UVOD pod akutnim abdomenom podrazumevaju se

iznenada nastali jaki abdominalni bolovi uslovljeni peritonealnom iritacijom koji dovode do napetosti trbušnog zida (defence musculaire) i najčešće teškog poremećaja opšteg stanja.

UVOD iznenada nastali jaki abdominalni bolovi uslovljeni

peritonealnom iritacijom koji dovode do napetosti trbušnog zida (defence musculaire) i najčešće teškog poremećaja opšteg stanja

koji se nekada leči operativno, a nekada konzervativno, od medicinske sestre i lekara se zahteva brzo delovanje i visoka sposobnost procene i donošenja odluke.

Zbog bola koji traje duže od 6h bez prestanka, najčešće je potrebna hirurška intervencija.

VODEĆI SIMPTOMI

BOL, ŠOK I POVRAĆANJE

POVRAĆANJE

ŠOK

BOL

UGROŽENOST VITALNIH FUNKCIJA

Ugroženost vitalnih funkcija posledica su:

❖ iskrvarenja

❖ prekida funkcije povređenog organa

❖ septičko-toksičkog peritonitisa.

ETIOLOGIJA AKUTNOG ABDOMENA Sindrom akutnog abdomena nastaje usled bolesti

trbušnih organa ili povreda abdomena.

BOLESTI ABDOMINALNIH ORGANAPerforacija

želudačnog ili duodenalnog

ulkusa

Akutni apendicitisUpala i perforacija divertikula creva

Ileus raznih vrstaMezenterijalna

embolija i tromboza

Inkarcerirana hernija

Akutni holecistitisAkutni

pankreatitis

Ekstrauterini graviditet (rutura tube ili tubarni

abortus)

UZROCI AKUTNOG ABDOMENA PREMA ZIVOTNOM DOBU

Odojčad i mala deca: invaginacija creva i inkarceracija hernije, dok su upale ređe

Školski uzrast: apendicitis, pneumokokni peritonitis, ileus

Odrasle osobe: perforacija ulkusa, apendicitis, inkarcerirana hernija, ileus. Kod starijih ljudi češće se javlja ileus zbog karcinoma kolona, mezenterijalne tromboze i embolija, uklještene kile, dok su apendicitis, holescistitis i pankreatitis ređa pojava

POVREDE ABDOMENA• Mogu biti:

➢Penetrantne povrede

➢Tupe, zatvorene povrede

Pri ovim povredama može nastati:

➢Ruptura jetre i slezine

➢Povreda velikih krvnih sudova u abdomenu

➢Ruptura šupljih organa

ZBIVANJA KOD AKUTNOG ABDOMENA

PERITONITIS koji se može razviti u vezi sa upalama u trbušnoj duplji, kao i posle povrede abdomena sa rupturom šupljih organa

MEHANIČKI ILEUS zbog spoljašnje ili unutrašnje opstrukcije creva, inkarcerirane hernije i mezenterijalne tromboze i embolije

INTRAABDOMINALNO KRVARENJE kod povrede abdomena ili rupture ekstaruterinog graviditeta

GLAVNI SIMPTOMI AKUTNOG ABDOMENA

BOL

POVRAĆANJEDEFANCE

MUSCULAIRE

BOL Glavna karakteristika bola je nagli nastanak i

intenzitet, koji je kod većine bolesnika neobično jak, naročito ako je vreme od početka bolesti nešto poodmaklo.

KVALITATIVNE KARAKTERISTIKE BOLA

LOKALIZACIJA BOLA

KARAKTER BOLA

BOL

FAZNE OSOBINE BOLA

Prva faza je inicijalni signal bola organa

Druga faza je inicijalni signal peritoneuma

Treća faza su razvijeni signali peritonitisa

PALPACIJA ABDOMENA Ako se s četiri prsta, pritisne trbušni zid, a potom se prsti

naglo podignu, javlja se jak bol kod upale peritoneuma-BLUMBERGOV ZNAK.

Bolna osetljivost na perkusiju- GRASMANOV ZNAK je vrlo pouzdan znak upale seroze trbušnog zida.

Kod razvijenog pelveoperitonitisa, muskulatura sfinktera je mlitava, a kroz prednji zid rektuma se pipa bolno ispupčenje- DOUGLASOV APSCES.

Auskultacijom abdomena neće se čuti peristaltika kod peritonitisa

U početnoj fazi mehaničkog ileusa, čuje se pojačana peristaltika, a u fazi paralitičkog ileusa, u abdomenu vlada „kobni mir“ jer je nastala atonija creva

PALPACIJA ABDOMENA

POVRAĆANJE Kod akutnog abdomena razlikujemo dva osnovna

tipa povraćanja:

Povraćanje bez nauzeje i gađenja Povraćanje sa

gađenjem

POVRAĆANJE

u početku akutnog nastupa bola, tip povraćanja je reflektoran tj. povraćanje bez gađenja.

u kasnijim stadijumima akutnog abdomena, kada se razvije peritonitis sa svojom toksičkom komponentom i atonija digestivnog trakta, povraćanje je sve više praćeno gađenjem i nauzejom

kod akutnog gastroenteritisa, trovanja, javlja se povraćanje s gađenjem i nauzejom jer primarno postoji toksična komponenta kao uzrok nadražaja centra za povraćanje.

DEFANCE MUSCULAIRE Zategnutost trbušnog zida (mišićni defans) je

fenomen reflektornog kočenja muskulature koji nastaje jer se zapaljensko-hemijski nadražaj senzitivnih nervnih završetaka peritonuma prenosi na teren motornih segmenata.

Nastanak i razvoj je postepen. U početku bolesti, defans je izražen u malom delu zid iznad upalnog mesta. Što je širi teren nadražaja senzitivnih nerava koji polaze s peritoneuma, to se defans javlja u širem sektoru mišića trbušnog zida

PREPREKA PRI ISPITIVANJUDEFANCE MUSCULAIRE

meteorizam

strah bolesnika

abdominalni bol

nerelaksirani položaj bolesnika

u krevetu

DEFANSE MUSCULAIRE SE JAVLJA I KOD

Spontane i traumatske rupture trbušnih mišića

Zapaljenskih nadražaja u okolini spinalnih nerava

Bazalne pneumonije

Nefrolitijaze

DEFANCE MUSCULAIRE

OSTALI SIMPTOMI AKUTNOG ABDOMENA

OPŠTE STANJE bolesnika je obično relativno dobro u početnoj fazi bolesti. Kako se upalni proces širi i zahvata sve veći deo peritoneuma, javlja se postepeno pogoršanje.

Nastaju tipične promene na licu bolesnika pod imenom FACIES ABDOMINALIS HIPPOCRATICA: upali obrazi, ušiljen nos, halonirane oči i napaćen izraz lica. Jezik je suv, beličasto-smeđe boje.

FACIES HIPPOCRATICA

OSTALI SIMPTOMI AKUTNOG ABDOMENA

PULS je u početku dobro punjen i ritmičan, a u kasnijem toku zbog teške infekcije i resorpcije toksina, postaje sve slabiji i frekventniji. Ubrzan i mekan puls je loš prognostički znak.

TEMPERATURA razlika u temperaturi između aksile i rektuma viša od pola stepena je uvek sumnja na upalni proces zbog hiperemije trbušnih organa kod upalnih procesa u adomenu

METEORIZAM se kod akutnog abdomena razvija zbog reflektorne ili mehaničke distenzije probavnog kanala i kao posledica poremećene razmene gasova u crevima.

AKUTNI ABDOMEN KOD DECE

Odojčad i mala deca ne mogu da daju anamnestičke podatke o karakteru i lokalizaciji bola i ne sarađuju tokom fizikalnog pregleda

Povraćanje i abdominalni bolovi su najčešće manifestacija različitih drugih poremećaja i bolesti u dečijem uzrastu (opšta infekcija, hipertermija, respiratorne infekcije...)

AKUTNI ABDOMEN KOD DECE

DIJAGNOZAOpšti pregled

Laboratorijske analize- hematokrit i hemoglobin, KKS, kreatinin u serumu, glukoza u krvi, aceton u mokraći,

amilaze u krvi i mokraći

Rtg pulmo et cor i nativni abdomen u cilju otkrivanja srpa vazduha ispod ošita, kalkuloze žučnih ili mokraćnih puteva

EKG – da se isključi akutna koronarna bolest

DIJAGNOZA

DIFERENCIJALNA DIJAGNOZAKARDIOPULMONALNE

BOLESTI bazalna pneumonija i pleuritis,

infarkt miokarda, disekantna aneurizma aorte

UROGENITALNE BOLESTI- pijelonefritis,

perinefrički apsces, urolitijaza, prostatitis,

NEUROLOŠKE BOLESTI-tumori medule spinalis,

akutna hernija diska, prelom karlice s retroperitonealnim hematomom, herpes zoster

METABOLIČKE PROMENE- uremija,

dijabetička acidoza, porfirija, hiperparatireodizam

TOKSIČKE BOLESTI-tetanus, trovanje olovom

PSIHOGENI UZROCI

BOLESTI KRVOTVORNIH ORGANA- leukemija,

leukoblastoze

ABDOMINALNI ZID-intramuskularni hematom

LEČENJE Klinička slika akutnog abdomena je indikacija za hitnu

laparatomiju.

SESTRINSKA DIJAGNOZA SA PREDLOGOM MERA

Najznačajnija uloga medicinske sestre je u proceni stanja pacijenta tj. u postavljanju sestrinske dijagnoze jer prva osoba s kojom kontaktira pacijent kada dođe u zdravstvenu ustanovu je upravo medicinska sestra

mere na terenu

mere u hospitalnim

uslovima

MERE NA TERENU Postaviti bolesnika da leži mirno na leđima, sa lako

savijenim nogama u kolenima, sa glavom okrenutom u stranu da bi se prevenirala aspiracija povraćajnog sadržaja

Ne davati analgetike da se ne bi maskirala klinička slika

Hitno preneti bolesnika na hirurško odeljenje

MERE U BOLNIČKIM USLOVIMA Osloboditi disajne puteve i intubirati bolesnika ako je

neophodno

Skinuti odelo i izvršiti pregled.

Ne izvlačiti strana tela iz povređenih tkiva jer mogu vršiti korisnu hemostazu

Registrovati vitalne funkcije. Izmeriti bolesniku TA i puls u ležećem položaju i u sedećem. Hipotenzija i tahikardija pri promeni položaja ukazuju na hipovolemiju

Utvrditi postojanje šoka i sprovesti adekvatan tretman. Tražiti znake šoka: pomućen senzorijum, hladna i vlažna koža, pepeljasto bledilo, arterijska hipotenzija, ubrzan i filiformni puls, glad za vazduhom, žeđ.

TRETIRANJE ŠOKA Staviti bolesnika u ležeći položaj na leđima

Uzeti krv za analize

Odrediti krvnu grupu i Rh faktor

Započeti i.v. infuziju izotoničnih rastvora

Dati bolesniku 5l kiseonika

Odrediti parcijalni pritisak gasova u arterijskoj krvi radi dijagnostikovanja acidoze, hipoksije i hiperkapnije

Kateterizovati mokraćnu bešiku

Uvesti nazogastrični tubus radi evakuacije želudačnog sadržaja

Mirovanje, ništa per os

ZAKLJUČAK

slika akutnog abdomena mora biti prepoznata na vreme, na temelju anamneze i fizikalnog pregleda bolesnika i pri najmanjoj sumnji odmah bolesnika uputiti kod hirurga.

Rano prepoznavanje akutnog abdomena, rana dijagnoza i što ranija operacija spašava život pacijentu.

LITERATURA

Ante Kvesić i saradnici, „Kirurgija“, Medicinska naklada, Zagreb, 2016.god.

Ljiljana Gvozdenović i saradnici, „Šok“, Medicinski fakultet Novi Sad, 2013.god.

Višnjić M., „Hirurgija“, Agencija za marketing i zeppelin reklame Don Vas, Beograd, 2011.god.

Višnjić M., „Hirurgija“, Agencija za marketing i zeppelin reklame Don Vas, Beograd, 2011.god.

Žigić D.i Ivanković D. „Priručnik za polaganje stručnog ispita“, Sekcija opšte medicine Srpskog lekarskog društva, Beograd 2004.god.