us constitution

V CH THCHTHE CONSTITUTION OF THE UNITED STATES OF AMERICA WITH EXPLANATORY NOTES

in php Hp chng quc Hoa K, tc phm ca mt

s nh lnh o v i nht ca M sau Chin tranh ginh c

lp ca cc thuc a, bo v quyn li v cc quyn t do ca

ngi M k t khi c hiu lc vo ngy 21/6/1788. Vn kin ny

cng l ngun cm hng cho nhng ngi yu nc khp mi

ni mong mun xy dng mt Chnh ph cng bng v thng

thi, mc tiu m i biu George Mason ra i vi nhng

nh son tho hin php hp ti i hi Lp hin nm 1787.

i vi cc c gi quan tm n vic nghin cu vn kin

lch s ny v s ph hp vi chnh ph dn ch hin i, n phm

ny cung cp ton vn nguyn bn Hin php, Tuyn ngn Nhn

quyn, v cc iu b sung sa i khc c thng qua u tin.

n phm ny cn c mt bi vit v nhng din bin lch s dn

n vic triu tp i hi Lp hin, bt ng v tha hip gia cc

i biu, v quy trnh thng qua v sa i hin php. Cui cng,

n phm ny cung cp cc ch gii v bn Hin php v 27 iu

b sung sa i.

H

5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

. . . . . . . . . . 49

Mc lcGii thiu

B lut ti cao ca t nc

Nhu cu cn c hin php

i hi lp hin

Ph chun hin php

Tuyn ngn nhn quyn

S pht trin ca hin php

Hin php Hp chng quc Hoa K v ch thch

Cc iu b sung sa i hin php Hoa K v ch thch

Mt quc gia, mt hin php, mt vn mnh

Thng Ngh s Hoa K Daniel Webster, ngy 15/3/1837

7 IN PHP HP CHNG QUC HOA K ra nhng b lut c bn ca quc gia. Hin php thit lp nn hnh thc chnh ph quc gia v xc nh quyn v cc quyn t do ca nhn dn M. Trong cng nu ra cc mc tiu ca chnh ph quc gia v cc bin php t c cc mc tiu . Trc , cc nh lnh o quc gia thnh lp mt lin minh cc bang theo cc iu khon Hp bang. Nhng Quc hi c thnh lp theo Cc iu khon ny thiu quyn lc cc bang hp tc vi nhau gii quyt cc vn ca quc gia.

Sau khi cc bang ginh c lp trong Chin tranh Cch mng (1775-1783), h phi i mt vi tt c nhng vn ca chnh ph thi bnh. Cc bang phi bo v lut php v trt t, thu thu, tr khon n cng ln, v iu tit hot ng thng mi gia cc bang. H cng phi gii quyt vn cc b lc ngi da v m phn vi cc chnh ph khc. Nhng chnh khch hng u nh George Washington v Alexander Hamilton bt u bn n s cn thit phi xy dng mt chnh ph quc gia vng mnh theo mt hin php mi.

Hamilton gip t chc i hi lp hin hp Philadelphia, bang Pennsylvania, nm 1787 sa i cc iu khon Hp bang. Nhng thay vo , a s cc i biu ti i hi quyt nh son tho mt k hoch mi ca chnh ph, tc l Hin php Hp chng quc Hoa K. Hin php khng ch thnh lp nn mt lin hip cc bang m cn lp ra mt chnh ph thc thi quyn lc ca mnh trc tip i vi tt c cng dn. Hin php nh ra cc quyn cho chnh ph quc gia. Ngoi ra, n bo v cc quyn dnh cho cc bang v quyn ca mi c nhn.

Bc tranh ca Benjamin Franklin c v nm 1754 v mt con rn b ct khc ku gi s hp nht gia cc thuc a cng vi ngi Anh ng u vi Php trong chin tranh Php n .

S ku gi s hp nht xut hin sau trong bc ha ra i vo thng 7 nm 1776 vi s minh ha l 13 bn tay biu tng cho tuyn b ca cc thuc a v s c lp khi nc Anh.

8B LUT TI CAO CA T NC

Hin php gm li ni u, 7 iu, v 27 iu b sung sa i. N thit lp nn mt h thng lin bang thng qua vic phn chia quyn lc gia chnh ph quc gia v chnh quyn bang. N cng lp ra mt chnh ph quc gia cn bng thng qua vic phn chia quyn lc gia ba ngnh c lp hnh php, lp php v t php. Ngnh hnh php, tc l Tng thng, thc thi lut php quc gia; ngnh lp php, tc l Quc hi, ra lut quc gia; v ngnh t php, tc l Ta n Ti cao v cc ta n lin bang khc, p dng v vn dng lut khi phn quyt cc tranh chp v php l ti cc ta n lin bang.

Cc quyn lc lin bang c nu

trong Hin php bao gm quyn thu thu, tuyn b chin tranh v iu tit thng mi gia cc bang v vi nc ngoi. Ngoi nhng quyn i din hay quyn hn xc nh ny (nhng quyn c nu trong Hin php), chnh ph quc gia cn c cc quyn ng (nhng quyn c hm mt cch hp l t cc quyn i din). Nhng quyn lc ng ny gip chnh ph i ph vi nhng yu cu thay i ca quc gia. V d, Quc hi khng c quyn c phn b c th no v in tin giy. Nhng quyn c ng trong cc quyn i din v vay mn v c tin.

Trong mt s trng hp, chnh quyn quc gia v chnh quyn bang c nhng quyn trng lp nhau, tc l chnh quyn c hai cp u c th hnh ng. Lut ca chnh quyn quc gia l ti cao trong trng hp c xung t. Nhng quyn m Hin php khng trao cho chnh quyn quc gia hay cm i vi cc bang c gi l quyn dnh ring v thuc v ngi dn hoc cc bang. Quyn ca bang bao gm quyn lm lut v ly d, kt hn, v cc trng cng. Quyn dnh cho ngi dn bao gm quyn s hu ti sn v c xt x bi mt bi thm on.

Ta n Ti cao c quyn lc cui cng trong vn dng Hin php. N c th b qua bt k lut no ca lin bang, bang hay a phng khi a s thm phn cho rng lut xung t vi bt k ni dung no ca Hin php.

John Marshall tng l Ngoi trng M trong thi gian ngn trc khi c b nhim l Chnh n th 4 ca Ta n Ti cao Hoa K. Trong 34 nm lm chnh n, Marshall thit lp nhng quy tc xt x phc thm.

9Nhng ng tin quc gia u tin c pht hnh khi nc M mi ginh c c lp nm 1787. ng tin c 13 vng trn

ni vi nhau v dng ch Chng ta l mt c khc chnh gia. Mt sau ca ng tin l hnh v ng h mt tri v ch Latinh Fugio ngha l thi gian tri.

Bn iu khc miu t ta nh lin bang Thnh ph New York, ni Geogre Washington Tng thng u tin. Nhm chc trn ban cng vo thng 4 nm 1789. Quc hi mi lm vic ti ta nh lin bang trc khi tm thi chuyn n Philadenphia, bang Pennsylvania, v sau chuyn v thnh ph th mi xy dng Washington, D.C. vo nm 1800.

10

NHU CU CN C HIN PHP

Chnh ph mi c thnh lp theo cc iu khon Hp bang khng mnh lnh o quc gia mi. V d, n khng c ngnh hnh php v h thng cc ta n quc gia. N khng th iu tit thng mi gia cc bang hay nh thu cc bang hay ngi dn. N chng qua ch l mt tp hp cc i din ca 13 bang c lp.

Nm 1783, sau Chin tranh Cch mng, c nc M bc vo mt giai on bt n v tnh hnh thng mi v chnh tr. Alexander Hamilton v nhng ngi ng h ng l ra c th c i cht thnh cng trong vic vn ng xy dng mt hin php mi nu nh tnh hnh tt hn. Mt s s gia c l t v nhng kh khn ca nn cng ha non tr bng nhng gam mu qu m m. Nhng r rng l tnh hnh tr nn ti t hn sau nm 1783. Mi bang hnh ng gn nh mt quc gia c lp. Mi bang iu hnh cng vic ca mnh theo li ch ca mnh m

khng quan tm n nhu cu ca nn cng ha. Cc bang lu hnh hng chc ng tin khc nhau, hu ht cc ng tin ny c gi tr rt nh. Cc bang lng ging nh thu hng nhp khu ca nhau. Anh quc t chi ni li cc knh thng mi vn tng gip cc thuc a ny pht trin kinh t rt nhiu. Cc c quan lp php ca bang t chi khng tr nhng khon n trong Chin tranh Cch mng. Nhiu bang thng qua cc b lut gip con n thot khi ngha v tr n.

T hi nht l mt s ngi bt u ngh n vic cm ly v kh mt ln na gii quyt cc vn ca mnh. min Ty bang Massachusett s nm 1786, hng trm nng dn i theo i y Danel Shays ni lon chng chnh quyn bang. Qun i bang cui cng dp c cuc ni lon ca Shays. George Washington v cc nh lnh o khc t hi liu c phi cc thuc a ni lon chng li Anh quc m chng mang li mt kt qu no. H cm thy n lc chm dt nhng rc ri ny v thit lp ha bnh, k cng bng cch lp ra mt chnh ph quc gia mi. Chnh ph mi ny s phi vng mnh c c s tun th trong nc v s tn trng nc ngoi.

i din ca nm bang hp An-napolis, bang Maryland, nm 1786. H xut cc bang c ra cc i biu i hp Philadelphia v xem xt vic sa i cc iu khon Hp bang. i hi nht tr vi xut ny v ngh mi bang chn cc i biu i d i hi Lp hin.

Daniel Shays, bn tri, v Job Shattuck, c th hin trong bc iu khc t b sch Bickerstaff s Boston Almanack nm 1787, dn u nhng ngi nng dn n nn chng cht chng li chnh quyn bang Mas-sachusetts. Cuc bo lon ny gia tng nhu cu c mt chnh quyn trung ng vng mnh hn.

11

Pha trn l hnh mu ca ng tin thi chin tranh M- th c t gi tr. Hin php mi gia tng gi tr cho ng tin v trao quyn iu tit tin t vo tay chnh ph lin bang.

Bn phi, George Washington, Tng T lnh lc qun trong sut thi k Chin tranh Cch mng M, c bu lm tng thng u tin ca Hoa K.

12

I HI LP HIN

i hi d kin khai mc ngy 14/5/1787. Nhng c qu t trong s 55 i biu n Philadelphia vo ngy hm . Cui cng vo ngy 25/5, i hi chnh thc khai mc ti Hi trng c lp. Mi hai bang p li li mi d i hi. Rhode Island t chi c i biu v khng mun chnh ph quc gia can thip vo cng vic ca Rhode Island.

Trong s 55 i biu, 39 ngi k vo Hin php Hoa K ngy 17/9/1787. Mt trong s l John Dickinson t bang Delaware ri i hi nhng nh mt i biu khc l

George Read k h. William Jackson, th k ca i hi, chng kin vic k kt. Cc i biu gm c nhng ngi tng tri v yu nc nht ca nn cng ha mi. George Washington l Ch tch ca i hi. Benjamin Franklin tui 81 tham d vi t cch l i biu ca bang Pennsylvania. Nhn vt xut chng Alexander Hamilton i din cho New York. James Madison ca bang Virginia nhn danh hiu Cha ca Hin php nh nhng bi din vn, cc cuc thng thuyt v nhng n lc tha hip ca ng. Madison pht biu vi cc i biu rng h ang xem xt mt k hoch s quyt nh mi mi vn mnh ca chnh ph cng ha. ng ghi li nhng cuc tranh lun v cc quyt nh ca i biu.

Nhng ngi khc cng lin quan nhiu n vic son tho Hin php l John Dickinson, Gouverner Morris, Edmund Randolph, Roger Sherman, James Wilson v George Wythe. Mor-ris c l l i biu c nh hng nht sau Madison v Washington. ng c giao nhim v tng hp tt c cc ngh quyt v quyt nh ca i hi thnh vn bn hon chnh. Morris thc s l ngi chp bt cho Hin php. Bn gc ca vn kin ny hin lu gi ti Vin Lu tr Quc gia Washington, D.C.

Mt s nhn vt quan trng thi khng tham d i hi. John Adams v Th omas Jeff erson vng mt do i nc

James Madison, ngi sau ny tr thnh Tng thng th 4 ca quc gia, ng vai tr ch cht ti Hi ngh Lp hin, ni ng c phong l Cha ca hin php.

13

ngoi lm mt s nhim v khc ca chnh ph. Samuel Adams v John Jay khng c bang ca mnh c lm i biu. Patrick Henry t chi sau khi c

c v ng chng li vic trao thm quyn cho chnh ph quc gia. Ba thnh vin hng u ca i hi Elbridge Gerry, George Mason v Edmund Randolph t chi khng k vo Hin php v h bt ng vi mt s ni dung trong .

Bi cnh ca hin php. Cc i biu d i hi Lp hin ch yu da vo kinh nghim khi xy dng nn mt chnh ph mi. H nh li nhiu s

L c i on kt, ln u tin xut hin vo mng 2 thng 1 nm 1776, ti Cambridge, bang Massachusetts. , nhng i dn qun tp hp di s lnh o ca Tng George Washington thnh lp lc qun.

trn, bc iu khc g m t Quc hi bang c t chc ti Jamestown, bang Virginia vo nm 1619, trong cc thnh vin h vin, hay nhng ngi dn thnh th, gp g vi thng c v hi ng. Quc hi bang lp nn c quan lp php thuc a u tin ca th gii mi.Bn tri, hnh minh ha t cng kh phiu kho bc nm 1775, trn kt hp nguyn nhn ca s c lp ca nc M vi i hin chng Anh nm 1215.

14

kin quan trng trong qu trnh pht trin ca chnh ph hp hin. Trong c vic cng nhn Magna Carta, vn kin hin php ca Anh vo nm 1215 v cuc hp ca i hi i biu Jamestown nm 1619. Mt s thuc a cng l nhng v d v hnh thc chnh ph hp hin. Cc chnh quyn thuc a tuy cn khim khuyt nhng pht trin hn cc chnh quyn khc cng thi trong vic xy dng quyn t do theo lut.

Khong cng thi gian vi Chin tranh Cch mng, mt s bang M thnh lp chnh ph hp hin. Nm 1777, John Jay ca bang New York gip son tho hin php cho bang mnh. John Adams ca bang Massa-

chusett s gip son tho Hin php Massachusett s nm 1780. Cc i biu d i hi Lp hin Philadelphia s dng nhiu tng v cu ch trong cc hin php ca nhng bang ny v cc bang khc.

Cc i biu cng da vo nhng kinh nghim ca bn thn. V d: Ben-jamin Franklin xut mt k hoch ti i hi Albany nm 1754 thng nht cc thuc a di mt chnh quyn trung ng. Washington nh li nhng kh khn ca ng trong chin tranh khi cn l Tng T lnh, ng phi lm vic vi chnh ph Hp bang yu km. Hu ht tt c cc i biu d i hi tng tham gia qun i hay l cn b qun l trong chnh ph. Cc i biu thng bt ng v chi tit nhng thng nht mun c chnh ph mi mnh lnh o t nc, nhng khng qu mnh e da n nhng quyn t do ca cc bang v ngi dn.

Cc tha hip. Nhim v xy dng mt chnh ph mi khng d hon thnh. S tranh chp gia cc i biu sut ph v i hi nhiu ln. V d, cc i biu t nhng bang ln v ng dn hn bt ng vi nhng i biu cc bang nh v s i din trong c quan lp php quc gia. Cc bang ln hn ng h K hoch Virginia, theo s dn s quyt nh s i din ca mt bang c bu vo c quan lp php. Cc bang nh hn ng h K hoch New Jersey, trong xut tt c cc

Benjamin Frankin, i din bang Pennsylvania ti Hi ngh Lp hin, l nhn t chnh trong vic to nn th gi l i tha hip, lp nn Quc hi gm 2 vin.

15

bang s c s i din ngang bng nhau. Cc i biu bang Connecticut xut mt tha hip gii quyt vn ny. K hoch ca h ngh s i din ngang nhau trong Th ng vin, cng vi s i din tng ng vi s dn trong H vin. xut ny c gi l Th a hip Connecticut hay i tha hip.

Cc tha hip cng gii quyt cc xung t v vn n l. i biu cc bang min Bc mun Quc hi c quyn cm bun bn n l nc ngoi v cui cng bi b ch n l. Hu ht cc i biu min Nam khng mun Quc hi c quyn ny. Mt tha hip quyt nh phi n nm 1808 Quc

Trn cng, chin dch ph chun hin php vo nm 1788, tc phm Massachusetts Centinel m t nhng tr ct i din cho cc bang tin ti vic thng qua hin php. bc tranh ny, bang Bc Carlorina v Rhode Island - 2 ct b nghing - vn cha ph chun. di, bc v m t mt i tic lin bang Thnh ph New York dnh cho nhng ngi diu hnh ng h hin php mi.

16

hi mi c php kim sot bun bn n l nc ngoi. Mt tha hip khc lin quan n vn m s n l nh th no trong vic xc nh s ngh s ca mt bang. N l khng c coi l cng dn, v v vy i hi nht tr

ch tnh ba phn nm s n l lm cn c.

Cc i biu nht tr rng mi bang nn t chc mt i hi c bit bn v b phiu v Hin php. H cng quyt nh rng chng no c chn bang ph chun (chp thun) Hin php, th Hin php s c hiu lc v h c th bt u t chc chnh ph mi ca mnh.

Tp ti liu Ngi lin bang, c pht hnh nm 1788, l i din cho mt trong nhng thnh tu quan trng nht ca M trong vic lp nn thuyt Hin php.

Bc tranh ny xut hin trong n bn nm 1788 ca nin gim ca Bickerstaff s Boston. N th hin hnh nh ca hai nh chnh tr lo thnh George Washington v Benjamin Franklin ang li C xe lin bang c ko bi 13 bang v tin ti vic ph chun Hin php.

17

Cha y ba thng sau khi Hin php c k kt, Delaware tr thnh bang u tin ph chun Hin php vo ngy 7/12/1787. New Hampshire l bang th chn, v Hin php c hiu lc t ngy 21/7/1788. Nhng nhng Nh Sng lp khng th chc chn rng Hin php c chp nhn rng ri cho n khi nhng bang quan trng l New York v Virginia ph chun n. S chng i mnh m c t chc chng li Hin php hnh thnh hai bang ny v cc bang khc. Nhng ngi nh Elbridge Gerry, Patrick Henry, Rich-ard Henry Lee v George Mason ln ting phn i vic ph chun.

Nhng ngi ch trch phn i vic khng a Tuyn ngn Nhn quyn vo Hin php, Tng thng c qu nhiu s c lp, v Th ng vin qu nng v tnh qu tc. H cng cho rng Quc hi c qu nhiu quyn v chnh quyn quc gia c qu nhiu quyn lc. Nhng ngi ng h Hin php th ng h vic ph chun. H c bit n l nhng ngi theo Ch ngha Lin bang. Nhng ngi chng i h c gi l nhng ngi chng li Ch ngha Lin bang. Hai nhm ny khuch trng ng li ca mnh trn bo ch, bng cc cun sch nh, v trong cc cuc tranh lun ti cc hi ngh ph chun. Cc nhm ny pht trin thnh nhng ng phi chnh tr u tin M.

Virginia ph chun Hin php ngy 25/1/1788, v bang New York

vo ngy 26/7. u thng 1/1789, tt c cc bang ngoi tr New York (do khng c c i c tri trc thi hn) ph chun Hin php chn ra cc i c tri bu tng thng trong c quan lp php ca mnh hoc do ngi dn b phiu bu trc tip. Ngy 4/2, cc i c tri chn George Washington l Tng thng u tin ca Hp chng quc Hoa K. Quc hi u tin theo Hin php hp Th nh ph New York ngy 4/3. Washington nhm chc ngy 30/4. Nhng Bc Carolina v Rhode Island ch ph chun Hin php v tham gia vo chnh ph mi khi Quc hi ng b sung Tuyn ngn Nhn quyn.

PH CHUN HIN PHP

Alexander Hamilton, ngi sau ny tr thnh B trng Ngn kh Hoa K, vit 51 trong s 85 bi lun trong tp Ngi lin bang. Nhng bi vit ny bo v bn hin php mi c d tho v ku gi thng qua n.

18

Nhng ngi theo ch ngha Lin bang c l chng bao gi c c s ph chun mt s bang quan trng nu nh h khng cam kt b sung Tuyn ngn Nhn quyn vo Hin php. Hu ht hin php cc bang c thng qua trong thi k Cch mng u c mt tuyn b r rng v quyn ca ngi dn. Hu ht ngi M tin rng khng hin php no c th coi l hon chnh nu khng c mt tuyn b nh th. George Mason ca bang Virginia chu trch nhim son tho Tuyn ngn Nhn quyn u tin v ni ting nht ca M, vi tn gi l Tuyn ngn cc quyn Cng dn bang Virginia nm 1776. ng v Patrick Henry c th ngn cn vic ph chun Hin php Virginia nu nh nhng ngi theo ch ngha Lin bang khng ng vi

nhng yu cu sa i ca h.James Madison lnh o Quc

hi mi xut cc iu b sung sa i. ng xut 15 iu b sung sa i, v Quc hi chp nhn 12 trong s chuyn cho c quan lp php cc bang ph chun theo quy trnh sa i c ra trong iu 5 ca Hin php. n ngy 15/12/1791, cc c quan lp php cn thit ba phn t s bang ph chun 10/12 iu b sung sa i. Mi iu b sung sa i ny c gi l Tuyn ngn Nhn quyn. Mt trong hai bn b bc b l v quy m ca H vin. Sa i ny i thay i s i din t khng qu mt i din cho 30.000 dn sang khng qu mt i din cho 50.000 dn. Sa i b bc b cn li quy nh Quc hi khng th thay i lng ca cc ngh s cho n sau khi t chc bu c cc i din. Sa i ny c ph chun 202 nm sau v tr thnh iu b sung sa i th 27.

Nhng ngi chng li Ch ngha Lin bang chp nhn tht bi khi Hin php c thng qua, v sau h ch trng ginh quyn lc theo nhng quy nh ca Hin php. Nhng hnh ng ca h to nn mt c th cha bao gi thay i trong chnh tr M. Ngi M i khi cm thy bt mn vi chnh sch v hnh ng ca nhng ngi cm quyn. Nhng hu nh khng c ngi M no ln n h thng hin php hay cm thy rng mt i hi Lp hin th hai c l s to nn mt hin php tt hn.

TUYN NGN NHN QUYN

George Mason, tc gi cun Tuyn ngn v cc quyn ca bang Virginia, t chi k vo hin php bi n khng bao gm o lut nhn quyn m bo nhng quyn t do c bn ca mi cng dn.

19

James Madison tuyn b khi xy dng mt h thng m chng ta mong mun s tn ti trong mt thi gian di, chng ta khng nn b qua nhng thay i trong khong thi gian . Hin php c xy dng phc v li ch ca ngi dn, d giu hay ngho, ngi min Bc hay min Nam, nng dn, cng nhn v doanh nhn. Trong sut nhiu nm, Hin php c vn dng p ng nhng nhu cu thay i ca Hp chng quc Hoa K.

Cc i biu d i hi Lp hin tin tng mnh m vo s lnh o ca a s, nhng h mun bo v cc nhm thiu s chng li bt k s bt cng no ca a s. H t c mc ch ny thng qua vic phn chia v cn bng quyn lc ca chnh ph quc gia.

Nhng mc tiu c bn khc ca hin php cn c s tn trng quyn ca c nhn v cc bang, nhn dn cm quyn, s tch ri gia nh th v nh nc, v v th ti cao ca chnh ph quc gia.

Hin php c sa i 27 ln, trong c Tuyn ngn Nhn quyn. Cc iu b sung sa i c th c xut bi hai phn ba thnh vin trong mi vin hay bi mt i hi ton quc do Quc hi triu tp theo yu cu ca cc c quan lp php ca hai phn ba s bang. Mt iu b sung sa i tr thnh b phn ca Hin php sau khi c ph chun hoc bi c quan lp php ca ba phn t s bang hoc bi cc i hi ba phn t s bang. Quc hi quyt nh nn s dng hnh thc ph chun no v thi gian cc bang phi xem xt mi iu b sung sa i. Trong nhiu trng hp, Quc hi chn thi hn by nm xem xt mt iu b sung sa i.

Cc i biu d i hi Lp hin bit rng h khng th son tho lut cho mi kh nng tnh hung. Do , h trao cho Quc hi quyn thng qua tt c cc lut cn thit v hp l thc hin cc quyn lc Hin php trao cho Tng thng, Quc hi, v cc ta n lin bang. Quc hi thng qua lut thnh lp nhng t chc hnh chnh nh Cc Hng khng Lin bang v Cc Bu in. Quc hi cng thng qua lut iu tit thng mi lin bang, qua kim sot nhiu kha cnh ca nn kinh t M.

S PHT TRIN CA HIN PHP

Bn quy hoch chi tit ca Washington D.C. nm 1792, thit k ni y thnh th ca Hoa K.

20

PHN QUYT CA TA N. Th m phn lin bang v bang p dng Hin php trong nhiu v n. Ta n Ti cao c quyn lc cui cng trong vic din t ngha ca Hin php trong bt k trng hp c th no. Ta n c quyn xem xt li v php

l tc l h c th tuyn b mt b lut l bt hp hin. Ta n Ti cao c quyn ny do phn quyt ca Chnh n John Marshall trong v Marbury kin Madison nm 1803. K t , ta n phn quyt hn 100 b lut lin bang v hng trm b lut bang l bt hp hin.

Chn dung Abraham Lincoln trong cuc ni chin; nn ca bc tranh l Tuyn ngn Gii phng nm 1863 trao quyn t do cho nhng n l cc bang khi ang trong cuc ni lon chng li lin minh. Ch n l cui cng c chm dt bi ln sa i hin php th 13 vo nm 1865.

Bc iu khc ca Thomas Clarkson v Lch s ca s tri dy, tin b v thnh tu ca vic bun bn n l chu Phi, tp 1 nm 1808.

21

HNH NG CA TNG THNG. Nhng Tng thng mnh s dng quyn lc ca mnh m rng nhng ngn t n gin trong iu 2 ca Hin php thnh ngun quyn lc mnh m ca tng thng. Nhng Tng thng mnh nh vy c George Wash-ington, Th omas Jeff erson, Andrew Jackson, Abraham Lincoln, Th eodore Roosevelt, Woodrow Wilson, Franklin D.Roosevelt, v George W. Bush. V d, Washington bin Tng thng tr thnh nhn vt hng u trong lnh vc i ngoi. Lincoln s dng nhng quyn trong iu ny gii phng n l ni lon cc bang min Nam trong cuc Ni chin (1861-1865).

Tp qun lm cho Hin php tr nn linh hot v tng thm quyn ca chnh ph quc gia. V d, ni cc ca Tng thng pht trin t nhng ni dung trong iu 2 cho php ngi ng

u yu cu ng gp kin bng vn bn ca cn b ph trch tng b phn iu hnh, v bt k ch no lin quan n nhim v ca tng b phn .

HNH NG CA BANG V NG PHI. Hin php quy nh v mt phng thc chung bu c Tng thng. Hin php khng cp ti cc ng phi chnh tr. Nhng lut ca cc bang v hot ng ca cc ng phi chnh tr lm thay i h thng bu c trong hin php thnh nhng chin dch vn ng v nhng cuc bu c th v din ra ngy nay.

Hin php tip tc pht trin p ng nhng yu cu ca mt x hi ngy cng pht trin thng qua tt c nhng phng thc trn. Nhng tinh thn v ni dung ca Hin php vn nht qun. Con ngi mi th h vn dng cc iu khon ca Hin php gii quyt cc vn ca mnh theo nhng cch c v l hp l i vi h.

Chnh khch ngi Anh William E. Gladstone m t Hin php l tc phm tuyt vi nht tng c sn sinh ra vo mt thi im nht nh bi tr c v v mc ch ca con ngi. Trong mt th gii i thay v tranh u, nhn dn M khng c ti sn no qu gi hn vn kin v i ny. Ton vn Hin php Hp chng quc Hoa K, km theo ch gii c trnh by trong nhng trang tip theo. Sau ton vn l phn gii thch.

Nhng ngi ng h n quyn diu hnh trn i l Pennsylvania th Washington D.C. vo ngy 3/3/1913, mt trong nhng minh chng din ra trong nhiu nm c c quyn bu c cho ph n. Ta Quc hi Hoa K pha sau.

Bc v nm 1940 ca Howard Chandler Christie miu t nhng v khch mi tham d cuc hi ngh Philadelphia vo nm 1789 k bn hin php mi c vit. Nhng ngi ny c gi l Nh lp quc.

Con du ca 13 bang (nhng vng trn) lng vo nhau vi con du ln ca Hp chng quc Hoa K pha trn, bao quanh bc chn dung ca George Washington, trong bc iu khc tng nim ca Amos Doolittle.

23

HIN PHP CA HP CHNG QUC HOA K V CH THCH

Ton vn Hin php Hp chng quc Hoa K sau y phn nh cu ch v cch s dng nguyn bn. Cc du ngoc vung [ ] th hin nhng phn b thay i hoc b thay th bi cc sa i. Cc on thm vo c tiu Ch thch, khng phi l ni dung ca Hin php. Cc on ny gii thch ngha ca mt s cu, hay m t vic p dng thc tin ca mt s on no .

Hp chng quc Hoa K vi mc ch xy dng mt Lin Bang hon ho hn na, thit lp cng l, m bo an ninh trong nc, to dng phng th chung, thc y s thnh vng trong ton khi, gi vng nn t do cho bn thn v con chu chng ta, quyt nh xy dng Hin php ny cho Hp Chng quc Hoa K.

Chng ti, nhn dniu I, Khon 1

NGNH LP PHP

Ton b quyn lc lp php c tha nhn ti y s c trao cho Quc hi Hoa K. Quc hi gm c Th ng vin v H vin.

CH THCH:Ba iu u tin ca Hin php phn chia quyn ca Chnh ph Hoa K gia ba ngnh ring bit: (1) ngnh lp php, i din bi Quc hi; (2) ngnh hnh php, i din bi Tng thng; (3) v ngnh t php, i din bi Ta n Ti cao. S phn chia theo hin php ny, tc l s phn chia quyn lc, l nhm trnh lm cho bt k ngnh no ca chnh ph tr nn qu mnh. Ngoi ra, Hin php thit lp s kim sot v cn bng thng qua vic cung cp cc phng tin mi ngnh c yu cu phi phi hp vi cc ngnh khc nhm thc hin cc chc nng nhim v ca mnh. V d, Tng thng b nhim cc thm phn lin bang nhng Thng vin phi khng nh ph chun h.

Quc hi hai vin hay lng vin l mt trong nhng tha hip quan trng nht ca i hi Lp hin. Cc bang nh ti i hi ng h K hoch New Jersey, theo mi bang s c s i din bng nhau. Cc bang ln ng h K hoch Virginia vi s i din ty theo s dn. Tha hip l mi vin c chn la ra theo mi k hoch.

Li m u

24

iu I, Khon 2

H VIN

(1) H vin s gm c cc thnh vin c 2 nm mt ln c dn chng cc bang bu ra. i c tri mi bang phi c phm cht cn thit nh l phm cht ca i c tri bang c c quan lp php ng o nht.

CH THCH:Thnh vin ca H vin c bu theo nhim k hai nm. Nu mt ngi t cch bu cho c quan c s ng nht ca c quan lp php bang ca mnh, th ngi cng t cch b phiu bu ngh s Quc hi. (Tt c cc bang tr Nebraska u c c quan lp php bang gm hai vin). Vn ai c th b phiu bu cc nh lp php bang l do bang quyt nh v phi theo cc quy nh hn ch ca Hin php v lut lin bang, v d nh o lut v Quyn bu c nm 1965. Cc iu b sung sa i th 15, 19, 24 v 26 cm cc bang t chi hay hn ch quyn b phiu ca cng dn vi l do chng tc, gii tnh, hay khng tr thu; hay tui tc nu ngi t nht l 18 tui.

(2) Nhng ngi c th c bu lm H Ngh s phi t 25 tui tr ln v phi l cng dn ca Hoa K t nht 7 nm v vo thi im c bu phi l c dn bang m ngi c la chn.

CH THCH:Mi bang t quyt nh cc yu cu v c tr hp php, theo cc quy nh hn ch ca Hin php. Hu ht cc H Ngh s khng ch sng trong bang m cn cc qun ni h c chn.

(3) H Ngh s v cc loi thu trc thu s c phn b theo cc bang [m c th tnh gp vo trong Lin bang ty theo s lng tng ng c xc nh bng cch tnh tng s gm nhng ngi t do, k c nhng ngi lm vic theo thi hn v 3/5 s nhng ngi cn li, khng tnh nhng ngi da vn khng np thu]. Cng vic thng k thc s s tin hnh trong vng ba nm sau cuc hp u tin ca Quc hi Hoa K v 10 nm mt ln tin hnh theo lut nh. Mi H Ngh s s i din cho khng qu 30.000 ngi. Nhng mi bang s c t nht mt H Ngh s. V trc khi vic thng k v iu tra dn s c tin hnh, th bang New Hampshire s c quyn bu ba i biu, bang Massachusett s c bu tm i biu, bang Rhodes Island v Providence Plantations c bu mt i biu, bang Connecticut c bu nm i biu, bang New York c bu su i biu, bang New Jersey bn i biu, bang Pennsynvania tm i biu, bang Delaware mt i biu, bang Maryland su i biu, bang Virginia mi i biu, bang Bc Carolina nm i biu, bang Nam Carolina nm i biu v bang Georgia ba i biu.

CH THCH:Tc ng ca on ny b thay i nhiu bi cc iu b sung sa i v nhng iu kin mi. Hin

25

nay n ch quy nh ba iu: (1) s H Ngh s ca mi bang phi da vo s dn bang ; (2) Quc hi phi bit rng dn s Hoa K c iu tra 10 nm mt ln; (3) v mi bang c t nht mt H Ngh s.

Nhng t v khon thu trc thu c ngha l thu bu c. iu b sung sa i th 16 cho Quc hi quyn nh thu ngi dn ty theo thu nhp ca ngi , thay v theo s dn ca bang ni h ang sng.

Khi ni n ba phn nm tt c s nhng ngi khc, nhng ngi khc c ngha l n l. V hin khng cn n l na nn ni dung ny ca on khng cn mang ngha no. Yu cu nn c khng qu mt H Ngh s trn 30.000 dn hin khng c hiu lc thc t na. Nm 1929, Quc hi c nh tng s H Ngh s l 435 v con s ny vn gi nguyn k t .

(4) Khi khuyt gh dn biu bt c mt bang no th chnh quyn s ban hnh lnh bu c b sung vo nhng ch trng .

CH THCH:Nu c mt gh b khuyt trong H vin, thng c bang phi t chc mt cuc bu c c bit b sung v tr ny. Tuy nhin, nu cuc bu c theo k hoch nh k k tip sp c t chc th thng c c th gh ny vn khuyt thay v t chc mt cuc bu c c bit.

(5) H vin s bu ra Ch tch v cc quan chc khc ca Vin v h l nhng ngi duy nht c quyn kt ti cc quan chc.

CH THCH:H vin chn ra mt vin chc lm Ch tch H vin iu khin cc cuc hp. Ring H vin c quyn buc ti mt quan chc lin bang. H vin lun ti 16 quan chc lin bang, trong c hai Tng thng l Andrew Johnson nm 1868 v William Jeff erson Clinton nm 1998. Thng vin s x cc v lun ti ny.

iu I, Khon 3

THNG VIN

(1) Th ng vin Hoa K s gm c hai Th ng Ngh s ca mi bang [do c quan lp php bu ra] vi nhim k 6 nm v mi Th ng Ngh s s c mt phiu biu quyt.

CH THCH:u tin, Hin php quy nh rng c quan lp php mi bang nn chn hai Thng Ngh s ca bang . iu b sung sa i th 17 thay i iu ny bng cch cho php c tri mi bang c chn ra Thng Ngh s ca mnh.

(2) Ngay sau khi Th ng vin c bu ra v nhm hp ln u, cc Th ng Ngh s s c

26

phn chia sao cho ng u thnh ba cp. Th ng Ngh s cp 1 s kt thc nhim k vo cui nm th hai ca nhim k, Th ng Ngh s cp 2 s kt thc nhim k vo cui nm th t, Th ng Ngh s cp 3 s kt thc nhim k vo cui nm th 6, sao cho sau mi hai nm c th bu li mt phn ba Th ng Ngh s. [V khi c ch trng do t chc hoc nguyn nhn no khc trong thi gian ngng hp ca c quan lp php bt c bang no, th chnh quyn c th tm thi b nhim cho n k hp tip ca c quan lp php v khi s b sung vo ch trng].

CH THCH:Cc Thng Ngh s c bu theo nhim k su nm. Hai nm mt ln, mt phn ba s Thng Ngh s c bu li v hai phn ba lu nhim. S sp xp ny lm cho Thng vin tr thnh c quan mang tnh lin tc, khng ging nh H vin khi ton b thnh vin c bu hai nm mt ln. iu b sung sa i th 17 thay i phng thc lp gh khuyt. Thng c chn ra mt Thng Ngh s cho n khi c tri bu ra mt ngi mi.

(3) Nhng ngi c bu lm Th ng Ngh s phi tui 30 tr ln v c 9 nm l cng dn Hoa K, ng thi khi c bu phi l c dn ca bang m ngi c tuyn chn.

CH THCH:Nm 1806, Henry Clay ca bang Kentucky c b nhim lp vo mt gh cha ht nhim k trong Thng vin. ng mi ch 29 tui, tr hn mt vi thng so vi tui ti thiu, nhng khng ai phn i vic b nhim ny. Nm 1793, Albert Gallatin c bu vo Thng vin t bang Pennsylvania. ng b cm nhm chc v cha 9 nm l cng dn Hoa K.

(4) ) Ph Tng thng Hoa K s l Ch tch Th ng vin, nhng khng c quyn b phiu, tr trng hp s phiu ngang nhau khi biu quyt.

CH THCH:Ph Tng thng lm Ch tch Thng vin. ng ny ch b phiu khi t l phiu l ngang bng nhau. Quyn ph v th cn bng ca Ph Tng thng c th rt quan trng. V d nm 1789, Ph Tng thng John Adams b l phiu quyt nh Tng thng c th cch chc cc thnh vin Ni cc m khng cn Thng vin ph chun.

(5) Th ng vin la chn nhng quan chc khc v c Ch tch Lm thi khi Ph Tng thng Hoa K vng mt hoc khi Ph Tng thng m nhn chc v Tng thng Hoa K.

CH THCH:Thng vin bu ra mt quan chc gi l Ch tch Lm thi ch tr cc cuc hp khi Ph Tng thng vng mt.

(6) Th ng vin l ni duy nht c quyn xt x tt c cc v b kt ti. Khi nhm hp xt x, Th ng Ngh s s phi tuyn th hoc th. Trong trng hp xt x Tng thng, Chnh n Ta

27

n Ti cao s ch ta phin ta. Khng mt ai b kt n nu khng c s nht tr ca hai phn ba s Th ng Ngh s c mt.

CH THCH:iu khon ny quy nh Chnh n, ch khng phi l Ph Tng thng, s ng u Thng vin khi Tng thng b xt x c l xut pht t thc t l vic Thng vin kt ti Tng thng s lm cho Ph Tng thng tr thnh Tng thng thay th. Cm t tuyn th hay xc nhn c ngha l cc Thng Ngh s phi tuyn th khi x cc v lun ti, cng nh cc thnh vin ban hi thm trong phin ta bnh thng.

(7) Mc n p dng trong nhng v buc ti ny khng vt qu s cch chc v tc quyn ca b co ang m nhn mt chc tc danh d, c li tc hoc c li lc trong chnh quyn Hp chng quc Hoa K, tuy vy h vn c th b truy t, xt x, kt n v trng pht theo lut nh.

CH THCH:Nu mt ngi b lun ti l c ti tht, ngi c th b cch chc v cm khng c gi cc chc v lin bang na. Thng vin khng th p t bt k hnh pht no khc, nhng ngi cng c th b x trong cc phin ta bnh thng.Thng vin kt ti by ngi, tt c h u l thm phn. Tt c nhng ngi ny b cch chc, nhng ch c hai trong s ny khng c gi bt k chc v lin bang no.

iu I, Khon 4

T CHC CA QUC HI

(1) Th i gian, a im v cch thc tin hnh bu c Th ng Ngh s v H Ngh s s do c quan lp php ca mi bang qui nh. Nhng vo bt c thi im no Quc hi cng c th da theo lut t ra hoc thay i cc qui nh , [ch tr qui nh v a im bu Th ng Ngh s].

CH THCH:Chng no cc c quan lp php bang cn bu ra Thng Ngh s th cc c quan ny s khng cho Quc hi quyt nh ni bu c. iu ny chng khc g l cho Quc hi quyn ra lnh cho tng bang phi t th ph u. Nhng t Ngh s ch tr qui nh v a im bu thng ngh s b loi b bi iu b sung sa i th 17.

(2) Quc hi s hp t nht mi nm mt ln [v phin hp ny s vo ngy th hai u tin ca thng 12], tr trng hp Quc hi c quyt nh khc bng mt o lut.

28

CH THCH: chu u, cc v vua c th ngn khng cho Quc hi hp, i khi trong nhiu nm lin, n gin bng cch khng triu tp h li. y l l do Hin php yu cu Quc hi Hoa K phi hp t nht mt ln mi nm. iu b sung sa i th 20 thay i ngy khai mc phin hp sang ngy 3 thng 1, tr khi Quc hi nh ra mt ngy khc theo lut.

iu I, Khon 5

(1) Mi Vin s c thm quyn v cuc bu c thnh vin ca vin mnh, v kt qu ca cuc bu c v v t cch trng c ca cc ngh s. thc hin cng vic ny i hi phi c a s cc ngh s ca Vin tham gia, nhng vi mt s lng cc ngh s t hn th Vin c th hon hp v c th c trao quyn buc cc thnh vin vng mt phi tham gia bng cc phng thc v hnh pht do mi Vin t quy nh.

CH THCH:Mi Vin xc nh cc thnh vin ca mnh c t cch theo Hin php quy nh v c c bu ra theo ng cch hay khng. Khi xem xt t cch ca thnh vin, mi Vin c th ch xem xt tui tc, t cch cng dn v cc yu cu v ni c tr c nu trong Hin php. Tuy nhin khi xem xt ngh sa thi mt thnh vin, mi Vin trong Quc hi c th cn nhc cc vn khc c lin quan n kh nng lm ngh s ca thnh vin . Cc cuc tho lun v tranh lun c th din ra d khng c s i biu cn thit, min l c s i biu cn thit b phiu cui cng.

(2) Mi Vin c th t mnh ban hnh quy ch v trnh t, th tc hot ng ca Vin mnh, thi hnh k lut nhng thnh vin c hnh vi sai phm v khai tr thnh vin vi phm vi s ng ca hai phn ba s thnh vin.

CH THCH:Mi Vin ra quy nh ring ca mnh. V d, H vin ra gii hn cht ch v thi gian tranh lun y nhanh cng vic. Hn ch tranh lun Thng vin th kh hn nhiu. Theo quy nh ca Thng vin, mt Thng Ngh s c th pht biu bao lu ty tr khi Thng vin b phiu kt thc, tc l kin ngh chm dt tranh lun. i vi hu ht cc vn , vic kt thc tranh lun cn c phiu thun ca 60 Thng Ngh s, hay ba phn nm tng s Thng Ngh s. Mi Vin c th cch chc mt thnh vin ca mnh vi hai phn ba s phiu thun.

(3) Mi Vin n hnh mt t cng bo xut bn nh k cng b v cng vic ang thc hin, ngoi tr nhng vic m Vin cho l cn phi gi b mt. Nhng phiu thun v phiu chng ca cc thnh vin thuc hai Vin v mi vn s c cng b trn cng bo khi c yu cu ca mt phn nm cc thnh vin c mt.

CH THCH:Bin bn ca H vin v Thng vin c xut bn cui mi k hp Quc hi. Trong c tt c cc d lut v ngh quyt c xem xt trong k hp, cng nh v mi cuc b phiu. Tt c cc thng ip

29

ca Tng thng gi Quc hi cng c a vo y.

iu quan trng hn l H s Quc hi c xut bn hng ngy v ng ti nguyn vn cc cuc tranh lun.

(4) Trong thi gian kha hp ca Quc hi, nu khng c s ng ca Vin kia, th khng mt Vin no c th ngh hp qu ba ngy hoc chuyn sang a im khc vi a im m hai Vin quyt nh.

iu I, Khon 6

(1) Cc Th ng Ngh s v H Ngh s c nhn mt khon tr cp cho cng vic ca mnh theo lut nh v c Ngn kh ca Hp chng quc thanh ton. Trong mi trng hp, tr khi c ti phn quc, trng ti v ti vi phm nn an ninh, h c hng c quyn khng b bt giam trong thi gian tham d kha hp ca Vin, trong khi ti cuc hp v tr v nh t cuc hp. Cc ngh s cng khng b truy vn nhng ni khc v nhng li pht biu v tranh lun ca mnh trong c hai Vin. Cc ngh s cng khng b truy vn nhng ni khc v nhng li pht biu v tranh lun ca mnh trong c hai Vin.

CH THCH:c quyn min tr (khng b bt gi) khi i hp Quc hi nay hu nh khng cn ngha g. Thnh vin Quc hi, cng nh bt k ai khc, c th b bt gi khi vi phm lut php. H c th b xt x, kt ti v i t.

S min tr ca quc hi i vi cc co buc bi nh v vu khng vn rt quan trng. Bi nh l mt tuyn b bng vn bn sai s tht nhm ph hoi thanh danh ca mt ngi. Vu khng l mt pht ngn cng nhm mc ch nh vy. Min tr theo iu khon pht ngn v tranh lun c ngha l thnh vin Quc hi c th ni bt c g theo mnh v cng vic ca quc hi m khng s b kin. Quyn min tr ny m rng ra bt c li pht ngn no ca thnh vin trong cc cuc tranh lun, trong bo co chnh thc hay khi ang b phiu.

(2) Trong thi gian ang lm Th ng Ngh s hoc H Ngh s, khng mt ai s c b nhim vo mt v tr dn s trong chnh quyn Hoa K nu v tr c to ra, hoc lng ca v tr c tng ln trong khong thi gian ngi ny lm trong Quc hi. V khng mt ai c tr thnh ngh s nu ang m nhim mt chc v dn s trong chnh quyn Hoa K.

CH THCH:Nhng iu khon ny ngn khng cho cc thnh vin Quc hi to ra cc cng vic m c th h s c b nhim sau ny, hay khi ang phc v trong Quc hi th khng c tng lng ca nhng cng vic m h hy vng s m nhn trong tng lai, v khng c gi chc v khc trong cc ngnh khc ca Chnh ph.

30

Nm 1909, Thng Ngh s Philander C. Knox rt khi Thng vin tr thnh Ngoi trng. Nhng v lng ca v tr Ngoi trng c tng trong thi gian Knox cn lm Thng Ngh s nn ng Knox c th m nhn chc v mi, Quc hi rt li quyt nh tng lng ngoi trng trong thi gian ng Knox cn gi chc v ny.

iu I, Khon 7

(1) Tt c d lut c tc ng gia tng ngun thu Nh nc phi do H vin xut, nhng Th ng vin c quyn xut b sung hoc chp thun nhng iu sa i vi cc d lut ny tng t nh i vi nhng d n lut khc.

CH THCH:Cc d lut thu phi xut pht t H vin. Truyn thng lut thu xut pht t H vin ca c quan lp php c t nc Anh. nc Anh, H vin phn nh chnh xc hn mong mun ca ngi dn v ngi dn bu ra cc thnh vin. Ngi dn khng bu ra cc Thng Ngh s. M, k t khi thng qua iu b sung sa i th 17 ca Hin php, quy nh ny khng cn ngha v ngi dn bu ra c Thng Ngh s v H Ngh s. Ngoi ra, Thng vin c th sa i mt d lut thu n mc thc ra l h vit li ton b.

(2) Mi d lut c thng qua ti H vin v Th ng vin u phi trnh ln Tng thng Hoa K trc khi tr thnh lut. Nu tn thnh, Tng thng s k nhn, nu khng Tng thng s tr li Vin xut d lut cng vi kin khng tn thnh. Vin ny s thng bo rng ri kin khng tn thnh trong ni san v tin hnh xem xt li d lut. Nu sau khi xem xt li v hai phn ba thnh vin ca Vin ng thng qua d lut, th n s c gi cho Vin kia, km theo kin khng tn thnh. Vin th hai cng tin hnh xem xt. Nu c hai phn ba thnh vin ca Vin ph chun, th n s tr thnh lut. Nhng trong cc trng hp ny, phiu bu ca cc ngh s ca c hai Vin u phi ghi r tn v kin tn thnh hay khng tn thnh. Tn ca nhng ngi tn thnh v khng tn thnh d lut s c a vo ni san ca mi Vin. Nhng d lut m Tng thng khng gi tr li trong vng 10 ngy (khng k ch nht) sau khi trnh ln s tr thnh lut, coi nh Tng thng k ph chun, tr trng hp Quc hi ang khng nhm hp nn Tng thng khng th gi tr li cho Quc hi c v trong trng hp th d lut s khng tr thnh lut.

CH THCH:Mt d lut do Quc hi thng qua s c trnh ln cho Tng thng k. Nu Tng thng khng ng vi d lut, ng c 10 ngy khng k ch nht tr li Vin trnh km theo vn bn phn i. Hnh ng ny gi l ph quyt. Quc hi c th thng qua mt iu lut bt chp Tng thng ph quyt vi t l phiu bu l hai phn ba s thnh vin c mt mi vin. Tng thng cng c th cho mt d lut thnh lut m khng cn k sau 10 ngy. Nhng mt d lut trnh ln Tng thng trong 10 ngy cui ca mt k hp Quc hi khng th tr thnh lut tr khi n c k. Nu mt d lut b Tng thng phn i c chuyn n Tng thng gn cui k hp, d lut n gin c th

32

(7) Th it lp cc bu in v mng li bu in;

CH THCH:Phn ny, c gi l iu khon thng mi, quy nh mt s quyn hn cao nht ca Quc hi. Ta n Ti cao gii thch thng mi khng ch l bun bn m cn l tt c cc dng hot ng to ra li nhun khc. Ta n Ti cao quy nh rng thng mi gia cc bang thng mi lin bang khng ch l cc giao dch qua ranh gii gia cc bang m cn l bt c hot ng no nh hng n thng mi ca hn mt bang. Quyn qun l thng mi l quyn khuyn khch, xc tin, cm hoc hn ch thng mi. Do vy, Quc hi c th thng qua cc iu lut v cung cp chi ph nng cp ng thy, quy nh cc bin php an ton ng khng v cm vn chuyn gia cc bang mt s hng ha nht nh. Quc hi c th quy nh vic i li ca ngi dn, s di chuyn ca tu ha, dng chuyn dch ca c phiu v tri phiu v tn hiu truyn hnh cng nh Internet. Quc hi quy nh vic chy trn khi cnh st bang hay a phng qua cc ng ranh gii bang s dng thng mi lin bang cho cc hnh vi phm ti khc nhau l ti phm lin bang. Quc hi cng cm nhng ngi vn hnh cc phng tin lin bang hay phc v cc hnh khch lin bang i x bt cng vi khch hng do chng tc, gii tnh, dn tc, tui gi hay s tn tt ca h.

(8) Th it lp quy tc v vic nhp quc tch v lut thng nht trong ton lnh th Hoa K v cc vn ph sn.

(9) Quyt nh vic c v in tin, qui nh gi tr ca ng tin trong nc v ng tin nc ngoi, xc nh tiu chun o lng.

CH THCH:T phn ny, cng vi phn cho php Quc hi qun l thng mi v vay tin, Quc hi c quyn thnh lp cc ngn hng quc gia v thit lp H thng D tr Lin bang.

(10) Tr liu ra cc hnh pht i vi nhng v lm gi tri phiu v ng tin ang lu hnh Hoa K.

CH THCH:Cng tri l tri phiu chnh ph.

(11) Th it lp cc trm bu in v mng li bu in.

(12) Th c y s tin b ca khoa hc v cc ngh thut hu ch bng cch m bo quyn s hu ca cc tc gi v nh pht minh i vi cc tc phm v pht minh trong thi gian hn nh.

CH THCH:Sch, m nhc, tranh nh, bng video, a video k thut s (DVD), v phim c th c bn quyn theo lut ny.

33

(13) Th it lp cc ta n di quyn ca Ta n ti cao.

CH THCH:Cc ta n lin bang di Ta n Ti cao bao gm cc ta n cp ht ca Hoa K v cc ta phc thm Hoa K.

(14) Xc nh v trng pht cc ti cp bin v trng ti xy ra trn bin v nhng vi phm lut php quc t.

CH THCH:Quc hi, ch khng phi l cc bang, c quyn xt x cc ti phm phm ti ti cc vng bin.

(15) Tuyn chin, ban b vn bn trao quyn cho cc tu t nhn c php tn cng cc tu nc ngoi v son tho nhng lut lin quan ti s chim ot ti sn trn b v trn bin.

CH THCH:Ch c Quc hi mi c th tuyn b chin tranh. Tuy nhin, Tng thng, vi t cch l Tng T lnh qun i, c th a Hoa K vo chin tranh m khng cn c tuyn b chin tranh chnh thc t Quc hi. Cc cuc chin khng c tuyn b l Chin tranh Triu Tin (1950-1953), Chin tranh Vit Nam (1957-1975) v cc cuc chin tranh Vng Vnh (1991, 2003).

Giy php chn bt v nh tr l cc ti liu cho php cc tu t nhn c th tn cng tu ch. Nhng giy t ny hin nay khng cn c ban hnh na.

(16) Nui dng v cung cp cho qun i, nhng vic chi tiu khon kinh ph ny ch trong thi hn khng qu hai nm.

(17) Th it lp v duy tr qun chng hi qun.

(18) Quy nh cc lut l v cc qui ch v lc lng lc qun v hi qun.

(19) Tr liu vic triu tp dn qun ca cc tiu bang nhm thc thi lut php ca Lin bang, trn p cc cuc phin lon v y li xm lng.

CH THCH:Quc hi trao cho Tng thng quyn quyt nh lc no th coi l c s xm chim hay khi ngha (ni lon) ca mt bang. Lc , Tng thng c th ku gi lc lng dn qun ca bang, nay l Lc lng Phng v Quc gia, cng nh cc lc lng v trang thng trc khc.

(20) Tr liu vic t chc, v trang v duy tr k lut cc lc lng dn qun ca cc bang, v tr liu vic lnh o cc lc lng ny khi c huy ng vo lc lng lin bang Hoa K, trong khi

34

vn dnh cho cc tiu bang quyn b nhim c th cc s quan v quyn hun luyn lc lng d b ca mi bang theo k lut m quc hi quy nh.

CH THCH:Chnh ph lin bang h tr cc bang duy tr dn qun, cn c coi l Lc lng Phng v Quc gia. Cho n nm 1916, cc bang vn c quyn kim sot hon ton lc lng dn qun ca mnh.Nm , o lut Quc phng ra i quy nh v ti chnh cho Lc lng Phng v cc bang v bit phi cc lc lng ny tham gia vo qun i quc gia trong nhng hon cnh nht nh.

(21) Th c thi c lp quyn lp php trong mi trng hp i vi nhng khu vc (c din tch khng qu 10 dm vung) m cc tiu bang tha thun nhng li cho Chnh ph Lin bang v sau khi c Quc hi Lin bang chp thun, khu vc ny s tr thnh a im ca Chnh ph Lin bang. Quc hi cng thc thi quyn lc lin bang ti tt c nhng a im c Chnh ph Lin bang mua li vi s tha thun ca c quan lp php tiu bang xy dng cc thnh tr, kho v kh, xng ch to v kh, kho cng v cc c s cn thit khc.

CH THCH:Phn ny quy nh Quc hi l c quan lp php khng ch cho Qun Columbia, m cn cho cc khu vc thuc s hu lin bang ni ta lc cc thnh tr, cn c hi qun, kho v kh v cc cng trnh hoc cc ta nh lin bang khc.

(22) Xy dng mi iu lut cn thit v ph hp thc thi nhng quyn lc ni trn, cng nh tt c nhng quyn lc khc c Hin php ny trao cho Chnh ph Hoa K, hoc cho bt c mt c quan v quan chc no ca chnh ph.

CH THCH:Phn ny, chnh l iu khon cn thit v ph hp ni ting, cho php Quc hi gii quyt nhiu vn khng c nu c th trong Hin php ny. S linh hot ny gii thch v sao Hin php ny l mt trong nhng hin php thnh vn lu i nht v v sao n cn t s sa i chnh thc nh vy.

iu I, Khon 9

CC QUYN M QUC HI KHNG C PHP

(1) Vic nhp c hoc nhp khu ca nhng ngi hin ang sng bt c bang no s c cn nhc chp nhn, s khng b Quc hi cm on trc nm 1808, nhng c th nh thu cho mi ngi nhp c, khng qu 10 la mt ngi.

35

CH THCH:on ny lin quan n vic bun bn n l. Nhng ngi bun bn n l, cng nh mt vi ch n, mun chc chn rng Quc hi khng th ngn cn bt k ai em n l chu Phi vo t nc trc nm 1808. Nm 1808, Quc hi cm vic nhp khu n l.

(2) c quyn c xt x cng minh trc khi b giam gi khng b tc ot, tr trng hp c phin lon v xm lc v do yu cu nhm m bo an ninh chung.

CH THCH:Lnh v nh quyn giam gi l lnh ca ta n yu cu cc nh chc trch ang tm gi mt ngi no phi a ngi ra xt x ti ta. Cc nh chc trch phi gii thch cho quan ta v sao ngi kia li b giam gi. Nu h gii thch khng tha ng th quan ta c th yu cu phng thch ngi b giam gi.

(3) Khng mt o lut no gy tn hi ti quyn t do ca ngi dn v khng mt o lut hi t no c th c thng qua.

CH THCH:Lnh tc quyn cng dn v tch thu ti sn khng cn xt x l mt o lut c mt c quan lp php thng qua nhm trng pht mt ngi m khng cn xt x. Lut hi t l lut khin mt hnh ng phm ti tr thnh hp php khi n din ra. Lut ny cng bao gm mt o lut nhm tng hnh pht i vi mt hnh ng phm ti ca qu kh.

(4) Khng t ra cc loi thu thn [hoc cc loi thu trc thu khc], nu khng tng xng vi cuc iu tra dn s k trn trong iu ny.

CH THCH:Thu thn l thu thu qun bnh i vi tt c mi ngi. N cn c gi l thu thn hay thu bu c. Ta n Ti cao cho rng phn ny nghim cm thu thu nhp, tuy nhin iu b sung sa i ln th 16 hy b hiu lc quyt nh ca ta n.

(5) Khng t ra bt k loi thu xut khu no i vi hng ha xut khu t bt c bang no.

CH THCH:Trong cu ny, xut khu c ngha l c gi n cc bang khc hoc ra nc ngoi. Cc bang min Nam lo s rng chnh ph mi s nh thu vo cc hng ha xut khu ca h v khin nn kinh t ca h b thit hi. Cu ny ngn cm loi thu nh vy. Tuy nhin, Quc hi c th ngn cm vic vn chuyn mt s mt hng nht nh cng nh quy nh iu kin vn chuyn cc mt hng.

(6) Khng c t ra bt k s u tin no i vi bn cng ca bt c bang no so vi nhng bang khc trong cc quy ch v thng mi v thu nhp. Tu thuyn t mt bang no s khng b bt buc phi cp bn, chu s kim tra v np thu mt bang khc.

37

CH THCH:Nu khng c s ng ca Quc hi, mt bang khng c nh thu vo cc hng ha xut hoc nhp vo bang tr cc khon ph nh thanh ton chi ph thanh tra.

(3) Nu khng c s ng ca Quc hi, khng mt bang no c nh thu tu, duy tr cc i qun v tu chin trong thi k ha bnh, k kt hip nh hoc tha c vi mt bang khc hoc vi lc lng nc ngoi hoc tham gia chin tranh, tr trng hp thc s b xm lc hoc lm vo tnh trng sp xy ra nguy bin v khng th tr hon.

CH THCH:Ch c chnh ph lin bang c quyn lp hip c hoc m phn vi cc quc gia nc ngoi.

iu II, Khon 1

NGNH HNH PHP

(1) Quyn hnh php c trao cho Tng thng Hp chng quc Hoa K. Tng thng gi chc v ca mnh trong nhim k 4 nm v cng vi Ph Tng thng c cng mt nhim k c bu c theo th thc sau y:

(2) Th eo th thc m c quan lp php bang qui nh, mi bang s c ra mt s i c tri bng tng s Th ng Ngh s v H Ngh s m bang s bu ra trong Quc hi. Nhng khng mt Th ng Ngh s, H Ngh s hoc mt quan chc no m nhim chc v c li tc s c chn lm i c tri.

CH THCH:Phn ny quy nh v i c tri on, l mt nhm ngi c la chn trong mi bang theo cch thc lut php bang quy nh. Tt c cc bang hin ti u quy nh rng cc c tri bu ra cc i c tri ny. Cc i c tri ny s bu ra Tng thng v Ph Tng thng.

(3) [Cc i c tri s hp bang ca mnh v b phiu bu hai ngi, t nht mt trong hai ngi khng phi l c dn trong cng bang . H s lp danh sch nhng ngi c bu v s phiu bu mi ngi nhn c, k v xc nhn vo danh sch, gn xi nim phong v chuyn ln c quan Chnh ph Hoa K, trnh ln Ch tch Th ng vin. Vi s c mt ca Th ng vin v H vin, Ch tch Th ng vin s m tt c c liu c xc nhn v m s lng phiu bu. Ngi c nhiu phiu bu nht s l Tng thng, nu nh s phiu bu ny chim a s trong tng s cc i c tri c bu ra, v nu t hai ngi tr ln c s phiu bu bng nhau v chim a s phiu, th H vin s ngay lp tc b phiu bu mt trong nhng ngi lm Tng thng. Nu khng ngi no c a s phiu bu, th H vin cng theo th thc nh

38

vy, chn 5 ngi c s phiu bu cao nht trong danh sch bu ra Tng thng. Nhng trong vic bu Tng thng, vic bu c c tnh theo tng tiu bang, mi i din n t cc bang s c mt phiu bu. S lng i biu cn thit tin hnh vic ny phi c mt hoc nhiu i din n t hai phn ba tng s cc bang v trng c Tng thng th phi c s ng h ca a s cc bang. Trong mi trng hp, sau khi bu Tng thng, ngi c s phiu nhiu nht do cc i c tri bu cho s l Ph Tng thng. Nhng nu t hai ngi tr ln c s phiu bu bng nhau, th Th ng vin s chn trong s b phiu bu ra Ph Tng thng].

CH THCH:iu b sung sa i th 12 ca Hin php thay i th tc ny v bu c Tng thng v Ph Tng thng.

(4) Quc hi c th quyt nh thi gian bu cc i c tri, ngy m cc i c tri s b phiu bu c v ngy phi cng mt ngy trn ton lnh th Hoa K.

(5) Ngi c tiu chun c bu lm Tng thng phi l cng dn sinh ra ti Hoa K hoc l cng dn Hoa K trong thi gian thc hin Hin php ny, t 35 tui tr ln v c 14 nm c tr Hoa K.

(6) Trong trng hp Tng thng b cch chc hoc qua i, t chc hoc khng nng lc trong vic thc thi quyn lc v nhim v ca mnh, th mi quyn lc v nhim v s chuyn giao cho Ph Tng thng. Trong trng hp c Tng thng v Ph Tng thng b trut quyn, t vong, t chc hoc khng nng lc, th Quc hi s cn c vo lut b khuyt mt quan chc c quyn thc hin quyn hn ca Tng thng cho n khi tnh trng khng nng lc ca Tng thng c chm dt hoc c mt Tng thng mi c bu ra.

CH THCH:Vo ngy 9/8/1974, Tng thng Richard M. Nixon t chc tng thng v Ph Tng thng Gerald R. Ford k nhim. Trc , ch c ci cht mi c th rt ngn nhim k ca mt Tng thng Hoa K. iu b sung sa i th 25 ca Hin php quy nh rng Ph Tng thng k nhim chc tng thng nu Tng thng b tn ph, v xc nh c th cc iu kin p dng cho s k nhim ny.

(7) Trong nhim k ca mnh, Tng thng s c nhn mt khon tin lng tr cho cng vic ca mnh, khon tin ny s khng tng v cng khng gim trong sut nhim k ny v Tng thng cng khng c quyn c nhn bt c mt khon tin no khc ca Hp chng quc hoc ca bt c bang no.

CH THCH:Hin php cho php mt ngi ngho c th tr thnh Tng thng bng cch tr lng cho chc v . Lng ca Tng thng khng th tng hay gim trong sut thi gian ng nhim ca ng ta/b

39

ta. Tng thng c th khng nhn bt c khon thanh ton no t chnh ph lin bang hoc cc bang, nhng d nhin l c hng rt nhiu cc dch v khc.

(8) Trc khi nhm chc, Tng thng s tuyn th hoc th nguyn nh sau: Ti trn trng tuyn th (hoc th) rng ti s gi chc v Tng thng Hoa K vi lng trung thnh v tn dng ht kh nng ca mnh duy tr, gi gn v bo v Hin php Hoa K.

CH THCH:

Hin php khng quy nh ai s thc hin l tuyn th cho Tng thng mi c bu. Tng thng George Washington c Robert R. Livingston, sau ny l mt quan chc bang New York, lm l tuyn th. Sau vic Chnh n Ta n Ti cao Hoa K iu hnh bui l tuyn th cho Tng thng tr thnh thng l. Tng thng Calvin Coolidge c b ca ng, mt thm phn ha gii, thc hin l tuyn th cho mnh ti qu nh Vermont. Coolidge thc hin li l tuyn th trc Thm phn Adolph A. Hoehling ca Ta n Ti cao Qun Columbia.

iu II, Khon 2

(1) Tng thng l Tng t lnh cc lc lng lc qun v hi qun Hoa K v ca lc lng dn qun mt s bang khi lng ny c triu tp phc v Hp chng quc. Tng thng c th trng cu, bng vn bn, cc quan chc cc b thuc c quan hnh php v bt c vn no lin quan ti nhim v ca nhng c quan . Tng thng c quyn hy b bn n hoc n x i vi nhng hnh vi chng li Hoa K, ngoi tr cc trng hp b n hch.

CH THCH:Quyn hn ca Tng thng trong vai tr Tng T lnh rt ln. Tuy nhin, k c trong thi chin, Tng thng vn phi tun th lut php ca t nc.

(2) Th eo tha thun v s ng ca Th ng vin, vi s nht tr ca hai phn ba s Th ng Ngh s c mt, Tng thng c quyn k kt cc iu c. V cng theo tha thun, ng ca Th ng vin, Tng thng s b nhim cc i s, cng s, lnh s, cc chnh n ca Ta n ti cao v nhng quan chc khc ca Hoa K m s b nhim ny cha c qui nh ti Hin php ny nhng s c quy nh ti cc o lut. Quc hi, thng qua cc o lut, c th trao quyn b nhim cc quan chc cp di cho bn thn Tng thng, cho cc ta n hoc cho cc b trng.

CH THCH:Cc quy nh trong Hin php cho rng trong mt vi vn , Thng vin s hot ng nh l c quan c vn ca Tng thng, mt mc no cng ging nh Thng vin Anh c vn cho nh vua ti Vng quc Anh.

40

Tng thng c th k kt cc hip c v b nhim nhiu quan chc chnh ph. Tuy nhin hai phn ba s Thng ngh s c mt phi ph duyt trc khi hip c c xc nhn. Ngoi ra, cc trng hp b nhim cao cp cn c s chp thun ca qu na s Thng ngh s c mt.

(3) Tng thng c quyn b sung vo nhng ch trng c th xy ra trong thi gian gia hai k hp ca Th ng vin bng cch cp giy y nhim c thi hn n cui k hp sau ca Th ng vin.

CH THCH:Khi Thng vin ang khng trong k hp, Tng thng c th tm thi b nhim cc chc v cn c s chp thun ca Thng vin.

iu II, Khon 3

Th eo thng l, Tng thng s thng bo thng k cho Quc hi v tnh hnh ca Lin bang v ngh Quc hi xem xt nhng bin php m Tng thng thy cn thit v thch hp. Trong trng hp cn thit, Tng thng c quyn, trong trng hp bt thng, triu tp hai Vin hoc mt trong hai Vin. Trong trng hp hai Vin khng th tha thun v thi gian hon hp, Tng thng s quyt nh v thi gian hon hp n thi im m Tng thng cho l thch hp. Tng thng s tip kin cc i s v cng s. Tng thng n c vic thi hnh php lut mt cch ng n v s giao ph nhim v cho tt c cc quan chc ca Hoa K.

CH THCH:Hng nm Tng thng pht biu Thng ip Lin bang trc Quc hi. Tng thng George Washington v John Adams t mnh trc tip pht biu cc thng ip. Trong hn 100 nm sau ,hu ht cc Tng thng u truyn i thng ip bng vn bn v c trc Quc hi. Tng thng Woodrow Wilson pht biu thng ip trc tip, cng nh Tng thng Franklin D. Roosevelt v tt c cc Tng thng sau Roosevelt. Thng ip trc Quc hi ni ting nht l Hc thuyt Monroe v Tuyn b Mi bn im ca Tng thng Wilson.

Trong sut th k XIX, Tng thng thng triu tp phin hp Quc hi. Ngy nay, Quc hi t chc hp thng xuyn. Cha c Tng thng no tng yu cu ngng hp Quc hi.

Trch nhim quan tm sao cho cc b lut c thc thi mt cch ng n a Tng thng ln thnh ngi ng u qun l vic thc thi lut php ca chnh ph quc gia. Mi quan chc lin bang, dn s hay qun s, u nhn quyn hn ca mnh t Tng thng.

iu II, Khon 4

Tng thng, Ph Tng thng v cc quan chc dn s ca Hoa K s b cch chc khi b buc ti phn quc, ti nhn hi l hoc nhng ti nghim trng khc.

41

iu III, Khon 1

NGNH T PHP

Quyn lc t php ca Hoa K s c trao cho Ta n ti cao v nhng ta n cp di m Quc hi c th thit lp trong mt s trng hp. Cc chnh n ca Ta n ti cao v cc ta n cp di s gi chc v ca mnh n sut i nu lun lun c hnh vi chnh ng, v trong thi gian nu trn, h c nhn khon tin lng cho cng vic ca mnh v khon tin ny s khng b gim i trong sut thi gian ti chc

CH THCH:Hin php trao cho cc ta n lin bang s c lp ng k i vi c Quc hi v Tng thng. Vic m bo cho cc quan ta duy tr nhim v ca mnh vi t cch o c tt c ngha l ch cn h khng b t co v kt ti th h c th gi chc v ny sut i. iu ny bo v cc quan ta khi bt c nguy c sa thi no t pha Tng thng b nhim h hay bt c Tng thng no trong sut cuc i h. Quy nh khng c gim lng ca thm phn bo v cc thm phn khi p lc ca Quc hi, c quan c th e da bng cch t mc lng ca h mc thp n ni h buc phi t chc.

iu III, Khon 2

(1) Quyn lc t php c hiu lc i vi tt c cc v vic trn phng din lut php v cng l, theo quy nh ca Hin php ny v cc iu lut ca Hoa K, cc hip c hoc s k di thm quyn ca Chnh ph; i vi cc trng hp lin quan ti cc i s, cng s v lnh s, i vi cc trng hp lin quan ti lut php hng hi v hi qun; i vi cc tranh tng m Hoa K l mt bn tranh chp, i vi cc cuc tranh chp gia hai bang tr ln, [gia mt bang vi cc cng dn ca bang khc], gia cc cng dn ca cc bang khc nhau, gia cc cng dn trong mt bang tranh chp t ai do cc bang khc nhau cp, gia mt bang hoc cc cng dn ca bang vi vi ngoi quc [hoc vi cng dn v thn dn ngoi quc].

CH THCH:Quyn gii quyt cc v vic ny sinh t Hin php ny ca cc ta n lin bang l c s cho quyn ca Ta n Ti cao c th tuyn b cc b lut ca Quc hi l khng ph hp vi Hin php. Quyn xem xt li ca ta n l mt quyt nh lch s ca Chnh n Ta n Ti cao John Marshall trong v Marbury kin Madison nm 1803.

iu b sung sa i th 11 ca Hin php xa i cm t gia mt bang v cc cng dn ca bang khc v loi b cc v t tng ca cc cng dn chng li mt bang khi phm vi gii quyt ca cc ta n lin bang.

(2) Trong cc trng hp lin quan ti cc i s, cng s v lnh s, v cc trng hp m mt

42

bang l mt bn tranh chp, th Ta n ti cao phi m phin ta s thm. Trong nhng trng hp khc, Ta nTi cao c thm quyn xt x phc thm c v gc php lut v s kin php l ca v n theo nhng ngoi l v quy tc do Ngh vin quy nh.

CH THCH:Tuyn b rng Ta n Ti cao c quyn lc php l u tin trong cc v vic nh hng n cc chnh ph nc ngoi v cc i din ca h, cng nh trong cc v vic m chnh quyn ca mt bang l mt trong cc bn tranh chp, c ngha l cc v vic thuc dng ny s c tng t trc tip ln Ta n Ti cao. Trong cc trng hp khc, Ta n Ti cao c thm quyn chng n. iu ny c ngha l cc v vic c xt x u tin ti mt ta n cp thp hn v c th gi ln n Ta n Ti cao xem xt li nu Quc hi cho php khng co i vi cc v vic dng ny. Quc hi khng c tc b hay sa i quyn lc php l u tin ca Ta n Ti cao, tuy nhin Quc hi c th tc b quyn khng co gi ln n ta n hoc sa i cc iu kin m mt bn tranh chp phi p ng thc hin khng n.

(3) Tr nhng trng hp b xem xt theo hnh thc n hch, vic xt x cc ti s phi thng qua Bi thm on v phin ta xt x s m ti bang xy ra v vic phm ti. Nhng nu v vic khng xy ra trong bt c bang no, th phin ta c thc hin a im c ch ra theo quyt nh ca Quc hi thng qua mt o lut.

iu III, Khon 3

(1) Ti phn quc chng li Hp chng quc bao gm hnh vi gy chin tranh tn cng Hoa K hoc ng h, tr gip v y lo k th. Khng mt ai b kt n phn bi t quc, tr phi c hai ngi lm chng v hnh vi phm ti hoc c s th ti cng khai trc ta.

CH THCH:Khng ai c th b buc ti phn quc chng li Hp chng quc tr khi ng ta/b ta th nhn iu trong mt ta n cng khai, hoc tr khi c hai nhn chng xc nhn rng ng ta hoc b ta thc hin mt hnh ng phn quc. Ni chuyn hoc suy ngh v mt hnh ng phn quc khng phi l ti phn quc.

(2) Quc hi c quyn xc nh hnh pht cho ti phn bi t quc. Nhng cc phn quyt a n vic tc quyn cng dn v tch thu ti sn ch c p dng trong trng hp ti nhn cn sng.

CH THCH:Cm t vic tch thu ti sn v quyn cng dn i vi mt ngi phn quc s khng nh hng n thn nhn c ngha l thn nhn ca k phn bi khng phi chu chung ti li . Trc y, gia nh ca mt ti phm cng c th b trng pht.

43

iu IV*

(*Hu ht ni dung ca iu ny u ly nguyn bn t cc iu khon Hp bang c).

iu IV, Khon 1

MI QUAN H GIA CC BANG

Mi bang u phi tin tng tuyt i vo cc iu lut, h s v th tc t tng ca cc bang khc. Quc hi c th dng cc b lut chung quy nh cch thc chng thc cc iu lut, h s v th tc t tng , cng nh hiu lc ca chng.

CH THCH:Phn ny yu cu cc bang tn trng cc o lut, h s v quy tc x n ca cc bang khc.

iu IV, Khon 2

(1) Cng dn ca mi bang s c hng mi c quyn v quyn bt kh xm phm nh cng dn ca cc bang khc.

CH THCH:iu ny c ngha l cc cng dn i li gia cc bang c quyn c hng tt c cc c quyn v s min tr c t ng p dng vi cng dn ca cc bang . Mt vi c quyn nh quyn bu c khng c t ng p dng i vi quyn cng dn m yu cu mt thi gian c tr v c th cc tiu ch khc na. T cng dn trong iu khon ny khng bao gm cc tp th.

(2) C nhn b truy t v ti phn quc, trng ti hoc mt ti no khc m trn trnh php lut v b tm thy mt bang khc, th theo yu cu ca c quan c thm quyn ca bang m ngi chy trn, s b trao tr li v dn v bang c thm quyn xt x.

CH THCH:Nu mt ngi phm ti ti mt bang v chy trn sang bang khc, Thng c ca bang ni phm nhn thc hin hnh vi phm ti c th yu cu trao tr k chy trn . Qu trnh trao tr mt ngi b buc ti c gi l dn . Trong mt vi trng hp, mt Thng c c th t chi dn . Thng c c th lm nh vy do vic phm ti xy ra t lu, hoc do ng ta hoc b ta tin rng ngi b buc ti c th khng c xt x cng bng ti bang kia.

(3) [Khng mt c nhn no vn b giam cm, qun thc, kh sai mt bang b trn sang mt bang khc li c th da vo lut l v qui ch a phng mi trn trnh nhng hnh pht ni trn, ngc li c nhn phi c trao tr li theo yu cu ca bn m c nhn buc phi lm vic v lao ng].

44

CH THCH:Mt ngi b gi phc v hoc lao ng l mt n l hoc mt n bc kh c (mt ngi b rng buc bi mt hp ng phc v cho mt ai trong nhiu nm). Hin ti khng mt ai ti Hoa K b rng buc vo tnh trng n l, do vy phn ny ca Hin php c loi b trong iu b sung sa i th 13 v hin khng cn hiu lc.

iu IV, Khon 3

MI QUAN H GIA BANG V LIN BANG

(1) Nhng bang mi c th c Quc hi chp nhn gia nhp vo Lin bang ny; nhng khng mt bang mi no s c thnh lp hoc dng ln di thm quyn ca bt c bang no khc; cng khng mt bang no s c hnh thnh bng cch sp nhp hai bang tr ln hoc cc vng ca cc bang khc nu khng c s ng ca c quan lp php cc bang c lin quan cng nh ca Quc hi.

CH THCH:Cc bang mi khng c php hnh thnh bng cch chia ct hay sp nhp vo cc bang khc m khng c s tn thnh ca cc c quan lp php bang v Quc hi. Trong sut cuc Ni chin (1861-1865), bang Virginia u tranh cho phe Lin minh, tuy nhin nhn dn min Ty ca bang li ng h Lin bang. Sau khi min Ty Virginia tch khi Virginia, Quc hi chp nhn mt bang mi trn vng t m Virginia ni dy.

(2) Quc hi c quyn hoch nh v xy dng cc lut l v qui ch cn thit lin quan ti lnh th hoc s hu khc thuc v Hoa K; v khng mt iu no trong Hin php ny s c gii thch lm tn hi n bt c tuyn b no v ti sn ca Hoa K hay ca bt c mt bang c th no khc.

iu IV, Khon 4

Hp chng quc s m bo cho mi bang trong Lin bang ny mt th ch chnh quyn cng ha; v s bo v mi bang chng li cc cuc xm lng cng nh tnh trng bo lc trong bang khi c yu cu ca c quan lp php hoc hnh php (khi c quan lp php khng th nhm hp) ca bang .

CH THCH:Phn ny yu cu Chnh ph Lin bang m bo rng mi bang u c t chc chnh quyn cng ha. Chnh quyn cng ha l mt chnh quyn trong nhn dn bu ra cc i din qun l bang. Ta n Ti cao quy nh rng Quc hi, ch khng phi cc ta n, phi quyt nh xem mt chnh quyn bang c tnh cng ha hay khng. Nu Quc hi chp nhn cc Thng Ngh s v H Ngh s ca mt bang th hnh ng biu th rng Quc hi cho rng chnh quyn bang l cng ha.

45

C quan lp php hoc thng c ca mt bang c th yu cu s tr gip ca lin bang trong vic gii quyt cc cuc ni lon hay cc dng ti c ni b khc. Tuy nhin Tng thng khng cn s chp thun ca mt bang trong vic gi cc lc lng lin bang, bao gm c cc lc lng qun i thc hin cc o lut lin bang. Trong cuc bi cng Pullman nm 1894, Chnh ph Lin bang gi cc s on ti Illinois mc d thng c bang ny khng mun. Nm 1957 Tng thng Eisenhower quc hu ha Lc lng Phng v bang Arkansas nhm tc b quyn ch huy ca Thng c bang Arkansas Orval Faubus v gi Qun i Hoa K n Arkansas gip h thc hin cc mnh lnh ca ta n ht lin bang nhm xa b s phn bit chng tc ti trng Little Rock.

iu V

SA I HIN PHP

Khi hai phn ba thnh vin ca c hai Vin u xt thy cn thit, Quc hi s xut nhng iu b sung sa i i vi Hin php ny, hoc theo yu cu ca cc c quan lp php hai phn ba cc bang, Quc hi s triu tp i hi xut nhng iu sa i; c trong hai trng hp cc iu b sung sa i ny u c hiu lc nh mt phn ca Hin php nu chng c ph chun bi cc c quan lp php ca ba phn t cc bang, hoc bi i hi ca ba phn t cc bang, theo mt th thc ph chun do Quc hi ngh vi iu kin l khng mt iu sa i no c th c xut trc nm 1808 theo mt cch thc nh hng n on 1 v on 4 trong khon 9 ca iu 1; v khng mt bang no li c th b tc ot quyn b phiu bnh ng trong Th ng vin, nu bang khng ng .

CH THCH:Hin php c th c ngh sa i nu c hai phn ba phiu bu ca mi Vin trong Quc hi hoc do mt hi ngh quc gia do Quc hi triu tp theo yu cu ca hai phn ba cc bang. c hiu lc, cc iu b sung sa i phi c cc c quan lp php hoc cc hi ngh ti ba phn t cc bang thng qua (ph chun).

tng ca nhng ngi son tho Hin php l nhm gy kh khn cho vic thng qua mt iu b sung sa i. Quc hi xem xt hn 9.000 iu b sung sa i nhng ch xut v trnh 33 bn cho cc bang. Trong s ny, ch c 27 iu c ph chun. Ch c iu b sung sa i th 21 c ph chun bi cc hi ngh bang, tt c cc iu khc u c cc c quan lp php bang ph chun.

Hin php khng gii hn thi gian quy nh cc bang ph chun mt iu b sung sa i c xut. Tuy nhin, ta n quy nh rng cc iu b sung sa i phi c thng qua trong mt thi gian hp l v Quc hi phi quyt nh thi gian nh th no l hp l, nh trng hp xy ra khi iu b sung sa i th 27 c php ban hnh vo ngy 7/5/1992 hn 202 nm sau khi c xut. T u nhng nm 1900, hu ht cc iu b sung sa i c xut u yu cu ph chun trong vng by nm.

46

iu VI

CC KHON N QUC GIA

(1) Mi khon n k kt v nhng cam kt c trc khi thng qua Hin php ny vn c hiu lc i vi Lin bang c thnh lp trong khun kh Hin php ny cng nh i vi Lin minh c.

CH THCH:Phn ny cam kt rng tt c cc khon n v cc ngha v Hoa K thc hin trc khi ban hnh Hin php ny s c tn trng.

QUYN TI CAO CA CHNH PH QUC GIA

(2) Hin php ny, cc o lut ca Hoa K c ban hnh theo Hin php ny, mi hip c hoc s c k kt di thm quyn ca Hoa K s l lut ti cao ca quc gia. Quan ta cc bang u phi tun theo nhng lut ny; bt c mt iu g trong Hin php hoc lut ca cc bang m tri ngc vi Hin php Lin bang u khng c gi tr.

CH THCH:Phn ny, c xem l iu khon ti cao, c gi l then cht ca Hin php, tc l phn gi cho ton b kt cu n nh nguyn vn. N n gin ngha l khi cc o lut lin bang xung t vi lut quc gia th lut quc gia c hiu lc cao hn. N cng c ngha l lut quc gia mun c hiu lc th phi ph hp vi Hin php.

(3) Cc Th ng Ngh s v H Ngh s, cc thnh vin ca c quan lp php cc bang, cc quan chc trong c quan lp php, v c ca cc c quan hnh php v lp php ca Lin bang ln tiu bang u phi tuyn th hoc xc nhn s ng h Hin php ny. Nhng khng mt iu kin tn gio no b coi l bt buc nh tiu chun b nhim vo cc chc v, cng s ca Hp chng quc Hoa K.

CH THCH:Phn ny yu cu cc quan chc ca bang v lin bang phi tuyt i trung thnh vi Hin php ca Hoa K ch khng phi l hin php ca bt k bang no. Phn ny cng nghim cm bt c hnh thc kim tra tn ngng no c mc ch xem xt vic trao quyn cho cc quan chc lin bang. iu khon ny ch p dng i vi chnh quyn quc gia, tuy nhin iu b sung sa i th 14 p dng cng mt nguyn tc ny i vi cc chnh quyn bang v a phng.

47

iu VII

PH CHUN HIN PHP

S ph chun ca cc hi ngh 9 tiu bang c coi l iu kin cn thit i vi vic thit lp bn Hin php ny gia cc tiu bang ph chun.

(Tuyn b sau y cho thy nhng sa cha ca ngi sao chp i vi ti liu gc)

T the vit xen vo gia dng th by v th tm ca trang th nht, t thirty c vit mt phn vo phn xa b trong dng th 15 ca trang th nht, t is tried c vit xen vo gia dng th 32 v 33 ca trang th nht v t the c vit xen vo gia dng th 43 v 44 ca trang th hai.

Th k William Jackson chng thcHin php c i biu cc bang c mt nht tr thng qua trong i hi vo ngy 17 thng 9 nm 1787 Th in cha Ging sinh, vo nm c lp th 12 ca Hp chng quc Hoa K.

chng thc, chng ti c mt ti y ng v k tn.

Go. Washington - Tng thng, i biu Bang Virginia

Bang DelawareGeo: ReadGunning Bedford JunJohn DickinsonRichard Bassett Jaco: Broom

Bang MarylandJames MchenryDan Of St Th os. JeniferDanl Carroll

Bang VirginiaJohn BlairJames Madison Jr.

Bang Bc CarolinaWm. BlountRichd. Dobbs SpaightHu Williamson

Bang Nam CarolinaJ. RutledgeCharles Cotesworth PinckneyCharles PinckneyPierce Butler

Bang GeorgiaWilliam FewAbr Baldwin

Bang NewhampshireJohn LangdonNicholas Gilman

Bang Massachusett sNathaniel GorhamRufus King

Bang ConnecticutWm. Saml. JohnsonRoger Sherman

Bang New YorkAlexander Hamilton

Bang New JerseyWil: LivingstonDavid BrearleyWm. PatersonJona: Dayton

Bang PennsylvaniaB FranklinTh omas Miffl inRobt MorrisGeo. ClymerTh os. FitzsimonsJared IngersollJames WilsonGouv Morris

D lut Dn quyn

10 iu b sung sa i u tin ca Hin php, c bit n nh l D lut dn quyn, c xut ngy 25/9/1789 v c ph chun vo ngy 15/12/1791. Ban u, nhng iu lut ny ch c gii hn trong

phm vi Chnh ph Lin bang. Tuy nhin, iu b sung sa i th 14 li tuyn b rng khng mt bang no c quyn tc i cuc sng, quyn t do hay ti sn ca bt k ai m khng thng qua quy trnh php lut thch ng. Theo Ta n ti cao, iu ny c ngha l hu ht cc iu lut trong D lut Nhn quyn u

c p dng cho tng bang v chnh quyn cc bang .

49

CC IU B SUNG SA I HIN PHP HOA K

V CH THCHCc iu ny b sung vo v l iu b sung sa i ca Hin php Hp chng quc Hoa K c Quc hi xut v c cc bang ph chun, theo iu 5 ca Hin php nguyn thy.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 1

T DO TN NGNG, T DO NGN LUN V BO CH; QUYN HI HP V KIN NGH

Quc hi s khng ban hnh mt o lut no nhm thit lp tn gio hoc ngn cm t do tn ngng, t do ngn lun, bo ch v quyn ca dn chng c hi hp mt cch ha bnh v kin ngh chnh ph sa cha nhng iu gy bt bnh.

CH THCH:Nhiu quc gia ch c mt tn gio v mt nh th chnh thng (chnh thc) c h tr bng ngn qu ca chnh ph. iu b sung sa i ny nghim cm Quc hi thnh lp hoc bng bt c cch thc no khc h tr cho mt nh th chnh thng nh vy. iu ny c gii thch l cm chnh ph tn thnh hay h tr cho cc hc thuyt tn gio. Ngoi ra, Quc hi c th khng thng qua cc o lut hn ch vic th cng, ngn lun hoc bo ch, hoc ngn cn nhn dn hi hp mt cch ha bnh. Quc hi cng khng c ngn cn nhn dn yu cu chnh ph bi thng do nhng i x bt cng. Ta n Ti cao gii thch iu b sung sa i th 14 p dng iu b sung sa i th nht i vi cc bang cng nh i vi chnh ph lin bang.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 2

QUYN MANG V KH

Xt thy lc lng dn qun c t chc nghim chnh l rt cn thit cho nn an ninh ca mt quc gia t do, quyn ca dn chng c gi v s dng v kh s khng b vi phm.

CH THCH:Sa i ny c gii thch theo hai cch. Mt s ngi tin rng n cho php cc cng dn bnh thng quyn s hu cc loi v kh. Nhng ngi khc cho rng n ch cho php cc bang quyn c duy tr lc lng dn qun ca h.

50

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 3

NI CA BINH LNH

Khng mt qun nhn no trong thi bnh c ng qun trong bt c nh dn no nu khng c s ng ca ch nh, v ngay trong thi chin cng ch c php theo phng thc do lut php qui nh.

CH THCH:iu b sung sa i ny pht sinh trc tip t mt v kin trc phn i ngi Anh khi bt buc nhn dn phi nhn binh lnh vo trong nh ca h.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 4

LNH TRUY N V BT GI

Quyn ca con ngi c m bo v thn th, nh ca, giy t v ti sn khi mi s khm xt v thu gi, quyn ny s khng c vi phm. Khng mt lnh bt giam hoc khm xt no c cp nu khng c l do xc ng cn c vo li tuyn th hoc s xc nhn trong c bit miu t r a im khm xt, ngi v vt bt gi.

CH THCH:Bin php ny khng ngn cm cc nh chc trch php l truy tm, thu gi hng ha hay bt gi ngi. N ch yu cu n gin rng trong hu ht cc trng hp cc nh chc trch phi c lnh truy n ca ta n bng cch chng minh c s cn thit ca vic truy n ny. Ta n Ti cao quy nh rng cc bng chng c c theo mt cch c vi phm iu b sung sa i th 4 s khng c coi l bng chng trong phin ta xt x ti phm.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 5

QUYN TRONG CC V N HNH S

51

Khng mt ai b buc phi chu trch nhim v mt ti nghim trng hay mt ti xu xa khc nu khng c s tng trnh v co trng ca Bi thm on, tr nhng trng hp xy ra trong lc qun, hi qun hoc trong lc lng dn qun, khi ang thi hnh cng v trong thi chin hoc trong tnh trng cng ng gp him nguy. Khng mt ai b kt n hai ln v cng mt ti c nguy hi n tnh mng v thn th; khng mt ai b p buc phi lm chng chng li bn thn mnh trong mt v n hnh s v b tc ot sinh mng, t do hoc ti sn, nu khng qua mt qu trnh xt x theo ng lut; khng mt ti sn t hu no b trng dng vo vic cng m khng c bi thng thch ng.

CH THCH:Mt ti phm t hnh l mt ngi b trng pht bng ci cht. Mt ti phm b trng pht nghim khc l mt ngi c th b trng pht bng ci cht hoc tng giam. iu sa i ny bo m rng khng ai phi hu ta vi t cch l ti phm lin bang nh vy tr khi mt bi thm on kt ti (buc ti) ng ta hoc b ta. Bi thm on l mt nhm ngi c bit c la chn quyt nh xem c bng chng chng li mt ngi ang b kin hay khng. Mt ngi khng th b lm nguy hai ln (b xt x hai ln) cho cng mt ti bi cng mt chnh ph. Tuy nhin h c th b xt x ln th hai nu bi thm on khng th nht tr v li tuyn n, nu v n b coi l sai v mt s l do, hoc nu h yu cu mt phin ta xt x mi. iu sa i ny cng bo m rng mt ngi khng th b buc phi lm chng chng li chnh mnh.

iu khon v quy trnh t tng ng, tuyn b rng khng mt ngi no b tc i cuc sng, t do hay ti sn m khng c mt tin trnh t tng ng lut l mt trong nhng iu khon quan trng nht ca Hin php. iu b sung sa i th 14 gi nguyn cc cm t ny nhm hn ch quyn hn ca cc bang. Cm t ny phn nh tng cho rng cuc sng, t do hay ti sn camt ngi khng phi ph thuc hon ton vo mun ca cc quan chc chnh ph. tng ny c ngun gc t b lut Magna Carta, quy nh rng quc vng Anh khng th bt giam hay lm hi mt ngi tr khi do phn quyt theo lut php ca cc Thng Ngh s hoc theo lut ca t nc.

Ta n Ti cao p dng iu khon v quy trnh t tng ng lut y l mt khon trong iu b sung sa i th 14 hn ch quyn hn ca cc bang trong nhiu tnh hung khc nhau. Cho n gia th k XIX, ta n s dng iu khon v quy trnh t tng ng lut chng li cc iu lut ngn cn nhn dn s dng ti sn ca h theo mun. Ngy nay, ta n s dng iu khon v quy trnh t tng ng lut chng li cc iu lut can thip vo quyn t do c nhn.

iu sa i ny cng nghim cm chnh ph ly ti sn ca c nhn k c v mc ch cng m khng c khon n b xng ng. Quyn ly ti sn c nhn s dng cho mc ch cng ca chnh ph c gi l quyn sung cng ti sn. Cc chnh ph s dng n nhm i t t xy dng quc l, trng hc v cc c s h tng cng cng khc, tuy nhin h phi tr cho ch s hu t mt khon n b cng bng.

52

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 6

QUYN C XT X CNG BNG

Trong mi v truy t hnh s, b co c quyn c xt x mt cch nhanh chng v cng khai bi mt Bi thm on cng bng ca bang v khu vc ni xy ra hnh vi phm ti theo cch phn chia khu vc c xc nh trc bi cc o lut; b co phi c thng bo v tnh cht v l do buc ti, c i cht vi cc nhn chng chng li mnh, c quyn triu tp nhng nhn chng bin minh v c s gip ca lut s bo cha.

CH THCH:Mt ngi b buc ti phi c xt x cng khai v thch hp bi mt bi thm on v t khng thnh kin. Yu cu c mt phin ta cng khai v nhanh chng ny sinh t mt thc t c mt vi v n chnh tr Anh b tr hon trong nhiu nm v sau c t chc xt x b mt. Nhng ngi b buc ti phi c thng bo v li buc ti chng li h v phi c php gp trc tip cc nhn chng chng li h. Nu khng, nhng ngi v ti c th b trng pht nu ta n cho php s dng li khai ca cc nhn chng v danh lm bng chng. iu sa i ny m bo rng cc c nhn b xt x c th gp mt v kim tra cho nhng ngi buc ti h. Cui cng, nhng ngi b buc ti phi c mt lut s bo v cho h nu h mong mun nh vy. Nu mt b n hnh s khng th thu lut s th Ta n Ti cao quy nh phi ch nh mt lut s i din cho ngi b buc ti .

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 7

QUYN TRONG CC V N DN S

Trong nhng v kin tng theo thng lut, nu gi tr tranh chp qu 20 la, th quyn c xt x bi Bi thm on s c tn trng v khng mt v vic no c Bi thm on xt x li phi xem xt li ln na bt c ta n no ca Hoa K, m phi cn c theo cc quy tc ca thng lut.

CH THCH:iu b sung sa i th 6 yu cu cc v n hnh s phi c xt x c hi thm. iu b sung sa i th 7 yu cu tng t cho cc v n dn s nu chi ph x n ln hn 20 la M. iu sa i ny ch p dng cho cc ta n lin bang. Tuy nhin, hu ht hin php ca cc bang u yu cu xt x c hi thm cho cc v kin dn s cng nh hnh s.

53

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 8

TIN BO LNH, TIN PHT V HNH PHT

Khng c i hi nhng khon tin bo lnh qu cao, khng p t nhng khon tin pht qu mc v khng p dng nhng hnh pht d man v khc thng.

CH THCH:Tin bo lnh, tin pht v hnh pht phi cng bng v nhn o. Trong v Furman kin Georgia nm 1972, Ta n Ti cao quy nh rng n t hnh, hnh pht sau thc hin, vi phm iu sa i ny. Ta n cho rng n t hnh l hnh pht tn nhn v bt thng do n khng c p dng cng bng v thng nht. Sau quyt nh , nhiu bang thng qua iu lut mi v hnh pht t hnh c xy dng nhm ph hp vi s phn i ca Ta n Ti cao. Ta n quy nh rng n t hnh c th c thc hin trong cc trng hp nghim trng nu p dng mt s tiu chun nht nh trnh p dng n t hnh mt cch tu tin v tht thng.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 9

QUYN CA NHN DN

Vic lit k c th cc quyn trong Hin php khng ng ngha vi vic ph nhn hay h thp nhng quyn khc ca ngi dn.

CH THCH:Mt s ngi lo s rng vic lit k cc quyn trong Tuyn ngn Nhn quyn s c gii thch l cc quyn khc khng c lit k s khng c bo v. iu b sung sa i ny c thng qua nhm ngn cn cch gii thch sai lm nh vy.

Tuyn ngn Nhn quyn

iu b sung sa i th 10

QUYN CA CC BANG V CA NHN DN

54

Nhng quyn lc khng c Hin php trao cho Lin bang v khng b ngn cm i vi cc bang thc hin, th thuc v cc bang tng ng hoc thuc v nhn dn.

CH THCH:iu sa i ny c thng qua nhm cam oan rng chnh ph quc gia s khng chim ht quyn lc ca cc bang. N xc nhn rng cc bang hoc nhn dn c tt c cc quyn li m chnh ph quc gia khng c. V d, cc bang c quyn qun l cc vn nh kt hn v ly d.


CC V KIN CHNG LI CC BANG

iu sa i ny c xut vo ngy 4/3/1794 v c thng qua vo ngy 7/2/1795.

Quyn lc t php ca Hoa K s khng c din gii vi mc ch m rng quyn xt x ti cc v t tng v lut php hay cng l chng li mt trong cc bang ca Hp chng quc theo s khi kin hoc truy t ca cng dn mt bang khc hoc cng dn hoc thn dn ca mt nc khc.

CH THCH:iu sa i ny khin cho cng dn ca mt bang khng th kin mt bang khc ra ta n lin bang. iu sa i ny xut pht t v Chisholm kin bang Georgia nm 1793, trong mt ngi t bang Nam Carolina kin bang Georgia v vic tha k. Bang Georgia cho rng h khng th b kin ti ta n lin bang, tuy nhin Ta n Ti cao quy nh rng iu l c th. Sau bang Georgia pht ng mt phong tro nhm b sung iu sa i ny vo Hin php. Tuy nhin, cc c nhn vn c th c cc hnh ng chng li chnh quyn cc bang ti ta n lin bang ngn cc chnh quyn ny khng c tc b cc quyn hp hin ca h.


BU TNG THNG V PH TNG THNG


Cc i c tri s hp li trong tng bang ca h v bu Tng thng v Ph Tng thng bng l phiu ca mnh. t nht mt trong hai ngi ny s khng phi l c dn cng mt bang vi h. H s ghi vo l phiu tn ngi c bu l Tng thng v trn l phiu khc tn ngi c bu lm Ph Tng thng. V h s lp ra cc bn danh sch khc nhau nhng ngi bu cho Tng thng, nhng ngi bu cho ph Tng thng v c s phiu bu cho mi ngi. H s k xc nhn vo nhng danh sch ny, nim phong v chuyn ln Chnh ph Hoa K, trnh ln

55

Ch tch Th ng vin. Ch tch Th ng vin trc s hin din ca Th ng vin v H vin, s m tt c cc h s c chng nhn v cc phiu bu s c em ra m. Ngi c s phiu nhiu nht trong cuc bu c cho Tng thng s c c Tng thng nu s phiu ny chim a s trong tng s cc i c tri c ch nh; nu khng ai t s phiu nh vy th H vin s ngay lp tc b phiu bu Tng thng trong nhng ngi c s phiu bu cao nht, nhng khng qu 3 ngi. Nhng trong vic bu Tng thng theo th thc ny, vic b phiu s c tnh theo cc bang, i din ca mi bang c mt phiu bu. S i biu cn thit phi c mt tin hnh cuc bu c ny l phi c i din n t hai phn ba tng s cc bang v trng c tng thng, ng c vin phi nhn c s ng h ca a s trn tng s cc bang ca Hp chng quc. [Trong trng hp H vin c trao quyn bu c m khng bu ra Tng thng trc ngy 4 thng 3 nm tip theo, th Ph Tng thng s gi quyn Tng thng, cng ging nh trng hp Tng thng qua i hoc khng nng lc nh Hin php quy nh]. Ngi c s phiu bu nhiu nht cho v tr Ph Tng thng s c c Ph Tng thng nu s phiu ny l a s phiu ca tng s i c tri c ch nh; trong trng hp khng c ai c a s phiu, th Th ng vin s bu ra Ph Tng thng trong s hai ngi c s phiu cao nht trong danh sch. S i biu cn thit phi c mt thc hin cuc bu c ny l t hai phn ba tng s Th ng Ngh s; v trng c chc v Ph Tng thng, ng c vin phi nhn c s ng h ca a s trong tng s cc Th ng Ngh s. Ngi no khng tiu chun hp hin m nhn chc v Tng thng th cng khng tiu chun c chn lm Ph Tng thng Hoa K.

CH THCH:iu sa i ny quy nh rng cc thnh vin ca i c tri on, c gi l cc i c tri, bu ra mt ngi lm Tng thng v mt ngi lm Ph Tng thng. iu sa i ny xut pht t cuc bu c nm 1800. Lc , mi i c tri bu hai ngi, khng xc nh r bu ai lm Tng thng. Ngi nhn c nhiu phiu nht s tr thnh Tng thng, v ngi c s phiu th nh s lm Ph Tng thng. Thomas Jeff erson, ng c vin Tng thng ca ng Dn ch, v Aaron Burr, ng c vin Ph Tng thng cng ca ng Dn ch nhn c cng mt s lng phiu. Kt qu ngang bng ny a cuc bu c vo H vin do ng i lp, khi l ng Lin bang, kim sot. H vin cui cng chn Jeff erson nhng quyt nh mt qu nhiu thi gian khin mi ngi lo lng rng s khng th chn c Tng thng trc ngy L nhm chc. H vin cng chn mt Tng thng khc John Quincy Adams vo nm 1825.


BI B CH N L


56

Khon 1

Khng mt ch n l hoc lao dch cng bc no c th tn ti Hoa K hoc bt k mt ni no thuc thm quyn ca Hoa K, tr trng hp trng pht thch ng i vi ti phm hnh s m ng s phm phi.

CH THCH:Tuyn b Gii phng N l ca Tng thng Abraham Lincoln nm 1863 gii thot cho cc n l ti Hp bang vn cn ang ni lon. iu sa i ny hon tt vic bi b ch n l ti Hoa K.

Khon 2

Quc hi s c quyn ban hnh lut l thch ng buc thi hnh iu ny.


QUYN CNG DN


Khon 1

Tt c nhng ngi sinh ra trn lnh th Hoa K hoc c nhp quc tch Hoa K v thuc thm quyn ti phn , u l cng dn ca Hoa K v ca bang m h sinh sng. Khng mt bang no c ban hnh hoc thc thi bt c o lut no nhm hn ch c quyn hoc quyn bt kh xm phm ca cng dn Hoa K. Cng khng mt bang no c th tc ot sinh mnh, t do hoc ti sn ca mt c nhn m khng theo mt quy trnh do lut nh. Cc bang cng khng th ph nhn quyn c php lut bo v mt cch bnh ng ca mt c nhn trong phm vi thm quyn ti phn ca bang .

CH THCH:Mc ch c bn ca iu sa i ny l trao cho cc n l c quyn cng dn ca Hoa K v ca cc bang ni h sng v nhm bo v h khi s phn bit i x ca cc bang. Cc khon trong iu sa i ny xc nh r t cch cng dn c c nh th no. T cch cng dn ca bang l mt phn ca t cch cng dn quc gia. Bng cch sng ti mt bang, mi cng dn Hoa K s t ng tr thnh cng dn ca bang . Tt c nhng ngi c nhp tch (trao t cch cng dn) theo lut u l cng dn Hoa K. Bt c ai c sinh ra ti Hoa K cng l mt cng dn ca quc gia ny bt k quc tch ca b m, tr khi b m h l i din ngoi giao ca nc khc hoc l k th trong thi k chim ng trong chin tranh. Cc trng hp nh vy c coi l cc ngoi l do b m ca h khng phi l i tng ca quyn ti phn ca Hoa K. iu sa i ny khng trao t cch cng dn cho nhng

57

ngi th dn M ang sng trong cc vng bo tn, tuy nhin Quc hi thng qua mt iu lut cho php trao quyn cng dn cho h.

Cm t tin trnh t tng ng lut c gii thch l nhm nghim cm cc bang vi phm hu ht cc quyn c Tuyn ngn Nhn quyn bo v khi s hn ch ca chnh ph lin bang. N cng c gii thch l nhm bo v cc quyn khc bng chnh hiu lc ca n. Tuyn b rng mt bang khng th t chi bt c ai s bo v bnh ng ca php lut t ra nn tng cho nhiu quy nh ca Ta n Ti cao v quyn cng dn. V d, v n nm 1954 (Brown kin Ban Gio dc) tuyn b s phn bit chng tc trong cc trng cng lp chnh l s ph nhn i vi nguyn tc bo v bnh ng theo php lut. Sau , Ta n Ti cao quy nh rng bt c dng phn bit chng tc no c cc chnh quyn ng h u tri vi Hin php.

Khon 2

S H Ngh s c phn chia t l vi tng s nhn khu ca cc tiu bang, [ngoi tr nhng ngi da khng phi np thu]. Nhng trong bt c mt cuc bu c i c tri bu Tng thng v Ph Tng thng Hoa K, bu c cc H ngh s trong Quc hi, cc quan chc hnh php v t php ca bang hoc cc thnh vin ca c quan lp php ni , nu quyn bu c ca nam cng dn t tui 21 v l cng dn Hoa K b ph nhn hoc hoc b tc b v l do no (tr trng hp nhng ngi tham gia phin lon hoc phm cc ti khc), th s i c tri s b gim bt theo t l gia tng s nam cng dn v s nam cng dn tui 21 ti bang .

CH THCH:Phn ny xut hnh pht i vi cc bang t chi trao quyn bu c trong cc cuc bu c lin bang cho tt c cc nam cng dn trng thnh. Cc bang hn ch vic bu c c th b gim s i biu ca h ti H vin. Hnh pht ny cha bao gi c thc hin. Phn ny c hy b bi iu b sung sa i th 19 v 26.

Khon 3

Nhng ngi tuyn th ng h Hin php ca Hoa K vi t cch l thnh vin ca Quc hi, hoc mt quan chc ca Hoa K, hoc mt thnh vin ca mt c quan lp php ca bang, hoc quan chc hnh chnh hay t php ca bt c mt bang nhng li tham gia cc cuc ni dy hay phin lon chng li Hin php hoc tr gip hay y lo k th, th khng th l thng ngh s hoc h ngh s trong Quc hi, hoc i c tri bu Tng thng v Ph Tng thng, hoc ph trch mt c quan dn s hay qun s no ca Hoa K hay ca mt bang no . Nhng Quc hi c th vi hai phn ba s phiu thun ca thnh vin mi Vin bc b s nghim cm ni trn.

58

CH THCH:Phn ny ch ng quan tm v mt lch s. Mc ch ca n l nhm ngn cn cc quan chc lin bang tng tham gia vo Hp bang khng c tr thnh quan chc lin bang na.

Khon 4

Gi tr ca nhng khon n cng cng ca Hoa K, c thc hin theo s cho php ca cc o lut, k c nhng khon n tr cho cc khon ph cp v tin thng cho cng vic phc v trn p cc cuc ni dy v phin lon, khng b truy vn. Tuy nhin c lin bang v bt c bang no u khng tha nhn hoc thanh ton cc khon n hay ngha v lin quan ti s h tr cc cuc ni dy v phin lon chng li Hoa K, hoc i vi nhng yu cu bi thng cho tnh trng mt mt n l hoc gii phng n l. Nhng khon tin, ngha v v yu cu loi ny phi b coi l phi php v khng c gi tr.

CH THCH:Phn ny m bo rng cc khon n trong thi k Ni chin ca Lin bang s c thanh ton, tuy nhin cc khon n ca Hp bang s mt hiu lc. Phn ny cng ni rng cc ch n c s khng c thanh ton cho cc n l c gii phng.

Khon 5

Quc hi c quyn trin khai thc hin iu khon ny bng cc lut l thch ng.


QUYN B PHIU CA NGI M GC PHI


Khon 1

Quyn bu c ca cc cng dn Hoa K s khng b ph nhn hoc hn ch, da vo l do chng tc, mu da hay tnh trng n l trc y.

CH THCH:Nhng ngi M gc Phi tng l n l tr thnh cng dn theo cc iu khon ca iu b sung sa i th 14. iu b sung sa i th 15 nghim cm cc bang khng c t chi trao quyn bu c cho cc cng dn v l do chng tc. Mt vi bang min Nam t chi trao quyn bu c cho ngi M gc Phi mc d c iu sa i ny cho n nhng nm 1960, khi Quc hi thng qua cc o lut

59

buc thc hin iu sa i v Ta n Ti cao tuyn b cc hnh vi v th tc php l tri Hin php l cc hnh vi m tc ng i ngc vi Hin php.

Khon 2

Quc hi c quyn trin khai thc hin iu khon ny bng lut l thch hp.


THU THU NHP


Quc hi lin bang c quyn ban hnh v thu cc khon thu thu nhp c t bt c ngun no m khng phi phn b t l gia cc bang v khng da vo bt c s thng k v iu tra dn s no.

CH THCH:Nm 1894, Quc hi thng qua lut thu thu nhp, nhng Ta n Ti cao tuyn b rng l thu trc tip v phi c phn b cho cc bang v do vy khin vic thu thu l khng th thc hin c. iu sa i ny cho php Quc hi thu thu thu nhp m khng phi phn b u.


BU C TRC TIP THNG NGH S


(1) Th ng vin ca Hoa K s gm c hai Th ng Ngh s ca mi bang do dn chng bang bu ra vi nhim k 6 nm v mi Th ng Ngh s s c mt l phiu biu quyt. i c tri mi bang phi c phm cht cn thit nh l phm cht ca i c tri bang c c quan lp php ng o nht.

(2) Khi c ch khuyt trong s i din ca tiu bang trong Th ng vin, c quan hnh php ca bang s ban hnh lnh bu c b sung vo ch khuyt, vi iu kin l c quan lp php ca bang trao quyn tm thi cho c quan hnh php cho n khi nhn dn bu chn c ngi b sung vo nhng ch trng theo lut l sn c.

60

(3) iu khon ny s khng c din gii lm nh hng n vic bu c hoc nhim k ca Th ng Ngh s c bu ra, cho n khi n c hiu lc nh mt phn ca Hin php.

CH THCH:iu sa i ny ly quyn bu c cc Thng Ngh s t tay c quan lp php ca bang trao cho cc c tri ca bang.


LUT CM RU


Khon 1

[Mt nm sau khi ph chun iu khon ny ca Hin php, vic sn xut, mua bn hoc chuyn ch cc loi ru c cn trong nc, nhp khu t nc ngoi, xut khu t Hoa K v cc lnh th thuc thm quyn ca Hoa K u b cm.

Khon 2

Quc hi lin bang v quc hi cc bang c quyn lc nh nhau khi thi hnh iu khon ny ca Hin php bng nhng o lut thch hp.

Khon 3

iu khon ny s khng c hiu lc tr phi c ph chun bi c quan lp php ca cc bang nh mt iu b sung ca Hin php trong vng 7 nm k t ngy Quc hi trnh n cc bang nh Hin php quy nh].

CH THCH:y l iu b sung sa i lnh cm nhm ngn cm nhn dn pha ch, bn hoc vn chuyn ru. iu ny b hy b bi iu b sung sa i th 21 nm 1933.


QUYN BU C CA PH N


61

Khon 1

Quyn bu c ca cc cng dn Hoa K s khng b ph nhn hoc hn ch bi Lin bang hoc bt c bang no vi l do gii tnh.

Khon 2

Quc hi c quyn trin khai thc hin iu khon ny bng cc lut l thch hp.

CH THCH:Cc iu sa i nhm trao quyn bu c cho ph n ln lt c trnh trc Quc hi t hn 40 nm trc khi iu sa i ny cui cng c thng qua.


CC IU KHON V TNG THNG V QUC HI


Khon 1

Nhim k ca Tng thng v Ph Tng thng s kt thc vo ng tra ngy 20 thng 1, v nhim k ca cc Th ng Ngh s v H Ngh s s kt thc vo ng tra ca ngy 3 thng 1 ca nm m nhng nhim k trn s kt thc, nu iu khon ny vn cha c ph chun v nhim k ca nhng ngi k nhim h s bt u t thi im .

Khon 2

Quc hi s hp t nht mi nm mt ln v k hp s bt u vo gia tra ngy 3 thng 1, tr trng hp h ra mt o lut xc nh mt ngy khc.

Khon 3

Nu vo thi im bt u nhim k c n nh m Tng thng c c qua i, th Ph Tng thng c c s tr thnh Tng thng. Nu trc thi im bt u nhim k c n nh m Tng thng cha c c hoc Tng thng c c nhng khng t cch, th Ph Tng thng c c s m ng cng v Tng thng cho n khi Tng thng c xc nh l c t cch. Quc hi bng cch ra mt o lut c th quyt nh v trng hp khi c

62

Tng thng c c v Ph Tng thng c c u khng iu kin, tuyn b ngi s ng ra m ng quyn Tng thng hoc xc nh cch thc chn ngi m ng chc v Tng thng cho n khi Tng thng hay Ph Tng thng c t cch.

Khon 4

Quc hi trn c s ra mt o lut c th quy nh trong trng hp c s qua i ca bt c c nhn no trong nhng ngi m H vin c th chn lm Tng thng khi H vin c trao quyn la chn ; v trong trng hp c s qua i ca bt c c nhn no trong nhng ngi m Th ng vin c th chn lm Ph Tng thng khi Th ng vin c trao quyn la chn .

Khon 5

Khon 1 v khon 2 s c hiu lc bt u vo ngy 15 thng 10 sau khi iu khon ny c ph chun.

Khon 6

iu ny ca Hin php s khng c hiu lc tr phi c ph chun nh nhng iu b sung ca Hin php bi c quan lp php ca ba phn t cc tiu bang trong 7 nm k t ngy c trnh.

CH THCH:iu sa i ny, c gi l iu sa i v vin chc sp mn nhim, chuyn ngy nhm chc ca Tng thng v cc thnh vin Quc hi mi c bu gn hn vi thi gian bu c. Vin chc sp mn nhim l mt quan chc vn phi tip tc lm vic mc d khng c bu li. Trc khi iu sa i ny c hiu lc, cc thnh vin Quc hi v Tng thng khng c bu li trong cuc bu c thng 11 vn phi tip tc gi cng v cho n thng 3 nm sau.


HY B CC LNH CM


Khon 1

K t nay, iu b sung sa i s 18 ca Hin php b bi b.

63

Khon 2

Vic chuyn ch hay nhp khu nhm cung cp v s dng ru c cn bt c bang no hoc lnh th v vng thuc s hu ca Hoa K m vi phm lut nhng ni th b nghim cm.

Khon 3

iu ny s khng c hiu lc tr phi n c cc i hi ca cc bang ph chun nh mt iu b sung ca Hin php, theo qui nh ca Hin php, trong vng 7 nm k t ngy Quc hi trnh n cc bang.

CH THCH:iu sa i ny ch n gin hy b iu b sung sa i th 18.


GII HN NHIM K TNG THNG TRONG HAI NHIM K

iu sa i ny c xut vo ngy 24/3/19

us constitution

Documents