийн давтамж ойртсон Гадны хүчин зүйлийн нөлөө уул уурхайгаас болж экологийн тэнцвэр алдагдаж болзошгүй Ажиллах хүчний нөөц, боловсрол мэдлэг сул Байгаль орчин их эвдэрч сүйдсэн Мэдээлэл харилцаа инноваци дамжуулалт сул Сумын тулгамдаж байгаа асуудал, түүнийг шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж байгаа асуудал

Шийдвэрлэх арга зам

Гэмт хэргийн гаралт ихтэй

Сумын төвийн ерөнхий төлөвлөгөө хийгдээгүй

Ажилгүйдэл их Хүн ам зүйн бодлого

алдагдаж болзошгүй Аялал жуулчлал

хөгжил эхлэ тавигдаагүй

Сумын төвийн хүн амын эрүүл ахуйн шаардлага хангахуйц ундны усны асуудлыг шийдвэрлэх

Гамшгийн үеийн нөөц дутмаг

Иргэд мөнгөн орлого бага

Иргэдийн дунд нийтийн биеийн тамир, соѐл урлаг аливаа юманд идэвх сул

Цагдаагийн зориулалтын

Аймгийн хэмжээнд 7 сумтай хиллэдэг учир малын хулгай ихтэй мал хулгайлагчид дайран өнгөрөх солилцох гол төв учир суманд сум дундын цагдаагийн хэсэг байгуулах, малчдын мал хамгаалах бүлэгийн хэсэг баг бүрт ажиллуулах, малыг нэг бүрчилэнээмэгжүүлэх, тамгатай болгох

Сумын төвийн ерөнхий төлөвлөгөөг орон нутгийн сангаас санхүүжүүлж “Түмэд” групээр нийлгүүлэх

Сумын ажил хөдөлмөр олгох сургалтанд хамруулах, цаашид ажлын байраар хангах үүнээс жижиг дунд үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, жижиг дунд үйлдвэрлэлийн төсөл хөтөлбөрүүдэд хамруулах замаар ажилгүйдэлийг бууруулна

Ажлын байр хомс, хүүхдийн суралцах орчин тааруу тул шилжилт хөдөлгөөн ихсэх хандлагатай тул сургуулийн барилгын засварыг улсын төсөв болон Олон улсын Өвсний үндэс төслөөр яаралтай засвралах ажлын байрыг ЖДҮ хөгжүүлэх нэмэгдүүлэх

Аймгийн хэмжээнд аялал жуулчлал хөгжүүлэх хөтөлбөрт Бөөнцагаан нуурнаас эхлээд Уушгийн хад, Цагаан хэрэм, ТУргийн үеийн хөшөө Шанаганы хүн чулуун хөшөө, Арц дэлийн Эртний Баатар эрийн занданшуулсан шарилтай агуй, Галуутын хавцал гэсэн маршрутаар аялал жуулчлал хөгжүүлэх боломжтой

Ундны усны хатуулаг бууруулах цэвэршүүлэх төхөөрөмжийг Дэлхийн зөн ОУБ, орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр шийдврэлэх

Ган, зуд, үерийн болон газар хөдлөлтийн үед зайлшгүй шаардлага нөөц хөрөнгийг жил бүрийн орон нутгийн хөгжлийн төсөвт суулгаж, өвс тэжээлийн сан бүрдүүлэх, ШТ материалын нөөцтэй байх

Иргэдийн мэргэжил олгох сургалтанд хамруулах, гараар болон гэрээр үйлдвэрлэлэрхлэх ажлыг дэмжиж зээл тусламж хамруулах

30

ЭДИЙН ЗАСАГ

Мал аж ахуй. Тус сум нь 2013 оны эцэст 167024 мянган толгой мал, үүний дотор 207 тэмээ, 5574 адуу, 2829 үхэр, 34987 хонь, 123427 ямаа сүүлийн толгой мал тоолуулсан. Мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд ажиллагсдаас Улсын сайн малчин нэг, аймгийн аварга (залуу малчин). Мал аж ахуйн салбар нь хүн амыг хүнсээр боловсруулах үйлдвэрүүдийг түүхий эдээр хангах үндсэн эх

булаг байсаар ирсэн ба одоо ч цаашид ч энэ ач холбогдол хэвээр байх болно. Монгол улсын онцлох давуу тал нь бэлчээрийн мал эрхэлж дотооддоо мах ноос, ноолуурын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж мах, ноос, ноолуур, арьс ширээ экспортолдогт оршино. Энэ салбар манай улсын эдийн засгийн тулгуур бааз нь болдог. Мал аж ахуй нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 20-иод хувийг экспортын бүтээгдэхүүний 30 орчим хувийг үйлдвэрлэдэг. Энэ бүхнээс хархад мал аж ахуйгаа үр ашигтай эрхлэх байгаль цаг уураас хараат байдлыг багасгах,өгөөж үр ашгийг нь дээшлүүлэх явдал өнөөгийн

болон ирээдүйн зорилт болж байна. Бөмбөгөр сум таван хошуу малаа өсгөн үржүүлдэг. Нийт 840 өрхөөс малтай өрх 733 (87.3 хувь), малчин өрх 514 (61,2 хувь), малгүй өрх 107 (12,7 хувь) байна. Гэвч бэлчээрийн мал аж ахуйн ашиг шим багаас бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл орлого бага байна.

Сумын мал сүрэг үүлдэрлэг байдлын хувьд бага ашиг шимтэй нутгийн мал үржүүлдэг. Мал сүргийн дотроос үхрийг мах, мах-сүүний, хонийг мах-ноосны, ямааг ноолуурын чиглэлээр сайжруулах үржлийн ажил явагдаж байна. Ялангуяа улаан ямааны тоо толгойн хувьд хангалттай олширч ашиг шим нь дээшилсэн тул омог болгох ажлыг ойрын гурван жилд шийдвэрлэх мөн мах-ноосны хоньтой болгох махны үхэр үржүүлэх ажлыг эрчимжүүлэх зорилттой ажиллаж байгаа болно. Мал бүхий иргэд, малчдын өмнө шийдвэрлэл зохих зургаан асуудал тулгамдаж байна. Үүнд: Малчдын сэтгэлгээг өөрчлөх (малаа байгальтай хамжиж маллах сэтгэлгээнээс ангижруулах,

бизнесийн сэтгэлгээтэй болгох), зах зээлийн нөхцөлд МАА эрхлэх шинэлэг арга барилд сургах, малыг чанаржуулах, үүлдэр угсааг сайжруулах талаар малчдад мэдлэг олгох

Мал аж ахуйгаас эрчимжүүлэх, мал сүргийн тоо толгойг хүн хүч бэлчээрийн даацандаа тохируулан тохиромжтой хэмжээнд өсгөхийн зэрэгцээ үүлдэр угсааг сайжруулж ашиг шимий нь дээшлүүлэх

Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА газар тариалантай хослох Мал сүргийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж амьдрал ахуйгаа тэтгэх, малдаа хөрөнгө

оруулалт хийх Мал аж ахуйн өгөөжийг,өөрөөр хэлбэл ашиг шимийг бүрэн ашиглах болж өгвөл

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, жижиг үйлдвэрлэл явуулах Байгаль цаг уураас хараат байдлыг багасгах (зун, намар малаа сайн таргалуулах, өвөл

хаврын бэлтгэл, төл бойжуулох, бэлтгэл сайн хангах, малдаа тэжээл бэлтгэх, тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх, биет байдлаар, мөнгөөр гэх мэт), МАА-н материал техникийн бүрдэлтэй болох үхэр бог малыг хоѐр ээлжийн хашаатай болгох найдвартай уст цэгтэй болох, бэлчээрийг зохистой ашиглах.

31

Мал аж ахуйн салбарын свот (SWOT) шинжилгээ Давуу тал-S

Хүн хүч, малчны хүрэлцээ сайн, малчид залуужсан Ямаа олонтой 112,О мянга ямаатай Дөрвөн улирлын нутагтай Ноолуурын улаан ямаа үржүүлдэг ба аймгийн бренд

бүтээгдэхүүн болсон. (2005 онд) Үхэр, хонины аж ахуйг эрчимжүүлэх чадавхтай Цөөн өрх Сэлэнгэ үүлдвэрийн үхэр үржүүлж байгаа

ба үхэртэй малчид энэ үүлдрээр үхрээ сайжруулах, цэврээр үржүүлэх сонирхолтой

Ямааны сүүг сайн ашиглаж сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг

Малчид мал эрүүлжүүлэх арга хэмжээнд малаа сайн хамруулдаг, гоц халдварт өвчнөөр тайван

Эрчимжсэн мал аж ахуйг эрхлэх бүс нутагтай Зарим багт (1.2.3-р ) мал аж ахуй, газар

тариалантай хослон эрхлэх боломжтой

Боломж-O Улаан ямааг омог болгон баталгаажуулах Ямааны сүүн бүтээгдэхүүн зах зээлд

нийлүүлэх Эрчимжсэн МАА (мах мах-сүүний үхэр,

махны хонь, сүүний ямаа, гахай, тахиа) үржүүлэх

Бэлчээрийн мал аж ахуйг (үхэр, хонь, ямаа)-г эрчимжүүлэх

МАА, газар тариаланг хослон эрхлэх Фермерийн аж ахуйг эрхлэх Зарим малчид хагас суурин байдалд

шилжих Мах-ноосны чиглэлийн илүү нугламтай

хоньтой болох Хурдан удмын адууны угшил бий болох Малын тэжээл үйлдвэрлэх

Сул тал-W Сүргийн бүтэц алдагдаж ямаа зонхилсон Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо зарим өрхөд

алдагдсан Үржлийн шилмэл хуц, ухна дутагдалтай Малын үржлийн ажил үйлчилгээ явуулах аж ахуйн

нэгжгүй Мал эмнэлэг үржлийн нэгжийн үйлчилгээ явуулах

хашаагүй Малдаа хүрэлцэх хэмжээний өвс, хадлан бэлтгэх

боломжгүй, ихэнх малчид нөөц бололцоогоо ашиглан малын тэжээл бэлтгэдэггүй

Малчид малаа тэжээх дургүй арга барил сайн эзэмшээгүй

Бэлчээрийн улиралын хувиартай зохистой ашигладаггүй

МАА-ын материал техникийн бүрдэл хангалтгүй Зарим нутагт усан хангамж дутагдалтай

Саад бэрхшээл-T Гамшиг (ган, зуд) Халдварт, паразиттах болон халдваргүй

өвчин Дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын

өөрчлөлтөөс улбаалсан цаг агаарын аюултай үзэгдэл (их хүйтэн эсвэл халуун,аадар бороо, шороон болон цасан шуурга гэх мэт)

Бэлчээрийн доройтол, цөлжилт

МАА-н салбарын тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдсан асуудал Шийдвэрлэх арга зам

32

Малын төрөл хоорондын бүтэц үхэр, хонины эзлэх хувийн жинг нэмэгдүүлэх

Бэлчээрийн МАА (үхэр, хонь, ямаа)-г эрчимжүүлэх

Малын үржлийн ажил үйлчилгээний нэгжтэй, бог малын шилмэл хээлтүүлэгчтэй болох, хээлтүүлэгч малыг энэ нэгжийн эзэмшилд шилжүүлэх

Эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэх Малын усан хангамжийг

сайжруулах уст цэггүй нутагт усны хайгуул хийж худаг гаргах, булаг шандын ус ашиглаж хөв байгуулах

МАА-г цаг агаарын аюултай үзэгдэл эрсдэлээс хамгаалах, МАА-н материалаг техникийн бүрдэлтэй болох

Бэлчээрийг улирлаар ашиглах, өвөлжөө хаваржааны бэлчээр хамгаалах

Баацагаан, Бууцагаан, Заг, Галуут, Баян-Овоо сумтай хил залгаа нутгийн заагийг тэмдэгжүүлэх эхний ээлжинд уст цэг хашаа хороотой болох

Удирдлага, зохион байгуулалт сумын нэгдсэн бодлогоор шийдвэрлэнэ. Үхэр хонио өсгөж малын төрөл хоорондын зохистой бүтэцэд хүргэсэн малчныг урамшуулах, үхэр хонь өсгөх хөдөлгөөнд өрнүүлэх, уралдаан зарлах, сургалт явуулах, малжуулах ажлыг үхэр хониор хийх

Удирдлага зохион байгуулалт сумын нэгдсэн бодлогоор шийдвэрлэнэ. Үхэр, хонь, ямааныхаа үүлдэрлэг байдлыг сайжруулах сонирхолтой малчдыг судлах, тэдэнд сургалт явуулж чадавхжуулах, зээл төсөлд хамрагдуулах, уралдаан зарлах, урамшуулах

Удирдлага зохион байгуулалт,дэмжлэг туслалцаагаар шийдвэрлэнэ. Малын үржлийн ажил үйлчилгээний нэгжийг төсөлд хамруулах,шилмэл хээлтүүлэгч худалдан авах, хээлтүүлэгчийг хашаа байртай болгох

Удирдлага зохион байгуулалт, сумын нэгдсэн бодлогоор шийдвэрлэнэ. Эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэх сонирхолтой иргэнийг судлах, тодруулж сургалтанд хамруулж чадавхжуулах, төсөлд хамруулах, цогцолбор фермерийн аж ахуйтай танилцуулах

Удирдлага зохион байгуулалт, сумын нэгдсэн бодлогоор хэрэгжүүлнэ. Юуны урьд уст цэггүй нутгаа тодруулах, эрэмбэлэн жил жилд хайгуул хийлгэж худаг гаргах, хөв байгуулах бололцоотой булаг шандыг судалж хөв байгуулах, гар худаг гаргах хөдөлгөөн өрнүүлэх, уралдаан зарлаж, урамшуулах, дэмжиж туслах

Удирдлага зохион байгуулалт, сумын нэгдсэн бодлогоор шийдвэрлэн. Үхэр бог малыг 2 ээлжийн хашаатай болгох, хуучин хороог сэргээн завсарлах, шинээр хашаа байр барих, өвс тэжээлийн нөөц сум баг өрхийн түвшинд буй болгох. Малтай өрх дотоод нөөцөө ашиглан тэжээл бэлтэх, малын тэжээлийн ургамал тариалах, тэжээл үйлдвэрлэх гэх мэт

Удирлага зохион байгуулалт сумын нэгдсэн бодлогоор шийдвэрлэнэ. Бэлчээрийг улиралаар ашиглаж ирсэн уламжлалыг сэргээх,усгүй нутгийг усжуулах өвөлжөө, хаваржааны бэлчээр хамгаалах эрхзүйн баримт бичиг гарган хэрэгжүүлэх бусад сумтай хил залгаа нутгийг эзэнтэй болгох,энэ нутагт өвөлжөө, хаваржаатай малчдад дэмжлэг үзүүлэх, уст цэг хашаа хороотой болоход нь туслах, төсөлд хамруулах

Мал эмнэлэг. Мал эмнэлэг нь Улсын бага хурлын тэргүүлэгчдийн 1941-12-11 ны өдрийн 81-р тогтоолоор Бөмбөгөр аймгийг анх байгуулах үед 1942 оны 2-р сард аймгийн мал эмнэлгийн хороог анх байгуулж,хожим нь малын гавъяат эмч болсон И.Лувсаннямаа тэр үеийн ЗХУ-д дээд боловсрол эзэмшсэн анхны малын их эмчээр ажиллаж байжээ 1944-1959 онд ямааны годрон,үхрийн мялзан,шүлхий,цээж,хонины цэцэг зэрэг гоц халдварт өвчинг устгаж байв Ийнхүү орчин үеийн шинжлэх ухааны мал эмнэлгийнсуурь тавигдан хөгжиж одоо зах зээлийн үед үйл ажиллагаагаа явуулсаар байна ”Монгол мал” хөтөлбөрийн хүрээнд сумын Засаг даргын Тамгын газрын мал эмнэлэг үржлийн тасаг 2010 оны 10-р сард байгуулагдан гурван орон тоотойгоор мөн хувийн хоѐр мал эмнэлэг ажиллаж байна Хувийн мал эмнэлгүүд жилд дунджаар халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд 12 төрлийн вакциныг 160,0 малд Паразит өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд 80,0 мянган мал хамруулан

33

халдваргүүжүүлэх арга хэмжээнд 15 мянган ткв талбайд хийж мал эмнэлгийн үйлчилгээг үзүүлдэг болов. Л.Жавзан эзэнтэй “Баянбумбат”, Г.Бальдир эзэнтэй “Мал-Мөнх” хоршоо мал эмнэлгийн үйлчилгээ үзүүлдэг. Мал эмнэлэгийн свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Малын эмч нарын хүрэлцээтэй Эмч нар мэргэжлээрээ олон жил ажилласан

туршлагатай Хувийн хоѐр мал эмнэлэг ажилладаг Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх вакцин

захиалгаар хангалттай ирдэг Санхүүжилтыг орон нутгийн төсвөөс шууд

олгодог

Боломж-O Паразит өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга

хэмжээ ариутгалаас нэмэлт орлого олох боломжтой

Хувийн хэвшлийн мал эмнэлэг үржлийн нэгж байгуулах

Ажлын байр нэмэгдүүлэх

Сул тал-W Мал эмнэлгийн арга хэмжээг авч явуулахад

хашаа хороо дутагдалтай Хүн хүч дутагдалтай малчдын ам бүлийн тал

хувь төв суурин газарт сургуулийн хүүхэд харж мал аж ахуйд ажиллагсад цөөрч байгаа

Саад бэрхшээл-T Паразит өвчний болон халдваргүйжүүлэх арга

хэмжээ явуулахад малчдын хөрөнгө санхүү дутагдалтай

Эм урвалж үнэтэйгээс ажлын үнэлгээ өндөр гардаг

Газар тариалан. Эрт үеэс гуравдугаар багийн Хотын булан, Бургас, Бор толгойд цагаан арвай, үхэр буудайг анхлан тариалж байсан уламжлалтай билээ. Газар тариалан нь хөдөө аж ахуйн салбар. 2014 онд нийт 63,4 га-д тариалан эрхэлсэн байна. Үүнээс үр тариа – 3,2 га, төмс -9,2 га, хүнсний ногоо – 9,2 га, тэжээлийн ургамал – 35,6 га-д тус тус тариалсан билээ. Газар тариалангийн свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Ногоочид өөрсдийн эзэмшил талбайтай Тариалангийн нөөц талбай ихтэй Усалгаатай Өрхийн тариалан хөгжсөн

Боломж-О Ногоо тарих туршлагатай Орон нутгийн хөрсөнд тарьж ургуулсан

төмс, хүнсний ногоогоор сумаа хангах боломжтой

Ажлын байр нэмэгдүүлэх Орлого нэмэгдэх Төсөл, хөтөлбөр зээл тусламжинд

хамрагдах Жимс, жимсгэнэ эмийн ургамал тариалах Газар тариаланг эрчимжсэн мал аж

ахуйтай хослон эрхлэх Малын тэжээл тариалах, тэжээл

үйлдвэрлэх Брэнд бүтээгдэхүүнтэй болох

Сул тал-W Суваг шуудуй татах, усалгаа авах хүн

хүчний хүрэлцээ муу Газар тариалангийн салбарт техникийн

хүрэлцээ хангалтгүй Иргэдийн ногоо тариалах сонирхол муу Мэргэжилтэнгүй /агрономич / Хөрсний үржил шимийг сайжруулдаггүй

Саад бэрхшээл-Т Цаг уурын өөрчлөлтөд өртдөг Ургамал хортон, талбайн үржил шим

муудсан Төмс, хүнсний ногооны үнэ хаш унадаг Тариаланг гар аргаар хийж хөдөлмөр

бүтээмж муутай Хотын булан үерийн усанд автагддаг

34

Жижиг дунд үйлдвэрлэл Блокны цех. 2009 îíîîñ Х.Нарантунгалаг, В.Хуягаа, Ж.Хадбаатар, Х.Мєнхбаатар íàðûí ýçýíòýé áëîêíû öåõ¿¿ä áàéãóóëàãäàæ, óëèðëûí ÷àíàðòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. Öåõ¿¿äийг БНÕАУ-ä ¿éëäâýðëýñýí öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, òåõíèê õýðýãñëýýð á¿ðýí õàíãàñàí. Æèëäýý 40000 øирхэг áëîê ¿éëäâýðëýäýã. Модон óðëàëûí öåõ. Çàõèàëãààð гэрийн модон материал сийлбэр , ìîíãîë ãýðèéí хаалга , á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã. Àâòî çàñâàð. Б.Цэвэгдорж эзэнтэй аâòî çàñâàðûí ãàçàð íü ãàãíóóð õèéõ, äóãóé íºõºõ, ìàøèí óãààõ, ñýâ çàìàñê ãàðãàæ áóäàõ çýðýã ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã. Мєн Б.Эрдэнэ-Очир, Насантогтох, Л.Батсђх нар дугуй засварын ђйл ажиллагаа явуулдаг. Жижиг дунд үйлдвэрийн свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S

Боломж-O

Сул тал-W

Саад бэрхшээл-T

Худалдаа үйлчилгээ Компани, хоршоо. Бємбєгєр арвай ХХК, Баян Бємбєгєр ТББ, Хонгор арвай хоршоо, Шђтээн нутаг хоршоо, Дааган суврага, Их эрхэт сђрэг, Буянт Сэрвэн, Дулаан цэнхэр ХХК ђйл ажиллаггаа тогтмол явуулж байна. Худалдаа. Õ¿íñ áàðààíû çîðèóëàëòòàé 19 äýëã¿¿ð àæèëуулдаг. ѓðãºí õýðýãëýýíèé хђнс, áàðàà, ìàøèí òåõíèêèéí ñýëáýã õýðýãñýë çýðãèéã õóäàëäààëàõààñ ãàäíà ìàëûí ò¿¿õèé ýä õóäàëäàí àâ÷ çàõ çýýëä áîðëóóëäàã. Ахуйн үйлчилгээний цэг. Хоршоо бђлэг ђйлдвэрлэлээр гýðýýðýý ãóòàë õóâöàñ оѐж, öàã, ãàð óòàñ çàñâàðëàäàã. Ìºí ¿ñ÷íèé ãàçàð 1, õàëóóí óñíû ãàçàð 1 àæèëëàäàã. Çî÷èä áóóäàë. “Ямбат хайрхан”, “Чандмань” ÕÕÊ, “ЗДТГ, Сургууль” çýðýã àæ àõóéí íýãæ¿¿ä çî÷èä áóóäëûí ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ áàéíà. Худалдаа үйлчилгээний свот (SWOT) шинжилгээ

35

Давуу тал-S

Боломж-O

Сул тал-W

Саад бэрхшээл-T

Аялал жуулчлал. Нутгийн үзэсгэлэнт болон түүх соѐлын дурсгалт газрыг түшиглэн амралт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх боломжтой. Баруун аймгийн болон өөрийн аймгийн Бууццагаан, Хүрээмарал, Баянбулаг зорчигчид, амрагчид, жуулчид манай сумын Байдаргийн голын сав дагуух үзэсгэлэнт газруудыг үзэж сонирхдог мөн манай сумын залуучууд, ахмадууд Хөвсгөл, Архангай, Өвөрхангай аймаг болон БНХАУ, ОХУ, Солонгос улсын зарим мужуудад зорчин аялж байна. Аялал жуулчлалын свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S

Боломж-O

Сул тал-W

Саад бэрхшээл-T

ДЭД БҮТЭЦ Эрчим хүч. Тус суманд 2007 онд 35квт ЦДАШ-ын төвлрсөн эрчим хүчинд холбогдсон. Малчин өрхүүд нар, салхины сэргээгдэх эрчим хүч ашигладаг. Зам тээвэр. Сумын хэмжээнд 285 автомашин, 510 мотоцикль, зэрэг тээврийн хэрэгсэлтэй. Аймаг сум, баг, малчин өрхүүдийнхооронд шороон замаар холбогдсон.

36

Харилцаа холбоо. Телевизийн 6 суваг хүлээн авдаг. Тоон системд шилжсэн. Мобиком, Жимобайл, Юнител, Скатель гэсэн 4 үүрэн холбооны сүлжээнд холбогдсон. Шилэн кабелаар интернетийн сүлжээнд холбогддсог. Барилга, газар зохион байгуулалт. Òóñ ñóìанä õóâèéí îðîí ñóóöíû áàðèëãà 45, õ¿íñ áàðààíû äýëã¿¿ð 22 áàðèãäñàí. Банк, санхүү. Суманд ХААН, Төрийн банкны салбар тооцооны төвүүд, “Хар ат хөгжил” ХЗХ, ажиллаж зээл, мөнгөн гүйлгээ, хадгаламжийн үйлчилгээг үзүүлдэг.

Дэд бүтцийн салбарын СВОТ (SWOT) шинжилгээ

Äàâóó òàë-S Òºâèéí ýð÷èì õ¿÷íèé íýãäñýí

ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí Õàðèëöàà õîëáîî ãàð óòàñíû

сђлжээнд холбогдсон Íóòãèéí халт ар àðâàé,

á¿òýýãäýõ¿¿íòýé Øèëýí êàáеëьä õîëáîãäсон Ìýðãýшилтэй ажиллах хђчин сайтай Бëîê ¿éëäâýðëýäýã Õîò òîõèæèëò, гудамж

байгууллагын ãýðýëò¿¿ëýã хийгдээгђй

Áîëîìæ-О Àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ Òºñºë õºòºëáºðò õàìðàãäàõ Сум хатуу хучилттай замаар холбогдох боломжтой Ìàë íÿäàëãààíû íýãäñýí öåõ, хєргђђртэй зоорь барих

Ñóë òàë-W Çàõ çýýëèéí ¿íý õàíø, áóñàä

ìýäýý ìýäýýëýë õóðäàí øóóðõàé àâàõ, äàìæóóëàõ áîëîëöîîã¿é

Õ¿¿õýä çàëóó÷óуäûг зєв боловсон єнгєрђђлэх орчин шийдэгдээгђй

Àæëûí áàéð, îðîí ñóóö õ¿ðýëöýýã¿é

Иргэд нєºö áîëîìæîî àøèãëàí хєдєлмєр эрхлэх ñàíàà÷иëãà äóòìàã Õ¿ì¿¿ñ õàìòàð÷ àæèëëàõ ñýòãýëãýý

дутмаг

Эрсдэл-T

Çýýëèéí õ¿¿ ºíäºð, õóãàöàà áîãèíî

Ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð дутагдалтай

Ìàõ, ñ¿¿ õàäãàëàõ õºðã¿¿ðòýé çîîðü áàéõã¿éгээс бђтээгдэхђђний чанар алдагдах

Байгаль цаг агаарын эрсдэлд єтрєх

НИЙГМИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ. Эрүүл мэндийн төв. Тус сумын хүний эмнэлэг нь 1936 онд “Улаан худаг” гэдэг газар эмнэлгийн анхны сууриа тавьж сувилагчийн салбараа нээсэн. Тус сумын хүний эмнэлэгт ажиллаж байсан хүмүүсээс их эмч эрхлэгч Г.Цулбуур МХЗЭ-ийн XYII их хуралд, их эмч Д.Лхамдорж МУЗН-ийн IY их хуралд, эрхлэгч их эмч Д.Оюундалай 2004-2008 онд аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчөөр тус тус сонгогдон оролцож байсан. Сумын эрүүл мэндийн төв нь 2004 онд ЭМЯ-наас шалгаруулдаг “Хүүхдэд ээлтэй” эмнэлгийн болзлыг ханган ажиллаж байна.

Аймгийн ЭМГ-аас сумдын эмнэлгүүдийн дунд жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн туршлага солилцох уулзалтанд спорт тэмцээн, тэргүүн туршлагаар эхний 5 байрт тогтмол эзэлж ирлээ. Одоо их эмч 2, эх баригч, сатистикч бага эмч, НЭМА, ахлах сувилагч, вакцинатор, лаборант, эм найруулагч тус бүр 1, багийн бага эмч 3, ээлжийн сувилагч 5 бусад ажиллагсад 13 нийт 30 хүн ажиллаж байна.

37

Бөмбөгөр сум 2964 хүн амтай, нийт хүн амын 30 гаруй хувь нь сумын төвд, 70 орчим хувь нь багт амьдарч байна. Жилдээ даюхардсан тоогоор 9258 хүн үзлэгт хамрагдаж үүнээс 45 хувь нь урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдаж байна. 358 удаа түргэн тусламжийн дуудлагаар, 98 жирэмсэн хяналтанд эхний 3 сартай 96 хувь хяналтанд авч, суманд 18 эх төрүүлсэн. Жилдээ 13 хүн нас барж байгаагаас тэргүүлэх байранд осол гэмтлийн нас баралт эзэлж байна. 0-5 насны 415 хүүхдийг 92 хувьтай хянаж дархлаажуулатанд 100 хувь, хоол тэжээлийн дутагдалтай 18 хүүхдийг хоол тэжээлийн нэмэлт сургалтанд бүрэн хамруулснаар хүүхдийн суурь өвчлөл буурсан байна. Стационарт жилдээ 258 хүн хэвтэн эмчлүүлж, ор хоног 8,2 байна. Нийт төрөх насны 848 эмэгтэй хянагдаж байгаагаас эдгээрийн 50 хувь жирэмслэлтээс сэргийлэх арга хэрэглэж байна. ЭМБО сургалтанд жилдээ давхардсан тоогоор 11508 хүн хамрагдаж иргэдийн мэдлэг, дадал хандлага дээшилж байна. Глобаль сангийн санхүүжилт, Гал голомт төслийн дэмжлэгтэйгээр гар аргаар алт олборлогч олон нийтийн дунд ХДХВ/ДОХ/БЗДХ-аас урьдчилан сэргийлэх “БаянБөмбөгөр” төсөл хэрэгжиснээр иргэдийн дундах мэдлэг сайжирч БЗДХ тэмбүү өвчлөлийн тохиолдлын тоо буурлаа. Сайн дурын дархлаажуулалтанд 358 хүүхэд хамруулснаар сүүлийн 5 жилд халдварт шар өвчний тохиолдол бүртгэгдээгүй байна. Эрүүл мэндийн салбарын свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Эмч мэргэжилтэн, боловсон хүчин хангагдсан Баг бүр эмчтэй, унаагаар хангагдсан Зайлшгүй шаардлагатай эмийн хангалт 85% Лабораторын тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан, шинжилгээ

хийж байгаа Гүний худагтай Багаар ажиллах чадвартай Эмнэлгийн зориулалтын барилгатай Иргэдэд эрүүл мэндийн боловсрол олгох нөхцөл бүрдсэн Суманд ажиллаж буй сайн санааны идэвхтэн чадваржсан ДОХ\БЗДХ-аас урьдчилан сэргийлэх төсөл хэрэгжиж

байгаа Хувийн орон сууц баригдаж, айл өрхүүд халуун усанд орох

нөхцөлөө бүрдүүлэн, эрүүл мэнд ,ариун цэвэр сайжрах, нөхцөл бүрдэж байгаа

Сумын иргэд чанарын баталгаа хангасан хүнсний ногоо тариалж, хэрэглэдэг

Гал голомт төсөл хэрэгжсэнээр тураал, өсөлтийн хоцрогдол, суурь өвчлөлтэй хүүхдийн тоо буурсан

ЭХО, зүрхний цахилгаан бичлэгийн аппараттай Төрөлт нэмэгдэж сумын хүн ам нэмэгдэж байгаа

Боломж-О Түргэн тусламжын машин нь анхан

шатны тусламж үзүүлэх тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон бага оврын жип машинтай болох

Хотын буланд сувилал ажиллууах Хөтөлбөр төсөлд хамрагдах

салбарын ажиллагдсд Хувийн эмнэлэг байгуулах Иргэдийг идэвхижүүлэх Мэргэшсэн, мэргэжлийн зэрэтэй эмч

ажилчдын тоог нэмэгдүүлэх Зайны сургалтанд хамрагдах Эрүүл мэндийн төв номын сантай

болох

38

Сул тал-W Өрөө тасалгааны хүрэлцээ муу Халаалтын систем доголдолтой, цонх дулаанаа алддаг Гүний худаг байгаа боловч усны нөөц хүрэлцдэггүй Эмнэлгийн эд хогшил болох ширээ сандал, элэгдэлд

орсон Амбулторийн барилга, эхчүүдийн амрах байр байхгүй Цэвэр бохир усны цооног ажиллахгүй Нарийн мэргэжилийн эмчээр хангагдаагүй \хүүхэд,

эмэгтэйчүүд\ Сургуулийн эмч байхгүй Гал тогооны тоног төхөөрөмж дутагдалтай Чийрэгжүүлэлтийн өрөөгүй, тоног төхөөрөмжгүй Физик эмчилгээ, ариутгалын өрөөгүй Хог хаягдал устгах иж бүрдэл байхгүй (автоклав, бутлагч

хатаагч) Багийн эмч байргүй Шинжилгээний зарим тоног төхөөрөмж дутмаг Иргэдийн бие бялдар чийрэгжүүлэх, чөлөөт цагаа зөв

боловсон өнгөрөөх спорт заал хангалтгүй Сургалтын комьпютер, принтер тоног төхөөрөмж элэгдэж

хуучирсан Эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлж буй түргэн

тусламжийн УАЗ 69 машин хүнд өвчтөн тээвэрлэхэд боломжгүй хатуу явдалтай

Яаралтай болон зайлшгүй шаардлагатай тоног төхөөрөмж дутагдалтай

Эмнэлгийн халуун хүйтэн ус ажиллахгүй Ундны Ус хатуулаг ихтэй

Саад бэрхшээл-Т Ундны ус хатуулаг ихтэй учир элэг

цөс, ходоодны архаг өвчлөл их Хатуулаг ихтэй ус Ган зуд газар хөдлөлт Явуулын хүн ам ихтэй \ гар аргаар

алт олборлогчид\ төв зам дагуу Халдварт өвчин гарах эрсдэл ихтэй Тээврийн хэрэгсэл олширсонтой

холбоотой осол гэмтэл ихссэн Иргэдийн зан харьцаа, ѐс суртахуун,

ухамсар муудсан Сумын төв тэлж хөгжихөд газар нутаг

тогтоцын хувьд тохиромжгүй Хогийн цэгийн байрлал буруу тул

халдварт өвчин гарах магадлал их

Эрүүл мэндийн салбарын тулгамдсан асуудал, гийдвэрлэх арга зам

Тулгамдсан асуудлууд Хэрэгжүүлэх арга зам

39

Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол хангалтгүй

Осол гэмтлийн өвчлөл, нас баралт их Эрүүл мэндийн амбулатори, стационар,

тусгааллах, сургалт, чийрэгжүүлэлтийн өрөөний хүрэлцээ муу, урслгал буруу

Яаралтай тусламжийн тоног төхөөрөмж дутагдалтай

Эмнэлгийн тоног төхөөрөмж дутагдалтай Чийрэгжүүлэлт, уламжлалт эмчилгээний

тоног төхөөрөмж байхгүй Эмч ажилчдын алжаал тайлах өрөөгүй Стационарт хэвтэн эмчлүүлэхэд орны

хүлээгдэл их Нэн, ядуу эмзэг бүлэг, хөгжлийн бэрхшээлтэй

иргэдийн жирэмслэлт төрөлт, хүүхдээ асран хамгаалахад эдийн засаг, ахуй орчны хувьд дутагдалтай

Улаан сайрын 1-р баг хүн ам олон, газар нутгийн тогтолцооны хувьд 1 эмч ажиллахад хүндрэлтэй

Хүүхэд, өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн иргэдэд зориулагдсан сувилал байхгүй

Сумын төвд ногоо агуулах нэгдсэн зоорьгүй тул өвөл, хаврын улиралд хүнсний бүтээгдэхүүний чанар, аюулгүй байдал алдагдан иргэдэд хүрдэг

Эмнэлгийн гадна талбайн тохижолт хангалтгүй

Эмнэлгийн хог хаягдлын менежментийг сайжруулах тоног төхөөрөмжтэй болох

Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад төсөл хөтөлбөрөөр, иргэдэд ЭМБО сургалт зохион байгуулна.

Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад төсөл хөтөлбөрөөр, иргэдэд мэдлэг олгож, цагдаа хэсгийн төлөөлөгтэй хамтарч үйл ажиллагаа, хяналт шалгалт явуулна.

Шинэ эмнэлэг барих, хуучин эмнэлгийн амбулаторын барилгыг засварлах /төсвийн хөрөнгө оруулалтаар/

Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад төсөл хөтөлбөр

Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад төсөл хөтөлбөр

Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад төсөл хөтөлбөр, улсын төсөв

Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Орны тоог нэмэгдүүлэх Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад

төсөл хөтөлбөр, улсын төсөл, ЭМБО Төсвийн санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад

төсөл хөтөлбөр Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад

төсөл хөтөлбөр Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад

төсөл хөтөлбөр Орон нутгийн хөгжлийн сан, ОУБ, бусад

төсөл хөтөлбөр

СГЗ Х.Цэвлээгийн нэрэмжит “Гэрэл” есөн жилийн дунд сургууль. Тус сургууль анх 1940

оны 5-р сарын 1-нд “Зун цагийн сургууль” нэртэйгээр 10 гаруй гэртэй, 50 гаруй хүүхэдтэй, нэг анги хоѐр бүлэгтэйгээр байгуулагдаж, тэнд захирал Бадарч /Архангай/ багш Н.Чойжамц /Архангайн Өндөр-Улаан сум/ ажиллаж байжээ.

Нутаг орныхоо хүн зоныг бичиг үсэгт сурган гэгээрүүлэх үйлсэд эрдэм оюун, бие сэтгэлээ зориулж байсан Хомоолын Мишиг, Сандагийн Самдан, Бумбасын Сосорбарам, Одвоогийн Равжир, Хорлоогийн Цэвлээ, Ранзын Пагма, Далхжавын Чүлтэмжамц, Намжилын Одгарав, Содномнамжилын Сумьяа, Дашдаваагийн Чимид, Лхагвасүрэн нарын зэрэг ахмад багш нар маань энэ

сургуульд ажиллаж, эрдмийн их гэрлийг бусдад түгээж байлаа.

40

1972 онд дунд сургууль, 2009 оноос 9 жилийн сургууль болон өргөжиж, сургалтын үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Манай сургууль нь 2013-2014 оны хичээлийн жилд 357 суралцагч, 25 багш удирдах ажилтан, 13 ажилчин, 8 гэрээт ажилтантайгаар боловсролын үйлчилгээг үзүүлж байна. Удирдах ажилтан, багш нараас боловсролын зэрэгтэй 22 (магистр 3, бакалавр 19), мэргэжлийн зэрэгтэй 11 (тэргүүлэх 3, заах аргач 8) ажилладаг. Сурагчид шатар, даам, бүжиг, гар бөмбөг, хөгжим, зураг технологи, бөхийн төрлүүдээр аймаг, бүсийн тэмцээнүүдэд тогтмол амжилттай оролцож сум орныхоо нэрийг өндөрт өргөж байна. “Гэрэл” дунд сургуулийн СВОТ (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Хамран сургалт 80%-д хүрсэн Багшлах боловсон хүчин хангалттай Эко орчин бүрдэх эх суурь тавигдаж

байгаа Анги танхим хүрэлцээтэй Хүүхдийн авьяасыг хөгжүүлэх

дугуйлан, сонгон, секцийн сургалтууд тогтмол аймаг бүсийн уралдаан тэмцээнүүдэд амжилт гаргадаг

Сургуулиараа монгол бичигтэн болж байгаа

Боломж-O ОУБ-ын хөрөнгө оруулалт, төсөл хөтөлбөрүүдэд

хамрагдах Хүүхдийг хөгжүүлэхэд эцэг эх, олон нийтийн

оролцоог нэмэглүүлэх Боловсон хүчний чадварыг нэмэгдүүлэх Бага ангийг төрөлжсөн сургалттай болгох Ахлах сургууль болох Стандартад нийцсэн спорт заал, гадна талбайтай

болох Багшийн хөгжлийн жишиг төв байгуулах Цахим сургалтыг нэвтрүүлэх Цахим номын сантай болох Зан заншлын өргөө байгуулах Үйлчилгээний автобустай болох Шатар даамны спортоор аймгийн хэмжээнд

тэргүүлэх хамт олон болох

Сул тал-W Хичээлийн байранд их засвар хийх

шаардлагатай Гадаад хэл, физик, химийн лаборатори

кабинетгүй Стандарт спорт заал, талбай байхгүй Төвлөрсөн халаалт болон цэвэр бохир

усны системд холбогдоогүй Номын санд стандарт уншлагын

танхим, тоног төхөөрөмж байхгүй Ангиудын ширээ сандал, самбар

хүрэлцээгүй Эко орчин бүрдүүлэхэд услалтын

систем байхгүй

Саад бэрхшээл-T Боловсролын чиг хандлага тогтворгүй байгаа Хичээлийн байр стандарт шаардлага хангахгүй

болсон Иргэдийн шилжилт хөдөлгөөн их байна Иргэдийн амьжиргааны түвшин харилцан адилгүй Эцэг эхчүүдийн оролцоо, хандлага сул

Сургуулийн тулгамдаж буй асуудал ба шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдсан асуудлууд Шийдвэрлэх арга зам

41

Ашиглах боломжгүйг аймгийн МХГ-ын дүгнэлт гарсан

Төвлөрсөн халаалт, цэвэр, бохир усны системд холбогдоогүй

Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим байхгүй

Стандарт спорт заал байхгүй Компьютер, техник хэрэгсэл

дутагдалтай Эко орчин бүрдүүлэхэд услалтын

систем дутагдалтай Ангиудын ширээ сандал самбар

дутагдалтай Номын сан стандарт уншлагын танхим,

тоног төхөөрөмж байхгүй Гадаад спорт талбай тохижилтгүй Шилжилт хөдөлгөөн их байгаа Иргэдийн амьжиргааны түвшин

харилцан адилгүй Эцэг эхийн оролцоо, хандлага сул

Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар шинэ барилга барих, хуучин барилгад их засвар хийх

Төр захиргааны байгууллагуудтай хамтран хэрэгжүүлнэ

ОУБ-ын төсөл хөтөлбөрт хамрагдах замаар санхүүгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлэх

Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар шийдвэрлэх Төсвийн хөрөнгө оруулалт болон төсөл

хөтөлбөрийн хүрээнд шийдвэрлэх ОУБ-ын төсөл хөтөлбөрт хамрагдах замаар

санхүүгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлэх Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар Сургалтын чанарыг сайжруулж, эцэг эхчүүдийн

хандлагыг эерэгээр өөрчлөх сургалт сурталчилгааны ажлыг өргөнөөр хийх

Төр захиргаа болон олон нийтийн байгууллагуудтай холбон зуучлах, төсөл хөтөлбөрүүдэд хамруулах

Эцэг эх, олон нийт болон сургуулийн уялдаа холбоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах

“Очхон” хүүхдийн цэцэрлэг. Öýöýðëýã íü àíõ 1961 îíä îäîîãèéí 3-ð áàãт òàðèàëàí÷ íîãîî÷äûí àæëûí îíöëîãèéã õàðãàëçàí õàâàð, íàìðûí óëèðàëä 30 îð÷èì õ¿¿õýäòýéãýýð 2 îðîí òîîòîé ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð àæèëëàæ áàéæýý.1968 îíä íýãäëèéí òºñºâò öýöýðëýãèéã ñóìûí òºâä áàéãóóëàí хоѐр îðîí òîîòîé 25 õ¿¿õýäòýé, 1973 îíîîñ Àðäûí áîëîâñðîëûí ÿàìíû õàðúÿà óëñûí òºñºâò öýöýðëýã áîëîí гурван îðîí òîîòîé 25 õ¿¿õýäòýéãýýð ºðãºæèí суманд ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýж байсан. 2013 îíû áàéäëààð 18 îðîí òîîòîé, дєрвєн á¿ëýãòэй, 100 гаруй õ¿¿õýäтэй сургуулийн ємнєх боловсролын ђйл ажилллагааг явуулж áàйна.Òóñ ñóìûí õýìæýýíä õàìðàí ñóðãàõ òîéðãèéí 2-5 íàñòàé õ¿¿õýä 311, ýìýãòýé 153, ýðýãòýé 158 õ¿¿õýä áàéíà.¯¿íýýñ: ёíäñýí á¿ëýãò 100 õ¿¿õýä, áóñàä ñóðãàëòàíä 126 õ¿¿õýä тус тус õàìðóóëæ, õàìðàí ñóðãàëò 75,8 хувь òàé áàéíà. Íèéò õ¿¿õäèéí 32,1 хувь ¿íäñýí á¿ëýãò õàìðàãäàæ áàéíà. Ñóìûí íèéò õ¿í àìûí 10,6 хувь ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû õ¿¿õýä ýçýëæ áàйна. Цэцэрлэгийн хамт олон “Бид хамтдаа” уриатай сургалт хђмђђжлийн ажлаа явуулж,багш нар багаар хамтран ажилласнаар стандарт хангалт 98 хувь ,багш нар 100 хувь мэргэжилтэй боллоо.

Сургуулийн өмнөх боловсролын свот (SWOT) шинжилгээ

42

Давуу тал-S Мэргэжлийн боловсон хђчнээр бђрэн

хангагдсан Олон улсын тєсєл хєтєлбєрò õàìðàãäàæ

õºðºí㺠îðóóëàëò õèéãäñýí Хђђхдийн болоод багш ажилчдын сурч

хєгжих,ажиллах таатай орчныг бђрдђђлсэн Сургалтын хэрэглэгдэхђђний хангамж сайн Нђђдлийн болон ээлжийн, явуулын зэрэг

хувилбарт сургалтыг баг бђрт хичээлђђлдэг хамран сургалтыг 76,4% хђргэсэн

Гал тогооны цахилгаан тоног тєхєєрємжєєр бђрэн хангагдсан

Дэлхийн Зєн Олон улсын байгууллагын “Шилдэг цэцэрлэг”, “Ногоон аян” уралдааны “Шилдэг хамт олон” болсон

Боломж-О Àéìàã,óëñûí òýðã¿¿íèé öýöýðëýã, õ¿¿õäýä

ýýëòýé áàéãóóëëàãà áîëîõ Хєдєєгийн малчин єрхийн хђђхэд бђрт хђрч

ђйлчлэх Стандартын барилгыг ашиглалтанд оруулах Гадаад болон дотоод орчныг ногоон орчин

болгож, хђђхдийг амьдрах ухаанд сургах Багш нарыг магистраас дээш, туслах багш

нарыг бакалаврын зэрэгтэй болгох Гђний худаг, халуун устай болох Бага насны хђђхдийн авьяасыг нээн илрђђлэх,

хєгжђђлэх Багшийн хєгжлийг дэмжин бђсээрээ тєрєл

бђрийн уралдаан тэмцээн явуулах, харилцан туршлага солилцох

Øèíýýð òºðºë á¿ðèéí òºñºë õºòºëáºðò õàìðàãäàí õºðºí㺠áîñãîõ

Сóë òàë-W

Багшийн хєгжлийн тєв байхã¿é Сургууль цэцэрлэгийн залгамж холбоо

тєдийлєн сайн биш Мэргэжлийн дуу хєгжмийн багш байхгђй Эмч, бичиг хэргийн ажилтан, явуулын багш

зэрэг мэргэжлийн боловсон хђчин шаардлагатай

Гадаад хэл болон дуу хєгжим, бђжиг зэрэг тєрєл бђрийн дугуйлан секц хичээлђђлэх анги танхимын хђрэлцээ муу

Сургалтын техник хэрэгсэл, òоглоом наадгай хангалтгђй

Хђђхдийн нас сэтгэхђйд тохирсон орчин ђеийн тоглоомын талбайтай болох

Тєвлєрсєн халаалтын шугамд холбогдох

Сààä áýðõøýýë-T Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã áàéíãà ºñ÷

áàéãàà ó÷èð õîîëíû íýð òºðºë öººðºõ, ÷àíàðò íºëººëæ áîëçîøã¿é

Îсол аюул гарч болзошгђй Байгууллага єєрийн орлого олох боломжгђй Ǻºâðèéí óñàí õàíãàìæòàé ó÷èð õàëäâàðò

ºâ÷èí ãàðàõ ìàãàäëàë ºíäºð

Хүүхдийн цэцэрлэгийн тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж буй асуудлууд Шийдвэрлэх арга хэмжээ

43

Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

Гүн өрмийн худаг, халуун устай болох

Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх хөтөлбөр боловсруулах

Гэр цэцэрлэг 3 багт ажиллуулах

Багшийг магистраас дээш, туслах багшийг баклавр түүнээс дээш мэргэжилтэй болгох

Гадаад орчин, тоглоомын талбайг тохижуулах

Ёс заншлын өргөөтэй болох

Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагын дэмжлэгээр төсөл боловсруулан “Багш хөгжлийн төв”-ийг бүрэн тохижуулна

Байгууллагын гадна гүн өрмийн худагтай болж цэвэр бохир усны шугам сүлжээг сайжруулах төсөл хэрэгжүүлнэ

Дуу хөгжим, биеийн тамир, бүжиг,чийрэгжүүлэлтийн зэрэг хүүхдийн сурч хөгжих орчны стандартыг бүрэн хангасан байна

Жил бүр малчдын хүүхдийг сургалтанд хамруулж хамран сургалтын 100% хүргэсэн байна Хөдөөд хүрч үйлчлэх үйлчилгээний хүртээмж нэмэгдэнэ

Багшлах боловсон хүчний чанарыг дээшлүүлэн багшийг магистраас дээш, туслах багшийг баклавар түүнээс дээш мэргэжилийн зэрэгтэй болгосон байна

Тоглоомын талбайг бүлэг бүрээр иж бүрэн тохижуулна Уламжлалт сурган хүмүүжүүлэх арга ухааныг дэлгэрүүлж

“Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх” боломж бүрдэнэ

Соѐлын төв. Бөмбөгөр сумын Соѐлын байгууллага нь 1940 онд “Улаан гэр” нэртэйгээр нэг хүний орон тоотой анх байгуулагдаж эрхлэгчээр нь тус сумын иргэн Сономдоогийн Жамсран ажиллаж байжээ. 1958 онд кино салбар байгуулагдсан. 2000 оноос эрхлэгч, номын санч, үйлчлэгч гэсэн орон тоотойгоор ажиллаж байгаад 2007 оноос Соѐлын төвийн бүтэц орон тоонд өөрчлөлт орж, дуу хөгжмийн багш,бүжгийн багш гэсэн орон тоо бий болсноор үндсэн 5 ажилтантайгаар иргэдэд соѐлын үйлчилгээ хүргэн ажиллаж байна. Тус соѐлын төв нь сүүлийн 10 гаруй жил аймагтаа ажлаараа тогтмол эхний 5 байрт шалгарч 2008 онд 1-р байранд орсон. 2008 онд соѐлын төвийн 150 хүний суудалтай шинэ барилга ашиглалтанд орсноор үйлчилгээний чанар хүртээмж нэмэгдэж үйлчлүүлэгчдийн тоо, соѐлын төвөөс зохион байгуулж байгаа урлаг соѐлын арга хэмжээнүүдийн төрөл тоо нэмэгдэж дугуйлан сургалтанд суух иргэдийн оролцоо нэмэгдсэн байна. 2008 онд 4 сая төгрөгийн техник хэрэгсэл, 2012 онд “Тогтвортой амьжиргаа-2” төслийн хүрээнд 8,2 сая төгрөгийн хөгжим техник хэрэгсэл, 6 сая төгрөгийн үндэсний хөгжмийн шинэчлэл хийгдсэн. Тус сумын Соѐлын байгууллага нь 1970, 1984 онуудад аймагтаа соѐл урлагийн 3 хоногийг амжилттай зохион байгуулан “Учиртай гурван толгой”, ”Сонин думаа” ,”Тус биш ус” зэрэг жүжгүүдийг найруулан тавьж байжээ. Соѐлын төв нь жилдээ дунджаар 12-14 мянган хүнд соѐлын үйлчилгээг хүргэдэг 11000 гаруй номын фондтой, 20 уншигчийн суудал бүхий номын сан, 103 ширхэг үзмэртэй Орон нутаг судлах танхим, 150 хүний суудалтай соѐл урлагийн заал танхимаар иргэдэд соѐл урлагийн үйлчилгээг хүргэн ажиллаж байна.

Соѐлын салбарын свот (SWOT) шинжилгээ

44

Äàâóó òàë-S 2008, 2013 îíóóäàä àéìãèéíõàà ñî¸ëûí

òºâ¿¿äèéí äóíä ажлын ђзђђлэлтээр 1-5 áàéð, 2006 îíä ñóìûí øèëäýã áàéãóóëëàãà, 2010 онд аймгийн соѐлын салбарт шилдэг байгууллага болсон

Àæèëëàãсаäûí óð ÷àäâàð ñàéí Àæèëëàãñàäûí àæëûí ¿ð ä¿íä àéìàã á¿ñèéí

óðàëäààí òýìöýýíä òîãòìîë àìæèëò ãàðãàäàã Íóòàã äýâñãýðèéí áàéäàë, äýä á¿òöèéí õóâüä

àéìàãòàà îéðõîí, ºíäºð õ¿÷äýëä õîëáîãäñîí Òºðèéí áà òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäûí

óÿëäàà õîëáîî ñàéí ó÷èð ¿éë÷èëãýýã ºðãºæ¿¿ëýõ îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé

Áàðèëãà áàéãóóëàìæûí õóâüä àøèãëàëòàíä îðîîä óäààã¿é

Òåõíèê àïïàðàòóð õýðýãñýëèéí õóâüä áîëîìæòîé

Õàëààëòûí àñóóäàë øèéäýãäñýí

Áîëîìæ-O Òºñºë õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé Ò¿íø¿¿ä çóó÷ëàã÷èäòàé õàìòðàí àæèëëàæ

õàíäèâ òóñëàìæ àâàõ áîëîìæòîé Èæèë òºñòýé á¿òýýãäõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý

¿ç¿¿ëäýã áàéãóóëëàãóóäòàé àæëààðàà óðàëäàæ àæèëëàх

Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàх

Òºðèéí áà òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàäàã

Àðäûí àâúÿàñòíóóäûã ò¿øèãëýí ñî¸ë óðëàãèéã õºãæ¿¿ëýõ

Ñóë òàë-W Îð÷èí ¿åèéí ìåíåæìåíò, ìàðêåòèíãèéí îëîëò

àìæèëòààñ õýðýãëýõ íü äóòìàã Íèéò àæèëëàãñàä èäýâõè ñàíàà÷èëãà ãàðãàí

àæèëëàõ òàë äýýð äóòàãäàëòàé Ñî¸ëûí òºâèéí òºñºâ áàãà òóë îëîí òºðëèéí

àæèë, ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõàä çàðäàë õ¿ðýëöäýãã¿é

Íîìûí ñàí, ìóçåéä çààâàë áàéâàë çîõèõ òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ áàéõã¿é

ªðººí¿¿ä äóó ÷èìýý òóñãààðëàã÷ã¿é Öàõèì òîíîã òºõººðºìæèéí õ¿ðýëöýý ìóó,

äàãàëäàõ òºõººðºìæ¿¿ä áàéõã¿é Íîìûí ñàí, ÎÍÑÒ-ûí áàðèëãàä îéðûí

æèë¿¿äýä çàñâàð õèéãäýýã¿é

Áýðõøýýë-T Ñî¸ëûí ñàëáàðò õýðýãæäýã òºñºë äóòìàã Тєсєв хђрэлцдэггђй аялал жуулчлал

хєгжих хєрс суурь тавигдаагђй хàìòûí àæèëëàãààíû òîãòâîðòîé ãýðýý õýëýëöýýðã¿é

Êîìïüþòåð, âèäåî êàìåð çýðýã îð÷èí ¿åèéí òåõíèê õýðýãñýëã¿éãýýñ ñî¸ëûí ºâ òýýã÷äèéã á¿ðýí áàðèìòæóóëàõ áîëîìæ áàãà

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí óÿëäàà õîëáîî ìóó

45

Соѐлын салбарын тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж буй асуудлууд Шийдвэрлэх арга хэмжээ

Спорт. ._........................................... .........................++ ...................................+++ Спортын салбарын свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S

Боломж-О

Сул тал-W

Саад бэрхшээл-T

Спортын салбарын тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж буй асуудлууд Шийдвэрлэх арга хэмжээ

46

Байгаль орчин. Тус суманд тєрийн захиргаанд байгаль орчны ажлын бђтцийн эхлэл 1955 онд тавигдаж, одоо сумын хэмжээнд байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч 1, байгаль хамгаалагч 1, идэвхтэн байгаль хамгаалагч 10, давхардсан тоогоор нийт 15 хђний бђрэлдэхђђнтэйгээр ажиллаж байна. Байгалийн ђзэсгэлэнт болон тђђх соѐлын газрууд ихтэй. Байгаль орчны свот (SWOT) шинжилгээ

Давуу тал-S Бэлчээрийн газрын хэв шинжийг

агуулсан Эзологийн цэвэр орчин Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх баазтай Эртний түүхэн дурсгалын газартай Маш цэнгэг уст Өлзийт, Байдраг голтой,

ховор ан амьтад Ашигт малтмалын бүрэн нөөцтэй

Боломж-О Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх Уул уурхайн ашигт малтмал ашиглах Усан аялал Ан агнуурын турист

Сул тал-W Цэвэр усны нөөц Уул уурхайн боловсон хүчин Бэлчээрийн гарц Түүхэн дурсгалт газрын сургалт

сурталчилгаа

Саад бэрхшээл-T Цөлжилт эрчимтэй явагдаж байна Ургамалын зүйлийн бүрдэл цөөрсөн Экологийн тэнцвэрт байдал алдагдсан

Байгаль орчны салбарын тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга зам

Тулгамдаж буй асуудлууд Шийдвэрлэх арга хэмжээ

47

Байгаль орчны хууль тогтоомжийн зөрчил

Цөлжилт эрчимтэй явагдаж, экологийн тэнцвэрт байдал алдагдаж байгаа

ХАМО иргэд газрын хэвлийг их хэмжээгээр эвдэж байгаа

Усан хангамж болон худаг, булаг шанд багасаж байгаа

Байгаль орчны хуулийн талаар иргэдэд тогтмол сургалт зохион явуулах

Цөлжилттэй тэмцэх аян өрнүүлж ногоон зурвасын хэмжээг нэмэгдүүлэх

ХАМО иргэдийг нэгдсэнт зохион байгуулалтанд оруулж нөхөн сэргээлтийг тогтмол хийлгэж байх

Усан хангамжийг зүй зохистой ашиглаж усны эхийг хашиж хамгаалах

3.6. Сумын эдийн засагт хийсэн дүн шинжилгээ Хүн ам, ажил эрхлэлтийн үзүүлэлтийн судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Сумын нийт хүн ам 2710 2767 2846 2924 2966

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам 1295 1295 1398 1372 1382

Ажил эрхлэлт хүн ам буюу ажиллагчид 1252 1329 1358 1339 1319

Мал аж ахуй 1078 1156 1169 1145 1057

Газар тариалан 10 8 10 16 48

Уул уурхай 8 15 14 13 10

Цахилгаан дулаан 3 3 3 4 3

Холбоо,тээвэр 2 2 2 5 4

Худалдаа,үйлчилгээ 23 25 22 25 30

Төрийн захиргаа 27 27 28 30 39

Боловсрол 64 66 68 71 66

Эрүүл мэнд 25 27 27 30 30

Бусад 12 15 32

Хүн амын амын өсөлт 2009-2013 онтой харьцуулахад 256 хүнээр өссөн. Салбараар авч үзэхэд ажилчид 97.4 хувь бусад салбарт ажиллагсад 2.6 хувийг эзэлж байна. Мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн үзүүлэлтийн судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Нийт малын тоо 110105 102211 128128 149582 167024

Тэмээ 182 190 205 213 207

48

Адуу 4194 3671 4097 4839 5574

Үхэр 1621 1401 1783 2260 2829

Хонь 16928 16951 21141 29510 34987

Ямаа 87180 79998 100902 112721 123427

Мал сүрэг 2000 оны ган зудны дараа сумын мал 20500 толгой болж буурсан боловч 2009-2013 он байдлаар 4 төрөл дээрээ өсч нийт малд эзлэх хувь тэмээ-0.2 хувь, адуу-3.4 хувь, үхэр-1.5 хувь, хонь-18.2 хувь, ямаа-76.7 хувийг эзлэж байна. Эдийн засгийн өсөлтийн судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Үр тариа ( тн ) 1.0 0.5 1.5 2.5 2.5

Төмс ( тн) 56.3 96.0 98.4 75.6 46.8

Хүнсний ногоо ( тн ) 106.3 112.0 78.0 27.6 71.4

Хадлан ( тн ) 0 5.0 10.0 5.0 5.0

Сүү ( мян.л ) 265.3 256.8 297.6 300.5 320.8

Мах ( тн ) 115.5 120.2 123.8 125.1 130.6

Тэмээний ноос ( тн ) 0.9 0.9 1.0 1.0 1.0

Ямааны ноолуур ( тн ) 26.1 24 30.3 33.8 37.0

Богийн арьс ( мян.ш ) 0.03 0.04 0.05 0.05 0.06

Богийн шир ( мян.ш ) 0.06 0.07 0.08 0.08 0.09

Блок ( мян.ш ) 10.0 25.0

Талх ( мян.ш ) 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0

Төмс хүнсний ногооны тариалалт хураан авалт сүүлийн 3 жил дараалан 30.0 тн буурсан нь гангын уламаас гол усны түвшин багассантай холбоотой. Харин сүү, махны нийлүүлэлт 20-20.8 хувиар нэмэгдэж байна.

Газар тариалангийн үзүүлэлтийн судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Тариалсан талбай ( га) 37.6 42.2 53.9 43.8 56.2

Үр тариа ( га ) 0.3 0.2 0.5 1.3 1.2

Төмс ( га) 6.0 12.0 12.3 12.6 3.9

Хүнсний ногоо ( га ) 10.3 10.0 11.1 9.9 14.9

Тэжээлийн таримал ( га ) 20.0 15.0 20.0 15.0 31.2

Хадлан ( га ) 0 5.0 10.0 5.0 5.0

Хураасан ургац ( тн ) 183.6 228.5 251.9 185.7 245.2

Үр тариа ( тн) 1.0 0.5 1.5 2.5 2.5

Төмс ( тн ) 56.3 96.0 98.4 75.6 46.8

Хүнсний ногоо ( тн ) 106.3 112.0 78.0 27.6 71.4

Тэжээлийн таримал ( тн) 20.0 20.0 74.0 80.0 124.5

Газар тариалан эрхлэлт сүүлийн 1 жил 12.4 га-гаар нэмэгдсэн байна. Харин төмсний тариалалт 8.7 га гаар буурч, бусад хүнсний ногоо 4.3 га гаар нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. Гол нэр төрлийн бүтээгдхүүний судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

49

Нийт бүтээгдхүүний үйлдвэрлэл ( сая төгрөг) 1846.1 1743.7 2192.9 2571.8 2937.0

Мал аж ахуйн 1761.5 1635.3 2050.0 2393.3 2672.3

Газар тариалангийн 2.5 2.8 3.1 3.5 3.9

Худалдаа үйлчилгээний 82.1 105.6 139.8 175.0 260.8

Дотоодын нийт бүтээгдхүүний өсөлт ( хувь) 110 115.2 119.6 120.4 124.1

Нийт бүтээгдхүүний бүтэц ( хувь ) 110 115.2 119.6 120.4 124.1

Мал аж ахуйн 111.3 120.1 124.5 128.6 130.2

Газар тариалангийн 92.5 113.6 122.1 128.4 131.2

Худалдаа үйлчилгээний 123.1 136.5 145.4 123.8 133.9

Гол нэрийн бүтээгдхүүний өсөлт 2009-2013 онд жил бүр 20.4 хувийн өсөлттэй байна. Энэ нь мал сүрэг, бараа бүтээгдхүүний худалдан авалт эрэлт нийлүүлэлт, хүн ам өссөн үзүүлэлттэй холбоотой. Сумын орон нутгийн орлого зарлага ( мян.төг )

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Орон нутгийн төсвийн орлого 33437.4 49729.4 62111.2 77503.7 84008.3

Малын татвар

ИОТТХ татвар 2816.1 968.8 5201.1 4664.8 3679.0

Патент 420.0 411.4 1842.0 687.0 2064.0

Үл хөдлөх хөрөнгө 177.0 309 552.5 675.8 652.1

Бууны татвар 90.0 188 180 211.8 131.0

Улсын тэмдэгтийн хураамж 802.0 953.2 1567.9 2465.6 2186.6

Газрын төлбөр 1906.5 6868.5 6888.7 6841.5 4138.7

Хүү торгууль 2000.0 2717 2371.4 560.0 1449.0

Төсөвт байгууллагын өөрийн орлого 571.0 300 300.0

Суутган ХАОАТ 24654.8 27748.4 38319.9 60917.2 69407.9

Бусад татвар 9265.1 5187.7 480 0

Төсвийн нийт орлого 580451 651630 745136.8 1179263.0 1230606.7

Төсвийн нийт зарлага 579353 648632 618516.6 1119511.6 1224271.0

2009-2013 оны орон нутгийн орлогын төлөвлөгөө 98,5-120,3 хувь биелэгдэж Төсвийн нийт орлого 2009 оноос 1 дахин нэмэгдсэн байна. Аж ахуйн нэгж, байгууллага, бизнес эрхлэгчдийн тоо

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Нөхөрлөл

Компани 4 6 8 9 14

Хоршоо 3 4 5 5 9

Улсын үйлдвэрийн газар

Төсөвт байгууллага 6 6 7 7 7

Төрийн бус байгууллага 3 4 5 5 6

Шашны байгууллага

50

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч 12 18 20 20 22

Аж ахуй нэгж байгууллага 2009-2013 онд 2 дахин, төрийн бус байгууллага 1 дахин нэмэгдсэн байна. 2013 оны багийн үзүүлэлт

Багийн нэр

Ну

таг

дэв

сгэ

р

мя

н.г

а

Су

мы

г тө

вө

өс

ба

г

хүр

тл

эх

зай

км

-ээр

Ни

йт ө

рх

АБ

ДТ

ДО

-то

й ө

рх

Үүн

ээ

с:

нэн

яд

уу

өр

х

Су

ур

ин

хүн

ам

Үүн

ээ

с:

эм

эгт

эй

АБ

ДТ

ДО

-то

й

өр

хи

йн

ам

бү

л

Нэн

яд

уу ө

рхи

йн

ам

бү

л

Ма

лгү

й ө

рх

Ма

лгү

й ө

рхи

йн

ам

бү

л

Улаан сайр 102.6 45 269 31 4 1033 501 127 14 16 48

Хөх толгой 92.4 18 213 63 39 721 365 219 110 15 45

Бургас 78.0 35 153 22 6 477 219 84 28 16 41

Задгай 25.6 0 213 36 11 735 384 159 40 74 214

Дүн 304.5 98 848 152 60 2966 1469 589 192 121 348

2009-2013 онтой харьцуулахад багийн нийт хүн ам өсч, нийт өрхийн 14.3 хувь малгүй байна.

Олон улсын байгууллагаас хэрэгжүүлж буй төсөл, хөтөлбөрүүд

ДЗОУБ-ын төслөөр. “Дэлхийн зөн Баянхонгор-2” ОНХХ тус суманд 2005 оноос эхлэн

боловсрол, эрүүл мэнд, МАА, эдийн засаг, хүүхэд ивээн тэтгэх хөтөлбөр гэсэн 5 чиглэлээр

төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Сүүлийн жилүүдэд төслийн нийт 250,0 гаруй сая төгрөгийн

хөрөнгө оруулалт хийгдсэн. Хурга төсөл, хүнсний ногоо, газар тариалангийн тоног төхөөрөмж,

чийрэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж, цэцэрлэгийн анги танхимыг иж бүрэн тохижуулалт,

сургуулийн хүүхэд хөгжлийн төв, шатарын клуб, баг ангийн иж бүрэн тохижуулалт, мужааны

тоног төхөөрөмж, дугуй засварын төв, цэцэрлэгийн зөөлөн эдлэл хүүхдийн тоглоом, гэр

дэмжлэг зэрэг дэмжлэг үзүүлсэн. Тус төслийн төлөөлөгчөөр Л.Оюун-Эрдэнэ ажиллаж байна.

Дөрөв. СУМЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

4.1. Сумын хөгжлийн алсын хараа

Есөн хайрханаа шүтэж, хүний хөгжлийг дээдэлсэн, дэд бүтэц, жижиг дунд үйлдвэрлэл,

аялал жуулчлал хөгжсөн, хаа-н салбарын эрчимжилтээр аймаг, бүс нутагтаа тэргүүлсэн,

байгаль орчинд ээлтэй, эдийн засгийн чадавхи сайтай сум болно.

4.2. Сумын эдийн засгийн хөжглийн зорилго, зорилтууд

Зорилго Зорилтууд

1. Эдийн засгийн салбарыг эрчимжүүлэн хөгжүүлж, үр ашиг чадавхийг дээшлүүлэн, тогтвортой хөгжлийг хангаж,

1.1. Бэлчээрийн мал аж ахуйг эрчимжүүлэн, улаан ямааг омог болгон баталгаажуулж, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэн, эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлж, эрсдэлээс хамгаалах нөхцөлийг сайжруулах

51

өөрийгөө тэтгэсэн, бусдаас хараат бус салбаруудтай болох

1.2. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг механикжуулж, орчин үеийн дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэн, төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, арвайн гурилаар сумынхаа хэрэгцээг бүрэн хангаж, 4-өөс доошгүй бренд бүтээгдэхүүнтэй болох

1.3. Орон нутгийнхаа нөөцөд түшиглэсэн ЖДҮ-г ... –г байгуулж, зах зээлд өрсөлдөх чадвар бүхий бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

1.4. Байгалийн үзэсгэлэнт, түүхийн дурсгалт газруудаа түшиглэн, иргэд, аж ахуйн нэгжийн оролцоотойгоор аялал жуучлалын бааз, амралт сувилалын газар ... байгуулах

1.5. Худалдаа, нийтийн ахуйн үйлчилгээний хүрээнд ард иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангасан үйлчилгээ явуулж, эрүүл аюулгүй чанартай бүтээгдэхүүнээр бүрэн хангах

2. Дэд бүтцийг хөгжүүлэн, бизнесийн хөгжил, айл өрх, иргэдийн амьдралын чанарыг хангах таатай орчинг бүрдүүлэх

2.1. Орон нутгийн замын нөхцлийг сайжруулан, аймгийн төвтэй холбосон хатуу хучилттай замтай болж, Өлзийт голд гүүр тавих

2.2. Эрчим хүчний өргөтгөл хийж, инженерийн шугам сүлжээтэй болж, цахилгаан, дулаан, усны хангамжийг сайжруулах

2.3. Төв суурин газрын ундны ус, худаг, булаг шандыг цэвэршүүлэх тоног төхөөрөмжөөр хангах

2.4. Холбоо мэдээллийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулан, багуудыг тоног төхөөрөмжөөр хангах

2.5. Бизнесийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, банк санхүүгийн үйлчилгээг сайжруулан, бизнесийн дэмжих тогтолцоог бүрдүүлэх

3. Хүний хөгжлийг дээдэлсэн, иргэнийхээ эрх, боловсрол, соѐл, спорт, эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангасан төр, нийгмийн үйлчилгээг өөрсдийн нь оролцоонд тулгуурлан хүн бүрт нээлттэй, хүртээмжтэй хүргэх

3.1. Төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмж, материаллаг баазыг сайжруулан, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм, төрийн байгууллагын түншлэл хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, иргэдийн сэтгэл ханамжийг 90-ээс доошгүй хувьд хүргэх

3.2. Хүүхдэд ээлтэй ЭКО болон сургалтын орчин бүрдүүлж, хөрвөх чадвартай мэргэжлийн багшаар ханган, хамран сургалтыг 100, стандарт хангалтыг ... хувьд хүргэж, бүх нийтийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээг чанаржуулж, бичиг үсэг үл мэдэгчгүй болох

3.3. Хүүхдэд ээлтэй орчны стандартыг хангаж, СӨБ-ын хамран сургалтыг 100 хувьд хүргэх

3.4. Соѐл урлагийн байгууллагын менежментийг сайжруулан, мэргэжлийн боловсон хүчнээр хангаж, материаллаг баазыг бэхжүүлэн, үйлчилгээний төрөл, чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх

Зорилт-3.5. Бүх нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлж, үндэсний бөх, жудо, гар бөмбөг зэрэг спортын төрлүүдээр аймаг, бүс нутаг, үндэсний болон олон улсын хэмжээний нэртэй тамирчдыг төрүүлэх

52

Зорилт-3.6. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд орчин үеийн дэвшилтэт технологи, зайны оношилгоог нэвтрүүлж, иргэдийн эрүүл аж төрөх мэдлэг, хандлагыг 60 хувиар нэмэгдүүлж, дундаж наслалтыг улс, аймгийн түвшнээс дээгүүр болгох

Зорилго-4. Байгаль орчныг хамгаалж нөөцийг зүй зохистой ашиглан хүний эрүүл орчинд амьдрах эрхийг хангасан тогтвортой хөгжлийг буй болгох

Зорилт-4.1. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгож, ногоон байгууламжийг 500 га-аар нэмэгдүүлэн орчны доройтлыг багасгах

4.3. Төлөвлөгөөний зорилго, зорилтын хүрээнд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, төслүүд

Зорилго-1. Эдийн засгийн салбарыг эрчимжүүлэн хөгжүүлж, үр ашиг чадавхийг

дээшлүүлэн, тогтвортой хөгжлийг хангаж, өөрийгөө тэтгэсэн, бусдаас хараат бус

салбаруудтай болох

Зорилт 1.1. Бэлчээрийн мал аж ахуйг эрчимжүүлэн, улаан ямааг омог болгон баталгаажуулж, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэн, эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлж, эрсдэлээс хамгаалах нөхцөлийг сайжруулах

Хөтөлбөр 1.1.1. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжүүлж ашиг шимийг дээшлүүлэх

Төсөл 1.1.1.1. Бөмбөгөрийн улаан ямааг омог болгон баталгаажуулах

1.1.1.2. Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлж цөм сүрэн буй болгох

1.1.1.3. Монгол үүлдрийн үхрийг махны чиглэлийн бухаар эрлийзжүүлж махны хэвшлийн үхэртэй болох

1.1.1.4. Бөмбөгөрийн нэртэй хурдан удмын адууны угшил буй болгох

1.1.1.5. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА-тай хослон үржүүлэх

Хөтөлбөр 1.1.2. Эрчимжсэн МАА эрхлэх

Төсөл 1.1.2.1. Фермерийн аж ахуйтай болох

1.1.2.2. Мах, мах-сүүний арвин ашиг шимтэй үхэр үржүүлэх

1.1.2.3. Махны хонь үржүүлэх

1.1.2.4. Сүүний ямаа үржүүлэх

1.1.2.5. Гахай, тахианы аж ахуйтай болох

Хөтөлбөр 1.1.3. МАА-н материал техникийн бүрдэлийг сайжруулах

Төсөл 1.1.3.1. Малын усан хангамжийг сайжруулах.

1.1.3.2. Хашаа хорооны хангамжийг сайжруулж, шинээр хашаа хороо барих, хуучныг сэргээн засварлах

1.1.3.3. Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх

1.1.3.4. Бэлчээр ашиглалтыг сайжруулж өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг хамгаалах, хашаалсан бэлчээр буй болгох

Хөтөлбөр 1.1.4. МАА-г эрсдлээс хамгаалах

53

Төсөл 1.1.4.1. "Шинэ хот айл"-ын болзлыг 30-аас дээш хот айл хангаж, малчдын ая тухтай өвөлжиж хаваржих нөхцөлийг бүрдүүлэн, мал сүргийг эрсдэлээс хамгаалах

1.1.4.2. Малын хулгайн гэмт хэрэгээс урьдчилан сэргийлэх сургалт хийх

1.1.4.3. Мал эмнэлэгийн лабораторитай болох

1.1.4.4. Малын ариутгал халдваргүйтэлийн зөөврийн хашаатай болох

Зорилт 1.2. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг механикжуулж, орчин үеийн дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэн, төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, арвайн гурилаар сумынхаа хэрэгцээг бүрэн хангаж, 4-өөс доошгүй бренд бүтээгдэхүүнтэй болох

Хөтөлбөр 1.2.1. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

Төсөл 1.2.1.1. Газар тариалангийн техникийг шинэчилэн механикжуулах

1.2.1.2. Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгч өрхийн тоог нэмэгдүүлэх

1.2.1.3. Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох

1.2.1.4. Хотын булан бор толгойд услалтын системтэй болох

1.2.1.5. Малын тэжээл үйлдвэрлэх цех байгуулах

Хөтөлбөр 1.2.2. Нутагшсан таримал ургамлын сортын үр үржүүлж нөөц бүрдүүлэх

Төсөл 1.2.2.1. Үхэр буудай, цагаан арвайн үр үржүүлж нөөцтэй болох

1.2.2.2. Төмсний нутагшсан сорттой болох

Хөтөлбөр 1.2.3. Хөрсний үржил шимийг сайжруулах

Төсөл 1.2.3.1. Нутгийн нөөцийг ашиглан био бордооо үйлдвэрлэх

1.2.3.2. Хотын буланд үерийн далан байгуулах

Зорилт-1.3. Орон нутгийнхаа нөөцөд түшиглэсэн ЖДҮ-г ... –г байгуулж, зах зээлд өрсөлдөх чадвар бүхий бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

Хөтөлбөр 1.3.1. Мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүний боловсруулах үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

Төсөл 1.3.1.1. Ноос, ноолуур, арьс ширний анхан шатны боловсруулалт хийх цехтэй болох

1.3.1.2. Сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэх цех байгуулах

Хөтөлбөр 1.3.2. Хүнсний үйлдэрлэлийг эрчимжүүлэх

Төсөл 1.3.2.1. Талх нарийн боовны цехийн өргөтгөл хийх

1.3.2.2. Бор гурилын цехтэй болох

1.3.2.2. Банш, бууз, хэрчсэн гурлын цехтэй болох

Хөтөлбөр 1.3.3. Барилгын материал мод, модон эдлэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх

Төсөл 1.3.3.1. Блок, шохой, тоосгоны цехтэй болох

1.3.3.2. Мужааны цехтэй болох

54

Зорилт-1.4. Байгалийн үзэсгэлэнт, түүхийн дурсгалт газруудаа түшиглэн, иргэд, аж ахуйн нэгжийн оролцоотойгоор аялал жуучлалын бааз, амралт сувилалын газар 2-ыг байгуулах

Хөтөлбөр 1.4.1. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх

Төсөл 1.4.1.1. Уушгийн хад, Арцад дэлд жуулчны бааз байгуулах

1.4.1.2. Сүүдэртийн харз түшиглэн Ахмадын сувиллын газар байгуулах

1.4.1.3. Хотын буланд эмчилгээний сувилалтай болох

1.4.1.4. Угалз, Ямбатад ангийн отог байгуулах

Зорилт-1.5. Худалдаа, нийтийн ахуйн үйлчилгээний хүрээнд ард иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангасан үйлчилгээ явуулж, эрүүл аюулгүй чанартай бүтээгдэхүүнээр бүрэн хангах

Хөтөлбөр 1.5.1 Худалдаа, Ахуйн үйлчилгээний бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх

Төсөл 1.5.1.1. Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах

1.5.1.2. Оѐдлын цех ажиллуулах

1.5.1.3. Гутал засварын цех ажиллуулах

1.5.1.4. Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цех ажиллуулах

1.5.1.5. Үсчин, гоо сайхны салон ажиллуулах

Хөтөлбөр 1.5.2 Худалдаа үйлчилгээний чанарыг сайжруулах

Төсөл 1.5.2.1. Худалдааны супермаркеттай болох

1.5.2.2. Мах, махан бүтээгдэхүүний зоорьтой болох

1.5.2.3. Сав, баглаа боодлын цехтэй болох

1.5.2.4. Хоѐрдогч түүхий эд худалдан авах цэгтэй болох

Зорилго-2. Дэд бүтцийг хөгжүүлэн, бизнесийн хөгжил, айл өрх, иргэдийн амьдралын чанарыг хангах таатай орчинг бүрдүүлэх

Зорилт-2.1. Орон нутгийн замын нөхцлийг сайжруулан, аймгийн төвтэй холбосон хатуу хучилттай замтай болж, Өлзийт голд гүүр тавих

Хөтөлбөр 2.1.1. Замын нөхцлийг сайжруулах

Төсөл 2.1.1.1. Аймаг, сумыг холбосон 100 км-т хатуу хучилттай замтай болох

2.1.1.2. Өлзийт голын дагуу Улаан сайрын аманд гүүр барих

2.1.1.3. Төвлөрсөн халаалт инженрийн шугам сүлжээ байгуулах

Зорилт-2.2. Эрчим хүчний өргөтгөл хийж, инженерийн шугам сүлжээтэй болж, цахилгаан, дулаан, усны хангамжийг сайжруулах

Хөтөлбөр 2.2.1. Эрчим хүч, хэрэглээний усны хангамжийг сайжруулах

Төсөл 2.2.1.1. Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжийн өргөтгөл хийх

2.2.1.2. Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаднах орчны гэрэлтүүлэгтэй болох

55

2.2.1.3. Сумын ундны усны 2-оос доошгүй худагт цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, чанарыг сайжруулах

Зорилт-2.3. Холбоо мэдээллийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулан, багуудыг тоног төхөөрөмжөөр хангах

Хөтөлбөр 2.3.1. Холбоо мэдээ, мэдээллийг сайжруулах

Төсөл 2.3.1.1. Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоог нэмэгдүүлж, хөдөөгийн багуудыг холбооны орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжтэй болгох

2.3.1.2. Орон нутгийн телевизийн сувагтай болох

Зорилт-2.4. Төв суурин газрын ундны ус, худаг, булаг шандыг цэвэршүүлэх тоног төхөөрөмжөөр хангах

Хөтөлбөр 2.4.1. Барилга хот байгуулалтыг ерөнхий төлөвлөгөөгөөр зохион байгуулах

Төсөл 2.4.1.1. Сумын хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөөг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх

2.4.1.2. Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам сүлжээтэй болох, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулах

2.4.1.3. Нийтийн орон сууц барих

2.4.1.4. Спортын цогцолбор барих

2.4.1.5. Сумын төвийн дээд чиглэлд үерийн далан байгуулах

2.4.1.6. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах

2.4.1.7. Жишиг гэр хорооллыг бий болгох

2.4.1.8. Цогчин дуган барих

Зорилт-2.5. Бизнесийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, банк санхүүгийн үйлчилгээг сайжруулан, бизнесийн дэмжих тогтолцоог бүрдүүлэх

Хөтөлбөр 2.5.1. Сумын бизнес дэмжих тогтолцоог сайжруулах

Төсөл 2.5.1.1. Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын нэгжтэй болох

2.5.1.2. Бизнесийн эрх зүйн орчинг сайжруулан төр нийгмийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг тогтоох

2.5.1.3. Гадаад хамтын ажиллагааг тогтоож экспортлох нөхцлийг судлах

Зорилго-3. Хүний хөгжлийг дээдэлсэн, иргэнийхээ эрх, боловсрол, соѐл, спорт, эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангасан төр, нийгмийн үйлчилгээг өөрсдийн нь оролцоонд тулгуурлан хүн бүрт нээлттэй, хүртээмжтэй хүргэх

Зорилт-3.1. Төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмж, материаллаг баазыг сайжруулан, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм, төрийн байгууллагын түншлэл хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, иргэдийн сэтгэл ханамжийг 90-ээс доошгүй хувьд хүргэх

Хөтөлбөр 3.1.1.Төрийн байгууллагын материаллаг баазыг сайжруулах

Төсөл 3.1.1.1. ЗДТГ-ын барилгыг их засварт оруулан, гадаад, дотоод тохижилт хийх

56

3.1.1.2. Төрийн албан хаагчдын орон сууц барих

3.1.1.3. Багийн төвүүдийг “Шинэ багийн төв” төсөлд хамруулах

3.1.1.4. ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк шинэчлэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангах

3.1.1.5. Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангах

3.1.1.6. Гудамж талбайн камерийн тоог нэмэгдүүлэх

3.1.1.7. Иргэдийн хууль эрх зүйн сургалт мэдээллийн танхимтай болох

3.1.1.8. Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах.

Хөтөлбөр 3.1.2. Чадварлаг мэргэшсэн албан хаагчдаар төрийн үйлчилгээг хүргэх

Төсөл 3.1.2.1. Албан хаагчдыг сургалтанд хамруулж чадваржуулах

3.1.2.2. Сумын гамшгаас хамгаалах нөөцийг нэмэгдүүлэх

Зорилт-3.2. Хүүхдэд ээлтэй ЭКО болон сургалтын орчин бүрдүүлж, хөрвөх чадвартай мэргэжлийн багшаар ханган, хамран сургалтыг 100, стандарт хангалтыг ... хувьд хүргэж, бүх нийтийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээг чанаржуулж, бичиг үсэг үл мэдэгчгүй болох

Хөтөлбөр 3.2.1. Сургалтын таатай орчныг бүрдүүлж, боловсролын үйлчилгээг чанаржуулах

Төсөл 3.2.1.1. Хичээлийн байранд их засвар хийх

3.2.1.2. Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим, физик, химийн лабораторитай болох

3.2.1.3. Эко орчин бүрдүүлэхэд гүн өрмийн худагтай болох

3.2.1.4. Ширээ, сандал, ухаалаг самбар, компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох

3.2.1.5. Стандартад нийцсэн спорт цогцолбор гадна талбайтай болох

3.2.1.6. Цахим номын сан, стандартын уншлагын танхим, тоног төхөөрөмжтэй болох

3.2.1.7. Сургуулийн урлагийн заалтай болох

3.2.1.8. Автобус унаатай болох

3.2.1.9. Зан заншлын өргөөтэй байгуулах

3.2.1.10. Багшийн хөгжлийн жишиг төв байгуулах

3.2.1.11. АББ-ын “Гэгээрэл” төвийг өргөтгөж, амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлэх

3.2.1.12. Үндэсний хөгжмийн хамтлагтай болох

3.2.1.13. 620 хүүхдийн багтаамжтай хичээлийн шинэ байр барих, гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх

3.2.1.14. 75 хүүхдийн дотуур байрыг шинээр барих

57

Хөтөлбөр 3.2.2. Багшлах боловсон хүчнийг чадавхижуулж, тогтвор суурьшилтай ажиллуулах

Төсөл 3.2.2.1. Хөрвөх чадвартай багш нарыг бэлтгэх, магистр болон мэргэжлийн зэрэгтэй багшийн тоог нэмэгдүүлэх

3.2.2.2. Багшийг орон нутгийн болон төвлөрсөн сургалтанд хамруулах

Хөтөлбөр 3.2.3. Сургалтын чанарыг сайжруулж, олон нийтийн сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэх

Төсөл 3.2.3.1. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болох

3.2.3.2. Гар урлал болон оѐдлын жижиг цехтэй болох

Зорилт-3.3. Хүүхдэд ээлтэй орчны стандартыг хангаж, СӨБ-ын хамран сургалтыг 100 хувьд хүргэх

Хөтөлбөр-3.3.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

Төсөл 3.3.1.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

3.3.1.2. Дуу хөгжим,биеийн тамир,дүрслэх ургагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх

3.3.1.3. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Хөтөлбөр-3.3.2. Хүүхдэд ээлтэй орчныг бүрдүүлж,боловсролын үйлчилгээний чанарыг сайжруулан хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

Төсөл 3.3.2.1. 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтанд оруулах

3.3.2.2. Цэцэрлэгийн барилгыг инженерийн шугам сүлжээнд холбох

3.3.2.3. Нүүдлийн гэр цэцэрлэгийг хөдөө багуудад ажиллуулж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

3.3.2.4. Гүн өрмийн худагтай болох

3.3.2.5. Анги бүлгүүдийн тоглоом наадгайг шинэчлэх

3.3.2.6. Цэцэрлэгийг гадаад орчныг тохижуулан тоглоомын талбайг шинэчлэх

3.3.2.7. Ёс заншлын өргөөтэй болох

3.3.2.8. Хатуу, зөөлөн эдлэлийг шинэчлэх

Зорилт-3.4. Соѐл урлагийн байгууллагын менежментийг сайжруулан, мэргэжлийн боловсон хүчнээр хангаж, материаллаг баазыг бэхжүүлэн, үйлчилгээний төрөл, чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх

Хөтөлбөр-3.4.1. Үйлчлүүлэгчдийн таашаалд нийцсэн үйлчилгээний орчин бүрдүүлж, хүний нөөцийг хангах

Төсөл 3.4.1.1. Хөдөөд соѐлын үйлчилгээ явуулах авто машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болох

3.4.1.2. Кино үзвэрийн бага театртай болох

3.4.1.3. Орчин үеийн стандартын шаардлага хангасан номын санг шинээр барьж, номын фондыг нэмэгдүүлэх

3.4.1.4. Дуу, хөгжим, бүжгийн мэргэжлийн ур чадвартай багштай болох

3.4.1.5. Уран сайханчдыг урлагийн иж бүрэн хувцсаар хангах

58

3.4.1.6. Соѐлын төвийн гадна орчинг тохижуулж, ногоон байгууламжтай болох

Хөтөлбөр-3.4.2. Соѐлын өвийг хадгалж хамгаалан сэргээн засварлах

Төсөл 3.4.2.1. Түүх соѐлын үл хөдлөх, дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулж ,ном хэвлүүлэх

3.4.2.2. Түүх, соѐл, танин мэдэхүйн танхимын үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх

Зорилт-3.5. Бүх нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлж, үндэсний бөх, жудо, гар бөмбөг зэрэг спортын төрлүүдээр аймаг, бүс нутаг, үндэсний болон олон улсын хэмжээний нэртэй тамирчдыг төрүүлэх

Хөтөлбөр-3.5.1. Спорт

Төсөл 3.5.1.1. Мэргэжлийн арга зүйчтэй болох

3.5.1.2. Биеийн тамир спортын иж бүрэн хэрэгсэлтэй болж чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болох

Зорилт-3.6. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд орчин үеийн дэвшилтэт технологи, зайны оношилгоог нэвтрүүлж, иргэдийн эрүүл аж төрөх мэдлэг, хандлагыг 60 хувиар нэмэгдүүлж, дундаж наслалтыг улс, аймгийн түвшнээс дээгүүр болгох

Хөтөлбөр-3.6.1. Эрүүл мэндийн төвийн орчин тоног төхөөрөмжийг сайжруулах

Төсөл 3.6.1.1. Лабораторийн өрөөг тохижуулан, шинжилгээний тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх

3.6.1.2. Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулах

3.6.1.3. Зайн оношилгооны тоног төхөөрөмжтэй болох

3.6.1.4. Гадна талбайд биеийн тамир, чийрэгжүүлтийн иж бүрэн талбайг тохижуулж, цэцгийн мандал, мод, ногоон зүлэг бүхий талбайтай болох

3.6.1.5. Байгууллагаа түшиглэсэн хувийн цэцэрлэгтэй болох

3.6.1.6. Зориулалтын сургалтын танхим тоног төхөөрөмжтэй болох

3.6.1.7. Чийрэгжүүлэлт, алжаал тайлах танхимтай болох

Хөтөлбөр-3.6.2. Эмч мэргэжилтний мэргэжлийн ур чадвар, дээшлүүлснээр эмнэлгийн болон нийгмийн эрүүл мэндийн чанар тусламжийг сайжруулах

Төсөл 3.6.2.1. Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны зориулалтын явуулын машинтай болох

3.6.2.2. Байгалийн голомтод болон халдварт өвчний үеийн тусламжийн бэлэн байдлыг хангах тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх

3.6.2.3. Сургууль, цэцэрлэг эрүүл ахуйч эмчтэй болох

3.6.2.4. Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттай явуулах

Зорилго-4. Байгаль орчныг хамгаалж нөөцийг зүй зохистой ашиглан хүний эрүүл орчинд амьдрах эрхийг хангасан тогтвортой хөгжлийг буй болгох

Зорилт-4.1. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгож, ногоон байгууламжийг 500 га-аар нэмэгдүүлэн орчны доройтлыг багасгах

59

Хөтөлбөр-4.1.1. Ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх

Төсөл 4.1.1.1. Хунзатын талд 200 га-д мод тариалж, элсний нүүдлийг сааруулах

4.1.1.2. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн талбайд 20 га-д мод тарих

4.1.1.3. Сумын төвд ногоон байгууламжийг 1,5 га-аар нэмэгдүүлэх

Хөтөлбөр-4.1.2. Ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх

Төсөл 4.1.2.1. Экологийн боловсролыг дээшлүүлж, байгаль хамгаалахад иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх

4.1.2.2. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх

4.1.2.3. Шивээн нуруу, Тайн нуруу, Хотын булан, Дэлгэрийн эх зэрэг 12 дурсгалт газруудын хөшөө дурсгалд хайс хийж хамгаалалтыг сайжруулах

4.1.2.4. Задгай, Мөсөн, Шийрийн шанд, Ангархай, Цагаан хад, Шанд зэрэг газрын булгуудын эхийг хайсжуулан хамгаалах

4.1.2.5. Бичил уурхайчдын эвдсэн Буйлсан, Хөх хайрхан, Шүүгдэг, Сүүдэртийн булан зэрэг газруудын 120 га талбайд стандартын дагуу нөхөн сэргээлт хийх

4.1.2.6. Түүгээмэл тархацтай ашигт малтмалыг ашиглах элс, хайрга, шавар, шороон будаг зэрэг

Хөтөлбөр-4.1.3. Сумын төвд цэвэр орчинг бүрдүүлэх

Төсөл 4.1.3.1. Хогийг ландфилийн аргаар дарж устгаж, хогийн цэгийг тохижуулан хог хаягдлын менежментийг боловсронгуй болгох

4.1.3.2. Сумын төвийн айл өрхийг түлш бага хэрэглэдэг, утаагүй зуухаар хангах

Хөтөлбөр-4.1.4. Цаг агаар станцын мэдээлэл

Төсөл 4.1.4.1. Ус цаг уур орчны шинжилгээний харуулыг станц болгон өргөтгөх

4.4. Төслийн ач холбогдол эрэмбэ

№ Төслийн нэр

Төслийн эрэмбэ

Нэн

чу

ха

л

(3)

Чу

ха

л

(2)

Чу

ха

л б

иш

(1)

Ни

йл

бэр

Жи

гнэс

эн

ду

нд

аж

он

оо

1 1.1.1.1. Бөмбөгөрийн улаан ямааг омог болгон баталгаажуулах 42 16 12 70 2.43

2

1.1.1.2. Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлж цөм сүрэн буй болгох 34 25 11 70 2.33

3

1.1.1.3. Монгол үүлдрийн үхрийг махны чиглэлийн бухаар эрлийзжүүлж махны хэвшлийн үхэртэй болох 42 14 14 70 2.40

4 1.1.1.4. Бөмбөгөрийн нэртэй хурдан удмын адууны угшил буй болгох 25 31 14 70 2.16

60

5

1.1.1.5. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА-тай хослон үржүүлэх 36 19 15 70 2.30

6 1.1.2.1. Фермерийн аж ахуйтай болох 26 25 19 70 2.10

7 1.1.2.2. Мах, мах-сүүний арвин ашиг шимтэй үхэр үржүүлэх 31 25 14 70 2.24

8 1.1.2.3. Махны хонь үржүүлэх 30 24 16 70 2.20

9 1.1.2.4. Сүүний ямаа үржүүлэх 28 28 14 70 2.20

10 1.1.2.5. Гахай, тахианы аж ахуйтай болох 29 20 21 70 2.11

11 1.1.3.1. Малын усан хангамжийг сайжруулах 45 15 10 70 2.50

12

1.1.3.2. Хашаа хорооны хангамжийг сайжруулж, шинээр хашаа хороо барих, хуучныг сэргээн засварлах 43 19 8 70 2.50

13 1.1.3.3. Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх 29 26 15 70 2.20

14

1.1.3.4. Бэлчээр ашиглалтыг сайжруулж өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг хамгаалах, хашаалсан бэлчээр буй болгох 38 21 11 70 2.39

15

1.1.4.1. "Шинэ хот айл"-ын болзлыг 30-аас дээш хот айл хангаж, малчдын ая тухтай өвөлжиж хаваржих нөхцөлийг бүрдүүлэн, мал сүргийг эрсдэлээс хамгаалах 33 24 13 70 2.29

16 1.1.4.2. Малын хулгайн гэмт хэрэгээс урьдчилан сэргийлэх сургалт хийх 35 20 15 70 2.29

17 1.1.4.3. Мал эмнэлэгийн лабораторитай болох 38 25 7 70 2.44

18

1.1.4.4. Малын ариутгал халдваргүйтэлийн зөөврийн хашаатай болох 33 29 8 70 2.36

19 1.2.1.1. Газар тариалангийн техникийг шинэчилэн механикжуулах 25 29 16 70 2.13

20

1.2.1.2. Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгч өрхийн тоог нэмэгдүүлэх 22 29 19 70 2.04

21

1.2.1.3. Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох 27 29 14 70 2.19

22 1.2.1.4. Хотын булан бор толгойд услалтын системтэй болох 28 27 15 70 2.19

23 1.2.1.5. Малын тэжээл үйлдвэрлэх цех байгуулах 29 26 15 70 2.20

24

1.2.2.1. Үхэр буудай, цагаан арвайн үр үржүүлж нөөцтэй болох 31 22 17 70 2.20

25 1.2.2.2. Төмсний нутагшсан сорттой болох 26 28 16 70 2.14

26 1.2.3.1. Нутгийн нөөцийг ашиглан био бордооо үйлдвэрлэх

25 24 21 70 2.06

27 1.2.3.2. Хотын буланд үерийн далан байгуулах 18 29 23 70 1.93

28 1.3.1.1. Ноос, ноолуур, арьс ширний анхан шатны боловсруулалт хийх цехтэй болох 15 34 21 70 1.91

29

1.3.1.2. Сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэх цех байгуулах 28 23 19 70 2.13

30 1.3.2.1. Талх нарийн боовны цехийн өргөтгөл хийх 25 28 17 70 2.11

31 1.3.2.2. Бор гурилын цехтэй болох 24 30 16 70 2.11

32 1.3.2.2. Банш, бууз, хэрчсэн гурлын цехтэй болох 19 29 22 70 1.96

33 1.3.3.1. Блок, шохой, тоосгоны цехтэй болох 24 34 12 70 2.17

34 1.3.3.2. Мужааны цехтэй болох 21 34 15 70 2.09

35 1.4.1.1. Уушгийн хад, Арцад дэлд жуулчны бааз байгуулах

21 23 26 70 1.93

61

36

1.4.1.2. Сүүдэртийн харз түшиглэн Ахмадын сувиллын газар байгуулах 23 28 19 70 2.06

37 1.4.1.3. Хотын буланд эмчилгээний сувилалтай болох 15 36 19 70 1.94

38 1.4.1.4. Угалз, Ямбатад ангийн отог байгуулах 21 26 23 70 1.97

39 1.5.1.1. Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах 28 26 16 70 2.17

40 1.5.1.2. Оѐдлын цех ажиллуулах 30 21 19 70 2.16

41 1.5.1.3. Гутал засварын цех ажиллуулах 23 28 19 70 2.06

42 1.5.1.4. Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цех ажиллуулах

19 34 17 70 2.03

43 1.5.1.5. Үсчин, гоо сайхны салон ажиллуулах 19 27 24 70 1.93

44 1.5.2.1. Худалдааны супермаркеттэй болох 28 22 20 70 2.11

45 1.5.2.2. Мах, махан бүтээгдэхүүний зоорьтой болох 26 27 17 70 2.13

46 1.5.2.3. Сав, баглаа боодлын цехтэй болох 19 29 22 70 1.96

47 1.5.2.4. Хоѐрдогч түүхий эд худалдан авах цэгтэй болох 27 27 16 70 2.16

48

2.1.1.1. Аймаг, сумыг холбосон 100 км-т хатуу хучилттай замтай болох 46 13 11 70 2.50

49 2.1.1.2. Өлзийт голын дагуу Улаан сайрын аманд гүүр барих 32 23 15 70 2.24

50

2.1.1.3. Төвлөрсөн халаалт инженерийн шугам сүлжээ байгуулах 36 15 19 70 2.24

51

2.2.1.1. Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжийн өргөтгөл хийх 28 25 17 70 2.16

52 2.2.1.2. Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаднах орчны гэрэлтүүлэгтэй болох 34 22 14 70 2.29

53

2.2.1.3. Сумын ундны усны 2-оос доошгүй худагт цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, чанарыг сайжруулах 41 20 9 70 2.46

54

2.3.1.1. Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоог нэмэгдүүлж, хөдөөгийн багуудыг холбооны орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжтэй болгох 40 18 12 70 2.40

55 2.3.3.2. Орон нутгийн телевизийн сувагтай болох 32 20 18 70 2.20

56

2.4.1.1. Сумын хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөөг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх 29 24 17 70 2.17

57

2.4.1.2. Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам сүлжээтэй болох, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулах 35 23 12 70 2.33

58 2.4.1.3. Нийтийн орон сууц барих 31 20 19 70 2.17

59 2.4.1.4. Спортын цогцолбор барих 36 24 10 70 2.37

60

2.4.1.5. Сумын төвийн дээд чиглэлд үерийн далан байгуулах 33 20 17 70 2.23

61 2.4.1.6. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах 29 21 20 70 2.13

62 2.4.1.7. Жишиг гэр хорооллыг бий болгох 27 28 15 70 2.17

63 2.4.1.8. Цогчин дуган барих 23 32 15 70 2.11

64 2.5.1.1. Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын нэгжтэй болох 20 36 14 70 2.09

65

2.5.1.2. Бизнесийн эрх зүйн орчинг сайжруулан төр нийгмийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг тогтоох 17 37 16 70 2.01

66

2.5.1.3. Гадаад хамтын ажиллагааг тогтоож экспортлох нөхцлийг судлах 21 25 24 70 1.96

67 3.1.1.1. ЗДТГ-ын барилгыг их засварт оруулан, гадаад, дотоод тохижилт хийх 27 31 12 70 2.21

62

68 3.1.1.2. Төрийн албан хаагчдын орон сууц барих 32 22 16 70 2.23

69

3.1.1.3. Багийн төвүүдийг “Шинэ багийн төв” төсөлд хамруулах 38 22 10 70 2.40

70 3.1.1.4. ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк шинэчлэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангах 37 17 16 70 2.30

71

3.1.1.5. Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангах 39 22 9 70 2.43

72 3.1.1.6. Гудамж талбайн камерийн тоог нэмэгдүүлэх 35 26 9 70 2.37

73 3.1.1.7. Иргэдийн хууль эрх зүйн сургалт мэдээллийн танхимтай болох 35 23 12 70 2.33

74

3.1.1.8. Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах. 36 19 15 70 2.30

75

3.1.2.1. Албан хаагчдыг сургалтанд хамруулж чадваржуулах 50 11 9 70 2.59

76 3.1.2.2. Сумын гамшгаас хамгаалах нөөцийг нэмэгдүүлэх 33 24 13 70 2.29

77 3.2.1.1. Хичээлийн байранд их засвар хийх 28 28 14 70 2.20

78

3.2.1.2. Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим, физик, химийн лабораторитай болох 28 28 14 70 2.20

79 3.2.1.3. Эко орчин бүрдүүлэхэд гүн өрмийн худагтай болох 35 22 13 70 2.31

80

3.2.1.4.Ширээ, сандал, ухаалаг самбар, компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох 29 28 13 70 2.23

81

3.2.1.5. Стандартад нийцсэн спорт цогцолбор гадна талбайтай болох 29 27 14 70 2.21

82 3.2.1.6. Цахим номын сан, стандартын уншлагын танхим, тоног төхөөрөмжтэй болох 19 27 24 70 1.93

83 3.2.1.7. Сургуулийн урлагийн заалтай болох 27 28 15 70 2.17

84 3.2.1.8. Автобустай болох 25 23 22 70 2.04

85 3.2.1.9. Зан заншлын өргөөтэй байгуулах 22 29 19 70 2.04

86 3.2.1.10. Багшийн хөгжлийн жишиг төв байгуулах 24 30 16 70 2.11

87

3.2.1.11. АББ-ын “Гэгээрэл” төвийг өргөтгөж, амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлэх 39 20 11 70 2.40

88 3.2.1.12. Үндэсний хөгжмийн хамтлагтай болох 33 20 17 70 2.23

89

3.2.1.13. 620 хүүхдийн багтаамжтай хичээлийн шинэ байр барих, гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх 26 29 15 70 2.16

90 3.2.1.14. 75 хүүхдийн дотуур байрыг шинээр барих 27 26 17 70 2.14

91 3.2.2.1. Хөрвөх чадвартай багш нарыг бэлтгэх 32 25 13 70 2.27

92

3.2.2.2. Багшийг орон нутгийн болон төвлөрсөн сургалтанд хамруулах 34 22 14 70 2.29

93 3.2.3.1. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болох 29 27 14 70 2.21

94 3.2.3.2. Гар урлал болон оѐдлын жижиг цехтэй болох 31 22 17 70 2.20

95 3.3.1.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох 34 28 8 70 2.37

96

3.3.1.2. Дуу хөгжим,биеийн тамир, дүрслэх ургагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх 42 15 13 70 2.41

97 3.3.1.3. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 38 19 13 70 2.36

63

98

3.3.2.1. 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтанд оруулах 33 16 21 70 2.17

99

3.3.2.2. Цэцэрлэгийн барилгыг инженерийн шугам сүлжээнд холбох 39 17 14 70 2.36

100 3.3.2.3. Нүүдлийн гэр цэцэрлэгийг хөдөө багуудад ажиллуулж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх 24 34 12 70 2.17

101 3.3.2.4. Гүн өрмийн худагтай болох 31 23 16 70 2.21

102 3.3.2.5. Анги бүлгүүдийн тоглоом наадгайг шинэчлэх 30 27 13 70 2.24

103 3.3.2.6. Цэцэрлэгийг гадаад орчныг тохижуулан тоглоомын талбайг шинэчлэх 20 31 19 70 2.01

104 3.3.2.7. Ёс заншлын өргөөтэй болох 27 27 16 70 2.16

105 3.3.2.8. Хатуу, зөөлөн эдлэлийг шинэчлэх 22 27 21 70 2.01

106 3.4.1.1. Хөдөөд соѐлын үйлчилгээ явуулах авто машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болох 28 18 24 70 2.06

107 3.4.1.2. Кино үзвэрийн бага театртай болох 29 24 17 70 2.17

108

3.4.1.3. Орчин үеийн стандартын шаардлага хангасан номын санг шинээр барьж, номын фондыг нэмэгдүүлэх 22 26 22 70 2.00

109 3.4.1.4. Дуу, хөгжим, бүжгийн мэргэжлийн ур чадвартай багштай болох 28 26 16 70 2.17

110

3.4.1.5. Уран сайханчдыг урлагийн иж бүрэн хувцсаар хангах 23 30 17 70 2.09

111

3.4.1.6. Соѐлын төвийн гадна орчинг тохижуулж, ногоон байгууламжтай болох 25 27 18 70 2.10

112 3.4.2.1. Түүх соѐлын үл хөдлөх, дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулж, ном хэвлүүлэх

28 26 16 70 2.17

113

3.4.2.2. Түүх, соѐл, танин мэдэхүйн танхимын үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх 31 21 18 70 2.19

114

3.5.1.1. Биеийн тамирын спортын мэргэжлийн арга зүйчтэй болох 30 23 17 70 2.19

115 3.5.1.2. Биеийн тамир спортын иж бүрэн хэрэгсэлтэй болж чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болох 18 35 17 70 2.01

116

3.6.1.1. Лабораторийн өрөөг тохижуулан, шинжилгээний тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх 32 19 19 70 2.19

117 3.6.1.2. Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулах 35 17 18 70 2.24

118 3.6.1.3. Зайн оношилгооны тоног төхөөрөмжтэй болох 25 31 14 70 2.16

119

3.6.1.4. Гадна талбайд биеийн тамир, чийрэгжүүлтийн иж бүрэн талбайг тохижуулж, цэцгийн мандал, мод, ногоон зүлэг бүхий талбайтай болох 19 31 20 70 1.99

120

3.6.1.5. Байгууллагаа түшиглэсэн хувийн цэцэрлэгтэй болох 29 24 17 70 2.17

121 3.6.1.6. Зориулалтын сургалтын танхим тоног төхөөрөмжтэй болох 28 21 21 70 2.10

122 3.6.1.7. Чийрэгжүүлэлт, алжаал тайлах танхимтай болох 27 29 14 70 2.19

123

3.6.2.1. Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны зориулалтын явуулын машинтай болох 29 26 15 70 2.20

124 3.6.2.2. Байгалийн голомтод болон халдварт өвчний үеийн тусламжийн бэлэн байдлыг хангах тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх 28 23 19 70 2.13

125 3.6.2.3. Сургууль, цэцэрлэг эрүүл ахуйч эмчтэй болох 36 21 13 70 2.33

64

126 3.6.2.4. Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттай явуулах 38 20 12 70 2.37

127 4.1.1.1. Хунзатын талд 200 га-д мод тариалж, элсний нүүдлийг сааруулах 27 31 12 70 2.21

128

4.1.1.2. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн талбайд 20 га-д мод тарих 31 22 17 70 2.20

129

4.1.1.3. Сумын төвд ногоон байгууламжийг 1,5 га-аар нэмэгдүүлэх 28 22 20 70 2.11

130 4.1.2.1. Экологийн боловсролыг дээшлүүлж, байгаль хамгаалахад иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх 21 32 17 70 2.06

131

4.1.2.2. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх 33 26 11 70 2.31

132

4.1.2.3. Шивээн нуруу, Тайн нуруу, Хотын булан, Дэлгэрийн эх зэрэг 12 дурсгалт газруудын хөшөө дурсгалд хайс хийж хамгаалалтыг сайжруулах 37 13 20 70 2.24

133 4.1.2.4. Задгай, Мөсөн, Шийрийн шанд, Ангархай, Цагаан хад, Шанд зэрэг газрын булгуудын эхийг хайсжуулан хамгаалах 26 27 17 70 2.13

134

4.1.2.5. Бичил уурхайчдын эвдсэн Буйлсан, Хөх хайрхан, Шүүгдэг, Сүүдэртийн булан зэрэг газруудын 120 га талбайд стандартын дагуу нөхөн сэргээлт хийх 24 26 20 70 2.06

135

4.1.2.6. Түүгээмэл тархацтай ашигт малтмалыг ашиглах элс, хайрга, шавар, шороон будаг зэрэг 27 28 15 70 2.17

136 4.1.3.1. Хогийг ландфилийн аргаар дарж устгаж, хогийн цэгийг тохижуулан хог хаягдлын менежментийг боловсронгуй болгох 26 30 14 70 2.17

137

4.1.3.2. Сумын төвийн айл өрхийг түлш бага хэрэглэдэг, утаагүй зуухаар хангах 25 27 18 70 2.10

138

4.1.4.1. Ус цаг уур орчны шинжилгээний харуулыг станц болгон өргөтгөх 20 26 24 70 1.94

Òºñºë ýðýìáýëñýí àðãà ç¿é. Ñóìûí ÝÇÕÒ-íä òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõ 138 òºñëèéí òàëààð òºðèéí àëáàí

õààã÷, áèçíåñ ýðõëýã÷, ÒÁÁ, èðãýäèéí òºëººëºë á¿õèé 70 õ¿íýýñ à÷ õîëáîãäëîîð íü “íýí ÷óõàë” áóþó “3”, “÷óõàë” áóþó “2”, “÷óõàë áèø” áóþó “1” ãýñýí ¿íýëãýý ºã¿¿ëýí, ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí õ¿í á¿ðèéí ¿íýëãýýã òºñºë á¿ð äýýð íýãòãýí äóíäàæ îíîîã ãàðãàæ,èõýýñ íü áàãà ðóó íü ýðýìáëýí äóãààðàëñàí áîëíî.

4 .5. Сумын хөгжлийн хөтөлбөр, төсөлд оролцох гадаад дотоодын байгууллага, хөрш зэргэлдээ аймаг, сумтай хамтран ажиллах чиглэл А. Гадаад орон, олон улсын байгууллага болон улс үндэстний хэмжээнд

1.Гадаадын улс оронтой дараах чиглэлээр төсөл хөтөлбөрт хамрагдана.

2.Үндэсний хэмжээнд дараах хөтөлбөр төслүүдэд хамрагдана.

65

БНХАУ, ОХУ-тай хилийн худалдаа хийх. Дэлхийн зөн олон улсын байгууллага/хүүхэд

хөгжлийг дэмжих,” хурага” төсөл,гэр бүлийн амжиргааг дэмжих төсөл хөтөлбөр/

Мерси кор ОУБ МНОУ холбоо ТББ-тай хамтран ажиллах

Швейцарын хөгжлийн агентлаг /бэлчээр хамгаалах,услалтын систем байгуулах, хот орчмын бэлчээрийн төсөл/

НҮБ-ын “Бичил уурхай” (гар аргаар алт олборлож байгаа иргэдийг ХДВХ,ДОХ,БЗХӨ-өөс урьдчилан сэргийлэх төсөл)

Гадаад улс оронтой аялал жуулчлалын салбарт хамтран ажиллах

Азийн хөгжлийн банк, Дэлхийн банкнаас санхүүждэг төсөл хөтөлбөрт орлцох

Японы Ойта муж, ӨМӨЗО-ы Эзний хошуу, ОХУ-ын нэг мужтай хамтран ажиллах

Жижиг дунд үйлдвэр хөгжүүлэх Ногоон хэрэм, ойжуулалтын хөтөлбөрийн

хүрээнд чацаргана тарих, жимс, жимсний мод тариалах

Малын индексжүүлсэн даатгал Залуу малчид болон хөдөөгийн залуучуудын

боловсрол, хөгжилийг дээшлүүлэх хөтөлбөр Дэд бүтэц –Зам харилцаа, Орон сууц, дулааны шугам сүлжээг

шийдвэрлэх “Монгол мал” хөтөлбөр Боловсрол, соѐл, эрүүл мэнд-“эрүүл монгол

хүн”, “том төрөөс ухаалаг төрлүү” хөтөлбөр Хөдөлмөх эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр –

“Ухаалаг иргэн хөгжилийн хөтөч”хөтөлбөр, “40 өөс дээш насны хөдөлмөр эрхлэгчдийг дэмжих” хөтөлбөр, “Эзэнтэй монгол” хөтөлбөрүүд зэрэг

Б. Хангайн бүс болон аймгийн хэмжээнд

1.Хангайн бүсийн аймаг сумдтай хамтарч доорхи төсөл хөтөлбөрт

оролцоно.

2.Аймгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх дараах хөтөлбөр,төсөлд хамрагдана.

Хангай бүсийн бөөний худалдаа, мах бэлтгэл түүхий эдийг нийлүүлэх төв бирж байгуулах

Хангайн бүсийн аймгууд болон говийн аймгуудтай харилцан дотоодын аялал жуулчлалын маршрут, хөтөлбөр зохион байгуулах

Шаргалжуут рашаан сувилал Говь-Алтай, Ховд, Баян-Өлгий зэрэг баруун

бүсийн аймаг, сумтай зам тээвэр, худалдаа үйлчилгээний хөтөлбөр зохион байгуулах

Өмөнөговь аймгийн Баян тоорой сумтай “Байгаль хамгаалах”- төслийн хүрээнд туршлага солилцох, мод тариалах, хамтран ажиллах

Бүсчилсэн хөгжил, Баруун бүсийн худалдааны төв Өвөрхангай аймгийн Баянтээгийн нүүрс болон

сайн чанарын өвс тэжээл нийлүүлэх харилцан ажиллах хөтөлбөр

Завхан аймгийн мод бэлтгэл, жимс жимсгэний худалдааны харилцаа тогтоох

Сүхбаатар, Хэнтий аймгаас хурдан удмын азрага, гүү худалдан авч адууны үүлдэр угсааг сайжруулах

ЖДҮ-ийн зээл тусламж хөтөлбөрийн хүрээнд Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуулаас мах сүүний чиглэлийн сайн үүлдрийн үхэр худалдан авах, ЖДҮ байгуулах

Архангай аймгийн брэнд цагаан идээний үйлдвэрлэлийн талаар туршлага солилцох, төмс хүнсний ногоо нийлүүлэх

В.Бүсийн болон зэргэлдээ сумдын хэмжээнд

Аймаг сумын нэр

Хамтран ажиллах

чиглэл

Хөрш аймаг сумдад санал болгох бүтээгдэхүүн

Хөрш аймаг сумаас авах бүтээгдэхүүн

Баянхонгор аймаг, Бууцагаан, Заг, Байдраг, Баяновоо, Баацагаан

Отор тэжээлийн бүс нутаг, малын тэжээлийн чиглэлээр, мөн хүнсний ногоо нийлүүлэх

Түгээмэл тархацтай ашигт малтмал буюу Цос, хужир зэргийг ашиглах зах зээлд нийлүүлэх

Өвс тэжээл худалдан авах отрын нүүдэл харилцан хийх

66

Завхан, ГовьАлтай, Архангай аймаг

Мод модон материал, давс хужир цагаан идээ нийлүүлэх худалдан авах

Сумын брэнд Арвайн гурил нийлүүлэх жуулчидад

Мод модон материал,цагаан идээ, жимс,нийлүүлэх

Архангай, Өвөрхангай

Аялал жуулчлал хөгжүүлэх

Сумынхаа үзэсгэлэнт газаруудаар аялал жуулчлалын маршрут зохион байгуулах

Аялал жуулчлал хийх

Галуут, Бууцагаан, Баяновоо, Баянхонгор, Баацагаан сумдууд

Мах бэлтгэл сүү,сүүн бүтээгдэхүүн нийлүүлэх

Арвайн гурил, төмс хүнсний ногоо, чацаргана нийлүүлэх

Тэмээн сүргийг өсгөх угшил сайжруулах ингэний сүү сүүн бүтээгдэхүүн худалдан авах

Говь, Хангай, Төвийн бүс

Бүс нутгийн хамтын ажиллагаа туршлага солилцох, бүсийг хамарсан уралдаан тэмцээн, олимпиад зохион байгуулах

Сум орон нутгийнхаа бахархал, брэнд болсон бүтээгдэхүүнийг сурталчилах туршлага солилцох

Туршлага солилцох, уралдаан тэмцээнд оролцох

Баруун бүсийн аймаг сумдууд

Баруун бүсийн аймгуудад хатуу хучилттай зам тавигдсанаар

Сумын эдийн засгийн хөгжилд чухал үр дүн гарж, зам дагуу худалдаа үйлчилгээний төвүүд нээгдэж ажлын байр нэмэгдэнэ

Аялал жуулчлал

Өөрийн аймагийн сумдууд болон бусад аймгуудтай

Мал аж ахуйн талаар хамтран ажиллах, нийлүүлэх

Бог малын хээлтүүлэгч,улаан ямаа, махны чиглэлийн илүү нугаламтай хонь нийлүүлэх

Бусад сумын Малчдын хашаа хороо, бэлтгэлийг үзэж танилцах туршлага солилцох

4.6. Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх талууд, тэдний оролцоо, хүлээх үүрэг

Сумын эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааны явцад үнэлгээ хийхэд дараах оролцогчид хамааралтай байх болно.

Оролцог талууд Оролцсон байдал Ашиг сонирхол Нөлөөллийн түвшин

Иргэд Иргэл санл, санаачилга гарган талавлах, хэрэгжүүлэхэд оролцож, үр дүнд хяналт тавих

Иргэд санал бодлоо төлөвлөгөөнд тусгуулах ашгийг нь хүртэх

Өндөр

Бизнес аж ахуйн хэвшлийнхэн

Бизнес, аж ахуйн нэгжүүд өөрсдийн хөгжлийг тусгасан төлөвлөгөө хийж хэрэгжүүлэх

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэн өөрсдийн бизнесийг өргөтгөх

Өндөр

Иргэний нийгэм, ТББ-ууд

Олон нийтийн санааг илэрхийлэн төлөвлөгөөний хэрэгжилтэд хяналт тавих, төрийн байгууллагын ил тод, шудрага байдлыг хангахад дуу хоолойгоо илэрхийлэх

Төлөвлөгөөг боловсруулах хэрэгжүүлэхэд оролцох, ханган олон нийтийн нийтлэг эрх ашгийг хамгаалах

Өндөр

67

Сумын төр, захиргааны байгууллага

Төлөвлөгөөг боловсруулан батлах, хэрэгжилтийг нийтэд сурталчилах, зохион байгуулах, биелэлтийг хянах, тайлагнах үүрэг хариуцлагыг хүлээх

Төлөвлөгөөг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааг удирдан, өөрсдийн чадавхийг нэр хүндээ дээшлүүлэх

Өндөр

Дэмжигч байгууллага, зөвлөгч нар

Төлөвлөгөө боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд хяналт үнэлгээ хийхэд дэмжлэг үзүүлэх

Сумын хөгжлийг хангах үйл ажиллагаанд оролцох, нэр хүндээ өргөх

Дунд

ОУБ, төсөл, хөтөлбөр, хандивлагч, хөрөнгө оруулагчид

Хөгжилд дэмжлэг үзүүлэн, төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангахад оролцох

Дэмжлэг, хөрөнгө оруулалтын ашиг, үр дүнг хүртэх

Өндөр

Төлөвлөлт хяналтын хороо, АЖлын хэсэг

Төлөвлөгөөг боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд хяналт тавих, тайлагнах

Төлөвлөгөөний биелэлтийг хангах хянах, зохицуулах, олон нийтийн төлөөллийн оролцоог хангах

Дунд

Нутгийн зөвлөл Хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх, төлөвлөгөөг сурталчилахад оролцох

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд зохион байгуулалтын дэмжлэг үзүүлэх

Дунд

Бүлгийн зөвлөл Орон нутгийн хөгжлийн асуудлыг бүлгийнхтэй уялдуулан зохицуулах

Бүлгийн хэмжээнд үйл ажиллагааний хоршилт, дагналтын чиг хандлагыг тодорхойлох

Дунд

Тав. ТӨЛӨВЛӨГӨӨ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭРЭГСЭЛ, ХЯНАЛТ ҮНЭЛГЭЭ

5.1. Гол үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлт

Сумын хөжглийн стратеги төлөвлөгөөний хэрэгжилт зэрэг тус бүрдээ мөн хэрэгжүүлэх

шаардлага үе шат бүрээр дараах шалгуур дүнгээр хийхээр тооцов.

Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн нэгтсэн шалгуур үзүүлэлт

д/д

Хамрах хүрээ буюу зорилтууд

Гол үзүүлэлт Хэмжих нэгж

Суурь түвшин (2013 он)

Хүрэх түвшин

2016 он 2020 он 2023 он

1 Эдийн засгийн суурь үзүүлэлт

Дотоодын нийт бүтээгдхүүний үйлдвэрлэл сая .төг 2937.0 3750.0 4530.0 5680.0

2 Нэг хүнд ноогдох (ДНБ) мян.төг 0.9 1.1 1.2 1.3

3 Хөрөнгө оруулалт сая .төг 245.0 750 1070 1430

4 Хандив зээл,тусламж мян.төг 5.0

5 Нийгмийн суурь үзүүлэлт

Нийт хүн ам тоо 2966 3180 3320 3550

6 Хүн амын дундаж наслалт жил 66 67 68 70

8 Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам Тоо 1382 1430 1578 1898

68

9

Зорилт-1.1.Мал аж ахуйн хөгжил

Улаан ямааны тоо тоо 96452 98500 105600 110300

10 Махны чиглэлийн хонины тоо тоо 12585 18500 23500 35100

11

Сэлэнгэ үүлдрийн үхэр сүргээр цөм сүргийн тоо тоо 92 135 200 315

12

Зорилт-1.2. Газар тариалангийн хөгжил

Төмс, хүнсний ногооны тариалалт га 9.6 30.4 120.1 200.0

13 Ойжуулсан тайлбайн хэмжээ Тоо 48 65.0 145.2 220.1

14 Усжуулалтын систем Тоо 3 1 1

15

Хүнсний ногоо, арвайг бренд бүтээгдхүүн болгох тоо 1 2 3

16 Зорилт-1.3. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийн хөгжил

Нэхмэлийн үйлдвэрлэл тоо 1

17 Арвайн гурил тн 10.0 20.0 30.0

18

Чацаргана боловсруулах үйлдвэрлэл тоо 1

19

Зорилт-1.4. Аялал жуучлалын хөгжил

Амралт сувилал байгуулах тоо 1 1 2

20 Зорилт-1.5. Худалдаа, нийтийн ахуйн үйлчилгээний хөгжил

Орчин үеийн бөөний худалдааны төв тоо 1

21 Нийтийн ахуйн үйлчилгээний төв тоо 1

22 Зорилт-2.1. Замын хөгжил

Баянхонгор - Бөмбөгөр сум хатуу хучилттай зам км 103 2 2

23 Өлзийт голд гүүр тавих км 1

24 3-р багт хошуугийн зам тавих, тэмдэгжүүлэх км 3

25 Зорилт-2.2. Эрчим хүчний өргөтгөл

Дулааны станц тоо 1

26 Багт цахилгаан шугам сүлжээний өргөтгөл км 2 1

27

Зорилт-2.3. Усан хангамж

Хөдөө багт шинээр гаргах худгийн тоо тоо 4 5 8 10

28 Булаг шанд хаших талбайн хэмжээ га 1 5 8 12

29 Цэвэршүүлэх төхөөрөмж тоо 1

30 Зорилт-2.4. Холбоо, мэдээллийн хөгжил

Интернет кофе байгуулах тоо 1

31 Багуудыг тоног төхөөрөмжтэй болгох тоо 3

69

32 Зорилт-2.5. Банк санхүү, бизнесийн өргөтгөх

Үйлчилгээний цэг тоо 2 1

33 Бизнес байгууллагын төлөөлөл тоо 1 1

34 Зорилт-3.1.Төрийн үйлчилгээний хүртээмж чанар сайжруулах

Олон нийтийн оролцоо,түншлэл тоо

35 Иргэний нийгэм төрийн оролцоог нэмэгдүүлэх хүн

36

Зорилт-3.2. Боловсролын

хөгжил

Хамран сургалт хүүхдийн тоо тоо 367 409 454 503

37 Стандарт хангалт чанар 42.2 43.5 44.1 45.6

38 Багшлах боловсон хүчний хангалт Хувь 95.0 100.0 100.0 100.0

39 Сургуульд элсэлт тоо 55 60 65 73

40 Сургууль төгсөгчид тоо 55 60 65 73

41

Зорилт-3.3. Сургуулийн

өмнөх боловсролын

хөгжил

Стандарт хангасан байр Тоо 1

42 Хүүхдийн тоо 120 150 160 180

43 Зорилт-3.4.Соѐл урлаг,спортын хөгжил

Үйлчилгээний тоо Тоо 2 8 10 12

44 Соѐлын биет бус өв санг баяжуулах 1

45 Спортын арга хэмжээний тоо тоо 2 6 8 12

46 Зорилт-3.5. Нийтийн биеийн тамирын спортын хөгжил

Секц дугуйлангын тоо тоо 1 2 3 5

47 Иргэдийн хамралт тоо 1382 1420 1510 1680

48 Зорилт-3.6. Эрүүл мэндийн хөгжил

Урьдчилан сэргийлэх үзлэг тоо 3560 3820 4020 4180

49 Нялхасын эндэгдэл тоо Тоо 2 0 0 0

50 Төрөлтийн тоо тоо 91 95 110 128

51 Эхийн эндэгдэлийн тоо

52 Халдварт өвчлөлийн тоо Тоо 29 15 5

53

Зорилт-4.1. Эко орчин бүрдүүлэх,

байгаль орчныг

хамгаалах,нөхөн

сэргээлтийг стандартын дагуу хийх

Ногоон байгууламжийн хэмжээ га 62.0 200.0 350.0 500.0

54 Хамгаалж хаших булаг тоо тоо 3 3 4 2

55 Эвдэрсэн талбайн хэмжээ га 120.0 80.0 40.0

56 Ширгэсэн горхи, булаг тоо Тоо 3 3 3 3

70

5.2. Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажлын удирдлага, зохион байгуулалт

Сумын эдийн засгийн хөжглийн стратеги төлөвлөгөөний хэрэгжилтйг хангах үйл ажиллагаа нь Монгол Улсын хуулийн хүрээнд, сумын Засаг даргын Хөтөлбөр болон нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн жил жилийн үндсэн чиглэл, төсвийн талаархи эрх зүйн акт, бусад хууль тогтоомжоор холбогдогчидтой байгуулсан гэрээ, хэлцлийн дагуу зохион байгуулагдана. Жил жилээр тодотгон боловсруулсан төлөвлөгөөний дагуу төслийн хэрэгжилтийг хангана. Төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд хийх хяналт үнэлгээний төлөвлөгөөний дагуу мониторинг хийж цаашид авах арга хэмжээг цаг алдалгүй тогтоон ажиллах болно.

Уялдуулан зохицуулах тогтолцоо Баянхонгор аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга Сумын эдийн засгийн хөжглийн стратеги төлөвлөгөөнд тусгагдсан асуудлыг үндэсний

хэмжээний болон аймгийн холбогдох байгууллагад мэдээлэх, хөгжлийн төсөл хөтөлбөр болон жил жилийн санхүүжилт хуваарилах асуудлыг зохицуулах

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажилд арга зүй, зохион байгуулалт, эрх зүйн туслалцаа үзүүлж ажиллах

Төлөвлөгөөг сурталчлах ажилд зохих хэмжээгээр дэмжлэг үзүүлэх; Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажлыг ерөнхий удирдлагаар хангаж, холбогдох мэдээ мэдээллийг

өгөх зэргээр дэмжих

Бөмбөгөр сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга, түүний Тамгын газар Сумын хөжглийн төлөвлөгөөнд тусгагдсан арга хэмжээ, хөтөлбөр, төслийг нутаг

дэвсгэрийн хэмжээнд хариуцах ба биечлэн зохион байгуулах Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах, санхүүжүүлэх тухай асуудлыг

сумын Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр, эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл, жил жилийн төсөвт тусган биелэлтийг зохион байгуулах

Сумын хөгжилд аймаг, улсын төсвөөс олгох хөрөнгө, санхүүжилтын асуудлыг зохих шатны эрх бүхий байгууллагуудад тавьж шийдвэрлүүлэх

Төлөвлөгөөний үзэл санаа, асуулгыг гадаад дотоодын сонирхогчид байгууллага, хөрөнгө оруулагч дэмжигч нарт хүргэн сурталчлах арга хэмжээ авах

Энэ хүрээнд хөрөнгө оруулагч нарын чуулга уулзалтыг Улаанбаатар хот болон аймаг орон нутгийн хэмжээнд зохион байгуулах

Хот болон аймгийн нутгийн зөвлөл, иргэдтэй холбож өгөх Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны болон олон нийттэй харилцах, хамтран

ажиллах төлөвлөгөөнүүдийг боловсруулан хэрэгжүүлэх

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны санхүүжилт Бөмбөгөр сумын Хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд нийт 133 төслийг

хэрэгжүүлэхээр тодорхойлсон. Салбар, байгууллагаар нь ангилж үзвэл:

71

Байгууллага салбараар

Тө

сл

ий

н т

оо

Санхүүжилтийн эх үүсвэр

Ни

йт т

өс

өв

Ор

он

нутга

ас

Ул

сы

н т

өс

өв

Ха

нд

ив

, х

өр

өн

гө

ор

уул

агч

тө

сө

л

хэр

эгж

үү

лэгч

ээ

с

Эдийн засаг 47 2517.8 623.3 1084.0 810.5

Үүнээс МАА 18 510.8 284.3 25.0 201.5

газар тариалан 9 476.0 122.0 41.0 313.0

ЖДҮ 7 519.0 32.0 473.0 14.0

Аялал жуулчлал 4 177.0 40.0 85.0 52.0

Худалдаа үйлчилгээ 9 835.0 145.0 460.0 230.0

Дэд бүтэц 19 101860.0 853.0 550.0 100457.0

Нийгмийн үйлчилгээ 55 3063.8 1166.0 1600.2 297.6

Үүнээс Төрийн үйлчилгээ нутгийн удирдлага 10 514.0 221.0 244.0 49.0

Сургууль 19 1844.8 724.0 1027.2 93.6

Цэцэрлэг 8 234.0 74.0 110.0 50.0

Соѐл урлаг 7 125.0 66.0 35.0 24.0

Спорт 1 20.0 15.0 5.0

Эрүүл мэндийн төв 10 326.0 66.0 184.0 76.0

Байгаль орчин 12 2383.5 114.5 920.0 1349.0

Дүн 133 109825.1 2756.8 4154.2 102914.1

Хэрэгжилтийн үнэлгээний арга хэлбэр, үе шат, тайлагнах тогтолцоо

Сумын Хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний зорилго зорилт, хөтөлбөр, төсөл, шалгуурын

хэрэгжилт явцын мониторинг дараах үе шатаар үнэлгээ хийнэ. Үүнд:

Эхний үе шатны үнэлгээ: 2017 оны 6 дугаар сар

Дунд үе шатны үнэлгээ: 2021 оны 6 дугаар сар

Төгсөглийн шатны үнэлгээ: 2023 оны 6 дугаар сар

Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцыг сумын Засаг дарга болон ТХХ нь сумын ИТХ, иргэд олон нийтэд тайлагнах, мэдээлэх ба төлөвлөгөөний биелэлтийн явц, дүн, цаашид авах арга хэмжээний санлыг аймгийн удирдлагад тогтмол танилцуулна. Олон нийтийн оролцоо ба түншлэл, орон нутгийн нутгийн удирдлагууд төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд тал бүрийн түншлэл, олон нийтийн оролцоог хангах явдлыг чухалчлан үзнэ. Бид манай төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд оролцох сонирхолтой гадаад, дотоодын байгууллага, компани, иргэдтэй нээлттэй хамтран ажиллах болно.

5.3. Хяналт үнэлгээ

Хяналтын хэлбэр ба байнгын байдлыг хангах зохион байгуулалт

Сумын хөжглийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд дараах төлөөлөл зохих хяналтыг тавьж

ажиллана. Үүнд:

А. Төрийн зүгээс

72

Баянхонгор аймгийн ИТХ, ЗАсаг дарга, түүний Тамгын газар

ИТХ, Засаг дарга, түүний тамгын газар

Б. Төрийн зүгээс

Сумын төлөвлөлт хяналт үнэлгээний хороо

Төрийн бус байгууллагууд

Иргэдийн үүсгэл санаачлагаар байгуулаглсан бусад байгууллага, бүтцүүд

В. Иргэд

Г. Гадаадын төсөл хөтөлбөр, сонирхогч байгууллагууд

Хяналтын гол зорилго нь төлөвлөгөөний биелэлтийг хангуулахаас гадна, гарсан алдаа

зөрчлийг залруулах, тодорхой нөхцөл байдалтай уялдуулан төлөвлөгөөнд тодотгол

зохицуулалт хийх талаар санал дүгнэлт гаргахад чиглэгдэнэ. Хяналт шинжилгээний ажлыг

төлөвлөгөөний үе шат, цаг үеийн онцлогтой зохицсон, аль болох байнгын тасралтгүй явуулах

зарчмаар хэрэгжүүлнэ.

Мөн сумын ТХХ нь стратеги төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулах удирдлага

зохицуулалтаар хангах, хөрөнгө босгох, олон нийтэд сурталчлах, тайлан мэдээ гаргах, үнэлгээ

хийх, хяналт тавих, мэдээлэх чиг үүргийг хариуцан дээрх төлөөлөлтэй хамтран ажиллана.

73

Зургаа. ХАВСРАЛТ

Хавсралт №1

Эдийн засгийн салбарын тулгамдсан асуудлыг “Асуудлын мод”-ны аргаар тодорхойлсон байдал

Хөгжлөөр тааруу сум

Ажилгүйдэл

их Архидалт

их

Шилжилт хөдөлгөөн нэмэгдсэн

Ажлын байр

дутмаг

Өрхийн амьжиргаа муу

Иргэдийн үйлдвэрлэл эрхлэх мэдлэг муу

Эдийн засгийн хөгжлийн чадавхи хангалтгүй

Жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжөөгүй

Зам харилцаа хөгжөөгүй

Нөөцийг судалгаа

хийгдээгүй

Барилга орон сууц хөгжөөгүй

Мэдээ мэдээлэл дутмаг

Мэр

гэж

ил

тэй

бо

ло

всо

н х

үчи

н

дутм

аг

Хо

рш

оо

, ко

мпа

ни

,

бүл

эг,

ир

гэд

ий

н

ха

мты

н а

жи

лл

ага

а

муу

Үйлдвэрлэл явуулах тоног

төхөөрөмж байхгүй

Хөрөнгө

санхүүги

йн

асууд

ал

шийд

эгд

ээгү

й

А

ял

ал

жуул

чл

ал

хө

гжөө

гүй

Бай

гал

ий

н б

аял

гий

н

нө

өц

суд

ал

гаа

хи

йгд

ээгү

й

Хүни

й н

өө

ци

йн

суд

ал

гаа

бай

хгү

й

Бар

ил

гын

ма

тер

иал

ын н

өө

ци

йн

суд

ал

гаа

гүй

Шохой, ш

ороон

буд

гийн

үйл

двэрл

эл

гүй

Барил

гын м

ате

риал

ын

тоног

төхөөрөм

ж б

айхгү

й

Ши

лэн к

аб

ел

ь

ба

йхгү

й

Би

зне

с м

эд

ээл

ли

йн

төв б

ай

хгү

й

Зах з

ээл

ийн м

эд

ээл

эл

сурта

лчил

гаа

хийд

эгг

үй

Сур

гал

тууд

хий

х

хө

рө

нгө

гүй

Сүү, сүүн б

үтэ

эгд

эхүнни

й

тоног

төхөө

рөм

ж

Гурил

, гу

рил

ан б

үтэ

эгд

эхүүний

тоног

төхөөрөм

ж

Ма

лы

н г

арал

тай т

үүхий

эд

ийн т

оног

төхөөрөм

ж

Нийти

йн а

хуй ү

йл

чил

гээний

тоног

төхөөрөм

ж

Шахм

ал

түл

шний

үйл

двэрийн

тоног

төхөөрөм

ж

Нийти

йн х

оол

ны

тоног

төхөөрөм

ж

Инте

рнет

каф

е

Моб

иго

ос ө

өр

сүл

жээ

байхгү

й

74

Хавсралт № 2

Эдийн засгийн засгийн шийдвэрлэх асуудлыг “Шийдлийн мод”-ны аргаар тодорхойлсон байдал

Иргэдийн амьжиргаа сайжирсан, хөгжил, дэвшилтэй сум болно.

Ажилгүйдэл, ядуурал буурна

Ажлын байр бий болно

Иргэдийн амьжиргаа дээшилнэ

ДНБ нэмэгдэгдэнэ

Гэмт хэрэг зөрчил багасна.

Бүс нутагт тохирсон дэд бүтэц, ЖДҮ, үйлчилгээ хөгжүүлснээр эдийн засгийн чадавхи сайжирна

Бүс нутагт тохирсон эрчим хүч, дэд бүтэц сайжруулах

Хөрөнгийн сан бүрдүүлэх

Орон нутгийн нөөц, орчин үеийн шинэ техник тоног төхөөрөмжинд тулгуурласан ЖДҮ хөгжүүлэх

Мэдээ мэдээлэл технологийг өргөн

ашиглах

Барилга хот байруулалтыг

өргөжүүлэх

Улсын болон орон

нутгийн төсөв

Орон нутгийн

иргэдийн хандив

Нутгийн зөвлөлийн хандив

Малыг гаралтай бүтээгдэхүүн боловсруулах

ЖДҮ хөгжүүлэх

Байгалийн нөөц түшиглэн үйлдвэрлэл явуулах

Нийтийн аж ахуй үйлчилгээг хөгжүүлэх

Ши

лэн к

аб

ел

ьд

хол

бо

гдох

Би

зне

с м

эд

ээл

ли

йн т

өв б

ай

гууул

ах

ЗД

ТГа

зры

н б

ар

ил

га

Хи

чээл

ий

н б

ай

рны

өр

гөтг

өл

Ор

он с

ууц

ны

ба

ри

лга

ба

рих

А г

уул

ах,

зоор

ь б

ар

их

Ноо

с,

но

ол

уур

уга

ах ц

ех

Сүү, сүү б

үтэ

эгд

эхүүн ц

ехи

йг

өр

гөтг

өх

А

рьс ш

ир

бо

ло

вср

уул

ах ц

ех

ба

йгу

ул

ах

Ша

хм

ал

түл

ш ү

йл

двэр

ба

йгу

ул

ах

Шо

хо

й,

буд

гий

н ү

йл

двэр б

айгу

ул

ах

Ш

ил

ни

й ү

йл

двэр

ба

йгу

ул

ах

Гута

л,

гутл

ын з

асвр

ын ц

ех

ба

йгу

ул

ах

Оѐ

до

л,

эсгү

үр

ий

н ц

ех б

ай

гуул

ах

Үсчи

н г

оо

са

йхны

га

зар

75

Хавсралт № 3

БӨМБӨГӨР СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН БҮТЭЦ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫН БҮДҮҮВЧ

Хавсралт № 4

БӨМБӨГӨР СУМЫН ЗАСАГ ДАРГЫН ТАМГЫН ГАЗРЫН БҮТЭЦ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫН БҮДҮҮВЧ

Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал

Нийгмийн бодлогын асуудал эрхэлсэн хороо

ИТХ-ын ажлын алба

Байгаль орчин, хөдөө аж

ахуйн асуудал хариуцсан

хороо

Төсөв санхүү, эдийн засгийн асуудал эрхэлсэн

хороо

ИТХ-ын Тэргүүлэгчид Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын

дарга

Сумын засаг дарга

Нийгмийн

хөгжлийн

тасаг

Цагдаагийн хэсэг

Мал эмнэлэг

үржлийн тасаг

Архив бичиг

хэрэг,

санхүүгийн тасаг

Засаг даргын орлогч Тамгын газрын дарга

Газрын алба,

байгаль орчны

тасаг

Үйлчилгээ, аж ахуйн тасаг

Багийн Засаг

дарга нар

76

77

Хавсралт № 5

Сумын эдийн засгийг 2013-2023 онд хөгжүүлэх үйл ажиллагааны дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө

№ Төслийн дугаар, нэр

Хугацаа (он)

Ни

йт т

өс

өв

(сая

. тө

г) Санхүүгийн эх үүсвэр

Зо

хи

он

ба

йгу

ул

агч

,

хэр

эгж

үү

лэгч

Эх

лэх

Ду

ус

ах

Ор

он

ну

тги

йн

тө

сө

в

Ул

сы

н

тө

сө

в

Ха

нд

ив

ту

сл

ам

ж,

хэр

эгж

үү

лэгч

ий

н

за

рд

ал

Зорилго-1. Эдийн засгийн салбарыг эрчимжүүлэн хөгжүүлж, үр ашиг чадавхийг дээшлүүлэн, тогтвортой хөгжлийг хангаж, өөрийгөө тэтгэсэн, бусдаас хараат бус салбаруудтай болох

Зорилт 1.1. Бэлчээрийн мал аж ахуйг эрчимжүүлэн, улаан ямааг омог болгон баталгаажуулж, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэн, эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлж, эрсдэлээс хамгаалах нөхцөлийг сайжруулах

Хөтөлбөр 1.1.1. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжүүлж, ашиг шимийг дээшлүүлэх

1 1.1.1.1. Бөмбөгөрийн улаан ямааг омог болгон баталгаажуулах

2013 2015 63.812 29.948 33.864 ЗДТГ, МЭҮТ, МЭҮНэгж, малчид, ХО

2 1.1.1.2. Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлж, цөм сүрэн буй болгох 2014 2016 12.0 5.0 7.0

ЗДТГ, МЭҮТ, ДЗОУБ, ХО

3

1.1.1.3. Монгол үүлдрийн үхрийг махны чиглэлийн бухаар эрлийзжүүлж, махны хэвшлийн үхэртэй болох 2013 2017 20.0 10.0 10.0

ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

4 1.1.1.4. Бөмбөгөрийн нэртэй хурдан удмын адууны угшил буй болгох 2013 2020 22.0 11.0 11.0

ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

5 1.1.1.5. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА-тай хослон үржүүлэх 2013 2020 15.0 5.0 10.0

ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

Хөтөлбөр 1.1.2. Эрчимжсэн МАА эрхлэх

6 1.1.2.1. Фермерийн аж ахуйтай болох 2015 2020 50.0 35.0 15.0

ЗДТГ, МЭҮТ, ХО, ТШК

7 1.1.2.2. Мах, мах-сүүний арвин ашиг шимтэй үхэр үржүүлэх 2015 2020 50.0 30.0 20.0 ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

8 1.1.2.3. Махны хонь үржүүлэх 2015 2018 20.0 10.0 10.0 ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

9 1.1.2.4. Сүүний ямаа үржүүлэх 2015 2018 20.0 10.0 10.0 ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

10 1.1.2.5. Гахай, тахианы аж ахуйтай болох 2015 2018 10.0 5.0 5.0 ЗДТГ, МЭҮТ, ХО

78

Хөтөлбөр 1.1.3. МАА-н материал техникийн бүрдэлийг сайжруулах

11 1.1.3.1. Малын усан хангамжийг сайжруулах. 2014 2016 50.0 50.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ИТХ

12 1.1.3.2. Хашаа хорооны хангамжийг сайжруулж, шинээр хашаа хороо барих, хуучныг сэргээн засварлах 2014 2018 40.0 15.0 5.0 20.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ХО

13 1.1.3.3. Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх 2014 2018 42.0 12.0 10.0 10.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ХО

14

1.1.3.4. Бэлчээр ашиглалтыг сайжруулж өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг хамгаалах, хашаалсан бэлчээр буй болгох 2014 2018 25.0 5.0 5.0 15.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Хөтөлбөр 1.1.4. МАА-г эрсдлээс хамгаалах

15

1.1.4.1. "Шинэ хот айл"-ын болзлыг 30-аас дээш хот айл хангаж, малчдын ая тухтай өвөлжиж хаваржих нөхцөлийг бүрдүүлэн, мал сүргийг эрсдэлээс хамгаалах 2014 2018 20.0 10.0 10.0

ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

16 1.1.4.2. Малын хулгайн гэмт хэрэгээс урьдчилан сэргийлэх сургалт хийх 2014 2016 15.0 5.0 5.0 5.0

ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

17 1.1.4.3. Мал эмнэлэгийн лабораторитай болох 2013 2016 8.0 6.0 2.0

МЭҮТ, МЭААН, ТШК, ХО

18 1.1.4.4. Малын ариутгал халдваргүйтэлийн зөөврийн хашаатай болох 2013 2016 38.0 30.4 7.6

ЗДТГ, МЭҮТ, МЭҮААН

Зорилт 1.2. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг механикжуулж, орчин үеийн дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэн, төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, арвайн гурилаар сумынхаа хэрэгцээг бүрэн хангаж, 4-өөс доошгүй бренд бүтээгдэхүүнтэй болох

Хөтөлбөр 1.2.1. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

19 1.2.1.1. Газар тариалангийн техникийг шинэчилэн механикжуулах 2013 2016 41.0 10.0 10.0 20.0

ҮХААЯ, ҮХААГ, ХО, ТХ, ТШК

20 1.2.1.2. Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгч өрхийн тоог нэмэгдүүлэх

2013 2016 90.0 5.0 20.0 65.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

21 1.2.1.3. Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

79

22 1.2.1.4. Хотын булан бор толгойд услалтын системтэй болох

2013 2016 200.0 100.0 100.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

23 1.2.1.5. Малын тэжээл үйлдвэрлэх цех байгуулах

2015 2020 18.0 18.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

Хөтөлбөр 1.2.2. Нутагшсан таримал ургамлын сортын үр үржүүлж нөөц бүрдүүлэх

24 1.2.2.1. Үхэр буудай, цагаан арвайн үр үржүүлж, нөөцтэй болох

2013 2016 8.0 2.0 6.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

25 1.2.2.2. Төмсний нутагшсан сорттой болох 2013 2016 8.0 1.0 5.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

Хөтөлбөр 1.2.3. Хөрсний үржил шимийг сайжруулах

26 1.2.3.1. Нутгийн нөөцийг ашиглан био бордооо үйлдвэрлэх

2015 2020 14.0 4.0 10.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

27 1.2.3.2. Хотын буланд үерийн далан байгуулах

2013 2016 100.0 100.0

ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, тариаланчид, ХО

Зорилт-1.3. Орон нутгийнхаа нөөцөд түшиглэсэн ЖДҮ-г ... –г байгуулж, зах зээлд өрсөлдөх чадвар бүхий бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

Хөтөлбөр 1.3.1. Мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүний боловсруулах үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

28 1.3.1.1. Ноос, ноолуур, арьс ширний анхан шатны боловсруулалт хийх цехтэй болох 2016 2018 100.0 100.0

ҮХААЯ, ҮХААГ, ЗДТГ, ИТХ

29 1.3.1.2. Сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэх цех байгуулах 2018 2020 80.0 20.0 50.0 10.0

ҮХААЯ, ҮХААГ, ЗДТГ, ЖДҮ-ын хоршоо

Хөтөлбөр 1.3.2. Хүнсний үйлдэрлэлийг эрчимжүүлэх

30 1.3.2.1. Талх нарийн боовны цехийн өргөтгөл хийх

2014 2015 127.0 5.0 120.0 2.0

ХЯ, аймгийн хөдөлмөрийн

хэлтэс, нөхөрлөл,

хоршоо, ХХК

31 1.3.2.2. Бор гурилын цехтэй болох 2014 2016 155.0 3.0 150.0 2.0 ҮХААЯ ХХэлтэс,

32 1.3.2.2. Банш, бууз, хэрчсэн гурлын цехтэй болох 2015 2017 22.0 2.0 20.0

ЗДТГ, ИТХ, ОНХС

80

Хөтөлбөр 1.3.3. Барилгын материал мод, модон эдлэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх

33 1.3.3.1. Блок, шохой, тоосгоны цехтэй болох 2014 2016 15.0 1.0 14.0

СЯ, ЗДТГ, төсөл хөтөлбөр

34 1.3.3.2. Мужааны цехтэй болох 2014 2015 20.0 1.0 19.0 ҮХААГазар

Зорилт-1.4. Байгалийн үзэсгэлэнт, түүхийн дурсгалт газруудаа түшиглэн, иргэд, аж ахуйн нэгжийн оролцоотойгоор аялал жуучлалын бааз, амралт сувилалын газар ... байгуулах

Хөтөлбөр 1.4.1. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх

35 1.4.1.1. Уушгийн хад, Арцад дэлд жуулчны бааз байгуулах

2014 2018 100.0 10.0 50.0 40.0

БОЯ, Аймгийн БГазар, ЗДТГ,

ИТХ, иргэд

36 1.4.1.2. Сүүдэртийн харз түшиглэн Ахмадын сувиллын газар байгуулах 2015 2020 20.0 5.0 10.0 5.0 ЗДТГ, ИТХ, ХО

37 1.4.1.3. Хотын буланд эмчилгээний сувилалтай болох

2014 2016 15.0 5.0 5.0 5.0

ДЗОУБ, ОНХХ-2, ЗДТГ, ИТХ, ЭМТөв, ХО

38 1.4.1.4. Угалз, Ямбатад ангийн отог байгуулах

2016 2020 42.0 20.0 20.0 2.0

БОЯ, Аймгийн БГазар, ЗДТГ,

ИТХ, ХО

Зорилт-1.5. Худалдаа, нийтийн ахуйн үйлчилгээний хүрээнд ард иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангасан үйлчилгээ явуулж, эрүүл аюулгүй чанартай бүтээгдэхүүнээр бүрэн хангах

Хөтөлбөр 1.5.1 Худалдаа Ахуйн үйлчилгээний бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх

39 1.5.1.1. Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах

2015 2017 320.0 20.0 250.0 50.0

ХЯ, ХХ, ХО, ЗДТГ, ИТХ,

ОНХС

40 1.5.1.2. Оѐдлын цех ажиллуулах 2014 2016 20.0 5.0 10.0 5.0 ХЯ, ХХ, ХО, ЗДТГ

41 1.5.1.3. Гутал засварын цех ажиллуулах 2014 2016 10.0 5.0 5.0 ХХ, ХО, ЗДТГ

42 1.5.1.4. Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цех ажиллуулах 2014 2016 10.0 5.0 5.0 ХХ, ХО, ЗДТГ

43 1.5.1.5. Үсчин, гоо сайхны салон ажиллуулах 2014 2016 10.0 5.0 5.0 ХХ, ХО, ЗДТГ

Хөтөлбөр 1.5.2 Худалдаа үйлчилгээний чанарыг сайжруулах

44 1.5.2.1. Худалдааны супермаркеттэй болох 2016 2020 100.0 20.0 50.0 30.0

СЯ, ХЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

45 1.5.2.2. Мах, махан бүтээгдэхүүний 2016 2019 200.0 50.0 100.0 50.0 ХААЯ, ЗДТГ, ИТХ

81

зоорьтой болох

46 1.5.2.3. Сав, баглаа боодлын цехтэй болох 2014 2016 50.0 5.0 30.0 10.0 СЯ, ХО, Хоршоо,

47 1.5.2.4. Хоѐрдогч түүхий эд худалдан авах цэгтэй болох 2015 2018 120.0 30.0 20.0 70.0 ХЯ, ХХ, ЗДТГ, ХО

Зорилго-2. Дэд бүтцийг хөгжүүлэн, бизнесийн хөгжил, айл өрх, иргэдийн амьдралын чанарыг хангах таатай орчинг бүрдүүлэх

Зорилт-2.1. Орон нутгийн замын нөхцлийг сайжруулан, аймгийн төвтэй холбосон хатуу хучилттай замтай болж, Өлзийт голд гүүр тавих

Хөтөлбөр 2.1.1. Замын нөхцлийг сайжруулах

48 2.1.1.1. Аймаг, сумыг холбосон 100 км-т хатуу хучилттай замтай болох 2013 2016 300.0 300.0 ЗГ, ЗДТГ, ТШК

49 2.1.1.2. Өлзийт голын дагуу Улаан сайрын аманд гүүр барих 2014 2016 300.0 150.0 50.0 100.0

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

50 2.1.1.3. Төвлөрсөн халаалт инженрийн шугам сүлжээ

Зорилт-2.2. Эрчим хүчний өргөтгөл хийж, инженерийн шугам сүлжээтэй болж, цахилгаан, дулаан, усны хангамжийг сайжруулах

Хөтөлбөр 2.2.1. Эрчим хүч, хэрэглээний усны хангамжийг сайжруулах

51 2.2.1.1. Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ тоног төхөөрөмжийн өргөтгөл хийх 2013 2016 100.0 100.0

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

52 2.2.1.2. Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаднах орчны гэрэлтүүлэгтэй болох 2014 2023 30.0 30.0

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

53

2.2.1.3. Сумын ундны усны 2-оос доошгүй худагт цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, чанарыг сайжруулах 2014 2016 10.0 10.0

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

Зорилт-2.3. Холбоо мэдээллийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулан, багуудыг тоног төхөөрөмжөөр хангах

Хөтөлбөр 2.3.1. Холбоо мэдээ, мэдээллийг сайжруулах

54

2.3.1.1. Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоог нэмэгдүүлж, хөдөөгийн багуудыг холбооны орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжтэй болгох 2014 2017 22.0 22.0 ЗДТГ, IT

82

55 2.3.1.2. Орон нутгийн телевизийн сувагтай болох

2014 2016 45.0 20.0 25.0

ЗДТГ, Сүлжээ Холбоо мэдээлэл ХХК, ХО

Зорилт-2.4. Төв суурин газрын ундны ус, худаг, булаг шандыг цэвэршүүлэх тоног төхөөрөмжөөр хангах

Хөтөлбөр 2.4.1. Барилга хот байгуулалтыг ерөнхий төлөвлөгөөгөөр зохион байгуулах

56 2.4.1.1. Сумын хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөөг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх 2014 2016 19.0 19.0

ЗДТГ, Сүлжээ Холбоо мэдээлэл ХХК, ХО

57 2.4.1.2. Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам сүлжээтэй болох, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулах 2014 2016 160.0 40.0 120.0

ЗДТГ, ОНХС, ТШААН

58 2.4.1.3. Нийтийн орон сууц барих 2014 2020 200.0 100.0 100.0 ЗДТГ, ТШК, ХО

59 2.4.1.4. Спортын цогцолбор барих /давхардсан төр нийгэм дээр/ 2014 2020 100.0

50.0 50.0

ЗДТГ, ТШААН, ХО

60 2.4.1.5. Сумын төвийн дээд чиглэлд үерийн далан байгуулах 2014 2017 9.0 9.0

ОНХС, ЗДТГ

61 2.4.1.6. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах

62 2.4.1.7. Жишиг гэр хорооллыг бий болгох

63 2.4.1.8. Суманд цогчин дуган барих 2014 2017 30.0

30.0

ЗДТГ, Иргэн Д.Жамбал

Зорилт-2.5. Бизнесийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, банк санхүүгийн үйлчилгээг сайжруулан, бизнесийн дэмжих тогтолцоог бүрдүүлэх

Хөтөлбөр 2.5.1. Сумын бизнес дэмжих тогтолцоог сайжруулах

64 2.5.1.1. Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын нэгжтэй болох 2013 2020 50.0 50.0 ЗДТГ

65 2.5.1.2. Бизнесийн эрх зүйн орчинг сайжруулан төр нийгмийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг тогтоох 2013 2020 10.0 10.0

ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

66 2.5.1.3. Гадаад хамтын ажиллагааг тогтоож экспортлох нөхцлийг судлах 2013 2020 25.0 25.0 ЗДТГ, ИТХ

Зорилго-3. Хүний хөгжлийг дээдэлсэн, иргэнийхээ эрх, боловсрол, соѐл, спорт, эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангасан төр, нийгмийн үйлчилгээг өөрсдийн нь оролцоонд тулгуурлан хүн бүрт нээлттэй, хүртээмжтэй хүргэх

83

Зорилт-3.1. Төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмж, материаллаг баазыг сайжруулан, хувийн хэвшил, иргэний нийгэм, төрийн байгууллагын түншлэл хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, иргэдийн сэтгэл ханамжийг 90-ээс доошгүй хувьд хүргэх

Хөтөлбөр 3.1.1.Төрийн байгууллагын материаллаг баазыг сайжруулах

67 3.1.1.1. ЗДТГ-ын барилгыг их засварт оруулан, гадаад, дотоод тохижилт хийх

2014 2016 77.0 71.0 5.0 1.0 СЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

68 3.1.1.2. Төрийн албан хаагчдын орон сууц барих

2014 2018 160.0 100.0 40.0 20.0 СЯ, ХЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

69 3.1.1.3. Багийн төвүүдийг “Шинэ багийн төв” төсөлд хамруулах

2015 2016 150.0 150.0 ЗДТГ, ИТХ, ОНХС

70

3.1.1.4. ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк шинэчлэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангах

2015 2016 37.0 5.0 30.0 2.0 СЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

71 3.1.1.5. Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангах

2014 2016 15.0 5.0 5.0 Яамд, ЗДТГ, ИТХ, Хо

72 3.1.1.6. Гудамж талбайн камерийн тоог нэмэгдүүлэх

2014 2016 25.0 20.0 5.0 ЗДТГ, ИТХ, ХО

73 3.1.1.7. Иргэдийн хууль эрх зүйн сургалт мэдээллийн танхимтай болох

2014 2018 20.0 10.0 5.0 5.0 Улсын төсөв, ХЗхэлтэс, ЗДТГ, ИТХ, ХО

74

3.1.1.8. Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах.

2014 2016 15.0 5.0 5.0 5.0 Улсын төсөв, ХЗхэлтэс, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Хөтөлбөр 3.1.2.Чадварлаг мэргэшсэн албан хаагчдаар төрийн үйлчилгээг хүргэх

75 3.1.2.1. Албан хаагчдыг сургалтанд хамруулж чадваржуулах

76 3.1.2.2. Сумын гамшгаас хамгаалах нөөцийг нэмэгдүүлэх

Зорилт-3.2. Хүүхдэд ээлтэй ЭКО болон сургалтын орчин бүрдүүлж, хөрвөх чадвартай мэргэжлийн багшаар ханган, хамран сургалтыг 100, стандарт хангалтыг ... хувьд хүргэж, бүх нийтийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээг чанаржуулж, бичиг үсэг үл мэдэгчгүй болох

Хөтөлбөр 3.2.1. Сургалтын таатай орчныг бүрдүүлж, боловсролын үйлчилгээг чанаржуулах

84

77 3.2.1.1. Хичээлийн байранд их засвар хийх 2014 2015 700.0 700.0 СЗ, ХО, ТШК

78 3.2.1.2. Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим, байгуулах 2016 2017 10.0 10.0 С, ХО

79 3.2.1.3. Ундны усны гүн өрмийн худагтай болох 2014 2015 15.0 15.0 С, ХО

80 3.2.1.4.Ширээ, сандал, ухаалаг самбар, компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох 2015 2017 12.0 12.0 С, ХО

81 3.2.1.5. Стандартад нийцсэн спорт заал гадна талбайтай болох 2016 2018 25.0 10.0 15.0 С, ХО

82 3.2.1.6. Цахим номын сантай болох 2015 2016 15.0 10.0 5.0 С

83 3.2.1.7. Сургуулийн урлагийн заалтай болох 2016 2018 10.0 5.0 5.0 С, ХО

84 3.2.1.8. Үйлчилгээний автобустай болох 2015 2017 15.0 10.0 5.0 С, ХО

85 3.2.1.9. Зан заншлын өргөө байгуулах 2014 2015 2.0 2.0 С, ХО

86 3.2.1.10. Багшийн хөгжлийн жишиг төвтэй болох 2015 2016 15.0 10.0 5.0 С, ХО

87 3.2.1.11. АББ-ын “Гэгээрэл” төвийг өргөтгөж, амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлэх 2015 2017 7.4 3.8 3.6 ТХ, ХО, С

88 3.2.1.12. Үндэсний хөгжлийн хангамжийг нэмэгдүүлж хүүхдийн хамтлагтай болох 2015 2016 3.4 3.4 С, ХО

89 3.2.1.13. 500 хүүхдийн багтаамжтай хичээлийн шинэ байр барих, гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх 2017 2020 С, ХО

90 3.2.1.14. 75 хүүхдийн дотуур байрыг шинээр барж гадна дотно иж бүрэн тохижилтыг хийх 2016 2018 950.0 950.0 С, ХО

Хөтөлбөр 3.2.2. Багшлах боловсон хүчнийг чадавхижуулж, тогтвор суурьшилтай ажиллуулах

91 3.2.2.2. Багшийг орон нутгийн болон төвлөрсөн сургалтанд хамруулах С, ХО

Хөтөлбөр 3.2.3. Сургалтын чанарыг сайжруулж, олон нийтийн сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэх

92 3.2.3.1. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болох 2016 2018 5 2.0 3 С, АББ, ХО

93 3.2.3.2. Гар урлал болон оѐдлын 2017 2019 15 15.0 С, ХО

85

жижиг цехтэй болох

Зорилт-3.3. Хүүхдэд ээлтэй орчны стандартыг хангаж, СӨБ-ын хамран сургалтыг 100 хувьд хүргэх

Хөтөлбөр-3.3.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

94 3.3.1.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох 2013 2015 25.0 15.0 10.0

БШУЯ, ЗДТГ, цэцэрлэг,ХО

95 3.3.1.2. Дуу хөгжим, биеийн тамир, дүрслэх ургагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх 2013 2023 20.0 5.0 5.0 10.0

БШУЯ, ЗДТГ, цэцэрлэг,ХО

Хөтөлбөр-3.3.2. Хүүхдэд ээлтэй орчныг бүрдүүлж,боловсролын үйлчилгээний чанарыг сайжруулан хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

96 3.3.2.1. 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтанд оруулах 2013 2015 79.0 79.0

БШУЯ, ЗДТГ, цэцэрлэг

97 3.3.2.2. Цэцэрлэгийн барилгыг инженерийн шугам сүлжээнд холбох 2013 2015 60.0 60.0

ЗДТГ, ИТХ, Цэцэрлэг

98 3.3.2.3. Нүүдлийн гэр цэцэрлэгийг хөдөө багуудад ажиллуулж, сургалтыг нэмэгдүүлэх 2013 2017 4.0 4.0

Цэцэрлэг, ТШК, ХО

99 3.3.2.4. Гүн өрмийн худагтай болох 2013 2015 10.0 5.0 5.0

Цэцэрлэг, ТШК, ХО

100 3.3.2.5. Анги бүлгүүдийн тоглоом наадгайг шинэчлэх 2013 2015 26.0 6.0 20.0

ЗДТГ, Цэцэрлэг, ХО

101 3.3.2.6. Цэцэрлэгийг гадаад орчныг тохижуулан тоглоомын талбайг шинэчлэх 2013 2018 25.0 10.0 15.0

Цэцэрлэг, ТШК, ХО

102 3.3.2.7. Ёс заншлын өргөөтэй болох 2013 2023 5.0 5.0

Цэцэрлэг, ТШК, ХО

103 3.3.2.8. Хатуу, зөөлөн эдлэлийг шинэчлэх 2013 2018 25.0 10.0 15.0

Цэцэрлэг, ТШК, ХО

Зорилт-3.4. Соѐл урлагийн байгууллагын менежментийг сайжруулан, мэргэжлийн боловсон хүчнээр хангаж, материаллаг баазыг бэхжүүлэн, үйлчилгээний төрөл, чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх

Хөтөлбөр-3.4.1. Үйлчлүүлэгчдийн таашаалд нийцсэн үйлчилгээний орчин бүрдүүлж, хүний нөөцийг хангах

104 3.4.1.1. Хөдөөд соѐлын үйлчилгээ явуулах авто машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болох 2016 2018 25.00 15.0 10.0

ССАЖЯ, ССГ, ИТХ, ЗДТГ

86

105 3.4.1.2. Кино үзвэрийн бага театртай болох 2016 2018 16.00 16.0

ССАЖЯ, ССГ, ИТХ, ЗДТГ, ХО

106

3.4.1.3. Орчин үеийн стандартын шаардлага хангасан номын санг шинээр барьж, номын фондыг нэмэгдүүлэх 2015 2018 17.00 1.0 15.0 1.0

ССАЖЯ, ССГ, ИТХ, ЗДТГ, ХО

107 3.4.1.4. Уран сайханчдыг урлагийн иж бүрэн хувцсаар хангах 2015 2016 10.00 9.0 1.0

ССАЖЯ, ССГ, ИТХ, ЗДТГ, ХО

108 3.4.1.5. Соѐлын төвийн гадна орчинг тохижуулж, ногоон байгууламжтай болох 2014 2016 2.00 1.0 1.0

ССГ, ИТХ, ЗДТГ, ХО

Хөтөлбөр-3.4.2. Соѐлын өвийг хадгалж хамгаалан сэргээн засварлах

109

3.4.2.1. Түүх соѐлын үл хөдлөх, дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулж, ном хэвлүүлэх 2013 2023 40.0 20.0 10.0

ССАЖЯ, ССГ, ИТХ, ЗДТГ, ХО

110 3.4.2.2. Түүх, соѐл, танин мэдэхүйн танхимын үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх 2014 2016 25.0 20.0 5.0 ССГ, СТ, ХО

Зорилт-3.5. Бүх нийтийн биеийн тамирыг хөгжүүлж, үндэсний бөх, жудо, гар бөмбөг зэрэг спортын төрлүүдээр аймаг, бүс нутаг, үндэсний болон олон улсын хэмжээний нэртэй тамирчдыг төрүүлэх

Хөтөлбөр-3.5.1. Спорт

111 Биеийн тамир спортын иж бүрэн хэрэгсэлтэй чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болох 2016 2018 20.0 15.0 5.0 ССГ, СТ, ХО

Зорилт-3.6. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд орчин үеийн дэвшилтэт технологи, зайны оношилгоог нэвтрүүлж, иргэдийн эрүүл аж төрөх мэдлэг, хандлагыг 60 хувиар нэмэгдүүлж, дундаж наслалтыг улс, аймгийн түвшнээс дээгүүр болгох

Хөтөлбөр-3.6.1. Эрүүл мэндийн төвийн орчин тоног төхөөрөмжийг сайжруулах

112 3.6.1.1. Лабораторийн өрөөг тохижуулан, шинжилгээний тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх 2014 2016 15.0 1.0 5.0 9.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

113 3.6.1.2. Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулах 2014 2016 91.0 3.0 82.0 6.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

114 3.6.1.3. Зайн оношилгооны тоног төхөөрөмжтэй болох 2014 2017 91.0 3.0 82.0 6.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

87

115

3.6.1.4. Гадна талбайд биеийн тамир, чийрэгжүүлтийн иж бүрэн талбайг тохижуулж, цэцгийн мандал, мод, ногоон зүлэг бүхий талбайтай болох 2015 2017 29.0 10.0 19.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

116 3.6.1.5. Байгууллагаа түшиглэсэн хувийн цэцэрлэгтэй болох 2016 2020 38.0 15.0 23.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

117 3.6.1.6. Зориулалтын сургалтын танхим тоног төхөөрөмжтэй болох 2015 2018 10.0 2.0 8.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

118 3.6.1.7. Чийрэгжүүлэлт, алжаал тайлах танхимтай болох 2017 2019 8.0 6.0 2.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

Хөтөлбөр-3.6.2. Эмч мэргэжилтний мэргэжлийн ур чадвар, дээшлүүлснээр эмнэлгийн болон нийгмийн эрүүл мэндийн чанар тусламжийг сайжруулах

119 3.6.2.1. Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны зориулалтын явуулын машинтай болох 2015 2016 21.0 10.0 10.0 1.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

120

3.6.2.2. Байгалийн голомтод болон халдварт өвчний үеийн тусламжийн бэлэн байдлыг хангах тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх 2017 2019 8.0 6.0 5.0 2.0

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

121 3.6.2.3. Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттай явуулах 2014 2015 15.0 10

ЭМЯ, ЭМТ, ХО, хандивлагчид

Зорилго-4. Байгаль орчныг хамгаалж нөөцийг зүй зохистой ашиглан хүний эрүүл орчинд амьдрах эрхийг хангасан тогтвортой хөгжлийг буй болгох

Зорилт-4.1. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгож, ногоон байгууламжийг 500 га-аар нэмэгдүүлэн орчны доройтлыг багасгах

Хөтөлбөр-4.1.1. Ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх

122 4.1.1.1. Хунзатын талд 200 га-д мод тариалж, элсний нүүдлийг сааруулах 2013 2023 100.0 90.0 10.0 МУЗГ, БОГ, ТХ

123 4.1.1.2. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн талбайд 20 га-д мод тарих 2013 2023 100.0 20.0 20.0 60.0

ЗДТГ, ААНБ-ууд, газар тариалан эрхлэгчид, ТХ

124 4.1.1.3. Сумын төвд ногоон байгууламжийг 1,5 га-аар нэмэгдүүлэх 2013 2018 7.5 2.5 5.0 ЗДТГ, ТХ

Хөтөлбөр-4.1.2. Ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх

88

125

4.1.2.1. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх 2013 2018 5.0 3.0 2.0

ЗДТГ, аймгийн БОГ

126

4.1.2.2. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх

127

4.1.2.3. Шивээн нуруу, Тайн нуруу, Хотын булан, Дэлгэрийн эх зэрэг 12 дурсгалт газруудын хөшөө дурсгалд хайс хийж хамгаалалтыг сайжруулах 2013 2023 24.0 6.0 10.0 8.0

ССАЖЯ, аймгийн ССАЖГ, сумын соѐлын төв, ЗДТГ

128

4.1.2.4. Задгай, Мөсөн, Шийрийн шанд, Ангархай, Цагаан хад, Шанд зэрэг газрын булгуудын эхийг хайсжуулан хамгаалах 2013 2023 22.0 5.0 10.0 7.0

БОНХЯ, аймгийн БОГ, ЗДТГ, ТХ

129

4.1.2.5. Бичил уурхайчдын эвдсэн Буйлсан, Хөх хайрхан, Шүүгдэг, Сүүдэртийн булан зэрэг газруудын 120 га талбайд стандартын дагуу нөхөн сэргээлт хийх 2013 2023 1200.0 20.0 200.0 980.0

БОНХЯ, аймгийн БОГ, ЗДТГ, ТХ

130 4.1.2.6. Түүгээмэл тархацтай ашигт малтмалыг ашиглах элс, хайрга, шавар, шороон будаг зэрэг 2013 2023 20.0 5.0 15.0

БОНХЯ, аймгийн БОГ, ЗДТГ, ТХ

Хөтөлбөр-4.1.3. Сумын төвд цэвэр орчинг бүрдүүлэх

131

4.1.3.1. Хогийг ландфилийн аргаар дарж устгаж, хогийн цэгийг тохижуулан хог хаягдлын менежментийг боловсронгуй болгох 2013 2023 100.0 50.0 30.0 20.0

ЗДТГ, ТХ

132 4.1.3.2. Сумын төвийн айл өрхийг түлш бага хэрэглэдэг, утаагүй зуухаар хангах 2013 2023 800.0 560.0 240.0

ЗДТГ, ТХ

Хөтөлбөр-4.1.4. Цаг агаар станцын мэдээлэл

133 4.1.4.1. Ус цаг уур орчны шинжилгээний харуулыг станц болгон өргөтгөх

89

Хавсралт№6

2013-2023 онд хэрэгжүүлэх төслүүдийн хэрэгжилтэнд хийх хяналт үнэлгээний дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө

№ Төслийн нэр Ямар үзүүлэлтийг

шалгуур болгох

Ни

йт т

өсө

в

(сая

. тө

г)

Баталгаажуулалтын эх үүсвэр

Хугацаа (он)

Мо

ни

то

ри

нг

хи

йх х

уга

цаа

Хяналт үнэлгээнд

оролцогчид Эхлэх Дуусах

1

1.1.1.1. Бөмбөгөрийн улаан ямааг омог болгон баталгаажуулах

Мэргэжлийн байгууллагаар баталгаажуулснаар

63.812 Тайлан бүртгэл 2013 2015 2016 ҮХААЯ, ХААҮГ, ЗДТГ

2

1.1.1.2. Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлж цөм сүрэг буй болгох

Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлснээр

12.0

Гэрээ, тайлан

2014 2016

ҮХААЯ, ХААҮГ,ЗДТГ, МЭҮТ

3

1.1.1.3. Монгол үүлдрийн үхрийг махны чиглэлийн бухаар эрлийзжүүлж махны хэвшлийн үхэртэй болох

Махны хэвшлийн үхэртэй болсноор

20.0

Гэрээ, тайлан

2013 2017

ХААҮГ, МЭҮТ

4

1.1.1.4. Бөмбөгөрийн нэртэй хурдан удмын адууны угшил буй болгох

Хурдан удмын адууны угшилтай болсноор

22.0

тайлан, мэдээ, судалгаа, дүгнэлт

2013 2020

ЗДТГ, МСУХ, ТХХ

5

1.1.1.5. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА-тай хослон үржүүлэх

Хослон үржүүлснээр

15.0

Гэрээ, дүрэм ,журам, тайлан

2013 2020

ЗДТГ, ИТХ, ТХХ

6

1.1.2.1. Фермерийн аж ахуйтай болох

Фермерийн аж ахуй байгуулснаар 50.0

Гэрээ, тайлан 2015 2020

ЗДТГ, ТХХ, ИТХ

7

1.1.2.2. Мах, мах-сүүний арвин ашиг шимтэй үхэр үржүүлэх

Фермерийн аж ахуй байгуулснаар

50.0

Гэрээ, тайлан

2015 2020

ЗДТГ, ТХХ, ИТХ

8

1.1.2.3. Махны хонь үржүүлэх

Фермерийн аж ахуй байгуулснаар 20.0

Гэрээ, тайлан 2015 2018

ЗДТГ, ТХХ, ИТХ

9

1.1.2.4. Сүүний ямаа үржүүлэх

Сүүний ямаа үржүүлснээр 20.0

Гэрээ, тайлан 2015 2018

ЗДТГ, ТХХ, ИТХ

90

10 1.1.2.5. Гахай, тахианы аж ахуйтай болох

Аж ахуйтай болсноор

10.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2015 2018

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

11

1.1.3.1. Малын усан хангамжийг сайжруулах

Усан хангамж сайжирснаар

50.0 Тайлан,акт,бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

12

1.1.3.2. Хашаа хорооны хангамжийг сайжруулж, шинээр хашаа хороо барих, хуучныг сэргээн засварлах

Хашаа,хороо барьж сэргээн засварласнаар

40.0

Бүртгэл, тайлан

2014 2018

ЗДТГ, ТХХ, ИТХ, Иргэд

13 1.1.3.3. Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх

Нөөц бүрдүүлснээр

42.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2018

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

14

1.1.3.4. Бэлчээр ашиглалтыг сайжруулж өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг хамгаалах, хашаалсан бэлчээр буй болгох

Бэлчээр ашиглалт сайжирч, хашаалсан бэлчээр бий болсноор

25.0

Бүртгэл, тайлан, мэдээ

2014 2018

ЗДТГ, ХХААЖДҮГ

15

1.1.4.1. "Шинэ хот айл"-ын болзлыг 30-аас дээш хот айл хангаж, малчдын ая тухтай өвөлжиж хаваржих нөхцөлийг бүрдүүлэн, мал сүргийг эрсдэлээс хамгаалах

Шинэ хот айлын болзлыг хангасан 30-с дээш хот айлтай болж, мал сүргийг эрсдлээс хамгаалах нөхцөл бүрдсэнээр

20.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2014 2018

ЗДТГ, ХХААЖДҮГ

16

1.1.4.2. Малын хулгайн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх сургалт хийх

Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлснээр

15.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ, ГХУССЗ, АЦГ

17

1.1.4.3. Мал эмнэлгийн лабораторитай болох

Лаборатори байгуулж, үйл ажиллагаа явуулснаар 8.0

Тайлан,мэдээ,гэрээ,хэлцэл

2013 2016

ИТХ, ТХХ, МХГ

91

18

1.1.4.4. Малын ариутгал халдваргүйтгэлийн зөөврийн хашаатай болох

Зөөврийн хашаатай болсноор

38.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

19

1.2.1.1. Газар тариалангийн техникийг шинэчлэн механикжуулах

Техникийг шинэчлэн механикжуулснаар

41.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2013 2016

ҮХААЯ, ХААҮГ, ТХХ

20

1.2.1.2. Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгч өрхийн тоог нэмэгдүүлэх

хүлэмжийн аж ахуй эрхэлдэг өрхийн тоо нэмэгдсэнээр

90.0

Тайлан, Бүртгэл

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ

21

1.2.1.3. Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох

Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болсноор

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

ЗДТГ, ХХААЖДҮГ,

22

1.2.1.4. Хотын булан, Бор толгойд услалтын системтэй болох

Услалтын системтэй болсноор

200.0

Гэрээ,акт,хэлцэл

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

23

1.2.1.5. Малын тэжээл үйлдвэрлэх цех байгуулах

Цех байгуулснаар 18.0

Акт, тайлан,мэдээ 2015 2020

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

24

1.2.2.1. Үхэр буудай, цагаан арвайн үр үржүүлж нөөцтэй болох

Үхэр буудай, цагаан арвайн үрийн нөөцтэй болсноор

8.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

25 1.2.2.2. Төмсний нутагшсан сорттой болох

Төмсний нутагшсан сорттой болсноор

8.0 Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

26

1.2.3.1. Нутгийн нөөцийг ашиглан био бордоо үйлдвэрлэх

Био бордоо үйлдвэрлэж, ашигласнаар

14.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2015 2020

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

27

1.2.3.2. Хотын буланд үерийн далан байгуулах

Далан байгуулснаар 100.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл 2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

28

1.3.1.1. Ноос, ноолуур, арьс ширний анхан шатны

Цех байгуулснаар

100.0

Акт, тайлан,мэдээ

2016 2018

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

92

боловсруулалт хийх цехтэй болох

29

1.3.1.2. Сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэх цех байгуулах

Цех байгуулснаар

80.0

Акт, тайлан,мэдээ

2018 2020

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

30

1.3.2.1. Талх нарийн боовны цехийн өргөтгөл хийх

Цех байгуулснаар 127.0

Акт, тайлан,мэдээ 2014 2015

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

31 1.3.2.2. Бор гурилын цехтэй болох

Цех байгуулснаар 155.0

Акт, тайлан,мэдээ 2014 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

32

1.3.2.2. Банш, бууз, хэрчсэн гурлын цехтэй болох

Цех байгуулснаар 22.0

Акт, тайлан,мэдээ 2015 2017

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

33

1.3.3.1. Блок, шохой, тоосгоны цехтэй болох

Цех байгуулснаар 15.0

Акт, тайлан,мэдээ 2014 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

34 1.3.3.2. Мужааны цехтэй болох

Цех байгуулснаар 20.0

Акт, тайлан,мэдээ 2014 2015

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

35

1.4.1.1. Уушгийн хад, Арцад дэлд жуулчны бааз байгуулах

Аялал жуулчлалын бааз байгуулснаар

100.0 Акт,тайлан,бүртгэл

2014 2018

ИТХ, ТХХ, БОАЖГ

36

1.4.1.2. Сүүдэртийн харз түшиглэн Ахмадын сувиллын газар байгуулах

Сувилал байгуулснаар

20.0

Тайлан,мэдээ

2015 2020

ЗДТГ, ТХХ

37 1.4.1.3. Хотын буланд эмчилгээний сувилалтай болох

Сувилал байгуулснаар

15.0 Тайлан,мэдээ

2014 2016 ЗДТГ, ТХХ

38

1.4.1.4. Угалз, Ямбатад ангийн отог байгуулах

Ангийн отог байгуулснаар

42.0 Акт,тайлан,гэрээ,хэлцэл

2016 2020

ЗДТГ,ТХХ, БОАЖГ

39

1.5.1.1. Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах

Нэгдсэн төв байгуулснаар

320.0

Тайлан бүртгэл

2015 2017

ЗДТГ, ТХХ

40 1.5.1.2. Оѐдлын цех ажиллуулах

Цех ажиллуулснаар 20.0

Тайлан бүртгэл 2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

41

1.5.1.3. Гутал засварын цех ажиллуулах

Цех ажиллуулснаар 10.0

Тайлан бүртгэл 2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

93

42

1.5.1.4. Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цех ажиллуулах

Цех ажиллуулснаар

10.0

Тайлан бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

43 1.5.1.5. Үсчин, гоо сайхны салон ажиллуулах

Салон ажиллуулснаар

10.0 Тайлан бүртгэл

2014 2016 ЗДТГ, ТХХ

44

1.5.2.1. Худалдааны супермаркеттэй болох

Супермаркет дэлгүүртэй болсноор

100.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2016 2020

МХГ, Иргэд

45

1.5.2.2. Мах, махан бүтээгдэхүүний зоорьтой болох

Зоорьтой болсноор 200.0

Тайлан бүртгэл 2016 2019

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

46 1.5.2.3. Сав, баглаа боодлын цехтэй болох

Цех байгуулснаар 50.0

Акт, тайлан,мэдээ 2014 2016

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

47

1.5.2.4. Хоѐрдогч түүхий эд худалдан авах цэгтэй болох

Худалдан борлуулах цэгтэй болсноор

120.0 Тайлан бүртгэл

2015 2018

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

48

2.1.1.1. Аймаг, сумыг холбосон 100 км-т хатуу хучилттай замтай болох

Хатуу хучилттай замд холбогдсоноор

300.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2013 2016

ЗДТГ, ГХБХБГ

49

2.1.1.2. Өлзийт голын дагуу Улаан сайрын аманд гүүр барих

Улаан сайрын аманд гүүр барьж ашигласнаар

300.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

50

2.1.1.3. Төвлөрсөн халаалт инженерийн шугам сүлжээ байгуулах

Инженерийн шугам сүлжээ байгуулснаар

300.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,тайлан

2018 2023

ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

51

2.2.1.1. Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжийн өргөтгөл хийх

Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжийн өргөтгөл хийснээр

100.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2013 2016

ЗДТГ, ТХХ, Эрчим хүчний газар

94

52

2.2.1.2. Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаднах орчны гэрэлтүүлэгтэй болох

Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаднах орчин гэрэлтүүлэгтэй болсноор

30.0

Акт, тайлан

2014 2023

ИТХ, ТХХ

53

2.2.1.3. Сумын ундны усны 2-оос доошгүй худагт цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, чанарыг сайжруулах

2-с доошгүй худагт цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, ундны усны чанар сайжирснаар

10.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2016

ЗДТГ, МХГ

54

2.3.1.1. Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоог нэмэгдүүлж, хөдөөгийн багуудыг холбооны орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжтэй болгох

Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоо нэмэгдэж, хөдөөгийн багууд холбооны тоног төхөөрөмжтэй болсноор

22.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2017

ЗДТГ, ТХХ

55 2.3.3.2. Орон нутгийн телевизийн сувагтай болох

Орон нутгийн телевизийн сувагтай болж, үйл ажиллагаа явуулснаар 45.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2016

ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

56

2.4.1.1. Сумын хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөөг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх

Мэргэжлийн байгууллааар хийлгэснээр

19.0

Тайлан, бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

57

2.4.1.2. Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам сүлжээтэй болох, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулах

Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам сүлжээтэй болж, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулснаар

160.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,тайлан

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

58

2.4.1.3. Нийтийн орон сууц барих

Нийтийн орон сууц баригдаж ашиглалтанд 200.0

Акт, тайлан, бүртгэл

2014 2020

ТХХ, Засаг дарга, АМХГ

95

орсноор

59 2.4.1.4. Спортын цогцолбор барих

Спорт цогцолбор барьснаар 100.0

Тайлан, бүртгэл 2014 2020

ЗДТГ, ТХХ , БСГ

60

2.4.1.5. Сумын төвийн дээд чиглэлд үерийн далан байгуулах

Үерийн далан байгуулснаар

9.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2014 2017

ТХХ, Засаг дарга, АМХГ

61

2.4.1.6. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах

Гэр хорооллыг орон сууцжуулснаар

200.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2016 2019

ЗДТГ, ГХБХБГ

62

2.4.1.7. Жишиг гэр хорооллыг бий болгох

Жишиг хороолол бий болгосноор

250.0

Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2015 2020

ЗДТГ, ГХБХБГ

63 2.4.1.8. Цогчин дуган барих

Цогчин дуган барьснаар 30.0

Акт, тайлан 2014 2017

ЗДТГ, ИТХ, ТХХ

64

2.5.1.1. Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын нэгжтэй болох

Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын нэгжтэй болсноор 50.0

Тайлан бүртгэл

2013 2020

ЗДТГ, ТХХ

65

2.5.1.2. Бизнесийн эрх зүйн орчинг сайжруулан төр нийгмийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг тогтоох

Төр нийгмийн хамтын ажиллагаа сайжирч, түншлэл тогтоосноор

10.0

Тайлан, мэдээ

2013 2020

ЗДТГ, ИТХ

66

2.5.1.3. Гадаад хамтын ажиллагааг тогтоож экспортлох нөхцлийг судлах

Экспортлох нөлцлийг судалснаар

25.0

Тайлан, бүртгэл

2013 2020

ЗДТГ, ТХХ

67

3.1.1.1. ЗДТГ-ын барилгыг их засварт оруулан, гадаад, дотоод тохижилт хийх

барилгын засвар бүрэн хийгдсэн байх

77.0 акт, тайлан 2014 2016 ИТХ, ТХХ

68

3.1.1.2. Төрийн албан хаагчдын орон сууц барих

Төрийн албан хаагчдын орон сууц барьснаар

160.0 Гэрээ ,бүртгэл, акт, хэлцэл, тайлан

2014 2018 ЗДТГ, ГХБХБГ

96

69

3.1.1.3. Багийн төвүүдийг “Шинэ багийн төв” төсөлд хамруулах

Шинэ багийн төв төсөлд хамруулснаар

150.0 Гэрээ, бүртгэл, акт, хэлцэл, тайлан

2015 2016 ЗДТГ, ГХБХБГ

70

3.1.1.4. ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк шинэчлэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангах

ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк шинэчлэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангаснаар

37.0 Бүртгэл,акт 2015 2016 ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

71

3.1.1.5. Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангах

Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангаснаар

15.0 Тайлан бүртгэл 2014 2016 ЗДТГ, ТХХ

72

3.1.1.6. Гудамж талбайн камерийн тоог нэмэгдүүлэх

Камерын тоог нэмэгдүүлж, хяналт сайжирснаар

25.0 Бүртгэл, акт, тайлан 2014 2016 ИТХ, ТХХ, Цагдаагийн газар

73

3.1.1.7. Иргэдийн хууль эрх зүйн сургалт мэдээллийн танхимтай болох

Иргэдийн хууль эрх зүй сургалт мэдээллийн танхимтай болсноор

20.0 Тайлан бүртгэл 2014 2018 ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

74

3.1.1.8. Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах.

Бие хамгаалах техник хэрэгсэлээр хангаснаар

15.0 Тайлан бүртгэл 2014 2016 ЗДТГ, ТХХ, ИТХ, АЦГ

75

3.1.2.1. Албан хаагчдыг сургалтанд хамруулж чадваржуулах

Сургалтанд хамруулж чадавхжуулснаар

10.0 Гэрээ ,бүртгэл,акт,хэлцэл,тайлан

2015 2018 ЗДТГ, ТХХ, ИТХ, ТАЗ

97

76

3.1.2.2. Сумын гамшгаас хамгаалах нөөцийг нэмэгдүүлэх

Гамшгаас хамгааллах нөөц бүрдүүлснээр

10.0 Тайлан, мэдээ, бүртгэл 2015 2018 ЗДТГ, ИТХ, ТХХ, ОБХ

77

3.2.1.1. Хичээлийн байранд их засвар хийх

Их засвар хийгдснээр 700.0

Акт,тайлан 2014 2015

ИТХ, ТХХ, МХГ

78

3.2.1.2. Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим, физик, химийн лабораторитай болох

Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон танхим, физик, химийн лабораторитай болох

10.0

Бүртгэл, акт, тайлан

2016 2017

БГ, ТХХ

79

3.2.1.3. Эко орчин бүрдүүлэхэд гүн өрмийн худагтай болох

Эко орчин бүрдүүлэхэд гүн өрмийн худагтай болох 15.0

Бүртгэл, акт

2014 2015

ЗДТГ, ХХААЖДҮГ

80

3.2.1.4.Ширээ, сандал, ухаалаг самбар, компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох

Ширээ, сандал, ухаалаг самбар, компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох 12.0

Бүртгэл, акт, тайлан

2015 2017

ЗДТГ, ТХХ

81

3.2.1.5. Стандартад нийцсэн спорт цогцолбор гадна талбайтай болох

Спорт цогцолбор, гадна талбай барьж ашиглалтанд оруулснаар

25.0

Бүртгэл, акт, тайлан

2016 2018

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

82

3.2.1.6. Цахим номын сан, стандартын уншлагын танхим, тоног төхөөрөмжтэй болох

Номын сан, стандартын уншлагын танхим, тоног төхөөрөмжтэй болсноор

15.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2015 2016

ЗДТГ, ИТХ, БГ

83 3.2.1.7. Сургуулийн урлагийн заалтай болох

Урлагийн заалтай болсноор

10.0 Бүртгэл, акт, тайлан

2016 2018

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

84 3.2.1.8. Автобустай болох

Автобустай болсноор 15.0

Бүртгэл, акт, тайлан 2015 2017

ЗДТГ, ТХХ

85

3.2.1.9. Зан заншлын өргөө байгуулах

Өргөө байгуулж, ач холбогдлыг нэмэгдүүлснээр 2.0

Бүртгэл, акт, тайлан

2014 2015

ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

98

86

3.2.1.10. Багшийн хөгжлийн жишиг төв байгуулах

Жишиг төв байгуулснаар

15.0 Акт, тайлан, мэдээ

2015 2016

ИТХ, ЗДТГ, ТХХ

87

3.2.1.11. АББ-ын “Гэгээрэл” төвийг өргөтгөж, амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлэх

Амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлснээр

7.4

Акт, тайлан, мэдээ

2015 2017

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

88

3.2.1.12. Үндэсний хөгжмийн хамтлагтай болох

Хөгжмийн хамтлагтай болсноор

3.4 Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2015 2016

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

89

3.2.1.13. 500 хүүхдийн багтаамжтай хичээлийн шинэ байр барих, гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх

Хичээлийн шинэ байр баригдаж, бүрэн ашиглалтанд орсноор

Бүртгэл, акт, тайлан

2017 2020

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

90

3.2.1.14. 75 хүүхдийн дотуур байрыг шинээр барих

Дотуур байр шинээр баригдаж, ашиглалтанд орсноор 950.0

Бүртгэл, акт, тайлан

2016 2018

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

91

3.2.2.2. Багшийг орон нутгийн болон төвлөрсөн сургалтанд хамруулах

Багшийг сургалтанд бүрэн хамруулснаар

15.0 Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2016 2018

ЗДТГ, БГ,

92

3.2.3.1. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болох

Иргэд бүгд бичиг үсэг тайлагдсан байх

10.0 Мэдээ, тайлан, бүртгэл 2017 2019

ЗДТГ, БГ,

93

3.2.3.2. Гар урлал болон оѐдлын жижиг цехтэй болох

Гар урлал, оѐдлын цех байгуулснаар

25.0 Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2015 ЗДТГ, ТХХ

94 3.3.1.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

Багшийн хөгжлийн төвтэй болсноор

20.0 Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, БГ, ТХХ,

95

3.3.1.2. Дуу хөгжим,биеийн тамир, дүрслэх урлагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх

Дуу хөгжим,биеийн тамир, дүрслэх урлагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх

79.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2015

ЗДТГ, БГ,

99

96

3.3.1.3. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр

60.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2015

ЗДТГ, БГ,

97

3.3.2.1. 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтанд оруулах

Цэцэлэгийн барилга бүрэн ашиглалтанд орсноор

4.0

Акт, гэрээ, тайлан, бүртгэл

2013 2017

ЗДТГ, МХГ, ТХХ

98

3.3.2.2. Цэцэрлэгийн барилгыг инженерийн шугам сүлжээнд холбох

Цэцэрлэгийн барилга инженерийн шугам сүлжээнд холбогдсоноор 10.0

Акт, гэрээ, тайлан, бүртгэл

2013 2015

ЗДТГ, МХГ, ТХХ

99

3.3.2.3. Нүүдлийн гэр цэцэрлэгийг хөдөө багуудад ажиллуулж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

Хамран сургалтын тоо нэмэгдсэнээр

26.0

Мэдээ, тайлан, бүртгэл

2013 2015

ЗДТГ, БГ,

100

3.3.2.4. Гүн өрмийн худагтай болох

Гүн өрмийн худагтай болсноор 25.0

Тайлан, акт, бүртгэл 2013 2018

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

101

3.3.2.5. Анги бүлгүүдийн тоглоом наадгайг шинэчлэх

Анги бүлгүүдийн тоглоомыг шинэчлэснээр 5.0

Тайлан, бүртгэл 2013 2023

ЗДТГ, БГ, ТХХ

102

3.3.2.6. Цэцэрлэгийг гадаад орчныг тохижуулан тоглоомын талбайг шинэчлэх

Цэцэрлэгийн талбайг шинэчилснээр

25.0

Акт,тайлан,бүртгэл

2013 2018

ЗДТГ,ТХХ, БСГ

103

3.3.2.7. Ёс заншлын өргөөтэй болох

Ёс заншлын өргөөтэй болсноор 25.00

Мэдээ, тайлан, бүртгэл 2016 2018

ЗДТГ, ТХХ

104

3.3.2.8. Хатуу, зөөлөн эдлэлийг шинэчлэх

Хатуу, зөөлөн эдлэлийг шинэчлэснээр 16.00

Акт,тайлан,бүртгэл

2016 2018

ЗДТГ, БГ, ТХХ

105

3.4.1.1. Хөдөөд соѐлын үйлчилгээ явуулах авто машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болох

Авто машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болсноор

17.00

Акт,тайлан,бүртгэл

2015 2018

ЗДТГ, ТХХ

100

106 3.4.1.2. Кино үзвэрийн бага театртай болох

Кино үзвэрийн бага театртай болсноор

10.00 Акт,тайлан,бүртгэл

2015 2016 ЗДТГ, ТХХ

107

3.4.1.3. Орчин үеийн стандартын шаардлага хангасан номын санг шинээр барьж, номын фондыг нэмэгдүүлэх

Номын сан шинээр барьж, номын фонд нэмэгдснээр

2.00

Акт,тайлан,бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, МХГ, БГ

108

3.4.1.4. Дуу, хөгжим, бүжгийн мэргэжлийн ур чадвартай багштай болох

Багш нарын мэдлэг чадвар дээшилж, шаарлагатай мэргэжлийн багштай болсноор

40.0

Тайлан, мэдээ

2013 2023

ЗДТГ, БГ

109

3.4.1.5. Уран сайханчдыг урлагийн иж бүрэн хувцсаар хангах

Хувцсаар бүрэн хангагдснаар

25.0

Тайлан, бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ИТХ

110

3.4.1.6. Соѐлын төвийн гадна орчинг тохижуулж, ногоон байгууламжтай болох

Гадна орчин тохижиж ногоон байгууламжтай болсноор

20.0

Акт, тайлан, бүртгэл

2016 2018

ЗДТГ, ТХХ, БГ

111

3.4.2.1. Түүх соѐлын үл хөдлөх, дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулж, ном хэвлүүлэх

Түүх соѐлын дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулан, ном хэвлүүлснээр

15,0 Тайлан, мэдээ, бүртгэл 2016 2017 ЗДТГ, ИТХ, ТХХ

112

3.4.2.2. Түүх, соѐл, танин мэдэхүйн танхимын үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх

Үзмэрийн тоог нэмэгдүүлснээр

10.0 Тайлан, мэдээ, бүртгэл 2015 2023 ЗДТГ, ТХХ, БГ

113

3.5.1.2. Биеийн тамир спортын иж бүрэн хэрэгсэлтэй болж чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болох

Чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болсноор

15.0

Тайлан, бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

101

114

3.6.1.1. Лабораторийн өрөөг тохижуулан, шинжилгээний тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх

Шинэчилсэн тоног төхөөрөмжтэй лабораторитой болсноор

91.0

Тайлан, бүртгэл

2014 2016

ЗДТГ, ТХХ

115

3.6.1.2. Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулах

Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулснаар 91.0

Тайлан, акт, бүртгэл

2014 2017

ЗДТГ, МХГ, ТХХ

116

3.6.1.3. Зайн оношлогооны тоног төхөөрөмжтэй болох

Зайн оношлогооны тоног төхөөрөмжтэй болох 29.0

Тайлан, акт, бүртгэл

2015 2017

ЗДТГ, ТХХ

117

3.6.1.4. Гадна талбайд биеийн тамир, чийрэгжүүлтийн иж бүрэн талбайг тохижуулж, цэцгийн мандал, мод, ногоон зүлэг бүхий талбайтай болох

Биеийн тамир, чийрэгжүүлэлтийн иж бүрэн талбайтай болсноор

38.0

Тайлан, акт, бүртгэл

2016 2020

ЗДТГ, ТХХ

118

3.6.1.5. Байгууллагаа түшиглэсэн хувийн цэцэрлэгтэй болох

Байгууллага бүр цэцэрлэгтэй болсноор

10.0

Тайлан, мэдээ

2015 2018

ЗДТГ, ТХХ

119

3.6.1.6. Зориулалтын сургалтын танхим тоног төхөөрөмжтэй болох

Зориулалтын сургалтын танхимтай болсноор

8.0

Тайлан, мэдээ

2017 2019

ЗДТГ, ТХХ

120

3.6.1.7. Чийрэгжүүлэлт, алжаал тайлах танхимтай болох

Чийрэгжүүлэлт, алжаал тайлах танхимтай болох

21.0

Тайлан, мэдээ

2015 2016

ЗДТГ, ТХХ

121

3.6.2.1. Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны зориулалтын явуулын машинтай болох

Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны зориулалтын явуулын машинтай болох 8.0

Тайлан, мэдээ

2017 2019

ЗДТГ, ТХХ, ЭМГ

102

122

3.6.2.2. Байгалийн голомтод болон халдварт өвчний үеийн тусламжийн бэлэн байдлыг хангах тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх

Тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлснээр

15.0

Акт,тайлан,бүртгэл

2014 2015

ЗДТГ, ТХХ, ЭМГ, ОБГ

123

3.6.2.4. Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттай явуулах

Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттайгаар явуулж хэвшсэнээр 100.0

Тайлан, мэдээ

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ, ЭМГ

124

4.1.1.1. Хунзатын талд 200 га-д мод тариалж, элсний нүүдлийг сааруулах

Мод тарьснаар

7.5

Тайлан, мэдээ, бүртгэл

2013 2018

ЗДТГ, ТХХ

125

4.1.1.2. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн талбайд 20 га-д мод тарих

20 га-д мод тариалснаар

5.0

Тайлан, мэдээ, бүртгэл

2013 2018

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

126

4.1.1.3. Сумын төвд ногоон байгууламжийг 1,5 га-аар нэмэгдүүлэх

Ногоон байгууламж нэмэгдсэнээр

5.0

Тайлан, мэдээ, бүртгэл

2013 2018

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

127

4.1.2.1. Экологийн боловсролыг дээшлүүлж, байгаль хамгаалахад иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх

Иргэдийн экологийн боловсрол нэмэгдэж, байгаль хамгаалах оролцоо нэмэгдсэнээр

24.0

Тайлан, мэдээ, бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ, иргэд

128

4.1.2.2. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх

Бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлснээр

22.0

Тайлан, мэдээ, бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ

103

129

4.1.2.3. Шивээн нуруу, Тайн нуруу, Хотын булан, Дэлгэрийн эх зэрэг 12 дурсгалт газруудын хөшөө дурсгалд хайс хийж хамгаалалтыг сайжруулах

Дурсгалт газруудыг хайс хийж хамгаалснаар

1200.0

Акт,тайлан,бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ,

130

4.1.2.4. Задгай, Мөсөн, Шийрийн шанд, Ангархай, Цагаан хад, Шанд зэрэг газрын булгуудын эхийг хайсжуулан хамгаалах

Булгуудын эхийг хашиж хамгаалснаар

20.0

Акт,тайлан,бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ

131

4.1.2.5. Бичил уурхайчдын эвдсэн Буйлсан, Хөх хайрхан, Шүүгдэг, Сүүдэртийн булан зэрэг газруудын 120 га талбайд стандартын дагуу нөхөн сэргээлт хийх

Нөхөн сэргээлт хийгдсэнээр

100.0

Акт,тайлан,бүртгэл

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ, МХГ

132

4.1.2.6. Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалыг ашиглах элс, хайрга, шавар, шороон будаг зэрэг

Ашигт малтмалуудыг ашигласнаар

800.0

Тайлан, мэдээ

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ

133

4.1.3.1. Хогийг ландфилийн аргаар дарж устгаж, хогийн цэгийг тохижуулан хог хаягдлын менежментийг боловсронгуй болгох

Хог хаягдлын менежментийн боловсронгуй болгосноор

800.0

Тайлан, мэдээ, акт, гэрээ, хэлцэл

2013 2023

ИТХ, ЗДТГ, МХГ

134

4.1.3.2. Сумын төвийн айл өрхийг түлш бага хэрэглэдэг, утаагүй зуухаар хангах

Сумын төвийн айл өрх утаагүй зуухаар хангагдсанаар

800.0

Тайлан, мэдээ

2013 2023

ЗДТГ, ТХХ

104

135

4.1.4.1. Ус цаг уур орчны шинжилгээний харуулыг станц болгон өргөтгөх

Станц байгуулагдсанаар

Акт, тайлан, гэрээ

2013 2023

ИТХ, УЦУОША, ТХХ

Хавсралт №8 Төлөвлөгөөг сурталчлах, олон нийттэй харилцах, хамтран ажиллах төлөвлөгөө

№

Үйл ажиллагаа

Зорилтод бүлэг

Давтамж

Ач холбогдолын

түвшин

Үр дүн

1.Сурталчлах үйл ажиллагаа

1.1. 2013-2023 онд хэрэгжүүлэх эдийн засгийн төлөвлөгөөг сурталчлах

Малчид тариаланчид төрийн албан хаагчид, бизнес эрхлэгчид, иргэд

Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний явц эхлэл жилд 2 удаа

Өндөр СЭЗХТ-ий хэрэгжилтийн үйл явцыг танилцуулж иргэдийн санал бодлыг авч итгэлцэлийг бий болгох, Ил тод нээлттэй байх, СЭЗХТ-г сурталчилахад иргэд идэвхтэй оролцох,

1.2. “Бидний оролцоо-Нутгийн ирээдүй” сэдэвт уулзалт ярилцлагыг иргэдийн дунд зохион байгуулах

Нийт иргэд, бизнес эрхлэгчид, ажлын хэсэг, ТББ-ууд

Улиралд 1 удаа

Өндөр Шинэ санаа олох: Туршлага солилцох: Олон нийтийн идэвхийг өрнүүлэх:

1.3. Сумынхаа брэнд бүтээгдэхүүнээр үзэсгэлэн гаргаж худалдаа зохион байгуулах

ТХХ, аж ахуй нэгж, бүлэг нөхөрлөлүүд, бизнес эрхлэгчид

Жил бүр Өндөр Сумаа сурталчилна Хөрөнгө оруулагчийг татна Бүтээгдэхүүнээ борлуулах зах зээлтэй болно Иргэдийнхээ бүтээлч үйл ажиллагааг сурталчилна

1.4. Нийслэл бусад аймаг, хот, сумдад болон хөрш зэргэлдээ орнуудад бизнес аялал зохион байгуулах

Үндэсний хэмжээний байгууллагууд

Жилдээ 1 удаа

Өндөр Шилдэг аргачлал, туршлага судлах Хамтарч ажиллах салбаруудаа тодорхойлох Сүлжээ үүсгэх Ажлын байр нэмэгдэх

1.5. Хөрөнгө болгох чуулга уулзалт зохион байгуулах

Үндэсний хэмжээний байгууллагууд

2012 Өндөр Төлөвлөгөөг сурталчилах Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэр бий болгох

1.6. Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, хотод байгаа нутгийн зөвлөлийнхэнтэй уулзах

ТХХ, Нутгийн зөвлөл, ИТХ, ЗДТГ

Жил бүр Өндөр Санал солилцох Хөрөнгө босгох

105

уулзалт зохион байгуулах Төлөвлөгөөний талаар мэдээлэл хийж хамтран ажиллах төлөвлөгөө гаргах Төлөвлөгөөнд тусгагдсан арга хэмжээг чиглэл чиглэлээр хариуцуулан идэвхжүүлэх

1.7. Хөрөнгө босгох чуулга уулзалтыг аймгийн төвд зохион байгуулах

ТХХ, аймгийн нутгийн зөвлөл, ИТХ, ЗДТГ

2012 Өндөр Мэдээлэл солилцох Хөрөнгө босгох

1.8. Сумын малчид төрийн албан хаагч, иргэдийн дунд “Бөмбөгөрчүүд бид шинийг санаачилж ихийг бүтээцгээе” сэдэвт өдөрлөг зохион байгуулах

ТХХ, ИТХ, ЗДТГ, ТББ, багууд

Жил бүр Өндөр Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцыг сурталчлах. Хөрөнгө хуримтлуулах Шинэлэг санаа, бүтээлч сэдлийг олох Иргэдийн сум орон нутгаа хөгжлийн хандлага өөрчлөгдөх Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх хамтын ажиллагаа сайжирна.

2. Мэдээлэл түгээх үйл ажиллагаа

2.1. Сумын нэгдсэн вэб сайтад сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг байршуулан, түүний хэрэгжилтийн талаар шинэ мэдээллээр хангах

ИТХ,ЗДТГ, хөрөнгө оруулагчид, ТББ

Улирал тутам

Өндөр Бага зардлаар мэдээлэл дамжуулах түгээх, Олон нийтэд мэдээлэл түгээх сайн аргачлалтай болох Хөрөнгө оруулагчид болон бусад талууд мэдээлэл авах

2.2. Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний явц ахиц дэвшлийн талаар мэдээллийн самбар гаргах, төрөл бүрийн хэлбэрээр сурталчлах (радио, телевиз, сонин, ярилцлага)

ТХХ, ЗДТГ, төсөвт газрууд, хөрөнгө оруулагчид нийт иргэд

Улиралд 1 удаа

дунд Үйл явц ахиц дэвшлийн талаар тогтмол мэдээлэх Сумын хөгжлийн төлөө хандлагыг нэмэгдүүлэхэд иргэд түншүүдэд нөлөөлөх

2.3. Дотоод тайлангууд ИТХ,Засаг дарга, ТХХ

Сар тутам дунд Байнга мэдээлэл хийж байх Явцын байдалд дүгнэлт хийж цаашдын ажлаа төлөвлөх

3. Зөвлөх үйл ажиллагаа

3.1. “Орон нутгий хөгжлийн сан”, “Сум хөгжүүлэх сан” болон бусад хөтөлбөрт төслийг сумын хөгжлийн стратеги тусгагдсан төслийг хэрэгжүүлэхтэй уялдуулах

Аж ахуй нэгж байгууллага, компани, хоршоо, бизнес эрхлэгчид

Байнга Өндөр Төслийн хэрэгжилт сайжирна

3.2. Зах зээлийн хандлагын судалгаатай болох ТББ-ын төлөөлөл, бизнес эрхлэгчид

Улирал тутам

Дунд Судалгаанаас дүгнэлт гаргаж ажилдаа тусгах

3.3. Иргэдийн санал бодлыг сонсож бизнес эрхлэх, орологоо нэмэгдүүлэхэд нь зөвлөгөө өгөх

Иргэд, ялангуяа хөдөлмөр эрхлээгүй залуучууд

Жилд 1 удаа Бага Иргэдийн санал бодлыг сонсож үйл явцын талаархи иргэдийн мэдээлэл төсөөлөл

106

хандлагыг гаргах Мэргэжилтэй залуучуудын судалгааг гаргах

3.4. Оролцогчидтой хийх байнгын уулзалт Төрийн болон ТББ, бизнес эрхлэгчид

Улирал бүр Өндөр Саналаа солилцох Шинэ боломжуудыг бий болгох Хөрөнгө оруулах талаар мэдээлэл солилцох.

3.5. Сумын ирээдүйн хөгжлийн талаархи шинэ санаа авах саналын хайрцаг аялуулан хэлэлцүүлэг явуулах

Бизнес эрхлэгчид ТББ-ын төлөөлөл

Жил бүр Өндөр Иргэдийн оролцоог өргөжүүлэх Санал хүсэлт тавьж бодол хүслээ илэрхийлэх бололцоо бүрдүүлэх Шинэлэг санааг цуглуулах

3.6. Хөдөлмөр зуучлалын талаар хамтран ажиллах

ЗДТГ, ХЭА төслийн байгууллагууд, ажил эрхлээгүй иргэд

Улирал бүр Дунд Мэдээлэл солилцох Ажил хайж буй иргэдэд зуучлах Дахин сургах чадваржуулах, хэрэглээний сургалт явуулах

107

108

Хавсралт №9 Бөмбөгөр сумын үндсэн үзүүлэлтүүд

Д/д Үзүүлэлтүүд Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ

Нэг. байршлын үзүүлэлтүүд

1.1. Аймгийн төвөөс зай км 103

1.2. Улсын нийслэлээс км 730

Хоѐр.Газар нутаг

2.1. Нийт нутаг дэвсгэр га 304377

2.1.1. ХАА-н эдэлбэр газар га 298985.1

2.1.2. Бэлчээр га 298244.4

2.1.3. Хадлан га 455

2.1.4. Тариалангийн талбай га 35.3

2.1.5. Үүнээс тариалдаг талбай га 32

2.1.6 Атаршсан газар га

2.1.7 Усан сан бүхий газар,усны эдэлбэр газар га 402

2.1.8 Ойн нөөц га

2.1.9. Зам шугам сүлжээний газар га 1329.4

2.1.10. Хот суурины эдэлбэр газар га 3659.5

2.1.11. Тусгай хамгаалалттай газар га 1

2.1.12. Уул уурхайн газар га 3372.5

2.2. Далайн түвшнээс дээш хэдэн м өндөр

Хамгийн өндөр цэг-2700 м

Хамгийн нам дор цэг-1400 м

2.3. Байгалийн ямар бүсэд багтдаг Тал хээрийн бүс

Гурав.Цаг агаар

3.1. Жилийн дундаж температур градус 0.8

3.2. Өвлийн хүйтний температур дундажаар градус -10.4

3.3. Зуны дулааны температур градус 13.1

3.4. Жилийн дундаж хур тунадас мм 78.7

3.5. Хуртай жилийн хур тунадас мм 128.6

3.6. Гантай жилийн хур тунадас мм 47.5

3.7. Хамгийн дулаан градус 34.9

3.8. Хамгийн хүйтэн градус -33.1

Дөрөв. Аж ахуйн нэгж байгууллагын тоо

4.1. Нөхөрлөл тоо

4.2. Компани тоо 14

4.3. Хоршоо тоо 9

4.4. Улсын үйдвэрийн газар тоо

4.5. Төсөвт байгууллага тоо 7

4.6. Төрийн бус байгууллага тоо 6

4.7. Шашны байгууллага тоо

4.8. Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч тоо 22

Тав. Байгалийн баялаг ашигт малтмал

5.1. Алт тн 2.0

109

5.2. Зэс тн.сая 5.0

5.3. Бусад ба өнгөт металл тн.сая 4.0

5.4. Газрын ховор элемент тн

5.5. Нүүрс тн.сая 2.5

5.6. Будаг цос тн.сая 1.0

5.7. Шавар тн.сая 4.0

5.8. Элс тн.сая 8.0

5.9. Хайрга тн.сая 5.0

5.10. Хужир тн 5.0

Хүн амын үзүүлэлтүүдийн хандлагын судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Сумын нийт хүн ам 2710 2767 2846 2924 2966

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам 1295 1295 1398 1372 1382

Ажил эрхлэлт хүн ам буюу ажиллагчид 1252 1329 1358 1339 1319

Мал аж ахуй 1078 1156 1169 1145 1057

Газар тариалан 10 8 10 16 48

Уул уурхай 8 15 14 13 10

Цахилгаан дулаан 3 3 3 4 3

Холбоо,тээвэр 2 2 2 5 4

Худалдаа,үйлчилгээ 23 25 22 25 30

Төрийн захиргаа 27 27 28 30 39

Боловсрол 64 66 68 71 66

Эрүүл мэнд 25 27 27 30 30

Бусад 12 15 32

Үүнээс: Дээд боловсролтой 60 68 70 71 110

Тусгай дунд 78 81 84 135 173

Бүрэн дунд 195 210 232 446 466

Бүрэн бус дунд 796 878 927 823 828

Бага боловсролтой 68 70 30 185 28

Боловсролгүй 22 20 15 26 14

Ажилгүйчүүдийн тоо 15 15 40 33 24

Үүнээс эмэгтэй 5 6 15 12 9

Ажил эрхлээгүй хүний тоо 28 31 44 100 97

Ажил эрхлээгүй хөдөлмөрийн чадваргүй хөдөлмөрийн насны хүний тоо

71 82 99 96 101

Хүн амын байршил ( сумын төв ) 632 674 697 731 769

Хөдөө 2078 2093 2149 2193 2197

110

Сумын нийт өрх 788 803 813 840 848

Малтай өрх 679 686 745 733 726

Малчин өрх 602 581 554 514 529

Малгүй өрх 115 117 105 116 121

Нэн ядуу өрх 145 136 124 121 60

Төрсөн хүүхэд 68 75 66 76 91

Нас баралт 13 17 16 12 14

Шилжиж ирсэн 45 69 75 54 65

Шилжиж явсан 59 79 47 46 100

Өрх толгойлсон эмэгтэй 135 141 144 142 115

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний тоо 84 93 98 117 108

Бүтэн өнчин хүүхдийн тоо 3 3 2 4 3

Хагас өнчин хүүхдийн тоо 62 56 58 56 39

0-6 насны хагас өнчин хүүхдийн тоо 4 5 3 5 4

Мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн үзүүлэлтийн хандлагын судалгаа

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Нийт малын тоо 110105 102211 128128 149582 167024

Тэмээ 182 190 205 213 207

Адуу 4194 3671 4097 4839 5574

Үхэр 1621 1401 1783 2260 2829

Хонь 16928 16951 21141 29510 34987

Ямаа 87180 79998 100902 112721 123427

Улаан ямаа 61250 63500 80900 91250 96452

Төв аймгийн "Баянцагаан" үүлдэрийн хонь 520 4530 6385 10355 12585

Сэлэнгэ үүлдэрийн үхэр 10 28 45 50 92

Малын хашаа 223 215 218 235 244

Худаг 160 152 149 143 147

Газар тайриалангийн салбарын үзүүлэлтүүдийн хандлага

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Тариалсан талбай ( га) 37.6 42.2 53.9 43.8 56.2

Үр тариа ( га ) 0.3 0.2 0.5 1.3 1.2

Төмс ( га) 6.0 12.0 12.3 12.6 3.9

Хүнсний ногоо ( га ) 10.3 10.0 11.1 9.9 14.9

Тэжээлийн таримал ( га ) 20.0 15.0 20.0 15.0 31.2

Хадлан ( га ) 0 5.0 10.0 5.0 5.0

Хураасан ургац ( тн ) 183.6 228.5 251.9 185.7 245.2

111

Үр тариа ( тн) 1.0 0.5 1.5 2.5 2.5

Төмс ( тн ) 56.3 96.0 98.4 75.6 46.8

Хүнсний ногоо ( тн ) 106.3 112.0 78.0 27.6 71.4

Тэжээлийн таримал ( тн) 20.0 20.0 74.0 80.0 124.5

Сумын эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийн өсөлт

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Нийт бүтээгдхүүний үйлдвэрлэл ( сая төгрөг) 1846.1 1743.7 2192.9 2571.8 2937.0

Мал аж ахуйн 1761.5 1635.3 2050.0 2393.3 2672.3

Газар тариалангийн 2.5 2.8 3.1 3.5 3.9

Худалдаа үйлчилгээний 82.1 105.6 139.8 175.0 260.8

Дотоодын нийт бүтээгдхүүний өсөлт ( хувь) 110 115.2 119.6 120.4 124.1

Нийт бүтээгдхүүний бүтэц ( хувь ) 110 115.2 119.6 120.4 124.1

Мал аж ахуйн 111.3 120.1 124.5 128.6 130.2

Газар тариалангийн 92.5 113.6 122.1 128.4 131.2

Худалдаа үйлчилгээний 123.1 136.5 145.4 123.8 133.9

Гол нэр төрлийн бүтээгдхүүний ( биет хэмжээгээр )

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Үр тариа ( тн ) 1.0 0.5 1.5 2.5 2.5

Төмс ( тн) 56.3 96.0 98.4 75.6 46.8

Хүнсний ногоо ( тн ) 106.3 112.0 78.0 27.6 71.4

Хадлан ( тн ) 0 5.0 10.0 5.0 5.0

Сүү ( мян.л ) 265.3 256.8 297.6 300.5 320.8

Мах ( тн ) 115.5 120.2 123.8 125.1 130.6

Тэмээний ноос ( тн ) 0.9 0.9 1.0 1.0 1.0

Ямааны ноолуур ( тн ) 26.1 24 30.3 33.8 37.0

Богийн арьс ( мян.ш ) 0.03 0.04 0.05 0.05 0.06

Богийн шир ( мян.ш ) 0.06 0.07 0.08 0.08 0.09

Блок ( мян.ш ) 10.0 25.0

Талх ( мян.ш ) 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0

Орон нутгийн орлого

Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2013

Орон нутгийн төсвийн орлого 33437.4 49729.4 62111.2 77503.7 84008.3

Малын татвар

ИОТТХ татвар 2816.1 968.8 5201.1 4664.8 3679.0

Патент 420.0 411.4 1842.0 687.0 2064.0

Үл хөдлөх хөрөнгө 177.0 309 552.5 675.8 652.1

112

Бууны татвар 90.0 188 180 211.8 131.0

Улсын тэмдэгтийн хураамж 802.0 953.2 1567.9 2465.6 2186.6

Газрын төлбөр 1906.5 6868.5 6888.7 6841.5 4138.7

Хүү торгууль 2000.0 2717 2371.4 560.0 1449.0

Төсөвт байгууллагын өөрийн орлого 571.0 300 300.0

Суутган ХАОАТ 24654.8 27748.4 38319.9 60917.2 69407.9

Бусад татвар 9265.1 5187.7 480 0

Төсвийн нийт орлого 580450.9 651629.5 745136.8 1179263.0 1230606.7

Төсвийн нийт зарлага 579352.6 648631.6 618516.6 1119511.6 1224271.0

Аж ахуйн нэгжийн тоо

Үзүүлэлтүүд 2009

2010

2011

2012

2013

Нөхөрлөл

Компани 4 6 8 9 14

Хоршоо 3 4 5 5 9

Улсын үйлдвэрийн газар

Төсөвт байгууллага 6 6 7 7 7

Төрийн бус байгууллага 3 4 5 5 6

Шашны байгууллага

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч 12 18 20 20 22

113

114

115

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН БӨМБӨГӨР СУМЫН ДҮРЭМ

ТӨРӨЛХ СУМЫН ХАМТ ОЛОН БИД:

- Иргэд бүгдээрээ: Дээдэс эцэг, эх өвгөдийнхөө өв дамжин ирсэн сайн уламжлал, сайхан заншилыг өвлөн хэвшүүлж ажилтай, боловсролтой эрүүл энх амьдрахын төлөө.

- Өрх айл бүгдээрээ: Өөрийн өмчтэй, аж ахуйтай, орлоготой байхын төлөө - Багийн гишүүд нийтээрээ : Иргэдээ идвэхтэй, санаачлагатай, ажилсаг, нөхөрсөг,

тусархаг болгохын төлөө - Байгууллага, аж ахуйн нэгжийн хамт олноороо: Оюун ухаан, хүч чадлаа нэгтгэн

иргэддээ чанартай, хүртээмжтэй шуурхай үйлчилгээ үзүүлэхийн төлөө. - Сумаараа: Бүтээлч зорилготой, халуун дулаан хамт олон болцгоож орон нутгаа

хөгжүүлэхэд санаа сэтгэл, хүсэл эрмэлзлэлээ шингээн байгаль эхээ шүтэн дээдэлж, ажил хэрэгч, хамтач нөхөрсөг уламжлалаа өвлөхийн төлөө хүлээн зөвшөөрч сумын дүрмээ ИРГЭН БҮР батлан зарлаж байна.

СУМЫН ДҮРМИЙН ЭРХЭМ ЗОРИЛГО Иргэддээ тулгуурласан, чадвартай, хариуцлагатай, санаачлагатай хариуцлагатай

хамт олон болж сум баг, өрх гэр, үр хүүхэд, хүн бүхэн нь ажилтай, оролготой, сайхан амьдралтай болцгоон хүнд суртал, хүнлэг бус байдал, зохисгүй дутагдал бүртэй эвлэрэхгүй байж эв эеэ эрхэмлэн тусархаг нөхөрсөг, халуун дулаан уур амьсгал бүхий хамт олон болж нутаг орондоо ЭЗЭН нь байхын төлөө ажиллаж амьдрах нь манай сумын нийт иргэдийн ЭРХЭМ ЗОРИЛГО, АРИУН ҮЙЛС байх болно.

Энэ сумын Иргэн бид: - Сум, орон нутагтаа, эзэн нь байж, - Төрөлх сум, төрсөн нутаг орноо хөгжүүлж, - Сумынхаа бүхийл ажил, асуудлыг нийтээрээ хэлэлцэж шийдвэрлэж, - Өөрсдөө биеэ даан идвэхтэй ажиллаж амьдрахын тулд энэхүү дүрмээ гаргаж байна.

Нэг. СУМЫН ИРГЭН БҮРИЙН ЭРХЭМЛЭН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ҮЙЛ ХЭРЭГ 1.1. Иргэд, эцэг өвгөд, ахмад хүмүүсээ хүндлэн хайрлаж, өв уламжлал, үг

сургаалыг нь тууштай мөрдөж өөрийгөө байнга хөгжүүлж амьдарна. 1.2. Иргэн бүр өөрийнхөө ажил амьдралд тус нэмэр болох ямарч ажлыг үнэнч

сэтгэлээсээ эрхэмлэн хийж залхуурах, хойш суухыг үл тэвчдэг байна. 1.3. Иргэд нь гэр бүлийнхээ нэр хүндийг хайрлан хүндэтгэж үр хүүхдээ зөв

боловсон хүмүүжүүлэх үүрэг хүлээхийн дээр өрхөөрөө ажилтай, амьдралтай байж аз жаргалыг эрхэмлэнэ.

1.4. Аав, ээж, өвөө, эмээ, авга нагац, ах дүү яс, махны төрөл, худ ургаа ямагт хүндэтгэн дээдэлж үг сургаал, чиглэл зөвлөмжийг нь тэвчээртэй сонсож хэрэгжүүлнэ.

1.5. Хүүхэд бүхэн сурлага хичээлдээ шамддаг, ном эрдэмд хичээдэг, соѐлч даруу, ажилч хичээнгүй нөхөрсөг шудрага зан чанарыг эрхэмлэн сурч хүмүүжүүлнэ.

1.6. Хулгай хийх, (ялангуяа малын хулгай) худал ярих, хуурч мэхлэх, хулхидаж оронцоглох зохисгүй явдлыг үл тэвчиж, бие биедээ нөхөрсөөөр хэлж шаардаж, хэлүүлсэн нь үг авч биелүүлдэг байна.

1.7. Архи уух, бага залуугаасаа тамхи татах, бусдын үлгэр дууриалалгүй муу зуршлыг дуурайх, мансуурах, мөрийтэй тоглох, агсан согтуу тавьж үлгэргүй байдлыг үл тэвчинэ.

116

1.8. Хурим, найр хийх, хүүхдийн үс сэвлэг үргээх, гүү барих, унага тамгалах, баяр баясгалангаа тэмдгэлэх ажлыг ѐс журамтай, дэг жаягтай, уламжлалт заншлын дагуу хийдэг байна. (сумын уламжлал, заншлаа тусгаж энэ хэсэгт баримтлах зарчмуудаа бичнэ)

1.9. Байгаль эхээ хайрлан хамгаалдаг уламжлалаа сэргээн хэрэглэж хог хаягдлаа тогтмол цэвэрлэж, газар шороог ухаж төнхөх, мод сөөгийг тасдаж гэмтээх, цэцэг ногоог зорилгогүй тастах, ус горхинд сүү, цус хийх, бохир сав, эдээ угаах (сумандаа цээрэлдэг бусад уламжлалаа бичих) зэргийг хориглож занших, ахуй амьдралын наад захын сайн чанарыг өөрсдөө хэрэгжүүлэх, үр хүүхэддээ өвлүүлж үлдээж, мөрдөж хэвшүүлнэ.

1.10. Мал ноослох, эсгий хийх, өвс хадлан бэлтгэх, өвөлжөө бууцаа сэлбэж тордох, зам даваа засах, суваг шуудуу татах, нийтийн зам талбай засах, тохижуулах, мод, зүлэг тарих, хог хаягдлыг цэвэрлэж зайлуулах ажлыг айл, саахалтаараа, гудамж хэсгээрээ, нутаг усаараа нэгдэн хийдэг, бие биедээ тусалдаг уламжлалаа хэвшүүлж хөдөлмөрөө хорших замаар хамтран ажиллах аргыг хэвшүүлж заншина.

1.11. Иргэд, сум баг орон нутгийнхаа ажилд идвэхтэй оролцдог, санаачлагатай хэлэлцэж ярилцдаг,” Миний амьдрал, бидний ажил асуудал”, “Манай нутгийн ажил шийдэгдэж байна”, гэсэн сэтгэлээс ханддаг байна. ҮҮнд:

1.12. Сумын ИТХ, багийн ИНХ, Тэргүүлэгчид, Засаг даргын зөвлөл, байгууллага, хамт олны хурал цуглааныг шаардаж хийлгэх, хэлэлцэх асуудлаар саналаа өгөх, юу шийдүүлэх, юу хүсэж байгаа зэргийг тодорхой тусгасан саналаа бичиж өгөх, уламжилж дамжуулах, хамт олноос гаргасан, өгсөн санал хүсэлт хэрхэн тусаж яаж шийдвэрлэгдэж байгаагаа хянаж тодруулж байх.

1.13. Сум, багийн ИТХ, ИНХ-аар хэлэлцэх асуудал, гаргах шийдвэрийн талаар айл саахалт, уул усаараа, ойр хэсгээрээ урьдчилан ярилцаж хэлэлцэх, санал бодлоо нэгтгэн уламжлах.

1.14. Сумын ИТХ-ын Төлөөлөгчтэйгээ байнга уулзаж санал бодол, гомдол шүүмжлэлээ баримт нотолгоотой, шийдэх арга замтай ярьж, УИХ-ын гишүүн, Сумын ИТХ-ын Төлөөлөгчөөрөө дамжуулан шийдвэрлүүлэх шаардлагатай асуудлаа уламжилдаг, хариугаа нэхэж авдаг байх.

1.15. Сумынхаа тухайн оны нийт төсөв, (орлого, зарлага нэр төрлөөр) орон нутаг хөгжүүлэх сан, бусад сангуудын эх үүсвэр, хаана юунд зарцуулах, юу барьж байгуулахыг асууж байх.

1.16. Сум, багийн хэмжээнд төсөв, хөрөнгө оруулалт, орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр барьж байгуулах бүтээн байгуулалтын ажлаар иргэн Танд, танай хамт олонд эхний ээлжинд юу хэрэгтэй байгаагаа урьдчилан сайн ярилцаж саналаа илэрхийлэх, түүнийхээ төлөө чин сэтгэлээсээ хөөцөлдөж, нийлж нэгдэж хянадаг байх.

1.17. Төсвийн болон хөрөнгө оруулалт, орон нутгийн хөгжлийн сан, жижиг дунд үйлдвэрлэлийн сан, хандив тусламж, төсөл хөтөлбөр хаана юунд зарцуулагдав, хэнд хүрэв гэдгийг судалж мэдэх, шаардах, санал бодлоо ярих, иргэдийн хяналт шаардлага чухал гэдгийг хүн бүр ухамсарлаж өөр өөрийнхөө зүгээс идвэхтэй оролцож ажиллах.

1.18. УИХ, аймаг, орон нутгийхаа ИТХ-д Төлөөлөгч сонгох нь иргэн Таны Төр засгийн удирдах хэрэгт оролцож байгаа хэрэг, нөгөө талаас Та, танай хамт олон өөрсдийгөө хэнээр төлөөлүүлэхээ, хэнээр удирдуулахаа шийдэх учраас урьдчилан сайн бодож өөр хоорондоо ярилцаж шудрага, зарчимч ажил хэрэгч, хүнээ олж сонгоход санаачлагатай оролцдог байх.

1.19. Эцэг эхээ хайрладаг шиг байгаль дэлхийгээ, нутаг усаа, уул овоогоо, өвс ургамал, мод сөөг байгалийн баялагаа хамгаалах нь Та өөрийгөө хайрлаж байгаагийн илрэл. Та, таны үр удам үе дамжин амьдрах учраас газар нутаг уул усаа хайрлах, хамгаалах, зөв ашиглахад иргэн бүр, айл өрх бүхэн, хүүхэд багачууд идвэхтэй санаачлагатай оролцох.

1.20. Байгалийн баялаг бол, иргэн таны баялаг. Манай нутгийн, миний бэлчээрийн нутагт, газрын хөрсөнд ямар ашигт малтмал байна гэдгээ мэдэхийг оролдох, байгаа

117

баялагаа хамгаалж хэзээ, яаж ашиглахаа хамтаараа хэлэлцэж тал бүрээс нь ярилцаж хор хөнөөл, гай гамшигийг урьдчилан тооцож ашиглах, байгалиа хэрхэн нөхөн сэргээхээ харилцан тохирч шийддэг байх лиценз зөвшөөрөлд, хөрөнгө оруулагчдад нутаг нугаараа хариу өгдөг болох, өөрсдөө хамтарч хяналт тавих.

1.21. Үер усанд автах, гал усны аюулд өртөх зэрэг байгалийн гэнэтийн аюул гамшгаас өөрийгөө, нөхдөө хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх аюул тохиолдсон нөхцөлд өөрсдөө тохирсон нууц дуут дохио, утсан харилцаа, (Мобиком, Скайтел, Юнитель, Жи мобайл) зарлал мэдээллийн журамтай болж бие биедээ чин сэтгэлээсээ тусалж дэмжих, хүний ѐс жудаг үүргээ биелүүлэх, хохирсон хүмүүстээ бүх шатны тус дэмжлэг үзүүлэх.

Хоѐр: СУМЫН ӨМНӨ ӨРХ АЙЛЫН, ГЭР БҮЛИЙН ХҮЛЭЭХ ҮҮРЭГ

2.1. Өөрсдийнхөө ажил амьдралаа биеэ даан зөв авч явах боломж, нөхцлөө өөрсдөө бүрдүүлэн хүн бүр, хүүхэд бүхэн нь ном эрдэмтэй, ажилтай оролготой, өөрийн гэсэн аж ахуйтай, өмч хөрөнгөтэй болох бүхий л ажлаа биеэ даан шийддэг байна.

2.2. Үр хүүхдүүдээ хүнлэг энэрэнгүй, ажил хөдөлмөрч, соѐл ч боловсон, эрдэм номтой, шулуун шудрага, даруу төлөв, буруу зуршил, зохисгүй дутагдалгүй болгон хүмүүжүүлнэ.

2.3. Ингэж хүмүүжүүлээгүйгээс хүүхэд залхуу, дураараа, болж муу араншин, муухай үйлдэл хийдэг болох тул хүүхдээ хүмүүжүүлээгүй эцэг эх, гэр бүлийн талаар багаараа, байгууллага хамт олноороо, айл саахалтаараа хэлэлцэж ярилцдаг, зааж зааварладаг, сумын удирдлага, цагдаа нар ийм гэр бүлд анхаарлаа төвлөрүүлдэг байна.

2.4. Өрх айл нь өөрөө үйлдвэрлэгч гэдгийг ухаарч өөрт хэрэгцээтэй гэсэн гол зүйлсийг өөрсдөө хийдэг, хэрэглэдэг болох, энэ чиглэлээрээ хоршиж хамтран жижиг үйлдвэрлэл эрхлэх сайн арга, технологоо үе дамжуулан өвлүүлж сургана.

2.5. Гэр бүлийнхэн гэдэг нь өөрөө удирдах ѐс зарчим дээр тогтсон зохион байгуулагч, зохицуулагч байдаг учраас хийх ажил, хүрэх үр дүн, цаашдын зорилгоо гэр бүлээрээ сайтар хэлэлцэж ярилцах, хүүхдүүдийнхээ санал бодлыг сонсон ярилцаж тохирсон, аав, ээжийн хэлсэн үг, өгсөн даалгаварыг өрхийн хүн бүр дагаж мөрддөг байна.

2.6. Айл бүр өөр өөрийн шудрага хөдөлмөрөөр бий болгосон аж ахуй (саалын үнээ, шөлны бог, унааны морь гэх мэт) мал цаашилбал байр сууц, газар, газар тариалан, машин техник, тоног төхөөрөмж зэрэг өмчөө аривжуулан ашиглаж, үр хүүхэддээ өвлүүлж өгөхөөр бэлтгэнэ.

2.7. Ажил амьдралаараа, ажил хэрэгч, хамтарч нөхөрсөг чанараараа, үр хүүхдүүдийн зөв хүмүүжлээр айл өрх бүр жигд сайн байж, өрх айл бүр сайн сайхан хөгжиж амьдрана.

2.8. Эр орон нь, орчин тойрон нь, аав ээж, үр хүүхдүүд нь, буугаад нүүсэн буурь нь хашаа хороо нь цэвэр цэмцгэр, нягт нямбай байж орчноо цэцэрлэгжүүлэн, мод цэцэг тарьж хэвшинэ.

2.9. Хот айл бол сумын бие даасан нэгж мөн. Энэ зарчмаар хот айлаараа, хашаа, гудамжаараа айл саахалтаараа бие биедээ тусалдаг, нүүдэл суудал хийх мал ноослох, өвс тэжээлээ хамтран хийдэг, харилцан тусалдаг, байх тулгамдсан асуудал, хийх ажлаа хамтаараа ярилцаж шийддэг, уламжилж шийдүүлдэг байна.

2.10. Залхуурсан, зохисгүй дутагдал гаргасан өрх айлд шаардлага тавьдаг, шаардлагатай үед нь тусалдаг, хамтаараа ярилцаж хэлэлцдэг байж дутагдал, улмаар гэмт хэрэг, зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлдэг болно.

Гурав. СУМЫН УДИРДЛАГЫН ХҮЛЭЭХ ҮҮРЭГ

3.1. Төр засгийн хууль тогтоомж, бодлого шийдвэрийг сурталчлан таниулах, иргэдийн санал хүсэлтийг аймгаар дамжуулан төр засаг, яам газарт уламжлах, УИХ-ын гишүүнд хандах зэргээр иргэдийнхээ санал гомдол, хүсэлтийг шуурхай уламжлах, хариуг нэхэж аваад мэдээллэх ажлыг хийнэ.

118

3.2. Иргэдийнхээ санал санаачлагад тулгуурлан сумын ойрын жилүүдийн болон тухайн жилийн бодлого, зорилтоо тодорхойлж биелэлт, үр дүнг иргэддээ мэдээллэх, таниулах, идвэхжүүлэх, эрчимжүүлэх ажлыг хариуцна.

3.3. Нийтээрээ дагаж мөрдөх, юмуу иргэдэд хамааралтай асуудал, төсвийн оролго, зарлага, орон нутгийн хөгжлийн сан, түүнтэй адилтгах бусад сан, хандив тусламжийн дүн, түүнийг юунд зарцуулах, хэрхэн төлөвлөх зэргээ иргэдтэйгээ хамтран хэлэлцэж шийдвэрлэдэг, биелэлт үр дүнгээ иргэдээсээ асуух замаар дүгнэдэг байна.

3.4. Сумын нийт өрх айл, иргэн хүнд хэрэгцээтэй үйлчилгээг урьдчилан судалж чанартай, шат дамжлагагүй, шуурхай хүргэх, боловсрол, эрүүл мэнд, соѐл зэрэг суурь үйлчилгээний чанар, өгөөж, үр ашгийн талаар иргэдээсээ асуух, хэлэлцүүлэх замаар өөрчилж сайжруулан шийдвэрлэж байна.

3.5. Сумын гол хүч, оршин тогтнох, үндэс болон иргэн хүнээ хөгжүүлэх, үнэн бодит мэдээлэлтэй, боловсролтой, эрүүл аж төрж ажил орлоготой болгох, аж ахуй өөрийн өмчтэй болгоход үйл ажиллагаагаа чиглүүлж дэмжлэг үзүүлнэ.

3.6. Сумынхаа гол аж ахуй болсон мал сүргийг хамгаалах, эрүүлжүүлэх, бэлчээрийн ашиглалт, ургацыг нь нэмэгдүүлэх, худаг ус, хашаа хороо бий болгох, бэлчээрийг цэвэрлэж ариутгах мал сүрэг, газар тариалан хүнсний ногооны аж ахуйд шинэ технологи, шинэ дэвшил, оновчтой арга барил нэвтрүүлэх, гарах ашиг шим, бүтээгдхүүнийг боловсруулах, зах зээлд үнэ хүргэж борлуулах зэргээр тусалж дэмжих ажлыг өөрсдийнх нь оролцоотойгоор шийдвэрлэж байна.

3.7. Гаргасан шийдвэр, тавьсан зорилт, дараагийн гаргах шийдвэр, чиглэлийн талаар иргэдээсээ санал асуух (аялах дэвтэр гаргах, саналын хайрцаг аялуулах, асуулт бүхий цаас өгч хариуг бичүүлж авах, гол ус, худаг ус, өвөлжөө намаржаа, айл саахалтаар нь цуглуулж ярилцах, багийн иргэд, байгууллага, аж ахуйн нэгжийн хамт олноор хэлэлцүүлэх) замаар шийдвэрээ гаргаж, зорилгоо тодорхойлно.

3.8. ИТХ, Засаг даргаас гаргасан шийдвэр, хэрэгжүүлсэн ажил хүндээ хүрсэн, үр дүн гаргасан эсэхийг иргэдээсээ асууж, санал асуулга явуулах замаар дүгнэж ”Ийм боллоо”, “Иргэд ингэж дүгнэлээ” гэж мэдээллэх, хангалтгүй дүн авсан, хариуцлагагүй хийсэн ажлаа иргэдтэйгээ дахин ярилцах замаар өөрчлөн сайжруулж заавал хэрэгжүүлж байна.

3.9. Хариуцлага алдсан ажилтан, сонгуультан, байгууллага, баг, хамт олныг ил тод мэдээлж зэмлэл оногдуулж ажил сулруулах, оромдох, үл гүйцэтгэх зэрэг дутагдлаас урьдчилан сэргийлж ажиллана.

3.10. Сум, багийн Хурал, Засаг даргийн үйл ажиллагаа нь ил тод (Шилэн хорго дотор байгаа мэт) нээлттэй, байж иргэдээ идвэхтэй, хариуцлагатай оролцуулдаг болгоно.

3.11. Сум, багийн удирдлага, иргэд нь нэг зорилгын төлөө нэгдмэл, нэг санаатай байх боловч шийдэх асуудал, хэрэгжүүлэх ажлаа олон талаас нь хэлэлцэж ярилцдаг байна.

3.12. Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал(цаашид ИТХ гэж товчилно) бол иргэн Таныг төлөөлсөн Төлөөлөгчдөөр бүрдсэн, иргэдийн ашиг сонирхол, хүсэл бодлыг илэрхийлж ажилладаг байгууллага мөн. Сонгосон Төлөөлөгчөөрөө дамжуулан санал бодлоо илэрхийлэх, тулгамдсан, шийдвэрлэх шаардлагатай асуудалд анхаарал санаачлагаа төвлөрүүлж байнгын тасралтгүй ажиллаж гаргасан шийдвэр, тавьсан зорилт нь иргэдэд хүрдэг, иргэдээсээ асуудаг, иргэдээрээ ажлаа дүгнүүлдэг байна.

3.13. Багийн иргэдийн Нийтийн Хурал (ИНХ гэж товчилно) нь багийнхаа нийт өрх айл, иргэдийн санал бодлын үндсэн цэг нь болж багийн ИНХ-аар ямар асуудал хэлэлцэх, иргэд юу хийх, яаж ажиллаж, амьдрахаа хэнд тусламж дэмжлэг үзүүлэх, хэнийг шагнаж, урамшуулах зэргээ чөлөөтэй ярилцдаг, гол газар болгоно.

3.14. Сумын ИТХ, багийн ИНХ-аар хэлэлцэх асуудал, гарах шийдэр нь иргэд, сонгогчдын санал бодол, хүсэл эрмэлзэлд байнга тулгуурлана. Иргэн бүхэн, танай хот айл, саахалтынхан, багаараа юу шийдүүлэх, юу хийлгэх, ямар үр өгөөж хүсээд байгаагаа

119

хүргэж Хурлын дарга, Засаг дарга, Төлөөлөгчдөөрөө дамжуулан хэлж ярьдаг, хэлсэн ярисан нь хэрхэн хэрэгжиж байгаагаа асууж лавладаг, хянаж шаарддаг байна.

3.15. Сумын Засаг даргын Тамгын газар, түүний ажилтнууд нь төр, засгийн хууль тогтоомжийг сурталчлан хэрэгжүүлж, Танд үйлчлэх үүрэг хүлээж, Таны төлөө, сумын нийт ажил амьдралыг сайжруулахын төлөө ажиллаж байгаа тул тэдэндээ хүндэтгэлтэй хандаж хамтран ажилладаг байна. Тэднээс тавьсан шаарлага, өгсөн зөвлөгөөг анхааралтай хүлээн авч биелүүлдэг байх нь иргэдийн үүрэг гэж ойлгоно.

Дөрөв. БАЙГУУЛЛАГА, АЖ АХУЙН НЭГЖИЙН ХҮЛЭЭХ ҮҮРЭГ

4.1. Сумын байгууллага, аж ауйн нэгж нь тухайн сумынхаа иргэдэд үйлчлэх үүрэгтэй. Энэ үүргээ шудрага, шуурхай, чирэгдэлгүй, үр өгөөжтэй, чанартай иргэн хүн сэтгэлийн зөв таашаал авах үнэлэмжтэйгээр гүйцэтгэнэ.

4.2. Хийж байгаа ажил, үйлчилгээ нь иргэдэд ил тод, нээлттэй байна. 4.3. Хийсэн ажил, зорилтоо иргэдэд хагас, бүтэн жилээр тайлагнаж тэдний санал

бодол, үнэлэмж дүгнэлтийг сонгож түүний мөрөөр ажиллаж эргэж мэдээллэдэг болно. 4.4. Үйл ажиллагаагаа сайжруулах, чанаржуулах талаар асуудлаа боловсруулж

сумын ИТХ, Засаг даргад танилцуулж шийдвэрлэдэг, биелэлт, үр дүнгээ иргэдэд, сумын удирдлагадаа мэдээллэдэг байна.

4.5. Сум, багийн төв, байгууллага, аж ахуйн нэгж бүр тохижилт, орчний цэвэржүүлэлт, соѐл ч байдлаараа үлгэр жишээч байж байнга сайжруулж байна.

4.6. Авлигын эсрэг хууль, ашиг сонирхолын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хуулийн заалтыг ажил үүрэг хүлээсэн хүн бүр жигд биелүүлж хамт олноороо “Хээл хахууль өгөхгүй, ба авахгүй, чирэгдэлгүй шуурхай үйлчлэе” зорилт дэвшүүлж хүн бүр ашиг сонирхолын зөрчилгүй ажиллаж хэвшүүлнэ.

4.7. Хувийн хэвшилийн чиглэлээр үйлдвэрлэл, үйлчилгээ үзүүлэхдээ иргэдийнхээ санал бодлыг судлан нэр төрөл, үнэ төлбөр, үйлчилгээний арга хэлбэрээ байнга өөрчилж баяжуулж чанаржуулсан байна.

Тав. ИРГЭНИЙ НИЙГМИЙНХЭН, ТӨРИЙН БУС БАЙГУУЛЛАГА, ХОРШОО, НӨХӨРЛӨЛ ХАМТЛАГИЙН ХҮЛЭЭХ ЧИГ ҮҮРЭГ 5.1. “Нэг хүн айл болдоггүй” ганц мод түлээ болдоггүй, “Бүгдээрээ хэлэлцвэл

буруугүй”, “Бүлээн усаар угаавал хэргүй”. “Цувж ирсэн барнаас цуглаж суусан шаазгай хүчтэй” зэрэг ардынхаа зүйр цэцэн үгийг сум багаараа цуглуулж ажилд амьдралдаа тусгадаг мөрддөг байна.

5.2. Эрх ашиг, хүсэл сонирхол, авяас билэг ажил мэргэжлээрээ нэгдэж нийлэн хамтлаг, хоршоо, төрийн бус байгууллага, (ТББ гэж товчилно) байгуулж хамтынхаа хүч хөдөлмөр, сэтгэл зүрх, оюун ухаанаа нэгтгэж ажил амьдралаа, сум, орон нутгийн хөгжлөө ахиулахад тусалж байна.

5.3. “Дуугарвал дуу нэг, дугтарвал хүч нэг” гэсэн цэцэн үгийг санаж аливаа ажил, асуудлаа хамтарч хэлэлцдэг, ярилцдаг, санаа оноогоо нэгтгэдэг байж баг, сум хамт олноороо, хэсэг бүлгээрээ нэгдэж нийлж ажиллах нь хүчийг нэмж, хөрөнгийг тань өсгөнө.

5.4. Зээл, тусламжийг хэнд өгөх, ямар төрлийн, юу хийх жижиг дунд үйлдвэрлэл байгуулах, хэнийг ажиллуулах, бүтээгдхүүнээ хаана борлуулах, үнэ төлбөр нь ямар байх зэргээ урьдчилан ТББ, хамтлаг, хоршоо, ХЭАА, иргэдтэйгээ тохиролцсоны үндсэн дээр шийдвэрлэнэ.

5.5. Сумын хэмжээний чухал асуудал, гарах нийтлэг шийдвэрийн төслөөр тус тусын саналаа илэрхийлэх, биелэлтийн явцыг хянаж дүгнэх, иргэдээр хэлэлцүүлэхээр зохион байгуулах замаар санал дүгнэлтээ сумынхаа удирдлагад хүргүүлдэг байна.

5.6. Сум, орон нутгийн хэсэг бүрд болохгүй бүтэхгүй байгаа асуудал, олныг хохироож буй үйлдэл, зохисгүй дутагдлыг төрийн бус байгууллагаас, илрүүлж олонд мэдээлж нийтийн анхаарал санаачлагыг төвлөрүүлэхэд тусалж байна.

120

5.7. “Болдоггүй” гэсэн иргэд, хүүхэд, залуучуудтай, тулж ажиллах, нэгчилж уулзах, санал бодлыг нь судлах, дэмжиж туслах, ажил хөдөлмөртэй болгох, сургууль дамжаанд оруулах, хамтарч ажиллах замаар төлөвшүүлнэ.

5.8. Төрийн хууль, Засгийн газрын шийдвэр, бодлого, сумын удирдлагаас гаргасан шийдвэр тавьсан зорилтыг сурталчлах, иргэдэд ойлгуулах, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, явц үр дүнг нь хянах ажлыг сум, багийн удирдлагатай хамтран хийж байна.

5.9. Сумандаа байвал зохих, цаашид өөрчилж сайжруулах ажил, асуудлын талаар санал санаачлага гаргах, иргэдэд таниулах, тэднийг оролцуулах замаар саналаа боловсруулж сумын удирдлагад уламжлах, аймаг, төр, засгаар шийдвэрлүүлэх шаардлагатай асуудлыг уламжилж тавих, төрөөс батлах хуулийн төсөл, бусад хуулиудад нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар санал гаргана.

5.10. Байгаль дэлхий, газар нутаг, ашигт малтмал, түүхийн дурсгалт ховор нандин зүйлсийг хайрлаж хамгаалах, сум, аймгийн хамгаалалтанд оруулах, ашиглалтанд нь хяналт тавих, талаар сум, багийн удирдлагатай хамтран ажиллана.

5.11. Авлигын эсрэг хууль, ашиг сонирхолын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хуулийн заалтыг хэрэгжүүлэх, таниулах замаар иргэдээ ашиг сонирхолын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх ажил зохионо.

Зургаа. ДҮРМЭЭ БАТЛАХ МӨРДӨХ, ТУХАЙ 6.1. Дүрмийн төслийг багийн ИНХ, байгууллага, хамт олон ТББ, хоршоо, хамтлагын

хурал зөвлөгөөнөөр хэлэлцүүлнэ. 6.2. Өрх айл бүрээр танилцуулж тухайн гэр бүлийн нийт хүн бүрээр хүлээн

зөвшөөрсөн нөхцөлд гарын үсэг зуруулж авна. 6.3. Иргэд, хамт олны санал бодлыг тусган нягтлан боловсруулсны дараа сумын

ИТХ-ын Тэргүүлэгчид, Засаг даргын Зөвлөлийн хамтарсан хурлаар хэлэлцэж санал бодлоо нэгтгэнэ.

6.4. Сумын дүрмийг ИТХ-ын өргөтгөсөн нээлттэй хурлаар хэлэлцүүлж батална. 6.5. Сумын дүрмийг баталсаны дараа нийт өрх айл, байгууллага, хамт олны

тоогоор хэвлүүлж гарын үсэг зуруулан хүлээлгэн өгнө. 6.6. Сумын дүрмийг хүлээж авах, таниулах, явц үр дүнг нь мэдээллэх өдөрлөг

уулзалтыг баг, байгууллагын хамт олны дунд хагас жилд нэг удаа, зохиож сумын нэгдсэн нээлттэй өдөрлөгийг жилд нэг удаа зохион байгуулж дүрмээ сурталчилж үр дүнг хэлэлцүүлж байна.

6.7. “Сумын дүрэм”-ийн утга санааг тайлбарлан таниулах, хэрэгжүүлэх ажлыг байнга тасралтгүй хийнэ.

6.8. Сумын дүрэмд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг иргэд, хамт олны санал бодлын үндсэн дээр сумын Засаг даргын өргөн мэдүүлсэнээр ИТХ шийдвэрлэнэ.

Долоо. ИРГЭН ГЭР БҮЛ, БАЙГУУЛЛАГА ХАМТ ОЛНООС ДҮРЭМД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГЫГ БҮРЭН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД ТАВИХ ХЯНАЛТ, ҮНЭЛЭМЖ ХАРИУЦЛАГА

7.1. Энэхүү дүрэмд тавигдсан шаардалага, өгөгдсөн үүргийг иргэн, гэр бүл, хамт олон бүр сайн олгож жигд биелүүлэх үүрэг хүлээнэ.

7.2. Дүрмийн хэрэгжилт, биелэлтэнд иргэн гэр бүл, хамт олон, сумын Засаг дарга, орлогч дарга, Засаг даргын Тамгын газрын дарга, Цагдаагийн ажилтнууд хяналт тавиж байна.

7.3. Энэхүү дүрмийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих, иргэд, хамт олноос мэдээлэл авах түүний мөрөөр ажил зохиох, сумын ИТХ, Засаг даргын зөвлөлд асуудал оруулах санал тавих, үүрэг бүхий “Иргэдийн зөвлөл”-ийг байгуулж ажиллуулна.

7.4. Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд сумын удирдлагуудын төлөөлөл, иргэд (хүүхэд, залуучууд, ахмад, эмэгтэйчүүд болон төрийн бусбайгууллага ажил мэргэжлийн хүмүүс оролцоно)-ийг оролцуулан 13-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулж(оролцох хүмүүсийг

121

байгууллага, төрийн бус байгууллага, багийн иргэдийн Нийтийн хурлаас тус тус нэр дэвшүүлнэ) сумын ИТХ-аар батална.

7.5. Зөвлөл нь дүрмэнд тавигдсан шаардлага, заалт бүрээр биелэлтийг хянаж иргэд хамт олноос мэдээлэл авах, санал асуух зэргээр ажиллаж түүний мөрөөр ажиллаж хариуг өгдөг байна.

7.6. Зөвлөл нь ажиллах журам, ажлын төлөвлөгөө, шаардагдах төсөв зардал, дэмжлэг туслалцааны талаарх асуудлаа хурлаараа хэлэлцэж сумын Засаг дарга, ИТХ-д тавьж шийдвэрлүүлнэ.

7.7. Сумын дүрмийн биелэлт, үр дүнг сайжруулах, энэ чиглэлээр хийх ажлыг эрчимжүүлэх асуудлаар санал дүгнэлтээ боловсруулан сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчид, Засаг даргын зөвлөлийн хамтарсан хуралд мэдээллэх шийдвэр гаргуулах зэргээр ажиллана.

7.8. Зөвлөл нь дүрмээ үлгэр жишээ биелүүлж байгаа нь иргэн, өрх айл, байгууллага, багийг жилд нэг удаа шалгаруулж шагнаж алдаршуулах саналаа сумын Засаг даргаар уламжилан ИТХ-ын хурлаар шийдвэрлүүлж байна. Шалгарсан иргэн, өрх айл хамт олны арга барил, үр дүнг нь нийтэд мэдээллэх үзүүлэх ажил зохиох зэргээр алдаршуулах ажил хийнэ.

7.9. Дүрмийн заалт, шаардлагыг удаа дараа зөрчсөн, үл биелүүлсэн иргэд, өрх айл, хамт олонд доор дурьдсан аргаар зэмлэл хүлээлгэнэ.

7.10. Өрх айл, хамт олны хурлаар нь хэлэлцүүлж зөвлөмж өгүүлэх. 7.11. Байгууллага, багийн иргэдийн Нийтийн хурлаар хэлэлцүүлэх. 7.12. Сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчид, Засаг даргын зөвлөлийн хуралд оруулж үүрэг

даалгавар өгөх. 7.13. Зөрчил, дутагдал удаа дараа гаргаж өгсөн зөвлөмж үүрэг биелүүлээгүй

дохиолдолд мөнгөн торгууль, түүнтэй адилтгах мал гаргуулж “Сумын хөгжлийн сан”-д оруулах.

Найм. САН БАЙГУУЛАХ, ЗАРЦУУЛАХ ТАЛААР 8.1. Торгууль, хандив, дэмжлэг зэрэг эх үүсвэр бүхий “Сумын хөгжлийн сан”

байгуулах асуудлыг иргэдтэйгээ ярилцаж шийдэж болно. 8.2. Энэ санг байгуулах, эх үүсвэр бий болгох, хөрөнгийг зарцуулах журмыг

боловсруулж Сумын ИТХ-аар батална. 8.3. Санд дүрмээ зөрчиж 7.4.4-д заасан торгуулийг хэдэн төгрөг, түүнтэй дүйцэх

мал, эд хөрөнгөөр хэн торгож хэн сумын санд төвлөрүүлэхээ сумаараа хэлэлцэж, энэ журмаар зохицуулна.

8.4. Сум өөрөө өөрийгөө санхүүжүүлэх, сумынхаа хэмжээнд иргэдэд хэрэгцээтэй ажлыг босгох, бүтээн байгуулахад шаардагдах зардал гаргахад өрх айл бүр боломжийнхоо хэрээр хандив(Мөнгө, мал бүтээгдэхүүн)-ыг өөрсдийн сайн дурын үндсэн дээр өгч болно.

8.5. Хандивын хөрөнгийг зарцуулах, хөрөнгөө өсгөж нэмэгдүүлэх, асуудлыг иргэдээрээ хэлэлцүүлж тохиролцсоны үндсэн дээр ИТХ батална.

8.6. Санг зарцуулах журамд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, өөрчлөх ажлыг иргэд, зөвлөлийн саналыг үндэслэн шийдвэрлэж байна.

122

123

БӨМБӨГӨР СУМЫН ТӨЛӨВЛӨЛТ, ХЯНАЛТЫН ХОРООНЫ ҮЙЛ

АЖИЛЛАГААНЫ ЖУРАМ

Ерөнхий зүйл. Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтийг хянаж, үнэлэх үйл явц нь тухайн сумын нийт байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн хамтын ажиллагаа мөн. Дээрх үйл ажиллагааг сумын түвшинд хариуцан төр, захиргааны болон иргэний нийгэмтэй хамтран зохион байгуулж хэрэгжүүлэгч нь олон нийтийн төлөөллийн бүрэлдэхүүн бүхий Төлөвлөлт, хяналтын хороо юм. Энэхүү журам нь сумын төлөвлөлт, хяналтын хорооны үйл ажиллагаанд хамаарна. Зорилго, хэрэгцээ. Сумын ТХХ-ны үйл ажиллагааг жигд тасалдалгүй явуулах, зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино. Хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, биелэлтэнд хяналт тавих, үнэлгээ хийх үйл ажиллагааг сумын Төлөвлөлт, хяналтын хорооноос хариуцан зохион байгуулахад энэхүү журмыг мөрдлөг болгоно.

Хөгжлийнхөө стратеги төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлж буй сум нь энэхүү үлгэрчилсэн журамд үндэслэн орон нутгийнхаа онцлогийг харгалзан өөрийн сумын “Төлөвлөлт, хяналтын хорооны үйл ажиллагааны журам”-ыг батлан хэрэгжүүлж ажиллана. Сумын төлөвлөлт, хяналтын хорооны тодорхойлолт, зорилго

Сумын ТХХ нь сумын хөгжлийн бодлоготой холбоотой асуудлыг хариуцан зангидаж ажиллах төр, захиргааны байгууллага, иргэд, олон нийтийн төлөөллийн орон тооны бус бүтэц мөн. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны бүрэлдэхүүнийг сумын ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн тогтоолоор баталж, сумын Засаг даргаар ахлуулна. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны бүрэлдэхүүнд нь:

Нутгийн өөрөө удирдах ѐсны байгууллага-ИТХ Сумын ЗДТГ Төрийн үйлчилгээний байгууллага Нийгмийн үйлчилгээний байгууллага Дэд бүтцийн аж ахуйн нэгж Төрийн бус байгууллагууд Иргэний нийгмийн бүлэг, бүлэглэл Улс төрчид-намууд Албан хэвшлийн бизнесийн аж ахуйн нэгж Албан бусаар бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл зэрэг 15-аас доошгүй

гишүүн оролцсон байх нь тохиромжтой. ТХХ нь сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө боловсруулж эхлэх үйл явцаас эхлэн уг төлөвлөгөөг хэрэгжиж дуусах хүртэл тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах бөгөөд стратеги төлөвлөгөөний хугацааг сунгах, хугацаа дуусмагц дараагийн шатны төлөвлөгөөг шинээр боловсруулах үед үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулна. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны бүтэц, зохион байгуулалт

124

ТХХ нь жилд 2-оос доошгүй удаа хуралдаж төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явц, үнэлгээний дүгнэлт зэрэг асуудлыг хэлэлцэж байна. Хурлаас тогтоол, тэмдэглэл гаргаж, хурлыг даргалагч гарын үсэг зурж шийдвэрийг баталгаажуул.

ТХХ-ны бүрэлдэхүүн, бүтэц, зохион байгуулалтыг Төлөвлөлт, хяналтын хороо өөрийн анхны хуралдаанаар хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.

ТХХ нь даргын зэрэгцээ бодлогын хүрээнд үйл ажиллагааг хариуцан зохицуулах нарийн бичгийн даргатай байна. Нарийн бичгийн дарга нь сумын Засаг даргын орлогч байх юм. Нарийн бичгийн дарга нь хорооны албан хэргийг хөтлөх бөгөөд байнгын үйл ажиллагааг хангах зохион байгуулалтыг хариуцан ажиллана.

Хороо нь дотроо суман дахь голлох салбаруудын хөгжлийн асуудлыг хариуцсан эдийн засгийн хөгжлийн ажлын бүлэг бизнесийн орчны ажлын бүлэг нийгмийн үйлчилгээний ажлын бүлэг байгаль, орчны ажлын бүлгүүдтэй байна. Эдийн засгийн тэргүүлэх салбаруудын болон орон нутгийн бусад онцлогийг

харгалзан ажлын нэмэлт бүлгүүдийг төрөлжүүлэн байгуулан ажиллуулж болно. Мөн бизнес, эдийн засгийн бүлгийг асуудлыг хариуцсан бүлгийг нэгтгэн зохион байгуулж болно.

Ажлын бүлгүүд нь тус тусдаа гишүүд, ахлагчтай байх бөгөөд тэднийг Төлөвлөлт, хяналтын хорооны бүрэлдэхүүнээр хэлэлцэн уг хорооны бүрэлдэхүүнд оролцогчдоос сонгож ажиллуулна.

Хорооны гишүүдээс орон гарсан бол тухайн гишүүдийн ажил эрхлэлтийн байдал, хорооны бүрэлдэхүүний онцлогийг харгалзан ИТХ-ын тэргүүлэгчид нөхөн томилно. ТХХ нь ажлаа жил жилээр төлөвлөн хэрэгжүүлж ажиллана. Төлөвлөгөөг сумын ИТХ-ын хурал, ЗДТГ-тай санал солилцсоны үндсэн дээр хорооны хурлаар хэлэлцэж шийдвэрлэх бөгөөд төлөвлөлт, хяналтын хорооны дарга гарын үсэг зурж баталгаажуулна. Мөн түүний жилийн ажлын төлөвлөгөөг ИТХ-ны Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцэн баталгаажуулна. Хоёр. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны эрх үүрэг, үйл ажиллагааны чиглэл 2.1. төлөвлөлт хяналтын хорооны бүрэн эрх

ТХХ нь бие даасан байгууллагын хувьд хууль, эрх зүйд нийцсэн шийдвэрийг гаргаж байна. Гаргасан шийдвэр нь хорооны бүрэлдэхүүний хувьд заавал биелүүлэх баримт бичиг болно.

Төлөвлөлт, хяналтын хороо нь дараах бүрэн эрхийг эдэлнэ. Үүнд: Төлөвлөгөөг боловсруулах, түүнд тусгах асуудал, хэрэгжүүлэх арга замын

талаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулах Хөгжлийн бодлого, чиг хандлагатай холбоотой асуудлаар санал, зөвлөмж

гаргах Төлөвлөгөөг хэрэгүүлэх явцад түүнийг өөрчлөх, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах,

сайжруулах талаар хамтын шийдвэр гаргах, тэр тухай саналаа ИТХ-д тэргүүлэгчдэд мэдүүлэх, хуралдаанаар хэлэлцүүлэх

Цаг хугацааны хувьд болон бусад шалтгаанаар хэрэгжих боломжгүй төсөл, асуудлыг төлөвлөгөөнөөс хасахыг санал болгох

125

ТХХ нь сумын хөгжлийн төлөвлөгөөтэй холбоотой бүхий л асуудлаар ИТХ, ЗДТГ-т зөвлөх эрхтэй. Мөн төлөвлөгөө, төсөл хэрэгжүүлэгчид болон бусад хамаарагчдад зөвлөгөө, чиглэл өгч ажиллана. 2.2. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны голлох үүргүүд

ТХХ нь сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг боловсруулахаас түүнийг хэрэгжиж дуусах хүртэл үйл ажиллагаа явуулахдаа дор дурдсан үүргийг хүлээн ажиллана. 2.2.1. Төлөвлөгөөг боловсруулахад оролцох нь

ТХХ нэг нь сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг боловсруулахад оролцож, оролцооны үнэлгээг олон хэлбэрээр хийх, олон нийтийг хамарсан ярилцлага, хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, нөхцөл байдлын судалгаа явуулах зэрэг үйл ажиллагааг бүрэн хариуцан хэрэгжүүлнэ. Мөн тэдгээрийн үр дүнг нэгтгэн төлөвлөх, төлөвлөгөөний төслийг хянан сайжруулах, ИТХ-д өргөн барих ажиллагааг гардан зохион байгуулж ажиллана.

Төлөвлөгөөг ИТХ-ын хуралдаанаар хэлэлцүүлэхэд байлцаж, хурлаас гарсан шийдвэрийн дагуу өөрчлөлт, сайжруулалтыг хийж эцэслэн боловсруулна.

Төлөвлөгөөг боловсруулах үйл ажиллагаанд сумын Засаг даргын захирамжаар байгуулагдсан Ажлын хэсэгтэй нягт хамтран ажиллана.

Ажлын хэсгийн гүйцэтгэвэл зохих үйл ажиллагаа дуусмагц төлөвлөгөөтэй холбоотой асуудлаар ТХХ цаашид дагнан ажиллана.

Хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг боловсруулахад өөрийн бүрэлдэхүүнээс гадна иргэд, олон нийт, төрийн бус байгууллагын төлөөлөлтэй нягт хамтран ажиллана. 2.2.2. Төлөвлөгөөний биелэлтийг зохион байгуулах

Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үйл явцыг уг төлөвлөгөөний үндсэн болон хавсралт хэсгүүдэд зааж тодорхойлсны дагуу зохих хугацаанд нь хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулна. Ингэж ажиллахдаа дараах зарчим, арга хэлбэрийг үндэслэл болгоно. Үүнд: Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөнд тусгагдсан төсөл бүрийг хорооныхоо

гишүүдэд хуваарилан хариуцуулж, биелэлтийг дүгнэн мэдээлж байх Төлөвлөгөөний төсөл бүрийг хэрэгжүүлэх арга хэлбэрийг тодорхойлон

баримталж ажиллах Төсөл нэт бүрт хувийн хэрэг нээн хөтөлж, зохих баяжуулалт хийж байна (Хувийн

хэрэг нь нарийн бичгийн даргад хадгалагдах ба ажлын бүлгийн ахлагч нар баяжуулалт хийж байна. Хувийн хэргийг хавсарлт .. д зааснаар хөтөлнө.)

Төсөл бүрийн санхүүжүүлэх хөрөнгийг босгож эх үүсвэрээр Төслүүдийг хэрэгжүүлэх талаар цаг үеийн болон тусгай компанит ажлууд зохион

байгуулах Төслийг хэрэгжүүлэгчидтэй гэрээ, санамж бичиг байгуулан дүгнэж байх Голлох аж ахуйн нэжг, байгууллагуудыг хөгжлийн төлөвлөгөөтэй болгох, тэдний

төлөвлөгөөнд сумын төлөвлөгөөгөөр тодорхойлсон асуудлуудыг тусгуулах Албан тушаалтнууд, иргэд, оролцогчдод бүтээлч даалгавар өгч дүгнэн ажиллах

126

Төслүүдийг хэрэгжүүлэх ажлын явцын талаар хорооны гишүүд, байгууллагын эрх баригч нарын илтгэл, сонсголыг хэлэлцэж чиглэл, шийдвэр гаргах

Хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчдын чуулга-уулзалтыг ИТХ, ЗДТГ-тай хамтран үе шаттай зохион байгуулах

Хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчдын оруулсан хөрөнгийг зориулалтын дагуу зарцуулах үйл явцыг зохион байгуулах

Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явц, зориулагдсан хөрөнгийн зрцуулалтын талаар жил бүр иргэд, олон нийтэд зориулсан мэдээллийн хуудас гаргаж байх

Төлөвлөгөө, түүний явцыг сурталчлах Өөрийн мэдээллийн самбар ажиллуулж, мэдээллийг тогтмол шинэчилж байх Мөн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор авах зохион байгуулалтын

асуудлаар байр сууриа илэрхийлэн зохигчидтой хамтран ажиллах Төлөвлөгөөнд тодорхойлсон төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд бололцоотой дэмжлэг

туслалцааг дангаараа болон бусадтай хамтран үзүүлж ажиллах зэрэг болно. Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн төслүүдийн

шалгаруулалтыг хариуцсан “Төсөл шалгаруулах, үнэлэх байнгын баг”-ийг хорооныхоо дэргэд байгуулж, төлөвлөгөөнд тодорхойлсон үйл ажиллагаа, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой төсөл, хөтөлбөрийн шалгаруулалт зарлах, материалыг хүлээн авах, шалгаруулах үйл ажиллагааг зохицуулж хэрэгжүүлнэ.

2.2.3.Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцад хяналт тавих үйл ажиллагаа ТХХ нь төлөвлөгөөний биелэлтийг зохион байгуулагч, хариуцагчийн хувьд үр дүнг хянах үүргийг хүлээнэ. Хянах үйл явц нь байнгын шинжтэй явагдана. Биелэлтийн явцыг хянахад байхад төсөл бүрт нээсэн хувийн хэргийг ашиглана.

Хяналтыг голлон хэрэгжүүлэгч нь төлөвлөлт, хяналтын хорооны дарга, ажлын бүлгүүдийн ахлагч нар байна.

Хяналт хийсэн тухай бүрт төслийн хувийн хэрэгт тэмдэглэгээ хийх ба хяналтын үр дүнг төлөвлөлт, хяналтын хорооны буюу ажлын бүлгийн хурлаар хэлэлцэж цаашид авах арга хэмжээг ярилцан тодорхойлж байна. Хяналтын үйл явцад заавал анхаарвал зохих зүйл бол сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд зориулан сум оруулсан хөрөнгийн зарцуулалт мөн. Хөрөнгө оруулагчид, хандивлагчид, дэмжигчдээс оруулсан хөрөнгийн тооцоог эх үүсвэр нэг бүрээр гаргаж, тухайн хөрөнгийг юунд, ямар зориулалтаар зарцуулсныг үйл ажиллагаа нэг бүрээр тодорхойлж байна. Хэрэгжүүлсэн хяналтын үр дүнг өөрийн мэдээллийн самбар, хуудас болон бусад хэрэгслийг ашиглан иргэд, олон нийтэд хүргэж байна. 2.2.3.4. Төлөвлөгөөний төслүүдийн хэрэгжилтийн үнэлгээ, түүний арга хэлбэрүүдийн онцлог ба анхаарах зүйлүүд ТХХ нь үндсэн үүрэгт ажлын чухал хэсэг нь сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний үнэлгээний асуудал мөн. Төлөвлөгөөний үнэлгээг хийхдээ түүний хавсралт бүрэлдэхүүн хэсэг болох хяналт үнэлгээний матрицийг үндэслэл болгоно. Тухайлбал төлөвлөгөөний хүрээний төслүүдэд үнэлгээ хийх хугацаа, төсөл бүрийн шалгуур үзүүлэлт, баталгаажилтын эх үүсвэрийн үзүүлэлтүүдийг үнэлгээ явуулахад ашиглана.

127

Үнэлгээ хийх хугацааг сонгохдоо тухайн төсөл нь хэрэгжиж эхэлснээс хойш дуусах хүртлээ дунд шатны болон төгсгөлийн үнэлгээ хийгдсэн байхаар бодох ба харин төсөл хэрэгжиж эхэлсэн эсвэл дууссан эсэхээс үл шалтгаалан төлөвлөгөөний үе шатны бүрийн төгсгөлд үнэлгээг бүрэн хэмжээгээр хийж байна. Үнэлгээний шалгуур үзүүлэлт нь тухайн төслийг хэрэгжсэн гэж үзэх үндэслэл болох тул үнэлгээний дүнг шалгуур үзүүлэлтийн түвшинг хэдий хэмжээгээр, хэдэн хувиар хангаж чадаж байгаагаар тодорхойлно. Үнэлгээг явуулахдаа бодит баримт материал, судалгааны үр дүнг үндэслэх ба хийсвэр таамгаар үнэлэх явдал гаргаж болохгүй. Үнэлгээг явуулахдаа хяналт, үнэлгээний багуудыг түр хугацаагаар зохион байгуулж ажиллуулах замаар зохион байгуулна. Үнэлгээ явуулсан тухай бүр төслийн хувийн хэрэгт тэмдэглэгээ хийж байна. Үнэлгээ хийх явцад болон хийсний дараа цаашид тухайн төслийг хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх асуудлыг тодорхойлж байна. Үнэлгээний үр дүнг дараах хүснэгтээр харуулан баталгаажуулна.

Д\д Төслийн код, нэр

Үнэлгээ хийсэн хугацаа

Үнэлгээний дүн

Хэрэгжүүлэхээр авсан арга хэмжээ

Тохиолдсон бэрхшээл хүндрэл

Цаашид авах арга хэмжээ

Хариуцан зохицуулагч

Анхаарах хүчин зүйлүүд

1

2

3

4

5

...

2.2.3.5.Төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах боломж ба арга зүй

ТХХ нь жил бүрийн эцэст өөрийн ээлжит хуралдааныг хийж байх бөгөөд төлөвлөгөөний явц, үр дүнг төсөл нэг бүрээр хэлэлцэж дүгнэж гаргана. Ингэхдээ зайлшгүй өөрчлөх, нэмэлт, сайжруулалт оруулах, төлөвлөгөөнөөс хасах, мөн төлөвлөгөөнд нэмж оруулах шинэ төслүүдийн үндэслэлийг гаргаж, өөрийн санал, байр суурийг илэрхийлсэн тайлбарын хамт ИТХ-д мэдүүлж байна. ИТХ нь тухайн материалыг үндэслэн төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэж байна. ИТХ-аар хэлэлцээд тогтоол гарган өөрчлөлтийг баталгаа оруулна. Төлөвлөгөөнд оруулсан өөрчлөлтийн талаар иргэд, олон нийтэд мэдээлж байна. Гурав. Санхүү, хяналт үнэлгээний хамтын ажиллагааны зохицуулагч 3.1. Төсөв, санхүүгийн зохицуулалт

ТХХ үйл ажиллагааны жилийн зардлыг сумын төсөвт тусган санхүүжүүлнэ. Эх үүсвэр нь орон нутгийн нэмэгдэл орлого, хандив зэргээс бүрдэнэ.

ТХХ-оос хэрэгжүүлэх, хяналт, үнэлгээний төлөвлөгөөг үндэслэн жил жилийн зардлыг төрөл тус бүрээр тодорхойлж сумын төсөвт тусгаж байна.

ТХХ-ны дарга, нарийн бичгийн даргад тэдний үйл ажиллагааны идэвхитэй байдал, ажлын үр дүнг харгалзан жилд нэг удаа үр дүнгийн урамшуулал олгож байна. Урамшууллын хэмжээг тухайн нөхцөл байдалд үндэслн тогтоох ба сумын жил жилийн төсөвт тусгана.

128

ТХХ-ны шугамаар зохиогдсон үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, хяналт, үнэлгээ, судалгаа болон төрөл бүрийн бусад ажиллагаанд ИТХ, ЗДТГ-ыг болон ТХХ-ны шийдвэрээр томилогдож оролцсон гишүүдэд тухай бүр нь зохих урамшуулал олгох асуудлыг тухайн байгууллагууд хариуцан зохицуулж байна. Хариуцсан төслүүдээ хугацаанд нь амжилттай сайн хэрэгжүүлж байгаа хорооны гишүүд, ажлын бүлгийн ахлагч нарт зохих урамшил олгож байна. Онцгой ач холбогдолтой төслийг амжилттай хэрэгжүүлсэн хорооны гишүүнийг төслийн эдийн засгийн үр ашгаас хувь олгох байдлаар хэрэгжүүлэгчтэй холбон ажиллуулж болно. ТХХ-ны үйл ажиллагаанд зарцуулах хөрөнгө нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ. Үүнд: Тухайн жилийн сумын төсөвт зааж тодорхойлсон эх үүсвэр Төлөвлөлт, хяналтын хорооны үйл ажиллагааг дэмжих чиглэлээр өгсөн

хандив, тусламж Орон нутгийн төсвөөс давсан орлого Засаг даргын мэдлийн нөөц хөрөнгө Бусад

3.2. Хяналт, үнэлгээний баг, түүний үйл ажиллагаа ТХХ нь сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний биелэлтийн байдалд хяналт тавих, үнэлгээ хийх үйл явцаа хэрэгжүүлэхдээ хяналт, үнэлгээний багийг байгуулан ажиллуулах байдлаар хэрэгжүүлнэ. Хяналт, үнэлгээний баг нь өргөн, дунд, анхан шатны гэсэн гурван шатлалын бүтэцтэй байна.

Өргөн бүтэц нь стратеги төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн үе шатны төгсгөлийн буюу төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн эцсийн хяналт, үнэлгээг хийхэд байгуулагдан ажиллах бөгөөд үүнд ТХХ бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ оролцохын зэрэгцээ, иргэд, төрийн бус байгууллагын төлөөллийг нэмж оролцуулна. Ийм үнэлгээг төлөвлөгөөнд тодорхойлогдсон бүх төслүүдийн байдалд хяналт, үнэлгээ хийх зарчмаар хэрэгжүүлнэ.

Дунд шатлалын бүтэц нь хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний жилийн үр дүнг тодорхойлоход байгуулагдан ажиллана. Ийм баг нь хорооны ажлын бүлгүүдийн болон иргэд, төрийн бус байгууллагын төлөөлөл оролцсон 10 хүртэл хүний бүрэлдэхүүнтэй байна. Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн жил жилийн хяналт, үнэлгээг хийхдээ нийт төслүүдийн биелэлтийг тодорхойлох бөгөөд тухайн жилд эхлэх, үргэлжлэх, бүрэн хэрэгжих төслүүдэд илүү анхаарал хандуулан үнэлгээг хийнэ.

Анхан шатны бүтэц нь тодорхой салбарын буюу нэр заасан төслүүдийн хэрэгжилтэнд хяналт, үнэлгээ хийх зориулалтаар байгуулагдана. Бүрэлдэхүүнийг сонгохдоо тухайн хяналт, үнэлгээ явуулах чиглэлийг харгалзан гишүүдийг оролцуулна. Гишүүдийн тоо нь 6 хүртэл байна.

Хяналт, үнэлгээнд зарим үед мэргэжлийн багийг зохион байгуулж болох бөгөөд ийм багийг онцгой ач холбогдол бүхий төслүүдийн хэрэгжилтийг үнэлэхэд ашиглах бөгөөд төлөвлөлт, хяналтын хорооны гишүүдээс гадна мэргэжлийн эксперт оролцуулах байдлаар зохион байгуулна.

Бүх шатлалын хяналт, үнэлгээний багууд нь хяналт, үнэлгээ хийх төслүүдийн жагсаалт, ИТХ, ТХХ-оос баталсан удирдамжтайгаар ажиллаж, үр

129

дүнгийн тусгай илтгэх хуудас, олон нийтэд зориулсан мэдээлэл, төлөвлөгөөнд оруулах нэмэлт өөрчлөлтийн талаарх саналаа бэлтгэн удирдамж батлагчид танилцуулж хүлээлгэн өгч байна. 3.3. Сумын Төлөвлөлт, хяналтын хорооны хамтын ажиллагаа

ТХХ нь сумын хөгжлийн бодлогыг тодорхойлох, хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд голлох үүрэгтэй оролцогчийн хувьд төлөвлөгөөтэй хамааралтай асуудлаар холбогдогчидтой харилцаж, хамтран ажиллана. Хамтран ажиллахдаа сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний хавсралт хэсэг болгон баталсан иргэд олон нийттэй харилцах, хамтран ажиллах төлөвлөгөөг удирдлага болгоно. Хамтран ажиллах төлөвлөгөөний дагуу төлөвлөгөөг сурталчлах, мэдээлэл түгээх, зөвлөгөө нэвтрүүлэх талаар тодорхойлсон арга хэмжээнүүдийг нэгбүрчлэн хэрэгжүүлнэ.

Үүний зэрэгцээ хамтын ажиллагаандаа дараах зарчмыг баримтална. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал. Төлөвлөлт, хяналтын хороо нь сумын хөгжлийн бодлого, стратеги төлөвлөгөөний асуудлаар ИТХ-тай байнгын холбоотой ажиллана.

Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөтэй холбоотой асуудлыг ИТХ-аар хэлэлцэх тухай бүрд төлөвлөлт, хяналтын хороо тухайн асуудлаар төлөөллөө оролцуулж байр сууриа илэрхийлж байна.

Жил жилийн сумын төсөв, төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэх үед өөрийн санал дүгнэлтийг ИТХ-д албан ѐсоор оруулан танилцуулж байна.

Иргэдийн хурлын төлөөлөгчид төсөл хэрэгжүүлэх асуудлаар Төлөвлөлт, хяналтын хорооноос захиалга өгч болно. Засаг даргын Тамгын газар. Сумын Засаг даргын Тамгын газар нь орон нутгийн хөгжлийн асуудлыг хариуцагч төрийн захиргааны байгууллагын хувьд төлөвлөлт, хяналтын хороо түүнтэй нягт хамтран ажиллана. Төрийн бус байгууллага. Төлөвлөлт, хяналтын хороо нь сумын хөгжлийн төлөө үзэл бодлоо илэрхийлж, эдийн засаг, бизнесийн хөгжил, байгаль орчин, төр, нийгмийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийн талаар дуу хоолой гаргагч төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллана. Төлөвлөгөөний талаарх болон дээр дурдсан асуудлуудаар дараах байдлаар хамтарч ажиллана. Үүнд: Төлөөллийг нь Төлөвлөлт, хяналтын хорооны бүрэлдэхүүнд оруулах Оролцооны үнэлгээ, нөхцөл байдлын дүн шинжилгээг хамтран гүйцэтгэх Төлөвлөгөөнд тусгах асуудлаар санал бодлоо солилцох, тэдний саналыг

сонсож төлөвлөлтөнд ашиглах Хяналт, үнэлгээний багт төлөөллийг оролцуулах Төлөвлөгөөтэй холбоотой асуудлаар мэдээлэл солилцох Мэдээллийг ил тодоор тэдэнд хүргэж байх Шаардлагатай асуудлаар хамтран үзэл баримтлал, дуу хоолойгоо илэрхийлж

байх Улс төрийн намууд. Төлөвлөгөөг бүхэлд нь хэрэгжүүлэх болон ач холбогдол бүхий тодорхой төслүүдийг хэрэгжүүлэх асуудлыг мөрийн хөтөлбөртөө тусган хэрэгжүүлэхийг нам болон түүний нэр дэвшигч нарт санал болгох байдлаар хамтран ажиллаж болно.

130

Иргэд. Сумын хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөний асуудлаар иргэдтэй дараах байдлаар хамтран ажиллана. Төлөвлөгөөг боловсруулах, түүнд тусгах асуудлын талаар иргэдтэй санал

солилцох Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд хамтрах Иргэдийн дунд хөдөлгөөн өрнүүлэх Хувь нэмэр оруулах аян явуулах Байгаль орчны төслүүдэд оролцуулах Төслийн хяналт, үнэлгээнд энгийн иргэдийг оролцуулах Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэгчид болон хадивлагчид. Хэрэгжүүлэгч, хандивлагчидтай хамтрахдаа: Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд идэвхижүүлэх, бүтцээ ашиглан зуучлах Хамтын гэрээ, санамж бичиг байгуулан дүгнэж ажиллах Хөрөнгө оруулалт, хандивын батламж гардуулах

Журмын хавсралт

СУМЫН ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХҮРЭЭНИЙ ТӨСЛИЙН

ХЭРЭГЖИЛТИЙН ЯВЦЫГ ТЭМДЭГЛЭХ, ДҮГНЭХ ХУВИЙН ХЭРЭГ

Төслийн код,

нэр...............................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.............

Төслийн хэрэгжилтийг хариуцагч, ТХХ-ны гишүүн

.......................................................................

Д\д Хэрэгжүүлэх талаар

явуулсан үйл ажиллагаа Хугацаа

Үйл ажиллагааны

үнэлгээ 1-5 баллаар

Хэрэгжилтийн түвшин /Хувиар/

Үнэлгээ хийгчийн

гарын үсэг

Хэрэгжүүлэгч аж ахуйн нэгж, байгууллага буюу иргэний явуулж буй үйл ажиллагаа

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Төслийг хариуцсан ТХХ-ны гишүүний үйл ажиллагаа

1

2

3

4

5

131

6

6

8

9

10

Төслийн явцад хяналт, үнэлгээ хийсэн байдал

1 Х

2 Х

3 Х

4 Х

5 Х

6 Х

7 Х

Хөтлөгч: Төлөвлөлт, хяналтын хорооны ....... ...............ажлын бүлгийн

ахлагч............................

СУМЫН ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНД ОРУУЛСАН ӨӨРЧЛӨЛТИЙН

БҮРТГЭЛ

Д\д Төслийн дугаар, код, нэр ба товч агуулга

Оруулсан өөрчлөлтийн

үндэс

Өөрчлөлт оруулсан шийдвэрийн дугаар ба түүний хугацаа

Анхаарах хүчин зүйл

1

2

3

Хөтлөгч. Төлөвлөлт, хяналтын хорооны нарийн бичгийн

дарга............................................

132

Хавсралт №12

Төслийн танилцуулга – 1 Төслийн дугаар, нэр 1.1.1.1. Бөмбөгөрийн улаан ямааг омог болгон

баталгаажуулах

Төслийн тодорхойлолт Ямаан сүргийн тоо толгой сүүлийн таван жил дараалан тогтвортой өсч байгаа. 2013 оны жилийн эцсээр 123427 ямаа тоологдсон. Íóòãèéí ямаан ñ¿ðãèéí ¿ðæëèéí ñóóðüтай болж, нутгийн улаан ямааны омгийг батлуулах шаардлагатай

Хүлээгдэж буй үр дүн Íóòãèéí øèëìýë îìîãòîé áîëж, Ìîíãîë Уëñûí õýìæýýíä îìãîîð áàòëàãäàíà.

Шилмэл хээлтэгч, хээлтүүлэгч худалдан борлуулж, ямаачдын орлого нэмэгдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, МЭҮТ, МЭҮНэгж, малчид, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийж, МАА эрдэм шинжилгээний хүрээлэнтэй хамтран хийж байна

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2015

Нийт төсөв (сая. төг) 63.812

Орон нутгаас 29.948

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 33.864

Төслийн танилцуулга – 2 Төслийн дугаар, нэр 1.1.1.2. Мах ноосны илүү нугаламтай хонь үржүүлж,

цөм сүрэн буй болгох

Төслийн тодорхойлолт Мах-ноосны хэвшлийн лүү нугалматай хуц худалдан авч, малчны бүлэг, малчдад тараан нийлүүлэгт оруулан малын үүлдэр угсаан сайжруулах хэрэгцээг хангах. Үржлийн хуц бэлдэх.

Хүлээгдэж буй үр дүн Хонин сүргийн тоо, толгой өсч, махны гарц нэмэгдэж сүргийн чанар сайжирна. Малчдын өрхийн орлого нэмэгдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид

133

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2014-2016

Нийт төсөв (сая. төг) 12.0

Орон нутгаас 5.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

7.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 3 Төслийн дугаар, нэр 1.1.1.3. Монгол үүлдрийн үхрийг махны чиглэлийн

бухаар эрлийзжүүлж, махны хэвшлийн үхэртэй болох

Төслийн тодорхойлолт Нутгийн монгол үхрийг махны хэвшлийн бухаар эрлийзжүүлж мах-сүүний хэвшлийн нутгийн монгол үхэртэй болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Мах сүүний хэвшлийн нутгийн монгол үхэртэй болж малчидын орлого нэмэгдэж хүрээг өргөжүүлж үржлийн сүрэгтэй болох

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2017

Нийт төсөв (сая. төг) 20.0

Орон нутгаас 10.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 4 Төслийн дугаар, нэр 1.1.1.4. Бөмбөгөрийн нэртэй хурдан удмын адууны

угшил буй болгох

Төслийн тодорхойлолт Нутгийн адуун сүрэгт шилэн сонголт тахируулан сонголтын мал зүйн шинжлэх ухааны үндэслэлтэй явуулж, хурдны угшлын хээлтэгч хээлтүүлэгчийг авчиран сайжруулагчаар ашиглан хурдан удмын адууг үржүүлнэ.

134

Хүлээгдэж буй үр дүн Хурдан удмын адуун сүрэгтэй болж уяачидын алдар нэр өсгөх, адууны соѐл дэлгэрүүлэх, адууны мах, махан бүтээгдэхүүнийг гадаад зах зээлд борлуулах

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, уяачид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Уяачид морин спорт сонирхогчид олон. Хурдны удмын адуун сүргийг монгол уламжлалт үржүүлгийн аргаар үржүүлж байгаа. Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, малын гоц халдварт өвчин

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2020

Нийт төсөв (сая. төг) 22.0

Орон нутгаас 11.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

7.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 4.0

Төслийн танилцуулга – 5 Төслийн дугаар, нэр 1.1.1.5. Бэлчээрийн МАА-г эрчимжсэн МАА-тай

хослон үржүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Бэлчээрийн мал аж ахуйг бодлоготой хөгжүүлж мах-сүүний үхэр, мах-ноосны хонь, ноолуурын ямаатай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн МАА-н хосолсон хонь, ямаа, үхэртэй болсон байна.

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Иргэд малчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ авч хэвших

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2020

Нийт төсөв (сая. төг) 15.0

Орон нутгаас 5.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 6 Төслийн дугаар, нэр 1.1.2.1. Фермерийн аж ахуйтай болох

Төслийн тодорхойлолт Мах-сүүний, махны, сүүний хэвшлийн үхрийн фермерийн аж ахуйтай болж зах зээлд мах, сүү, түүхий эдийн худалдан борлуулах, бүтээгдэхүүн үйлдэрлэх

Хүлээгдэж буй үр дүн Мах, сүүний, мах-сүүний хэвшлийн үхрийн фермтэй

135

болох

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, малчидын бүлэг

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, түүхий эдийн хэрэгцээ өсч байгаа, газар нутаг, байгаль цаг агаарын хувьд тохиромжтой.

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл, халдварт өвчин

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2017

Нийт төсөв (сая. төг) 50.0

Орон нутгаас 35.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 7 Төслийн дугаар, нэр 1.1.2.2. Мах, мах-сүүний арвин ашиг шимтэй үхэр

үржүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Мах, сүүний-сүүний хэвшлийн “Сэлэнгэ”, “Алатау” үүлдрийн үхрийг төрлөөр нь үржүүлдэг үржлийн аж ахуйтай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Мах, сүүний, мах-сүүний хэвшлийн үхрийн ферм болон өргөжих

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, малчидын бүлэг

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, түүхий эдийн хэрэгцээ өсч байгаа, газар нутаг, байгаль цаг агаарын хувьд тохиромжтой.

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл. Төрөл бүрийн малын ноц халдварт өвчин гарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2020

Нийт төсөв (сая. төг) 30.0

Орон нутгаас 20.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 8

Төслийн дугаар, нэр 1.1.2.3. Махны хонь үржүүлэх

136

Төслийн тодорхойлолт Махны хэвшлийн хонь үржүүлдэг үржлийн нэгжээс “Барга”, “Үзэмчин”, “Хотонт” хуц авч ирж малчидын бүлэг хоршоогоор дамжуулан худалдаж хонины үүлдэр угсааг сайжруулан махны ашиг шимтэй хонины аж ахуйтай болох. Хонин сүргийн үржлийн ажил үйлчилгээг шинжлэх ухааны үндэстэй явуулаагүйгээс өөх-махны монгол үүлдрийн хонины үнэт чанарууд алдагдсан

Хүлээгдэж буй үр дүн Мах, өөх, ноосны гарч өндөртэй нутгийн цаг агаарт тохирсон хонин сүрэг бий болсноор малчид мал бүхий иргэдийн орлого нэмэгдэнэ. Махны ашиг шим нэмэгдэж, түүхий эдийн хэрэглээ ихссэн.

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, малчидын бүлэг

Угтвар боломж нөхцөлүүд Үржлийн ажил явуулах нутгийн шилмэл цөм сүрэг бүрдсэн гадаадын болон дотоодын махны чиглэлийн хонь үржүүлэх эхлэл тавигдсан. Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, түүхий эдийн хэрэгцээ өсч байгаа, газар нутаг, байгаль цаг агаарын хувьд тохиромжтой.

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл. Төрөл бүрийн малын ноц халдварт өвчин гарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2018

Нийт төсөв (сая. төг) 20.0

Орон нутгаас 10.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 9 Төслийн дугаар, нэр 1.1.2.4. Сүүний ямаа үржүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Сумынхаа зах зээлийн үндсэн дээр ямааны сүүгээр үйлдвэрлэсэн идээний хэрэглээ, үнэ өссөнөөс хүний хоногт хэрэглэх сүүний хэмжээ Сүүний чиглэлийн тулман хөхт ямааг авч ирж малчдын бүлэг хоршоогоор дамжуулан худалаалах

Хүлээгдэж буй үр дүн Сүүний хэрэгцээ ихсэж таваарын сүүг хэрэглээ багасаж эрүүл чанартай бүтээгдэхүүн хэрэглэнэ.

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, малчидын бүлэг

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, түүхий эдийн хэрэгцээ өсч байгаа, газар нутаг, байгаль цаг агаарын хувьд тохиромжтой.

137

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2018

Нийт төсөв (сая. төг) 20.0

Орон нутгаас 10.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 10 Төслийн дугаар, нэр 1.1.2.5. Гахай, тахианы аж ахуйтай болох

Төслийн тодорхойлолт Мах-өөхний чиглэлийн гахай үржүүлэх, мах, өндөгний тахианы эрчимжсэн фермерийн аж ахуйтай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Баталгаатай эрүүл бүтээгдэхүүнээр хангагдаж, махны хэрэглээ ихссэн өнөө үед гахай, тахианы махны борлуулалт өснө.

Хэрэгжүүлэгч ÇДТГ, МЭҮТ, ХО

Ашиг хүртэгчид Малчид, малчидын бүлэг

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ашиг шимийн үзүүлэлт судлан тогтоох ажлыг үе шат дараатай хийх, түүхий эдийн хэрэгцээ өсч байгаа, газар нутаг, байгаль цаг агаарын хувьд тохиромжтой.

Эрсэдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн ган зуд, зах зээлийн үнийн хэлбэлзэл, байрны эрүүл ахуйн байдал, арчилгаа, тордолгоо дутагдснаар, халдварт өвчин

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2018

Нийт төсөв (сая. төг) 10.0

Орон нутгаас 50.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

2.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 3.0

Төслийн танилцуулга – 11 Төслийн дугар нэр

1.1.3.1. Малын усан хангамжийг сайжруулах

Төслийн тодорхойлолт Малын усан хангамжийг сайжруулах гүний булчээрийн зориулалтаар ашиглах худаг гаргах. Малчид бэлчээр сайтай газар усны хайгуул хийлгэж худаг гаргуулах.

Хүлээгдэж буй үр дүн Мал аж ахуй сайжирна

Төслийн шалгуур үзүүлэлт Мал жа ахуй сайжирснаар

Хэрэгжүүлэгч МЭҮТ, ТШК, ХО МЭААН

Ашиг хүртэгчид МЭААН, МЭҮТ ТШК үйлчилүүлэгчид

Угтвар нөхцөл боломж Туршлагатай малчидтай

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тоног төхөөрөмж эвдрэх, байгалийн аюултай гэнэтийн үзэгдэл болох

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он) 2014-2016

138

Нийт төсөв (сая төг) 50.0

Орон нутгаас 50.0

Улсын төсөв

Хандивлагч хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 12

Төслийн дугар нэр

1.1.3.2. Хашаа хорооны хангамжийг сайжруулж, шинээр хашаа хороо барих, хуучныг сэргээн засварлах

Төслийн тодорхойлолт Бàéãàëèéí ãàìøãààñ ìàë ñ¿ðãýý õàìãààëàõ, ºðõèéí îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýх зорилгоор малчид õºäºëìºðºº õîðøèí ажиллаж тохижсон өвөлжөө хаваржаатай болж өөртөө хөрөнгө оруулалт хийснээрээ Хөдөлмөрийн газраас урамшуулалд хамрагдах.

Хүлээгдэж буй үр дүн Ìàëàà ýðñäëýýñ õàìãààëàõ îð÷èí á¿ðäýíý ªðõèéí îðëîãî íýìýãäýíý Ìàë÷èä õàìòарч ажиллана

Төслийн шалгуур үзүүлэлт Малаа хамгаалж чадснаар

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ХО

Ашиг хүртэгчид МЭААН, МЭҮТ ТШК үйлчилүүлэгчид

Угтвар нөхцөл боломж Туршлагатай малчидтай,

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тоног төхөөрөмж эвдрэх, байгалийн аюултай гэнэтийн үзэгдэл болох

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он) 2014-2018

Нийт төсөв (сая төг) 40.0

Орон нутгаас 15.0

Улсын төсөв

Хандивлагч хөрөнгө оруулагчаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 2.0

Төслийн танилцуулга – 13 Төслийн дугар нэр

1.1.3.3. Өвс тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Ñóìûí ìàë ñ¿ðãèéн òîî òîëãîé íýìýãäýæ áàéãàà ÷ áàéãàëèéí ãàìøèã, ýðñäëýýñ áîëæ õîðîãäîõ, ìàë÷èí ºðõ ìàëã¿é áîëæ àæèëã¿é÷¿¿äèéí ýãíýýä îðæ ÿäóóðàëä ºðòäºã. Ìàëûí òýæýýëèéí ôîíä áàéõã¿éгээс цаг хүндэрсэн үед уëñ, àéìãààñ àëñëàãäñàí ó÷èð өвс òýæýýë ¿íýòýé èðäýã. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàí áîëæ ºâс òýæýýëèéí ýðýëò õýðýãöýý èõ áîëñîí. Èéìýýñ òýæýýëèéí

139

ôîíäòîé áîëоõ çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàð÷ áàéíà

Хүлээгдэж буй үр дүн Îðîí íóòãийí òýæýýëèéí íººöèéã íýìýãä¿¿ëæ, ìàë÷èä òýæýýëýý òàòàæ àâàõàä îéð áîëæ,öàã õóãàöàà õýìíýãäýíý

ªâñíèé ôîíäòîé áîëñíîîð ãàí çóäíû ýðñäýë òîõèîëäñîí ¿åä ìàë ñ¿ðãèéí îíä îðîëò ñàéæèðíà

Төслийн шалгуур үзүүлэлт Малаа хамгаалж чадснаар

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ХО

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, өвс тэжээл авсан ìàë÷èä, нийт иргэд

Угтвар нөхцөл боломж Óëñûí íººöèéí ºâñèéã Áàÿíãîâü ñóìûí óëñûí ôîíä ðóó òýýâýðëýõýä çàì äàãóó

Ìàëûí òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëàõ òàëáàéòàé.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Гал усны аюулд өртөх, өвс тэжээл алдагдах

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он) 2014-2018

Нийт төсөв (сая төг) 42.0

Орон нутгаас 12.0

Улсын төсөв

Хандивлагч хөрөнгө оруулагчаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 1.0

Төслийн танилцуулга – 14 Төслийн нэр, код 1.1.3.4. Бэлчээр ашиглалтыг сайжруулж өвөлжөө,

хаваржааны бэлчээрийг хамгаалах, хашаалсан бэлчээр буй болгох

Төслийн тодорхойлолт Бàéãàëèéí ãàìøãààñ ìàë ñ¿ðãýý õàìãààëàõ, ºðõèéí îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýх зорилгоор малчид õºäºëìºðºº õîðøèí ажиллаж тохижсон өвөлжөө хаваржаатай загвар хот айлыг баг бүрт 3-аас доошгүйг бий болгоно. Өвөлжөө хаваржаандаа тохилог орон сууц , саравчтай хашаа, малын нүхэн байр, тэжээлийн агуулах барьж, хашаа хороогоо тохижуулна. Баг бүр загвар хот айлтай болсноор бусад малчин өрхүүдээ манлайлж, өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх, мал сүргээ ган зудын эрсдлэээс хамгаалах, хамтын хөдөлмөрийн давуу талыг мэдрүүлэх боломж бүрдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Ìàëàà ýðñäëýýñ õàìãààëàõ îð÷èí á¿ðäýíý ªðõèéí îðëîãî íýìýãäýíý Ìàë÷èä õàìòарч ажиллана

Шалгуур үзүүлэлт

140

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, МЭҮТ, ЗДТГ, ИТХ, ХО Ашиг хүртэгчид Õîò àéëûí ìàë÷èä, èðãýä Угтвар боломж нөхцлүүд Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí õýñýã áàéãóóëàæ á¿ëýã áîëæ

àæèëëàæ áàéãàà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òîõèîëäñîí ãàí çóäíààñ ìàë÷èä ñóðãàìæ èõ àâñàí.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 25.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс 10.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10.0

Төслийн танилцуулга – 15 Төслийн нэр, код 1.1.4.1. "Шинэ хот айл"-ын болзлыг 30-аас дээш хот айл

хангаж, малчдын ая тухтай өвөлжиж хаваржих нөхцөлийг бүрдүүлэн, мал сүргийг эрсдэлээс хамгаалах

Төслийн тодорхойлолт Бàéãàëèéí ãàìøãààñ ìàë ñ¿ðãýý õàìãààëàõ, ºðõèéí îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýх зорилгоор малчид õºäºëìºðºº õîðøèí ажиллаж тохижсон өвөлжөө хаваржаатай загвар хот айлыг шалгаруулж шинэ хот айл болзол зарлаж 30-аас дээш айл хангж малчдын ая тухтай өвөлжиж хаварчих нөхцөлийг бүрдүүлэн мал сүргийг эрсдлээс хамгаална. Өвөлжөө хаваржаандаа тохилог орон сууц , саравчтай хашаа, малын нүхэн байр, тэжээлийн агуулах барьж, хашаа хороогоо тохижуулна. Баг бүр загвар хот айлтай болсноор бусад малчин өрхүүдээ манлайлж, өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх, мал сүргээ ган зудын эрсдлэээс хамгаалах, хамтын хөдөлмөрийн давуу талыг мэдрүүлэх боломж бүрдэнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Ìàëàà ýðñäëýýñ õàìãààëàõ îð÷èí á¿ðäýíý ªðõèéí îðëîãî íýìýãäýíý Ìàë÷èä õàìòарч ажиллана

Шалгуур үзүүлэлт Болзолт уралдаанд идэвхтэй оролцсноор

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

Ашиг хүртэгчид Õîò àéëûí ìàë÷èä, èðãýä

Угтвар боломж нөхцлүүд Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí õýñýã áàéãóóëàæ á¿ëýã áîëæ àæèëëàæ áàéãàà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òîõèîëäñîí ãàí çóäíààñ ìàë÷èä ñóðãàìæ èõ àâñàí.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 20.0

Үүнээс Орон нутаг 10.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10.0

141

Төслийн танилцуулга – 16 Төслийн нэр, код 1.1.4.2. Малын хулгайн гэмт хэрэгээс урьдчилан

сэргийлэх сургалт хийх

Төслийн тодорхойлолт Малын хулгай гэмт хэргээс сэргийлэх арга хэмжээний хууль зүйн газрын дэмжлэгтэйгээр иргэдэд сургалт суртачилгаанд хамрагдуулж иргэдийг бүрэн хамруулах

Хүлээгдэж буй үр дүн Малчид малын хулгайн гэмт хэрэгээс айх аюулгйү болсон байна.

Шалгуур үзүүлэлт Хууль зүйн газар сургалт явуулснаар

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

Ашиг хүртэгчид Õîò àéëûí ìàë÷èä, èðãýä

Угтвар боломж нөхцлүүд Áýë÷ýýð àøèãëàëòûí õýñýã áàéãóóëàæ á¿ëýã áîëæ àæèëëàæ áàéãàà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òîõèîëäñîí ãàí çóäíààñ ìàë÷èä ñóðãàìæ èõ àâñàí.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 15.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс 5.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 17 Төслийн дугар нэр

1.1.4.3. Мал эмнэлгийн лабораторийг өргөтгөх

Тєслийн тодорхойлолт Сумын мал эмнэлэгт мах,сђђ,арьс ширэнд шинжилгээ хийх анхан шатны багаж хђрэлцээгђйгээс зарим шинжилгээг хийж чадахгђй байгаа учраас чухал шинжилгээний багаж эм урвалжтай болох Шинжилгээг хийдэг мэргэжлийн эмч нарын мэргэшилийг дээшлђђлэх Лабораторийн єрєє тасалгааг нэмж бий болгох ХАБ хангасан стандартын дагуу ажиллах нєхцєл бђрдэнэ

Хђлээгдэж буй ђр дђн Зах зээлд эрђђл ахуйн шаардлагад нийцсэн тђђхий эд хђнсний бђтээгдэхђђн нийлђђлэх Ажлын байр нэмэгдђђлэх

Тєслийн шалгуур ђзђђлэлт Жилд дунджаар 50-80 тн мах, 2000-гаас дээш арьс шир, 20-30 тн сђђ сђђн бђтээгдэхђђнийг лабораторийн шилжилгээнд хамруулах

Хэрэгжђђлэгч МЭёТ, ТШК, ХО МЭААН Ашиг хђртэгчид МЭААН, МЭёТ ТШК ђйлчилђђлэгчид Угтвар нєхцєл боломж Лаборатори багаж тєхєєрємжєє нэмэгдђђлэх ,єрєє

тасалгаатай Монгол мал хєтєлбєрєєс махны РH сђђний хольц тослог тодорхойлох багаж олгосон

142

Эрсдэлтэй хђчин зђйл Стандарт шаардлагад нийцсэн эм уусмалаар дутагдах Орчин ђеийн шинжлэх ухааны ололтоос хоцорсон байх ѓрсєлдєгч бий болох Ажиллагсад малын халдварт євчний халдвар авах

Хэрэгжђђлэх хугацаа( он) 2013.2016 Нийт тєсєв (сая тєг) 8,0 Орон нутгаас 6,0 Улсын тєсєв Хандивлагч хєрєнгє оруулагчаас

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс 2,0

Төслийн танилцуулга – 18 Төслийн дугаар нэр

1.1.4.4. Мал эмнэлгийн ариутгал халдваргүйжүүлэх багаж төхөөрөмжтөй болох

Төслийн тодорхойлолт Малын хашаа байр, бууц , өвөлжөө, хаваржаа уст цэгт халдваргүйжүүлэлт явуулахгүй байгаагаас малын халдварт өвчин дэгдэх, голомтлох, паразит өвчний гаралт буурахгүй байна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Халдварт өвчний голомтод устгал хийнэ Эктопаразит өвчнөөс эрүүлжинэ МЭҮТ, Мал эмнэлгийн үйлчилгээ сайжирна

Төслийн шалгуур үзүүлэлт Жилдээ 5,0 бод, 100,0 бог мал угаах 30-50 бууц, хороо, хашаа ариутгана

Хэрэгжүүлэгч Сумын Мал эмнэлэг үржлийн тасаг, МЭҮААН төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Малчид, үйлчлүүлэгчид

Угтвар нөхцөл боломж Мал эмнэлгийн туршлагатай мэргэжилтнүүдтэй хэрэглэгч зах зээлиийн багтаамж сайн

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тоног төхөөрөмж эвдрэх, чанаргүй тоног төхөөрөмж нийлүүлэх -Малчид эдийн засаг нөхцөлөөсөө болж малын хашаа хороогоо халдваргүйжүүлэхгүй байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа он 2013-2016

Нийт төсөв 3800,0

ОН 3040,0

Улсын төсөв

Хандивлагч

Төсөл хэрэгжүүлэгч 7600,0

143

Төслийн танилцуулга – 19 Төслийн дугаар, нэр 1.2.1.1. Газар тариалангийн техникийг шинэчлэн

механикжуулах

Төслийн тодорхойлолт Жилд дунджаар 51,0га талбайд тариалалт хийдэг ойрын жилүүдэд 4 услалтын систем баригдаж тариалалтын талбайг 200 орчим га-гаар нэмэгдүүлэнтөмс, хүнсний ногооны хэрэгцээг бүрэн хангах зорилттой ажиллах болно. Одоо 2008 онд агропаркийн зориулалтаар бага оврын трактор авсан боловч ашиглахгүй байгаа, тариалангийн бүх ажлыг гар аргаар хийж, бүтээмж багатай байна. Иймд тариалангийн техникийг шинэчлэн механикжуулах зорилгоор бага оврын тракторыг иж бүрдлийн хамт худалдан авах шаардлагатай. Үүнд: төмс, хүнсний ногооны үрлүүр, роторт сийрүүлүүр, үрсэлгээ суулгагч машин, хадуур, тармуур, төмс, хүнсний ногоо хураагч зэргүүд багтана. Газар тариалангийн техникийг шинэчлэн механикжуулснаар газар тариаланг хөгжүүлж өвс хадлан бэлтгэх, малчид өвс тэжээлийн нөөц, үрийн нөөцийн санг бүрдүүлэн орон нутгийн хөрсөнд тарьж ургуулсан үрээр бүрэн хангагдана.

Хүлээгдэж буй үр дүн - Тариалангийн бүтээмж дээшилнэ - Тариаланчдын орлого нэмэгдэнэ - Газар тариалан эрхлэгч иргэн, аж ахуй нэгжийн тоо

нэмэгдэнэ - Тэжээлийн ургамал тариалалт нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Тариаланчдын тоо, бүтээмж нэмэгдэх, газар тариалангийн дэвшилтэт техникжүүлэлт нэвтрэх

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, ҮХААГ, ХО, ТХ, ТШК

Ашиг хүртэгчид Тариаланчид, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Төрөөс Монгол мал хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, хөнгөлттэй үнээр болон лизэнгээр техник олгож дэмжлэг үзүүлдэг Зах зээлд техник тоног төхөөрөмжийн олдоц их Хуучин тариалж байсан талбай ихтэй Иргэдийн тариалалт хийх сонирхол их

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Техник тоног төхөөрөмж эвдэрнэ - Техник тоног төхөөрөмжийг бүрэн эзэмших мэргэжилтэн

байхгүй - Техник тоног төхөөрөмжийг буруу сонгох

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 41.0

үүнээс

Улсын төсвөөс 10,0

Орон нутаг 1,0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

20.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 10,0

Төслийн танилцуулга – 20

Төслийн дугаар, нэр 1.2.1.2. Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгч өрхийн тоог нэмэгдүүлэх

144

Төслийн тодорхойлолт Сумын иргэн с.лхагвасүрэн, ЕБСургууль 240м 2 талбай бүхий зуны хүлэмжийг аж ахуйдаа ашигладаг, бүтээмж муутай билээ тиймээс иргэд аль ч улиралд экологийн цэвэр шинэ хүнсний ногоо хэрэглэх хүсэлтэй иргэд, үйлчилгээний байгууллагуудын тоо нэмэгдэж хүнсний ногооны хэрэглээ хэрэгцээ ихсэж байгаа учир өвөл, зуны хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлэх шаардлагатай.

Хүлээгдэж буй үр дүн - Хүн ам эрүүл хүнсээр хангагдана - Ажлын байр нэмэгдэнэ - Тариаланчдын ашиг орлогыг нэмэгдүүлнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгчдийн тоо, бүтээмж нэмэгдэнэ

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, ҮХААГ, тариаланчид, ХО, ТХ

Ашиг хүртэгчид Хүлэмжийн аж ахуй эрхлэгчид, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Хүлэмжийн аж ахуй байгуулахад тохирсон хөрс, талбайтай, туршлагатай тариаланчидтай, Төрөөс Монгол мал хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хөнгөлөлттэй үнээр болон лизингээр олгох дэмжлэг үзүүлдэг, зах зээлд хүлэмжийн аж ахуйн олдоц их

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Хүнсний ногоог хадгалах, тээвэрлэх хэрэгсэл дутмаг - Хортон шавьжинд идэгдэх - Байгалийн онц аюулт үзэгдэлд өртөх - Бүтээгдэхүүний үнэ буурах

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 90.0

үүнээс

Улсын төсвөөс 20.0

Орон нутаг 5.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

65.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 21

Төслийн дугаар, нэр 1.2.1.3. Орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох

Төслийн тодорхойлолт Тус сум нь нийт 5 зоорьтой энэ нь шаардлага хангахгүй нүхэн зоорь мөн агропаркийн зориулалтаар 2008 онд нэг зоорь баригдсан боловч барилга байгууламж нь дутмаг ашиглагдахгүй байгаа иймээс орчин үеийн цахилгаан тоноглолтой зоорьтой болох шаардлагатай. Тариаланчдын төмс, хүнсний ногоогоо хадгалах хугацаа уртсана, борлуулалтын орлого нэмэгдэнэ

Хүлээгдэж буй үр дүн - Ард иргэд хүнсний аюулгүй байдлаар хадгалсан ногоогоор бүрэн хангагдана

- Өрхийн үйлдвэрлэл хөгжинө, орлого нь нэмэгдэнэ

145

Шалгуур үзүүлэлт Тариаланчдын тоо, бүтээмж дээшилнэ

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, ҮХААГ, Тариаланчид, ХО, ТХ

Ашиг хүртэгчид Иргэд, тариаланчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Иргэдийн тариалалт хийх сонирхол их, үрийн нөөцийн хадаглалтын хугацаа уртсана.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Цахилгааны алдагдал гарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2016-2020

Нийт төсөв (сая.төг) 10.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 22

Төслийн дугаар, нэр 1.2.1.4. Хотын булан, Бор толгойд, Хунзат, Бургасанд услалтын системтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Тариаланчид талбайн услагаагаа өөрсдийн хүрэх хүч, бололцоогоороо гар аргаар хийдэг боловч энэ нь тариалангийн талбайг бүрэн гүйцэт хангаж чаддаггүй тиймээс услалтын системийг зайлшгүй шинэчлэн хийх шаардлагатай. Услалтын системтэй болсноор мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулан хөгжүүлж, усалгаатай талбайд олон наст ургамал тариалж шимт чанар сайтай өвс хадлан бэлтгэн авна.

Хүлээгдэж буй үр дүн - Тэжээлийн ургамал төдийгүй төмс, хүнсний ногооны тариалалт нэмэгдэнэ

- Малчид, тариаланчдын орлого нэмэгдэнэ - Газар тариалан эрхэлж буй иргэн, аж ахуй нэгжийн тоо

нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Тариалангийн гол эх үүсвэр болсон усалгааны асуудал бүрэн шийдэгдэх, тариаланчдын тоо нэмэгдэх.

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, Тариаланчид, ХО, ЗДТГ

Ашиг хүртэгчид Тариаланчид, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Тэжээлийн ургамлын үрийн олдоц сайжирч, иргэдийн тариалан эрхлэх сонирхол нэмэгдэнэ Тухайн талбайд олон настын ургамал тариалдаг Зураг төсвийн ажлыг хийлгэж байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Хүчтэй үерийн улмаас услалтын систем эвдрэх - Элсэнд дарагдах, хашилт хамгаалалтыг эвдэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 2000.0

үүнээс

Улсын төсвөөс 1000.0

Орон нутаг

Хандив хөрөнгө 1000.0

146

оруулагчдаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 23 Төслийн дугаар, нэр 1.2.1.5. Малын тэжээл үйлдвэрлэх цех байгуулах.

Төслийн тодорхойлолт Тус сумын иргэд, малчид өөрсдийн хүчээр өвөлжилт, хаваржилтийн бэлтгэл ажлыг ханган тодорхой хэмжээгээр хадлан, тэжээл бэлтгэх ба зах зээлээс өндөр үнээр худалдан авдаг, байгаль экологийн тэнцвэрт байдал алдагдаж ган зудын давтамж ихэссэн. Эрсдэлийг даван туулахын тулд эрчимжсэн мал аж ахуй тэр дундаа малын тэжээлийн үйлдвэр байгуулах зайлшгүй шаардлага гарч байна. Мөн мал аж ахуй газар тариаланг хослуулан хөгжүүлэх боломжтой..

Хүлээгдэж буй үр дүн - Мал эрсдэлээс хамгаалагдана - Эрчимжсэн мал аж ахуй байгуулах суурь бий

болно - Ажлын байр нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Мал аж ахуйн бүтээмж дээшилэх,

Хэрэгжүүлэгч Хөрөнгө оруулагч, ЗДТГ

Ашиг хүртэгчид Нийт иргэд, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Тэжээлийн ургамал тариалах усалгаатай газар тариалангийн бус нутаг Сумын өвс, тэжээлийн агуулахтай

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Ган болох - Гол ус ширгэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2020

Нийт төсөв (сая.төг) 18.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

18.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 24 Төслийн дугаар, нэр 1.2.2.1. Үхэр буудай, цагаан арвайн үр үржүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Жилд 1,2га газарт үр тариа тариалж, үүнээсээ дунджаар 2,5тн ургац хураан авч иргэдийн хэрэгцээнд нийлүүлдэг нь хангагдахгүй байгаа үхэр буудай, цагаан арвай тариалаж тариалалтыг нэмэгдүүлэх нь нэн шаардлагатай.

Хүлээгдэж буй үр дүн - Ажлын байр нэмэгдэнэ - Иргэдийн амьдрал сайжирна - Нутгийн брэнд бүтээгдэхүүнтэй болно

147

Шалгуур үзүүлэлт Тариалачдын тоо, бүтээмж нэмэгдэх

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, Тариаланчид, ХО

Ашиг хүртэгчид Тариаланчид, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Усалгааны асуудал шийдэгдсэн, үхэр буудай, цагаан арвай тариалах тохирсон хөрс талбайтай, туршлагатай тариаланчидтай

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Байгалийн онц аюулт үзэгдэлд өртөх - Ургамлын өвчин гарах - Тариалангын талбайд хариулга эзэнгүй мал орж

үр тариаг идэх, хашилт хамгаалалтыг эвдэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 8.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг 2.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

6.0

Төсөл хэрэгжүүлэгч

Төслийн танилцуулга – 25 Төслийн дугаар, нэр 1.2.2.2. Төмсний нутагшсан сорттой болох

Төслийн тодорхойлолт Тус сум нь жилд дунджаар 3,9 га-д төмс тариалдаг, иргэдийн хэрэгцээ, үрийн нөөц бүрэн хангагддаггүй. Тариалалтыг нэмэгдүүлэх, төмсний үрийн нөөцтэй болох шаардлагатай.

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэд, аж ахуй нэгж, байгууллагуудын тоо, орлого нэмэгдэнэ. Үрийн нөөц хүрэлцээтэй.

Шалгуур үзүүлэлт Тариаланчдийн тоо, бүтээмж, үрийн нөөц нэмэгдэх.

Хэрэгжүүлэгч ҮХААГ, ОН, ХО, ТХ

Ашиг хүртэгчид ХО, тариалачид, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Тариалангийн талбай хангалттай, иргэдийн тариалалт хийх сонирхол их, үрийн нөөцийн олдоц их

Эрсдэлтэй хүчин зүйл -

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 8.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг 1.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгч 2.0

Төслийн танилцуулга – 26

148

Төслийн дугаар, нэр 1.2.3.1. Нутгийн нөөцийг ашиглан био бордоо үйлдвэрлэх

Төслийн тодорхойлолт Тариалчид өөрсдийн уламжлалт арга бууцаар бордох гэх мэт бордоо хийдэг байна. Газар тариалангийн түшиц бүс, бордооны хэрэгцээ шаардлага эрэлт их

Хүлээгдэж буй үр дүн - Тариаланчдын ашиг орлого нэмэгдэж зардал багатай худалдан авна.

- Ажлын байр нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Тариалалтын ургац сайжирч, бүтээмж нэмэгдэх.

Хэрэгжүүлэгч ХО, Тариаланчид

Ашиг хүртэгчид Гүйцэтгэгч, тариаланчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Зах зээл хангалттай, түүхий эдийн нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн онц аюулт үзэгдэлд өртөх, хортон шавьжинд идэгдэх.

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2015-2020

Нийт төсөв (сая.төг) 14.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг 4.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгч

Төслийн танилцуулга – 27 Төслийн дугаар, нэр 1.2.3.2. Хотын буланд үерийн далан байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Хотын буланд хээрийн зэрлэг үер ихээр орж ирдэг тул далан байгуулах нэн шаардлагатай.

Хүлээгдэж буй үр дүн Тариалан эрхлэгчид үерийн аюулаас айхгүй, тариалалтын талбайн хэмжээ нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Тариаланчдийн тоо, бүтээмж нэмэгдэх.

Хэрэгжүүлэгч ХО, Тариаланчид

Ашиг хүртэгчид Тариаланчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Талбайн хэмжээ /га/ хангалттай, орлого нэмэгдэх

Эрсдэлтэй хүчин зүйл - Байгалийн гэнэтийн аюулт үзэгдэл хүчтэй үер, ус

Хэрэгжүүлэх хугацаа (он) 2013-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 100.0

үүнээс

Улсын төсвөөс

Орон нутаг

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

100.0

Төсөл хэрэгжүүлэгч

Төслийн танилцуулга – 28

149

Төслийн нэр, код 1.3.1.1. Ноос, ноолуур, арьс ширний анхан шатны боловсруулалт хийх цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Түүхий эдийнг анхан шатны боловсруулалт хийж, малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгдэж, иргэдийн ашиг орлого нэмэгдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Эрүүл аюулгүй байдлыг хангасан байх

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, ҮХААГ, ЗДТГ, ИТХ

Ашиг хүртэгчид Гүйцэтгэгч аж ахуй нэгж, ажиллагсад, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Түүхий эдийн нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2016-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 100.0

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс 100.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 29 Төслийн нэр, код 1.3.1.2. Сүүн, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэх цех

байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Иргэд экологийн цэвэр хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэх хэрэгцээ шаардлага бий болсон

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгдэж, иргэдийн ашиг орлого нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Хүнсний эрүүл аюулгүй байдлыг хангасан байх

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ, ҮХААГ, ЗДТГ, ЖДҮ-ын хоршоо

Ашиг хүртэгчид Гүйцэтгэгч аж ахуй нэгж, ажиллагсад, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Өдөр тутам хэрэгцээтэй бүтээгэдэхүүн,

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2018-2020

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 80.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 50.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 5.0

Төслийн танилцуулга – 30 Төслийн нэр, код 1.3.2.1. Талх нарийн боовны цехийн өргөтгөл хийх

Төслийн тодорхойлолт Иргэдийн гурил, гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээ ихсэж, сонголт өргөнөөр хийх болсон

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгдэж, иргэдийн ашиг орлого нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Хүнсний эрүүл аюулгүй байдлыг хангасан байх

150

Хэрэгжүүлэгч ХЯ, аймгийн хөдөлмөрийн хэлтэс, нөхөрлөл, хоршоо, ХХК

Ашиг хүртэгчид Гүйцэтгэгч аж ахуй нэгж, ажиллагсад, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Төвийн цахилгаан эрчим хүчинд холбогдсон. Талх нарийн боовны иж бүрэн тоног төхөөрөмжтэй. Дадлага туршлагатай ажилчидтай Өдөр тутам хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн,

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2015

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 127.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс 120.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

2.0

Төслийн танилцуулга – 31 Төслийн нэр, код 1.3.2.2. Бор гурилын цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Сумынхаа давуу тал болох бренд бор гурилыг ашиглан цех байгуулах

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгдэж, иргэдийн ашиг орлого нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Хүнсий эрүүл аюулгүй байдлыг хангасан байх

Хэрэгжүүлэгч ҮХААЯ ХХэлтэс,

Ашиг хүртэгчид Гүйцэтгэгч аж ахуй нэгж, ажиллагсад, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Өдөр тутам хэрэгцээтэй бүтээгэдэхүүн,

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгалийн гэнэтийн үзэгдэл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 155.0

Үүнээс Орон нутаг 3.0

Улсын төсвөөс 150.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

2.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 32 Төслийн нэр, код 1.3.2.2. Банш, бууз, хэрчсэн гурлын цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Иргэдийн өдөр тутмын хэрэгцээнд тулгуурлан банш, бууз, гурилын цехтэй болж үйлдэрлэгчид болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгднэ.

Шалгуур үзүүлэлт Хүнсний эрүүл аюулгүй байдал хангагдсан орчинг бүрдүүлснээр

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ОНХС

Ашиг хүртэгчид Цехийн ажилчид иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Мэргэжилтэн боловсон хүчин бэлтгэгдсэн

151

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгчид олон

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2015-2017

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 22.0

Үүнээс Орон нутаг 2.0

Улсын төсвөөс 20.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 33 Төслийн нэр, код 1.3.3.1. Блок, шохой, тоосгоны цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Орон нутагтаа орон сууц, үйлдвэр үйлчилгээний барилга байгууламж барихад шаардагдах сайн чанарын блок, шохой, тоосго үйлдвэрлэх цех барих шаардлагатай байна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Орон сууц, гарж үйлдвэр үйлчилгээний барилга нэмэгдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Стдандарт шаардлагын дагуу аюулгүй орчинг бүрдүүлэх

Хэрэгжүүлэгч ХЯ, ХХ, ЗДТГ, ХО

Ашиг хүртэгчид Цехийн ажилчид, сумын нийт ард иргэд, хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Бэлтгэгдсэн боловсон хүчин бэлэн. Эрчим хүчний байнгын эх үүсвэртэй байх. Блок хийсэн туршлагатай. Түүхий эдийн нөөцтэй.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Эрчим хүчний тасалдал. Техниктэй буруу харицснаас гэмтэл үүсэх.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 15.0

Үүнээс Орон нутаг 1.0

Улсын төсвөөс 14.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 34 Төслийн нэр, код 1.3.3.2. Мужааны цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Сумын нийт иргэдийн хэрэгцээг ойроос бэлтгэн нийлүүлэх. Иргэдийн мод, модон хийцийг чанартай хурдан шуурхай үйлчилэх

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр нэмэгдэнэ. Өрхийн орлого нэмэгдэж. Ард иргэд холоос тээвэрлэж ирэх зардал багасаж, холоос тээвэрлэж ирэхэд эвдрэл гэмьэл гардаг тул ойрын үйлчилгээ нь эвдрэл гарахгүй.

Шалгуур үзүүлэлт Стандарын шаарлагад нийцсэн бүтээл хийц хийснээр

Хэрэгжүүлэгч Цех, ХО

152

Ашиг хүртэгчид Цехийн ажилчид , үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Мужаанаар бэлгэгдсэн боловсон хүчин бэлэн

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Техниктэй буруу харьцах, эрчим хүч хаатах, материал бэлтгэл хомсдох

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2015

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 20.0

Үүнээс Орон нутаг 1.0

Улсын төсвөөс 19.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 35

Төслийн нэр, код 1.4.1.1. Уушгийн хад, Арцад дэлд жуулчны бааз байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Байгалийн үзэсгэлэнт болон түүх соѐлын дурсгалт газар, зан заншил, дотоод гадаадын аялагч нарт сурталчилан сумын нэрийг гаргасан жуулчны баазтай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Жуулчны газрын болон нүүдлийн бааз байгуулах, жуулчдын хөтөч бэлтгэх

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч БОЯ, Аймгийн БГазар, ЗДТГ, ИТХ, иргэд

Ашиг хүртэгчид Иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Заг, Галуут сумыг холбосон аялал жуулчлалын маршрутанд оруулах төлөвлөгөөг ИТХ-р хэлэлцсэн.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Жуулчид ирэхгүй байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 100.0

Үүнээс Орон нутаг 10.0

Улсын төсвөөс 50.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

20.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

20.0

Төслийн танилцуулга – 36 Төслийн нэр, код 1.4.1.2. Сүүдэртийн харз түшиглэн Ахмадын

сувиллын газар байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Суманд эрүүл мэндийн төвөөс бусад газарт эмчилгээ сувилалын газар байхгүй. Сувилалын газар байгуулснаар ахмад настны амьдралыг сайжруулж, наслалтыг уртасгана.

153

Хүлээгдэж буй үр дүн Ахмадын сувилалтай болсноор ажлын байр нэмэгдэж, аялал жуулчлал хөгжих боломж нээгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Ахмадын сувилалтай болсноор

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Ахмад настан, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Сүүдэртийн харзийг нутгийн иргэд ашиглаж байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Харзны ундарга багасах, ширгэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2015-2020

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 20.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс 10.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

2.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

3.0

Төслийн танилцуулга – 37 Төслийн нэр, код 1.4.1.3. Хотын буланд эмчилгээний сувилалтай

болох

Төслийн тодорхойлолт Уламжлалт эмчилгээг сэргээх, эмнэлэгийн тусламжийн үйлчилгээг нэмэгдүүлэх, иргэдийн эрүүл амьдрах наслалтыг уртасгах зорилгоор суманд сувилалын газартай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Сувилалын газартай болсноор уламжлалт эмчилгээний газар хүртээмж нэмэгдэж иргэд эрүүл амьдрах нөхцөл бүрдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Сувилалын газартай болсноор

Хэрэгжүүлэгч ДЗОУБ, ОНХХ-2, ЗДТГ, ИТХ, ЭМТөв, ХО

Ашиг хүртэгчид Сумын иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Сувилал байгуулах байгалийн тогтоц

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Мэргэжлийн боловсон хүчин дутагдах

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 15.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс 5.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

3.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

2.0

Төслийн танилцуулга – 38 Төслийн нэр, код 1.4.1.4. Угалз, Ямбатад ангийн отог байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Хууль бусаар ан авлах явцыг зогсоож байгаль орчны яамны зөвшөөрсөн газарт ангийн отог байгуулснаар аргаль янгирын тоог хяналтанд авна

Хүлээгдэж буй үр дүн Ангийн отог байгуулснаар суманд төвлөрөх орон нутгийн байгаль хамгаалах санд орлого нэмэгдэж нөөц

154

бүрдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Ангийн отог байгуулснаар

Хэрэгжүүлэгч БОЯ, Аймгийн БГазар, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Аргаль, янгир, угалз, ан амьтад

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Ховор амьтдын нэр төрөл цөөрөх

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2016-2020

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 42.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 20.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

2.0

Төслийн танилцуулга – 39 Төслийн нэр, код 1.5.1.1. Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Ахуйн үйлчилгээг нэмэгдүүлэх, зориулалтын байргүй ахуй үйлчилгээний төвшинөөр барих шаардлагатай

Хүлээгдэж буй үр дүн Ажлын байр олноор нэмэгдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Зориулалтын ахуй үйлчилгээний төвтэй

Хэрэгжүүлэгч ХЯ, ХХ, ХО, ЗДТГ, ИТХ, ОНХС

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нийт иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Ахуй үйлчилгээний төв ажлуулж байсан туршлагатай анхан шатны боловсон хүчний цех ажиллаж байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2015-2017

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 320.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 250.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

30.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

20.0

Төслийн танилцуулга – 40 Төслийн нэр, код 1.5.1.2. Оѐдлын цех ажиллуулах

Төслийн тодорхойлолт Суманд оѐдлын цех ажиллуулах цэг байгаа нь давуу талтай энэ давуу талаа ашиглан гэрээр оѐдлын үйл ажиллагаа эрхлэдэг иргэдийг бүлэг хоршоо болгон хамтран ажил үйлчилгээг эрхлүүлнэ. Суманд жижиг оѐдлын цех бий болсноор орон нутагт уул уурхайн аж ахуйн нэгж их ийм учраас улирлын чанартай хөдөлмөр хамгааллын хувцас, мөн ард иргэдийн хэрэгцээнд тулгуурлан ажиллах бүрэн боломжтой

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэд, оѐдолчид

Шалгуур үзүүлэлт

155

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 41 Төслийн нэр, код 1.5.1.3. Гутал засварын цех ажиллуулах

Төслийн тодорхойлолт Гутал засварын үйлчилгээ эрхлэдэг иргэдийг дэмжин үйл ажиллагааг нь өргөтгөн МСҮТ-ын гутал засварын анги төгссөн оюутнуудыг ажлын байраар хангах зорилготой цех байгуулах

Хүлээгдэж буй үр дүн Гуталын засвартай болсноор иргэдийн гуталын эдэлгээ уртсана. Иргэдэд эдийн засгийн хэмнэлт гарна.

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Түүхий эдийн зах зээлийн үнэ, хөдөлмөрийн аюулгйү байдал алдагдах

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 42 Төслийн нэр, код 1.5.1.4. Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цех

ажиллуулах

Төслийн тодорхойлолт Нэхмэл, сүлжмэл, эсгийн урлалын төрөлжсөн цехийг ажиллуулж иргэдийн боловсрол амьдрах арга барилд нь өөрчлөлт оруулж өөрсдийн хийсэн бүтээгдэхүүнээ сумын цэцэрлэгийн хүүхдүүдийн эсгий тавчик, сургуулийндотуур байрны хүүхдүүдийн гэрийн тавчик

156

зэрэг бүтээгдэхүүн хийж борлуулж энэ ажил үйлчилгээг эрхэлж байгаа цехийн ажилчидын амьжиргааны түвшинг тогтвортой болгох

Хүлээгдэж буй үр дүн Нэхмэл, сүлжмэл, эсгий урлалын цехээс гарсан бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдийн таашаал хүртэж хэрэглээ өргөжин тэлснээр

Шалгуур үзүүлэлт Хөдөлмөрийн аюулгүй байдалыг хангаж ажиллах,

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Цехийн ажилчид, төсөл хэрэгжүүлэгчид, бүтээгдэхүүн хэрэглэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тог цахилгаан тасрах, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал алдагдах, зах зээлийн үнэ

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 43 Төслийн нэр, код 1.5.1.5. Үсчин, гоо сайхны салон ажиллуулах

Төслийн тодорхойлолт Суманд үсчин гоо сайхны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах үлйчилгээний цэгтэй. Энэ үйлчилгээний цэгт МСҮТ-ын үсчин гоо сайхны мэргэжлээр төгссөн оюутан залуусыг ажлын байраар ханган ажиллах. Орон нутагтаа төвлөрсөн үсчин, гоо сайхны цогц үйлчилгээ бий болгох.

Хүлээгдэж буй үр дүн Сумын иргэд явдал чирэгдэлгүй сумандаа эдийн засгийн хэмнэлт гарна. Үсчин, гоо сайханчидын ажлын байр нэмэгдэж орлоготой болно.

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

157

Төслийн танилцуулга – 44 Төслийн нэр, код 1.5.2.1. Худалдааны супермаркеттэй болох

Төслийн тодорхойлолт Суманд 15 дэлгүүр, худалдааны цэг ажиллаж байгаа бөгөөд зориулалтын стандартын шаардлага хангасан супермаркет одоогоор алга байна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Хэрэглэгчид стандартын шаардлага хангасан бүтээгдэгдүүн худалдан авдаг болох

Шалгуур үзүүлэлт Стандартын шаардлага хангасан бүтээгдэхүүн нийлүүлснээр

Хэрэгжүүлэгч СЯ, ХЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Тухайн компани

Угтвар боломж нөхцлүүд Газар хүрэлцээтэй, хэрэглэгчид олон, дадлагатай бизнес эрхлэгчидтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Хүнс барааны стандарт зөрчигдөх, үйлчилгээний соѐл дутагдах

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2016-2020

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 100.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 50.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

20.0

Төслийн танилцуулга – 45 Төслийн нэр, код 1.5.2.2. Мах, махан бүтээгдэхүүний зоорьтой болох

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 46

158

Төслийн нэр, код 1.5.2.3. Сав, баглаа боодлын цехтэй болох

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 47 Төслийн нэр, код 1.5.2.4. Хоѐрдогч түүхий эд худалдан авах цэгтэй

болох

Төслийн тодорхойлолт Сумын төвийн худалдаа үйлчилгээ айл өрхүүдийн хэрэглэсэн шил, уут, ундааны савыг дахин ашиглахгүйгээр хогийн цэгт хаяж байна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Ундааны сав, шил зэргийг хоѐрдогч түүхий эд болон болгон ашигласнаар бүтээгдэхүүн буй болгож зах зээлд борлуулж орлого олох

Шалгуур үзүүлэлт Бүтээгдэхүүн бий болсноор

Хэрэгжүүлэгч ХЯ, ХХ, ЗДТГ, ХО

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгчид, иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Иргэд ундааны сав, архины шилний нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Өрсөлдөгч ихтэй

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2015-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 120.0

Үүнээс Орон нутаг 30.0

Улсын төсвөөс 20.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

50.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

20.0

Төслийн танилцуулга – 48 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.1.1.1. Аймаг сóìûг холбосон 100 км хатуу хучилттай

çàìтай болох Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Аймаг сумыг холбосон хатуу хучилттай зам байхгђйгээс иргэд

машин техникээ эвдэх, байгалийн ђзэгдлђђдэд єртєх

159

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Цаг хугацаа хэмнэгдэж, машин, тоног тєхєєрємжийн эвдрэл буурч, зам дагасан дэд бђтэц хєгжих, хђн амын хєгжил тђргэсч, амьдрах орчин сайжрах.

Шалгуур ђзђђлэлт Баруун, зђђнийг холбосон тєв замтай холбогдох,сумдыг холбосон авто замын замын сђлжээтэй болно

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ Монгол улсын Засгийн газар, ÇÄÒÃ, òåíäåðò øàëãàðñàí áàéãóóëëàãà

Àøèã õ¿ðòýã÷ Тендерт шалгарсан байгууллага, сóìûí èðãýä Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Баянхонгор, Говь-Алтайг холбосон хатуу хучилттай тавигдаж

эхэлсэн. Монгол улсын ЗГ-ын мєрийн хєтєлбєрт орсон

Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Зам муу тавигдсанаас эдэлгээ богино байдаг, авто осол гарах

Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2013-2016 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 100000.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас

Улсын тєсвєєс

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс -

Хандив, хєрєнгє Оруулагчдаас

100000.0

Төслийн танилцуулга – 49

Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.1.1.2. Өлзийт голын дагуу Улаан сайрын аманд гүүр

барих

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Сумын 1-р багийн малчид болон хил залгаа сумуудад машин техниктэй зорчигчид хàâàð ãàçàð ãýñýõ, ìºñ õàéëàõ, ¿åð óñ áîëîõîä ѓлзийт ãîëыг машинаар òóóëàõ áîëîìæã¿é áîëæ 150 êì óðóóäàí òîéð÷ Байдрагийн гђђрээр гарахад зардал чирэгдэл их гардаг.

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Г¿¿ð áàðèäñàíààð ìàøèí òåõíèê ñààòàëã¿é ãîëîîð òóóëæ, øàòàõóóí áîëîí öàã õóãàöàà õýìíýíý.

Шалгуур ђзђђлэлт Хангайн сумд болон аймгуудыг холбосон зам тавигдах эхлэл болно

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ОНХС, Тåíäåðò øàëãàðñàí компани, ÇÄÒÃ,

Àøèã õ¿ðòýã÷ Тåíäåðò øàëãàðñàí компани, нóòãèéí èðãýä, çîð÷èã÷ æîëîî÷ íàð Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Г¿¿ðòýé áîëîõ ñàíàà÷ëàãà èðãýä малчдаас èõýýð ãàð÷ áàéäàã

Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Чанар муутай баригдвал Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2016 Íèéò òºñºâ(ñàÿ.òºã) 300.0 ¯¿íýýñ Орон нутгийн хєгжил

сан 150.0

Улсын тєсвєєс 50.0 Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

100.0

Хандив, хєрєнгє оруулагчдаас

160

Төслийн танилцуулга – 50 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.1.1.3. Төвлөрсөн халаалт инженерийн шугам сүлжээ

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Албан хаагчид болон иргэд ая тухтай орчин нєхцєлд ажиллаж, амьдрах хэрэгцээ шаардлагатай. Халаалтын нэгдсэн сђлжээ байгуулан аж ажуй нэгж орон сууцыг сђлжээнд нь холбосноор олон жижиг уурын зуухыг сольж агаарын бохирдлыг багасгана. Мєн зардал тєсєв хэмнэгдэнэ.

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Тєвлєрсєн халаалтын шугам сђлжээтэй болсноор ая тухтай амьдрах орчин нєхцєл бђрдэж, єртєг багатай чанартай хэрэглээ бий болно.

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ОНХС, ЗДТГ

Шалгуур ђзђђлэлт Сум орон нутгийн шилжих хєдєлгєєн багасч тав тухтай орчин бђрдэнэ.

Àøèã õ¿ðòýã÷ Иргэд, ААНБ, Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Шугам сђлжээ байгуулах орчин нєхцєл ажиллах мэргэжлийн

боловсон хђчин бэлтгэх шаардлагатай. Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Шугам сђлжээний гэмтэл гарах эрсдэлтэй.

Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2020

Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 200.0

¯¿íýýñ Орон нутгаас 70.0

Улсын тєсвєєс 120.0

Хандив, хєрєнгє оруулагчдаас

10.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

Төслийн танилцуулга – 51 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.2.1.1. Эрчим хүчний дотоод шугам сүлжээ тоног

төхөөрөмжийн өргөтгөл хийх Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Эрчим хђчинд холбогдоогђй сумын иргэд эрчим хђчинд

холбогдох Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Эрчим хђчтэй болсноор худалдаа, ђйлчилгээ, жижиг дунд

ђйлдвэрлэл олширч, иргэдийн амьдрах тђвшин сайжрах. Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ОНХС, ÇÄÒÃ, òåíäåðò øàëãàðñàí áàéãóóëëàãà,

Шалгуур ђзђђлэлт Жижг дунд ђйлдвэрлэл хєгжих

Àøèã õ¿ðòýã÷ Тендерт шалгарсан байгууллага, сóìûí èðãýä Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Ñóìûí òºâ õ¿í àì, òýýâðèéí õýðýãñýë îëîíòîé, зам тавих

газартай Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Байгалийн гамшиг болох Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2013-2016 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 100.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас 100.0

Улсын тєсвєєс -

Хандив, хєрєнгє Оруулагчдаас

-

161

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

ОНХС, ЗДТГ, ТШК

Төслийн танилцуулга – 52 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.2.1.2. Гудамж талбай, албан байгууллага, аж ахуйн

нэгжийн гаднах орчны гэрэлтүүлэгтэй болох

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Ñóìûí òºâèéí албан газар, айл єрх, хорооллуудын гаднах орчин гэрэлтђђлэггђй харанхуй байгаа. Иймд сумын тєвийн

гудамж хороолол, албан газрыг гэрэлтђђлэгтэй болгох

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Сумын тєвийн гаднах єнгє ђзэмж, иðãýäèéí àìãàëàí òàéâàí àìüäðàõ îð÷èí íºõöєë ñàéæирна

Шалгуур ђзђђлэлт Иргэдийн амьдрах орчин сайжрана

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ÇÄÒÃ, тендерт шалгарсан байгууллага, ХО Àøèã õ¿ðòýã÷ Тендерт шалгарсан компани, гýð õîðîîëëûí àðä èðãýä, àëáàí

ãàçðóóä Óãòâàð áîëîìæ íºõöºë¿¿ä Ñóìûí òºâèéí àéë ºðõ¿¿ä õîðîîëîë áîëîí õàøààæñàí. Ýð÷èì

õ¿÷íèé áàéíãûí ýõ ¿¿ñâýðòýé Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Цахилгааны аюулгђй байдлыг хангах, гэрэлтђђлэг гэрлэн

чимэглэл гадны нєлєєнд гэмтэж эвдрэх Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà(он) 2014 -2023 Íèéò òºñºâ(ñàÿ òºã) 30.0 ¯¿íýýñ Îðîí íóòãààñ 30.0

Óëñûí òºñºâººñ - Õàíäèâ õºðºí㺠îðóóëàã÷ààñ

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ОНХС, ЗДТГ, ТШК

Төслийн танилцуулга – 53 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.2.1.3. Сумын ундны усны 2-оос доошгүй худагт

цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж, чанарыг сайжруулах

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Иргэдийн ундны ус хатуулаг ихтэй, ойр єєр ундны ус байхгђй

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Иргэдийн эрђђл амьдрах орчин сайжрах

Шалгуур ђзђђлэлт Усны эрђђл ахуйн стандарт шаардлага хангасан

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ÇÄÒÃ, тендерт шалгарсан байгууллага, ХО Àøèã õ¿ðòýã÷ Тендерт шалгарсан компани, гýð õîðîîëëûí àðä èðãýä, àëáàí

ãàçðóóä Óãòâàð áîëîìæ íºõöºë¿¿ä Ñóìûí òºâèéí àéë ºðõ¿¿ä õîðîîëîë áîëîí õàøààæñàí. Усны

эрђђл ахуйн стандарт шаардлага хангасан Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Цэвэршђђлэх тєхєєрємж эвдрэх Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà(он) 2014-2016

162

Íèéò òºñºâ(ñàÿ òºã) 10.0 ¯¿íýýñ Îðîí íóòãààñ 10.0

Óëñûí òºñºâººñ - Õàíäèâ õºðºí㺠îðóóëàã÷ààñ

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ОНХС, ЗДТГ, ТШК

Төслийн танилцуулга – 54 Төслийн дугаар, нэр 2.3.1.1. Интернет хэрэглэгч айл өрхийн тоог нэмэгдүүлж,

хөдөөгийн багуудыг холбооны орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжтэй болгох

Тєслийн тодорхойлолт Хєдєєгийн багт орчин ђеийн тоног тєхєєрємжгђйгээс иргэддээ мэдээллийг цаг тухайд хђргэж чаддаггђй, интернет хэрэглэдэг айл єрх байдаггђй Интернетэд холбогдсоноор хууль эрхзђй болон тєр засгийн бодлого шийдвэрийг тухай бђр нь хђлээн авах, иргэдийн мэдлэг дээшлэх, багийн иргэд байнгийн холбоотой болох

Хђлээгдэж буй ђр дђн Багийн иргэд мэдээ мэдээллийг цаг тухайд хђлээн авдаг болно Иргэд єєрсдєє мэдээлэл авах боломж бђрдэнэ.

Шалгуур ђзђђлэлт Цаг ђеийн мэдээллийг тухай бђрд нь авдаг болно Хэрэгжђђлэгч ЗДТГ, компьютерийн мэргэжлийн ажилтан Ашиг хђртэгчид Сумын ЗДТГ, тєрийн албан хаагчид, иргэд, малчид Угтвар боломж, нєхцєлђђд Эрчим хђчний байнгын эх ђђсвэртэй ба ажилтнууд компьютертэй

Эрсдэлтэй хђчин зђйл Тєсєв, санхђђгийн хђндрэл Хэрэгжђђлэх хугацаа (он) 2014-2017 Нийт тєсєв (сая.тєг) 22.0 ёђнээс Орон нутгаас -

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

22.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ЗДТГ, IT

Төслийн танилцуулга – 55 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.3.1.2. Орон нутгийн телевизийн сувагтай болох

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Сумын иргэд, малчид,хєдєлмєрчид сумд болон аймагт болж байгаа цаг ђеийн мэдээ, мэдээлэлийг авч чаддаггђй. Холбооны салбарыг ашиглан сумын телевизийн сувагийг ажлуулах

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Òåëåâèçèéí орон нутгийн сувагтай болох Шалгуур ђзђђлэлт Орон нутгийн цаг ђеийн мэдэллийг авдаг болно Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ХО, ÇÄÒÃ, Ñ¿ëæýý Õîëáîî Ìýäýýëýë ÕÕÊ

Àøèã õ¿ðòýã÷ Ñ¿ëæýý Õîëáîî Ìýäýýëýë ÕÕÊ, сóìûí èðãýä, Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Телевиз, гар утасны хýðýãëýã÷ îëîíòîé, бàéíãûí ýð÷èì õ¿÷íèé

ýõ ¿¿ñâýðòýé

163

Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Кабелийн суваг байхгђй Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2016 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 45.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас 20.0

Улсын тєсвєєс -

Хандив, хєрєнгєоруулагчдаас

25.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ЗДТГ, Сђлжээ Холбоо мэдээлэл ХХК, ХО

Төслийн танилцуулга – 56 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.4.1.1. Сумын хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөөг мэргэжлийн

байгууллагаар хийлгэх

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Урьд ийм тєлєвлєгєє байгаагђйгээс сумын ерєнхий тєлєвлєлт алдагдсан

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Энэ тєлєвлєгєє хийгдсэнээр Шалгуур ђзђђлэлт Тєлєвлєлтийн дагуу хєгжинє Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ХО, ÇÄÒÃ, Ñ¿ëæýý Õîëáîî Ìýäýýëýë ÕÕÊ

Àøèã õ¿ðòýã÷ Ñ¿ëæýý Õîëáîî Ìýäýýëýë ÕÕÊ, сóìûí èðãýä, Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Телевиз, гар утасны хýðýãëýã÷ îëîíòîé, бàéíãûí ýð÷èì õ¿÷íèé

ýõ ¿¿ñâýðòýé Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Тєлєвлєгєє муу хийгдэх - Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2016 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 19.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас 19.0

Улсын тєсвєєс -

Хандив, хєрєнгєоруулагчдаас

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ЗДТГ, Сђлжээ Холбоо мэдээлэл ХХК, ХО

Төслийн танилцуулга – 57 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.4.1.2. Цэвэр бохир ус, дулааны инженерийн шугам

сүлжээтэй болох, цэвэрлэх байгууламжийг байгуулах

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Цэвэр, бохир óñ ,дулааны инженерийн шугам сђлжээ байхгђй, цэвэрлэх байгууламж байхгђй. Албан газрууд болон хувийн байгууллага, хувийн орон сууцтай иргэд цэвэр, бохир óñ ,дулааны инженерийн шугам сђлжээнд холбогдон ая тухтай цэвэрхэн амьдрах орчин бђрдэх,цэвэрлэх байгууламжтай болсноор цэвэр усны нєєцийг хамгаалах

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Цэвэрлэх байгууламжтай болсноор цэвэр усны нєєцийг хамгаалах Öýâýð áîõèð óñíû ñèñòåì õýâèéí àæèëëàãààòàé áîëæ, ýð¿¿ë àõóéí îð÷èí ñàéæèðíà.

Шалгуур ђзђђлэлт Тав тухтай эрђђл орчин

164

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ОНХС, ЗДТГ,Тендер авсан ААН

Àøèã õ¿ðòýã÷ ААН, албан байгууллага, иргэд Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Албан газрууд дотоод шугам сђлжээнд холбогдсон, хаус хороолол

ихтэй Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Мэргэшсэн ажиллах хђч дутмаг Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2016 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 160.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас 40.0

Улсын тєсвєєс -

Хандив, хєрєнгє оруулагчдаас

120.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 58 Òºñëèéí дугаар, íýð 2.4.1.3. Нийтийн орон сууц барих

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Ирãýäèéã òîãòâîð ñóóðüøèëòàé, ая тухтай орчинд àæèëëàж амьдрах íºõöєл байдаггђйгээс шилжилт хєдєлгєєн их байдаг

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Иðãýäийн àæèëëàõ , àìüäðàõ íºõöºë ñàéæèðíà.

Шалгуур ђзђђлэлт Тав тухтай эрђђл орчин

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ Тендерт шалгарсан байгууллага, ÇÄÒÃ, èðãýä, ХО

Àøèã õ¿ðòýã÷ Тендерт шалгарсан компани, орон сууцанд оршин суугчид

Óãòâàð áîëîìæ íºõöºë¿¿ä Тєрийн албан хаагчид лизингийн ђйлчилгээнд хамрагдах хђсэлтэй иргэд,

Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Тухайн барилгын компани орон сууцны єртєгийг єсгєх

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ õóãàöàà(он) 2014-2020

Íèéò òºñºâ(сая.тєг) 200.0

¯¿íýýñ Óëñûí òºñ⺺ñ

Îðîí íóòãèéí тºñ⺺ñ 100.0 Õàíäèâ, хєрєнгє оруулагчаас

100.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 59 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.4.1.4. Спортын цогцолбор барих /давхардсан төр нийгэм

дээр/

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Сумд спорт цогцолборгђйн улмаас иргэд чєлєєт цагаа зєв боловсон єнгєрєєх боломж муу

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Иргэд чєлєєт цагаа зєв єнгєрєєх, иргэдийн нийгмийн идэвх сайжрах

Шалгуур ђзђђлэлт Иргэд чєлєєт цагаа зєв боловсон єнгєєх Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ХО, ЗДТГ, Гђйцэтгэгч ААН

Àøèã õ¿ðòýã÷ Гђйцэтгэгч ААН, иргэд, албан байгууллагууд

165

Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Спорт, урлагын авъяастнууд ихтэй Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Муу материалаар чанаргђй баригдах Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2014-2020 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 100.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас

Улсын тєсвєєс 50.0

Хандив, хєрєнгєоруулагчдаас

50.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 60 Төслийн дугаар, нэр 2.4.1.5. Сумын төвийн дээд чиглэлд үерийн далан

байгуулах Тєслийн тодорхойлолт Далангђйн улмаас иргэд, ААН, албан байгууллагууд ђерт

єртєх явдал их гардаг Хђлээгдэж буй ђр дђн Иргэд, албан байгууллагууд айх аюулгђй болно Шалгуур ђзђђлэлт Иргэд амь нас, эрђђл мэндэд учрах аюул холдоно Хэрэгжђђлэгч ОНХС, ЗДТГ, Ашиг хђртэгчид Сумын ЗДТГ, тєрийн албан хаагчид, иргэд, Угтвар боломж, нєхцєлђђд Иргэдээс далан бариулах санал их ирдэг Эрсдэлтэй хђчин зђйл Осол гарах магадлал єндєр Хэрэгжђђлэх хугацаа (он) 2014-2017 Нийт тєсєв (сая.тєг) 9.0 ёђнээс Орон нутгаас 9.0

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 61 Төслийн дугаар, нэр 2.4.1.6. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах

Тєслийн тодорхойлолт Ард иргэд, албан хаагчид, залуу гэр бђл сууцаар бђрэн хангагдаагђй, иргэд утаа тоосгђй эрђђл аюулгђй орчин нєхцєлд амьдрах бодол эрмэлзэлтэй байгаа

Хђлээгдэж буй ђр дђн Орчин ђеийн тохилог орон сууцанд амьдрах Шалгуур ђзђђлэлт Орон сууцтай болж эмх цэхцтэй, хоггђй орчин бђрдэнэ Хэрэгжђђлэгч ЗДТГ, ХО, Ашиг хђртэгчид Гђйцэтгэхч байгууллага, оршин суугчид Угтвар боломж, нєхцєлђђд Сумын хауз хорооллын зураг тєсєв хийгдсэн Эрсдэлтэй хђчин зђйл Иргэд хашаандаа сууц ихтэй худалдана авах чадвар

дулмагхан Хэрэгжђђлэх хугацаа (он) 2014-2020 Нийт тєсєв (сая.тєг) 300.0 ёђнээс Орон нутгаас 300.0

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє -

166

оруулагчдаас Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 62 Төслийн дугаар, нэр 2.4.1.7. Жишиг гэр хорооллыг бий болгох Тєслийн тодорхойлолт Сумын төвд шинээр дахин төлөвлөлтийн газар бий болгож

халуун хүйтэн жстай жишиг гэр хорооллыг бий болгосноор иргэдийн амьрах ая тухтай орчин бүрдэнэ

Хђлээгдэж буй ђрдђн Жишиг гэр хорооллыг бий болгосноор Шалгуур ђзђђлэлт Стандартын шаардлага хангасан Хэрэгжђђлэгч ИТХ, ЗДТГ, аймгийн ЗДТГ, ИТХ, МУЗГ Ашиг хђртэгчид иргэд Угтвар боломж, нєхцєлђђд Сумын төвийн ерөнхий хөгжлийн төлөвлөгөөний дагуу жишиг

гэр хороолол байгуулагдах газрыг тусгаж өгсөн бөгөөд МУЗГ, аймаг сумын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан

Эрсдэлтэй хђчин зђйл Хэрэгжђђлэх хугацаа (он) 2014-2020 Нийт тєсєв (сая.тєг) 250.0 ёђнээс Орон нутгаас 250.0

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 63 Төслийн дугаар, нэр 2.4.1.8. Суманд цогчин дуган барих Тєслийн тодорхойлолт Байхгђйн улмаас иргэд хол явж зарлага их гаргадаг Хђлээгдэж буй ђрдђн Сумандаа шашны ђйл ажиллагаа явуулах сонирхолтой иргэд

олон байдаг Хэрэгжђђлэгч ЗДТГ, Ашиг хђртэгчид Сђсэгтэн олон Угтвар боломж, нєхцєлђђд Энэтхэг болон улсын том хийдђђдэд сурсан лам нартай Эрсдэлтэй хђчин зђйл Байгалийн гэнэтийн аюул Хэрэгжђђлэх хугацаа (он) 2014-2017 Нийт тєсєв (сая.тєг) 30.0 ёђнээс Орон нутгаас -

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

30.0

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 64 Төслийн дугаар, нэр 2.5.1.1. Бизнес мэдээллийн сургалт, зөвлөгөө, зуучлалын

нэгжтэй болох

167

Тєслийн тодорхойлолт Иргэдэд сургалт сурталчилгаа зохион байгуулах кзориулалтын танхим , техник тоног тєхєєрємж байхгђй учраас Тамгын газрын нэг єрєєг засварлан тохижуулж тоног тєхєєрємжєєр хангана.

Хђлээгдэж буй ђрдђн Иргэдэд хђрэх мэдээ мэдээллийн чанар сайжирна Иргэд хэрэгцээт мэдээллээ авах орчин бђрдэнэ Хууль эрх зђйн зєвлєгєє єгєх нєхцєл, боломж сайжирна

Шалгуур ђзђђлэлт Иргэд, тєр захиргааны байгууллагыг холбосон итгэлцэл ђђснэ

Хэрэгжђђлэгч ЗДТГ Ашиг хђртэгчид Сумын ЗДТГ-ын ажилтнууд, тєрийн албан хаагчид, иргэд Угтвар боломж, нєхцєлђђд Тоног тєхєєрємжийг ашиглан сургалт сурталчилгаа явуулах

ажилтнууд бэлтгэгдсэн. Тамгын газрын шинэ барилга баригдсан нєхцєлд тусгай танхим гаргах боломжтой.

Эрсдэлтэй хђчин зђйл Одоогоор єрєєний хђрэлцээ дутагдалтай. Хэрэгжђђлэх хугацаа(он) 2013-2020 Нийт тєсєв (сая.тєг) 50.0 ёђнээс Орон нутгаас 50.0

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 65 Òºñëèéí äóãààð, íýð 2.5.1.2. Бизнесийн эрх зүйн орчинг сайжруулан төр

нийгмийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг тогтоох

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò Хамтран бизнес хийх орчин байхгђй, хоршоо, ААН-ђђд эхлэл тєдий тєр, иргэдийн хамтын ажиллагаа байхгђй

Õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í Зам, эрчим хђч, тоног тєхєєрємж, ажлын байр бий болж буй

Шалгуур ђзђђлэлт Иргэд нийгэмч, хамтач тєлєвшилтэй болно

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ ЗДТГ,

Àøèã õ¿ðòýã÷ Албан газрууд ,иргэд Óãòâàð áîëîìæ, íºõöºë¿¿ä Эрчим хђчтэй болсон Ýðñäýëòýé õ¿÷èí ç¿éë Зах зээлээс хол, банкны хђђ єндєр Õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà (он) 2013-2020 Íèéò òºñºâ (ñàÿ.òºã) 10.0 ¯¿íýýñ Орон нутгаас -

Улсын тєсвєєс -

Хандив, хєрєнгє оруулагчдаас

10

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс

ЗДТГ, ИТХ, ХО, ТШК

168

Төслийн танилцуулга – 66 Төслийн дугаар, нэр 2.5.1.3. Гадаад хамтын ажиллагааг тогтоож экспортлох

нөхцлийг судлах Тєслийн тодорхойлолт Хил залгаа улсын мужуудтай Шефийн холбоо байгуулах,

харилцан бизнес, хамтын ажиллагаа єргєжђђлэх сонирхолтой иргэд олонтой

Хђлээгдэж буй ђрдђн Бизнес, аялал жуучлал хєгжих боломжтой Шалгуур ђзђђлэлт Эх орноо гадаадад сурталчлах боломж ђђснэ Хэрэгжђђлэгч ЗДТГ Ашиг хђртэгчид Иргэд Угтвар боломж, нєхцєлђђд Аялал жуулчлалын тђшиц газруудтай Эрсдэлтэй хђчин зђйл Хэлний мэдлэг дутмаг Хэрэгжђђлэх хугацаа(он) 2013-2020 Нийт тєсєв (сая.тєг) 25.0 ёђнээс Орон нутгаас 25.0

Улсын тєсвєєс - Хандив хєрєнгє оруулагчдаас

-

Тєсєл хэрэгжђђлэгчээс ЗДТГ, ИТХ

Төслийн танилцуулга – 67 Төслийн дугаар, нэр 3.1.1.1. ЗДТГ-ын барилгын их засварт оруулан, гадаад,

дотоод тохижилт хийх

Төслийн тодорхойлолт Нутгийн захиргааны байгууллагын засварын орон нутгийн болон улсын төсвөөс тэр бүр дэмжлэг авдаггүй

Хүлээгдэж буй үрдүн Төрийн үйлчилгээг авах яа тухтай орчин бүрдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Стандартад зохицсон тохижуулах засвар хийгдснээр

Хэрэгжүүлэгч СЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд ЗДТГ-ын албан хаагчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүд ЗДТГ-ын барилга 1986 онд ашиглалтанд орсон

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тендерт чадвар муутай компани шалгарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа(он) 2014-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 77.0

Үүнээс Орон нутгаас 71.0

Улсын төсвөөс 5.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

1.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 1.0

Төслийн танилцуулга – 68 Төслийн дугаар, нэр 3.1.1.2. Төрийн албан хаагчдын орон сууц барих

169

Төслийн тодорхойлолт Сумын төрийн албан хаагч ялангуяа залуу боловсон хүчинг тогтвор суурьшилтай ажиллах нөхцөл боломжоор хангах

Хүлээгдэж буй үрдүн Төрийн албан хаагчид орон сууцтай болсноор ажлын бүтээмж нэмэгдэж, чадавхтай хүний нөөц нэмэгдэх

Шалгуур үзүүлэлт Тохилог орон сууцтай болсноор

Хэрэгжүүлэгч СЯ, ХЯ, ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Төрийн албан хаагчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүд Монгол Улсын Засгийн Газрын болон аймаг сумын Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тендерт чадвар муутай компани шалгарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа(он) 2014-2018

Нийт төсөв (сая.төг) 160.0

Үүнээс Орон нутгаас 100.0

Улсын төсвөөс 40.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 10.0

Төслийн танилцуулга – 69 Төслийн дугаар, нэр 3.1.1.3. Багийн төвүүдийг “Шинэ багийн төв” төсөлд

хамруулах

Төслийн тодорхойлолт Багийн төвүүд дээр стандартын шинэ багийн төв байхгүй улмаас багт төрийн үйлчилгээ явуулах нөхцөл боломж бүрдэхгүй байна.

Хүлээгдэж буй үрдүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа(он)

Нийт төсөв (сая.төг)

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 70 Төслийн дугаар, нэр 3.1.1.4. ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны авто машинд парк

шинэчилэл хийж, цагдаагийн албан хаагчдыг болон багийн Засаг дарга, байцаагчдыг унаагаар хангах

170

Төслийн тодорхойлолт ЗДТГ, ИТХ, цагдаа, багийн Засаг дарга нарыг ажлын албаны автомашин мотоцикль нь 2004, 2007 онд авсан бөгөөд элэгдэлд орж төрийн үйлчилгээг явуулахад хүндрэл бэрхшээл тулгардаг

Хүлээгдэж буй үрдүн Багийн Засаг дарга, Цагдаа, ЗДТГ, ИТХ-ын ажлын албаны автомашины парк шинэчлэлийг шат дараатай авч хэрэгжүүлснээр төрийн үйлчилгээний хүртээмж сайжирна

Шалгуур үзүүлэлт Шаардлага хангасан автомашинтай болсноор

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж, нөхцөлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа(он)

Нийт төсөв (сая.төг)

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 71 Төслийн дугаар, нэр 3.1.1.5. Ажилтан албан хаагчдыг өндөр хурдны

компьютер тоног төхөөрөмжөөр хангах

Төслийн тодорхойлолт Төрийн үйлчилгээ үзүүлдэг ажилтангуудад компьютер тоног төхөөрөмж нь 2002-2005 оноос хойш шинэчлэл хийгдээгүй төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмж муу иргэдэд чирэгдэл учруулдаг

Хүлээгдэж буй үрдүн Төрийн үйлчилгээ иргэдэд чирэгдэлгүй үзүүлэх боломж нөхцөл бүрдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Үзүүлэлт сайтай чанартай

Хэрэгжүүлэгч Яамд, ЗДТГ, ИТХ, Хо

Ашиг хүртэгчид Иргэд ЗДТГ

Угтвар боломж, нөхцөлүүд Орон нутгийн хөгжлийн санд тусгах боломжтой

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Ашиглах хугацааг гамгүй хэрэглэснээс эвдрэл гаргах

Хэрэгжүүлэх хугацаа(он) 2014-2016

Нийт төсөв (сая.төг) 15.0

Үүнээс Орон нутгаас 5.0

Улсын төсвөөс 5.0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 72 Төслийн нэр, код 3.1.1.6. Гудамж талбайн камерийн тоог

нэмэгдүүлэх

171

Төслийн тодорхойлолт Суманд орон байрны хулгай, нийтийн хэв журмын хэрэг ихээр гардаг

Хүлээгдэж буй үр дүн Орон байрны хулгай, нийтийн хэв журмын хэрэг буурснаар иргэдийн ая тухтай, айх аюулгүй орчин нөхцөл бүрдэж гэмт хэргийн тоо буурна

Шалгуур үзүүлэлт Чанартай техник тоног төхөөрөмжтэй болсноор

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ХО

Ашиг хүртэгчид Иргэд, төсөл хэрэгжүүлэгч

Угтвар боломж нөхцлүүд 2014 оны орон нутгийн хөгжил санд 9сая төгрөг тусгагдсан.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тендэр шалгаруулалтанд чадвар муутай компани шалгарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 25.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

5.0

Төслийн танилцуулга – 73 Төслийн нэр, код 3.1.1.7. Иргэдийн хууль эрх зүйн сургалт

мэдээллийн танхимтай болох

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 74 Төслийн нэр, код 3.1.1.8. Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль

172

хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах

Төслийн тодорхойлолт Суманд уул уурхайнууд ихтэй ХАМО иргэд олон, машин, мотоцикль ихтэй байдаг. Иймд цагдаагийн хэсэг, тэдний ажиллах орчин нөхцөлийг сайжруулах үүднээс Хэсгийн төлөөлөгч цагдаа, БОУБ, байгаль хамгаалагчдыг бие хамгаалах хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмжөөр хангаж өгөх

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 75 Төслийн нэр, код 3.1.2.1. Албан хаагчдыг сургалтанд хамруулж

чадваржуулах

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

173

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 76 Төслийн нэр, код 3.1.2.2. Сумын гамшгаас хамгаалах нөөцийг

нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 77 Төслийн нэр, код 3.2.1.1. Хичээлийн байранд их засвар хийх

Төслийн тодорхойлолт Сурагчдын сурч, хөгжих ая тухтай орчин бүрдүүлэх, сургалтын орчин нөхцлийг сайжруулах зорилгоор хичээлийн байрыг их засварт оруулан сайжруулна

Хүлээгдэж буй үр дүн Сургалтын орчин сайжирна, сургалтын үр өгөөж нэмэгдэнэ Сурагчид хөгжих орчин нөхцөл бүрдэнэ

Шалгуур үзүүлэлт Сургуулийн захирал, ХО, ТШК

Хэрэгжүүлэгч Сургуулийн сурагчид, багш нар, ажиллагсад, эцэг эхчүүд

Ашиг хүртэгчид Иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх хашаажуулсан талбайтай.

Угтвар боломж нөхцлүүд Хуучин барилгаа засварлаж ашиглах боломжтой, барилгын их засварын зураг төсөв хийгдсэн,

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тендер удаашрах, Засварын ажил чанаргүй хийгдэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 700,0

174

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс 700,0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 78 Төслийн нэр, код 3.2.1.2. Гадаад хэлний төрөлжсөн лингафон

танхим байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Сурагчдын гадаад хэл сурах, хэрэглээний хэрэгцээ, гадаад хэлний мэдлэгийг сайжруулах, хөгжүүлэх, суралцах идэвхийг нэмэгдүүлэх зорилготой. Лангифон танхимын сурагч, багшийн иж бүрэн тоноглогдсон ширээ (удирдлагын аппарат, чихэвч г.м), CD, DVD, сурагч ширээ, сандал-15 ш, багшийн ширээ сандал-1, LCD дэлгэц, проекторыг авч сургалтын орчинг сайжруулна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Сургалтын орчин сайжирна, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх орчин нөхцөл бүрдэнэ. Сургалтын стандарт хангалт сайжирна, гадаад хэл сурах иргэдийн тоо нэмэгдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Сургууль, хөрөнгө оруулагч,

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, багш, сурагчид, эцэг эхчүүд, үйлчлүүлэгчид

Ашиг хүртэгчид Бүрэн тохижуулах кабинет хүрэлцээтэй, Цахилгаан хангамж сайн. Гадаад хэл сурах, хэрэгцээ сонирхолтой иргэд, сурагчид олон байдаг

Угтвар боломж нөхцлүүд Тоног төхөөрөмж эвдрэх, хуучрах

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 10,0

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10,0

Төслийн танилцуулга – 79 Төслийн нэр, код 3.2.1.3. Ундны усны гүн өрмийн худагтай болох

Төслийн тодорхойлолт Байгальд ээлтэй эко сургууль нь ногоон орчин байгуулах, сурагчид, иргэдэд экологийн боловсрол олгоход чиглэгдсэн учраас сургууль мод ургамал олноор тарих, үржүүлэх, дотуур байр болон сургуулийн усны хэрэгцээг шийдвэрлэх шаардлага

175

нэн түрүүнд гарч ирдэг. Иймээс сургуулийн орчим өөрийн гэсэн усны нөөц буюу худагтай болно

Хүлээгдэж буй үр дүн Эко орчин бүрдэнэ. Мод зүлэг услах боломжоор хангагдаж, жижиг мод үржүүлгийн газартай болно. Усны дотоод хэрэгцээгээ хангана.

Шалгуур үзүүлэлт Сургууль, ХО,

Хэрэгжүүлэгч Сургуулийн сурагчид, багш нар, ажиллагсад, эцэг эхчүүд, үйлчлүүлэгчид

Ашиг хүртэгчид Сургуулийн ногоон байгууламж нэмэгдэж байгаа, модны төрөл зүйл нэмэгдсэн. Сургуулийн багш ажилчид мод тарих, арчлах туршлага сайн. Мод тарих талбай хангалттай

Угтвар боломж нөхцлүүд Уур амьсгалын өөрчлөлт, усны нөөц, тендер гүйцэтгэгчдийн ажил удаашруулах,чанаргүй хийгдэх

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 15,0

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс

15,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 80 Төслийн нэр, код 3.2.1.4. Ширээ, сандал, ухаалаг самбар,

компьютер, цахим сургалтын хэрэглэгдэхүүнтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Мэдээлэл зүйн тусгай зориулалтын кабинеттай болж 20 хүүхдийн ширээ сандал, иж бүрэн комьпютерээр ханган суралцах орчин нөхцөлийг сайжруулах зорилготой. Мөн анги бүрийг ухаалаг самбар, LCD дэлгэц, проектор, цахим хичээлин хэрэглэгдэхүүнээр хангах, интернэтэд холбох, сүлжээний бахь болон бусад техник хэрэгслээр хангаж сургалт явуулах орчин нөхцөлийг бүрдүүлнэ

Хүлээгдэж буй үр дүн Сургалтын орчин сайжирна, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх орчин нөхцөл бүрдэнэ. Сургалтын стандарт хангалт сайжирна,сурагчдын мэдээлэл харилцааны технологийг эзэмших чадвар нэмэгдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Сургууль, хөрөнгө оруулагч

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, багш, сурагчид, эцэг эхчүүд, иргэд

Ашиг хүртэгчид Бүрэн тохижуулах кабинет хүрэлцээтэй. Цахилгаан хангамж сайн. Багш нар интернэт ашиглах болон мэдээлэл харилцааны технологийг сургалтандаа ашиглах чадвартай.

Угтвар боломж нөхцлүүд Тоног төхөөрөмж эвдрэх, хуучрах, цахилгааны хэлбэлзэл гарах

176

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 12,0

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс 12,0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 81 Төслийн кодын дугаар 3.2.1.5. Стандартад нийцсэн спорт заал, гадна талбайтай

болох

Төслийн тодорхойлолт Сургууль 3 гаруй суралцагчтай. Хүүхдийн бие бялдар, авьяасыг хөгжүүлэх спортын төрөл бүрийн клуб, дугуйлан секц хичээллүүлэхэд тоног төхөөрөмж, хэрэгсэл хангалтгүй, анги танхимын хүрэлцээ муу. Клуб, тамирчид, сонирхогчдын хэрэгцээг хангахад хөл бөмбөг, талбайн теннис, чийрэгжүүлэлтын өрөө, шатар , даам, ширээний теннис, гимнастик, ринго,регби, хөнгөн атлетикийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, бөхийн дэвжээ, сагс, гар бөмбөгийн хэрэглэлтэй болох, мөн спорт тоглоомын хэрэгсэл бүхий тоног төхөөрөмжтэй гадна талбайтай болгоно.

Шалгуур үзүүлэлт Стандартад нийцсэн тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан спорт заал болон гадна талбайтай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Хүүхдүүд болон сумын нийт иргэд биеийн тамир спортоор хичээллэж, бие бялдар авьяас чадвараа хөгжүүлэн, чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөх орчин нөхцөл бүрдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч Бөмбөгөр сумын 9 жилийн дунд сургууль

Ашиг хүртэгчид сурагчид, багш нар, ажиллагсад, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Мэргэжлийн багшаар бүрэн хангагдсан. Гар бөмбөг, үндэсний болон чөлөөт бөх, шатар, даамаар бүс аймгийн уралдаан тэмцээнд байнга амжилт үзүүлдэг.

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Стандартын заалгүй, тоног төхөөрөмж, хэрэгсэл чанарын шаардлага хангахгүй, ашиглалтын явцад элэгдэл, эвдрэл гарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/ 15

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 10

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

5

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 82

177

Төслийн кодын дугаар 3.2.1.6. Цахим номын сантай болох

Төслийн тодорхойлолт Техник, технологи хөгжсөн мэдээллийн эрин зуунд хөдөөгийн сургуулийн сурагчдыг энэхүү хөгжилтэй зэрэгцэн мэдээ мэдээллээр хангах зорилгоор орчин үеийн шаардлагад нийцсэн техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, программаар хангагдсан “Цахим номын сан”-тай болох

Шалгуур үзүүлэлт Стандартад нийцсэн тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан уншлагын заал бүхий цахим номын сантай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Орчин үеийн дэвшилтэт технологийг ашигладаг цахим номын сантай болно. Номын сангийн үйлчилгээнд дэвшилтэт шинэ үйлчилгээ нэвтэрч, уншигч, үйлчлүүлэгчдийн тоо өснө. Сурагчдын ном унших сонирхол нэмэгдэж, сурлагын чанарт ахиц гарна.

Хэрэгжүүлэгч Бөмбөгөр сумын 9 жилийн дунд сургууль

Ашиг хүртэгчид Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид, багш нар, ажиллагсад, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Номын сангийн фондын баяжилт сайн Байр танхим хүрэлцээтэй Мэргэжлийн номын санч ажилладаг Интернетэд холбогдсон

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Барилгын дээвэр муугаас усны аюулд өртдөг Номын фонд чиигтэй орчинд байдаг тул хөгц мөөгөнцөрт идэгдэх аюултай

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/ 15

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 10

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

5

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 83

Төслийн нэр, кодын дугаар 3.2.1.7 Сургуулийн урлагийн заалтай болох

Төслийн тодорхойлолт Хүүхдийг хөгжүүлэх, чийрэгжүүлэх, гоо зүйн боловсрол, зөв хүмүүжил төлөвшил олгох зорилгоор хөгжим бүжгийн хичээлд ашиглах ятга, шанз, хуачир, ѐочин, даралтат хөгжим, өсгөгч пульт, цахилгаан хөгжим, CD сонсох хөгжим, LCD проектор, DVD тоглуулагч, иж бүрэн компьютер, гэрэлтүүлэг засал чимэглэл бүхий урлагийн заал байгуулах

Хүлээгдэж бүй үр дүн Багш, ажилчид, сурагчид хөгжинө, сургалт үр дүнтэй явагдаж сургалтын чанарт ахиц гарна, дугуйлан, сонгон хичээллэх таатай нөхцал бүрдэж үр өгөөжөө өгнө

Хэрэгжүүлэгч Сургууль , хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Багш, ажилчид, эцэг эх, суралчагсад, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж, нөхцлүүд Мэргэжлийн багштай, цахилгаан хангамж хүрэлцээтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Тоног төхөөрөмжийг тээвэрлэх явцад эвдрэл хэмхрэл

178

гарах, чанаргүй бараа хэрэглэгдэхүүн авах

Хэрэгжүүлэх хугацаа \он\

Нийт төсөв \сая. Төг\ 10,0

Орон нутгаас 5,0

Улсын төсвөөс 5,0

Хандив, хөрөнгө оруулагчдаас

Төслийн танилцуулга – 84

Төслийн нэр, кодын дугаар 3.2.1.8.Үйлчилгээний автобустай болох

Төслийн тодорхойлолт Тогтвортой хөгжлийн боловсрол олгох байгаль орчноо танин мэдэх экскурс аялал хийх, аймаг бүсийн хэмжээнд зохиогддог томоохон тэмцээн олимпиадуудад оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор 14-20 хүний багтаамжтай, стандарт шаардлагад нийцсэн, аюулгүй, автобустай болох

Хүлээгдэж бүй үр дүн Сурагчид крактик дадлага, экскурс аялалаар орон нутагт аялах боломжтой болно, Багш, ажилчид, хүүхдүүд аймаг бүсийн тэмцээнд оролцох оролцоо нэмэгдэн амжилт гарах, хөрш сумдын сургуулиудад очижтуршлага солилцох боломжтой болох

Хэрэгжүүлэгч Сургууль , хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Багш, ажилчид, эцэг эх, хүүхдүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Аялал, экскурс хичээлүүд хийх боломжтой Уралдаан, олимдиадад тасралтгүй оролцдог

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Тоног төхөөрөмжийг тээвэрлэх явцад эвдрэл хэмхрэл гарах чанаргүй бараа хэрэглэгдэхүүн авах

Хэрэгжүүлэх хугацаа \он\

Нийт төсөв \сая. Төг\ 25,0

Орон нутгаас 10,0

Улсын төсвөөс

Хандив, хөрөнгө оруулагчдаас 15,0

Төслийн танилцуулга – 85

Төслийн нэр, кодын дугаар 3.2.1.9. Зан заншлын өргөө байгуулах

Төслийн тодорхойлолт Монгол ахуй, уламжлалт ѐсзаншил, өв соѐлыг хүүхэд өсвөр үеийнхэнд сурталчлан таниулах зорилгоор өргөөнд төрөл бүрийн монгол наадгай, мал аж ахуйн хэрэгсэл, монгол үндэсний хувцас хэрэглэгдэхүүн, тавилга, танин мэдэхүйн ном, монгол гэр (загварын гэр), компьютер, DVD тоглуулагч, LCD проектор, түүхийн дурсгалт зүйлүүдийг байрлуулна.

Хүлээгдэж бүй үр дүн Хүүхэд бүр монгол ѐс заншлаа мэдэж, дээдлэн, амьдралдаа хэрэглэх, бусдад түгээн дэлгэрүүлэх

179

Хэрэгжүүлэгч Сургууль , хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Багш, эцэг эх, хүүхдүүд, ажиллагсад, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж, нөхцлүүд Түүхийн кабинетийг түшиглэн байгуулах боломжтой, танин мэдэхүйн ном, хэвлэмэл материалтай, тоглоом наадгайг хийх чадварлаг багш нартай

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Тоног төхөөрөмжийг тээвэрлэх явцад эвдрэл хэмхрэл гарах чанаргүй бараа хэрэглэгдэхүүн авах

Хэрэгжүүлэх хугацаа \он\

Нийт төсөв \сая. Төг\ 2,0

Үүнээс Орон нутгаас 2,0

Улсын төсвөөс

Хандив, хөрөнгө оруулагчдаас

Төслийн танилцуулга – 86 Төслийн нэр, кодын дугаар 3.2.1.10. Багшийн хөгжлийн жишиг төвтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Орчин үеийн мэдээллийг сургалтанд ашиглах, сургалтын орчинг сайжруулах, багш ажлын байрандаа хөгжих, мэдээллээр бүрэн хангагдах нөхцлийг бүрдүүлэх, МУ-ын БСШУ-ы сайдын 2008,12,08-ны өдрийн 114-р тушаалыг хэрэгжүүлэх зорилгоор багшийн хөгжлийн төв байгуулна. Сандал-20,компьютер-15, хэвлэгч-3, хувилагч-2, өнгөт кринтер-1, номын сангийн шүүгээ-3, уулзалтын том ширээ-1, дэлгэц-1, проектор-1, түүний нэмэлт төхөөрөмж-1, шарах шүүгээ-1, буйдан-2, хөргөгч-1, хувцасны шүүгээ-1,

Хүлээгдэж бүй үр дүн Сургалтын орчин сайжирна, багш ажлын байрандаа хөгжинө, сургалтын чанар үр өгөөж сайжирна, ажлын ачаалал буурна.

Хэрэгжүүлэгч Сургуулийн захирал, сургалтын менежерүүд, Хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Менежерүүд, багш нар, эцэг эх, хүүхдүүд, төрийн албан хаагчид, сургуулийн ажиллагсад

Угтвар боломж, нөхцлүүд Интернетэд холбогдсон, мэргэжлийн багш нараар хангагдсан, багшийн хөгжлийн өрөөтэй, эрчим хүчний хангалт сайтай, орчин үеийн мэдээлэл технологийг сургалтанд ашиглах чадвартай, БСШУ-ны сайдын тушаалаар “Багшийн хөгжлийн төв”-ийн загвар, стандарт батлагдсан

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Тоног төхөөрөмжийг тээвэрлэх явцад эвдрэл хэмхрэл гарах чанаргүй бараа хэрэглэгдэхүүн авах

Хэрэгжүүлэх хугацаа \он\ 15,0

180

Нийт төсөв \сая. Төг\

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 10,0

Хандив, хөрөнгө оруулагчдаас 5,0

Төслийн танилцуулга – 87

Төслийн танилцуулга – 88

Төслийн кодын дугаар, нэр 3.2.1.11. Албан бус боловсролын “Гэгээрэл” төвийг өргөтгөж, амьдрах ухааны сургалтын орчин бүрдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Сургуулийн АББ-ын “Гэгээрэл” төв нь БСШУ-ны яамны сайдын 2010 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 556 дугаар тушаалаар батлагдсан гэгээрэл төвийн үлгэрчилсэн дүрмийн заалтыг хангадаггүй. Гэгээрэл төвийн анги, танхимыг өргөтгөн тохижуулж, ширээ сандал, хичээлийн болон мэдээллийн самбарууд зэргийг шинэчлэх, номын тавиур-2, компьютер-2, хэвлэгч-1, сурах бичиг, явуулын сургалтын хэрэглэгдэхүүн, зайны сургалтын материалууд, гарын авлага, бусад хэрэглэгдэхүүнүүдийг шинээр авч орчныг сайжруулна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Гэгээрэл төвийн ажиллах, суралцах орчин нөхцөл сайжирч, сургалтын таатай орчин бүрдсэн байна.Суралцагчдын хамрах хүрээ нэмэгдэнэ. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болно.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, хөрөнгө оруулагч, төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Албан бус боловсрол эзэмшигчид, багш нар, нийт ард иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд БСШУЯ-гы сайдын 2010 оны 12 сарын 10-ны өдрийн 556 ддугаар ттушаалаар Гэгээрэл төвийн үлгэрчилсэн дүрэм батлагдсан. Гэгээрэл төвийн байртай, цахилгааны хангамж сайтай. Ажиллах боловсон хүчний чадвар сайн. Суралцагсад, үйлчлүүлэгчид хүрэлцээтэй.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Бүх нийтийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээ явуулах төрийн бодлого өөрчлөгдөх, Хүн амын шилжилт ихэсч суралцагсдын тоо цөөрөх, Тоног төхөөрөмж эвдрэх, хуучрах

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он )

Нийт төсөв( сая төг ) 7.4

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 3.8

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн 3.6

Төслийн кодын дугаар, нэр

3.2.1.12.Үндэсний хөгжмийн хангамжийг нэмэгдүүлж, хүүхдийн хамтлагтай болох

181

Төслийн танилцуулга – 89 Төслийн кодын дугаар 3.2.1.13. 500 хүүхдийн багтаамжтай хичээлийн

шинэ байр барьж, гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх

Төслийн тодорхойлолт Хичээлийн байр онд баригдсан. Баянхонгор аймгийн мэргэжлийн хяналтын газрын удаа дараагийн шалгалтаар барилгын дээвэр шаардлага хангахгүйн улмаас анги танхимууд тусаал тусч хана, таазны нуранга үүсч мөөгөнцөрдсөн. Учир сургалтын үйл ажиллагаа явуулахыг хориглосон шийдвэр гарсан. Хоѐр давхар, 620 хүүхэд хичээллэх, 50 хүүхдийн суудалтай цайны газар, анги, танхим, урлагийн заал, спорт заал, багш, удирдах ажилтан албан хаагчдын өрөө, ариун цэврийн өрөөтэй, цахилгаан, дулааны асуудал бүрэн шийдэгдсэн барилга барина.

Хүлээгдэж буй үр дүн Анги, танхим хүрэлцээтэй, тохь тухтай болж багш сурагчдын сурч хөгжих орчин нөхцөл сайжирна. Сурлагын амжилт ахина. Үдийн цай хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх стандартын орчин, нөхцөл бүрдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, БШУЯ, ТШК

Ашиг хүртэгчид Сургууль, ТШК, багш, суралцагч, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж, нөхцлүүд Цаашид хүүхдийн тоо нэмэгдэх хандлагатай байгаа. Багш нарын мэдлэг ур чадвар сайн.

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Манай сум байгалийн гамшигт өртөх магадлал өндөр буюу газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсд оршдог

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/ 900,0

Үүнээс Орон нутгаас

Төслийн тодорхойлолт Хүүхдийн авьяасыг хөгжүүлэх, үндэсний урлагаа хойч үедээ өвлүүлэх зорилготой үндэсний хөгжмийн зэмсгээр хангагдана. Морин хуур-8, ятга-4, шанз-4, хуучир-4 ш, ѐочин-2 ширхэгийг авч суралцах орчин, боломжыг нэмэгдүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Сургалтын орчин сайжирна.Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх нөхцал бололцоо бүрдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, хөрөнгө оруулагч,

Ашиг хүртэгчид Багш, сурагчид, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж нөхцлүүд Үндэсний хөгжим сурах сонирхолтой сурагч, багш нарын тоо олон байдаг.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Хөгжмийн зэмсэг эвдрэх, хуучрах

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он )

Нийт төсөв( сая төг ) 3.4

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 3.4

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

182

Улсын төсвөөс 900,0

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 90 Төслийн кодын дугаар 3.2.1.14. 75 Хүүхдийн дотуур байр шинээр барьж

гадна дотно тохижилтыг иж бүрэн хийх

Төслийн тодорхойлолт Сурагчдын сурч, амьдрах таатай орчинг бүрдүүлэх, мөн хүүхдэд ээлтэй эрүүл аюулгүй, орчин үеийн шаардлагад нийцсэн техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр бүрэн тоноглогдсон “Дотуур байр”-тай болох

Хүлээгдэж буй үр дүн Хүүхдийн хоѐр дах гэр болсон тухтай, таатай орчин бүрдсэн дотуур байртай болох Орчин үеийн стандарт шаардлагад нийцсэн техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон байх Хүүхэд хөгжлийн цогц үйлчилгээ үзүүлэх танхимтай болох Дотуур байрны гал тогоо нь цахилгаан тоног төхөөрөмжөөр бүрэн хангагдсан байх

Хэрэгжүүлэгч Бөмбөгөр сумын 9 жилийн дунд сургууль

Ашиг хүртэгчид Ерөнхий боловсролын сургуулийн дотуур байрны сурагчид, багш нар, ажиллагсад, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Байранд суух хүүхдүүд их, байрын багш, ажилчид ажиллах чадвар сайтай

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Газар хөдлөлтөнд өртөх, чанаргүй барилга баригдах

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/ 650.0 сая

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс 650.0 сая

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 91

Төслийн кодын дугаар 3.2.2.1 Хөрвөх чадвартай багш нарыг бэлтгэх

Төслийн тодорхойлолт 25 багшаас магистр багш 3, тэргүүлэх зэрэгтэй багш 3, заах аргач багш 9, байдаг нь нийт багш нарын 23 хувь нь мэргэжлийн зэрэгтэй байна. Багш нарын дунд магистр , мэргэжлийн зэрэгтэй багшийн эзлэх хувийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай учир магистр зэрэгтэй багшийн тоог- , мэргэжлийн зэрэгтэй багшийн тоог , нэмэгдүүлэх, хими-биологи, түүх- газар зүй, хөгжим-бүжиг зэрэг мэргэжлээр хөрвөх чадвартай багшийг бэлтгэж чадварлаг орон тоо, бүтцийг бий болгох

183

Хүлээгдэж буй үр дүн Багш нарын дунд мэргэжлийн зэрэгтэй болон магистр зэрэгтэй, хөрвөх чадвартай багшийн тоо нэмэгдэж багш нар чадваржина. Сургалтын чанарт ахиц гарч, стандарт хангалтын түвшин нэмэгдэнэ, орон тооны илүүдэл арилах

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, багш нар, хөрөнгө оруулагч

Ашиг хүртэгчид Багш нар, сурагчид, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Мэргэжлийн чадварлаг багш нараар хангагдсан, сурагчдын оюуны чадамж өндөр, нийт багш нарын 90 хувь нь баклавар зэрэгтэй учир магистрт суралцах боломжтой.

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Мэргшсэн боловсон хүчин шилжих, тэдний нийгмийн баталгаа хангагдаагүй.

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2016-2019 он

Нийт төсөв /сая төг/ 21.4

Үүнээс Орон нутгаас 10.2

Улсын төсвөөс 11.2

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 92 Төслийн кодын дугаар 3.2.2.2 Багшийг орон нутгийн болон төвлөрсөн

сургалтанд хамруулах

Төслийн тодорхойлолт Нийт удирдах 5 ажилтан, 25 багшийг графикт хугацаанд нь орон нутгийн болон төвлөрсөн сургалтанд хамруулж, мэргэжил боловсролыг нь дээшлүүлнэ

Хүлээгдэж буй үр дүн Мэргэжил болон онол арга зүйн мэдлэг дээшилнэ. Заах арга барил дээшилнэ. Цаг үеийн мэдээллээс хоцрохгүй.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, багш нар, хөрнгө оруулагчид

Ашиг хүртэгчид Сургууль багш нар, сурагчид, эцэг эхчүүд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Мэргэжлийн багшийн хангалт сайн, сургалтанд хамрагдах бүрэн боломжтой

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Сургалтанд дуудсан бичиг хожимдож ирэх, Унааны саатал гарах

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

184

Төслийн танилцуулга – 93 Төслийн кодын дугаар 3.2.3.1. Бичиг үсэг үл мэдэгчгүй сум болох

Төслийн тодорхойлолт Мэдээллийн эрин зууны тэвшилт бүхий өнөө үеийн хөгжлийн түвшинд хүний боловсролын хэрэгцээний өндөр шаардлага тавигдаж байгаагүндэслэн сумын хэмжээнд бичиг үсэг үл мэдэгчгүй болгох зорилгоор дүйцсэн,эчнээ сургалтуудийн танхимын болон зайны сургалтын хэлбэрээр эрчимжүүлэн чанаржуулж, иргэдийн насан туршийн тасралтгүй боловсролын хэрэгцээг ханган, бүх нийтийн тэнцвэртэй хөгжлийн бий болгох

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэдийн бичиг үсгийн чадамж нэмэгдэж, боловсролын хэрэгцээгээ хангаж чаддаг болсоноор нийгмийн харалцаанд идэвхитэй оролцон, хөгжил дэвшлээс хоцрохгүй байх боломж бүрдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, АББ, ХО

Ашиг хүртэгчид Суралцагчид, нийт ард иргэд

Угтвар боломж, нөхцлүүд Бичиг үсгийн сургалт явуулах боломж нөхцөл сайн,

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Иргэдийн оролцоо сул, байгууллаг болон хувь хүмүүсийн хамтын ажиллагаа, дэмжлэг муу

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

Төслийн танилцуулга – 94

Төслийн кодын дугаар 3.2.3.2. Гар урлал болон оѐдлын жижиг цехтэй болох

185

Төслийн танилцуулга – 95 Төслийн дугаар, нэр 3.3.1.1. Багшийн хөгжлийн төвтэй болох

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Төслийн тодорхойлолт АББ-ын мэргэжлийн чиг баримжаа олгох сургалтын түшиц болох төдийгүй иргэдэд бодитоор хийж бүтээх боломж нөхцлийг олгох, цаашид хэрэгжүүлж ажиллаххад нь дэмжих, хамтарч ажиллах зорилгоор гар урлалын цахилгаан оѐдлын машин, уурын индүү, эсгүүрийн ширээ, хэрээсний машин, макет,сүлжмэлийн багж, хэрэглэгдэхүүнүүд бусад дагалдах хэрэгслүүдийг авч үйлдвэрлэлийн жижиг цехийг байгуулан сургалтын орчин бүрдүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэдийн хөдөлмөрийн бүтээмж нэмэгдэж, нийгмийн идэьхитэй оролцоог бий болгон, тохилог орчинд шаардлагатай сургалтыг үр дүнтэй явуулан, м эргэжлийн чиг баримжаа олгосноор, бие даан орхийн амжиргаагаа дээшлүүлэх боломж нөхцөл бүрдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч Сургууль, ХО

Ашиг хүртэгчид Иргэд, АББ

Угтвар боломж, нөхцлүүд Хичээлийн тусгай байртай, боловсон хүчнээр хангагдсан

Эрсдэлтэй хүчин зүйлүүд Техник тоног төхөөрөмж эвдрэх, чанаргүй бараа нийлүүлэгдэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа

Нийт төсөв /сая төг/ 15.0

Үүнээс Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулалтаар

15.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

186

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10,0

Төслийн танилцуулга – 96 Төслийн дугаар, нэр 3.3.1.2. Дуу хөгжим, биеийн тамир, дүсрлэх

урлагийн чиглэлээр хөрвөх чадвартай багш бэлтгэх

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

187

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10,0

Төслийн танилцуулга – 98 Төслийн танилцуулга – 99

Төслийн танилцуулга – 100 Төслийн танилцуулга – 101 Төслийн танилцуулга – 102 Төслийн танилцуулга – 103 Төслийн танилцуулга – 104 Төслийн танилцуулга – 105

Төслийн танилцуулга – 106 Төслийн нэр, код 3.4.1.1. Хөдөөд соѐлын үйлчилгээ явуулах авто

машин, бага оврын цахилгааны эх үүсвэртэй болох

Төслийн тодорхойлолт Хөдөөгийн багийн иргэд,сум, багаас алслагдмал оршин суудаг иргэд , хөрш зэргэлдээ сумдын малчид, иргэдэд соѐлын иж бүрэн үйлчилгээг жигд хүртээмжтэй хүргэн үйлчлэн иргэдийн соѐлын боловсролыг дээшлүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Сумын нийт иргэд соѐлын иж бүрэн үйлчилгээг авах боломжтой болж, үйлчлүүлэгчдийн тоо нэмэгдэн, соѐлын үйлчилгээний чанар хүртээмж дээшилнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Сумын нийт иргэд соѐлын иж бүрэн үйлчилгээг авсан байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцөлүүд Соѐлын үйлчилгээ явуулах хүний нөөц хангагдсан, нүүдлийн тоног төхөөрөмжтэй.

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2016-2018

Нийт төсөв 25,0

Үүнээс Орон нутаг 15.0

Улсын төсвөөс 10.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 107

188

Төслийн нэр, код 3.4.1.2. Кино үзвэрийн бага театртай болох

Төслийн тодорхойлолт Кино үзвэрийн газрыг шинээр бий болгон, онлайн бага театртай болж иргэдэд кино үзвэрээр үйлчилнэ

Хүлээгдэж буй үр дүн Хөдөөгийн иргэд УБ хотын кино театруудад гарч буй шинэ уран бүтээлийг шууд хүлээн авч үзэх боломжтой болно

Шалгуур үзүүлэлт Сумын нийт иргэд кино үзвэрийн үйлчилгээнд хамрагдсан байна.

Хэрэгжүүлэгч ССАЖЯам,аймгийн ССАЖ-ын газар, Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцөлүүд Кино үзвэрийн үйлчилгээ явуулах заал танхимтай, интернетэд холбогдсон ,найдвартай цахилгааны үүсгүүртэй.

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2016-2018

Нийт төсөв 16,0

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

16.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 108 Төслийн нэр, код 3.4.1.3. Орчин үеийн стандартын шаардлага

хангасан номын санг шинээр барьж, номын фондыг нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Номын сангийн стандартын шаардлага хангасан байргүйгээс номын фондын горим алдагдсан, уншлагын хүрэлцээтэй тухтай танхим байхгүйгээс уншлагын танхимд ном уншдаг хүний тоо цөөн байдаг юм.Номын сангийн стандартын уншлага үйлчилгээний заал танхимтай, фондын өрөө бүхий барилгатай болж, номын фондыг баяжуулан иргэдэд үйлчилнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Номын сангийн байртай болж,шинэ номоор фондоо нэмэгдүүлэн, номын сангаар үйлчлүүлэгчдийн тоо нэмэгдэн,иргэдийн оюуны хэрэгцээг хангах нөхцөл бололцоо бий болсон байна.

Шалгуур үзүүлэлт Номын сангийн зориулалтын байр бий болж,номтой нөхөрлөх, ном унших хөдөлгөөн өрнөж, номын фонд нэмэгдсэн байна.

Хэрэгжүүлэгч ССАЖЯам,аймгийн ССАЖ-ын газар, Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд

189

Угтвар боломж нөхцөлүүд Номын фондтой, байнгын болон уншигчдын тоо харьцангуй сайн

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2016-2023

Нийт төсөв 350,0

Үүнээс Орон нутаг 3.5

Улсын төсвөөс 346.5

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 109 Төслийн нэр, код 3.4.1.4. Уран сайханчдыг урлагийн иж бүрэн

хувцасаар хангах

Төслийн тодорхойлолт Сумын соѐл урлагийн үйл ажиллагаанд оролцдог ардын авьяастан,уран сайханчид хувцасгүйгээс болж бүс болон аймгийн чанартай уралдаан тэмцээнд оролцож чаддаггүй, урлагийн гоо зүйн шаардлага хангаж чадахгүй байгаа юм.Иймд уран сайханчдыг орчин үеийн шаардлагад нийцсэн урлагийн хувцасаар бүрэн хангаж , уран бүтээлийн чанарыг сайжруулан, авьяас чадварыг дээшлүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Урлагийн хувцастай болж , шинэ уран бүтээл туурвин иргэдэд үйлчлэх үйлчилгээний хүрээ, хүртээмж дээшилнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Сумын уран сайханч, ардын авьяастан 30 хүнийг урлагийн дээл, малгай, гутлаар хангасан байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ардын авьяастан уран сайханчдын нөөц сайн.

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2015-2016

Нийт төсөв 10,0

Үүнээс

Орон нутаг 9.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

1.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 110 Төслийн нэр, код 3.4.1.5. Соѐлын төвийн гадна орчинг тохижуулж,

ногоон байгууламжтай болох

190

Төслийн тодорхойлолт Соѐлын төвийн гадна талбайг хайсжуулан тохижуулж ,амралт чөлөөт цаг өнгөрүүлэх талбай бүхий ногоон байгууламжтай болно.

Хүлээгдэж буй үр дүн Ногоон байгууламж бий болж, эко орчин бүрдүүлж иргэд, хүүхэд багачуудын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх таатай орчин бүрдсэн байна.

Шалгуур үзүүлэлт Ногоон байгууламж бүхий талбайтай болж , хайс,хамгаалалт хийсэн байна.

Хэрэгжүүлэгч Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Соѐлын төвийн хамт олон, нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцөлүүд Ногоон байгууламж бий болгох талбай хүрэлцээтэй, улиас, хайлаас гэх мэтийн 20 ширхэг модтой.Хөрсний хувьд зүлэгжүүлэх, мод тарихад боломжтой.

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2013-2017

Нийт төсөв 15,0

Үүнээс Орон нутаг 10.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

4.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 1.0

Төслийн танилцуулга – 112

Төслийн нэр, код 3.4.2.1. Түүх соѐлын үл хөдлөх, дурсгалт зүйлд хамгаалалт хийж, цахим бүртгэлд оруулан ном хэвлүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Сум, аймаг, улсын хамгаалалтанд байдаг түүх соѐлын үл хөдлөх дурсгалууд нь хөрөнгө мөнгөний бололцоогүйгээс хамгаалалт, хаяг хийгдээгүй учраас бүрэн бүтэн байдал ,аюулгүй байдлыг хангах шаардлагатай байгаа юм. Улсын хамгаалалтанд 1, аймгийн хамгаалалтанд 1, сумын хамгаалалтанд 25 үл хөдлөх дурсгал байгаа бөгөөд эдгээр дурсгалуудын хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулан хайс, хаяг хийн ойролцоох иргэдэд гэрээгээр эзэмшүүлэн , иргэдэд сурталчлах зорилгоор ном хэвлүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Суманд байгаа түүх, соѐлын үл хөдлөх дурсгалуудын хадгалалт хамгаалалт сайжирч , ном хэвлүүлэн сурталчлан, аялал жуулчлал хөгжих орчинг бүрдүүлнэ.

191

Шалгуур үзүүлэлт 27 түүх соѐлын газарт хайс ,хамгаалалт хийн хаягжуулан, тэдгээрийг баримтжуулан ном хэвлүүлэн сурталчилсан байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Соѐлын төв, баг

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд, жуулчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Хадгалалт хамгаалалт хийх боломжтой, зарим дурсгалыг иргэдэд гэрээгээр эзэмшүүлсэн

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2013-2023

Нийт төсөв 40,0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 10.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 113 Төслийн нэр, код 3.4.2.2. Түүх, соѐл, танин мэдэхүйн танхимыг

тохижуулан үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Сумын ОНСТанхимыг тохижуулан үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэн хойч үедээ үлдээх, иргэд жуулчдад сурталчлах нэн шаардлагатай байгаа юм.Орон нутаг судлах танхимыг тохижуулж үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэн хүүхэд багачууд ,иргэдийн танин мэдэхүйн боловсролыг дээшлүүлэн, аялал жуулчлал хөгжүүлэх хөрс суурийг тавьж өгөх зорилготой.

Хүлээгдэж буй үр дүн Нийт иргэд нутаг усаараа бахархах, хайрлан хамгаалах сэтгэлтэй болж дотоод,гадаадын аялал жуулчлал хөгжинө.

Шалгуур үзүүлэлт Танхимыг тохижуулан, үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэн иргэд, жуулчдад үйлчилсэн байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Соѐлын төв

Ашиг хүртэгчид Сумын нийт иргэд, жуулчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Танхимын байртай, төсөл хийгдсэн,103 үзмэртэй

Хэрэгжүүлэх хугацаа 2014-2016

Нийт төсөв 25,0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

5.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 114 Төслийн нэр,код 3.5.1.1. Биеийн тамир спортын иж бүрэн

хэрэгсэлтэй чийрэгжүүлэлтийн танхимтай болох

192

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 116

Төслийн кодын дугаар, нэр 3.6.1.1. Лабораторийн өрөөг тохижуулан, шинжилгээний

тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх

Төслийн тодорхойлолт Эрүүл мэндийн төвийн лаборатори нь 2009 оноос эхлэн үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн бөгөөд одоогоор урвалж бодисын хангалтаас хамааран зарим нэн шаардлагатай шинжилгээ хийгдэхгүй байна

Хүлээгдэж буй үр дүн Стандартын дагуу анхан шатны эмнэлэгт хийгдэх шинжилгээ 100% хийгдснээр нотолгоонд суурилсан оношийн үзүүлэлт дээшилнэ

Хэрэгжүүлэгч ЭМТ, төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга 2009 онд 46 сая төгрөгний өртөг бүхий лаборторийн багаж тоног төхөөрөмжийг өгсөн бөгөөд ЭМТ-ийн эмийн зардлаас зохих хувийг санхүүжүүлдэг

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тээвэрлэлтийн явцад хагарах, асгах, ТШК найдвартай биш компани сонгогдсон байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он ) 2014-2016

Нийт төсөв( сая төг ) 15,0

Үүнээс Орон нутгаас 1,0

Улсын төсвөөс

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

5,0

193

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

9,0

Төслийн танилцуулга – 117 Төслийн кодын дугаар, нэр 3.6.1.2. Хуучин эмнэлгийн барилгыг их засварт оруулах

Төслийн тодорхойлолт Эрүүл мэндийн төвийн хуучин барилга нь ашиглалтанд орсон үеэс эхлэн их засварт орж байгаагүйн улмаас халаалтын систем ажиллахгүй болсон бөгөөд үйл үйл ажиллагаа явуулахад бэрхшээлтэй болсон. Одоо байгаа барилга нь сургалтын, чийрэгжүүлэлтийн танхим, архивын өрөө байхгүй цаашид дээр дурдсан өрөөнүүд нэн шаардлагатай байгаа.

Хүлээгдэж буй үр дүн Их засварт орсноор эрүүл мэндийн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний стандартын биелэлт хангагдснаар үйлчилгээний хүртээмж нэмэгдэж, шинээр чийрэгжүүлэлтийн, физик эмчилгээний сувилагчийн ажлын байр 2-оор нэмэгдэнэ.

Хэрэгжүүлэгч ЭМТ, төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Хуучин эмнэлгийн барилга нь 1983 онд ашиглалтанд орсон модон дүнзэн барилга, их засвар авах боломжтой

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тендэрт шалгарсан компани ажил чанар муутай гүйцэтгэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он ) 2014-2016

Нийт төсөв( сая төг ) 91,0

Үүнээс Орон нутгаас 3,0

Улсын төсвөөс 82,0

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

5,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

1,0

Төслийн танилцуулга – 118 Төслийн кодын дугаар, нэр 3.6.1.3. Зайн оношилгооны тоног төхөөрөмжтэй болох

Төслийн тодорхойлолт Эрүүл мэндийн төв нь шилэн кабелийн интернетэд холбогдсон бөгөөд зайн оношилгооны тоног төхөөрөмжтэй болсноор улс аймгийн нарийн мэргэжлийн эмч нарын тусламжийг сумаас шууд авах боломжтой болно.

Хүлээгдэж буй үр дүн Нарийн мэргэжлийн эмч нарын зайны оношилгоонд иргэд хамрагдснаар өвчлөлийг эрт илрүүлж иргэдийн наслалт уртасна.

Хэрэгжүүлэгч ЭМТ, төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Шилэн кабилд холбогдсон мэргэжилтэнгүүд бэлтгэгдэж байгаа.

194

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Шилэн кабелийн сүлжээ тасрах тоног төхөөрөмж гэмтэх

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он ) 2015-2017

Нийт төсөв( сая төг ) 91,0

Үүнээс Орон нутгаас 3,0

Улсын төсвөөс 82,0

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

5,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

1,0

Төслийн танилцуулга – 119 Төслийн кодын дугаар, нэр 3.6.1.4. Гадна талбайд, биеийн тамир, чийрэгжүүлэлтийн

иж бүрэн талбайг тохижуулж, цэцгийн мандал мод ногоон зүлэг бүхий талбайтай болох

Төслийн тодорхойлолт Чийрэгжүүлэлт, сургалт, алжаал тайлах танхим, байдаггүй Гадна талбайд ЭКО орчин бүрдээгүй.Иймээс ЭМТ-ийн чийрэгжүүлэлт, ажилчдын алжаал тайлах танхимтай болох шаардлагатай. Гадна талбайг ногоон орчин болгоно.

Хүлээгдэж буй үр дүн Танхимтай болсноор сумын нийт хүн чийрэгжүүлэлтийн дасгал хөдөлгөөнд хамрагдаж, бие бялдар чийрэгжин, өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлнэ. Эмнэлгийн орчин нөхцөл сайжирна.

Хэрэгжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид ЭМТ-ийн ажиллагсад, иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Мэргэжилтэнүүд сургагдсан, эмнэлгийн гадна талбайг мод зүлэг ногоо тариалахад зориулж тохижуулсан

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байрны асуудал тулгамдсан Хэрэгжүүлэх төсөв мөнгө дутагдалтай, мөн усны хүрэлцээ муу

Хэрэгжүүлэх хугацаа( он ) 2015-2017

Нийт төсөв( сая төг ) 29,0

Үүнээс Орон нутгаас 10,0

Улсын төсвөөс 0

Хандив, хөрөнгө оруулалтаар

6,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчийн

13,0

Төслийн танилцуулга – 120 Төслийн дугаар, нэр 3.6.1.5. Байгууллагаа түшиглэсэн хувийн цэцэрлэг

байгууллах

Төслийн тодорхойлолт Эмнэлгийн эмч ажилчид илүү цагаар байнга ажилдаг, ар гэрт хүүхдийг асрах хүн байхгүй, залуучууд ихтэй тул ЭМТөвд цэцэрлэг байгуулан ажиллуулах.

195

Хүлээгдэж байгаа үр дүн Ажилчдын сэтгэл ханамж дээшилж, ажлын бүтээмж нэмэгдэнэ. Цаг ашиглалт сайжирна.

Хэрэгжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

ашиг хүртэгчид ЭМТ-ийн ажиллагсад, иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Эрүүл мэндийн төвөөс тэтгэвэрт гарсан ахмад настангуудтай хамтарч, эмийн сангийн 3 өрөөг ашиглах боломжтой

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Мэргэжилтэй боловсон хүчин дутагдалтай гадна тоглоомын орчин хүндрэлтэй.

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\ 2016-2020

Нийт төсв \сая төг\ 38,

Үүнд Орон нутгаас 15,0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

5,0

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

18,0

Төслийн танилцуулга – 121 Төслийн дугаар, нэр 3.6.1.6. Зориулалтын сургалтын танхим тоног төхөөрөмжтэй

болох

Төслийн тодорхойлолт Зориулалтын сургалт сурталчилгааны орчин , тоног төхөөрөмж техник, хэрэгсэл байхгүй

Хүлээгдэж байгаа үр дүн Зориулалтын сургалтын танхим, тоног төхөөрөмжтэй болсноор, иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол дээшилж, өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх мэдлэг, дадлага, дадал, хандлагатай болно.

Хэрэгжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

ашиг хүртэгчид ЭМТ-ийн ажиллагсад, иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Мэргэжилтэнүүд бэлтгэгдсэн. Зарим нэг тоног төхөөрөмжийг өөрсдийн болоцоогоор хангасан Хандивлагч нутгийн зөвлөл, Их хурлын гишүүдэд санал тавьж шийдвэрлүүлэх, мөн төсөлд хамрагдах, төсөл бичих

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тоног төхөөрөмжийн ажиллах хугацаа дуусах, эвдрэл гэмтэл гарах, хүрэлцэхгүй байх, хүмүүсийн идэвхи оролцоо сул, хамрагдахгүй байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\ 2015-2018

Нийт төсв \сая төг\ 10,0

Үүнд Орон нутгаас 2,0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

2,0

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

6,0

Төслийн танилцуулга – 122

196

Төлслийн дугаар, нэр 3.6.1.7. Хүүхдийн чийрэгжүүлэх сувилалтай болох

Төслийн тодорхойлолт 0-5 насны хүүхдийн асаргаа сувилгааг сайжруулах бие бялдрыг чийрэгжүүлэх хоол тэжээлийн нөхөн сэргээх сургалт явуулах орчин нөхцөл бүрдээгүй тул сувилал ажиллуулж, хүүхдийн өсөлт хөгжилтийг дэмжиж, сургалт сурталчилгаа явуулах , сувилал ажиллуулах шаардлагатай байгаа

Хүлээгдэж буй үр дүн Хүүхдийн өсөлт хөгжилт сайжирч, өвчлөл нас баралт буурна.

хэрэгжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв

Ашиг хүртэгчид 0-5 насны хүүхдүүд

Угтвар боломж нөхцөлүүд Эх эмч, Вакцинатор хүүхдийн хоол тэжээлийн нөхөн сэргээх сувилалын сургалтанд хамрагдсан RED”төсөлд хамрагдан ажиллаж байгаа уг төслөөр сувилал ажилуулах нөхцөл бүрдэж байгаа

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Улирлын чанартай, иргэд хүүхдээ хамруулахгүй байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа \он\ 2016-2022

Нийт төсөв \ сая, төг\ 8,0

Үүнд : Орон нутгаас 4,0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

4,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 123 Төслийн дугаар, нэр 3.6.2.1. Эрүүл мэндийн сургалт сурталчилгааны

зориулалтын явуулын машинтай болох

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж байгаа үр дүн

Хэрэгжүүлэгч

ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\

197

Нийт төсв \сая төг\

Үүнд Орон нутгаас

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 124 Төслийн дугаар, нэр 3.6.2.2. Байгалийн голомтот болон халдварт өвчний үеийн

тусламжийн бэлэн байдлыг хангах тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Байгалийн голомтод өвчин\ тарваган тахал, шувууны томуу, боом\-ийн идэвхжилтэй бүс, халдварт өвчний өвчлөл гарч болзошгүй тул хамгаалах хувцас, хэрэгсэлийн иж бүрдэлтэй болгож, бусад тоног төхөөрөмжийн хангалтыг сайжруулан, бэлэн байдлыг хангана,.

Хүлээгдэж байгаа үр дүн Байгалийн голомтод өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх яаралтай тусламж, тоног төхөөрөмжөөр хангагдсанаар халдварт өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, эмнэлгийн бэлэн байдал хангагдан , халдварт өвчин тархахгүй байх орчин бүрдэнэ

Хэрэгжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

ашиг хүртэгчид ЭМТ-ийн ажиллагсад, иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Мэргэжилтэнүүд сургагдсан. Хандивлагч нутгийн зөвлөл, Их хурлын гишүүдэд санал тавьж шийдвэрлүүлэх, мөн төсөлд хамрагдах, төсөл бичих

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Хувцасны чанар муу, халдвар хамгаалал зөрчигдснөөс халдварт өртөх

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\ 2017-2019

Нийт төсв \сая төг\ 8,0

Үүнд

Орон нутгаас 6, 0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

2,0

Төслийн танилцуулга – 125 Төслийн дугаар, нэр 3.6.2.4. Эрүүл аж төрөх сургалтыг үе шаттай явуулах

Төслийн тодорхойлолт Иргэдийн өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, эрүүл мэндийн мэдлэг, хандлага, дадал, хангалтгүй

Хүлээгдэж байгаа үр дүн Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол дээшилнэ. Өвчлөл, нас баралт буурна. Дундаж наслалт уртсана.

Хэргэжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

198

ашиг хүртэгчид Сумын нийт хүн ам

Угтвар боломж нөхцөлүүд Мэргэжилтэнүүд сургагдсан. Хандивлагч нутгийн зөвлөл, Их хурлын гишүүдэд санал тавьж шийдвэрлүүлэх, мөн төсөлд хамрагдах, төсөл бичих

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Иргэдийн оролцоо, санаачлага хангалтгүй

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\ 2015-2014

Нийт төсв \сая төг\ 15,0

Үүнд Орон нутгаас 10,0

Улсын төсвөөс 5,0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 126 Төслийн дугаар, нэр 3.6.1.5. Хог хаягдлын стандарт хангалтын цогцолбортой

болох

Төслийн тодорхойлолт Эмнэлгийн гаралтай хог хаягдлын нөхцөл бүрдээгүй тус халдварт өвчин гарах боломжтой учраас хог хаягдлын менежментийг хэрэгжүүлэн, стандартад нийцсэн тоног төхөөрөмжөөр хангах

Хүлээгдэж байгаа үр дүн Эмнэлгийн гаралтай хог хадгалах байр, стандартад нийцсэн тоног төхөөрөмжтэй болсноор эмнэлгээс шалтгаалах халдвар гарахгүй

Хэргэжүүлэгч Эрүүл мэндийн төв, төсөл хэрэгжүүлэгч

ашиг хүртэгчид ЭМТ-ийн ажиллагсад, иргэд, үйлчлүүлэгчид

Угтвар боломж нөхцөлүүд Мэргэжилтэн сургагдсан . Хандивлагч нутгийн зөвлөл, Их хурлын гишүүдэд санал тавьж шийдвэрлүүлэх, мөн төсөлд хамрагдах, төсөл бичих

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Тоног төхөөрөмж үрэгдэж гэмтэх, засвар үйлчилгээ саатах

Хэрэгжүүлэх хугацаа \ он\ 2016-2020

Нийт төсв \сая төг\ 24,0

Үүнд : Орон нутгаас 8,0

Улсын төсвөөс 10,0

Хандив хөрөнгө оруулагчдаас

6,0

төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 127

Төслийн дугаар, нэр 4.1.1.1. Хунзатын талд 200 га-д мод тариалж,

элсний нүүдлийг сааруулах

199

Төслийн тодорхойлолт 3-р багийн Хунзат орчмын хадлан, тариалангийн талбайн 30 хувь нь элсний нүүдэлд өртөж ургамлан бүрхэвч устаж байна. Хунзатын сувгийн дагуу 48 га талбайд ойн зурвас байгуулан элсний нүүдлийг сааруулах ажил хийгдэж байгаа боловч үр дүнд хүрэхгүй байна. Энэ орчимд 200 га талбайд бургас, улиас, чацаргана тариалан ойжуулж торон хашаа татаж хамгаалан элсний нүүдлийг багасгана.

Хүлээгдэж буй үр дүн Хадлан тариалангийн талбайн элсний нүүдэл багасна. Ургамлан нөмрөг сэргэж хадлангийн хэмжээ нэмэгдэнэ.Чацарганы ургац нэмэгдэж иргэдэд эдийн засгийн үр ашгаа өгч эхэлнэ.

Шалгуур үзүүлэлт 200мх10км=200 га талбайд мод тарьж элсний нүүдлээс хамгаалсан байна.

Хэрэгжүүлэгч Монгол Улсын Засгийн газар, аймгийн БОГ, Төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Монгол Улсын Засгийн газрын “Ногоон хэрэм” үндэсний хөтөлбөрт хамрагдан, 48 га талбайд бургас,улиас, чацаргана тарьсан. Чацарганы мод үр жимсээ өгч эхэлсэн. Сувгийн усны урсацыг сайжруулахаар Бургас толгойн барилгын услалтын системын зураг төсөл хийгдэж байгаа.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгаль цаг агаарын эрс тэс уур амьсгалд таримал мод бутлаг ургамал дасан зохицож ургах чадвар багасах. Хур бороо бага орсноор Байдраг голын усны түвшин багасахад сувгийн ус тасрах магадлалтай.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 1000.0

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс 900.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10,0

Төслийн танилцуулга – 128 Төслийн нэр,код 4.1.1.2. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн

талбайд 20 га-д мод тарих

Төслийн тодорхойлолт Салхи шороон шуургатай өдрийн тоо нэмэгдэж, хур тунадас багассанаар тариалангийн талбайн үржил шимт хэсэг салхи шороонд хийсч элсний нүүдэлд дарагдаж байна. Бор толгой, Бургас, Хотын буланд тариалангийн 20 га талбайг салхи, шуурга, элсний нүүдлээс хамгаалж, бургас, улиас, хайлаас, чацаргана тариалж торон хашаа татаж хамгаална.

Хүлээгдэж буй үр дүн Тариалангийн талбайн элсний нүүдэл багасна. Чацарганы ургац нэмэгдэж иргэдэд эдийн засгийн үр ашгаа өгч эхэлнэ.Ногоон байгууламж нэмэгдэнэ.

200

Шалгуур үзүүлэлт 20 га талбайд мод тарьж тариалангийн талбайг хамгаалсан байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Аж ахуйн нэгж байгууллагууд, Газар тариалан эрхлэгчид, Төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, Газар тариалан эрхлэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Сувгийн усалгаатай талбайтай.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгаль цаг агаарын эрс тэс уур амьсгалд таримал мод бутлаг ургамал дасан зохицож ургах чадвар бага. Хур бороо бага орсоноор Байдраг голын усны түвшин багасахад сувгийн ус тасрах магадлалтай.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 100,0

Үүнээс Орон нутаг 20,0

Улсын төсвөөс 20,0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

30,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 30,0

Төслийн танилцуулга – 129 Төслийн нэр,код 4.1.1.3. Сумын төвд ногоон байгууламжийг 1,5 га-

аар нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Төв суурин газрын хөрс, агаарын бохирдол жил ирэх дутам нэмэгдэж хүний эрүүл, цэвэр орчинд амьдрах эрх зөрчигдөж байна. Сумын төвийн хөрс, агаарын бохирдолыг багасгах, суурин газрын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлсэнээр аж ахуйн нэгж байгууллагын гадаад өнгө үзэмж сайжирна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Мод тарьсанаар суурин газрын агаар, хөрсний бохирдол багасаж, ногоон байгууламж нэмэгдэн, гадаад үзэмж сайжирна.

Шалгуур үзүүлэлт Сумын төвийн ногоон байгууламж нэмэгдсэн байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, Аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэд

Ашиг хүртэгчид Нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх хашаажуулсан талбайтай.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгаль цаг агаарын эрс тэс уур амьсгалд таримал мод бутлаг ургамал дасан зохицож ургах чадвар бага. Усалгааны нэгдсэн систем байхгүй, зөөврийн усалгаатай.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 7,50

Үүнээс Орон нутаг 2,50

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

2,50

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

2,50

201

Төслийн танилцуулга – 130 Төслийн нэр,код 4.1.2.1. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох

сургалт сурталчилгааг хийж, байгаль хамгаалах бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлэх

Төслийн тодорхойлолт Иргэдийн экологийн боловсрол дутмаг, бүлэг нөхөрлөл, клубын тоо цөөн учираас, иргэд байгаль орчинтой зүй бусаар харьцаж байна. Бүх нийтэд экологийн боловсрол олгох зорилгоор байгаль хамгаалах уламжилалт арга болон хуулиудыг сурталчилан, иргэдийн хүрээлэн буй орчноо хамгаалах идэвхи оролцоог дэмжин, бүлэг нөхөрлөл, клубын тоог нэмэгдүүлнэ.

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэдийн экологийн боловсрол дээшлэж, байгаль орчин хамгаалагдана.

Шалгуур үзүүлэлт Сургалт сурталчилгаа тогтмолжиж, байгаль хамгаалах бүлэг, нөхөрлөл, клубын тоо 50 хүрсэн байна.

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, аймгийн БОГ

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Байгаль орчныг хамгаалах хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн. Сургалт сурталчилгаа явуулах экологи, мэдээлэлийн төвтэй.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгаль орчныг хамгаалахад иргэдийн идэвхи оролцоо сул.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2018

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 5,0

Үүнээс Орон нутаг 3,0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

1,0

Төсөл 1,0

202

хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 51 Төслийн нэр,код 4.1.2.3. Шивээн нуруу, Тайн нуруу, Хотын булан,

Дэлгэрийн эх зэрэг 12 дурсгалт газруудын хөшөө дурсгалд хайс хийж хамгаалалтыг сайжруулах

Төслийн тодорхойлолт Сүүлийн жилүүдэд иргэд зарим түүхийн үл хөдлөх дурсгалыг эвдэж, тонох зэрэг зохисгүй үйл ажиллагаа явуулаж байна. Түүхэн дурсгалт Тайн нуруу, Шивээн нуруу, Хотын булан, Дэлгэрийн эх зэрэг газрын хөшөө, хүн чулууны дурсгалыг хайсжуулан хамгаалсанаар хойч үедээ бүрэн бүтнээр нь өвлүүлэн үлдээх боломжтой болно.

Хүлээгдэж буй үр дүн Түүхийн үл хөдлөх дурсгал хамгаалагдана.

Шалгуур үзүүлэлт 12 газрын түүхэн дурсгалыг хайсжуулан хамгаалсан байна.

Хэрэгжүүлэгч ССАЖЯ, аймгийн ССАЖГ, сумын соѐлын төв, ЗДТГ

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нутгийн иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Түүхийн үл хөдлөх дурсгал хөндөгдөөгүй бүрэн бүтэн байгаа. Судалгаа шинжилгээний ажил хийгдэж, 3-7-р зууны үед хамрагдах түүхэн дурсгал болох нь тогтоогдсон.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Түүхийн үл хөдлөх дурсгал болон хайс хамгаалалт нь тоногдох, мал, амьтаны хөдөлгөөнөөр сүйтгэгдэх магадлалтай.

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 24,0

Үүнээс Орон нутаг 6,0

Улсын төсвөөс 10,0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

3,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

5,0

Төслийн танилцуулга – 52 Төслийн нэр,код 4.1.2.4. Задгай, Мөсөн, Шийрийн шанд, Ангархай,

Цагаан хад, Шанд зэрэг газрын булгуудын эхийг хайсжуулан хамгаалах

Төслийн тодорхойлолт Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний буруутай үйл ажиллагааны улмаас булаг шанд болон гадаргын ус ховордож, ширгэж байна. Сүүлийн жилүүдэд Үнэгт, Ээжийн булаг зэрэг газруудыг хамгаалсанаар ундны усны эх үүсвэр сайжирч байна. Дээрх 12 булгийн эхийг хашиж хамгаалсанаар хүн, малын ундны усан хангамж сайжирна.

Хүлээгдэж буй үр дүн Булаг шанд ширгэж үгүй болхоос хамгаална.

Шалгуур үзүүлэлт 12 булгийн эхийг хашиж хамгаалан, усан хангамжийг сайжруулна.

203

Хэрэгжүүлэгч БОНХЯ, аймгийн БОГ, ЗДТГ, Төсөл хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Булгууд гадаргын усны нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Байгаль цаг уурын өөрчлөлтөөс болж усны түвшин багасах

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 22,0

Үүнээс Орон нутаг 5,0

Улсын төсвөөс 10,0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

2,0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

5,0

Төслийн танилцуулга – 53 Төслийн нэр,код 4.1.2.5. Бичил уурхайчдын эвдсэн Буйлсан, Хөх

хайрхан, Шүүгдэг, Сүүдэртийн булан зэрэг газруудын 120 га талбайд стандартын дагуу нөхөн сэргээлт хийх

Төслийн тодорхойлолт Нөхөн сэргээлт хийгдээгүй талбайд мал бүхий иргэд бэлчээр, ус орчны доройтолд орж, эрүүл аюулгүй амьдрах нөхцөл алдагдсан

Хүлээгдэж буй үр дүн Иргэдийн эрүүл аюулгүй амьдрах нөхцөл бүрдэж бэлчээр ус цэгтэй талбай нөхөн сэргээгдэнэ.

Шалгуур үзүүлэлт Нөхөн сэргээлт нийснээр

Хэрэгжүүлэгч ХХК, ЗДТГ,ИТХ, аймгийн БО газар

Ашиг хүртэгчид Иргэд малчид

Угтвар боломж нөхцлүүд Аймгийн нөхөн сэргээгдэх талбайн тооллогод хамрагдсан

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Нөхөн сэргээлтийг стандартын дагуу хийгүй байх

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2014-2016

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 1200.0

Үүнээс Орон нутаг 20.0

Улсын төсвөөс 200.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

50.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

930.0

Төслийн танилцуулга – 54 Төслийн нэр,код 4.1.2.6. Түүгээмэл тархацтай ашигт малтмал, элс,

хайрга, шавар, шороон будгыг ашиглах

Төслийн тодорхойлолт Барилгын материалыг ашиглснаар жижиг дунд үйлдвэр нөхцөл бүрдэх орон нутаг, иргэд санхүүгийн эх үүсвэртэй болно

Хүлээгдэж буй үр дүн Орон нутагт ЖДҮ, хөгжих боломж бүрдэнэ

204

Шалгуур үзүүлэлт Стандартын шаардлага хангасан барилгын түүхий эдтэй болсноор

Хэрэгжүүлэгч ЗДТГ, ИТХ, ХО,

Ашиг хүртэгчид Иргэд, орон нутаг

Угтвар боломж нөхцлүүд Хотын булан, Боом, ХАвчигт барилгын элс шаврын нөөцтэй

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Нөөц хомсдох

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 20.0

Үүнээс Орон нутаг 5.0

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс 15.0

Төслийн танилцуулга – 57 Төслийн нэр, код 4.1.3.1. Хогийг ландфилийн аргаар дарж устгаж,

хогийн цэгийг тохижуулан хог хаягдлын менежментийг боловсронгуй болгох

Төслийн тодорхойлолт Хогийн цэгт хог хаягдлыг эмх замбараагүй асгаж талбайн хэмжээг томсгож байгааг таслан зогсоох, хог хаягдлыг ангилан ялгаж худалдах, дахин боловсруулах үйлдвэр байгуулан өрхийн орлого нэмэгдүүлэх зэргээр орчны бохирдлыг багасгаснаар иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөл бүрдэнэ

Хүлээгдэж буй үр дүн Хог хаягдлыг ил задгай асгаснаар байгаль орчин бохирдож хүн, малын өвчин гарах магадлал өндөр

Шалгуур үзүүлэлт Ландфилийн аргаар устгах аргыг зөв хэрэглэсэн байх

Хэрэгжүүлэгч БОГазар, ЭМЯ, ААНБ, Хандивлагч, Нөхөрлөл

Ашиг хүртэгчид Төсөл хэрэгжүүлэгч, нийт иргэд

Угтвар боломж нөхцлүүд Хог хаягдал тээвэрлэх унаатай болсон. Хогийн цэгийг багасгаж хашаажуулсан.

Эрсдэлтэй хүчин зүйл Заавар журмын дагуу баримтлаагүйгээс хүн малын халдварт өвчин гарах магадлал өндөр

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он ) 2013-2023

Нийт төсөв ( сая төгрөг ) 100.0

Үүнээс Орон нутаг 50.0

Улсын төсвөөс 30.0

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

10.0

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

10.0

Төслийн танилцуулга – 57

205

Төслийн нэр, код 4.1.3.2. Сумын төвийн айл өрхийг түлш бага хэрэглэдэг, утаагүй зуухаар хангах

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс

Төслийн танилцуулга – 57 Төслийн нэр, код 4.1.4.1. Ус цаг уур орчны шинжилгээний харуулыг

станц болгон өргөтгөх

Төслийн тодорхойлолт

Хүлээгдэж буй үр дүн

Шалгуур үзүүлэлт

Хэрэгжүүлэгч

Ашиг хүртэгчид

Угтвар боломж нөхцлүүд

Эрсдэлтэй хүчин зүйл

Хэрэгжүүлэх хугацаа ( он )

Нийт төсөв ( сая төгрөг )

Үүнээс Орон нутаг

206

Улсын төсвөөс

Хандив хөрөнгө оруулагчаас

Төсөл хэрэгжүүлэгчээс