uygarliklari yeŞİlirmak’ta keŞfedİnyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur....

140

Upload: others

Post on 04-Aug-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 2: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 3: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNBU TOPRAKLAR İLKLERİN TOPRAĞIDIR - - - - - - - - - - - - - - -15BU TOPRAKLAR SIRLARLA EFSANELERLE DOLUDUR - - - - -17BU TOPRAKLAR BEREKETLİDİR - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -17BU TOPRAKLAR RENKLİDİR - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -17

AMASYA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -19AMASYA GEZİ ROTASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -261- AMASYA KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -282- KRAL KAYA MEZARLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -293- YALIBOYU EVLERİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -294- ŞEHZADELER MÜZESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -305- HAZERANLAR KONAĞI (MÜZE EV) - - - - - - - - - - - - - - - -316- ALÇAK KÖPRÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -317- AMASYA ARKEOLOJİ MÜZESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -318- MİNYATÜR AMASYA MÜZESİ (1914 ŞEHRİ AMASYA) - - -329- GÖKMEDRESE CAMİİ - TORUMTAY TÜRBESİ - - - - - - - -3310- II. BAYEZİD KÜLLİYESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3411- BURMALI MİNARE CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3512- AMASYA TAŞHAN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3513- SABUNCUOĞLU TIP VE CERRAHİ TARİHİ MÜZESİ - - - -3614- ÇİLEHANE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3615- KUNÇ KÖPRÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3716- BÜYÜK AĞA MEDRESESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3717- SARAYDÜZÜ KIŞLA BİNASI

MİLLİ MÜCADELE MÜZESİ VE KONGRE MERKEZİ - - - -3818- STRABON - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3819- FERHAT SU KANALI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3920- FERHAT İLE ŞİRİN AŞIKLAR MÜZESİ - - - - - - - - - - - - - - -3921- AMASYA BORABOY GÖLÜ VE TABİAT PARKI - - - - - - - -4022- ŞİRVANLI CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4123- YASSIHÖYÜK (OLUZ HÖYÜK) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4124- TERZİKÖY TERMAL TURİZM MERKEZİ - - - - - - - - - - - - -4225- GÖZLEK KAPLICASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4326- YEDİKIR BARAJI (YEDİ KUĞULAR KUŞ CENNETİ) - - - -4327- ÇELEBİ MEHMED MEDRESESİ VE SAAT KULESİ - - - - - -4328- MERZİFON TAŞHANI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4429- SOFULAR CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4430- KARA MUSTAFA PAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4431- ABİDE HATUN CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4532- PİRİ BABA TÜRBESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4533- YÖRGÜÇ RÜSTEM PAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4634- MADEN CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4635- KÖPRÜLÜ MEHMED PAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - -4636- GÜMÜŞHACIKÖY BEDESTENİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4737- HAMAMÖZÜ KAPLICALARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4738- ORMANCILIK KÜLTÜR EVİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -4939- AMASYA KÜLTÜR EVLERİ VE KADHİM (EL SANATLARI)4940- TATMADAN DÖNMEYİN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -49

İÇİN�DE�Kİ�LER

Page 4: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

ÇORUM - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -51ÇORUM GEZİ ROTASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -581- ÇORUM KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -602- ÇORUM MÜZESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -603- ÇORUM ULU CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -614- VELİ PAŞA HANI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -615- ALİ PAŞA HAMAMI (YENİ HAMAM) - - - - - - - - - - - - - - - -626- PAŞA HAMAMI (TACEDDİN PAŞA HAMAMI) - - - - - - - - -627- ÇORUM SAAT KULESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -638- KÂTİPLER KONAĞI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -639- VELİ PAŞA KONAĞI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6310- HIDIRLIK CAMİİ VE SAHABE TÜRBELERİ - - - - - - - - - - - -6411- SUNGURLU SAAT KULESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6512- YÖRÜKLÜ (HÜSEYİNDEDE) ESKİ HİTİT KÜLT MERKEZİ - -6513- BOĞAZKÖY (HATTUŞA) ÖRENYERİ - - - - - - - - - - - - - - - -6514- YAZILIKAYA AÇIKHAVA TAPINAĞI - - - - - - - - - - - - - - - - -6715- YAZILIKAYA A VE B ODASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6716- KADEŞ BARIŞ ANTLAŞMASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6917- ALACAHÖYÜK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6918- HÜSEYİN GAZİ KÜLLİYESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7119- ORTAKÖY - ŞAPİNUVA ÖRENYERİ - - - - - - - - - - - - - - - -7120- İNCESU KANYONU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7221- KYBELE KAYA KABARTMASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7322- ELVAN ÇELEBİ CAMİİ, TEKKE VE TÜRBESİ - - - - - - - - - -7323- KÜLTÜR (HİTİT VE GASTRONOMİ) YOLLARI - - - - - - - - -7424- RESULOĞLU ESKİ TUNÇ ÇAĞI YERLEŞİMİ

VE MEZARLIĞI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7425- İSKİLİP KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7526- İSKİLİP KAYA MEZARLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7527- ŞEYH YAVSİ CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7628- EMİRBEY CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7629- KUNDUZ VE KUŞÇAÇİMENİ YAYLALARI - - - - - - - - - - - -7630- LAÇİN KAPILIKAYA ANITSAL KAYA MEZARI - - - - - - - - -7731- OSMANCIK (KANDİBER) KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - -7732- KOYUNBABA KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7733 KOYUNBABA TÜRBESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7834- KOCA MEHMET PAŞA CAMİİ (İMARET CAMİİ) - - - - - - -7835- HACIHAMZA KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7836- MİHRİ HATUN CAMİİ VE HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - -7837- KARGI YAYLASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7938- ABDULLAH YAYLASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7939- LEBLEBİCİLİK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -7940- TATMADAN DÖNMEYİN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -79

Page 5: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

SAMSUN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -81SAMSUN GEZİ ROTASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -881- ATATÜRK ANITI (ONUR ANITI) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -902- GAZİ MÜZESİ (MANTİKA PALAS OTELİ) - - - - - - - - - - - -903- BULVAR AVM EK BİNASI (ESKİ POLİHRON OTELİ) - - - -914- İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ (BORLUOĞLU EVİ) -925- ESKİ OSMANLI BANKASI BİNASI (GARANTİ BANKASI) 926- BANDIRMA GEMİ MÜZESİ VE

MİLLİ MÜCADELE AÇIK HAVA MÜZESİ - - - - - - - - - - - - -937- İLKADIM ANITI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -938- BÜYÜK CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -949- MATER DOLOROSA KATOLİK KİLİSESİ - - - - - - - - - - - - -9410- BARUTHANE KALKANCA TÜMÜLÜSLERİ - - - - - - - - - - -9411- SAMSUN ARKEOLOJİ VE ETNOGRAFYA MÜZESİ - - - - -9512- SAHİL GEZİ YOLU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9613- SAMSUN SAHİLİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9714- TEKKEKÖY MAĞARALARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9715- KABACEVİZ ŞELALELERİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9816- SALI PAZARI ŞELALELERİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9817- COSTAL ORMANI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9918- KELTEPE KİLİSESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9919- SAMSUN AHŞAP CAMİLERİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -9920- AMAZONLAR VE AMAZONLAR ADASI - - - - - - - - - - - -10021- GARPU KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10122- AYVACIK TURİZM GELİŞTİRME VE KORUMA MERKEZİ - -10123- ÇAKALLI HAN - ÇAKALLI KÖPRÜSÜ - - - - - - - - - - - - - -10224- LÂDİK GÖLÜ VE KUŞ CENNETİ

AKDAĞ KIŞ SPORLARI VE KAYAK MERKEZİ - - - - - - - -10225- BÜYÜKKIZOĞLU ŞELALESİ VE GÖLÜ - - - - - - - - - - - - -10326- HAMAMAYAĞI KAPLICASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10327- HAVZA ATATÜRK EVİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10328- HAVZA İMARETİ VE HAVZA KAPLICALARI - - - - - - - - -10529- KURT KÖPRÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10530- ŞAHİNKAYA KANYONU - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10531- KUNDUZ ORMANLARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10532- FAZIL AHMET PAŞA MEDRESESİ (TAŞ MEDRESE) - - -10733- BAFRA KIZILIRMAK DELTASI KUŞ CENNETİ - - - - - - - -10734- AKALAN ŞELALELERİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10835- İKİZTEPE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10836- HİTİTLERİN KUTSAL KENTİ: OYMAAĞAÇ HÖYÜKTEPE - -10937- ASAR KALE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -10938- GALERİÇ ORMANI (SUBASAR ORMAN) - - - - - - - - - - -11039- MÜZELER VE TURİZM MERKEZLERİ - - - - - - - - - - - - - -11040- TATMADAN DÖNMEYİN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -111

İÇİN�DE�Kİ�LER

Page 6: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

TOKAT - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -113TOKAT GEZİ ROTASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1161- NUREDDİN İBN ESENTİMUR TÜRBESİ - - - - - - - - - - - - -1182- SÜMBÜL BABA ZAVİYE VE TÜRBESİ - - - - - - - - - - - - - -1183- GÖKMEDRESE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1194- TAŞHAN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1195- TOKAT KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1206- ARASTALI BEDESTEN - TOKAT MÜZESİ - - - - - - - - - - - -1207- MEYDAN CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1218- ALİ PAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -1229- SULUSOKAK (900 ADIMDA 900 YIL) - - - - - - - - - - - - - -12210- ALİ TUSİ TÜRBESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12211- TOKAT KÜLTÜR EVİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12312- YAĞIBASAN MEDRESESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12413- TAKYECİLER CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12414- ALİ PAŞA HAMAMI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12415- LATİFOĞLU KONAĞI - MÜZE EV - - - - - - - - - - - - - - - - -12516- MEVLEVİHANE - MÜZE - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12617- SAAT KULESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12618- SULUSARAY SEBASTAPOLİS AÇIK HAVA MÜZESİ - - -12819- MAHMUTPAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12820- ATATÜRK EVİ VE ETNOGRAFYA MÜZESİ - - - - - - - - - - -12821- MAHPERİ HATUN KERVANSARAYI - - - - - - - - - - - - - - -12822- BALLICA MAĞARASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12923- KAZ GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13024- ZİLE ULU CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13125- ZİLE KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13126- ELBAŞOĞLU CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13227- ZİLE - MAŞAT HÖYÜK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13228- TURHAL KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13329- ALMUS BARAJ GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13330- ERBAA SİLAHTAR ÖMER PAŞA CAMİİ - - - - - - - - - - - - -13431- NİKSAR LEYLEKLİ KÖPRÜ (YILANLI KÖPRÜ) - - - - - - -13432- NİKSAR KALESİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13433- NİKSAR YAĞIBASAN MEDRESESİ - - - - - - - - - - - - - - - -13534- NİKSAR ULU CAMİİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13635- ÇAMİÇİ YAYLASI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13636- ÇÖREĞI BÜYÜK TEKKESİ - KIRK KIZLAR KÜMBETİ - -13737- REŞADİYE KAPLICALARI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13838- ZİNAV GÖLÜ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13839- YAZMACILIK - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -13940- TATMADAN DÖNMEYİN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -139

PRATİK BİLGİLER - - - - - - - - - - - - - - - - - -142 İÇİN�DE�Kİ�LER

Page 7: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 8: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 9: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 10: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

UY GAR LIK LA RI YE ŞİLIR MAK’TA

KEŞ FE DİN

Page 11: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Amasya Yavruköy, Roma Dönemi Elmalı Mozaiği

Page 12: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 13: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

14

Su�ha�yat�tır,�ya�şam�dır;�bi�li�nentüm�ya�şam�bi�çim�le�ri� için�ge�-rek�li�ve�vaz�ge�çil�mez�kay�nak�-tır.� Be�re�ket�li� su� ke�nar�la�rı�nıseç�tik�yer�leş�mek�için.�Üret�me�yi�öğ�re�nir�ken,�ha�ya�tı�-mı�za� yön� ve�ren� su�ya� hük�-met�me�mü�ca�de�le�miz,�uy�gar�-lık�la�rın do�ğu�şun�da� önemlibir� fak�tör� ol�du.�Nil,� Dic�le,� Fı�-rat,�Amu�der�ya�gi�bi�bü�yük�ne�-hir�ler� in�san�lık� ta�ri�hi�nin� başak�tör�le�ri�ol�du�lar.�Tıp�kı,�Ye�şi�lır�-mak�gi�bi...Yak�la�şık� 8500� yıl�dır� be�re�ketakı�yor� Ye�şi�lır�mak� ya�ta�ğın�da.“İris”� de�miş� bir� za�man�laronun� be�re�ke�tiy�le� ya�şa�yan�larYe�şi�lır�mak’a.� “İris”� gö�zü�mü�zeren�gi�ni� ve�ren� say�dam� ta�ba�-ka.�Yu�nan�mi�to�lo�ji�sin�de�gök�-ku�şa�ğı�tan�rı�ça�sı…�Gök�ku�şa�ğırenk�le�ri�ni� yan�sı�tan� ka�nat�la�-rıy�la�Tan�rı�la�rın�in�san�la�ra�ulaş�-tı�ra�ca�ğı� ha�ber�le�ri� ta�şı�yan� veböy�le�ce�gök�yü�zü�ve�yer�yü�zü�-nü�bir�leş�ti�ren�bir�tan�rı�ça…�O� da� gök�yü�zün�den� bes�le�ni�-yor�yağ�mur�la,�kar�la�ve�yer�yü�-zü�ne� ya�şa�mın� de�va�mı� içinvaz�ge�çil�mez�olan�su�yu�sağ�lı�-yor.�O�su�ile�me�de�ni�yet�ler�ku�-

ru�lu�yor�asır�lar�dır.�O�su�ile�ye�-şe�ri�yor� tar�la�lar.� O� su� ile� ek�-mek�olu�yor,�şa�rap�olu�yor,�şe�-hir�olu�yor,�çi�çek�olu�yor,�el�maolu�yor,� ba�lık� olu�yor,� aşk� olu�-yor.�Ya�ni� ya�şam�her� an� ye�ni�-den� do�ğu�yor. Kal�ko�li�tik� çağ�-dan�(MÖ�5500-�3000)�be�ri�bi�-rik�tir�dik�le�riy�le� ya�şa�yan� bircoğ�raf�ya� Ye�şi�lır�mak� Hav�za�sı.Ta�ri�hi�ni� öğ�ren�me�ye� ça�lış�tı�ğı�-nız�da,�onun�su�yu,�top�ra�ğı� ileha�yat� bu�lan� sa�yı�sız� me�de�ni�-yet�le� kar�şı�la�şır�sı�nız� şa�şı�ra�rakbi�raz� da.� Bu� me�de�ni�yet�le�rinba�zı�la�rın�dan� ka�lan� iz�le�rin�hi�-kâ�ye�si� ile�bü�yü�le�nir�si�niz.�Na�-sıl� bü�yük� bir� zen�gin�li�ğin� ke�-na�rın�da� dur�du�ğu�nu�zu� an�la�-yıp� hem� he�yecan�la�nır, hemde�da�ha�faz�la�sı�nı�öğ�ren�me�yecan� atar�sı�nız.� Sa�de�ce� öğ�ren�-mek�de�yet�mez,�gör�mek,�do�-kun�mak� is�ter�si�niz� o� iz�le�re.519� km�uzun�lu�ğun�da�ki�Ye�şi�-lır�mak� Tür�ki�ye'nin� en� uzunikin�ci��neh�ri�dir.�Ye�şi�lır�mak,�Si�-vas'ın� ku�ze�yin�de� Kö�se�dağetek�le�rin�den� do�ğar,� çe�şit�liakar�su�lar�la� bir�le�şe�rek� Çar�-şam�ba’da� Ka�ra�de�niz'e� dö�kü�-lür.� Kel�kit�Ça�yı� en�bü�yük� ko�-

Talazan�Köprüsü

Page 14: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

15

lu�dur.�Neh�rin�kol�la�rı�ile�be�ra�-ber� ta�şı�dı�ğı� alüv�yon�lar� Çar�-şam�ba� Ova�sı�nı� oluş�tur�muş�-tur.�Üze�rin�de�Al�mus,�Ata�köy,�Ha�-san� Uğur�lu� ve� Su�at� Uğur�luBa�raj�la�rı�nın� ku�rul�du�ğu� Ye�şi�-lır�mak� geç�ti�ği� top�rak�lar�da�kiflo�ra� ve� fa�una�yı zen�gin�leş�tir�-miş�tir.� Ye�şi�lır�mak� Hav�za�sı’nınönem�li� bir� bö�lü�mü�nü� kap�sa�-yan� ve� hav�za�nın� bu� önem�libö�lü�mü�nü�ro�ta�ha�ri�ta�la�rı�yar�-dı�mıy�la� ge�ze�bi�le�ce�ği�niz� bureh�ber� ki�tap,�Ye�şi�lır�mak�Hav�-za�sı� Kal�kın�ma� Bir�li�ği� üye�siolan� Amas�ya,� Ço�rum,� Sam�-sun� ve� To�kat� il�le�ri�ni� kap�sa�-mak�ta�dır.

BU TOP RAK LAR İLK LE RİNTOP RA ĞI DIRBu�top�rak�lar�Ana�do�lu’nun�ilkuy�gar�lık�la�rı�nın�hü�küm�sür�dü�-ğü� yer�ler�dir.� Dağ�la�rın� gökkub�be�yi�ta�şı�dı�ğı�na�ina�nan�in�-san�la�rın�ya�şa�dı�ğı�ve�“Bin�Tan�-rılı� Halk”� ola�rak�bi�li�nen� ye�rinadı�dır.� Ta�ri�hin� ilk� ya�zı�lı� ba�rışant�laş�ma�sı� olan “Ka�deş� Ant�-laş�ma�sı”�nı Mı�sır�lı�lar�la� im�za�la�-yan;�Mı�sır’ın� güç�lü� fi�ra�vun�la�-rı�nı�alt�eden�bü�yük�bir�as�ke�ri

ve�po�li�tik�gü�cü�oluş�tu�ran� in�-san�la�rın�kur�du�ğu�“Hi�tit�İm�pa�-ra�tor�lu�ğu”�nun�mem�le�ke�ti�dir.Hi�tit�ler� kül�tü�rel� mi�ras�la�rı� veeser�le�riy�le� hâ�lâ� keş�fe�dil�me�yibek�le�ye�rek� bu� top�rak�lar�daya�şa�ma�ya�de�vam�edi�yor.Bu� topraklar� Romaİmparatoru� Julius� Se�zar’ındün�ya�ca� ün�lü� sö�zü� “Ve�ni-Vi�-di-Vi�ci”� (Gel�dim-Gör�düm-Yen�dim)�de�yi�şi�nin�söy�len�di�ğiyer�dir. Bu�top�rak�lar�dün�ya�nınilk� coğ�raf�ya�cı�sı�nın�mem�le�ke�-ti�dir� ay�nı� za�man�da.� En� ün�lüese�ri�o�dö�ne�min�bil�gi�si�ne�gö�-re�dün�ya�coğ�raf�ya�sı�nı�an�lat�tı�-ğı� "Coğ�raf�ya"� (Ge�og�rap�hi�ka)olan�Stra�bon’un.�At�las�Ok�ya�-nu�su’ndan�İn�dus�Neh�ri’ne�ka�-

Amazon�Heykeli

Şarruma�ve��IV.�Tuthaliya�Kabartması

Page 15: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Yüzyıl boyunca Berlin Pergamon Müzesi’nde sergilenen ve Türkiye’yegetirilen Boğazköy-Hattuşa Sfenksi Boğazköy Müzesinde.

Page 16: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

17

dar�es�ki�çağ�dün�ya�sı�nın�ta�ma�-mı�nı�res�me�den�ve�on�ye�di�ki�-tap�tan� olu�şan� Stra�bon’un“Ge�og�rap�hi�ka”sın�da,� sa�de�cecoğ�ra�fi� bil�gi�ler� de�ğil� o� coğ�-raf�ya�da� ya�şa�yan� in�san�lar� veya�şa�yış�tarz�la�rı�ile�il�gi�li�de�bil�-gi�ler�bu�lun�mak�ta�dır.

BU TOP RAK LAR SIR LAR LAEF SA NE LER LE DO LU DURBu�top�rak�lar�“Ama�zon”�ola�rakbi�li�nen�ka�dın�sa�vaş�çı�la�rın�ya�-şa�dı�ğı�yer�ler�dir.�Amazonların�bir�baş�ka�sa�vaş�-çı� kav�min� sal�dı�rı�sın�dan� ka�-çar�ken� ra�hat� giz�le�ne�bil�mekve� ta�nın�ma�mak� için� ke�se�rektop�ra�ğa�göm�dük�le�ri saç�la�rın�-dan� tü�tü�nün� fi�liz� ver�di�ği�nisöy�ler�ler� si�ze� bu�ra�lar�da.� İş�-len�miş� tü�tü�nün� ne� ka�dar� dasa�ça�ben�ze�di�ği�ni�dü�şü�nün�ceina�nır�sı�nız�bu�ef�sa�ne�ye.�Bu� top�rak�lar�da� ef�sa�ne�le�reinan�mak� ko�lay�dır.� Fer�hat’ınŞi�rin’in� aş�kıy�la� dağ�la�rı� del�di�-ği�ne�de�ina�nır�sı�nız;�Ah�met�ileMe�lek’in� ka�vu�şa�ma�ma�sı�naYe�şi�lır�mak’ın� taş�ma�sıy�la� Çar�-şam�ba’yı�sel�al�ma�sı�nın�ne�denol�du�ğu�na� da;� “Eğ�ri� Ka�le”nin,in�san�ya�pı�sı�ol�ma�yıp�Nuh�Tu�-fa�nı’nda� Nuh� Pey�gam�be�ringe�mi�le�ri�ni�bağ�la�ma�sı�için�ya�-ra�tıl�dı�ğı�na�da.

BU TOP RAK LAR BE RE KET LİDİRBu� top�rak�lar� düz� du�var� gi�bi

yükselen� ka�ya�ları kral�la�rı�name�zar� ya�pan,� su�yu� ısı�ta�rakkünk�ler�le� du�var�la�rın� için�dedo�laş�tı�ra�rak�bi�na�la�rı�ısı�tan�in�-san�la�rın� asır�lar� bo�yu� üret�ti�ğiyüz�ler�ce�ese�rin�sa�hi�bi�dir.�Ka�le�ler,� ca�mii�ler,� med�re�se�ler,tür�be�ler,� köp�rü�ler,�be�des�ten�-ler,�han�lar,�ha�mam�lar,�ko�nak�-lar�Ye�şi�lır�mak�be�re�ke�ti�nin�ka�-nı�tı�dır� ade�ta.� Ay�nı� be�re�ketbağ� olur� üzüm� ve�rir,� ağaçolur� mis�ket� el�ma�sı�na� dö�nü�-şür,� leb�le�bi�olur�us�ta�el�ler�de,pek�mez� olur,� şa�rap� olur,� du�-ma�nı� üs�tün�de� pi�la�vın� pi�rin�ciolur.�

BU TOP RAK LAR RENK Lİ DİRYe�şi�lır�mak’ın�be�re�ket�len�dir�di�-ği� bu� top�rak�lar�da� ha�yat� bu�-lan�uy�gar�lık�la�rın�sır�la�rı�keş�fe�-dil�me�yi� bek�le�mek�te�dir� hâ�lâ.Uy�gar�lık�la�rın�hi�kâ�ye�le�ri�dir�ar�-da� ka�lan;� iris’in� renk�le�riy�lecan�la�nan� kül�tü�rel�mi�ra�sı�mız�-dır.� Amas�ya’da� kaya� kaledir,mis�ket� el�ma�dır,� şeh�za�de�ler�-dir.� Ço�rum’da� sa�rı� leb�le�bi�dir,Hi�tit’in� par�la�yan� gü�ne�şi�dir.Sam�sun’da�ma�vi�de�niz�dir,�sa�-rı� tü�tün�dür,� be�yaz� pi�rinç�tir.To�kat’ta� ye�şi�li� bol� or�man�lar�-dır,� kır�mı�zı� şa�rap�tır,� mah�lep�-tir,� pek�mez�dir.� Ye�şi�lır�mak’ınbu�luş�tur�du�ğu�8500�yı�lın�ren�-gi�ne�se�lam�ol�sun!Uy�gar�lık�la�rı�Ye�şi�lır�mak’ta�keş�-fe�din.

II.�Bayezid�Külliyesi

Page 17: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

AMASYA

Page 18: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

AMASYA

Page 19: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Amasya�Lalesi

Page 20: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

21

Kral�Kaya�Mezarları�ve�Yalıboyu�Evleri

An�tik� İris� (Ye�şi�lır�mak)� Neh�ri�-ne�adan�mış,�dağ�la�ra�ya�zıl�mışbir� ma�sal� şe�hir�dir,� Amas�ya.İnat�çı,�âşık,�anaç�ve�cö�mert�tir.Bak�tı�ğı�nız�da� Ir�mak’tan� dağ�-la�ra�mı�yan�sır,�dağ�la�rın�su�da�-ki� ak�si�mi�dir� bi�le�mez�si�niz.Sarp�yük�sel�ti�le�rin�suy�la�ke�siş�-ti�ği�kıv�rak�çiz�giy�le�bir�res�sameliy�le�çi�zil�miş�gi�bi�dir.Ye�şi�lır�mak’ın� kı�yı�sın�da�ki� bueş�siz� tab�lo,�Ka�ra�de�niz�Böl�ge�-si’nin� or�ta�sın�da� yer� alır.� İçAna�do�lu� Böl�ge�si’ne� kom�şuolan�Amas�ya’nın�de�ni�ze�kı�yı�sıyok�tur.� Ku�ze�yin�de� Sam�sun,gü�ne�yin�de�Yoz�gat,�do�ğu�sun�-da�To�kat�ve�ba�tı�sın�da�Ço�rumil�le�ri�var�dır.�Amas�ya�hem�ken�-di�si�ni� çev�re�le�yen� il�ler� ara�sın�-da�hem de Tür�ki�ye ge�ne�lin�decoğ�ra�fi� özel�lik�le�ri� ve� ku�ru�luşşek�li�ba�kı�mın�dan�ol�duk�ça�ka�-rak�te�ris�tik,� ay�rık�sı� bir� ya�pı�yasa�hip�tir.�Bu�ha�liy�le�hem�zo�ruba�şa�ran� inat�çı� tav�rı�nı,� hemde�do�ğa�ya�olan� aş�kı�nı� ser�gi�-ler.Nam-ı di�ğer “Şeh�za�de�ler�Şeh�-ri”dir.�Bir�de�vir�dün�ya�ya�hük�-me�den� Os�man�lı’nın� ba�şı�nage�çe�cek� pa�di�şah� oğul�la�rışeh�za�de�ler�Amas�ya’nın�anaç�-

lı�ğı�ve�cö�mert�li�ğiy�le�ye�tiş�miş�-tir.� Ya�vuz� Sul�tan� Se�lim� ve� II.Mu�rad� Amas�ya’da� doğ�muş�-tur.� Yıl�dı�rım� Ba�ye�zid,� Fa�tihSul�tan� Meh�met,� II.� Ba�ye�zid,III.� Mu�rad� ve� da�ha� bir�çok�la�rıAmas�ya’da�ye�tiş�miş�tir.�Şeh�rinilk�is�mi�Hi�tit�bel�ge�le�ri�ne�gö�reHak�miş�-�Har�şe�na�ola�rak�bi�li�-nir.�Bu�gün�Amas�ya�Ka�le�si’niniçin�de�yer�alan�te�pe�Har�şe�naDa�ğı�ve�te�pe�de�ki�ka�le�Har�şe�-na�Ka�le�si�ola�rak�da�isim�len�di�-ri�lir.� Har�şe�na� “Kut�lu� Akar�suŞeh�ri”� an�la�mı�na� ge�lir� veAmas�ya� ile� öz�deş�tir.� AmaPers�ler’in� yö�re�yi� fet�hin�denson�ra�Mit�hri�da�tes�Kral�lı�ğı�dö�-ne�min�de� ‘‘Amas�sei�a’’� ola�rakanıl�ma�ya�baş�la�nır�ve�bu� isimgü�nü�mü�ze� Amas�ya� ola�rakge�lir.�Ames�si�a� ise�“Ana�Tan�rı�-ça� Ma’nın� Şeh�ri”� an�la�mın�dayo�rum�la�nır.�Ye�şi�lır�mak� Amas�ya’da� GeçNeolotik�Çağdan�be�ri�uy�gar�-lık�la�ra� ha�yat� kay�na�ğı� ol�muş�-tur.� �Ay�rı�ca�Ir�ma�ğın�de�rin�va�-di�ler�içe�ri�sin�de�aç�tı�ğı�ge�çit�lerbin�ler�ce� yıl� Amas�ya’nın� İçAna�do�lu’yu� Kı�yı� Ka�ra�de�niz’ebağ�la�yan� en� gü�ven�li� yol� ol�-ma�sı�nı� sağ�la�mış� ve� böl�ge�de

Page 21: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 22: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

23

uy�gar�lık�la�rın� de�vam�lı�lı�ğı�nıge�tir�miş�tir.�Bu� yüz�den� Amas�ya’da� Hat�ti�-ler,� Hi�tit�ler,� Frig�ler,� Kim�mer�-ler,� İs�kit�ler,� Med�ler,� Pers�ler,Ro�ma�İm�pa�ra�tor�lu�ğu,�Bi�zans,Ana�do�lu�Sel�çuk�lu�lar�ve�İl�han�-lı�lar,�Eret�na�Dev�le�ti�ve�ta�bii�kiOs�man�lı� İm�pa�ra�tor�lu�ğu� bü�-yük� iz�ler� bı�rak�mış�tır. Bu�günbu�iz�le�ri�ta�kip�et�mek�is�te�di�ği�-niz�de� hö�yük�ler�den� baş�la�ya�-bi�lir�si�niz.�Ova�sa�ray� Kö�yü�Ha�-mam�Te�pe�si,�Küm�pet,�Keş�lik,Ay�va�lı�pı�nar,� Dev�ret� ve� Yo�-ğurt�çu� Ba�ba� hö�yük�le�ri� si�ziKal�ko�li�tik�Çağ’a�gö�tü�rür.� KralKa�ya�Me�zar�la�rı,�Amas�ya�Ka�le�-si� ve�Şeh�za�de�ler�Mü�ze�si,�Ha�-ze�ran�lar� Ko�na�ğı� Et�nog�raf�yaMü�ze�si,�Amas�ya’da�ta�ri�he�ya�-pa�ca�ğı�nız�yol�cu�lu�ğun�önem�lidu�rak�la�rı�dır.� Hız�lı� bir� tur içinAmas�ya� Mü�ze�si’nde� şeh�rintüm�dö�nem�ler�de�ki�ya�şan�tı�sı�-na� da�ir� ka�lın�tı�la�rı� bir� ara�dabul�mak�müm�kün�dür.� Har�şe�-na�Da�ğı�üze�rin�de�ku�ru�lu,�yüz�-yıl�lar� bo�yun�ca� hem� bir� ka�le,hem� de� kent� yer�le�şi�mi� olanAmas�ya� Ka�le�si,� Ye�şi�lır�makNeh�ri�kı�yı�sın�da�ki�Ya�lı�bo�yu�di�-ye�isim�len�di�ri�len�sur�du�var�la�-rı� üze�rin�de� yer� alan� Os�man�lı

Ev�le�ri�ve�on�lar�ca�anıt�sal�ya�pı�-la�rı� ile� � Amas�ya’yı� eş�siz� kıl�-mak�ta� ve� mü�ze� kent� ola�rakko�num�lan�dır�mak�ta�dır. Amas�-ya�yıl�lar�bo�yun�ca�çok�önem�libi�lim� ada�mı,� sa�nat�çı,� şa�ir� veün�lü�isim�ler�yetiştirmiştir.�He�-kim� ve� cer�rah� Sa�bun�cuza�deŞe�re�fed�din,� ta�rih�çi�Aşık�Pa�şa,hat�tat�la�rın�Pi�ri�Şeyh�Ham�dul�-lah,� hat� sa�na�tı�nın� ‘Amas�yaEko�lü’nü� ya�ra�tan� Ya�kut-iMus�ta�si�mi,�hat�tat�ve�şa�ir�Ta�ci�-za�de�Ca�fer�Çe�le�bi,�dün�ya�ta�ri�-hi�nin� akı�şı�nı� de�ğiş�ti�ren� Fa�tihSul�tan� Meh�med� ve� ho�ca�la�rıAk�şem�sed�din�ve�Zem�bil�li�AliEfen�di,�ilk�di�va�nı�bu�lu�nan�ka�-dın� şa�ir� Mih�ri� Ha�tun� ve� birbaş�ka�ka�dın� şa�ir�Zey�nep�Ha�-tun�bu�isim�ler�den�ilk�ak�la�ge�-len�ler�dir. Bu�lu�na�bi�len�eser�le�ridün�ya�nın�bir�çok�di�li�ne�çev�ri�-len� ün�lü� coğ�raf�ya�cı� Stra�bonda� Amas�ya�lı�’dır.� Eser�le�rin�deAmas�ya’yı�“Be�nim�ken�tim� in�-san� eme�ğiy�le� ku�ru�la�bi�le�cekna�dir� gü�zel�lik�te� bir� kral�larken�ti�dir.”� söz�le�riy�le� ta�nım�lar.Amas�ya�lı� Stra�bon�“Ha�yal�gü�-cü�nün�gö�re�bil�dik�le�ri�as�la�yokedi�le�mez”�sö�zü�nün�sa�hi�bi�dir.1861� yı�lın�da� şeh�ri� zi�ya�reteden� Sey�yah� G.PER�RAT

Şecere,�Osmanlı�Dönemi

Page 23: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Boraboy�Gölü

Page 24: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

25

“Amas�ya,� Ana�do�lu’nun� Ox�-ford’u!”�de�miş�tir.Bir� de� ölüm�süz� bir� aşk� ef�sa�-ne�si�var�dır�ki�Amas�ya’nın Fer�-hat�ile�Şi�rin’in�dağ�lar�da�ses�le�-ri�yan�kı�la�nır�san�ki hâlâ…Cum�hu�ri�yet ta�ri�hin�de deAmas�ya’nın� öne�mi�nin� al�tı�nıçiz�mek�ge�re�kir.�Kur�tu�luş�Mü�-ca�de�le�si�nin�en�önem�li�vi�raj�la�-rın�dan� bi�ri� bu�ra�da� dö�nü�lürve�kur�tu�lu�şun�stra�te�ji�si�bu�ra�-da� ke�sin�leş�ti�ri�le�rek,� 22� Ha�zi�-ran� 1919’da� hal�kın� bi�lin�ci�niuyan�dı�ra�cak� olan� Tür�ki�yeCum�hu�ri�ye�ti’nin�Do�ğum�Bel�-ge�si� � Amas�ya� Ge�nel�ge�si� ya�-yın�la�nır. Dik�yük�sel�ti�ler�le�çev�-ri�li� ol�sa� da� te�pe�le�ri� çok� yük�-sek� de�ğil�dir.� Düz�lük� alan�la�rıol�duk�ça� ve�rim�li� top�rak�lar�dır.Bu�iniş�çı�kış�la�rın�ya�rat�tı�ğı�do�-ğal�gü�zel�lik�se�gö�rül�me�ye�de�-ğer�dir.� İç� Ana�do�lu’nun� ka�ra�-sal� ik�li�min�den� et�ki�len�se� debu�va�di�şeh�ri�nin�al�çak�ke�sim�-ler�de�ken�di�ne�öz�gü�ılı�man�birik�li�mi� var�dır. Ta�rih� tu�riz�miy�lebe�ra�ber� do�ğa� zen�gin�lik�le�ri,ge�zi,�spor�ve�sağ�lık�tu�riz�miy�lede� Tür�ki�ye’nin� göz�be�be�ği�dirAmas�ya. Amas�ya� Bo�ra�boy

Gö�lü� Tabiat� Par�kı� (259� hek-tar), Ter�zi�köy� Kap�lı�ca�sı,� Ye�diKu�ğu�lar�Kuş�Cen�ne�ti�(Ye�di�KırBa�ra�jı), Ha�ma�mö�zü� Ter�malTe�sis�le�ri� Amas�ya’ya� gi�dipgez�me�den�dö�nül�me�me�si�ge�-re�ken�do�ğal�alan�lar�dır.�Amas�-ya’nın�dünyaca�meş�hur�‘Mis�-ket� El�ma�sı’,� özel� ‘Keş�ke�ği’,‘Toy�ga� Çor�ba�sı’, ‘Çi�çek� Bam�-ya�sı’�ve�‘Bak�la�lı�Yap�rak�Sar�ma�-sı”� ise� mu�hak�kak� ta�dıl�ma�sıge�re�ken� yö�re�sel� lez�zet�ler�dir.Amas�ya� ilin�den� alı�na�bi�le�cekşey�le�rin� ba�şın�da� ise,� şeh�rinsem�bol�le�rin�den� olan,� ken�di�-ne�has�ko�ku�ve�ta�dıy�la�Amas�-ya� mis�ket� el�ma�sı,� el�ma� pek�-me�zi,� ku�ru� çi�çek� bam�ya�sı,Amas�ya� Çö�re�ği� ve� ba�kır� se�-ma�ver� gel�mek�te�dir.� Ay�rı�ca,Amas�ya’lı�ka�dın�la�rın�el�eme�ğigöz� nu�ru� mı�sır� ca�la�zın�dan(mı�sır� ko�ça�nı� ka�bu�ğu)� ya�pı�-lan�el�işi�be�bek�ler,�gü�müş�ta�-kı�lar,� do�ku�ma�lar� ve� ki�lim�lergi�bi� çe�şit�li� he�di�ye�lik� ürün�le�ribul�mak�müm�kün�dür.

İş te bu bü yü lü gü zel lik lerma sa lı nın 40 adım lık ro ta -sı…

Amasya�Misket�Elması

Page 25: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Çorum Çayı

Hasan UğurluBarajı

Çekelek Irmağı

Taşhan

Burmalı Minare Camii

Çilehane Camii

AmasyaMüzesi

1- AMASYA KALESİ2- KRAL KAYA MEZARLARI3- YALIBOYU EVLERİ4- ŞEHZADELER MÜZESİ5- HAZERANLAR KONAĞI (MÜZE EV)6- ALÇAK KÖPRÜ7- AMASYA ARKEOLOJİ MÜZESİ8- MAKET AMASYA 19149- GÖK MEDRESE CAMİİ - TORUMTAY TÜRBESİ10- II. BAYEZİD KÜLLİYESİ11- BURMALI MİNARE CAMİİ12- AMASYA TAŞHAN13- SABUNCUOĞLU TIP VE CERRAHİ TARİHİ MÜZESİ14- ÇİLEHANE15- KUNÇ KÖPRÜ16- BÜYÜK AĞA MEDRESESİ17- SARAYDÜZÜ KIŞLA BİNASI MİLLİ MÜCADELE MÜZESİ VE KONGRE MERKEZİ18- STRABON19- FERHAT SU KANALI20- FERHAT İLE ŞİRİN AŞIKLAR MÜZESİ21- AMASYA BORABOY GÖLÜ VE TABİAT PARKI22- ŞİRVANLI CAMİİ23- YASSIHÖYÜK (OLUZ HÖYÜK)24- TERZİKÖY TERMAL TURİZM MERKEZİ25- GÖZLEK KAPLICASI26- YEDİKIR BARAJI (YEDİ KUĞULAR KUŞ CENNETİ)27- ÇELEBİ MEHMED MEDRESESİ VE SAAT KULESİ28- MERZİFON TAŞHANI29- SOFULAR CAMİİ30- KARA MUSTAFA PAŞA CAMİİ31- ABİDE HATUN CAMİİ32- PİRİ BABA TÜRBESİ33- YÖRGÜÇ RÜSTEM PAŞA CAMİİ

34- MADEN CAMİİ35- KÖPRÜLÜ MEHMED PAŞA CAMİİ36- GÜMÜŞHACIKÖY BEDESTENİ37- HAMAMÖZÜ KAPLICALARI38- ORMANCILIK KÜLTÜR EVİ39- AMASYA KÜLTÜR EVLERİ VE KADHİM (EL SANATLARI)40- TATMADAN DÖNMEYİN

HamamözüKaplıcaları

Yörgüç RüstemPaşa Camii

Büyükdere Çayı

Pıtraközü Çayı

Köprülü Mehmed Paşa Camii

Balıklı Göl

GümüşhacıköyBedesteni

Maden Camii

Gümüş Ovası

Gümüşsuyu Çayı

Sofular Camii

Çelebi Mehmed Medresesi

Piri Baba Türbesi

Merzifon Taşhanı

YedikırBarajı

Tersakan Çayı

Derinöz Barajı

GökçeliKalesi

Akınoğlu Çayı

Ballıca Çayı

Boraboy GölüTabiat Parkı

Gökdere Çayı

AMASYA KENT PLANI

HazeranlarKonağı

ŞehzadelerMüzesi

Alçak Köprü

Kunç Köprü

AmasyaKalesi

Saraydüzü Kışla Binası Milli Mücadele Müzesi ve Kongre Merkezi

20

208 18

Abide Hatun Camii

MerzifonOvası

Suluova Ovası

FerhatSu Kanalı

AmasyaKültür Evleri

Yassıhöyük / Oluz Höyük

TerziköyKaplıcası

BaraklıKalesi

Şirvanlı Camii

Destek Çayı

Kale Camii Türbe Hamam Kervansaray /Han

Müze Konak Köprü Medrese Manastır

Orman Yayla Şelale Kaplıca Kamp Trekking OltaBalıkçılığı

Vadi Havaalanı

İl İl Sınırı İlçe Sınırı Otoyol Anayol DemirYolu

Irmak

GözlekKaplıcası

OrmancılıkKültür Evi

Ferhatİle Şirin

Page 26: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 27: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

28

1- AMAS YA KA LE SİKen�tin� ku�ze�yin�de�ki� Har�şe�naDa�ğı� üze�ri�ne� ku�rul�muş� olanka�le�nin� Ye�şi�lır�mak’tan� yük�-sek�li�ği� 262�m’dir.� Ka�le,� üze�ri�-ne� ku�rul�du�ğu� Har�şe�na� Da�-ğı’nın� adıy�la� da� bi�li�nir.Bugünkü� mevcut� mimaridokuların� önemli� bir� kısmıMithridatlı� Krallığı� dönemin-den� kalma� olan� kaleninŞadgeldi� Paşa� zamanındaonarılarak� elden� geçirildiğibilinmektedir� Amas�ya� Ka�le�siüç�bö�lüm�den�oluş�mak�ta�dır.a)�Har�şe�na�Ka�le�si: Ka�le�nin�enüst� zir�ve�si�ni� oluş�tur�mak�taolup,� bu�ra�da� He�le�nis�tik� Dö�-nem�de�ya�pıl�mış�sur�du�var�la�-rı,�de�ği�şik�dö�nem�ler�de�ya�pıl�-mış�sar�nıç�lar,�Ci�lan�bo�lu�Tü�ne�-li� Su� Sar�nı�cı� ve� ha�len� top�rakal�tın�da�bu�lu�nan�Os�man�lı�Dö�-ne�mi� Ma�hal�le�si� ka�lın�tı�la�rıyeralmaktadır.� Kale,� gü�nü�-müz� Amas�ya� kent� yer�le�şi�mi�-nin�eş�siz�man�za�ra�sı�nın�sey�re�-dil�di�ği� bir� alan�dır.� Har�şe�naKa�le�si’nin�or�ta�ke�si�min�de�yeralan� ve� MÖ� 4.� yüz�yıl�da� in�şaedil�miş� ol�du�ğu� an�la�şı�lan,halk� ara�sın�da� “Ci�lan�bo�lu� Tü�-ne�li”� ola�rak� ad�lan�dı�rı�lan� susarnıcı,�ana�ka�ya�içe�ri�si�ne�4�mge�niş�li�ğin�de� ve� 3,90� m� yük�-

sek�li�ğin�de� oyul�muş,� ta�ba�nı364� taş� ba�sa�mak�lı,� 181� muzun�lu�ğun�dadır�ve�su�sar�nı�cıka�zı�lar�la� açı�ğa� çı�ka�rıl�mış�tır.b)� Kız�lar� Sa�ra�yı� ve� Kral� Ka�yaMe�zar�la�rı�Ören�Ye�ri� (Or�ta�Ka�-le):�Amas�ya�Ka�le�si’nin�gü�neyetek�le�rin�de�yer�alan�böl�ge�de5�adet�anıt�sal�ka�ya�me�za�rı,�2adet� 14. ve� 15.� yüz�yıl�la�ra� aitSel�çuk�lu�ve�Os�man�lı�ha�mam�-la�rı� ile�bu�böl�ge�den�baş�la�yıpyer�yer�ka�ya�la�ra�oyul�muş,�Ye�-şi�lır�mak� Neh�ri’ne� ka�dar� inengiz�li�ge�çit�“Cey�lan�Yo�lu�Tü�ne�-li”� ve� He�le�nis�tik� Dö�nem� surdu�var�la�rı�yer�al�mak�ta�dır.c)�En�de�run�Ka�le�si�–�İçe�ri�Şe�hir(İç�Ka�le): Kız�lar�Sa�ra�yı�ile�Ye�şi�-lır�mak�Neh�ri� ke�na�rın�da�ki� surdu�var�la�rı� ara�sın�da� ka�lan� veha�len� Ha�tu�ni�ye� Ma�hal�le�siola�rak� ad�lan�dı�rı�lan� böl�ge�dees�ki� Os�man�lı� So�kak� do�ku�suiçe�ri�sin�de;� ca�mi�ler,� ha�mam�-lar,�Os�man�lı�çeş�me�le�ri,�mü�ze�-ler,� ta�ri�hi� ko�nak�lar,� 67� adettes�cil�li� ve� ha�len� ya�şam� ala�nıolan�es�ki�ko�nutlar,�bu�tik�otel�-ler,� pan�si�yon�lar,� res�to�ran�larve� � ka�fe�ler� yer� al�mak�ta�dır.Amas�ya�Ka�le�si�özel�bir�des�ti�-nas�yon� ola�rak� ele� alın�ma�sıge�re�ken�bir�alan�dır.

Amasya�Kalesi

Page 28: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

29

Kral�Kaya�Mezarları

2- KRAL KA YA ME ZAR LA RI Kral� ka�ya� me�zar�la�rı,� Amas�yaKa�le�si’nin� gü�ney� etek�le�rin�dekal�ker�ka�ya�la�ra�oyul�muş�olananıt�sal� 5� adet� Mit�hri�da�tesKral�la�rı�na�ait�me�zar�lar�dır.�Me�-zar�la�rın� yük�sek�lik�le�ri� 7-14� mara�sın�da� olup,� me�zar� oda�sı�-nın�et�raf�la�rı�nı�çe�vi�ren�(U)�şek�-lin�de�(di�ni�ayin)�ko�ri�do�ru�bu�-lu�nur.� Taş� me�zar� oda�la�rı�nıniçe�risin�de�ölü�se�ki�le�ri�ve�la�hityer�le�ri�olup,�üzer�le�ri�to�noz�vedüz�dam�ör�tü�lü�dür.�Me�zar�larbir�bi�ri�ne� mer�di�ven�ler�le� bağ�-lan�mak�ta�dır.� He�le�nis�tik� Çağ(Mit�hri�da�tes�Kral�lı�ğı)�MÖ�299-180� yıl�la�rı�na� ta�rih�len�mek�te�-dir.�Ye�şi�lır�mak�va�di�si�için�de�iri�-li� ufak�lı� 21 adet� ka�ya�me�za�rıbu�lun�mak�ta�dır.� Kâ�ina�tın� Bü�-yük�Ra�hi�bi�Tes’in�me�za�rı�olanve�ka�ya�me�zar�la�rı�ara�sın�da�engü�zel� ör�nek�ler�den�bi�ri� Ay�na�lıMa�ğa�ra� ola�rak� ad�lan�dı�rı�lanme�zar�dır.�MÖ�2. yüz�yıl�da� ya�-pı�lan� anıt�sal� me�zar� oda�sı�nınüze�ri�ni� ör�ten� to�no�zun� iç� yü�-ze�yi�ne� kar�şı�lık�lı� ola�rak� 6� şaradet� ayak�ta� ve� cep�he�den� 12ha�va�ri�nin� ka�ya� yü�ze�yi�ne� re�-sim�le�ri�tas�vir�edil�miş�tir.�Bu�re�-sim�ler�me�zar�oda�sı�nın�Bi�zans

dö�ne�min�de�MS�8-9.� yüz�yıl�dake�şiş�ha�ne� ola�rak� ikin�ci� kul�la�-nı�mın�da�ya�pıl�mış�tır.�

3- YA LI BO YU EV LE RİSi�vil� mi�ma�ri�de,� ah�şap� bi�na�-lar�da� ge�le�nek�sel�Türk�mi�ma�-ri�si� öğe�le�ri� gö�rü�lür.� Cum�ba�lı,kır�ma� ça�tı�lı� ev�ler,� ge�niş� sa�-çak�la�rı� ve� ah�şap� süs�le�me�le�-riy�le� dik�kat� çe�ker.� Bu� ev�le�rinen� gü�zel� ör�nek�le�ri�ni� Ye�şi�lır�-mak� Ya�lı�bo�yu� Ev�le�ri� oluş�tu�-rur.� Amas�ya,� ge�le�nek�sel� si�vilTürk� mi�ma�ri�si� ör�nek�le�riy�leşe�hir�ci�lik� açı�sın�dan� zen�ginka�rak�ter�li�ve�ba�kım�lı�bir�kentgö�rü�nü�mün�de�dir.�1915�yı�lın�da�çı�kan�yan�gın�ne�-de�niy�le�Yü�zev�ler�Ma�hal�le�sin�-de�ki� ge�le�nek�sel� ma�hal�le�leryan�mış�tır.� Amas�ya’nın� hem

Yalıboyu�Evleri

Page 29: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

30

mer�ke�zin�de� hem� de� Mer�zi�-fon� ve�Gü�müş�ha�cı�köy il�çe�le�-rinde� bu�gün�kü� kent� do�ku�-sun�da�ko�ru�na�bil�miş�olan�ge�-le�nek�sel�ko�nut�ör�nek�le�ri�gör�-sel�bir�şen�lik�tir.�Bu� mi�ma�ri� olu�şum,� Amas�yakent�mer�ke�zin�de�özel�lik�le�Ye�-şi�lır�mak�kı�yı�sın�da�ya�lı�bo�yun�-da�Ha�tu�ni�ye� ve� � So�fu�lar�ma�-hal�le�lerin�de,�Hel�kis,�Ha�cı�İl�yasve� Şam�lar� ma�hal�le�le�rin�degöz�len�mek�te�dir.� Dar� so�kak�-tan�çift�ka�nat�lı�ah�şap�bir�ka�pıile�girilen�et�ra�fı�ol�duk�ça�yük�-sek�du�var�lar�la�çev�ri�li,�dı�şa�ka�-pa�lı� bir� av�lu-bah�çe� ve� bubah�çe� içe�ri�sin�de� su� ku�yu�su,yaz�lık�ola�rak�kul�la�nı�lan�tan�dırve�ya�ocak�la�rın�yer�al�dı�ğı,�nar,dut� ve� in�nap� ağaç�la�rı�nın� se�-rin�let�ti�ği� av�lu� içe�ri�sin�de;� ha�-

rem�lik�ve�se�lam�lık�kı�sım�la�rın�-dan�olu�şan�ge�le�nek�sel�ve�yö�-re�sel�özel�lik�ler�ta�şı�yan�Amas�-ya� ev�le�ri,� sür�gü�lü� (gi�yo�tin)pen�ce�re�le�ri�nin� üst�le�rin�de�kiüç�gen� alın�lık�lı cep�he�le�riy�ledik�kat�çek�mek�te�dir.�

4- ŞEH ZA DE LER MÜ ZE SİAmas�ya� Şeh�za�de�ler� Mü�ze�si19’un�cu� yüz�yıl�da� � mes�kenama�cıy�la� in�şa�edil�miş�bir�ko�-nak�olup,�Geç�Os�man�lı�Dö�ne�-mi�ya�pı�la�rın�dan�dır.�Ye�şi�lır�makkı�yı�sın�da�Ya�lı�bo�yu’nda�şeh�rinka�le�ile�bir�lik�te�si�lu�eti�ni�oluş�-tu�ran,� yak�la�şık� 5� m� ge�niş�li�-ğin�de�ki�Amas�ya�Ka�le�si�sur�la�rıüze�rin�de� Al�çak� Köp�rü� ba�şın�-da�Ha�tu�ni�ye�Ma�hal�le�sin�de�in�-şa� edil�miş�tir.� 2007� yı�lın�daAmas�ya�Va�li�li�ği�ta�ra�fın�dan�as�-lı�na�uy�gun�ola�rak�ye�ni�den�in�-şa�edi�len�bi�na,� il�Özel� ida�re�siÖzel� Şeh�za�de�ler� Mü�ze�si� ola�-rak�2008�yı�lın�da�zi�ya�re�te�açıl�-mış�tır.� Mü�ze� iki� kat�lı� ah�şapbi�na�dan�oluş�mak�ta�dır.�Alt� kat�ta� Amas�ya’da� va�li�likya�pan�fa�kat�sul�tan�ol�ma�fır�sa�-tı� bu�la�ma�yan� şeh�za�de�le�rinbal�mu�mu�hey�kel�le�ri,�üst�kat�-ta�ise�Amas�ya’da�va�li�lik�ya�pıp,son�ra� Os�man�lı� Dev�le�ti’ndesul�tan� olan� (şeh�za�de)� pa�di�-şah�la�rın�balmu�mu�hey�kel�le�riser�gi�len�mek�te�dir.�

Şehzadeler�Müzesi

Şehzadeler�Müzesi

Page 30: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

31

5- HA ZE RAN LAR KO NA ĞI(MÜZE EV)Ko�nak,� 1865� yı�lın�da� def�ter�-dar� Ha�san� Ta�lat� Efen�di� ta�ra�-fın�dan�yap�tı�rı�lıp�ab�la�sı�Ha�ze�-ran� Ha�nım’a� he�di�ye� edil�miş�-tir.�Üç�kat�lı�olan�ya�pı,�ha�rem�-lik,�se�lam�lık�gi�bi�bö�lüm�le�riy�lekla�sik� Os�man�lı� Ko�na�ğı� ti�pin�-de�dir.� Ha�ze�ran�lar� Ko�na�ğı1979�yı�lın�da�Kül�tür�ve�TurizmBakanlığı ta�ra�fın�dan� ka�mu�-laş�tı�rı�la�rak� res�to�ras�yo�nu� ya�-pıl�mış�tır.�1983�yı�lın�da�Et�nog�-raf�ya� Mü�ze�si (mü�ze� ev) ola�-rak� açıl�mış�tır. Ha�ze�ran�lar� Ko�-na�ğı’nda�Amas�ya’nın�19.�yüz�-yıl�gün�lük�ya�şa�mı�nı�ve�sos�yalha�ya�tı�nı�yan�sı�tan�giy�si�ler,�ha�lıve� ki�lim�ler,� mut�fak� araç� ge�-reç�le�ri,� ka�dın� sü�sü� ve� ta�kı�sıgi�bi� et�nog�ra�fik� eser�ler� ser�gi�-len�mek�te�dir.�

6- AL ÇAK KÖP RÜ Ro�ma� Dev�rin�de� GeçHellenistik� /� Erken� RomaDönemi,� Amas�ya� Ka�le�si’yle(ak�ro�pol)� kar�şı� ma�hal�le�lerara�sın�da�ki�gi�diş�ge�liş�le�ri�sağ�-la�mak� ama�cıy�la� Ye�şi�lır�maküze�ri�ne� in�şa�edil�miş�tir.�Kar�şı�-da� bu�lu�nan� Ro�ma� dö�ne�mi

an�tik� ken�ti� ka�lın�tı�la�rı� gü�nü�-müz�de� şeh�rin� 6-7� m� da�haaşa�ğı�da� bu�lun�ma�sı� ve� za�-man�la� ne�hir� ya�ta�ğı�nın� yük�-sel�me�si� so�nu�cu� köp�rü� ke�-mer�le�ri� aşa�ğı�da� kal�mıştır.Amas�ya�Va�li�si�Zi�ya�Pa�şa�ta�ra�-fın�dan� 1865’te� köp�rü� an�tikke�mer�le�ri�üze�ri�ne�ayak�lar� in�-şa�edi�le�rek�gü�nü�mü�ze�ka�dargel�miş�tir.

7- AMAS YA ARKEOLOJİ MÜ ZE Sİ1925’de� kurulan� AmasyaMüzesi� önceleri� muhtelifbinalarda� hizmet� vermiştir.1980�yılında�şimdiki�modernbinasına� taşınan� müzedeGeç� Neolitik� Erken� Kalkolitik

Alçak�Köprü

Hazeranlar�Konağı

Page 31: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

32

Çağ’dan� itibaren� Tunç� Çağı,Hitit,� Urartu,� Frig,� İskit,� Pers,Helenistik,� Roma,� Bizans,Selçuklu� ve� OsmanlıDönemlerine� ait� 13� ayrımedeniyetin� eserlerini� birarada�görmek�mümkündür.�Müze� binasının� batısındabulunan�müze�bahçesi� içeri-sinde�Hitit,�Helenistik,�Roma,Bizans,� İlhanlı,� Selçuklu� veOsmanlı�Dönemlerine�ait�taşeserler� sergilenmektedir.Daha� önce� müzenin� bahçe-sinde� bulunan� ve� SelçukluSultanı� I.� Mesud’a� ait� olantürbe� içinde� sergilenenİlhanlılar� dönemine� ait� 14.yy.’dan� kalma� mumyalarMüze� içerisindeki� özel� birbölümde� sergilenmektedir.İlhanlıların� Anadolu’dakihakimiyetleri� döneminde

Amasya’�da�nazırlık�ve�emirlikyapmış�kişilere�ve�yakınlarınaait� mumyaların� bulunduğubu� bölüm,� müzenin� en� ilgiçeken�yerlerinden�birini�oluş-turmaktadır.�Müzede�ziyaretçilerin�amatörmakinelerle� fotoğraf� vegörüntü�almalarına�izin�veril-mektedir.

8- MİNYATÜR AMASYAMÜZESİ (MAKET AMASYA1914) Minyatür� Amasya� Müzesi,1914� yılında� çekilmiş� bir� fo-toğraftan�esinlenerek�yapılantarihi� bir� kent� maketidir.Sultan� Beyazıt� Külliyesininimaret� binasının� bir� salonuiçinde,�80�m²�lik�bir�alanda�yeralır.�O�yılların�şehir�dokusunuve� kültürel� yapısını� birebiryansıtan� nostaljik� bir� görü-nüm� arz� etmektedir.Ayrıcalıklı� kılan� özelliği;mekân� ve�mimari� yapılarınınyanı� sıra� dağlarıyla,� akanYeşilırmağı� ile� treniyle,� bellinoktalarda� hareket� halindekifigürleri� ile� gündüzünü� izler-ken;� 2300� yıldız� simülasyonuve� şehir� aydınlatmaları� ilegecesini� de� yaşayacağınız

Amasya�Arkeoloji�Müzesi

Minyatür�Amasya�müzesi

Page 32: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

33

bütün�bir�Amasya�canlandırıl-maya� çalışılmıştır.� � Burayıgezen� ziyaretçiler� gerekTürkçe�gerek�ingilizce�sunum-larını�dinleyebilir�ve�ziyaretle-ri�boyunca�hafif�bir�müzik�eşli-ğinde�şehrin�seslerini�dinleye-bilir,� renk� ve� ışık� oyunlarıylayaratılan� atmosferde� yüz� yılöncesinin� Amasya’� sını� yaşa-yabilirler.

9- GÖKMED RE SE CA Mİİ - TO RUM TAY TÜR BE Sİ Bir� Sel�çuk�lu� ese�ri� olanGökmed�re�se�Ca�mi�i,�Va�kıf�larAr�şi�vi’nde�yer�alan�bir�vak�fi�-ye� kop�ya�sı�na� gö�re� Amas�yaVa�li�si� Emir� Sey�fed�din� To�-rum�tay� ta�ra�fın�dan� 1266-1267�yı�lın�da�in�şa�edil�miş�tir.Mü�ze�de�ser�gi�le�nen�ca�mi�ninka�pı�sı�üze�rin�de�“Ame�li�Ebu’l

Müs�lim� el-Nec�car”� şek�lin�desa�nat�kâr�is�mi�ve�ril�mek�te�dir.Küm�be�ti�nin� kü�la�hın�da�kitur�ku�vaz� sırlı� tuğlalardanha�re�ket�le�“Gökmed�re�se”�adıve�ri�len�ya�pı�ca�mi�ve�med�re�-se ola�rak� çift� iş�lev�li� ya�pıl�-mış�tır.� Ya�pı�ya� mer�di�ven�ler�-le� çı�kı�lan� ey�van�dan� gi�ril�-mek�te�dir.� � Ey�va�nın� iki� ya�-nın�da� iki� za�vi�ye� oda�sı� yeral�mak�ta�dır.� Ca�mi�nin� do�ğu�-su�na� ka�re� plan�lı� tür�be� ek�-len�miş�tir.�Tür�be�ye� ca�mi�deney�van� şek�lin�de� dü�zen�le�nenbir� gi�riş�le� ge�çil�mek�te�dir.� Be�-den�du�var�la�rı�taş,�kas�na�ğı�vekü�la�hı� tuğ�la�dan� in�şa� edi�lentür�be,�özel�lik�le�kas�na�ğın�da�kisır�lı� tuğ�la� süs�le�me�le�ri�açı�sın�-dan� dö�ne�mi�nin� en� önem�liör�nek�le�ri�ara�sın�da�yer�al�mak�-ta�dır.� Torumtay� Türbesi,

Torumtay�Türbesi

Gökmedrese�

Page 33: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

34

Gökmed�re�se�Ca�mii�ya�nın�da�-dır.� Amas�ya�Va�li�si� Sey�fed�dinTo�rum�tay� ta�ra�fın�dan� 1278ta�ri�hin�de,�dik�dört�gen�plan�daiki� kat�lı� ola�rak� kes�me� taş�tanyap�tı�rıl�mış�tır.� Ana�do�lu’da�kiaz� sa�yı�da�� dik�dört�gen� plan�lıör�nek�ler�den� bi�ri�dir.� Ya�pı�nıncep�he�le�rin�de�ki� pa�yan�da�larüze�rin�de�ki� be�ze�me�ler� 13.yüz�yı�lın� ikin�ci� yar�ısın�dan� iti�-ba�ren� ge�liş�me�ye� baş�la�yanyü�zey�den� ka�ba�rık� be�ze�mean�la�yı�şı�na� uy�gun� bir� tarz�daiş�len�miş�tir.�

10- II. BA YE ZİD KÜL LİYE Sİ 1485-1486� yılları� arasında,Amasya� Valisi� ŞehzadeAhmet� tarafından� babası

Sultan�II.�Bayezid�adına�yaptı-rılmıştır.�Cami,�medrese,�ima-ret�ve�şadırvandan�oluşan�birkülliye� olan� yapının� mimarıŞemseddin� Ahmet’tir.Caminin� güneydoğu� köşe-sinde� bulunan,� ŞehzadeAhmet’in� küçük� yaşta� ölenoğlu� Şehzade� Osman’a� aittürbe� yapıya� sonradaneklenmiştir.� Yan� mekanlı,� yada�zaviyeli� cami�mimarisiningüzel� örneklerinden� olanCaminin�mukarnas� süsleme-li,� ihtişamlı� taç�kapısı�üzerin-deki�üç� satırlık�mermer�kita-besini� Hattat� Şeyh� Ali� BinMezid� yazmıştır.� Avlu� orta-sında� yer� alan� 12� kenarlışadırvan,� 12� sütunun� taşıdı-ğı,� 12� yüzlü� sivri� piramit� birçatıyla� örtülüdür.� Camininbatı�yönünde�“U”�planlı�med-rese�bulunur.�Külliyeyi�çevre-leyen� avlunun�batı� duvarınabitişik� olarak� inşa� edilmişolan�medrese,� ortada� geniş-çe�bir�avlu,�avlunun�etrafındakubbeli� revaklar�ve� � arkasın-daki� öğrenci� hücrelerindenoluşur.� Evliya� Çelebi’ninAmasya’da�bulunan�on�med-reseden� en� süslü� ve� enbakımlısı� olarak� anlattığıSultaniye� Medresesi,� 1922yılından� beri� � İl� HalkKütüphanesi� ve� el� yazması

II.�Bayezid�Külliyesi

II.�Bayezid�Külliyesi

Page 34: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

35

eserler� olarak� kullanılmakta-dır.�“L”�planlı�İmaret�ise�cami-nin� doğusundadır.� İmaret’indikdörtgen�olan�asıl�mekan-larının� üzeri� tonozlarla� örtü-lüdür.� Bu� mekanların� önün-de,� İmaret’in� camiye� bakanyüzlerinde�küçük�kubbelerleörtülü� revaklar� bulunur.İmarethane’nin� dikdörtgensalonu� bugün� MaketAmasya�Müzesi’ne�ev�sahip-liği�yapmaktadır,�buna�ilave-ten�ikinci�bir�müze�olarak�daİmaret� Müzesi� de� ziyareteaçılmıştır.

11- BUR MA LI MİNA RE CA Mİİ De�re� Ma�hal�le�si’nde� yer� al�-mak�ta�dır.�Ya�pı�nın�gi�riş�ka�pı�-sı�üze�rin�de�ki�in�şa�ki�ta�be�si�negö�re� 1243� yı�lın�da� II.� Gı�ya�-sed�din� Key�hüs�rev’in� Ve�zi�ri

Nec�med�din� Fer�ruh� Bey� vekar�de�şi�Haz�ne�dar�Yu�suf�Beyta�ra�fın�dan�yap�tı�rıl�mış�tır.�Ca�-mi�nin� gi�riş� cep�he�si�nin� solkö�şe�si�ne� bi�ti�şik� ola�rak� kes�-me�taş�tan,�pi�ra�mit�ça�tı�lı�ola�-rak�in�şa�edil�miş�küm�bet�“Cu�-mu�dar� Bey� Tür�be�si”� ola�rakbi�lin�mek�te�dir.�Mü�ze�de�ki�Cu�-mu�dar�Bey�ve�Abuş�ka�No�yinBey’in�mum�ya� ce�set�le�ri� bu�-ra�dan�mü�ze�ye�na�kil�edil�miş�-tir.� 17.� yüz�yıl�da� ya�pı�lan�mi�-na�re�si� Os�man�lı� mi�ma�ri�si�ninilk� de�vir� özel�lik�le�ri�ni� ta�şı�-mak�ta�dır.�Ah�şap�min�be�ri�ki�-ta�be�li� olan� eser� “Mah�ke�meCa�mi�i”�ola�rak�da�bi�lin�mek�te�-dir.�

12- AMAS YA TAŞ HANAmas�ya� Mu�ta�sar�rı�fı� Rah�tu�-van�Ha�cı�Meh�met�Pa�şa�ta�ra�-fın�dan� 1699� yı�lın�da� ya�pı�lan

Amasya�Taşhan

Burmalı�Minare�Camii

Page 35: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

36

ya�pı,� dik�dört�gen� plan�lı�dır.Ya�pı�nın� alt� ve� üst� kat�la�rın�-da�ki�odalarla da�bağ�lan�tı�lı�içba�tı�cep�he�de�dı�şa�rı�ya�açı�lanbir� taç� ka�pı� bu�lun�mak�ta�dır.Do�ğu-ba�tı� ve� ku�zey�de� dışcep�he�ler� bi�rin�ci� kat� bo�yun�-ca� to�noz�lu�dük�kân�lar�la�çev�-ri�li�dir.� Ori�ji�na�lin�de,� be�dendu�var�la�rı�kes�me�tuğ�la�sı�ra�la�-rı� ile� iki� kat� ha�lin�de� yük�sel�-mek�te�dir.

13-SABUNCUOĞLU TIP VECERRAHİ TARİHİ MÜZESİ ( DARÜŞŞİFA – BİMARHANE)1308� yılında� İlhanlı� SultanıMuhammed� OlcaytuHüdabende'nin�hanımı�YıldızHatun�tarafından�azatlı�kölesiAmber� bin� Abdullah'a� inşaettirilmiştir.� � Darüşşifaa,� şifadağıtılan� yer,� Bimarhane� isehastane�anlamına�gelmekte-dir.�Kuruluş�amacı�sağlık�mer-kezi� olan� Bimarhane,� FatihSultan� Mehmet� döneminde

burada� başhekimlik� yapanSabuncuoğlu� Şerefeddinsayesinde�cerrahi�müdahale-lerin�yapıldığı�yer�haline�gel-miştir.� Amasyalı� bir� hekimolan� Sabuncuoğlu� buBimarhanede�“Cerrahiyet-i� alHaniye”�isimli�tıbbi�minyatür-lerle� süslü� bir� kitap� yazarakdönemin� padişahı� FatihSultan�Mehmet’e�sunmuştur.Bugün� müze� olanBimarhanede;� SabuncuoğluCerrahi� Aletleri� veCerrahiyet-i�al�Haniye�(1465),Mücerreb-Name� (1468),kitaplarının� kopyalarının� yeraldığı�sergi�salonu,�akıl�ve�ruhsağlığı� bozuk,� psikolojiktedaviye�ihtiyaç�duyan�hasta-ların� müzik� ve� su� sesiyletedavilerinin� gerçekleştiril-mesi� amacıyla� kullanılanmüzik� ve� makam� unsurları-nın� yer� aldığı� müzik� salonu,müzik� icrasının� haftanın� üçakşamı�gerçekleştirildiği�açıkavlusu� ve� eyvanıyla� AmasyaBelediyesi� KonservatuarıKonser�Alanı�bulunmaktadır.��

14- Çİ LE HA NE Amas�ya�Bey�ler�be�yi�Ya�kup�Pa�-şa� ta�ra�fın�dan� 1412/1413� yı�-lın�da� in�şa� et�ti�ri�len� ya�pı� birhal�ve�ti�tek�ke�si�dir.�Bir�ko�ri�dor�-la� bir�le�şen� iki� fark�lı� bö�lüm�-den� olu�şan� tek�ke�nin� ku�zey�-

Darüşşifa�(Bimarhane)

Çilehane�Camii

Page 36: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

37

de�ki�bi�ri�min�de�ka�re�plan�lı�vekub�be�li�bir�se�mah�ha�ne�ile�bi�-ri� tür�be� ola�rak� de�ğer�len�di�ri�-len�iki�ka�re�plan�lı�me�kân�bu�-lun�mak�ta�dır.� Ko�ri�do�run� gü�-ne�yin�de�ki� bi�rim� ise� or�ta�daka�re�plan�lı�ve�kub�be�li,�mes�citkıs�mı�ile�bu�nun�iki�ya�nın�da�kizi�kir� oda�la�rın�dan�oluş�mak�ta�-dır.� Gü�nü�müz�de� Pir�ler� Par�kıola�rak� ad�lan�dı�rı�lan� böl�ge�demi�ma�ri� iş�çi�li�ğiy�le� dik�kat� çe�-ken�Pir�il�yas�ve�Pir�Ham�dul�lahtür�be�si��bu�lun�mak�ta�dır.

15- KUNÇ KÖP RÜ 14.�yüz�yıl�da�Sel�çuk�lu�Hü�küm�-da�rı� Sul�tan� Me�sut’un� kı�zıHun�di�Ha�tun�ta�ra�fın�dan�yap�-tı�rıl�mış�tır.� Ba�ye�zid�pa�şa� ile

Şam�lar�ma�hal�le�le�ri�ni�bir�bi�ri�nebağ�lar.�Üç�bü�yük�ayak�üze�rin�-de�ki�ge�niş�ke�mer�açık�lı�ğı�har�-puş�ta�ola�rak�in�şa�edil�miş�köp�-rü�le�rin�dik�kat�çe�ke�ni�dir.

16- BÜ YÜK AĞAMED RE SE Sİ Ki�ta�be�si�ne�gö�re�Sul�tan�II.�Ba�-ye�zid’in� Ka�pı� Ağa�sı� Hü�se�yinAğa� ta�ra�fın�dan�1489� ta�ri�hin�-de� in�şa�edi�len�med�re�se�fark�lıplan� şe�ma�sı� ile� dik�kat� çek�-mek�te�dir.�Se�kiz�gen�plan�lı,�se�-kiz�ge�nin çap�raz� ke�nar�la�rı�nınek�sen�le�rin�de� kub�be�li� ey�van�-la�ra� yer� ve�ril�miş,� av�lu�nungüneyine tüm�cep�he�yi�kap�la�-ya�cak� bü�yük�lük�te� ka�re� plan�lıve�kub�be�li�bir�ders�ha�ne�oda�-

Kunç�Köprü

Büyük�Ağa�Medresesi

Page 37: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

38

sı�yer�leş�ti�ril�miş�tir.�Bu�oda�be�-den�du�var�la�rın�dan�dı�şa�çı�kın�-tı� oluş�tur�ma�sı� ve� ka�pı�sıönün�de�ki� re�vak� bi�ri�mi�ninkub�be� ile� ör�tü�lü� ol�ma�sı� açı�-sın�dan�dik�kat�çek�mek�te�dir.�

17- SA RAY DÜ ZÜ KIŞ LA BİNA SI MİL Lİ MÜ CA DE LEMÜ ZE Sİ VE KON GRE MER KE ZİMil�li� Mü�ca�de�le� dö�ne�min�deAta�türk� ve� ar�ka�daş�la�rı�na� evsa�hip�li�ği�yap�mış�olan�Amas�-ya,� Tür�ki�ye� Cum�hu�ri�ye�ti’ninku�ru�lu�şun�da� ve� mil�li� mü�ca�-de�le�de� önem�li� bir� ye�re� sa�-hip�tir.�Mil�li�Mü�ca�de�le� dö�ne�-min�de�Sam�sun’dan�son�ra�12Ha�zi�ran� 1919’da� Amas�ya’yage�len� Ata�türk,� Sa�ray�dü�züKış�la� Bi�na�sı’nda� uzun� sü�renmü�za�ke�re�ler� so�nu�cu� 21-22Ha�zi�ran�1919’da�Amas�ya�Ge�-nel�ge�si’ni� bü�tün� ulu�sa� du�-yur�muş�tur.� Kış�la� Bi�na�sı,Cum�hu�ri�ye�ti�mi�zin� Do�ğumBel�ge�si�olan�“Amas�ya�Ge�nel�-ge�si”nin bü�tün�Dün�ya’ya�du�-yu�rul�du�ğu� yer� ol�ma�sı� ba�kı�-mın�dan� ya�kın� ta�ri�hi�miz�deönem�li� bir�me�kân� ol�ma� du�-ru�mu�na� gel�miş�tir.� Şam�larMa�hal�le�si� gi�ri�şin�de� 2007� yı�-lın�da�es�ki�dış�gö�rü�nü�me sa�-dık� ka�lı�na�rak,� re�kons�trük�si�-yon� ola�rak� bu�gün�kü� gö�rü�-

nü�mü�ne� ka�vuş�muş�tur.Müzede�Ata�türk�ve�he�yet�te�-ki� ar�ka�daş�la�rı�nın� 12�Ha�zi�ran1919�gü�nü�sa�at�17:00’de�Ku�-lis�te�pe� mev�ki�in�de� Amas�ya�lıhe�yet� ta�ra�fın�dan� kar�şı�la�nışan�la�rı� bal�mu�mu� hey�kel�ler�lecan�lan�dı�rıl�mış�tır. Bi�na�da� ay�-rı�ca� Amas�ya� Ge�nel�ge�si’nines�ki� ve� ye�ni� nüs�ha�la�rı,� Mil�limü�ca�de�le� yıl�la�rın�dan� ka�lansi�lah�ve�ev�rak�la�rın�kopyaları-nın� ser�gi�len�di�ği� Mil�li� Mü�ca�-de�le�Mü�ze�si�bu�lun�mak�ta�dır.�

18- STRA BON (MÖ 64 - MS 24)Ün�lü� coğ�raf�ya�cı� ve� ta�rih�çiStra�bon,� MÖ� 64� yı�lın�daAmas�ya’da� doğ�muş�tur.� Var�-lık�lı� bir� ai�le�ye� sa�hip� olanStra�bon,� iyi� bir� eği�tim� gör�-müş� ve� bir�çok� ye�re� se�ya�hatet�miş�tir.� Ge�zi�le�rin�den� el�deet�ti�ği�bil�gi�ler�le�ta�rih,�coğ�raf�-ya� ve� fel�se�fe� ko�nu�la�rın�daeser�ler�ver�miş�tir.�Ta�rih�le�il�gi�li43� cilt�ten� olu�şan� ki�ta�bı� His�-to�ri�ka�Hypom�ne�ma�ta�(Ta�rih�-sel�Tas�lak�lar)��ese�rin�den�ge�ri�-ye� çok� kü�çük� bö�lüm�ler� kal�-mış�tır.� Dö�ne�min� bil�gi�le�ri�negö�re�ha�zır�lan�mış�dün�ya�coğ�-raf�ya�sı�nı� an�lat�tı�ğı� Ge�og�rap�-hu�me�na� ve�ya� Ge�og�rap�hi�ka(Coğ�raf�ya)�ki�ta�bın�da,�sa�de�cecoğ�raf�ya� bil�gi�le�ri� de�ğil� ay�nı

Saraydüzü�Kışla�Binası�Milli�Mücadele�Müzesi�ve�Kongre�Merkezi

Page 38: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

39

za�man�da� ta�ri�hi� coğ�raf�ya� vecoğ�raf�ya�nın� fel�se�fe�si� de� eniyi� şe�kil�de� an�la�tıl�mak�ta�dır.Se�ya�hat�le�rin�den� son�ra� ‘‘be�-nim� mem�le�ke�tim’’� de�di�ğiAmas�ya’ya� dö�ne�rek� ha�ya�tı�-nın� ge�ri� ka�lan� kıs�mı�nı� bu�ra�-da�ge�çir�miş�tir.�MS�24�yı�lın�daAmas�ya’da�öl�müş�tür.� Şeh�za�-de�ler� ge�zi� yo�lun�da� hey�ke�libu�lun�mak�ta�dır.

19- FER HAT SU KA NA LI He�le�nis�tik� dö�nem�de,� ka�lekar�şı�sın�da�ki� an�tik� Amas�yaken�ti�nin� su� ge�rek�si�ni�mi�nikar�şı�la�mak�için�ya�pıl�mış�iç�mesu�yu�ile�tim�ya�pı�sı�dır.�Su�te�ra�-zi�sis�te�mi�ne�gö�re�ka�nal�lar�in�-şa� edil�miş�tir.� Uzun�lu�ğu� 25km’dir.� Ova�sa�ray� Kırk�gözmev�ki�in�den� baş�la�yan� ka�nal,yer�yer�top�rak�al�tın�da�to�noz�-lu� bir� bi�çim�de� olup,� Fer�hatAra�sı� mev�ki�in�de� ka�ya�la�raoyul�muş�şe�kil�de�dir.�Gök�med�-re�se,� Yü�zev�ler� Ma�hal�le�le�ri�nige�çe�rek� Be�ya�zıt�pa�şa� Ma�hal�-le�si’nde� � son� bul�mak�ta�dır.Halk� ara�sın�da�ki� yay�gın� ef�sa�-ne�ye�gö�re�bu�ka�nal�lar�sev�gi�li�-si� Şi�rin'e� ka�vuş�mak� için�dağ�-la�rı� de�len� Fer�hat� ta�ra�fın�danya�pıl�mış�tır.� “Fer�hat� ile� Şi�rin”ola�rak�bi�li�nen�bir� sev�da� söy�-len�ce�si�nin� Ana�do�lu’da�ki� enönem�li�sim�ge�le�rin�den�bi�ri�dir.

Ya�pı�nın� coğ�ra�fik� ko�nu�mu�na,ça�pı�na,�uzun�lu�ğu�na�ba�kı�lır�sadö�ne�min� ko�şul�la�rın�da� yüz�-ler�ce� in�sa�nın� ça�lış�ma�sıy�laoluş�tu�ğu�nu� söy�le�mek� ka�çı�-nıl�maz�dır.� Ka�na�lın� ka�lın�tı�la�rıFer�hat�Ara�sı�mev�ki�in�de�gö�rü�-le�bi�lir.

20- FER HAT İLE ŞİRİNAŞIKLAR MÜZESİAmasya� Belediyesince� yapı-lan�müzeye�adını�veren�efsa-ne� aşkın,� yürekleri� titretenhikayesi� şu� şekildedir:� Söy�-len�ce�odur�ki�nak�kaş�lık�ya�panFer�hat,� Amas�ya� Sul�ta�nı’nınkar�de�şi�Şi�rin’e�sev�da�lan�mış�tır.Fer�hat,�Amas�ya�Sul�ta�nı�Meh�-me�ne�Ba�nu’ya,�kız�kar�de�şi�Şi�-rin� için�dü�nür�cü�gön�de�rir,� is�-te�tir.�Sul�tan,�Şi�rin’i�ver�mek�is�-te�me�di�ği� için� ol�ma�ya�cak� biriş� is�ter�de�li�kan�lı�dan: “şe�hir�desu�yok.�Fer�hat�su�yu�şeh�re�ge�-tir�sin,�Şi�rin’i�ve�re�yim.”�der.�Su,“Şa�hin�ka�ya�sı”�de�nen�uzak�mıuzak,�sert�mi�sert�bir�yo�lu� iz�-le�ye�rek�ge�le�bi�lir�an�cak�ken�te.Ama� yi�ğit� adam�dır� Fer�hat,gön�lün�de� Şi�rin’in� aş�kı� var�dır.Alır� kü�lün�gü� eli�ne,� vu�rur� ka�-ya�la�rın�böğ�rü�ne.�Ka�ya�lar�ya�rı�-lır,� yol� ve�rir� su�ya.� Meh�me�neBa�nu,�ba�kar�ki�Fer�hat�ka�za�na�-cak,�bir�ca�dı�bul�du�rur�ve�yol�-lar�Fer�hat’ın�su�ka�na�lı�nı�aç�tı�ğı

Ferhat�ve�Şirin�Aşıklar��Müzesi

Page 39: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

40

Boraboy�Gölü

ye�re.�Ca�dı�Fer�hat’a�şöy�le�der:“Ne� vu�rur�sun� ka�ya�la�ra� böy�lehırs�la,� Şi�rin’in� öl�dü.”� Bu� sözFer�hat’ı�bi�tir�miş�tir.�“Şi�rin�yok�-sa,� dün�ya�da� ben� na�sıl� ya�şa�-rım� ki!” di�ye�rek� elin�de�ki� kü�-lün�gü�gö�ğe�fır�la�tır.�Şu�ur�suz�caatı�lan� kü�lünk,� Fer�hat’ın� ba�şı�-na�dü�şer.�Uzun�ve�ağır�de�mi�-rin� aç�tı�ğı� ya�ray�la� Fer�hat� ora�-cık�ta,�aş�kı�için�aç�tı�ğı�su�yo�lun�-da�ölür.�Ölür�ken öy�le�bir�se�daeder� ki�“ŞİRiN”� di�ye,� yer� gökin�ler.� Ses�le�ni�şi�nin� yan�kı�sı� za�-ten� ku�la�ğı� ka�ya�lar�da�olan� şi�-rin’e�ula�şır.� Fer�hat’ın�öl�dü�ğü�-nü�du�yan�Şi�rin,�ko�şar�ka�ya�lık�-la�ra�ve�ken�di�ni�ka�ya�lık�lar�danaşa�ğı� atar.� Can�sız� vü�cu�duuza�nır,�Fer�hat’ın�ya�nı�na.�

21- AMAS YA BO RA BOY GÖ LÜ VE TABİAT PARKITa�şo�va�il�çe�mer�ke�zi�ne�21�kmme�sa�fe�de�yer�alan�do�ğa�ha�ri�-ka�sı�Bo�ra�boy�Gö�lü,�de�niz�den1.050� m� yük�sek�lik�te� kü�çükbir�akar�su�yun�et�ra�fın�dan�ge�-len� yı�kın�tı�lar�la� tı�kan�ma�sı� so�-nu�cu� oluş�muş,� do�ğal� bir� setgö�lü�dür.�Amas�ya’nın�en�yük�-sek� da�ğı� olan� Ak�dağ’ın� ku�-zeydo�ğu�sun�da� bu�lun�mak�ta�-dır.�Gö�lün�oluş�tur�du�ğu�do�ğalgü�zel�lik�ler� ya�nın�da,� et�ra�fın�-da�ki�ka�yın,�sa�rı�çam,�me�şe�vegür�gen�ler�den� olu�şan� ka�rı�şıkor�man� ör�tü�sü� de� bu�ra�nınöne�mi�ni� ar�tır�mak�ta�dır.� Bo�ra�-boy�Gö�lü,�bun�ga�lov�ev,�res�to�-

ran,�yü�rü�yüş�par�kur�la�rı,�kampve�pik�nik�alan�la�rıy�la�yer�li� ya�-ban�cı� zi�ya�ret�çi�le�rin� uğ�ra�dı�ğıbir� mer�kez� du�ru�mun�da�dır.Ha�len� ça�lış�ma�la�rı� sü�renAmas�ya�Bo�ra�boy�Gö�lü�TabiatParkı�Su�luo�va�il�çe�si�ne�22�km,Amas�ya-Mer�zi�fon� Ha�va�ala�nı�-na�47�km,�Amas�ya�ili�ne�61�kmme�sa�fe�de�dir.� Tüm� yay�la�larher� mev�sim� fark�lı� çi�çek�ler�lebe�ze�nir.� Çok� sa�yı�da�ki� en�de�-mik� bit�ki� tür�le�ri� çi�çek� aç�maza�ma�nın�da� fark�lı� renk� cüm�-büş�le�ri�oluş�tu�rur.�Sa�rı�çi�çek�le�-riy�le� gör�sel� bir� ha�zi�ne� olanSa�rı�çi�çek�Yay�la�sı� da� adı�nı� buçi�çek�ler�den� al�mış�tır.� Yö�re�selgö�çe�be�yay�la�kül�tü�rü�nün�yo�-ğun�ya�şan�dı�ğı�böl�ge�de,�yay�laev�le�ri�de�bu�lun�mak�ta�dır. De�-ri�nöz� Kan�yo�nu� bu� alan�da�kien� özel� yer�ler�den� bi�ri�si�dir.Her�mev�sim�fo�toğ�raf�çek�me�-ye�el�ve�riş�li�alan�lar�ya�ban�ha�-ya�tı� zen�gin�li�ği�ne� sa�hip� olup,bir�çok�me�me�li�hay�van�lar,�kuştür�le�ri� ve� yıl�kı� at�la�rı� yı�lın�hermev�si�mi� gö�rü�le�bi�lir.� Kan�yonge�zi�si,� yay�la� tu�riz�mi,� mo�to-kros�ge�zi�le�ri,� cip� sa�fa�ri,� fo�to-sa�fa�ri,� do�ğa� yü�rü�yü�şü,� do�ğaspor�la�rı� gi�bi� eko�tu�rizm� fa�ali�-yet�le�ri� ya�pı�la�bi�le�cek� özel�lik�-le�re� sa�hip�tir.� Akdağ’ınSamsun� ili� sınırları� içindekalan�ay�nı�za�man�da�kış�tu�riz�-mi�pey�zaj�de�ğer�le�ri�ne�sa�hip,�2� km� ku�ze�yin�de� Sam�sunLâdik� Ka�yak� Mer�ke�zi� bu�lun�-mak�ta,� yi�ne� Turizm� Merkezi

Page 40: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

41

alanını�3�km�gü�ney�ba�tı�sın�daAmasya�Ak�dağ�Ka�yak�Mer�ke�-zi�te�sis�ça�lış�ma�la�rı�de�vam�et�-mek�te�dir.�

22- ŞİRVANLI CAMİİKendisi� de� Karabağlı� olanŞeyh� Hacı� Mahmut� Efenditarafından,� Azerbaycan’ınKarabağ�ve�Şirvan�şehirlerin-den� yollanan� yardımlar� veyine� buralardan� gelerekAmasya’ya� yerleşenlerdentoplanan� yardımlarla� 1873-1895� yılları� arasında� yaptırıl-mıştır.�Amasya’daki�camilerinçoğu�bir�devlet�adamı�ya�dayine�devletin�ileri�gelenlerin-den� biri� tarafından� yaptırıl-mışken,� Şirvanlı� Camii� birmürşidin,� Mir� HamzaNigari’nin�adına,�sevenleri�vemüridlerince� yaptırılmıştır.1886� yılında� Harput’ta� vefateden� Mir� NigariHazretleri’nin� cenazesi,� vasi-yeti� üzerine� sonradanAmasya’ya�getirilerek�buradabir�evin�arsasına�defnedilmişve� söylendiği� üzere� ŞeyhHacı�Mahmut�Efendi�öncülü-ğünde� toplanan� yardımlarla

mezarın� üzeri� bir� türbeyleörtülerek�yanına�da�bir� camiyaptırılmıştır.�Cami�kare�plan-lı,�tek�kubbeli�ve�tek�minareli-dir.� Yapımında� kesme� taş� vemoloz� taş� malzeme� birliktekullanılmıştır.� Kuzey� cephe-sinde�dört� sütunlu,�üç�gözlübir� son�cemaat� yeri�bulunur.Klasik� sütun� başlıklarınınüzerindeki�sivri�kemerler�kır-mızı�ve�beyaz�mermer�kulla-nılarak� süslenmiş,� bu� bölü-mün�üzeri�üç�küçük�kubbey-le� örtülmüştür.� Beyaz� mer-merden� yapılmış� giriş� kapı-sındaki�işçilik�ve�motifler�Türkmimari� anlayışında� yapılma-mıştır.� Türbe,� caminin� doğucephesinde�yer�alır�ve�camiyebitişiktir.� Yine� kare� plandayapılmış� türbeye� camininiçinden� büyük� bir� kemerlikapı�açılır.

23- YAS SI HÖ YÜK (OLUZ HÖ YÜK)Amas�ya�il�mer�ke�zi�Göz�lek�Kö�-yü�sı�nır�la�rın�da�yer�alan�Yas�sı�-hö�yük’te�is�tan�bul�Üni�ver�si�te�-si� Önas�ya� Ar�ke�olo�ji� Bö�lü�mü

Şirvanlı�Camii

Page 41: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

42

Öğ�re�tim� üye�si� Doç.� Dr.� Şev�-ket�Dönmez�ta�ra�fın�dan�2007yı�lın�dan� iti�ba�ren� yü�rü�tü�lenka�zı�lar�dan� He�le�nis�tik� Çağ,Pers,� Frig� Dö�ne�mi,� Hi�tit� Dö�-ne�mi�ne� ait� önem�li� mi�ma�rika�lın�tı� ve�bu�lun�tu�lar�gün� ışı�-ğı�na� çı�ka�rıl�mış�tır. Ka�zı�lar� de�-vam�et�mek�te�dir.

24- TER Zİ KÖY TERMALTURİZM MERKEZİAmasya� il� merkezine� bağlıÇivi� köyü� sınırları� içinde,yemyeşil�bir�doğa�parçasınıntam� ortasındadır.� Amasya-

Zile� yolu� yakınında� yer� alanve�il�merkezine�uzaklığı�sade-ce� 36� km.� olan� kaplıcanınRoma�Döneminden�bu� yanakullanıldığı� bu� döneme� aitkalıntılardan� anlaşılmaktadır.37-39� °C� arasında� değişensıcaklığa� sahip� Terziköy� ter-mal� suyunun�banyo�ve� içmekürlerinin� romatizma,� mide,bağırsak,� idrar� yolu� rahatsız-lıkları,� beslenme� bozukluğugibi� hastalıklarda� olumluetkileri�olduğu�bilinmektedir.Termal� konaklama� tesisibulunmaktadır.

Terziköy�Termal�Turizm�Merkezi

Yedikır�Barajı

Page 42: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

43

25- GÖZLEK KAPLICASI Amasya-Çorum�karayolunun13.�km’sinde�yer�alan�GözlekKaplıcası� 38-40� °C� arasındadeğişen�su�sıcaklığına�sahip-tir.� Çeşitli� hastalıklara� şifaolan� bu� kaplıca� suyu,� mev-cut� turizm� işletme� belgelitermal� tesisler� aracılığı� ilegelen� ziyaretçilerin� hizmeti-ne�sunulmaktadır.

26- YE DİKIR BA RA JI(YE Dİ KU ĞU LARKUŞ CEN NE Tİ) Su�luo�va� il�çe�sin�de� yer� alan,çev�re�nin� en� bü�yük� su�la�maba�ra�jı� olan� Ye�di�kır� Barajı� 60mil�yon� m3 su� ha�cim�li�dir.Baraj�ve�çevresi,�ay�nı�za�man�-da�Ye�di�Ku�ğu�lar�Kuş�Cen�ne�tiadıy�la�da�ko�ru�ma�al�tı�na�alın�-mış�tır.�Kuş�la�rın�göç�yo�lu�üze�-rin�de� olan� göl,� kış� ay�la�rın�dakuş�la�rın� do�ğal� ya�şam� ala�nı�-dır.� Baraj� çev�re�si� rekreasyonalanı�ola�rak�kul�la�nıl�mak�ta�dır.Göl� ku�ğu,� ya�ban�ka�zı,� ya�ba�-nör�de�ği,�an�gut,�ka�ra�ba�tak�veba�lık�çıl� gi�bi� 16� fa�mil�ya�ya� ait34’ten�faz�la�kuş�tü�rü�nün�ba�-rın�dı�ğı�bir�kuş�cen�ne�ti�dir.�

27- ÇE LE Bİ MEH MED MED RE SE Sİ VESA AT KU LE SİMer�zi�fon� Cum�hu�ri�yet� Cad�-de�si’nde,� Ce�dit� Ma�hal�le�-si’nde,�Çelebi�Mehmed�Camiiya�nın�da�dır.�Ca�mi�i,�1426�yı�lın�-da� Çe�le�bi� Meh�med’in� oğ�luSul�tan� II.� Mu�rat� ta�ra�fın�danyap�tı�rıl�mış�tır.� Med�re�se�ninya�pı�mı�na�1414�yı�lın�da�Çe�le�biMeh�med� ta�ra�fın�dan� baş�lan�-mış,� 1417� yı�lın�da� Umur� binAli� Bey� ta�ra�fın�dan� ta�mam�-lan�mış�tır.�Gi�riş� ka�pı�sı�üze�rin�-de�du�ran�sa�at�ku�le�si�Amas�yaMu�ta�sar�rı�fı�Zi�ya�Pa�şa�ta�ra�fın�-dan� son�ra�dan� ila�ve� et�ti�ril�-miş�tir.�

28- MER ZİFON TAŞ HA NI Mer�zi�fon� Be�des�te�ni’nin� kar�-şı�sın�da�dır.� Ti�pik� Os�man�lı� şe�-hi�ri�çi� han�la�rın�dan� bi�ri� olanTaş�han,� tek�ni�ği� ve� iş�çi�lik� iti�-ba�riy�le� 17.� yüz�yıl� ka�rak�te�ri�nigös�ter�mek�te�dir.� Du�var�la�rıkes�me�taş�ve�tuğ�la�dan�al�ma�-şık� du�var� tek�ni�ğin�de� in�şaedil�miş�tir.� Dik�dört�gen� plan�lıolup� iki�kat�lı�dır.�Yu�var�lak�ke�-mer�li�ka�pı�sı�gü�ney�yü�zün�de�-dir.�Av�lu�ka�lın�kes�me� taş� sü�-

Çelebi�Mehmed�Medresesi�ve�Saat�Kulesi

Page 43: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

44

Kara�Mustafa�Paşa�Camii�Şadırvanı

tun�lu� re�vak�lar�la� çev�ri�li�dir.Ku�zey� cep�he�de� re�vak�la�rınönü�ne�ya�pıl�mış�olan�yan�ya�-na�iki�za�rif�çeş�me�ha�nın�içi�neay�rı�bir�gü�zel�lik�kat�mak�ta�dır.�

29- SO FU LAR CA Mİİ Mer�zi�fon� So�fu�lar� Ma�hal�le�-si’nde�dir.�Ca�mi,�tür�be�ve�çeş�-me�den� olu�şan� bir� ya�pı�dır.Üs�lu�bu�ba�kı�mın�dan�15.�yüz�-yıl�so�nu�ve�16.�yüz�yı�lın�baş�-la�rın�da� ya�pıl�dı�ğı� tah�minedil�mek�te�dir.�Ta�ma�mı�na�ya�-kın� kıs�mı� yı�kıl�mış� iken� Va�-kıf�lar�Ge�nel�Mü�dür�lü�ğü’nceas�lı�na� uy�gun� ola�rak� ye�ni�-den�res�to�re�edi�len�ca�mi�nin,ku�zey� ba�tı� kö�şe�sin�de� si�lin�-di�rik� tuğ�la� göv�de�li� mi�na�re�-si�nin� sa�de�ce� alt� kıs�mı� ori�ji�-nal�dir.�

30- KA RA MUS TA FA PA ŞACA Mİİ Os�man�lı�Dev�le�ti� sad�ra�zam�la�-rın�dan� Ka�ra� Mus�ta�fa� Pa�şa,Mer�zi�fon’un� Ma�rın�ca� Kö�-yü’nden�dir.� Ko�mu�ta�nı� ol�du�-ğu� Vi�ya�na� Ku�şat�ma�sı’nın� ye�-nil�giy�le�so�nuç�lan�ma�sı�bu�bü�-yük�dev�let�ada�mı�nın�ya�şa�mı�-nın� so�nu� ol�muş�tur. Mer�zi�-fon’un� Ga�zi� Mah�bub� Ma�hal�-le�si’nde�bu�lu�nan�Ka�ra�Mus�-ta�fa� Pa�şa� Ca�mi�i, 1666� ta�ri�-hin�de� ya�pıl�mış�tır.� Tü�müy�ledik�dört�gen� plan�da� olan� asıliba�det�me�kâ�nı� iki� bö�lüm�denoluş�muş�tur.� Tek� kub�be�li� anabö�lü�me,�ku�zey�de�kub�be�ağır�-lı�ğı,�üç�ke�mer�ve�iki�pa�ye�üze�-ri�ne� bin�di�ril�miş,� böy�le�ce� ku�-zey� du�va�rı� ge�ri�ye� alı�na�rak,me�kân�ge�niş�le�til�miş�tir.�Ca�mi�-

Abide�Hatun�Camii

Page 44: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

45

Piri�Baba�Türbesi

nin�şa�dır�va�nı�1840�ve�1851�yı�-lın�da� esas�lı� bir� ona�rım� gör�-müş� ve� 1875� yı�lın�da� Zi�le�liEmin�ad�lı�bir�sa�nat�kar�ta�ra�fın�-dan�şa�dır�va�nın�kub�be� içe�ri�si�-ne�ka�le�mi�şi� tek�ni�ğin�de� is�tan�-bul�man�za�ra�la�rı� re�sim�len�miş�-tir.�Dö�ne�mi�nin�önem�li�ör�nek�-le�ri�ara�sın�da�yer�al�mak�ta�dır.�

31- ABİDE HA TUN CA MİİMer�zi�fon� il�çe�si,� Ka�ra�mus�ta�faPa�şa�Kö�yü’nde�bu�lu�nan�ca�mi,Sad�ra�zam� Mer�zi�fon�lu� Ka�raMus�ta�fa�Pa�şa'nın�An�ne�si�Abi�-de�Ha�tun�ta�ra�fın�dan�17.�yüz�-yı�lın� ba�şın�da� yap�tı�rıl�mış�tır.Ca�mi�de� ah�şap� üze�ri�ne� ka�-lemişi�tek�nik�le�ya�pıl�mış�beze-melerin gü�zel� ör�nek�le�ri�nigör�mek�müm�kün�dür.

32- PİRİ BA BA TÜR BE SİMer�zi�fon�il�çe�si�Nus�re�ti�ye�Ma�-hal�le�si’nde�yük�sek�çe�bir�mev�-ki�de�yer�alan�Pi�ri�Ba�ba�Tür�be�-si�yö�re�nin�önem�li�zi�ya�ret�gâh�-la�rın�dan�dır.� Pi�ri� Ba�ba’nın� ya�-şa�mı� ile� il�gi�li� ay�rın�tı�lı� bil�gi�lerne�ya�zık� ki�gü�nü�mü�ze�ula�şa�-ma�mış�tır.� Bu�nun�la� bir�lik�teOnun�la� il�gi�li� bil�gi� ve�ren� kay�-nak�la�rın�ba�şın�da�Ev�li�ya�Çe�le�bise�ya�hat�na�me�si�ge�lir.�Tür�be�ikikat�lı�ola�rak�ya�pıl�mış�olup,�altkat�ce�na�ze�lik�kıs�mı�dır.�Zi�ya�ret�edi�len�üst�kat�ise�san�-du�ka�nın�bu�lun�du�ğu�kı�sım�dır.Bu�ra�da�ki� san�du�ka� alı�şıl�mı�şındı�şın�da� yük�sek� ve� ge�niş�tir.Tür�be� ge�nel� ya�pı�sı� iti�ba�riy�ledı�şa� ka�pa�lı� bir� gö�rü�nüm� arzet�mek�te�dir.�

Yörgüç�Rüstem�Paşa�Camii

Page 45: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

46

Üze�rin�de� ya�pı�mıy�la� il�gi�li� her�-han�gi� bir� ya�zıt� bu�lun�ma�dı�ğıiçin�ke�sin�ya�pım�ta�ri�hi�hak�kın�-da� bir� bil�gi�ye� sa�hip� de�ği�liz.Fa�kat� mi�ma�ri� özel�lik�le�rin�denha�re�ket�le� 15.� yüz�yıl�da� ya�pıl�-mış�ola�bi�le�ce�ği�ka�bul�edi�le�bi�-lir.

33- YÖR GÜÇ RÜS TEM PA ŞA CA Mİİ Gü�müş�ha�cı�köy� il�çe�sin�de� bu�-lu�nan�ca�mi,�1429�yı�lın�da�Yör�-güç� Rüs�tem� Pa�şa� ta�ra�fın�danyap�tı�rıl�mış�tır.� ilk� ya�pı�lı�şı� ya�rıah�şap� ol�du�ğu� bi�li�nen� ya�pı1560� yı�lın�da� ye�ni�den� in�şaedil�miş�tir.�Za�man�için�de�bir�çok�ta�mi�ratgö�ren� ya�pı,� 1939’da�mey�da�-na� ge�len� dep�rem�de� ha�sargör�müş�ve�1946�yı�lın�da� tek�-rar� in�şa� edil�miş�tir.� Dik�dört�-gen�plan�lı�ya�pı�nın�iç�me�ka�nı,dört�dik�dört�gen�ayak�üze�rin�-de� du�rur,� or�ta� me�kan� ar�kaar�ka�ya� üç� kub�be�li,� yan� me�-kan�ise�to�noz�ör�tü�lü�dür.�Ca�mi�nin�gi�riş�cep�he�si�al�tı�sü�-tun�lu,�beş�ke�mer�li,�ah�şap�ki�-riş�üze�ri�ne�düz�ah�şap�ta�van�laör�tü�lü�dür.

34- MA DEN CA MİİGü�müş�ha�cı�köy� il�çe�si� Gü�müşMa�hal�le�si’nde�1800’lü�yıl�lar�-da� ki�li�se� ola�rak� yap�tı�rıl�mışda�ha� son�ra�la�rı� ca�mi�ye� çev�-ril�miş�tir.� Do�ğu-ba�tı� yö�nün�-de� dik�dört�gen� plan�lı�dır.� İçme�kân�üç�sa�hı�na�bö�lün�müş�-tür.� Ah�şap� süs�le�me�le�ri�nintü�mü,�ca�mi�nin�ki�li�se�ol�du�ğugün�le�rin�den� kal�ma� öz�günsüs�le�me�ler�dir.�Cep�he�du�var�-la�rı�nın� kö�şe�le�ri� kes�me� taş,be�den� du�var�la�rı� ka�ba�yo�nutaş� ör�gü�lü�dür.� Dört� sü�tunüze�ri�ne�otu�ran�üç�adet�kub�-bey�le�ör�tü�lü�dür.�Ana�me�kâ�-nın� ça�tı�sı� ise� ala�tur�ka� ki�re�-mit�le�kap�lı�olup�üç�sı�ra�kir�pisa�çak�lı�dır.� 2007� yı�lın�da� ya�-pı�lan� res�to�ras�yon� ça�lış�ma�sıes�na�sın�da� ki�li�se�nin� ori�ji�nalfresk�le�ri� açı�ğa� çı�ka�rıl�mışolup,� ca�mi� içe�ri�sin�de� gö�rü�-le�bi�lir.

35- KÖP RÜ LÜ MEH MED PA ŞA CA MİİCa�mi,� 1660� yı�lın�da� Sad�ra�-zam�Köp�rü�lü�Meh�med Pa�şata�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�mış�tır.1939� dep�re�min�de� yı�kı�lın�ca1948�yı�lın�da�tek�rar�in�şa�edil�-

Maden�Camii�Freski

Page 46: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

47

miş�tir.�Dik�dört�gen�pla�na�sa�-hip�ca�mi�nin�mal�ze�me�si�mo�-loz� taş�tır.� Son� ce�ma�at� ye�rika�pa�lı�dır� ve� üst� ör�tü�sü� ah�-şap�ta�van�dır.�Tek�şe�re�fe�li�birmi�na�re�si�var�dır.�Gü�müş�ha�cı�-köy� il�çe�sin�de� bu�lun�mak�ta�-dır.�

36- GÜ MÜŞ HA CI KÖY BE DES TE Nİ Köp�rü�lü� Ca�mi�i’nin� gü�ne�yin�-de�dir.�Köp�rü�lü�Meh�met�Pa�şata�ra�fın�dan�1660�yı�lın�da�ken�diadın�da�ki�ca�mi�kül�li�ye�si�ola�rak

yap�tı�rıl�mış�tır.� Do�ğu-ba�tı� yö�-nün�de�in�ce�uzun�dik�dört�genplan�lı�dır.� Dört� ka�pı�lı� ya�pı�nınözel�lik�le�mey�da�na�ba�kan�ka�-pı�sı� di�ğer�le�ri�ne� gö�re� da�haözen�li� olup� üze�ri�ne� 1900� yı�-lın�da� Yan�ya�lı� Mus�ta�fa� Pa�-şa’nın�oğ�lu�Ali�Rı�za�Bey�ta�ra�-fın�dan� sa�at� ku�le�si� ila�ve� edil�-miş�tir.� Za�man�la� ya�pı�lan� res�-to�ras�yon�lar� so�nu�cu� kıs�mende�ği�şik�li�ğe�uğ�ra�yan�be�des�te�-nin� gi�riş� ka�pı�la�rın�da�ki� kır�mı�-zı-be�yaz�ke�mer�ör�gü�sü,�ya�pı�-ya� bir� ay�rı�ca�lık� ka�zan�dır�mış�-tır.� 1900’ler�de� ya�pı�lan� sa�atku�le�si�nin� yı�kıl�ma�sı� üze�ri�neye�ri�ne� bu�gün�kü� ku�le�� yapıl-mıştır.�

37- HA MA MÖ ZÜKAPLICALARIAmasya’ya�90�km.�mesafede-ki�Hamamözü� ilçe�merkezin-de,�Laçin�yolu�üzerinde�bulu-nan,�bugünkü�adını�Selçuklubeylerinden� Arkut� Bey’denalmıştır.� Kaplıcanın� tarihikesin� olarak� bilinmese� deantik� çağdan� bu� yana� kulla-nılmakta� ve� halen� küçük� birhamam�ve�havuz�bulunmak-tadır.� �Ayrıca�şehir�merkezin-de�Turizm�İşletme�Belgeli�bir

Gümüşhacıköy�Bedesteni

Köprülü�Mehmed�Paşa�Camii

Page 47: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Amasya KTICIC Mozaiği

Page 48: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

49

Termal� Otel� mevcuttur.Çeşitli� hastalıklara� � iyi� gelenTermal� tesisteki�kaplıca�suyusıcaklığı� 42,5� derece� civarın-dadır.

38- ORMANCILIK KÜLTÜR EVİKazanasmazlar�Konağı�olarakbilinen�tarihi�ev�günümüzde,Amasya� Orman� BölgeMüdürlüğünce� ormancılıktarihine�ışık�tutan�ve��orman-cılığın� tarihsel� gelişimininyüzlerce�materyalle�ziyaretçi-lerine� sergilendiği� Orman-cılık� Kültür� Evine� dönüştü-rülmüştür.�Doğaya,�ormancı-lığın� gelişimine,� ormancılığave�orman�ürünleri�ilgi�duyan-lar� için� gezilmesi� gerekenyerlerden�biridir.

39-AMASYA KÜLTÜREVLERİ VE KADHİM’LER(EL SANATLARI)Amasya�ilinin�kültüren�özel-liklerini� ve� sanatsal� beğeni-lerini� yansıtan,� çağlar

boyunca� insanların� günlükihtiyaçları�için�üretilmiş�olanel�sanatları�ürünlerinin�yeni-den� kullanımı,� gelecekkuşaklara�aktarımı�ve�turizmamaçlı� üretimi� için� AmasyaBelediyesi� ve� AmasyaValiliği’nin� açmış� olduğukurslarda� üretilen� el� sanatıürünlerinin� teşhir� ve� satışı-nın� yapıldığı� yerlerdir.Toplam� sekiz� adet� KültürEvi,� iki�adet�KADHİM� (KadınAile� Dayanışma� ve� HizmetMerkezi)�bulunmaktadır.

40- TAT MA DAN DÖN ME YİNDi�ğer� adı� Amas�ya� El�ma�sıolan� MİS�KET� EL�MA’yı,� da�haön�ce�hiç�tat�ma�dıgı�nız�bir�lez�-ze�ti� keş�fe�de�ceği�niz� BAK�LA�LIYAP�RAK� DOLMASI’nı,� Amas�-ya� mut�fa�ğının� KEŞ�KEK’ini,hem� sağ�lık�lı� hem� lez�zet�liTOY�GA� ve� SAKALAÇARPANÇOR�BA�SI’nı� tat�ma�dan� kent�-ten�ay�rıl�ma�yın.�

Amasya’da�gece

Page 49: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

ÇORUM

Page 50: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

ÇORUM

Page 51: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 52: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

53

Bir� tür�kü…�Hat�tu�şa’da� ya�kıl�-mış,� dağ�la�rı�nın� yan�kı�sıy�ladün�ya�nın�dört�bir�ya�nı�na� ta�-ri�hi�hay�kı�ran�bir�tür�kü…�Asır�-lar�dır�“Hem�oku�muş,�hem�deyaz�mış”� bir� top�rak,� TunçÇağı’nın� sa�rı�sıy�la� et�ra�fı�nı� ay�-dın�la�tan…�Uy�gar�lık�lar�be�şi�ğiAna�do�lu’nun� en� es�ki� uy�gar�-lık�la�rı�na� ta�nık�lık� et�miş� ve�buta�nık�lı�ğı� do�ğal� ya�pı�sı� için�degöz�ler� önü�ne� se�ren� bir� AçıkHa�va�Mü�ze�si’dir�Ço�rum.�Dün�ya�nın� ilk� kök�lü� me�de�ni�-ye�ti�ola�rak�bi�li�nen�ve�Ana�do�-lu’nun�da�ilk�mer�ke�zi�dev�le�ti�-ni� ku�ran�Hi�tit�le�rin� yur�du�bu�-ra�sı�dır� ve� bu� şe�hir� on�la�rınbaş�ken�ti� Hat�tu�şa’dır� (Bo�ğaz�-köy).� MÖ� 1650–1200� yıl�la�rıara�sı� hü�küm�sü�ren�Hi�tit�ler’indi�ğer� önem�li� şe�hir�le�ri� Ala�ca�-hö�yük�ve�Şa�pi�nu�va�(Or�ta�köy)da�Ço�rum�sı�nır�la�rı�içe�ri�sin�de�-dir.� Ço�rum� bu� ko�nu�muy�ladün�ya�nın� da� göz�be�be�ği�dir.Öy�le� ki� UNES�CO� ta�ra�fın�danDün�ya� Miras� Alanı� lis�te�si�nealın�mış� ül�ke�miz�de�ki� 11değerden bi�ri� ol�muş�tur. İş�tebu�önem�li�de�ğe�ri�miz�Ço�rum,Tür�ki�ye’nin� Or�ta� Ka�ra�de�niz

Böl�ge�sin�de�bu�lu�nur.�Bu�nun�labe�ra�ber�sı�nır�la�rı�nın�bü�yük�birbö�lü�mü�Ku�zey� İç�Ana�do�lu’dayer�alan�bir�ge�çit�şeh�ri�dir.� İkiböl�ge� ara�sın�da� ta�ri�hi,� kül�tü�-rel,�ti�ca�ri�ve�ik�lim�sel�bir�köp�rüku�rar. İlk� yer�le�şi�min� geç�mi�şiMÖ�6000’li�yıl�la�ra�ka�dar�da�ya�-nır.� Ço�rum� top�rak�la�rı� üze�rin�-de�sı�ra�sıy�la�Hat�ti�ler,�Asur�lu�lar,Hi�tit�ler,� Frig�ler,�Med�ler,� Pers�-ler,� Ga�lat�lar,� Ro�ma�lı�lar,� Bi�-zans�lı�lar,� Sel�çuk�lu�lar� ve� Os�-man�lı�lar� hâ�ki�mi�yet� sür�müş�-ler�dir.� � Ço�rum� adı�nın� eti�mo�-lo�ji�si�ni� araş�tır�mak� ay�nı� za�-

Çorum Genel�Görünüm

Heykelcik�Gurubu,�Hitit�Dönemi

Page 53: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Hüseyin�Dede�Vazosu�Hitit�Dönemi

Page 54: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

55

man�da� ilin� kök�lü� ta�ri�hi�neuza�nan� bir� yol�cu�luk� yap�makde�mek�tir.�An�tik�çağ�da�böl�ge�-ye� Ni�co�ni�a,� MÖ� 3.� yüz�yıl�daGa�lat�la�rın� hük�mün�de� ikenTrok�mu,� Mit�hri�da�tes� Kral�lı�-ğı’nın� hük�mü� sı�ra�sın�da� Gor�-dia�na�den�miş�tir.�İler�le�yen�dö�-nem�de� (1071� son�ra�sı)� Gök�-türk� Ha�kan�lı�ğı�’nın� bir� ko�luolan�Çor’lar�(Ço�rum�lu�Oy�ma�-ğı)� böl�ge�ye� yer�le�şir� ve� yö�reÇo�rum�lu� ola�rak� anı�lır.� Ço�-rum�lu� is�mi� gü�nü�mü�ze� Ço�-rum� şek�lin�de� sa�de�le�şe�rekgel�miş�tir.� Ken�ti� gez�me�ye� ar�-ke�olo�jik�bir�ro�tay�la�baş�la�makge�re�kir�se�üç�önem�li�ye�rin�al�-tı�nı� çiz�mek� ge�re�kir.� Bun�la�rınil�ki�şüp�he�siz�Hat�tu�şa�(Bo�ğaz�-köy)� ören� ye�ri�dir.� Hi�tit�ler�leMı�sır�lı�lar�ara�sın�da�ya�pı�lan�Ka�-deş�Ant�laş�ma�sı’na�ait�çi�vi�ya�-zı�lı� tab�let� Bo�ğaz�köy’de� bu�-lun�muş�tur.�Yi�ne�bu�ra�da�Ya�zı�-lı�ka�ya�Ka�ya� ta�pı�na�ğı�na� iş�len�-miş� dok�san�dan� faz�la� tan�rı,tan�rı�ça,�hay�van�ve�ha�yal�ürü�-nü� fi�gür� var�dır.� İkin�ci� adımola�rak� da� Ala�ca�hö�yük’tenbah�set�mek�ge�re�kir.�Ala�ca�hö�-yük’te�si�zi� ta�ri�hin� tüm� ih�ti�şa�-mıy�la� Sfenk�sli� Ka�pı� kar�şı�lar.Dün�ya� ar�ke�olo�ji� çev�re�le�ri�ne1835� yı�lın�da� ta�nı�tı�lan� Ala�ca�-

hö�yük,�bu�ta�rih�ten�son�ra�bir�-çok�araş�tır�ma�cı�ve�gez�gin�ta�-ra�fın�dan�da�zi�ya�ret�edil�mek�teve�ha�len�araş�tır�ma�la�rın�odaknok�ta�sı�ol�mak�ta�dır.�Ço�rum�Mü�ze�si�de,�Ço�rum’da�-ki� ar�ke�olo�jik� yer�leşi�m�le�rinbu�lun�tu�la�rını kap�sa�yan�ve�Hi�-tit�ler’in� eş�siz� kül�tür�mi�ra�sı�naya�pı�la�cak�bir�ge�zi�nin�ta�mam�-lan�ma�sı�nı� sağ�la�ya�cak� enönem�li� hal�ka�dır.� Top�ra�ğı�nınsa�rı�sı�nı� ır�ma�ğı�nın� ber�ra�ğıy�lahar�man�la�yan� Ço�rum,� ta�ri�hizen�gin�li�ği�nin� ya�nı� sı�ra� do�ğagü�zel�lik�le�riy�le� de� ol�duk�ça

Hattuşa,�Ören�Yeri

Amulet,�Hitit�Dönemi

Page 55: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Hattuşa Ören Yeri

Page 56: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

zen�gin�dir.� Özel�lik�le� do�ğaspor�la�rı,� at�lı� do�ğa� tu�riz�mi,trek�king,�ya�maç�pa�ra�şü�tü,�bi�-sik�let� ve� ka�ra�van� tu�riz�mi�nede�im�kan�ve�ren�yay�la�la�rı�gör�-me�den� dö�nül�me�ye�cek� yer�-ler�den�dir.� Bun�la�rın� ara�sın�daİs�ki�lip� El�ma�be�li,� Eği�nö�nü,Abdullah,�Ak�su,�Göl,�Ören�cikve� Gök�çe�do�ğan� yay�la�la�rı� sa�-yı�la�bi�lir.� Bu� yay�la�lar�da,� yö�re�-sel� yay�la� mi�ma�ri�si�ne� uy�gunyay�la� ev�le�ri� ge�le�ne�ği� ha�lende�vam�et�mek�te�dir.�Özel�lik�le�Kar�gı� il�çe�sin�de�yak�-la�şık�bir�asır�dır�ya�pı�lan�pa�na�-yır� ve�yay�la� şen�lik�le�ri�ne�ka�tı�-lım�yer�li�ve�ya�ban�cı� tu�rist�ler�-ce�ol�duk�ça�yo�ğun�dur.�Ay�rı�caOr�ta�köy�İn�ce�su�Kan�yo�nu�is�mive�ril�me�si� ge�re�ken� ay�rı�ca�lık�lıbir� böl�ge�dir. Ço�rum� son� yıl�-lar�da� “Av� Tu�riz�mi”yle� de� önpla�na�çık�mış�tır.�Yo�ğun�ola�rakSun�gur�lu, Boğazkale� veMecitözü� il�çe�le�ri�ne�tur�lar�ha�-lin�de� av�lan�ma�ya� ge�li�ne�bil�-mek�te�dir.�Yö�re�sel� ye�mek�ler� ise� Ço�rumiçin�ay�rı�bir�zen�gin�lik�un�su�ru�-dur.� İlin� öz�gün� ye�mek�le�ri�ninba�şın�da�İs�ki�lip�Dol�ma�sı,�Ça�talAşı,� Keş�kek,� Kargı� SırıkKebabı,�Ka�ra�Çu�val�Hel�va�sı�veGül�Bur�ma�Bak�la�va�ge�lir. Kâ�-tip�ler�Ko�na�ğı’nda�yö�re�sel�ye�-mek�le�ri� tat�mak�müm�kün�dür.

Ço�rum� ilin�den� alı�na�bi�le�cekşey�le�rin� ba�şın�da� ise,� şeh�rinsem�bol�le�rin�den� olan� Ço�rumleb�le�bi�si� ve� ba�kır� he�di�ye�likeş�ya�gel�mek�te�dir.�Ay�rı�ca,�İs�ki�-lip’te� ağaç� oy�ma� iş�le�ri,� Or�ta�-köy� il�çe�si� Ka�ra�ha�cip� bel�de�-sin�de�ki�lim,�hey�be,�pa�tik,�ço�-rap�ve�el�ör�gü�ürün�le�ri�ni�bul�-mak�müm�kün�dür.� Os�man�cıkve� Kar�gı’da� üre�ti�len� pi�rinç�lerde�Tür�ki�ye’nin� en lez�zet�li� pi�-rinç�le�ri�ara�sın�da�yer�alır.İş�te� Ço�rum� ili�ni� keş�fet�mekiçin� özen�le� sı�ra�lan�mış� 40adım…

Rython,�Hitit�Dönemi

57

Kırların�Koruyucu�Tanrısı,�Hitit�Dönemi

Page 57: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

ÇORUM KENT PLANI

Mihri Hatun Camii ve Hamamı

Kunduz veKuşçaçimeni Yaylaları

ResuloğluEski Tunç Çağı

Yerleşimi ve Mezarlığı

SungurluSaat Kulesi

HattuşaÖrenyeri

Alacahöyük

1- ÇORUM KALESİ2- ÇORUM MÜZESİ3- ÇORUM ULU CAMİİ4- VELİ PAŞA HANI5- ALİ PAŞA HAMAMI (YENİ HAMAM)6- PAŞA HAMAMI (TACEDDİN PAŞA HAMAMI)7- ÇORUM SAAT KULESİ8- KÂTİPLER KONAĞI9- VELİ PAŞA KONAĞI10- HIDIRLIK CAMİİ VE SAHABE TÜRBELERİ11- SUNGURLU SAAT KULESİ12- YÖRÜKLÜ (HÜSEYİNDEDE) ESKİ HİTİT KÜLT MERKEZİ13- BOĞAZKÖY (HATTUŞA) ÖRENYERİ14- YAZILIKAYA AÇIKHAVA TAPINAĞI15- YAZILIKAYA A VE B ODASI16- KADEŞ BARIŞ ANTLAŞMASI17- ALACAHÖYÜK18- HÜSEYİN GAZİ KÜLLİYESİ19- ORTAKÖY - ŞAPİNUVA ÖRENYERİ20- İNCESU KANYONU21- KYBELE KAYA KABARTMASI22- ELVAN ÇELEBİ CAMİİ, TEKKE VE TÜRBESİ23- KÜLTÜR (HİTİT VE GASTRONOMİ) YOLLARI24- RESULOĞLU ESKİ TUNÇ ÇAĞI YERLEŞİMİVE MEZARLIĞI25- İSKİLİP KALESİ26- İSKİLİP KAYA MEZARLARI27- ŞEYH YAVSİ CAMİİ28- EMİRBEY CAMİİ 29- KUNDUZ VE KUŞÇAÇİMENİ YAYLALARI30- LAÇİN KAPILIKAYA ANITSAL KAYA MEZARI31- OSMANCIK (KANDİBER) KALESİ32- KOYUNBABA KÖPRÜSÜ33- KOYUNBABA TÜRBESİ34- KOCA MEHMET PAŞA CAMİİ (İMARET CAMİİ) 35- HACIHAMZA KALESİ36- MİHRİ HATUN CAMİİ VE HAMAMI37- KARGI YAYLASI38- ABDULLAH YAYLASI 39- LEBLEBİCİLİK40- TATMADAN DÖNMEYİN

Kültür (Hitit veGastronomi) Yolları

Hıdırlık Camii

Paşa Hamamı

Page 58: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

ÇORUM KENT PLANI

Mihri Hatun Camii ve Hamamı

Kunduz veKuşçaçimeni Yaylaları

ResuloğluEski Tunç Çağı

Yerleşimi ve Mezarlığı

SungurluSaat Kulesi

HattuşaÖrenyeri

Alacahöyük

1- ÇORUM KALESİ2- ÇORUM MÜZESİ3- ÇORUM ULU CAMİİ4- VELİ PAŞA HANI5- ALİ PAŞA HAMAMI (YENİ HAMAM)6- PAŞA HAMAMI (TACEDDİN PAŞA HAMAMI)7- ÇORUM SAAT KULESİ8- KÂTİPLER KONAĞI9- VELİ PAŞA KONAĞI10- HIDIRLIK CAMİİ VE SAHABE TÜRBELERİ11- SUNGURLU SAAT KULESİ12- YÖRÜKLÜ (HÜSEYİNDEDE) ESKİ HİTİT KÜLT MERKEZİ13- BOĞAZKÖY (HATTUŞA) ÖRENYERİ14- YAZILIKAYA AÇIKHAVA TAPINAĞI15- YAZILIKAYA A VE B ODASI16- KADEŞ BARIŞ ANTLAŞMASI17- ALACAHÖYÜK18- HÜSEYİN GAZİ KÜLLİYESİ19- ORTAKÖY - ŞAPİNUVA ÖRENYERİ20- İNCESU KANYONU21- KYBELE KAYA KABARTMASI22- ELVAN ÇELEBİ CAMİİ, TEKKE VE TÜRBESİ23- KÜLTÜR (HİTİT VE GASTRONOMİ) YOLLARI24- RESULOĞLU ESKİ TUNÇ ÇAĞI YERLEŞİMİVE MEZARLIĞI25- İSKİLİP KALESİ26- İSKİLİP KAYA MEZARLARI27- ŞEYH YAVSİ CAMİİ28- EMİRBEY CAMİİ 29- KUNDUZ VE KUŞÇAÇİMENİ YAYLALARI30- LAÇİN KAPILIKAYA ANITSAL KAYA MEZARI31- OSMANCIK (KANDİBER) KALESİ32- KOYUNBABA KÖPRÜSÜ33- KOYUNBABA TÜRBESİ34- KOCA MEHMET PAŞA CAMİİ (İMARET CAMİİ) 35- HACIHAMZA KALESİ36- MİHRİ HATUN CAMİİ VE HAMAMI37- KARGI YAYLASI38- ABDULLAH YAYLASI 39- LEBLEBİCİLİK40- TATMADAN DÖNMEYİN

Kültür (Hitit veGastronomi) Yolları

Hıdırlık Camii

Paşa Hamamı

Alacahöyük Duvar Kabartmaları Hitit Müzisyenleri (MÖ 13. yüzyıl )

Page 59: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

60

1- ÇO RUM KA LE SİKent�mer�ke�zin�de�yer�alan�Ço�-rum� Ka�le�si,� Sel�çuk�lu� mi�ma�riözel�lik�le�ri� ta�şı�mak�ta�dır.� Ka�le�-nin�ya�pım�ta�ri�hi�ke�sin�ola�rakbi�lin�me�se�de�ka�le� ile� il�gi�li� ilkya�zı�lı� kay�nak�lar� 1571� ta�rih�li�-dir.� 16.� yüz�yıl�da� Ço�rum’u� zi�-ya�ret� eden� Ev�li�ya� Çe�le�bi’ninan�la�tı�mı�na�gö�re�Ço�rum�Ka�le�-si,� Sul�tan� Kı�lı�ças�lan� ta�ra�fın�-dan� yap�tı�rıl�mış� bir� Sel�çuk�luya�pı�sı�dır.� Ka�re� plan�lı� ka�le�ningi�ri�şi� ku�zey�den�dir.� Ka�le�nindört� kö�şe�sin�de� dai�re� plan�lıku�le�ler� bu�lun�mak�ta�dır.� Ka�le�-nin�gü�ney,�do�ğu�ve�ba�tı�cep�-he�le�rin�de� sur� be�de�nin�dençık�ma� ya�pan,� dik�dört�genşek�lin�de� iki�şer� ku�le� yer� al�-mak�ta�dır.�Ku�zey�de�gi�riş�ka�pı�-sı�da�ol�du�ğu�için�bu�cep�he�debu�çı�kın�tı�lar�dan�üç� ta�ne�var�-dır.� Ka�le�nin� gi�ri�şi,� tuğ�la� ke�-mer�li�bir�ka�pı�dan�sağ�lan�mak�-ta�dır.� Gü�nü�müz�de� ka�le�nin

için�de� bir� ca�mi� ve� ev�ler� bu�-lun�mak�ta�dır.�

2- ÇO RUM MÜ ZE SİTür�ki�ye’nin�en�gör�kem�li�ta�ri�himü�ze�bi�na�la�rın�dan�bi�ri�ne�sa�-hip�olan�Ço�rum�Mü�ze�si,� Kal�-ko�li�tik� Çağ’dan� (MÖ� 6000-3000)�baş�la�ya�rak�Do�ğu�Ro�madö�ne�mi�ne� ka�dar� uza�naneser�ler� ba�rın�dı�rır.� Ci�var�da�kian�tik� yer�le�şim�ler�den� çı�ka�rı�-lan�ar�ke�olo�jik�ve�Ço�rum’a�aitet�nog�ra�fik� eser�le�r çağ�daşmü�ze�ci�lik� an�la�yı�şı�na� uy�gunola�rak� ser�gi�le�nir.� 1914� ya�pı�-mı,� üç� kat�lı� ta�ri�hi� bi�na,� 19.yüz�yıl�ti�pik�mi�ma�ri�özel�lik�le�ri�-ni� yan�sıt�tı�ğı� için� “Ko�run�ma�sıGe�re�ken�Ta�şın�maz�Kül�tür�Var�-lı�ğı”��ola�rak�tes�cil�len�miş�tir.�Mü�ze�nin� en� çok� il�gi� çe�kenser�gi�le�me�le�rin�den� biri� Es�kiTunç� Ça�ğı� Ala�ca�hö�yük� KralMe�za�rı�dır.�Me�zar,� için�de�ki� is�-ke�let,�di�ni�sem�bol�ola�rak�kul�-

Çorum�Kalesi

Çorum�Müzesi

Page 60: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

61

la�nı�lan�bo�ğa�ve�ge�yik�hey�kel�-cik�le�ri,�gü�neş�kurs�la�rı,�süs�eş�-ya�la�rı�ve�ölü�ye�me�ği�için�kur�-ban� edil�dik�ten� son�ra� me�zarüze�ri�ne� yer�leş�ti�ri�len� bo�ğabaş�la�rı� ile� dö�ne�min� me�zarkül�tü�rü�ne�ışık�tut�mak�ta�dır.�İl�gi� gö�ren� diğer� eserler� Es�kiHi�tit Dö�ne�mi�ne� ta�rih�le�nenHü�se�yin�de�de� ka�bart�ma�lı� va�-zo�la�rı�dır.�Hi�tit�baş�ken�ti�nin�birma�ke�ti,� zi�ya�ret�çi�le�re� Hat�tu�-şa’nın� o� dö�nem�de�ki� ya�pı�salözel�lik�le�ri�ni�gör�sel�ola�rak�su�-nan�bir�ser�gi�le�me�ola�rak�dik�-kat�çek�mek�te�dir.�Mü�ze�nin�Et�-nog�raf�ya�bö�lü�mün�de�ise,�Ço�-rum’un� ya�kın� ta�ri�hi�ne� aiteser�ler� ser�gi�len�mek�te�dir.Man�ken�li� de�kor�lar�la� ha�zır�la�-nan�üç�bö�lüm�de;�ken�tin�kah�-ve�ha�ne�kül�tü�rü,�leb�le�bi�oca�ğıve� ba�kır�cı� iş�li�ği� zi�ya�ret�çi�le�rinil�gi�si�ne�su�nul�muş�tur.�

3- ÇO RUM ULU CA MİİUlu�Ca�mi�12�sü�tu�nun�ta�şı�dı�ğıkub�be�si,� iki�kat�lı� son�ce�ma�atye�ri� ve� iki� mi�na�re�si� ile Ço�-rum’un� en� önem�li� ca�mi�le�ri�-nin�ba�şın�da�gel�mek�te�dir.�Ca�mi�nin�II�I.�Key�ku�bad’ın�azatedil�miş� kö�le�si� Hay�ret�tin� Beyta�ra�fın�dan�13.�yüz�yıl�da�yap�tı�-rıl�dı�ğı� dü�şü�nül�mek�te�dir.� IV.Mu�rat� za�ma�nın�da� (1574-1595)�ona�rım�gö�ren�ca�mi�nin

adı�bu�ona�rım�dan�son�ra�Mu�-rad-ı� Ra�bi� Ca�mii� ola�rak� anıl�-mış�tır.�Sul�tan�IV.�Mu�rat�za�ma�-nın�da� ca�mi�yi� ona�ran� ki�şi� iseMi�mar� Si�nan’dır.� 1786� ve1793� dep�rem�le�rin�de� ha�sargö�ren�ca�mi,�Ab�dül�fet�tah�Beyta�ra�fın�dan�1810�yı�lın�da�onar�-tıl�mış�tır.� 1911� yı�lın�da�ki� ona�-rım�da�son�ce�ma�at�ye�ri�el�denge�çi�ril�miş�ve�do�ğu�da�ki�mi�na�-re�ek�len�miş�tir.��Ca�mi�nin� bir� özel�li�ği� de� in�ceiş�çi�lik�li� min�be�ri�dir.� Aba�nozağa�cın�dan�ya�pıl�mış�ve�12�ba�-sa�mak�lı� olan� min�be�rin� ki�ta�-be�si�ne�gö�re�1306�yı�lın�da�ya�-pıl�dı�ğı� bi�lin�mek�te�dir.� Av�lu�-sun�da� yer� alan� süs�le�me�li� şa�-dır�van� ve� sa�da�ka� ta�şı� da� ca�-mi�nin�di�ğer�il�gi�çe�ken�öğe�le�-rin�den�dir.

4- VE Lİ PA ŞA HA NI Yoz�gat�Bey�le�rin�den�Ve�li�Pa�şata�ra�fın�dan� yap�tı�rı�lan� ha�nın

Ulu�Camii

Ulu�Camiii�Mimberi

Page 61: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

62

adı�na� 1867� ve� 1887� ta�rih�libel�ge�ler�de� rast�lan�mak�ta�dır.1914� yı�lın�da� ya�nan� han,1915-1916� yıl�la�rı� ara�sın�daŞev�ket�Bey�ta�ra�fın�dan�ori�ji�nalha�li�ne� uy�gun� ola�rak� onar�tıl�-mış�tır.� Sağ�lam� ve� gör�kem�ligö�rü�nü�mü� ile� dik�kat� çe�kenVe�li�Pa�şa�Ha�nı,���iki�kat�lı�kargirbir� ya�pı�dır.� Sa�de�ce� ha�nın� önyü�zün�de�ki� köşk� bö�lü�mü� üçkat� ola�rak� in�şa� edil�miş�tir.1000� m2’lik� bir� ala�nı� kap�la�-yan� han� ya�pı�sı� hem� pla�nı,hem�de�ya�pı�sal�özel�lik�le�ri�ne�-de�niy�le� ge�le�nek�sel� Os�man�lıhan�la�rı�nın� Ço�rum’da�ki� en� iyi

ör�ne�ği�dir.� Cep�he�de,� pen�ce�reüst�le�rin�de�gö�rü�len�al�çı�süs�le�-me�ler� ve� lev�ha�lar� ha�nın� birza�man�lar� ne� ka�dar� za�rif� birya�pı� ol�du�ğu�na� da�ir� ipuç�la�rıver�mek�te�dir.�Da�ha�kü�çük�öl�çek�li�di�ğer�hanya�pı�la�rı� ara�sın�da� Ta�ceddinPa�şa�Ha�nı�ve�Kub�be�li�Han’�dasa�yıl�mak�ta�dır.�

5- ALİ PA ŞA HA MA MI(YE Ni HA MAM)Ço�rum’un�en�bü�yük�ha�ma�mıolan� Ali� Pa�şa� Ha�ma�mı,� 1573yı�lın�da� Er�zu�rum� Bey�ler�be�yiAli� Pa�şa� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�-mış�tır.� � Çar�şı� için�de� yer� alanya�pı� restore� edilmiş� oluphamam�olarak�kullanılmakta-dır.

6- PA ŞA HA MA MI (TA CED DiN PA ŞA HA MA MI)Çar�şı�içe�ri�sin�de�bu�lu�nan�Pa�şaHa�ma�mı� 1487� yı�lın�da� Ta�-ceddin�İb�ra�him�Pa�şa�Bin�Ha�cıBey� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�mış�tır.Os�man�lı� Dö�ne�mi� eser�le�rin�-den�olup,�çif�te�ha�mam�pla�nıdü�ze�nin�de� ya�pıl�mış�tır.� 2007yı�lın�da� res�to�ras�yon ça�lış�ma�-la�rı�na�baş�lan�mış�ve�2008�yı�lı�-nın�Ni�san�ayın�da�ha�mam�ola�-rak�tek�rar�hiz�me�te�açıl�mış�tır.��

Veli�Paşa�Hanı

Ali�Paşa�Hamamı

Page 62: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

63

7- ÇO RUM SA AT KU LE SİÇo�rum’un� kent�sel� sim�ge�siolan� sa�at� ku�le�si� 1894� yı�lın�da(Hicri� 1312)� II.� Ab�dül�ha�mit’inBe�şik�taş� Mu�ha�fı�zı� olan� Ye�diSe�kiz� Ha�san� Pa�şa� ta�ra�fın�danyap�tı�rıl�mış�tır.� Gü�ne�ye� açı�lanyu�var�lak� ke�mer�li� ka�pı�sı� üze�-rin�de� yer� alan� 8� sa�tır�lık�mer�-mer� ki�ta�be�de� 1312� ta�rihiokun�mak�ta�dır.� Sa�rı� kes�metaş�tan�ya�pı�lan�sa�at�ku�le�si�27,5m� yük�sek�li�ğin�de�dir.� Ka�ide�sise�kiz�gen� plan�lı� olan� ku�le�ningöv�de�si� 24� kö�şe�li�dir.� Üze�rikur�şun�kub�be�ile�ör�tü�lü�ku�le�-ye�81�ba�sa�mak�lı�dö�ner�mer�di�-ven�le� çı�kıl�mak�ta�dır� ve� sa�atku�le�sin�de� dört� sa�at� kad�ra�nıbu�lun�mak�ta�dır.�

8- K TİP LER KO NA ĞIÇo�rum’un� res�to�re� edi�le�rekya�şa�tı�lan� ta�ri�hi� de�ğer�le�rin�-den�bi�ri�olan�Kâ�tip�ler�Ko�na�ğı,ta�rih�sel� kent� do�ku�su�nun� ko�-ru�na�bil�di�ği�Alay�bey�So�kak’tabu�lun�mak�ta�dır.� Ko�na�ğı, II.Ab�dül�ha�mit�ta�ra�fın�dan�as�ke�riba�şa�rı�la�rı�ne�de�niy�le�ödül�len�-di�ri�len� Se�yit� Meh�met�za�deMus�ta�fa� Efen�di� yap�tır�mış�tır.1882�yı�lın�da�ta�mam�la�nan�ko�-nak,�iç�so�fa�lı,�iki�kat�lı�ve�bah�-çe�li�dir.� 1975� yı�lı�na� ka�dar� ko�-

nut� ola�rak� kul�la�nı�lan� ko�nak,1995� yı�lın�dan� be�ri� de� Kültürve� Tu�rizm� Ba�kan�lı�ğı� bel�ge�liözel� lo�kan�ta� ola�rak� hiz�metver�mek�te�dir.� Kâ�tip�ler� Ko�na�ğımi�ma�ri�özel�lik�le�ri�ve�kent�do�-ku�sun�da�ki� özel� ye�ri�nin� ya�nısı�ra,�Ço�rum’un�en�lez�zet�li�yö�-re�sel� ye�mek�le�ri�nin� su�nul�du�-ğu� bir� me�kân� ola�rak� da� il�giçek�mek�te�dir.�

9- VE Lİ PA ŞA KO NA ĞIVe�li� Pa�şa� Ko�na�ğı,� 1923-1924yıl�la�rın�da� Ve�li� Pa�şa’nın� oğ�luŞev�ket� Bey� ta�ra�fın�dan� yap�tı�-rıl�mış�tır.�Ya�pı�sal�özel�lik�le�ri� ileTürk� evi� ka�rak�te�ri�ne� uy�gunolan� ya�pı,� Ço�rum’un� ta�ri�hiev�le�ri� ara�sın�da� özel� bir� ye�re

Çorum�Saat�Kulesi

Kâtipler�Konağı

Page 63: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

64

sa�hip�tir.�İki�kat�lı�so�fa�lı�ko�nak,bah�çe�sin�de� yer� alan� müş�te�-mi�lat�ya�pı�la�rı�ile�öz�gün�ka�rak�-te�ri�ni�ya�şat�mak�ta�dır.�

10-HI DIR LIK CA MİİVE SAHABE TÜRBELERİÇo�rum,� Hı�dır�lık� Mev�ki�in�deyer�al�mak�ta�dır.�Ri�va�ye�te�gö�reHz. Pey�gam�be�rin� dost�la�rın�-dan� ve� ona� hiz�met� eden�ler�-den� Su�hey�bi� Ru�mi’� ye� say�gıni�şa�ne�si� ola�rak� Hı�dı�roğ�luHay�ret�tin� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rı�-

lan� ca�mi�nin,� ya�pım� ta�ri�hi� bi�-lin�me�mek�te�dir.� Es�ki� ca�mi�ninye�ri�ne� Ye�di-Se�kiz� Ha�san� Pa�-şa’nın�is�te�ği�ile�II.�Ab�dül�ha�mitdö�ne�min�de� ye�ni�si� in�şa� edil�-miş�tir.� Ca�mi�nin� için�de� yeralan� tür�be�de� Su�hey�bi� Ru�mive�Ubid�Ga�zi�Ma�kam�la�rı,�Ca�-mi�nin�ba�tı�sın�da�bah�çe�için�deyer�alan�tür�be�de�El�hac�Yu�suf-u� Bah�ri� me�za�rı,� bu� tür�be�ninba�tı� bi�ti�şi�ğin�de� yer� alan� tür�-be�de�ise�Ke�re�bi�Ga�zi�Ma�ka�mıbu�lun�mak�ta�dır.� Tek� mi�na�re�li

Veli�Paşa�Konağı

Hıdırlık�Camii�ve�Sahabe�Türbeleri

Page 64: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

65

ca�mi�nin� en� önem�li� özel�li�ği,ca�mi�nin� av�lu�sun�da�ki� ha�zi�re(me�zar�lık)� � ile� bir�lik�te� gü�nü�-mü�ze�ula�şa�bil�miş�ol�ma�sı�dır.�

11- SUN GUR LU SA AT KU LE Sİl892� yı�lın�da� kay�ma�kam� EdipBey� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�mış�tır.Ka�re� plan�lı� göv�de,� sil�me�ler�lese�kiz� ka�ta� bö�lün�müş�tür.� Sa�-at�ler�50�kg’lık�ko�va�lar�la�ça�lış�-mak�tay�dı.�En�üst�kat�ta�ah�şapbir� köşk,� al�tın�da� dört� yön�desa�at� kad�ran�la�rı,� bun�la�rın� al�-tın�da� da� de�mir� par�mak�lık�lıbal�kon�bu�lun�mak�ta�dır.�

12- YÖ RÜK LÜ (HÜ SE YİN DE DE) ES Kİ Hİ TİT KÜLT MER KE ZİSun�gur�lu� il�çe�si’ne� bağ�lı� Yö�-rük�lü� Ka�sa�ba�sı’nın� yak�la�şık2,5� km� gü�ne�yin�de� bu�lu�nanHü�se�yin�de�de,� Hi�tit� Kral�lı�-ğı’nın� ku�ru�luş� dö�nem�le�ri�neait� kült� yer�le�şi�miy�le� Ço�-rum’un�ar�ke�olo�jik�zen�gin�li�ği�-nin�önem�li�bir�par�ça�sı�dır.�Hü�-se�yin�de�de’de�ki�Es�ki�Hi�tit�yer�-

le�şi�mi�nin� baş�lan�gıç� ta�ri�hi�ninMÖ�1650�ol�du�ğu�ka�bul� edil�-mek�te�dir.� Bu�lun�tu�lar ara�sın�-da�ki�en�önem�li�eser�ler�din�seltö�ren� ko�nu�lu� ka�bart�ma�la�rıolan�iki�adet�va�zo�dur.Hü�se�yin�de�de’de�ele�ge�çi�ri�lenve� Çorum� Müzesi’nde� sergi-lenen�va�zo�la�rın ko�nu�su�dansve� mü�zik� eş�li�ğin�deki� kut�la�-ma�la�r�dır.� Hi�tit�ler’in� di�ni� tö�-ren�le�ri,� gi�yim�le�ri,� eş�ya�la�rı,dans�la�rı,� çal�gı�la�rı,� kı�sa�ca�sısos�yal�ya�şam�la�rı�na�da�ir�ipuç�-la�rı� ver�me�si� ba�kı�mın�dan� daönem�ta�şı�mak�ta�dır.�

13- BO ĞAZ KÖY (HAT TU ŞA) ÖREN YE RİBo�ğaz�köy�(Hat�tu�şa)�çev�-re�sin�de� ilk�yer�le�şim�MÖ6000’de� (Kal�ko�li�tikÇağ)� ol�muş�tur.� Budö�nem�de� Bü�yük�ka�-ya’nın� en� üst� ke�si�-min�de�kü�çük�bir�köyve� 2� km uzak�lık�ta�kiYa�zılı�ka�ya’da� yer�le�şimiz�le�ri�ne� rast�lan�mış�tır.

Kabartmalı�Vazo,�Hitit�Dönemi

Sungurlu�Saat�Kulesi

Page 65: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

66

Hat�tu�şa-Bo�ğaz�köy’de�kı�sa�birsü�re� son�ra� Hat�ti� yer�leş�me�sior�ta�ya� çı�kar.� Hat�tu�şa’da� Es�kiTunç�Ça�ğı’nın�son�la�rı�na�doğ�-ru�sü�rek�li�yer�le�şi�min�baş�la�dı�-ğı� gö�rü�lür.� Hat�ti� ka�lın�tı�la�rı�naHat�tu�şa’da� Aşa�ğı� Şe�hir’de,Bü�yük�ka�ya�ve�Bü�yük�ka�le�sırt�-la�rın�da� rast�lan�mış�tır.� Or�taTunç�Ça�ğı’nda�Hattuşa’da birAsur� ti�ca�ret� ko�lo�ni�si� ku�rul�-muş�tur.� Ana�do�lu’nun� zen�ginma�den�le�ri�ni�al�mak�için�ge�lenAsur�lu� tüc�car�lar� be�ra�ber�le�-rin�de�ya�zı�yı�da�ge�tir�miş�ler�dir.Ti�ca�ri�fa�ali�yet�ler�sı�ra�sın�da�ya�-pı�lan�iş�lem�ler�çi�vi�ya�zı�sı�ile�kiltab�let�le�re� ya�zıl�mış�tı.� Bu� tab�-let�ler�den� bi�lin�di�ği�ne� gö�rebu�ra�da�ki� ti�ca�ret� mer�ke�zi�ninadı�“Hat�tuş”�idi.�MÖ�2000’in�baş�la�rın�da�Hat�ti�-ler� ile� yö�re�ye� dı�şa�rı�dan� gel�-miş�olan�Hi�tit�ler�ara�sın�da�ça�-tış�ma�lar� ol�muş�tur.� Kent,� MÖ17.� yüz�yı�lın� ikin�ci� ya�rı�sın�dabir�Hi�tit�Kra�lı� ta�ra�fın�dan�baş�-kent� ilan� edi�lin�ce� Hat�ti�ler’inHat�tuş’u,�Hi�tit�ler’in�Hat�tu�şa’sıola�rak� ta�rih� sah�ne�si�ne� çık�-mış�tır.�Böl�ge�de�güç�le�nen�Hi�-tit�ler� öy�le� iler�ler� ki� so�nun�daMı�sır�lı�lar’la� kar�şı�la�şır�lar.� MÖ1274�yı�lın�da�Asi�neh�ri�kı�yı�sın�-da� Ka�deş� Sa�va�şı’nda� bü�yük

Kral� II.�Mu�va�ttal�li� ile� II.� Ram�-ses’in�or�du�la�rı�sa�va�şır.�So�nuç�-lan�ma�yan� sa�va�şın� kil� tab�let�-le�re� kay�de�di�len� ba�rış� ant�laş�-ma�sı,�dün�ya�nın�en�es�ki�ulus�-la�ra�ra�sı� ba�rış� ant�laş�ma�la�rın�-dan�bi�ri�ola�rak�dün�ya�ta�ri�hin�-de�ye�ri�ni�al�mış�tır�ve�Ço�rum�ilisı�nır�la�rı� için�de�ki� Hat�tu�şa’da,(Bo�ğaz�köy) bu�lun�muş�tur.MÖ�13.�yüz�yı�lın�so�nun�da�Bü�-yük� Hi�tit� İm�pa�ra�tor�lu�ğu� dö�-ne�mi�so�na�er�miş�tir.�Bü�yük�ka�-le’de�bu�lu�nan�Kybe�le� hey�ke�live� Frig� harf�le�ri�nin� ka�zın�dı�ğıba�zı�se�ra�mik�par�ça�la�rı,�ken�tinba�tı� ile� iliş�ki�si�ni� ka�nıt�la�mak�-ta�dır.�MÖ�6.�yüz�yıl�da�Pers�ege�men�-li�ği�ni� ya�şa�yan� Ana�do�lu� gi�bibu� böl�ge� de� Pers� ida�re�si�negir�miş�tir.�MÖ�3.� yüz�yıl�da�Ga�-lat�lar�böl�ge�ye�yer�leş�miş�tir.�Budö�nem�de�Bü�yük�ka�le�üze�ri�neye�ni�den�bir�ka�le�in�şa�edil�miş�-tir.�MÖ�25�yı�lın�da�yö�re,�Ro�maida�re�si�ne� geç�miş�tir.� Hat�tu�-şa’da�ki� Bi�zans� ka�lın�tı�la�rı�naYu�ka�rı� ve� Aşa�ğı� şe�hir�ler�derast�lan�mış�tır.� Mih�rap�lı�ka�-ya’da�ki� Ap�sis,� il�gi� çe�ken� Bi�-zans�ka�lın�tı�la�rın�dan�bi�ri�dir.�Yö�re�de�ki� Bi�zans� ege�men�li�ği�-nin�11.�yüz�yı�la�ka�dar�sür�dü�ğüdü�şü�nül�mek�te�dir.�

Hattuşa�Aslanlı�Kapı

Page 66: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

67

14- YA ZI LI KA YA AÇIKHAVATAPINAĞIDu�var�la�rı�nın� te�mel�ve�ka�ide�-le�ri�nin�gü�nü�mü�ze�ula�şa�bil�di�-ği�bu�ya�pı�la�rın�ker�piç�du�var�lıve�düz�dam�lı�ol�duk�la�rı�dü�şü�-nül�mek�te�dir.� Mer�di�ven�ler�leula�şı�lan� av�lu�nun� et�ra�fı� çe�şit�lioda�lar�la� çev�ri�li� idi.� Av�lu�dabu�lu�nan� su�nak,� ola�sı�lık�la� yı�-kan�ma�ve�ilk�kült�tö�ren�le�ri�ninbu�av�lu�da�ya�pıl�dı�ğı�nı�dü�şün�-

dür�mek�te�dir.� Mer�di�ven�li� birka�pı� ya�pı�sı� ile� bu� av�lu�dan� AOda�sı’na�ge�çil�mek�te�idi.�

15-YA ZI LI KA YAA ve B ODA SIA� Oda�sı’�nın� ilk� fi�gür�le�ri� olanon� iki� ye�ral�tı� tan�rı�sı� ka�bart�-ma�sın�da,� tan�rı�lar� kı�sa� etek�live�siv�ri,�yük�sek�baş�lık�lı�ola�rakgös�te�ril�miş�ler�dir.� Ar�ka� du�va�-rın�da�ki�ana�ko�nu�Tan�rı�Te�şupile� Tan�rı�ça� He�pat’ın� kar�şı�laş�-

Hattuşa,�Büyükkale

Hattuşa,�Yerkapı

Page 67: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

68

Yazılıkaya�B�Odası,�Oniki�Tanrı

ma�sı�dır.�Ha�va�Tan�rı�sı�Te�şup�fi�-gü�rü�sa�kal�lı�dır,�iki�dağ�tan�rı�sı�-nın�üze�rin�de�dur�mak�ta�dır�veelin�de� bü�yük� bir� to�puz� bu�-lun�mak�ta�dır.� Ha�va� Tan�rı�sı�nınar�ka�sın�da� ola�sı�lık�la� Hat�ti� ül�-ke�si�nin�Ha�va�Tan�rı�sı� ile�Tan�rıKu�mar�bi� gö�rül�mek�te�dir.� Gü�-neş� Tan�rı�ça�sı� He�pat,� tan�rı�ça�-la�rın�ka�rak�te�ris�tik�gi�yim�özel�-lik�le�ri�ni� ta�şı�mak�ta�dır;� pi�leliuzun�el�bi�se�si�ve�yüksek�baş�lı�-ğı� ile� gö�rü�lür.� Tan�rı�ça� dörtdağ� küt�le�si�ne� ba�san� bir� ya�-ban� ke�di�si�nin� üze�rin�de� dur�-mak�ta�dır.�Tan�rı�ça� fi�gür�le�ri�ninso�nun�da,�ana�sah�ne�nin�kar�şı�-sın�da�bu�açık�ha�va� ta�pı�na�ğı�-nın�en�bü�yük�fi�gü�rü�IV.�Tut�ha�-li�ya� bu�lun�mak�ta�dır.� A� Oda�-sı’nın� ya�kı�nın�da� bu�lu�nan� BOda�sı,� 18� m� uzun�lu�ğun�da

dar� bir� oda�dır.� Gi�riş� dar� birge�çit�ten� sağ�lan�mak�ta�dır.� Gi�-ri�şin� iki� ya�nın�da� gö�rü�len� ka�-nat�lı�ve�as�lan�baş�lı�iki�de�monka�bart�ma�sı,�gi�ri�şi�ko�ru�mak�is�-ter�ce�si�ne�kal�dır�dık�la�rı�el�le�riy�-le� be�tim�len�miş�ler�dir.� A� Oda�-sı’nda� gö�rü�len� oni�ki� ye�ral�tıtan�rı�sı� ka�bart�ma�la�rı� B� Oda�-sı’nda�da�gö�rül�mek�te�dir.�Bu�tan�rı�ka�bart�ma�la�rı�nın�kar�-şı�sın�da�ki� du�var�da� Tan�rı� Şa�-rum�ma’nın,� IV.� Tut�ha�li�ya’yasa�rı�la�rak� kı�la�vuz�luk� et�me�sisah�ne�si� yer� al�mak�ta�dır.� Budu�var�da�ki� il�ginç� be�tim� Kı�lıçTan�rı�sı� ya� da� Ye�ral�tı� Tan�rı�sıNer�gal� be�ti�mi�dir.� Bu�ra�da� dikdu�ran� bir� kı�lıç� tas�vi�ri� gö�rül�-mek�te�dir.� Son� ka�bart�ma� IV.Tut�ha�li�ya’nın�adı�nı�ve�un�va�nı�-nı�gös�te�ren�kar�tuş�tur.�

Yazılıkaya�A�Odası

Page 68: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

69

16- KA DEŞ BA RIŞ ANT LAŞMA SIMÖ�1274�ta�ri�hin�de�II.�Ram�sesile�Mu�vat�tal�li�ara�sın�da�Ka�deşönün�de� ya�pı�lan� mey�dan� sa�-va�şı� Ka�deş� Ba�rış� Ant�laş�ma�sıile�so�nuç�lan�mış�tır.�Bu�ant�laş�-ma�ya�bağ�lı�ola�rak� II.� Ram�sessa�vaş�tan� ön�ce� al�dı�ğı� yer�le�ribo�şalt�mış,� Ka�deş� şeh�ri� Hi�tit�-le�re� kal�mış�tır.� Ka�deş� Ba�rışAnt�laş�ma�sı� sı�ra�sın�da� or�du�daçı�kan� bir� is�yan�da,� Mu�vat�tal�liöl�dü�rül�müş�tür.Ant�laş�ma,�onun�ye�ri�ne�ge�çenII�I.� Hat�tu�şi�li� ta�ra�fın�dan� im�za�-lan�mış�tır� (MÖ�1269).� Bu�ant�-laş�ma�dün�ya�ta�ri�hin�de�eşit�likilke�si�ne�da�ya�nan�en�es�ki�ant�-laş�ma�dır.� Ant�laş�ma� çi�vi� ya�zı�-sıy�la�gü�müş�pla�ka�lar�üze�ri�neAkad�ca�ola�rak�ya�zıl�mış�tır.�Ay�-rı�ca� Kra�lın�müh�rü�nün� ya�nın�-da� Kra�li�çe�nin�müh�rü� de� var�-dır.� Bu� ant�laş�ma�nın� gü�müşlev�ha�la�ra� ka�zın�mış� olan� asılme�tin�le�ri�ka�yıp�tır.�Mı�sır’da�ta�-pı�nak�la�rın� du�var�la�rı�na� ka�zı�-nan� ant�laş�ma�nın�bir� nüs�ha�sıda,�Hattuşa (Bo�ğaz�köy)� ka�zı�-la�rın�da� kil� tab�let� ola�rak� bu�-lun�muş� olup� İs�tan�bul� Ar�ke�-olo�ji� Mü�ze�si’nde� ser�gi�len�-mek�te�dir.� Ka�deş� Ant�laş�ma�-

sı’nın�Hat�tu�şa’da�bu�lu�nan�çi�viya�zı�lı� tab�le�ti�nin� bü�yü�tül�müşkop�ya�sı�ABD�New�York’ta,�Bir�-leş�miş� Mil�let�ler� Bi�na�sı’ndaası�lı�dır.�

17- ALA CA HÖ YÜKAta�türk’ün�em�riy�le�Türk�Ta�rihKu�ru�mu� adı�na� 1935� yı�lın�daR.O.�Arık� yö�ne�ti�min�de�baş�la�-yan�ka�zı,�1936�yı�lın�dan�iti�ba�-ren�H.Z.�Ko�şay�ta�ra�fın�dan�de�-

Yazılıkaya�B�Odası

Alacahöyük

Page 69: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

70

vam� et�ti�ril�miş�tir.� Ala�ca�hö�yükka�zı�sı,� Tür�ki�ye’nin� ilk� ulu�salka�zı�larındandır.�Ço�rum’un�45� km�gü�ney�ba�tı�-sın�da� yer� alan� Ala�ca�hö�yük’üge�zer�ken� kar�şı�la�şı�lan� anıt�salka�pı�lar� ve� taş� te�mel�ler� Hi�titİm�pa�ra�tor�luk� Ça�ğı’na� (MÖ1450� -� 1200)� ta�rih�len�mek�te�-dir.�Ala�ca�hö�yük�zi�ya�ret�çi�le�ri�nibin�ler�ce� yıl�lık� ko�nuk�se�ver�lik�-le�kar�şı�la�yan�anıt�sal�sfenk�sler,kal�ker� te�mel�üze�ri�ne�an�de�zitblok�lar�la� in�şa� edil�miş�ler�dir.Sfenk�sli�Ka�pı’nın� iki�ya�nın�da�-ki� sö�ve� blok�la�rı� sfenks� gö�rü�-nü�mün�de� yon�tul�muş�tur.Sfenk�sle�rin� yer� al�dı�ğı� bu� ikiku�le�nin� iç� ve� dış� yüz�le�ri� ka�-bart�ma�lı� ort�hos�tat�lar�la� süs�-len�miş�tir.� Ba�tı�da�ki� ku�le�de�kika�bart�ma�lar�da�gö�rü�len�bo�ğa

fi�gü�rü,�“Gök�le�rin�Fır�tı�na�Tan�rı�-sı�nı”� sem�bo�li�ze� et�mek�te�dir.Yer�le�şi�me�ait� te�mel�le�ri�ve�di�-ğer� bu�lun�tu�la�rıy�la� Hi�tit� mi�-mar�lı�ğı�na�ve�sa�na�tı�na�ışık�tu�-tan�Ala�ca�hö�yük’ün�en�önem�-li� bu�lun�tu�la�rı� kra�li�yet�me�zar�-la�rı�dır.� Ke�nar�la�rı� taş�la� örül�-müş�me�zar�lar,�ah�şap�ha�tıl�lar�-la�ka�pa�tıl�mış,�dam�la�rı�üze�ri�nekur�ban� edi�len� sı�ğır�la�rın� baş�-la�rı� ve� ba�cak�la�rı� yer�leş�ti�ril�-miş�tir.� Prens� ve� pren�ses�le�reait�ol�du�ğu�dü�şü�nü�len�ve�Es�kiTunç� Ça�ğı’na� ta�rih�le�nen� bu13� me�zar�da,� gü�neş� kurs�la�rı,ge�yik�ve�bo�ğa�hey�kel�le�ri,�ka�-ma,�kı�lıç,�bal�ta�gi�bi�sa�vaş�alet�-le�ri� ile� piş�miş� top�rak,� taş,� al�-tın,� gü�müş,� tunç,� ba�kır� veelek�tron�dan� ya�pıl�mış� eser�lerve�süs�eş�ya�la�rı bu�lun�muş�tur.��

Potern�(Alacahöyük�Örenyeri)

Alacahöyük,�Sfenksli�Kapı

Page 70: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

71

18- HÜ SE YİN GA Zİ KÜL LİYE SİAla�ca�il�çe�si�nin�3�km�gü�ne�yin�-de�yer�alan�Hü�se�yin�Ga�zi�Kül�-li�ye�si;� med�re�se,� aşe�vi,� tür�be,ha�vuz,�çeş�me�ve�mi�sa�fir�ha�neya�pı�sın�dan�oluş�mak�ta�dır.�Ya�-pı�top�lu�lu�ğu�na�gi�riş�be�yaz�vesi�yah� mer�mer�den� ya�pıl�mıştaç� ka�pı� ile� sağ�lan�mak�ta�dır.Üze�rin�de� ya�zı� bu�lun�ma�yanlev�ha�ile�lev�ha�nın�iki�ya�nın�daiki� oy�ma�lı� ka�ba�rtma� gö�rül�-mek�te�dir.� 13.� yüz�yıl� or�ta�la�rı�-na�ta�rih�le�nen�bu�gi�riş�ten�me�-kân�la�ra� gi�riş� sağ�lan�mış�tır.Tür�be,� � dik�dört�gen� plan�lıolup,�üze�ri�çap�raz�to�noz�la�ör�-tü�lü�dür.�Tür�be�ye�yu�var�lak�ke�-

mer�li�bir�ka�pı�dan�gi�ril�mek�te�-dir.� Ka�pı� ke�me�ri�nin� üze�ri�nerenk�li� mer�mer�ler�den� ya�pıl�-mış�12�kö�şe�li�bir�yıl�dız�mo�ti�fiile� dört� sı�ra� ha�lin�de� ki�ta�beyer�leş�ti�ril�miş�tir.� Tür�be� içe�ri�-sin�de�bir�san�du�ka�var�dır.�Me�-za�rın�baş� kıs�mın�da�12�di�lim�libir�me�zar�ta�şı�bu�lun�mak�ta�dır.�

19- OR TA KÖY ŞA PİNU VA ÖRENYE Rİ Ya�pı�lan� ça�lış�ma�lar,� yü�zeyaraş�tır�ma�la�rı�ve�baş�la�tı�lan�ka�-zı�ça�lış�ma�la�rı�so�nu�cun�da,�Şa�-pi�nu�va,� Bo�ğaz�köy’ün� 60� kmku�zey�do�ğu�sun�da� tes�pit� edil�-miş�tir.� Hi�tit�ler,� böl�ge�ye� gel�-dik�le�rin�de� pla�to�nun� üze�rin�-

Alacahöyük�Örenyeri

Ortaköy�Şapinuva�A�Binası

Page 71: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

72

de�ki� ara�zi�yi� te�ras�la�ya�rak� bubü�yük�şeh�ri�kur�muş�lar�dır.�Ka�ra�de�niz� dağ�la�rı�nın� ku�ze�-yin�de� yer� alan� YeşilırmakHav�za�sı,�Ana�do�lu’nun�en�ve�-rim�li� ova�la�rı�nın� yer� al�dı�ğı�biryol� oluş�tur�mak�ta�dır.� Bu� yolay�nı� za�man�da,� gü�nü�müz�dede�kul�la�nı�lan�önem�li�ve�ra�hatti�ca�ret� yol�la�rın�dan� bi�ri�dir.�Ti�-ca�ret� yo�lu�nun,� mik�ro� kli�maik�li�min� ve� ve�rim�li� ova�la�rınavan�taj�la�rıy�la�Şa�pi�nu�va,�hız�labü�yü�müş� ve� zen�gin�leş�miş�tir.Şa�pi�nu�va�ka�zı�la�rı,�mi�ma�ri�açı�-dan� önem�li� eser�le�rin� or�ta�yaçık�ma�sı�nı� sağ�la�mış�tır.�Ya�pı�la�-rın�te�mel�le�ri�hiç�bo�zul�ma�dangü�nü�mü�ze� ge�le�bil�miş�tir.� Bu�-lun�tu�lar� ara�sın�da� yer� alan

“Bü�yük�Kral”�ya�zı�lı�bronz�bal�-ta�lar� ve� mız�rak� uç�la�rı,� birbronz�zırh�ve�bir�bronz�miğ�-fer,� dö�ne�me� ışık� tu�tan� eser�-ler�dir.�Çi�vi�ya�zı�lı�Şa�pi�nu�va�Ar�-şi�vi�Bo�ğaz�köy’den�son�ra,�Hi�titDö�ne�mi’ne�ait�şim�di�ye�ka�darkeş�fe�di�len�ikin�ci�bü�yük�ar�şiv�-dir.�

20- İN CE SU KAN YO NUOrtaköy-İn�ce�su� Kö�yü’ndeÇekerek� Irmağı’nın� aktığıvadide�bu�lu�nan�kan�yon,�12.5km�uzun�lu�ğun�da�ve�40-60�mge�niş�li�ğin�de�dir.�Her�iki�ya�ma�-cı� da� sarp� ka�ya�lık�lar�la� çev�ri�likan�yo�nun�tek�bir�gi�ri�şi�ve�çı�-kı�şı� bu�lun�mak�ta�dır.� Trekkingve� Rafting� için� ideal� bir� yer

Şapinuva�B�Binası,�Pithoslar

İncesu�Kanyonu

Page 72: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

73

olan�İncesu�Kanyonu,�içinde-ki�1,5�km’lik�çelik�konstrüksi-yon� yaya� parkuru� ile� hermevsim� ziyarete� uygundurumdadır.� Flo�ra� ve� fau�naba�kı�mın�dan� da� zen�gin� olankan�yon�da,� kı�zıl� ak�ba�ba,� kı�zılga�ga�lı�dağ�kar�ga�sı,�yı�lan�kar�-ta�lı,� kı�zıl� şa�hin,� gri� ba�lık�çıl,dağ� kuy�ruk�sal�la�ya�nı,� kuy�ruk�-ka�kan�gi�bi�canlılar göz�lem�le�-ne�bil�mek�te�dir.�

21- KYBE LE KA YA KA BART MA SIİn�ce�su� Kö�yü’nden� yak�la�şık� 1km�uzak�lık�ta�yer�alan�anıt�salKybe�le� ka�bart�ma�sı� İn�ce�su

Kan�yo�nu� için�de�dir.� Çe�ke�rekIr�ma�ğı’nın� su�la�rın�dan� et�ki�-len�me�ye�cek� bir� yük�sek�lik�te,kan�yo�nu� oluş�tu�ran� sarp� ka�-ya�la�ra� oyu�la�rak� ya�pı�lan� ka�-bart�ma,�bir�niş�içe�ri�sin�de�dir.�Tan�rı�ça�Kybe�le�bu�niş�te� cep�-he�den� be�tim�len�miş�tir.� Tan�rı�-ça�nın�ya�nın�da�bir�as�lan�fi�gü�-rü� ol�du�ğu� dü�şü�nül�mek�te�dir.An�cak� do�ğa�nın� ve� son� dö�-nem�ler�de�in�sa�noğ�lu�nun�tah�-ri�ba�tı�ne�de�niy�le�ka�bart�ma�nınay�rın�tı�la�rı� gö�rü�le�me�mek�te�-dir.�

22- EL VAN ÇE LE Bi CA Mİİ,TEK KE VE TÜR BE Sİ Me�ci�tö�zü� il�çe�sin�de,�ge�niş�bir

İncesu�Kanyonu,�Kybele�Kabartması

Mecitözü,�Elvan�Çelebi�Türbesi

Page 73: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

74

bah�çe� için�de� yer� alan� El�vanÇe�le�bi� Ca�mii� ve� Tür�be�si,� Os�-man�lı� Dö�ne�mi�nin� ilk� za�vi�ye�-le�rin�den�bi�ri�ol�ma�sı�ne�de�niy�-le� özel� bir� öne�me� sa�hip�tir.Âşık� Pa�şa� oğ�lu� El�van� Çe�le�bita�ra�fın�dan�1352’de�yap�tı�rı�lanya�pı� top�lu�lu�ğu,� tür�be,�av�lu�luve�üç�ey�van�lı�za�vi�ye�ve�ca�mi�-den� oluş�mak�ta�dır.� Tür�be�nin14.�yüz�yı�la�ta�rih�le�nen�ve�tak�-lit� kün�de�kâ�ri� tek�ni�ğin�de� ya�-pıl�mış� ah�şap� ka�pı�sı� Ço�rumMü�ze�si� Et�nog�raf�ya� Bö�lü�-mü’nde�ser�gi�len�mek�te�dir.

23- KÜLTÜR (HİTİT VE GASTRONOMİ) YOLLARI Tematik� kültür� ve� yürüyüşyolları� konseptindeki� HititYürüyüş� Yolu� ve� doğanıngüzelliğini�Anadolu�tatları�ilekesiştiren� Kızılırmak� HavzasıGastronomi�ve�Yürüyüş�Yolu,Çorum’un� kültür� turizmi� ala-nında�gelişen�destinasyonlarıarasında�yer�almaktadır.�HititYolu;�eski�kervan�ve�göç�yol-larından� geçen,� 236� kmboyunca�işaretlenen,�17�fark-lı�yürüyüş�parkuru�ve�alterna-tif� güzergahları� ile� birlikte,toplam� uzunluk� olarak� 385km’ye� ulaşmaktadır.� Altı� dağbisikleti� rotasının� toplamuzunluğu�ise�406�km�civarın-dadır.� � UNESCO� � logosunutaşımaya� hak� kazanan� HititYolu,� yerli� ve� yabancı� doğa-

severler� tarafından� ziyaretedilmektedir.�Benzeri�gibi�kır-mızı�beyaz� işaretlerle�belirle-nen,� kavşak� noktalarındatabelaların� yer� aldığı� Hitityolu� yürüyüş� parkurlarıylailgili� detaylı� bilgiwww.hitityolu.com� adresin-den� edinilebilir.� KızılırmakHavzası� Gastronomi� veYürüyüş�Yolu�Türkiye’de�bir�ilkolarak�doğa,� tarih�ve�mutfakkültürünü� buluşturan� birekoturizm� çalışmasıdır.Kızılırmak�nehrinin�kılavuzlu-ğunda�trekking,�bisiklet,�kül-tür�manzaralı�araç�yolu�ve�jipsafari� gibi� farklı� konseptekirotalarıyla� aktiviteye� olduğukadar�damak�tadına�da�önemveren� doğaseverleri� bekle-mektedir.� Uluslararası� stan-dartlarda� işaretlenen,� 25güzergah� üzerindeki� rotala-rın� toplam� uzunluğu� 305km’ye� ulaşan� GastronomiYolu� ile� ilgili� ayrıntılı� bilgiyiwww.gastronomiyolu.comsitesinden�ulaşılabilir.

24- RE SU LOĞ LU ES Kİ TUNÇÇA ĞI YER LEŞİ Mİ VE ME ZAR LI ĞIÇorum’un� Uğur�lu�dağ� il�çe�-si’ne� bağ�lı� Re�su�loğ�lu� Kö�yüsı�nır�la�rı� için�de� ka�lan, De�li�ceÇa�yı’nın� do�ğu� ya�ka�sın�da�kiEs�ki�Tunç�Ça�ğı�Me�zar�lı�ğı,�ka�-zı�lar�da�bu�lu�nan�200’den�faz�-

Resuloğlu�Mezarlık�Alan�Eseri

Page 74: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

75

la� taş� san�dık� ve� küp� me�zarile� önem�li� bir� ar�ke�olo�jikalan�dır.�Re�su�loğ�lu� bu�lun�tu�la�rını� ço�-ğun�lu�ğu� piş�miş� top�rak�tanya�pıl�mış� ça�nak� çöm�lek,�me�-tal� si�lah�lar,�me�tal� va�zo�lar� veçe�şit�li� süs� eş�ya�la�rı� oluş�tur�-mak�ta�dır.� Bu�lun�tu�lar� ara�sın�-da�kol�ye�ler�gö�ze�çarp�mak�ta�-dır.� Akik,� frit,� fa�yans,� de�nizka�bu�ğu� ile� ta�şın� ya�nı� sı�ra,ba�kır,� al�tın,� gü�müş� ve� elek�-trum�dan� ya�pıl�mış� kol�ye�lerbu�lu�nan� süs� eş�ya�la�rı�nın� engöz�alı�cı�la�rı�dır.

25- İS KİLİP KA LE SİTo�poğ�ra�fik�ola�rak�İs�ki�lip’e�hâ�-kim,� 100� m� yük�sek�lik�te� vesarp�ka�ya�lık�lar�la�çev�ri�li�bir�te�-

pe�de�ku�rul�muş� İs�ki�lip�Ka�le�si,son�ha�li�ne�Os�man�lı�lar� za�ma�-nın�da� ka�vuş�muş�tur.� Ka�le�ningü�ne�ye� ba�kan� bir� ka�pı�sı� veiki� yer� al�tı� yo�lu�bu�lun�mak�ta�-dır.�

26-İS Kİ LİP KA YA ME ZAR LA RIİs�ki�lip�Mer�kez’de�Os�man�lı�Ka�-le�si’nin�gü�ney�ve�gü�ney�do�ğuete�ğin�de� Roma� Döneminetarihlenen�ka�ya�me�zar�la�rı�bu�-lun�mak�ta�dır.� Ka�ya� küt�le�si�neoyu�la�rak� ya�pı�lan� me�zar�la�rıngi�riş�le�rin�de� iki� sü�tun� bu�lun�-mak�ta�dır.� Form� ola�rak� An�tikYu�nan� ta�pı�nak�la�rı�nı� anım�sa�-tan�ti�pik�ka�ya�me�zar�la�rın�dan�-dır.� Sü�tun� baş�lık�la�rı� ye�rin�dehay�van� ka�bart�ma�sı� iş�len�miş�-

İskilip�Kalesi

Kaya�Mezarları

Page 75: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

76

tir.�Alın�lık�kıs�mın�da�mi�to�lo�jikfi�gür�le�rin� be�tim�len�di�ği� ka�yame�za�rı�nın� için�de� iki� se�ki� bu�-lun�mak�ta�dır.�

27- ŞEYH YAV Sİ CA MİİOs�man�lı�şey�hü�lis�lam�la�rın�danve�is�lam�bil�gin�le�rin�den�Ebus�-su�ud� Efen�di’nin� ba�ba�sı� ŞeyhYav�si� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rı�lanca�mi,�İs�ki�lip’in�en�es�ki�ca�mi�si�-dir.� 15.� yüz�yı�la� ta�rih�len�di�ril�-mek�te�dir.� Ca�mi�nin� ya�nın�daEbus�su�ud� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rı�-lan�Şeyh�Yav�si�Tür�be�si�bu�lun�-mak�ta�dır.� Ya�pı� kes�me� taş� vetuğ�la�dan�ya�pıl�mış�tır.�Ya�nın�dataş� kai�de� üze�rin�de� yük�se�lentek� şe�re�fe�li� bir� mi�na�re�si� var�-dır.

28- EMİR BEY CA MİİBa�yat’ın� en� es�ki� ca�mi�si� olanya�pı�1846�ta�ri�hin�de�ya�pıl�mış�-tır.� Taş� te�mel� üze�ri�ne� ah�şapçat�kı� ara�sı� ker�piç� dol�gu�lu�-dur.� Mi�na�re�si� ta�ma�men� ah�-şap�tır.

29- KUN DUZ VE KUŞ ÇA ÇİME Nİ YAY LA LA RIYay�la�lar,�Ço�rum�Mer�ke�ze�100km,�Ba�yat� il�çe�mer�ke�zi�ne� ise25� km� uzak�lık�ta�dır.� Ba�yat� il�-çe�si� sı�nır�la�rı� içe�ri�sin�de� ve� il�-çe�nin�ku�ze�yin�de�ki�dağ�lık�Ka�-ra�te�pe�mev�ki�in�de�yer�al�mak�-ta�dır�lar.� Yay�la� ge�le�ne�ği� buyay�la�lar�da� hâ�lâ� sür�dü�rül�-mek�te�dir.�Yay�la�lar�da�sa�rı�çam,ka�ra�çam� ve� kök�nar� ağaç�la�rı

Şeyh�Yavsi�Camii

Kapılıkaya�Anıtsal�Kaya�Mezarı

Page 76: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

77

dik�ka�ti� çek�mek�te�dir.� Bol� sukay�nak�la�rı� ve� el� değ�me�mişdo�ğal� gü�zel�lik�le�riy�le� yay�latu�riz�mi�ne� el�ve�riş�li� alan�la�rınba�şın�da�gel�mek�te�dir.

30- L ÇİN KA PI LI KA YAANIT SAL KA YA ME ZA RIÇo�rum’un�27�km�ku�ze�yin�de,Kırk�di�lim� mev�ki�in�de� sarp,ka�ya�lık�ve�akar�su� ta�ra�fın�danya�rıl�mış�de�rin�va�di�le�rin�oluş�-tur�du�ğu�en�ge�be�li� ara�zi� üze�-rin�de,�ku�ze�ye�doğ�ru�uza�nanbir� ka�ya� küt�le�sin�de� yer� al�-mak�ta�dır.� He�le�nis�tik� dö�ne�-me,�MÖ�2.�yüz�yı�la�ta�rih�le�nenka�ya� me�zar,� akar�su� se�vi�ye�-sin�den� 65� m� yük�sek�lik�te�dir.Me�zar� oda�sı�nın� ka�pı�sı� üze�-rin�de� “İke�zi�os”� ya�zı�sı� okun�-muş�tur.� Me�zar� oda�sı� ka�replan�lı�dır.� Gi�ri�şin� sağ� ve� so�-lun�da� niş� şek�lin�de� oyul�muşme�zar�se�ki�le�ri�var�dır.

31- OS MAN CIK KA LE Sİ(KAN DiİBER KA LE Sİ)Os�man�cık� il�çe�si’nde� yük�sekbir� te�pe� üze�ri�ne� in�şa� edi�lenka�le�nin� ilk� ola�rak� Ro�ma�lı�larza�ma�nın�da� ya�pıl�dı�ğı� dü�şü�-nül�mek�te�dir.� Bir�çok� de�faona�rım�ve�imar�ça�lış�ma�la�rı�nasah�ne�olan�ka�le�nin�Sel�çuk�lu�-lar� ta�ra�fın�dan� ye�ni�den� ya�pıl�-dı�ğı�ka�bul�edil�mek�te�dir.�

32- KO YUN BA BA KÖP RÜ SÜOs�man�cık�Ka�le�si’nin�aşa�ğı�sın�-da,� Kı�zı�lır�mak� üze�rin�de� yeralan� Ko�yun�ba�ba� Köp�rü�sü,Os�man�lı� Sul�ta�nı� II.� Baye�zidza�ma�nın�da� ya�pıl�mış�tır.� Os�-man�lı� kla�sik� köp�rü�le�rin�densa�yı�lan� ya�pı,� 250� m� uzun�lu�-ğun�da� ve� 15� göz�lü�dür.� Köp�-rü�nün� ki�ta�be�si� köp�rü�de� de�-ğil,� köp�rü�nün� ku�zey� kıs�mın�-da�ve�ka�le�nin�di�bin�de�ki�ka�ya�-lık�ta�dır.�

Koyunbaba�Köprüsü

Koyunbaba�Türbesi

Page 77: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

78

33- KO YUN BA BA TÜR BE SİTür�be,�yük�sek�çe�bir�te�pe�üze�-rin�de�yer�al�mak�ta�dır.�1469’da,II.� Ba�ye�zid� za�ma�nın�da� yap�tı�-rıl�mış� bir� ya�pı� top�lu�lu�ğu�dur.Ne�ya�zık�ki�gü�nü�mü�ze�sa�de�cetür�be�si� ula�şa�bil�miş�tir.� Tür�bese�kiz�gen� plan�lı� ve� pi�ra�mi�dalça�tı�lı�ola�rak�in�şa�edil�miş�tir.

34- KO CA MEH MET PA ŞACA Mİİ (İMA RET CA Mİİ) 1431-1432� yıl�la�rın�da� Ko�caMeh�met� Pa�şa� ta�ra�fın�danyap�tı�rıl�dı�ğı� için� ay�nı� isim�leanıl�mak�ta�dır.� Ya�pıl�dı�ğı� za�-man�da� bir� ya�pı� top�lu�lu�ğu�-nun� par�ça�sı� olan� ca�mi,� bu�-gün� mih�ra�bı� ve� taç�ka�pı�sı� ileil�gi� çek�mek�te�dir.� Ori�ji�nal�mi�-na�re�si� yı�kı�lın�ca� ye�ri�ne� ye�ni�siin�şa�edil�miş�tir.�Ca�mi�nin�taç�ka�-pı�sı� mer�mer�den� ya�pıl�mış�tır.

Üç� di�lim�li� bir� ke�mer�le� çev�ril�-miş� olan� taç�ka�pı,� mu�kar�nas�lıüst� kıs�mı,�mih�ra�bi�ye�le�ri� ve� ikirenk�li�gi�riş�ka�pı�sı�ile�baş�lı�ba�şı�-na�bir�sa�nat�ese�ri�dir.�Gi�riş�ka�pı�-sı�nın� üze�rin�de� ki�ta�be� bu�lun�-mak�ta�dır.�Taç� �ka�pı�nın� çift� ka�nat�lı� ah�şapka�pı�sın�da�ki� iş�le�me�ler�de�Ana�-do�lu�el� sa�nat�la�rı�na�hay�ran�bı�-ra�ka�cak�ni�te�lik�te�dir.�

35- HA CI HAM ZA KA LE Sİİn�ce�su� De�re�si’nin� ku�ze�yin�deyer� alan� ka�le�nin� ya�pı�mı�na� II�I.Ah�met�dö�ne�min�de�1723�yı�lın�-da� baş�lan�dı�ğı� ka�bul� edil�mek�-te�dir.� Ka�le�nin� mi�ma�rı� Se�yitAli’dir.�Ka�le�nin� ta�mam�lan�ma�sıise�1734�yı�lın�da� I.Mah�mut�za�-ma�nın�da�ol�muş�tur.�Belde hal�-kı,�20.�yüz�yı�lın�or�ta�la�rı�na�ka�darka�le�için�de�ya�şa�mış�tır.�

36- MİH Rİ HA TUN CA Mİİ VEHA MA MIIV.�Mu�rat’ın�eşi�Mih�ri�Ha�tun’unKa�ra�ki�se� Kö�yü’nde� has�ta�la�na�-rak� öl�me�si� üze�ri�ne� yap�tı�rı�lanca�mi,� 1943� yı�lın�da� dep�rem�lebü�yük� ha�sar� gör�müş�tür.� Son�-ra�ki�dö�nem�ler�de�de�ca�mi�bü�-yük� ona�rım�lar� ge�çir�miş�tir.Hamam,�Mih�ri�Ha�tun�Ca�mii�ile

Osmancık,�Koca�Mehmet�Paşa�Camii

Kargı�Yaylası

Page 78: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

79

ay�nı� dö�nem�de� yap�tı�rıl�mış�tır.Ca�mi�ve�ha�mam�Kar�gı�il�çe�sin�-de�bu�lun�mak�ta�dır.

37- KAR GI YAY LA SI Yö�re�sel�mi�ma�ri�nin� göz�le�ne�bi�-le�ce�ği� yay�la,� kent� mer�ke�zi�ne140�km,�Kar�gı�mer�ke�ze�26�kmuzak�lık�ta�dır.� Eği�nö�nü,� Ak�su,Göl,� Ören�cik ve� Gök�çe�do�ğanyay�la�la�rı� yö�re�de�ki� bağ�lan�tı�lıyay�la�lar�dır.� Gök�çe�do�ğan� veAk�su� ya�ya�la�rın�da� ala�ba�lık� ye�-tiş�ti�ril�mek�te�dir.�

38- AB DUL LAH YAY LA SIÇo�rum’un� en� yük�sek da�ğı,Kös� Da�ğı’nda� (2050� m)� yeralan� Ab�dul�lah� Yay�la�sı,� kentmer�ke�zi�ne� 114� km,� Kar�gımer�ke�ze� 26� km�uzak�lık�ta�dır.Sa�rı�çam� ve� ka�ra�çam� öz�günbit�ki�ör�tü�sü�dür.�Yay�la�da,�yay�-la�cı�lar�dı�şın�da�ge�len� zi�ya�ret�-çi�ler� için� uy�gun� ko�nak�la�mave� ye�me� iç�me� te�sis�le�ri�mev�-cut�tur.� Ab�dul�lah� Yay�la�sı’ndabaş�la�yıp�Onar�Yay�la�sı’nda�ta�-mam�la�nan� trek�king� par�ku�ruçok� güzel� doğal� manzarayasahip bir�par�kur�dur.�

39- LEB LE Bİ Cİ LİKÇorum� de�nin�ce� ak�la� ge�lenşey�ler�den� bi�ri� “Leb�le�bi”� dir.Ço�rum� leb�le�bi�si�nin� meş�hurol�ma�sı�nın�se�bep�le�rin�den�bi�ri,çok� zah�met�li� bir� üre�tim� aşa�-ma�sın�dan�son�ra�eş�siz�bir� lez�-ze�te�ka�vuş�ma�sı�ve�leb�le�bici�li�-ğin� bir� za�na�at� ola�rak� Ço�-rum’da�ku�şak�tan�ku�şa�ğa�ak�ta�-rıl�ma�sı�dır.��

40-TAT MA DAN DÖN ME YİNHem�bes�le�yi�ci�hem�de�lez�zet�-li� ÇA�TA�LA�ŞI’nı,� bü�yük� zah�-met�ler�le� pi�şi�ri�len� İS�Kİ�LİPDOL�MA�SI’nı,� KARGI� SIRIKKEBAP’ını,�bak�la�va�ha�mu�run�-dan� ya�pı�lan� GÜL� BUR�MA’yıve�ta�bii�ki� fark�lı� lez�zet�ler�de�kiLEB�LE�Bİ� ÇEŞİT�LE�Ri’ni� tat�ma�-dan�kent�ten�ay�rıl�ma�yın.�

Kızılcaoluk�Şelalesi

Çorum�Leblebisi

Page 79: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

SAMSUN

Page 80: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

SAMSUN

Page 81: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Çakırlar Korusu (Subasar Orman)

Page 82: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

83

Sam�sun,�Tür�ki�ye’nin� ku�ze�yin�-de,� Ka�ra�de�niz’in� or�ta� bö�lü�-mün�de�dir.�Ye�şi�lır�mak� ve�Kı�zı�-lır�mak� ne�hir�le�ri�nin� Ka�ra�de�-niz’e� dö�kül�dük�le�ri� del�ta�larara�sın�da� yer� alan� Sam�sun’ukeş�fet�mek�bir�ulu�sun�va�ro�luşru�hu�nu� ya�şa�mak,� do�ğa�nıncö�mert�li�ğiy�le� taç�lan�dır�dı�ğıtüm�gü�zel�lik�le�ri�bir�ara�da�bul�-mak�ve�bü�yü�len�mek�de�mek�-tir.�Ala�bil�di�ği�ne� ye�şi�lin� ve� ala�bil�-di�ği�ne�ma�vi�nin� dal�ga� ve� kuşses�le�riy�le� ru�hu�nu�za� si�ne�ce�ği,her� kö�şe�sin�de� ta�ri�hin� gör�-kem�li�mi�ra�sıy�la� kar�şı�la�şa�ca�ğı�-nız�bir�sim�ge�kent�tir�Sam�sun.Sam�sun’da�si�zi�do�ğa�nın�ema�-ne�ti� kuş�lar� kar�şı�lar,� ma�viy�leye�şi�le� sı�nır� çi�zen� upu�zun� sa�-hil�den� alır,� yu�va�la�rı� göl�le�re,saz�lık�la�ra�gö�tü�rür.�Yol�bo�yun�-ca�Ka�ra�de�niz’e�ka�vuş�mak�içinuza�nan� ır�mak�la�rın� ya�rat�tı�ğımu�az�zam� ova�lar�la,� va�di�ler�leve�dağ�la�rın�he�di�ye�si�yay�la�lar�-la,� kap�lı�ca�lar�la� ta�nış�tı�rır.� Budo�ğal� gü�zel�lik�le�rin� ya�nı� sı�rabin�ler�ce� yıl�lık� hö�yük�ler,� anıtme�zar�lar�ve�mo�dern�mü�ze�ler�-le�do�lu�bu�şe�hir�de�kuş�lar� si�zi

gez�di�rir�ken� ku�la�ğı�nı�za� geç-mişin�sesini�fı�sıl�dar…Şeh�ri� keş�fet�mek� için� ta�ri�hin�-den� baş�la�mak� is�ter�se�niz� MÖ5500’le�re� ka�dar� uzan�ma�nızge�re�kir.�Coğ�raf�ya�sı�nı�ha�re�ket�-len�di�ren�ilk�in�san�va�ro�lu�şu�buçağ�la�ra� da�ya�nır.� Şeh�rin� ta�rihsah�ne�sin�de� ya�şa�yan� bir� kentola�rak� ilk�var�olu�şu�ise�MÖ�6.yüz�yıl�da�Mi�le�toslular’ın�“Ami�-sos”�adın�da�ki�kü�çük�yer�leş�ke�-ye� bir� pa�zar� ye�ri� kur�ma�sıy�labaş�lar.�Ha�ki�mi�yet� ku�ran� uy�gar�lık�lar‘Ami�sos’a� fark�lı�ad�lar�ver�se�lerde� bu� ad�lar� halk�la�rın� zih�nin�-de�ya�şa�ma�mış�ve�böl�ge�Ami�-sos� ola�rak� anıl�ma�ya� de�vamedil�miş�tir,� taki� Türk�ler1072’de� Ami�sos� ya�kı�nın�da�kiCa�nik� San�ca�ğı�nı� ala�rak� bu�ra�-ya�yer�le�şip,�Ami�sos’tan�çağ�rı�-şım�la�Sam�sun�is�mi�ni�ve�rin�ce�-ye� dek.� Böl�ge�nin� ta�ma�menTürk� hâ�ki�mi�ye�ti�ne� geç�me�siOs�man�lı�nın� Çe�le�bi� Meh�metHan’la� 1419’da�ki� fet�hi�ne� da�-yan�sa� da� Ami�sos,� 12.� ve� 13.asır�Türk� kay�nak�la�rın�da�Sam�-sun,� ba�tı� kay�nak�la�rın�da� daSamp�son� ola�rak� ge�çer.� Ami�-

Simenit�Gölü,�Terme

Page 83: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Kurtuluş�Yolu�(Tütün�iskelesi)

Page 84: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

85

sos�et�ra�fın�da�ge�li�şen�Sam�sun,kı�yı�sı�olan�bir�ti�ca�ret�ken�ti�ola�-rak� asır�lar� bo�yu� hep� odaknok�ta�sı� ol�muş� ve� Hi�tit�li�ler’lebaş�la�yan� se�rü�ve�ni� Eret�na�lı�-lar’dan� Mi�let�li�ler’e,� Pers�-ler’den,� Ro�ma�lı�la�r’a,� Ce�ne�viz�-liler’�den,� Pon�tuslula�r’a� ka�darpek� çok� uy�gar�lı�ğın� iz�le�riy�legü�nü�mü�ze�zen�gin�le�şe�rek�gel�-miş�tir.�Bu�ar�ke�olo�jik�zen�gin�lik�-le�ri� bu�gün� şeh�rin� mer�ke�zin�-de�ki�Sam�sun�Mü�ze�si’nde�bel�-ge� ve� bu�lun�tu�la�rıy�la� be�ra�bergör�mek� müm�kün.� Ta�bii�� kiSam�sun’un� ar�ke�olo�jik� ge�zi�simü�ze�siy�le� sı�nır�lı� de�ğil,� Ba�rut�-ha�ne� Tü�mü�lüs�le�ri,� Tek�ke�köyMa�ğa�ra�la�rı,�Gar�pu�Ka�le,�Esen�-te�pe�Me�za�rı,�İkiz�te�pe�Hö�yü�ğüve�Asar�Ka�le�Sam�sun’un�MÖ�6.yüz�yıl�da� baş�la�yan� ya�şan�tı�sı�nıgü�nü�müz�de�göz�lem�le�me� im�-ka�nı� ve�ren� dün�ya� mi�ras�la�rın�-dan�sa�de�ce�ba�zı�la�rı.�Mil�li�mü�-ca�de�le�de�ki� ye�ri,� ta�ri�hi� rolüTür�ki�ye� için� bam�baş�ka� birönem�ta�şı�yan�Sam�sun,�bu�de�-ğer�le�ri�ve�ya�kın�ta�ri�hi�gö�rü�cü�-ye�çı�kar�dı�ğı�önem�li�nok�ta�la�rınba�şın�da�ise�Ga�zi�Mü�ze�si,�Ban�-dır�ma� Ge�mi� Mü�ze�si� ve� Mil�liMü�ca�de�le� Açık� Ha�va� Mü�ze�sige�li�yor.�Dün�ya� ta�rih� edebiya-tına� en�ba�şa�rı�lı� an�la�tı�cı�lar�dan

bi�ri� ola�rak� ge�çen� sey�ya�hı�mızEv�li�ya� Çe�le�bi� 17.� yüzyıl� Sam�-sunu’�nu�sa�tır�la�rıy�la�res�me�der�-ken� taş�tan� ya�pıl�mış� Sam�sunKa�le�si’nin� hey�be�ti�ne� dik�katçe�ker.� O’nun� Sam�su�nu’n�dahalk�ge�mi�ci�lik�ve�ken�dir�ci�lik�leuğ�ra�şır,� ki�re�mit�ten� ya�pıl�mışbah�çe� için�de� ev�ler�de� otu�rur.İler�le�yen� yıl�lar�da� tü�tün� eki�miyay�gın�laş�mış,�bu�har�lı�ge�mi�iş�-let�me�le�ri�nin�Ka�ra�de�niz’de�ku�-rul�ma�sıy�la�be�ra�ber�de�şe�hir�ti�-ca�ri� gü�cü�nü� ar�tı�ra�rak� kal�kın�-mış�tır.� Bas�kın�lar� ve� bü�yükçap�lı�yan�gın�lar�la�kent�dö�nemdö�nem� bü�yük� zor�luk�lar,� yok�-luk�lar� at�lat�sa�da�di�na�miz�mi�nihiç�yi�tir�me�miş,�Kur�tu�luş�Sa�va�-şı’nın� kı�vıl�cım�la�rı�nın� ya�kıl�dı�ğısim�ge� kent� ola�rak� ta�rih� sah�-ne�sin�den�bugü�ne�güç�le�ne�rek

Samsun�Genel�Görünüm

Amisos�Hazinesi,�Altın�Küpe,�Helenistik�Dönem

Page 85: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Salıpazarı,�Çağlayan�Köyü�şelalesi

Page 86: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

87

gel�miş�tir.� Bu�gün� ve�rim�li� ova�-la�rı,�ba�raj�la�rı,�de�niz�ti�ca�re�ti tü�-tün�üre�ti�mi�ve�tu�riz�miy�le�ül�keeko�no�mi�si� için�önem�li� rol�oy�-nar.Sam�sun’un�kül�tür�zen�gin�lik�le�-rin�den� bir� ta�ne�si� de� ef�sa�ne�vika�dın�sa�vaş�çı�lar�ola�rak�bi�li�nenAma�zon�la�rın�yur�du�ol�ma�sı�dır.Ama�zon�la�rın� Sam�sun� Ter�meil�çe�si� ya�kın�la�rın�da�ki�The�misk�-yra’da� ya�şa�dık�la�rı� bi�li�nir� vebu�gün� her� yıl� bu� böl�ge�deAma�zon�lar� adı�na� Ter�meAmazon�Fes�ti�va�li�dü�zen�le�nir.Coğ�raf�ya�sı�nın� Sam�sun’a� ka�-zan�dır�dı�ğı�zen�gin�lik�le�re�bak�tı�-ğı�mız�da�da�çam�or�man�la�rıy�lakap�lı�yem�ye�şil�te�pe�ler,�kı�yı�şe�-ri�di�bo�yun�ca�uza�nan�kum�sal�-lar,� iç�ler�de� tat�lı�su�ba�lık� av�cı�lı�-ğı�nın� da� ya�pı�la�bil�di�ği� do�ğalgöl�ler� ve� ba�raj� göl�le�ri,� şi�fa�lıkap�lı�ca�lar,� yü�rü�yüş� ve� kampiçin� bi�çil�miş� kaf�tan� olan�mu�-az�zam� yay�la�lar� çı�kı�yor� kar�şı�-mı�za.�Sam�sun� ılı�man� ik�li�miy�le� dörtmev�sim� ra�hat�ça� ge�zi�le�bil�di�ğigi�bi� kış� spor�la�rı�na� im�kan� su�-nan�ve�ay�rı�ca�yaz�ay�la�rın�da�daçim� ka�ya�ğı� ya�pı�la�bi�len� dağyük�sel�ti�le�riy�le�de�dik�kat� çe�ki�-yor.�Sam�sun,�do�ğa�tu�riz�mi�veta�rih� tu�riz�miy�le� sun�du�ğu� ge�-

niş�al�ter�na�tif�le�rin�ya�nı�sı�ra,�de�-niz�mah�sul�le�ri,�tat�lı�su�ba�lık�çı�-lı�ğı� ve� otan�tik� lez�zet�le�riy�legur�me� tu�riz�mi�ne� de� hiz�meteden�bir�şe�hirdir.�Ka�fe�ve�res�-to�ran�ola�rak�res�to�re�edi�len�Ya�-lo�va�Ge�mi�si’ni�zi�ya�ret�ede�bi�le�-ce�ği�niz�“Sa�hil�Gezi�Yo�lu”,�de�ni�-ze� gi�rip,� yel�ken,� sörf� gi�bi� suspor�la�rı�nı�ya�pa�bi�le�ce�ği�niz�Ku�-ru�pe�lit� ve�Muş�ta�özel�plaj�la�rı,trek�king,�pik�nik�ve�fo�to�sa�fa�riya�pa�bi�le�ce�ği�niz� Ka�ba�ce�vizŞe�la�le�le�ri,�Ga�le�riç�Or�ma�nı,�140fark�lı�tü�rü�ya�şa�tan�Lâdik�Gö�lü-�Kuş�Cen�ne�ti�ve�şi�fa�lı�su�la�rı�naken�di�ni�zi� tes�lim� ede�ce�ği�nizAs�la�nağ�zı� Kap�lı�ca�sı� Sam�sun’agi�dip�gör�me�den�dö�nül�me�ye�-cek�do�ğa�gü�zel�lik�le�rin�den�sa�-de�ce� bir�ka�çıdır.� Da�ha� faz�la�sıiçin�tüm�bu�zen�gin�lik�ler�adı�naçiz�di�ği�miz� 40� mad�de�lik� ro�ta�-da�Sam�sun’u�keş�fet�me im�kâ�nıbu�la�cak�sı�nız.

Ladik�Gölü

Amazon�Köyü’nden�kesit

Page 87: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Amazon Heykeli

1- ATATÜRK ANITI (ONUR ANITI)2- GAZİ MÜZESİ (MANTİKA PALAS OTEL)3- BULVAR AVM EK BİNASI (ESKİ POLİHRON OTELİ)4- İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ (BORLUOĞLU EVİ)5- ESKİ OSMANLI BANKASI BİNASI (GARANTİ BANKASI)6- BANDIRMA GEMİ MÜZESİ VE MİLLİ MÜCADELE AÇIK HAVA MÜZESİ7- KURTULUŞ YOLU (TÜTÜN İSKELESİ)8- BÜYÜK CAMİİ9- MATER DOLOROSA KATOLİK KİLİSESİ10- BARUTHANE KALKANCA TÜMÜLÜSLERİ11- SAMSUN ARKEOLOJİ VE ETNOGRAFYA MÜZESİ12- SAHİL GEZİ YOLU13- SAMSUN SAHİLİ14- TEKKEKÖY MAĞARALARI15- KABACEVİZ ŞELALELERİ

16- SALI PAZARI ŞELALELERİ17- COSTAL ORMANI18- KELTEPE KİLİSESİ19- SAMSUN AHŞAP CAMİLERİ20- AMAZONLAR VE AMAZONLAR ADASI21- GARPU KALESİ22- AYVACIK TURİZM GELİŞTİRME VE KORUMA MERKEZİ23- ÇAKALLI HAN - ÇAKALLI KÖPRÜSÜ24- LÂDİK GÖLÜ VE KUŞ CENNETİAKDAĞ KIŞ SPORLARI VE KAYAK MERKEZİ25- BÜYÜKKIZOĞLU ŞELALESİ VE GÖLÜ26- HAMAMAYAĞI KAPLICASI27- HAVZA ATATÜRK EVİ28- HAVZA İMARETİ VE HAVZA KAPLICALARI

29- KURT KÖPRÜ30- ŞAHİNKAYA KANYONU31- KUNDUZ ORMANLARI32- FAZIL AHMET PAŞA MEDRESESİ (TAŞ MEDRESE)33- BAFRA KIZILIRMAK DELTASI KUŞ CENNETİ34- AKALAN ŞELALELERİ35- İKİZTEPE36- HİTİTLERİN KUTSAL KENTİ OYMAAĞAÇ HÖYÜKTEPE37- ASAR KALE38- GALERİÇ ORMANI (SUBASAR ORMAN)39- MÜZELER VE TURİZM MERKEZLERİ40- TATMADAN DÖNMEYİN

AkalanŞelalesi

ŞahinKanyonu

Sahil Gezi YoluDoğupark

SalıpazarıŞelalesi

Ayvacık TurizmGeliştirme ve

Koruma Merkezi

Ladik Gölü ve Kuş CennetiAkdağ Kayak Merkezi

HavzaAtatürk Evi

KunduzOrmanları

Havza Kaplıcaları veİmareti

Fazıl Ahmet PaşaMedresesi (Taş Medrese)

Bafra Kızılırmak DeltasıKuş Cenneti

Oymaağaç Höyük Tepe

Galeriç OrmanıSubasar Orman

Page 88: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 89: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

90

1-ATA TÜRK ANI TI(ONUR ANI TI)Sam�sun� hal�kı� ta�ra�fın�danAvus�tur�ya�lı� hey�kel�tı�raş� He�in�-rich� Krip�pel’e� yap�tı�rı�lan� hey�-kel�1�Ocak�1932�ta�ri�hin�de�birtö�ren� ile� açıl�mış�tır.� Bronz�danya�pıl�mış� hey�ke�lin� ka�ide�sizyük�sek�li�ği�4.75�m�ka�ide�li�yük�-sek�li�ği�ise�8.85�m’dir.�Ka�ide�deşah�la�nan� bir� atın� üze�rin�deAta�türk’ü� bü�tün� hey�be�ti� ilegör�mek�müm�kün�dür.�Bu�anıttü�müy�le� Ata�türk’ü� an�lat�mış,kuv�ve�tin,�az�min,�ce�sa�re�tin�veüs�tün�lü�ğün�gös�ter�ge�si�ola�rakSam�sun� şeh�ri�nin� de� sim�ge�siha�li�ne� gel�miş�tir.� Hey�kel�de�kika�bart�ma�lar�dan� bi�rin�de� sa�-vaş� sı�ra�sın�da,�mer�mi� ve� cep�-ha�ne� ta�şı�yan� ki�şi�ler,� di�ğe�rin�-de�ise�halk�ile�el�ele�can�lan�dı�-rıl�mış� Ata�türk� dur�mak�ta�dır.

Ata�türk’ün� iki� ya�nın�da� daTürk� ulu�su�nun� yaş�lı�sı,� köy�lü�-sü,� kent�li�si� gö�rül�mek�te�dir.Hey�kel�de�ki� ya�zı�lar� da� şöy�le�-dir;“Va�tan�da� Mil�li� Mü�ca�de�le�yebaş�la�mak� için� Ga�zi� 19� Ma�yıs1919�ta�ri�hin�de�Sam�sun’a�çık�-tı.”�“Bu�hey�kel�Sam�sun�Vi�la�yethal�kı� ta�ra�fın�dan� 29� Bi�rin�ciTeş�rin�1931�ta�ri�hin�de�ya�pı�mı�-na�baş�lan�dı.”

2- GA Zİ MÜ ZE Sİ (MAN TİKA PA LAS OTE Lİ)Gü�nü�müz�de�Ga�zi�Mü�ze�si�ola�-rak� hiz�met� ve�ren� ya�pı,� 1902yı�lın�da� Je�an� Ion�nis� Man�ti�kata�ra�fın�dan� otel� ola�rak� yap�tı�-rıl�mış�tır.� Mus�ta�fa� Ke�mal� Pa�-şa’nın�9.�Or�du�Mü�fet�ti�şi�ola�rak19�Ma�yıs�1919� ta�ri�hin�de�gel�-di�ği�Sam�sun’da�ilk�kal�dı�ğı�yer

Atatürk�Anıtı

Page 90: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

91

ve� son�ra�ki� ge�liş�le�rin�de� ko�-nak�la�dı�ğı� yer� bu� bi�na�dır.Man�ti�ka�Pa�las�Ote�li’nin�anah�-tar�la�rı� bu� zi�ya�ret�le�rin� anı�sı�na1926� yı�lın�da� Mus�ta�fa� Ke�malAta�türk’e� he�di�ye� edil�miş�tir.Otel,� Sam�sun� Be�le�di�ye�si’ningi�ri�şi�miy�le� 1940� yı�lın�da� Ga�ziMü�ze�si� ola�rak� zi�ya�re�te� açıl�-mış�tır.�1968’den�be�ri� zi�ya�re�teaçık� olan�Ata�türk�Mü�ze�si� ko�-lek�si�yon�la�rı� da� Ga�zi� Mü�ze�-si’ne�da�hil� edil�miş�tir.�Ger�çek�-leş�ti�ri�len� bü�yük� çap�lı� res�to�-ras�yon� son�ra�sın�da� Ga�zi� Mü�-ze�si,�2006�yı�lın�da�çağ�daş�mü�-ze�ci�lik� an�la�yı�şı�na� uy�gun� ola�-rak� ye�ni�den� zi�ya�re�te� açıl�mış�-

tır.� Ga�zi� Mü�ze�si’nde� Ata�-türk’ün�kul�lan�mış�ol�du�ğu�eş�-ya�lar� ve� fo�toğ�raf�lar,� ya�takoda�sı� ve� ça�lış�ma�oda�sı� ser�gi�-len�mek�te�dir.� Ay�rı�ca� mü�ze�deMus�ta�fa�Ke�mal�Pa�şa� ile�be�ra�-ber� Sam�sun’a� çı�kan� on� se�kizsi�lah� ar�ka�da�şı�nın� bal�mu�muhey�kel�le�ri�de�bu�lun�mak�ta�dır.�

3- BULVAR AVM EK BİNASI(ESKİ POLİHRON OTELİ)Yeni�açılan�Bulvar�AVM’nin�birbölümü� haline� gelen� binayaait� tapu� kayıtlarında� dahaönceden� Polihron� Oteli� ola-rak� kullanıldığı� yazmaktadır.Bina� mübadele� sonrasındahazineye� aktarılmıştır.� 1930-

Gazi�Müzesi

Bulvar��AVM

Page 91: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

92

1940� yılları� arasında� adliyebinası� olarak� kullanılan� yapı,daha� sonra� da� AskerHastanesi�olarak�hizmet�ver-miştir.��

4- İL KÜL TÜR VE TU RİZMMÜ DÜR LÜ ĞÜ(BOR LU OĞ LU EVİ)1890�yı�lın�da�Ban�ker�Bor�lu�oğ�-lu� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rı�lan� bi�na19.�yüz�yıl�Fran�sız�mi�ma�ri�si�ninet�ki�le�ri�ni� ta�şı�mak�ta�dır.� Mü�-ba�de�le� son�ra�sın�da� Mil�li� Em�-lak�Mü�dür�lü�ğü’ne�geç�miş� ve1936� yı�lı�na� ka�dar� ko�nut� ola�-rak�kul�la�nıl�mış�tır.�Son�ra�ki�dö�-nem�ler�de� Ti�ca�ret� Li�se�si,� Na�-mık� Ke�mal� Or�ta�oku�lu,� HalkEği�tim� Mer�ke�zi,� Öğ�ret�me�ne�-vi,� Öğ�ret�men� Sağ�lık�Mer�ke�zi

ola�rak� kul�la�nıl�mış�tır.� Gü�nü�-müz�de� Sam�sun� İl� Kül�tür� veTu�rizm� Mü�dür�lü�ğü� ola�rakhiz�met� ve�ren� iki� kat�lı� bi�na,sü�tun�lar�la�süs�lü�cep�he�siy�le�il�-gi�çek�mek�te�dir.�

5- ES Kİ OS MAN LIBAN KA SI BİNASI(GA RAN Tİ BAN KA SI) 1863� yı�lın�da� ku�ru�lan� Bank-ıOs�ma�nî-i� Şa�ha�ne� (Os�man�lıBan�ka�sı),�1914�yı�lın�da,�bir�çokil�de�80’i�aş�kın�şu�be�si�bu�lu�nanönem�li� bir�ban�ka� idi.� Ban�ka�-nın� Sam�sun� şu�be�si� 1891� yı�-lın�da�açıl�mış�tır.�Bi�na�nın�en�il�-gi� çe�ken� yö�nü� or�ta�sın�da�kianıt�sal� gi�ri�şin� ku�le� şek�lin�dede�vam� et�me�si�dir.� Ka�pı�nınüze�rin�de�Bank-ı�Os�ma�nî-i�Şa�-ha�ne’nin� (Os�man�lı� Ban�ka�sı),Fran�sız�ca� kar�şı�lı�ğı� olan�“Ban�-qu�e�Im�pe�ria�le�Ot�to�ma�ne”�ya�-zı�sı�okun�mak�ta�dır.�Bi�na,�ça�tı�-sın�da�ki�dört�yu�var�lak�pen�ce�-re�si,� cep�he� süs�le�me�le�ri,� fer�-for�je�le�ri,�ça�tı�ör�tü�sü�ve�el�bet�-te�ku�le�siy�le�Sam�sun’un�ta�ri�himi�ma�ri� do�ku�sun�da� özel� birye�re�sa�hip�tir.

İl�Kültür�ve�Turizm�Müdürlüğü�Binası

Garanti�Bankası�Binası

Page 92: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

93

6- BAN DIR MA GE MİMÜ ZE Sİ VE MİL LİMÜ CA DE LE AÇIK HA VA MÜ ZE SİMo�dern� Tür�ki�ye’nin� ku�rul�ma�-sı�nın� ilk� ve� en� önem�li� adı�mıolan� Kur�tu�luş� Sa�va�şı’nın� baş�-la�tıl�ma�sı� için� Ana�do�lu’ya� gi�-den�Mus�ta�fa�Ke�mal�Pa�şa’yı�ta�-şı�yan� ge�mi� Ban�dır�ma� Va�pu�-ru’dur.� Ban�dır�ma� Va�pu�ru,1878� yı�lın�da� İn�gil�te�re'de� yükve�yol�cu�va�pu�ru�ola�rak�ya�pıl�-mış�tır.� Da�ha� son�ra� “Pan�der�-ma”� adıy�la� İs�tan�bul’da� bir� fir�-ma�ya� sa�tıl�mış�tır.� Ge�mi� Os�-man�lı� De�niz�ci�lik� İş�let�me�si’nege�çin�ce�adı�“Ban�dır�ma”�ola�rakde�ğiş�ti�ril�miş�tir.� As�lı�na� uy�gunola�rak� ye�ni�den� ya�pı�lan� Ban�-dır�ma� Va�pu�ru,� � ya�kın� ta�ri�hinönem�li�bir�sim�ge�si�ola�rak�ge�-le�cek� ku�şak�la�ra� ak�ta�rıl�mak�ta�-dır.� Ge�mi-Mü�ze�de� Ata�türk’ünve� � ar�ka�daş�la�rı�nın� bal�mu�muhey�kel�le�ri� ser�gi�len�mek�te�dir.Mil�li� Mü�ca�de�le� Par�kı� ve� AçıkHa�va� Mü�ze�si’nde� ise� Ça�nak�-ka�le�Sa�va�şı’ndan�Türk�Or�du�su�-nun� İz�mir’i� alı�şı�na� ka�dar�olanmü�ca�de�le�yi�tem�sil�eden�se�ra�-mik� ka�bart�ma�lar,� Sam�sun� veil�çe�le�rin�den� ve�ri�len� 1200� şe�-

hi�din� ad�la�rı�nın� ya�zı�lı� ol�du�ğuşe�hit�ler� ya�zı�tı,� bronz� ka�bart�-ma�lar,� Mil�li� Kur�tu�luş� Anı�tı� ileKur�tu�luş�Sa�va�şı’nda�kul�la�nı�lansa�vaş�mal�ze�me�le�ri�(top,�tor�pi�-do,� ma�yın�lar� vb.)� bu�lun�mak�-ta�dır.�

7- KURTULUŞ YOLU(TÜTÜN İSKELESİ)19�Ma�yıs�1919’da�Mus�ta�fa�Ke�-mal� Pa�şa’nın� Sam�sun’a� ayakbas�tı�ğı� yer�de� yer� alan� iskele19�Mayıs�1919�günü�MustafaKemal� Paşa’nın� Samsun’aayak� basarak� KurtuluşMücadelesini� başlattığı� anıölümsüzleştirmek� için� pano-ramik� bir� görüntü� oluşturul-du.Her� şeyiyle�yok�edilmek� iste-

Bandırma�Vapuru

İlk�Adım�Anıtı

Page 93: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

94

nen� Türk� Milletinin� azim� vekararının� yansıtılmaya� çalışıl-dığı� bu� anıt� tabloda� UluÖnder� Mustafa� KemalAtatürk� ve� onunla� birliktekaraya�çıkan�18�yiğidin,�onla-ru�karşılamaya�gelen�Samsunhalkının� temsili� heykellerioluşturuldu.Heykeller� birebir� insan� ölçü-lerinde�ve�balmumu�tekniğiy-le�yapılmıştır.

8- BÜ YÜK CA MİİKent�mer�ke�zin�de�ki� Sa�at�ha�neMey�da�nı’nda�dır.�Ba�tum�lu�Ha�-cı�Ali�Efen�di�ta�ra�fın�dan�9�Ey�lül1884� ta�ri�hin�de� yap�tı�rıl�mış�tır.Sul�tan�Ab�dü�la�ziz’in�an�ne�si�ta�-

ra�fın�dan�ona�rıl�dı�ğı�için�Va�li�deCa�mii�ola�rak�da�anıl�mak�ta�dır.Kes�me� taş�tan� ya�pı�lan� ca�mi,iki� mi�na�re�li�dir.� Bü�yük� anakub�be�çev�re�sin�de�kü�çük�kub�-be�ler�şek�lin�de�in�şa�edil�miş�tir.Ca�mi� çok� sa�yı�da� pen�ce�re�yesa�hip� ol�du�ğu� için� iç� me�kânay�dın�lık� ve� fe�rah�tır.� Mih�rapaçık� pem�be� mer�mer�den� ya�-pıl�mış�tır�ve�yük�sek�tir.

9- MA TER DO LO RO SA KA TO LİK Kİ LİSE SİKi�li�se�nin� ya�pı�mı� 1846� yı�lın�daKa�pu�sen�Ra�hip�le�ri�ta�ra�fın�danger�çek�leş�ti�ril�miş�tir.� Bu� ki�li�se8x12�m�öl�çü�le�rin�de�kü�çük�birya�pı� idi.� 1876� yı�lın�da� Sul�tanMu�rat� ta�ra�fın�dan� ve�ri�len� izinfer�ma�nı�ile�gü�nü�müz�de�ki�ki�li�-se�in�şa�edil�miş�tir.�1885�yı�lın�daMa�ter� Do�lo�ro�sa� (Acı� Çe�kenAn�ne-Hz.� Mer�yem)� Ki�li�se�-si’nin�ya�nı�na�me�zar�lık�ve�ma�-nas�tır� ya�pıl�mış�tır.� Ki�li�se� zi�ya�-re�te�açık�tır.

10- BA RUT HA NEKAL KAN CA TÜ MÜ LÜS LE RİKal�kan�ca�Ma�hal�le�si’nde,�Sam�-sun-Si�nop�ka�ra�yo�lu�üze�rin�de,kent�ten�4�km�uzak�lık�ta�Ba�rut�-ha�ne� mev�ki�in�de� yer� alan� iki

Mater�Dolorosa�Katolik�Kilisesi

Büyük�Camii

Page 94: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

95

tü�mü�lüs�yığ�ma�te�pe�olup,�es�-ki�çağ�lar�da�soy�lu�ki�şi�le�rin�gö�-mül�dü�ğü� me�zar�lar�dır.� Sam�-sun�Bü�yük�şe�hir�Be�le�di�ye�Baş�-kan�lı�ğı� des�te�ğiy�le� Mü�ze� Mü�-dür�lü�ğü’nce� ya�pı�lan� bi�lim�selka�zı�la�rın�so�nun�da�iki�ay�rı�me�-zar� or�ta�ya� çı�kar�tıl�mış�tır.� Gü�-ney�de�ki� tü�mü�lüs� 15� m� yük�-sek�li�ğin�de� ve� 40�m� ça�pın�da�-dır.� Bu� tü�mü�lü�sün� al�tın�dakrem� ren�gi� sı�va�lı� iki� oda�lı� birme�zar�bu�lun�muş�tur.�Ön�oda�-da,��kır�mı�zı�renk�bo�ya�lı�iki�şe�-rit� ha�lin�de� süs�le�me� gö�rül�-mek�te�dir.� Ar�ka� oda�da� ise� birkli�ne�(ölü�ya�ta�ğı)�gö�rül�mek�te�-dir.� 8�m� yük�sek�li�ğin�de� ve� 30m�ça�pın�da�olan�ku�zey�de�ki�tü�-mü�lü�sün� al�tın�da� ar�ka� ar�ka�yası�ra�la�nan� 3� oda�lı� bir� me�zarya�pı�sı�bu�lun�muş�tur.�Oda�la�rındu�var�la�rı� ya�lan�cı� sü�tun�lar�lasüs�len�miş�tir.� Me�zar�lar� da�haön�ce� so�yul�du�ğun�dan� sa�de�cekı�rık�kap�par�ça�la�rı,�bronz�çi�vive� ke�mik� gi�bi� bu�lun�tu�lar� elegeç�miş�tir.� Bu� tü�mü�lüs�ler�MÖ3.�yüz�yı�la�ta�rih�len�mek�te�dir.

11- SAMSUN ARKEOLOJİVE ETNOGRAFYA MÜZESİSam�sun’da�ki� Ar�ke�olo�ji� ve� Et�-nog�raf�ya� Mü�ze�si� 1981� yı�lın�-

dan� be�ri� Sam�sun�lu�la�rı� ve� zi�-ya�ret�çi�le�ri�ni,� ken�tin� zen�gingeç�mi�şi� ile�bu�luş�tur�mak�ta�dır.Mü�ze�de� ilk�gö�ze�çar�pan�eser1958� yı�lın�da� Ami�sos� an�tikken�tin�de� bu�lun�muş� olan� ta�-ban� mo�za�iği�dir.� Ale�xan�derSe�ve�rus� (222-235)� za�ma�nı�nata�rih�len�mek�te�dir.� Ami�sos� ta�-ban� mo�zai�ği;� 10� pa�no�danoluş�mak�ta�dır.�7�x�8�m�öl�çü�le�-rin�de�dir.� Ami�sos� mo�za�iği�ninöne�mi,� Ak�hil�le�us� kül�tü�nünvar�lı�ğı�nın,� Ka�ra�de�niz’in� gü�-ney�kı�yı�la�rın�da�da�gö�rül�me�si�-nin� ör�ne�ği� ol�ma�sın�dan� ile�rigel�mek�te�dir.� Mo�zai�ğin� he�-men� ar�ka�sın�da� Ami�sos� Ha�zi�-ne�si� ser�gi�len�mek�te�dir.� 1995yı�lın�da� Sam�sun� kent� mer�ke�-zin�de�ger�çek�leş�ti�ri�len�yol�ge�-niş�let�me�ça�lış�ma�la�rı�sı�ra�sın�dabu�lu�nan�me�zar� oda�sı� bu�lun�-tu�la�rı� Ami�sos� Ha�zi�ne�le�ri� ola�-rak�anı�lan�gru�bu�oluş�tur�mak�-ta�dır.� Al�tın� eser�ler� ara�sın�daka�dın�baş�lı�bi�le�zik,�as�lan�baş�lıbi�le�zik,� 10� ap�lik,� 13� düğ�me,yü�zük,� def�ne� yap�rak�lı� bir� taçve� kol�ye�ler� ilk� ak�la� ge�len�ler�-dir.� Yi�ne� or�ta� sa�lon�da� Kla�sik,He�le�nis�tik,�Ro�ma,�Bi�zans,�Sel�-

Amisos�Dört�Mevsim�Mozaiğinden

Page 95: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

96

çuk�lu,� Os�man�lı� ve� Cum�hu�ri�-yet�dö�ne�mi�ne�ait�sik�ke�ler�deser�gi�len�mek�te�dir.� Mü�ze�ninsağ�da�ki� sa�lo�nun�da� Sam�sunçev�re�sin�de� ele� ge�çi�ri�len� Kal�-ko�li�tik,�Es�ki�Tunç�çağ�la�rı�na�veHi�tit,�He�le�nis�tik,�Ro�ma�ve�Bi�-zans�dö�nem�le�ri�ne� ait� bu�lun�-tu�lar�yer�alır.�Bu�sa�lon�da,�1.�yüz�yı�la�ta�rih�le�-nen� bronz� at�let� hey�ke�li� dik�-kat�çe�ker.�Mü�ze�nin�et�nog�raf�-ya� bö�lü�mün�de� ise� yö�re�ninsos�yal,�di�ni� ve� ti�ca�ri� ya�şan�tı�-sı�nı� yan�sı�tan� et�nog�ra�fik� de�-ğe�ri� olan� eser�ler� ser�gi�len�-mek�te�dir.� Mü�ze�nin� bah�çe�-sin�de� de� la�hit�ler,� stel�ler,� ka�-bart�ma�lar� ve� ya�zıt�lar� bu�lu�-nur.

12- SA HİL GE Zİ YO LUYe�ni� dü�zen�le�me�siy�le� Sam�-sun’un�en�gü�zel�yü�rü�yüş�par�-kur�la�rın�dan� olan� Sa�hil� Ge�ziYo�lu� çe�şit�li� eğ�len�ce� ve� din�-len�ce� ola�nak�la�rıy�la� da� gi�de�-rek�po�pü�ler�bir�yer�ol�mak�ta�-dır.�Yaz� ay�la�rın�da� fay�ton�lar�latur�la�na�bi�len� Sa�hil� Ge�zi�Yo�lu,Do�ğu� Park� ile� Ba�tı� Park� ara�-sın�da� uzan�mak�ta�dır.� SahilGezi�Yolu’nda;Sev�gi�Gö�lü�ve�Par�kı: Su�ni�göl

ola�rak�ha�zır�la�nan�alan�da�ku�-ğu�lar,� ör�dek�ler� baş�ta� ol�maküze�re�çe�şit�li�su�kuş�la�rı�bu�lun�-mak�ta�dır.� Yer�leş�ti�ri�len� hey�-kel�ler� sa�hil� yo�lu�nu�ge�zen�le�rikü�çük�sür�priz�ler�ola�rak�kar�şı�-la�mak�ta�dır�lar.� Göl� et�ra�fın�dayü�rü�yüş� par�kur�la�rı,� ka�fe-res�-toran,� otur�ma� ve� din�len�meme�kân�la�rı�yer�alır.�Sam�sun� Hay�va�nat� Bah�çe�si:Sa�hil� Ge�zi� Yo�lu’nun� do�ğu�-sun�da,� Sev�gi� Gö�lü� ve� Par�-kı’nın� ya�nın�da�bu�lu�nan�hay�-va�nat� bah�çe�sin�de,� as�lan,kap�lan,� may�mun,� de�ve,� de�-ve�ku�şu,�sü�lün,�çe�şit�li� su�kuş�-la�rı,�ta�vus�kuş�la�rı,�ge�yik,�ke�çi,ayı,� mi�dil�li� ve� kö�pek�ler� bu�-lun�mak�ta�dır.Kur�tu�luş� Yo�lu (Tü�tün� İs�ke�le�-si): Sa�hil� Ge�zi�Yo�lu’nun� or�ta�-sın�da�Kur�tu�luş�Yo�lu�(Tü�tün�İs�-ke�le�si)� dü�zen�le�me�si� yer� al�-mak�ta�dır.� Ban�dır�ma� Va�pu�-ru’nun� mo�dern� bir� ser�gi�le�-me�si� ve�Mus�ta�fa�Ke�mal�Pa�şaile�on�se�kiz�ar�ka�da�şı�nın�hey�-kel�le�ri�bu�is�ke�le�de�açık�ha�va�-da� ser�gi�len�mek�te�dir.� Bu�ra�-dan�baş�la�yıp�Ya�ban�cı�lar�Pa�za�-rı’nın�önün�den�ge�çe�rek� kentmer�ke�zi�ne� uza�nan� yol,� mo�-dern�şe�hir�ci�lik�an�la�yı�şı�ile�dü�-zen�len�miş�tir.�

Sahil�Gezi�Yolu

Page 96: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

97

Ya�lo�va� Ge�mi�si: 1948� Hol�lan�-da� ya�pı�mı� Ya�lo�va� Ge�mi�si,1995� yı�lı�na� ka�dar� İs�tan�bulŞe�hir� Hat�la�rı� Va�pu�ru� ola�rakİs�tan�bul-Ya�lo�va� se�fer�le�ri�niyap�mış�tır. 1998�yı�lın�da�Sam�-sun�Bü�yük�şe�hir�Be�le�di�ye�si�ta�-ra�fın�dan� sa�tın� alın�mış� ve�Sa�-hil� Ge�zi� Yo�lu� pro�je�si� kap�sa�-mın�da� öz�gün� şek�li�ne�mü�da�-ha�le� edil�me�den� ka�fe-res�to�-ran�ola�rak�dü�zen�len�miş�tir.�

13- SAMSUN SAHİLİÇok� uzun� bir� sa�hil� şe�ri�di�nesa�hip� olan� Sam�sun'da� Sam�-sun�Ondokuzma�yıs�İl�çe�si�ara�-sın�da� bu�lu�nan� yak�la�şık� 35km’lik� sa�hil� şe�ri�di�nin� %90’lıkbö�lü�mü�de�ni�ze�gir�me�ye�el�ve�-riş�li�dir.� Ata�kum,� Ku�ru�pe�lit,

Ata�kent,� Ça�tal�çam,� İn�ce�su,De�re�köy,�Taf�lan,�Eren�köy,�En�-giz� ve� Muş�ta’da� özel� plaj�lar,kamp� alan�la�rı� ve� çe�şit�li� bü�-yük�lük�ler�de�ko�nak�la�ma�alan�-la�rı� bu�lun�mak�ta�dır.� Bu� sa�hilşe�ri�din�de�yel�ken,� sörf,� jet� skivb�al�ter�na�tif� su� spor�la�rı� yap�-ma� im�kâ�nı� bu�lun�mak�ta�dır.Sa�hil� şe�ri�din�de�bir�çok�eğ�len�-ce�mer�ke�zi�ge�ce�geç�sa�at�le�reka�dar� eğ�len�ce� hiz�me�ti� sun�-mak�ta�dır.

14- TEK KE KÖYMA ĞA RA LA RISam�sun’un� 14� km� do�ğu�sun�-da� Tek�ke�köy� il�çe�si� sı�nır�la�rıiçe�ri�sin�de�yer�alır.�1941�yı�lın�-da�ya�pı�lan�araş�tır�ma�lar�da�bu�-ra�da� çok� sa�yı�da� pre�his�to�rik

Atakum�Sahilleri

Tekkeköy�Mağaraları

Page 97: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

98

Kabaceviz�Şelaleleri

Keltepe�Kilisesi

ma�ğa�ra,�sı�ğı�nak�ve�düz�yer�le�-şim� keş�fe�dil�miş,� Pa�le�oli�tik,Tunç�Ça�ğı�ve�Hi�tit�le�re�ait�bu�-lun�tu�lar�ele�ge�çi�ril�miş�tir.�Bu�lun�tu�lar� Sam�sun� Mü�ze�-si’nde�dir.�Çı�nar�cık�ve�Fın�dı�cakva�di�le�ri�nin�bir�leş�ti�ği�yer�de�veher� iki�va�di�ye�hâ�kim�du�rum�-da�bu�lu�nan�bir�ka�ya�kit�le�si�ise“De�lik�li� Ka�ya”� adıy�la� bi�lin�-mek�te�dir.�Bu�ra�sı�nın�Frig�Ka�le�-si� ol�du�ğu� ya�pı�lan� araş�tır�ma�-lar�so�nu�cun�da�an�la�şıl�mış�tır.�

15-KA BA CE VİZ ŞE LA LE LE RİSam�sun’a� uzak�lı�ğı� 32� km,Tek�ke�köy� il�çe� mer�ke�zi�neuzak�lı�ğı� 22� km�olan�Ka�ba�ce�-viz�Şe�la�le�le�ri�böl�ge�nin�gö�rül�-me�ye�de�ğer�tu�rizm�alan�la�rın�-

dan�dır.� Üç� aşa�ma�lı� şe�la�le�lerbir�le�şi�min�den� olu�şan� alange�zi,� trek�king,� dağ�cı�lık,� pik�-nik� ve� fo�to� sa�fa�ri� im�kan�la�rısun�mak�ta�dır.� İkin�ci� ka�de�me�-de�yak�la�şık�60�m�su�dü�şü�müolan�şe�la�le�de�Ağus�tos�ayı�so�-nu�na� ka�dar� su� akı�şı� bu�lun�-mak�ta�dır.�Böl�ge�yi�zi�ya�ret�içinen� iyi� dö�nem,� Ma�yıs� ayı�nınso�nu�ile�Ekim�ayı�nın�ba�şı�ara�-sı�dır.

16-SALIPAZARI ŞELALELERİSalıpazarı�İlçesi’ne�7�km�mesa-fede�bulunan�Çağlayan�Köyü,adından� da� anlaşılacağı� gibidere� yatağına� kurulmuştur.Çevresinde� çok� sayıda� şelalebulunmaktadır.� Bunların� her

Page 98: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

99

biri� bir� doğa� harikası� olarakziyaretçileri�büyülemektedir.�

17- COS TAL OR MA NITek�ke�köy� il�çe�si� Ge�le�menMev�ki�i’nde� yer� alan� Cos�talor�man�la�rı,� Ka�ra�de�niz’de� en�-der� kal�mış� kı�yı� or�man�la�rı�nagü�zel� bir� ör�nek�tir.� Bu�ra�sıSam�sun�ilin�de�ki�do�ğal�de�ğe�riyük�sek�alan�lar�dan�bi�ri�ola�rakbe�lir�len�miş�tir.

18- KEL TE PE Kİ Lİ SE SİTek�ke�köy� il�çe�sin�de� yer� alan

taş�tan�ya�pıl�mış�ki�li�se�nin�kub�-be�si�nin� bir� bö�lü�mü� yı�kıl�mışol�sa�da�ya�pı�nın�mi�ma�ri�özel�-lik�le�ri� hâ�lâ� ken�di�ni� his�set�tir�-mek�te�dir.� Ya�pı� için�de�ki� sü�-tun�lar� ve� ke�mer�ler� ya�pı�nınes�ki� gö�rü�nü�mü�nü,�ha�yal� gü�-cü�ne�ge�rek�kal�ma�dan�göz�lerönü�ne�ser�mek�te�dir.

19- SAMSUN AHŞAPCAMİLERİSamsun� İli,� dini� mimarininahşapla�uygulandığı�çok�sayı-daki�yapı�grubu�ile�sanat�tari-

Göğceli�Camii

Göğceli�Camii

Page 99: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

100 hi� bilimine� oldukça� zenginörnekler� sunmaktadır.� Buürünlerin� yoğun� olmasınarağmen� çok� tanınmamalarıbilim� adamlarına� yeni� bilim-sel�çalışma�alanları�sağlamak-tadır.� İlimizde� inşa� edilencamilerin�önemli�bir�bölümü-nü� ‘’Ahşap� Camiler’’� oluştur-maktadır.� 1996-2012� yıllarıarasında� tespit� ve� tescilişlemleri� gerçekleştirilenSamsun�Ahşap�Camileri� sayı-sal� olarak� 120� tane� olup

tamamı� tescile� önerilmiştir.Bunlardan�50�den�fazlası�tes-cillenerek�koruma�altına�alın-mış,� diğerlerinin� tescil� işlem-leri�de�hızla�devam�etmekte-dir.�İlimizin�bu�konuda�AkyazıKöyü� (Gökgöl)� Camii,� YukarıSöğütlü� Camii,� Göğceli(Gökçeli)� Camii,� BekdemirKöyü� Camii� görülmesi� gere-kenler� arasında� ilk� sıralardayer�almaktadır.�

20- AMAZONLAR VE AMAZON ADASITer�me� ta�ri�hi� ile� il�gi�li� önem�lief�sa�ne� Ama�zon�lar�dır.� Ama�-zon�la�rın� en� önem�li� özel�li�ğisa�vaş�çı� oluş�la�rı�dır.� Ter�meadı�nın� da,� kı�yı�sın�da� Ama�-zon�la�rın� The�misk�yra� ad�lıkent�le�ri�ni� kur�duk�la�rı� Ther�-mo�don’dan�(bu�gün�kü�Ter�meÇa�yı)�gel�di�ği�ka�bul�edil�mek�-te�dir.� Ter�me�li� Ama�zon�la�rınkah�ra�man�lık�la�rı�nı� an�la�tanan�tik� çağ� sa�nat� eser�le�ri�ne

Amazon�Adası

Yukarı�Söğütlü�Camii

Page 100: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

101bu�gün� dün�ya�nın� pek� çokmü�ze�sin�de� rast�la�mak� müm�-kün�dür.� Ka�ra�de�niz� ile�Ter�meil�çe�si� ara�sın�da� de�ni�ze� ya�kınböl�ge�de� bir�bir�le�ri�ne� do�ğalka�nal�lar�la� bağ�lı� olan� Ak�gölve�Si�me�nit� (Si�men�lik)�göl�le�riyer� alır.� İki� gö�lün� de� ba�lıkvar�lı�ğı� açı�sın�dan� zen�ginoluş�la�rı�nın� se�be�bi� de�ni�zinbas�ma�sı�dır.� Ak�göl,� Si�me�nitve� Si�lin�dir� göl�le�ri� ile� ci�va�rıyüz�ler�ce� tür�de� ku�şu� bün�ye�-sin�de� ba�rın�dı�ran� su�lak� alan�-lar�dan�dır.�Mil�li�Park�lar�Ge�nelMü�dür�lü�ğü’nce�Ya�ban�Ha�ya�-tı� Ko�ru�ma� Sa�ha�sı� ola�rak� be�-lir�le�nen�göl�ler�de�rin�de�ğil�dir.

21- GAR PU KA LESİGar�fu�ya�da�Ger�fu�ola�rak�daanı�lan�ka�le,� Sa�lı�pa�za�rı� Ko�na�-kö�ren� ve� Kuş�çua�ğız� köy�le�riara�sın�da�bu�lun�mak�ta�dır.�MÖ7.�yüz�yı�la�ait�ol�du�ğu�ile�ri�sü�-rü�len� ka�le�de� önem�li�mi�ma�rika�lın�tı�lar�yok�tur.� �Gi�riş�ka�pı�sıka�ya�dan� oyu�la�rak,� mer�di�-

ven�ler�ise�ka�ya�lar�yon�tu�la�rakya�pıl�mış�tır.� Garpu� Kale’yeçıkarken� yol� üzerinde� kayamezarları� da� bulunmuştur.Bu� mezarlar� ve� çevresindeyapılan� incelemelerde� bin-lerce�yıl�öncesine�ait�seramikkalıntılar,� ve� kayalar� üzerin-de�de�Türk�motif�ve�tamgala-rına�rastlanmıştır.�

22- AYVACIK TURİZMGELİŞTİRME VE KORUMAMERKEZİTurizm� merkezi� olarak� dabelgelenen� Ayvacık� BarajGölü�ve�bu�gölün�ortasında-ki�adasıyla�yine�tam�bir�doğaharikasıdır.� Konuklarına� oltabalıkçılığı,� yamaç� paraşütü,dağ-doğa� yürüyüşü� açısın-dan� ideal� ortamlar� hazırla-mıştır.� Yine� burada� dağcılık,foto� safari,� binicilik� ve�diğerpek� çok�doğa� turizmi� konu-suna� giren� dallarda� olanak-lar�sunulmaktadırlar.

Ayvacık�Suat�Uğurlu�Baraj�Gölü

Page 101: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

102

23- ÇA KAL LI HAN-ÇAKALLI KÖPRÜSÜSam�sun-Amas�ya� ker�van� yo�-lun�da�ki� Kavak� İlçesi� ÇakallıKöyü’nde� yer� alan� � Ça�kal�lıHan,� Or�ta� Ka�ra�de�niz� Böl�ge�-si’nde�Ana�do�lu� Sel�çuk�lu�Dö�-ne�mi�nin� önem�li� ya�pıt�la�rın�-dan�bi�ri�si�dir.�Ça�kal�lı�Han�planözel�li�ği� ba�kı�mın�dan� ka�pa�lı(ahır)�–�açık�(av�lu)��bö�lüm�denolu�şan� han�lar� gru�bu�na� gir�-mek�te�dir.�Ka�pa�lı�kıs�mı�bir�bi�ri�-ne� pa�ra�lel� üç� sahından� (hol)oluş�mak�ta�dır.� Üst� ör�tü�sü� to�-noz�dur.� Ya�pı�da� gö�rü�le�bi�lentek�süs�le�me,�ha�nın�taç�ka�pı�sı�-nın�iki�ya�nın�da�yer�alan�ve�ka�-pı�nın�ya�rı�yük�sek�li�ği�ne�ka�darde�vam� eden�mo�tif�ler�dir.� Ça�-kal�lı�Han�1210-1265� yıl�la�rı�nata�rih�len�mek�te�dir.� Ay�rı�ca� Ça�-kal�lı� Han’ın� ya�kı�nın�da� bu�lu�-nan� Ça�kal�lı� Köp�rü�sü� çift� ke�-mer�li� olup� yük�sek�li�ği� 10-� 12

m�dir.�Köp�rü�mi�ma�ri�özel�li�ği�-ni�ha�len�ko�ru�mak�ta�dır.

24- LÂDİK GÖLÜ VE KUŞCENNETİ - AKDAĞ KIŞSPORLARI VE KAYAK MER-KEZİTer�sa�kan� Ir�ma�ğı’nın�kay�na�ğı�-nı� teş�kil� eden� Lâdik� Gö�lü,Lâdik’e� 10� km� uzak�lık�ta�dır.Göl�de�ala�ba�lık�ve�tur�na�ba�lı�ğıbu�lun�mak�ta�dır.�Ge�niş�bir�saz�-lık�ala�na�sa�hip�olan�Lâdik�Gö�-lü’nden�top�la�nan�saz�lar�ha�sırya�pı�mın�da� kul�la�nı�lır.� LâdikGö�lü’nde� pek� çok� kuş� tü�rüdo�ğal�or�ta�mın�da�ya�şa�mak�ta�-dır.�Bun�lar�ara�sın�da�Ge�ce�Ba�-lık�çı�lı,� Ala�ca�ba�lık�çıl,� Kü�çükAk�ba�lık�çıl,� Gri� Ba�lık�çıl,� Er�gu�-va�ni� Ba�lık�çıl,� Ka�ra�ley�lek,� Ley�-lek,�Ye�şil�baş,�Uzun�ba�cak,�Kız�-ku�şu,� Ka�ra�baş� Mar�tı,� Gü�müşMar�tı,� Sum�ru,� Kü�çük� Sum�ru,Ak�Ka�nat�lı�Sum�ru�sa�yıl�mak�ta�-

Çakallı�Han

Akdağ�Kayak��Merkezi

Page 102: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

103

dır.� Lâdik� Gö�lü� ci�va�rın�da�kidağ�lık�alan�lar�da�ise�Ka�ya�Gü�-ver�ci�ni,� Te�pe�li� Toy�gar,� Tar�la�-ku�şu,� Kı�zıl� Sırt�lı� Örüm�cek�ku�-şu,�Boğ�mak�lı�Ar�dıç,�Sa�ka,�Ser�-çe,� Kuz�gun� gi�bi� kuş�lar� ya�şa�-mak�ta�dır.� � Ayrıca� Lâdik�mer-keze�7�km�mesafede�bulunanAkdağ� Kış� Sporları� ve� KayakMerkezi,�uzun�pist�alanlarınasahip�olup�doğal�çimle�kaplıalanda,�yaz�aylarında�da�çimkayağı�yapılabilme�alternatifisunabilmektedir.

25- BÜ YÜK KI ZOĞ LU ŞE LA LE Sİ VE GÖ LÜBü�yük�kı�zoğ�lu�Kö�yü’nden�yay�-la�ya�doğ�ru�3�km�gi�dil�di�ğin�deor�man�lık� alan� içe�ri�sin�de� bu�-lu�nan�muh�te�şem�gö�rü�nüm�lüşe�la�le� ve� ulu� ağaç�lar�la� çev�ri�lido�ğal� göl� ger�çek�ten� gö�rül�-me�ye�de�ğer�dir.�Göl� çev�re�si� pik�nik� ala�nı� içinçok� uy�gun�dur.� � Şe�la�le� su�yu�-nun�kay�na�ğı�Ak�dağ’da�dır.� Bune�den�le� su� çok� so�ğuk� ve� te�-miz�dir.� Ala�ba�lık� ye�tiş�ti�ri�ci�li�ğiiçin�son�de�re�ce�el�ve�riş�li�dir.

26- HA MA MA YA ĞIKAP LI CA SISam�sun’a�75�km,�Hav�za’ya�15km�uzak�lık�ta�yer�alan�kap�lı�ca,Lâdik� il�çe� mer�ke�zi�nin� 13� km

ku�ze�yin�de�bu�lun�mak�ta�dır.�İl�çe�nin�en�önem�li�tu�rizm�ala�nıolan� Ha�ma�ma�ya�ğı� Kap�lı�ca�sı,su�yu,� pik�nik� alan�la�rı� ve� din�-len�me� te�sis�le�ri� ile� göz�de� birme�kân�dır.� Kap�lı�ca�nın� su�yu,içer�di�ği� mi�ne�ral�ler� ba�kı�mın�-dan�dün�ya�nın�ün�lü�kap�lı�ca�la�-rı� ara�sın�da� yer� al�mak�ta�dır.Kap�lı�ca�su�yu,�37�°C’lik�ısı�ya�sa�-hip�tir.

27- HAV ZA ATA TÜRK EVİ 1900’le�rin� ba�şın�da� ya�pıl�dı�ğıka�bul�edi�len�üç�kat�lı�bir�bi�na,“Me�su�di�ye� Ote�li”� adıy�la� hiz�-met� ver�mek�te� iken� Mus�ta�faKe�mal�Pa�şa’nın�25�Ma�yıs�1919ta�ri�hin�de� Hav�za’ya� ge�li�şi� ilebir�lik�te� ken�di�si�ne� tah�sis� edil�-miş�tir.�Oda�sı�eş�ya�la�rıy�la�bir�lik�-te� mu�ha�fa�za� edi�le�rek,� “Ga�ziOda�sı”�ola�rak�zi�ya�re�te�açıl�mış�-tır.� Bi�na�nın� ta�ma�mı� res�to�reedi�le�rek�2002�yı�lın�da�Ata�türkEvi� ola�rak� ye�ni� bir� dü�zen�le�-me�ye�ka�vuş�muş�tur.�Alt�kat�elsa�nat�la�rı�ser�gi�ala�nı�ola�rak�de�-ğer�len�di�ri�lir�ken,� ikin�ci� katAta�türk’ün�ça�lış�ma�oda�sı,�ya�-tak� oda�sı,� Hav�za� oda�sı� � vedin�len�me�oda�sı�ola�rak,�o�dö�-nem�de� kul�la�nı�lan� eş�ya�lar�laye�ni�den� dü�zen�len�miş�tir.Üçün�cü�kat�ta� ise�Amas�ya,�Si�-vas,�Er�zu�rum�ve�An�ka�ra�oda�-

Çakallı�Köprüsü

Page 103: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Atatürk�Evi

Page 104: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

la�rı� bu�lun�mak�ta�dır.� Bu� oda�-lar�da� o� dö�nem�ler�de� ya�pı�lança�lış�ma�lar�fo�toğ�raf�ve�ya�zı�lar�-la�yan�sı�tıl�mış�tır.�Ay�rı�ca�sa�lon�-lar�da� Hav�za� ve� yö�re�sin�dentop�la�nan� et�nog�ra�fik� eser�lerser�gi�len�mek�te�dir.�

28-HAV ZA İMARETİ VEHAVZA KAPLICALARIHav�za,� İma�ret� Ma�hal�le�si’nde,kap�lı�ca�la�rın� ba�tı�sın�da� bu�lu�-nan�ima�ret�ya�pı�sı,�1429�yı�lın�-da� II.� Mu�rat� za�ma�nın�daAmas�ya�Va�li�si�Yör�güç�Pa�şa�za�-de� Mus�ta�fa� Bey� ta�ra�fın�danyap�tı�rıl�mış�tır.� Uzun� yıl�lar� fa�-kir�ler,�der�viş�ler,�as�ker�ler�bu�ra�-da� ye�mek� ye�miş,� mi�sa�fir� ol�-muş�lar�dır.�Son�ra�la�rı� � ima�re�tinet�ra�fı�bo�zul�muş;�kub�be�le�ri�yı�-kı�lan� bi�na� ha�rap� ol�muş�tur.1938� yı�lın�da� res�to�re� et�ti�ri�lenbi�na�o�ha�liy�le�gü�nü�mü�ze�ka�-dar�gel�miş�tir.�1940-1982�yıl�la�-rın�da� İl�çe� Halk� Kü�tüp�ha�ne�siola�rak� kul�la�nı�lan� bi�na� gü�nü�-müz�de�ama�cı�na�uy�gun�ola�rakkul�la�nıl�mak�ta�dır.Va�kıf�ka�yıt�la�rı�na�gö�re�1256�yı�-lın�da� Sel�çuk�lu� Sul�ta�nı� II.�Me�-sut� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�mış�tır.Hav�za� İma�ret� Ma�hal�le�sin�debu�lu�nan� ha�mam,� Sa�di� Pa�şaHa�ma�mı� ve�ya� Sul�tan� Me�sutHa�ma�mı�ola�rak�da�anıl�mak�ta�-dır.� Gü�nü�müz�de� kap�lı�ca�nınbü�yük� kur�na�sı�na� As�la�nağ�zıkur�na�nın� sa�ğın�da�ki� sü�tu�naise�“Kız� Gö�zü”� de�nil�mek�te�dir.Ef�sa�ne�ye� gö�re;� “Üç� gü�zel� kızha�mam�da� yı�ka�nır�ken� zor�ba�-lar�ba�sın�ca�‘Ya�Rab,�bi�zi�ya�kuş

yap�ya�da�taş,�ama�bu�in�san�-la�ra�bı�rak�ma!’�de�miş�ler�ve�biran�da�iki�si�kuş�di�ğer�kız�ise�ha�-ma�mın�bir�kö�şe�sin�de�taş�olupkal�mış.� Sü�tun� üze�rin�de�kioyuk�tan� da� kı�zın� göz�yaş�la�rıak�ma�ya� baş�la�mış.� Sü�tun�danhâ�lâ�su�dam�la�la�rı�ak�mak�ta�dır.Bugün�Havza’da� eski� ve� yenikaplıca�ve�konaklama�tesisle-ri� ziyaretçilere� hizmet� ver-mektedir.

29- KURT KÖP RÜHav�za�ve�Ve�zir�köp�rü�il�çe�sı�nı�-rın�da� bu�lu�nan� İs�tav�roz� Ça�yıüze�rin�de� ku�rul�muş� köp�rü� 40m� uzun�lu�ğun�da� 15� m� yük�-sek�li�ğin�de�dir.�Ta�ri�hi� İpek�Yo�lu�üze�rin�de�bu�-lun�mak�ta�dır.� 12-13�yüzyılla�rata�rih�len�mek�te�dir.

30- ŞAHİNKAYA KANYONUVe�zir�köp�rü� il�çe�mer�ke�zi�ne�14km�me�sa�fe�de,�Al�tın�ka�ya�Ba�rajGö�lü� üze�rin�de�dir.� Bo�zul�ma�-mış� do�ğa�sıy�la� zi�ya�retçilerinuğrak�yeridir.�Ay�rı�ca�Baf�ra�ta�-ra�fın�dan�da�kan�yo�na�ulaş�makmüm�kün�dür.

31- KUNDUZ ORMANLARI Vezirköprü� sınırları� içerisindebulunan� Kunduz� Ormanlarıve� Kunduz� Yaylası� yineSamsun’un� bir� başka� doğaharikasıdır.� En� yüksek� yeri1.800� m� olan� Kunduz’unortasından�geçen�ırmak,�ziya-retçilerine� bambaşka� birhuzur� verir.� Bünyesindebarındırdığı� geyik� üretme

105

Hamamayağı�Kaplıcası

Page 105: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Şahinkaya�Kanyonu

Page 106: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

107

çiftliğiyle� de� yaban� hayatındevamı�için�olanak�sağlamak-tadır.� Yaz� kış� ziyaretçisi� bololan� Kunduz� Ormanlarındadoğa� yürüyüşü,� off-road� veyamaç�paraşütü�gibi�pek�çoketkinlik�düzenlenmektedir.

32- FA ZIL AH MET PAŞA MED RE SE Sİ (TAŞ MED RE SE)Ve�zir�köp�rü� il�çe� mer�ke�zin�debu�lu�nan�med�re�se,�1662�yı�lın�-da�Fa�zıl�Ah�met�Pa�şa� � ta�ra�fın�-dan��yap�tı�rıl�mış�tır.�1943�dep�-re�min�de�çat�la�ma�lar�oluş�sa�dares�to�re� edi�le�rek� ori�ji�nal�li�ğimu�ha�fa�za��edil�miş�tir.�1964�yı�-lı�na� ka�dar� çe�şit�li� amaç�lar�la

kul�la�nı�lan�Taş�Med�re�se,�bu�ta�-rih�ten� � son�ra� Kül�tür� Ba�kan�lı�-ğı�’na�bağ�lı�Halk�Kü�tüp�ha�ne�siMü�dür�lü�ğü�hiz�met�bi�na�sı�ola�-rak� kul�la�nıl�ma�ya� baş�la�mış�tır.Kü�tüp�ha�ne�de� 20� bin� ki�tapbu�lun�mak�ta�dır.�

33- BAF RA KI ZI LIR MAK DEL TA SI KUŞ CEN NE TİKı�zı�lır�mak�Del�ta�sı�Av�ru�pa�KuşAlan�la�rı� En�van�te�ri’nde�ki� enönem�li� dört� kri�ter�den� üçü�nesa�hip� bu�lun�mak�ta�dır.� Del�taay�rı�ca� iri�li� ufak�lı� çok� sa�yı�da�kigö�lü,�saz�lık�alan�la�rı,�en�der�su�-ba�sar�ça�yır�la�rı,�10�bin�hek�ta�rıbu�lan�su�lak�alan�la�rı�ve�ba�rın�-dır�dı�ğı� can�lı� tür�le�ri� ile� Tür�ki�-

Şahinkaya�Kanyonu’nda�feribot�seferleri

Vezirköprü�sokak�iyileştirme�çalışmaları

Page 107: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

108

ye’nin�önem�li�do�ğal�sis�tem�le�-rin�den� bi�ri�ni� oluş�tu�rur.� 2200hektarı� Ramsar� Alanı� olup,5174�hektarı�da�Yaban�HayatıGeliştirme� Alanı’dır.� Baf�ra� Kı�-zı�lır�mak� Del�ta�sı� Kuş� Cen�ne�-ti’nde,� yaklaşık� 320� de�ği�şiktür�� ku�şu� bir� ara�da� gör�mekmüm�kün�dür.

34- AKALAN ŞELALELERİBaf�ra� Ko�lay� Bel�de�si�ne� 10� kmme�sa�fe�de�ki� şe�la�le� gru�bu� bir�-bi�ri� ar�dın�ca� 16� şe�la�le�denoluş�mak�ta�dır.� Bo�zul�ma�mışdo�ğal�do�ku�suy�la�trek�king,�fo�-to-sa�fa�ri� ve� ma�ce�ra� tu�riz�miiçin�ide�al�dir.

35- İKİZ TE PEKa�ra�de�niz’in�hat�ta�Tür�ki�ye’ninen�çok�bu�lun�tu�ve�ren�hö�yük�-le�rin�den� olan� İkiz�te�pe,� Baf�-ra’nın�7�km�ku�zey�ba�tı�sın�da�kiİkiz�te�pe� Kö�yü� ya�kın�la�rın�da�-dır.� İkiz�te�pe,� as�lın�da� dörtyük�sel�ti�den�oluş�mak�ta�dır.�1.�Te�pe’de�ya�pı�lan�ka�zı�lar�so�-nu�cun�da� Kal�ko�li�tik� Çağ,� Es�kiTunç� Ça�ğı� I-II-III� ev�re�le�ri� ileEr�ken� Hi�tit� Ça�ğı�na� ait� kül�türkat�man�la�rı� bu�lun�muş�tur.İkiz�te�pe’de�ki�yer�leş�me�ler�MÖ1700’le�re� ka�dar� ke�sin�ti�sizola�rak�de�vam�et�miş�tir.�İkiz�te�pe�bu�lun�tu�la�rın�da�ki�bü�-yük� us�ta�lık�la� iş�len�miş� me�tal

eser�ler,� yö�re�nin� me�tal� iş�le�-me�de�ki�ba�şa�rı�sı�nı�bin�ler�ce�yılön�ce�si�ne�ta�şı�mak�ta�dır.�Do�ku�-ma�cı�lık�ta� da� ile�ri� ol�duk�la�rı,bu�lu�nan� do�ku�ma� tez�gâ�hıağır�lık�la�rı� ve� ağır�şak�lar�danan�la�şıl�mak�ta�dır.�Bu�lu�nan�piş�-miş� top�rak� idol�ler� ve� kap�larda� ek�le�nin�ce� bu�ra�da� önem�libir�uy�gar�lı�ğın�ya�şam�sür�dü�ğügö�rü�lür.� Av�cı�lık,� hay�van�cı�lıkve� ba�lık�çı�lık�la� ya�şam�la�rı�nısür�dür�dük�le�ri� an�la�şı�lan� İkiz�-te�pe� sa�kin�le�ri�nin,� bu�lu�nanka�dın�idol�le�ri�ne�de�niy�le�Ana�-do�lu’nun� en� es�ki� kül�tü,� anatan�rı�ça�kül�tü�ne�tap�tık�la�rı�an�-la�şıl�mış�tır.�Ay�rı�ca� piş�miş� top�rak�tan� ya�-pıl�mış�bo�ğa� fi�gü�r�le�ri�ve�boy�-nuz�be�tim�le�ri� ile�bo�ğa�kül�tü�-nün� de� say�gı� gör�dü�ğü� an�la�-şıl�mak�ta�dır.� Açılan� al�tı� yüz�-den� faz�la� me�zar�da�ki� in�ce�le�-me�ler� ya�şa�yan�la�rın� Kaf�kas�yaile� Ro�man�ya� ve� Bul�ga�ris�tanci�va�rı�nın� ırk�özel�lik�le�ri�ni� ta�şı�-dı�ğı�or�ta�ya�çık�mış�tır.�Ba�zı�ka�-fa�tas�la�rın�da�gö�rü�len�de�lik�ler�-den� İkiz�te�pe’de� ame�li�yat� uy�-gu�la�ma�la�rı�nın� (ka�fa�ta�sın�danpar�ça� çı�kart�ma)� ya�pıl�dı�ğı� dates�pit� edil�miş�tir.� Ame�li�yat�lıka�fa�tas�la�rın�dan� bir� grup,Sam�sun�Mü�ze�si’nde�ser�gi�len�-mek�te�dir.�

Bafra�Kızılırmak�Deltası�Kuş�Cennetinde�Manda

Page 108: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

109

36-HİTITLERİN KUTSALKENTİ: OYMAAĞAÇ HÖYÜK TEPESamsunun� Vezirköprü� İlçesi,Oymaağaç� Köyü’nün� batıtarafındadır.� Tepe� üzerindeyaklaşık� 20� km� mesafedengetirilen�büyük�kesme�taşlar-dan�mimari�parçaları�ve�bun-ların�üzerinde�de�kenet�yerle-ri�bulunmaktadır.��Yapılan� çalışmalar� sonucun-da�bu�yerin�Hitit�metinlerindeadı� geçen� Kutsal� Nerik� Kentiolduğu� düşünülmektedir.Oymaağaç� Höyüğü,Karadeniz’de�çivi�yazılı� tabletbulunan� ilk� ve� tek�ören� yeri-

dir.� Höyükte� Hitit� dönemineait� bir� mabet,� büyük� bir� surkapısı� ve� şehrin� dışındaki� sukaynağına� uzanan� gizli� biryeraltı�geçidi�tespit�edilmiştir.Ayrıca� küçük� buluntular� ola-rak� Hitit� dönemine� ait� çiviyazılı� tablet� parçaları� ve� EskiTunç�Çağı’na�ait�dokumacılık-la� ilgili� buluntular,� HititÇağı’na� ait� silahlar,� OrtaDemir�Çağı’na�ait�demir�eser-ler�ortaya�çıkarılmaktadır.�

37- ASAR KA LE Yük�sek� bir� ka�ya� küt�le�sin�deyer�alan�Asar�Ka�le,�Baf�ra� İl�çe�-si’nin�30�km�gü�ney�ba�tı�sın�da,

Samsun�Pidesi

Asar�Kale�Merdivenleri

Page 109: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

110

Kı�zı�lır�mak�Va�di�si�içe�ri�sin�de�veAl�tın�ka�ya�Ba�ra�jı� ya�kı�nın�da�dır.He�le�nis�tik� Ça�ğa� ait� ol�du�ğudü�şü�nü�len�Asar�Ka�le�ka�lın�tı�la�-rı�nın,� sa�vun�ma� (ko�run�ma)ama�cıy�la�ya�pıl�dı�ğı�ka�bul�edil�-mek�te�dir.�Asar�Ka�le’de�ki�ka�yaoy�ma�me�zar�la�rın�da�ay�nı�dö�-ne�me� ait� ol�du�ğu� ka�bul� edil�-mek�te�dir.�

38- GA LE RİÇ OR MA NI (SU BA SAR OR MAN) On�do�kuzma�yıs’ta�bu�lu�nan�Kı�-zı�lır�mak� Del�ta�sı,� ba�rın�dır�dı�ğıkuş� var�lı�ğı� açı�sın�dan� çok�bü�-yük� öne�me� sa�hip�tir.� Del�ta�dabu�lu�nan� Ga�le�riç� Or�ma�nı,� ül�-ke�miz�de�ki� en�der� su�ba�sar� or�-

man�lar�dan�dır.�Bi�yo�lo�jik� çe�şit�-li�lik�ba�kı�mın�dan�ol�duk�ça�zen�-gin� olan� or�man�da� 35� ötü�cükuş�tü�rü�ku�luç�ka�ya�yat�mak�ta�-dır.�Bu�böl�ge�nin�ya�ban�ha�ya�tıaçı�sın�dan�en�il�ginç�ye�ri,�ilk�ba�-har�da� ta�ba�nı� ta�ma�men�suy�lakap�la�nan� ve� yap�rak�la�rı�nı� dö�-ken� ağaç�lar�dan� olu�şan� or�-man�lar�dır.�

39- MÜZELER VE TURİZMMERKEZLERİAlaçam Mübadele MüzesiTürkiye’nin�ikinci�göç�konulumüzesi� olan� AlaçamMübadele�Müzesinde,�LozanAntlaşması� sonrası� yaşananmübadele�olayının�izleri,�tari-

Galeriç�Subasar�Orman

Page 110: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

111

he� tanıklık� eden� belge,� bilgive� materyaller� sergileniyor.1800’lü� yıllarda� yetimhaneolarak�hizmet�veren�yapı,�sonolarak�askerlik�şubesi�ve�okulolarak� da� kullanılmıştır.Samsun� başta� olmak� üzereçevre� illerden�de�mübadillerdestek� vermiş,� sandıklarındasakladıkları�pek�çok�eşyayı�bumüzede� sergilenmek� üzerebağışlamışlardır.Samsun Kent MüzesiKentin� tarihini� ve� kültüreldeğerlerini� kentliler� ve�gele-cek� kuşaklarla� paylaşmak,toplumsal�bellekte�hâlâ�can-lılığını� koruyan� geçmişi� bel-gelemek� amacıyla,� kentintarihinde� iz� bırakmış� ikiönemli� yapı�bütünleştirilmiş,özgün�malzeme�ve�nitelikler-ine� uygun� olarak� restoreedilmiş,�kent�tarihinin�çağdaşmüzecilik� anlayışı� vedonanımlarıyla� anlatılmayaçalışılmıştır.� Bu� anlamdaSamsun� Kent� Müzesi� de� bukentin�belleği�olmuştur.

Turizm Merkezleri1-� Havza� 25� Mayıs� TermalTurizm�Merkezi2-� Havza� Kaplıcalar� Bölgesiİmaret� Mahallesi� TurizmMerkezi3-� Lâdik� Akdağ� TurizmMerkezi4-�Ayvacık�Turizm�Koruma�veGelişim�Bölgesi5-�Vezirköprü�Turizm�Merkezi6-Bafra-Kolay�Turizm�Merkezi7-�19�Mayıs�Turizm�Merkezi

Kurtuluş� Savaşı’nın� izleriniAta� Yolu’nda� takip� edip,doğanın� güzelliklerini� YeşilYolculuk�‘ta�keşfedin.

40- TAT MA DAN DÖN ME YİNBAF�RA�Pi�DE�Si’ni,�te�re�ya�ğın�dapi�şi�ri�len� ve� be�yaz� pey�nir�lemüt�hiş� bir� iki�li� oluş�tu�ran�MI�-SIR� EK�ME�Ği’ni� ve� mev�si�mi�negö�re�en�ta�ze�ha�liy�le�yi�ye�bi�le�-ce�ği�niz� DE�NiZ� ÜRÜN�LE�Rİ’niBAF�RA�NO�KU�LU ve�Çar�şam�bausu�lü� FIN�DIK�LI�KIV�RAT�MA’yıtat�ma�dan� kent�ten� ay�rıl�ma�-yın.

Amisos�Hazineleri

Page 111: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

TOKAT

Page 112: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

TOKAT

Page 113: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

114

Tokat�Genel�Görünüm

Mev�le�vi�se�ma�hla�rı�nın�ilk�ışı�ğı�-nın�par�la�dı�ğı,�Os�man�lı�mi�ma�-ri�si�nin� şa�ha�kalk�tı�ğı,�do�ğa�nınçe�şit�li�li�ğiy�le� coş�tu�ğu� apay�rıbir�de�ğer�kent�tir�To�kat.�De�ğe�-ri�ni�ay�rı�ca�lık�lı�coğ�raf�ya�sı,�kök�-lü�geç�mi�şi�ve�bun�la�rı�ya�ra�tanhal�kın�dan� alır.� To�kat� mil�yon�-lar�ca� yıl�da� oluş�muş� yay�la�la�-rın,� top�ra�ğa� kök� sal�mış� güror�man�la�rın,� anaç� ır�mak�la�rınve�rim�li�li�ği�ni� esir�ge�me�ye�rekuy�gar�lık�lar� ağır�la�mış,� fark�lıkül�tür�le�rin� de�ne�yim�le�ri�niözüm�se�ye�rek� iler�le�miş�tir.� 12.ve� 13.� yüz�yıl�lar�da� Ana�do�-lu’da�ki� en�önem�li� kent�ler�denbi�ri�dir.�Özel�lik�le�ker�van�yol�la�-rı�nın� geç�ti�ği� bir� böl�ge�de� yeral�ma�sı� To�kat’ın� kı�sa� sü�re�dege�liş�me�si�ni�sağ�la�mış,�bu�eko�-no�mik�ge�liş�me�sa�ye�sin�de�ya�-pı�lan� ve� gü�nü�mü�ze� ula�şanya�pı�lar� Sel�çuk�lu� ve� Os�man�lımi�ma�ri�si�nin� ka�rak�te�ris�tiközel�lik�le�ri�ni�ve� ih�ti�şa�mı�nı�gü�-nü�mü�ze�ta�şı�mış�tır.�To�kat,� Or�ta� Ka�ra�de�niz� bö�lü�-mü�nün� iç� kı�sım�la�rın�da� yeralır.�Ku�ze�yin�de�Sam�sun�ve�Or�-du,� gü�ne�yin�de� Si�vas� ve� Yoz�-gat,� do�ğu�sun�da� Si�vas� ve�Or�-du,�ba�tı�sın�da�Amas�ya�ili�bu�lu�-nan�To�kat� İç� Ana�do�lu� Böl�ge�-si’ne� de� kom�şu�dur.� Ken�tinMÖ� 5500’le�re� inen� bir� ta�ri�hi

geç�mi�şi�nin�ol�du�ğu�bi�lin�mek�-te�dir.� MÖ� 2000’ler�de� Hi�titege�men�li�ği� al�tın�da� olan� böl�-ge� Frig,� Pers,� Kap�a�dok�ya� veMa�ke�don� kral�lık�la�rı�nın� ege�-men�li�ği�al�tı�na�gir�miş�tir.�MÖ�4.yüz�yıl�baş�la�rın�da�Pon�tus,�MÖ1.� yüz�yıl�da� ise� Ro�ma� kon�tro�-lü�ne� gi�ren� böl�ge� 395’te� Bi�-zans’a� bağ�lan�mış�tır.� Ma�laz�-girt�Sa�va�şı’ndan�son�ra�Da�niş�-mend�li� top�rak�la�rı�na� ka�tı�lanböl�ge� 1175� yı�lın�da� Sel�çuk�lu�-la�ra�bağ�lan�mış�tır.�1243�Kö�se�-dağ�Sa�va�şı�son�ra�sın�da�İl�han�lı,1335� son�ra�sı� Eret�na,� 1388’deKa�dı� Bur�ha�ned�din� yö�ne�ti�mi�-ne� gi�ren� şe�hir� 1392’de� Os�-man�lı�top�rak�la�rı�na�ka�tıl�mış�tır.An�ka�ra�Sa�va�şı�son�ra�sı�bir�sü�reOs�man�lı� ida�re�sin�den� çı�kanböl�ge� 1413’te� ye�ni�den� Os�-man�lı� yö�ne�ti�mi�ne� gir�miş�tir.Dün�ya� ta�rih� sah�ne�si�nin� ef�sa�-ne�vi� isim�le�ri� Ro�men� Di�oge�-nes�ve�Ef�lak�(Ro�man�ya)�Kral�lı�-ğı�Pren�si�II�I.�Vlad,�nam-ı�di�ğer‘Ka�zık�lı�Voy�vo�da’�(Kont�Dra�ku�-la)� da� To�kat’ta� iz�ler� bı�ra�kanisim�ler�dir.�Pe�ki�‘To�kat’�is�mi�ne�-re�den�ge�lir?�Fark�lı�uy�gar�lık�la�-rın� iz�le�ri�ni� ta�şı�yan� bir�çok� ili�-miz�gi�bi�To�kat’ın�da�eti�mo�lo�ji�-si�ne�da�ir�fark�lı�an�la�tı�lar�var�dır.Ba�zı� kay�nak�lar� şeh�rin� is�mi�nibir�dö�nem�ora�da�ya�şa�yan�‘To�-

Page 114: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

115

ga�yıt� Türk�le�ri’nden� al�dı�ğı�nısöy�ler.� Öte� yan�dan� yi�neTürkçe’de� sur�lu� kent� an�la�mı�-na�ge�len�‘Tohkat’� te�ri�min�dentü�re�miş�ol�du�ğu�öne�sü�rü�lür.�13.� yüz�yıl�da�Türk� halk� di�liy�leya�zıl�mış� Ta�rih-i� Al-i� Da�niş�-mend’in� iki� nüs�ha�sı�na� gö�reise�To�hi�ya,�To�qi�a,�To�ki�a,�Do�ki�aola�rak�ge�çen�kent�adı,�üçün�-cü�nüs�ha�da�To�kat�söz�cü�ğü�nedö�nüş�müş�tür.� Ken�tin� adıArap�ça�ya� Do�kat,� Os�man�lıTürk�çe�si�ne� Tokat� ola�rak� yer�-leş�miş�tir.�Şeh�ri�keş�fet�mek�içinba�har�ya��da�yaz�ay�la�rı�nın�ba�-şı�nı� seç�tiy�se�niz,� se�rin�li�ği� vese�siy�le� To�kat’a� din�gin�lik� ka�-tan�To�zan�lı�Ça�yı�kar�şı�lar�si�zi.�Ça�yın� kı�yı�la�rın�dan� ba�şı�nı�zıkal�dır�dı�ğı�nız�da� To�kat� Ka�le�sisarp�ka�ya�lar�üze�rin�de,�olan�caaza�me�tiy�le� ken�di�ne� ça�ğı�rır.Gökmed�re�se,�Taşhan�ve�Su�lu�-

so�kak�mi�ma�ri�açı�dan�Sel�çuk�lumi�ra�sı�na�ya�pı�la�cak�en�özel�zi�-ya�ret�ler� ol�mak�la� bir�lik�te,Gökmedrese�mü�ze�bö�lü�müy�-le�si�zi�To�kat’ın�al�tı�bin�yıl�la�öl�-çü�len� geç�mi�şi�ne� gö�tü�re�cek�-tir.� Do�ğal� gü�zel�lik�ler�le� da�haya�kın�dan� ta�nış�mak� için� isepek�çok�kuş�tü�rü�ne�ev�sa�hip�li�-ği�ya�pan�Kaz�Gö�lü,�Nik�sar�Yay�-la�sı,� su� spor�la�rı�na� ola�nak� ve�-ren�Al�mus�Ba�raj�Gö�lü�ve�şi�fa�lısu�la�rıy�la� Re�şa�di�ye� Kap�lı�ca�la�rıilk� ak�la� ge�len� isim�ler�den�dir.To�kat,� yö�re�sel� mut�fa�ğıy�la� datat�ma�dan�dön�me�me�niz�ge�re�-ken� bir�çok� lez�zet� su�nar.� To�-kat’ta�ta�rih,�kül�tür,�do�ğa,�sporve�lez�zet�tu�riz�mi�yap�mak�içinçok�özel�ne�den�le�ri�niz�var.�İş�te40� Adım�da� To�kat� seç�ki�miz�lebu�ne�den�ler�den�ba�zı�la�rı;

Kaz�Gölü

Tokat�Genel�Görünüm

Page 115: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Elbaşoğlu Camii

Zile UluCamii

Silahtar ÖmerPaşa Camii

Niksar LeylekliKöprü

Niksar YağıbasanMedresesi

Çöreği BüyükTekkesi ve Kırk Kızlar Kümbeti

Zinav Gölü

Ballıca Mağarası

6

1- NUREDDİN İBN ESENTİMUR TÜRBESİ2- SÜMBÜL BABA ZAVİYE VE TÜRBESİ3- GÖKMEDRESE4- TAŞHAN5- TOKAT KALESİ6- ARASTALI BEDESTEN - TOKAT MÜZESİ7- MEYDAN CAMİİ8- ALİ PAŞA CAMİİ9- SULUSOKAK (900 ADIMDA 900 YIL)10- ALİ TUSİ TÜRBESİ11- TOKAT KÜLTÜR EVİ12- YAĞIBASAN MEDRESESİ13- TAKYECİLER CAMİİ14- ALİ PAŞA HAMAMI15- LATİFOĞLU KONAĞI - MÜZE EV16- MEVLEVİHANE - MÜZE17- SAAT KULESİ

18- SULUSARAY SEBASTAPOLİS AÇIK HAVA MÜZESİ19- MAHMUTPAŞA CAMİİ20- ATATÜRK EVİ VE ETNOGRAFYA MÜZESİ21- MAHPERİ HATUN KERVANSARAYI22- BALLICA MAĞARASI23- KAZ GÖLÜ24- ZİLE ULU CAMİİİ25- ZİLE KALESİ26- ELBAŞOĞLU CAMİİ27- ZİLE - MAŞAT HÖYÜK28- TURHAL KALESİ29- ALMUS BARAJ GÖLÜ30- ERBAA SİLAHTAR ÖMER PAŞA CAMİİ 31- NİKSAR LEYLEKLİ KÖPRÜ (YILANLI KÖPRÜ)32- NİKSAR KALESİ33- NİKSAR YAĞIBASAN MEDRESESİ34- NİKSAR ULU CAMİİ35- ÇAMİÇİ YAYLASI36- ÇÖREĞI BÜYÜK TEKKESİ - KIRK KIZLAR KÜMBETİ37- REŞADİYE KAPLICALARI38- ZİNAV GÖLÜ39- YAZMACILIK40- TATMADAN DÖNMEYİN

Page 116: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Dört mevsimde Tokat Saat Kulesi

Page 117: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

118

1- NU RED DİN İBN ESEN Tİ MUR TÜR BE SİTür�be,� Nu�red�din� İbn� Esen�ti�-mur� ta�ra�fın�dan� 1314� ta�ri�hin�-de�in�şa,�1935�yılında�da�resto-re� edilmiştir.� Kes�me� taş�tanka�re� plan�lı� olan� ya�pı,� tuğ�la�-dan� se�kiz�gen� yıl�dız� kü�lah�laör�tü�lü�dür.� Cad�de�ye� ba�kando�ğu�pen�ce�re�si�pal�met�ve�ru�-mi�ler�den� olu�şan� kom�po�zis�-yon�lar�la� be�zen�miş�tir.� Do�ğupen�ce�re�de� alt�ta�ki� ki�ta�be�de,Fars� di�li�nin� bü�yük� us�ta�sı� Fir�-dev�si’nin� “Tan�rı�ya� tap�ma�yısen� iş� edin/Dü�şün� ki�bo�şu�nageç�me�sin� öm�rün/Tan�rı’dankor�kup�in�cit�me�kim�se�yi/Doğ�-ru�la�rın� yo�lu�dur� gi�di�le�cek� yolse�nin�için”�di�ye�çev�ri�le�bi�le�cekFars�ça�di�ze�le�ri�okun�mak�ta�dır.�

2- SÜM BÜL BA BA ZA VİYEVE TÜR BE SİBaş�ka� bir� yer�de� rast�la�ya�ma�-ya�ca�ğı�mız� sa�yı�da� 13-15.� yüz�-yıl�lar�ara�sı�na�ait�za�vi�ye�ba�rın�-dı�ran�ken�tin�en�gü�zel�za�vi�ye�-si�dir.�Ki�ta�be�den,�ya�pı�nın�Ha�cıAb�dul�la�hoğ�lu� Süm�bül� ta�ra�-fın�dan� 1291-1292� ta�ri�hin�deyap�tı�rıl�dı�ğı� an�la�şıl�mak�ta�dır.Ya�pı,� kub�be�li� me�kân� ile� onaaçı�lan�bir�ey�van,�gi�riş�ko�ri�do�-ru� ve� yan� me�kân�lar�dan� vetür�be�den� olu�şur.� Za�vi�ye�ninen� dik�ka�ti� çe�ken� öge�si� tü�-müy�le�be�yaz�mer�mer�den�ya�-pı�lan� por�ta�lıdır.� Do�kuz� sı�ramu�kar�nas� kav�sa�ra�lı� por�ta�lınsiv�ri� ke�mer�li� ka�pı� açık�lı�ğı�nıniki�ya�nın�da�bi�rer�niş�yer�alır.

Nureddin�İbn�Esentimur�Türbesi

Sümbül�Baba�Zaviye�ve�Türbesi

Page 118: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

119

3-GÖKMED RE SEGaziosmanpaşa� Bulvarı’ndaTaşhan� yakınında� uzun� yıllarmüze�olarak� kullanılmış� olanbu�tarihi�anıt�Selçuklu�eserle-rinden�biridir.Kitabesi� konulmayan� yapı,XIII.� yüzyılda� (1277)Muineddin� PervaneSüleyman� tarafından� yapıl-mıştır.� Gökmedrese� 2� katlı� 2eyvanlı� ortası� açık� avlulu� verevaklı�plan� tipinde�olup� taş,çini�ve�alçı�süslemeler�bulun-maktadır.�İki�renkli�taş�kullanı-larak� inşa� edilmiş� taç� kapıdageometrik� ve� bitkisel� beze-meli�bordürlerden�oluşan�birsüsleme� programı� uygulan-mıştır�çini�süsleme,�avlu�cep-hesinde� yer� almaktadır.� Anaeyvan� duvarları� ve� üst� katrevaklarının�kemer� içleri�pat-lıcan�moru,� lacivert� ve� firuzerenkli� çinilerle� geometrik� vebitkisel� bezemelerle� süslen-miştir.�Ana�eyvan�ayrıca�zemi-ne�kıvrık�dallardan�oluşan�çiniAyet’el-Kürsi�bordürü� ile�çev-rilidir.� Osmanlı� zamanındaXVII.� yüzyıla� kadar� medresebimarhane�ve�bir�odası�türbeolarak� kullanılan� yapı,� dahasonraları�şifahane�ve�göçmenbarınağı�olarak� kullanılmıştır.

Halk� arasında� “Gökmedrese”,“Pervane� Medresesi”,� “KırkKızlar� Medresesi”,� “Darüşşifa”,”Bimarhane� Tekkesi”� olarakda�adlandırılmıştır.

4- TAŞHANGökmed�re�se’nin� ya�nın�da�kiso�ka�ğın� kö�şe�sin�de,� yol� üze�-rin�de�ki� Taşhan’ın� bir� adı� da“Voy�vo�da� Ha�nı”dır.� 1626-1632�yıl�la�rı�ara�sın�da�ya�pıl�dı�ğıOs�man�lı� Dö�ne�mi�nin� önemlibir�eseridir.�Dikdörtgen�planlıaçık�avlulu�iki�katlı�bir�yapıdır.Odalarda� dışa� açılan� birerpencere,� bir� ocak� ve� nişbulunmaktadır.� İçte� 76,� dışta27,�toplam�103�mekan�vardır.Anadolu’�daki�en�büyük�şehirhanlarındandır.�

Gökmedrese

Taşhan

Page 119: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

120

Apollon�Heykelciği,�Roma�Dönemi

Yonca�Ağızlı�Testi,�Demir�ÇağıTokat�Kalesi�������

5- TO KAT KA LE SİMÖ�30�-�MS�395�Roma�döne-minde� yol� güvenliği� içinkurulmuş� olan� kale,� yaklaşık500�yıl�Bizans�egemenliğindekalmıştır.�İlk�defa�1074�yılındaDanişmend� Melik� AhmetGazi� tarafından� fethedilenKale� kısa� aralıklarla� el� değiş-tirmiş� olup� sırasıylaDanişmentli,�Selçuklu,�İlhanlı,Eratna,� Kadı� Burhanettin� veOsmanlı�Devleti’nin�egemen-liğine� geçmiştir.� Dik� ve� sarpkayalar� üzerine� kurulu� kale,doğal� bir� Hisar� durumun-dadır.�Osmanlı�Devleti�zama-nında�“Çardak-� Bedevi”� deni-len� zindanı� başta� Bizansİmparatoru� A.� Diogenisolmak� üzere� birçok� ünlününtutsak�yeri�olmuştur.“Korku� filmlerinin� efsanevikahramanı� Kazıklı� VoyvodaOsmanlılara� yenik� düşenEflak� (Romanya)� krallığın

prensi� III.Vlad� yani� Drakulazamanında�kardeşi�ile�birlikteönce� Kütahya� EğrigözKalesinde� daha� sonra� TokatKalesinde� gözetim� altındatutulduktan� sonra� daEdirne’ye�Şehzade�Mehmet’in(Fatih�Sultan�Mehmet)�yanınagönderilmiş�belli� süre�eğitimalması� sağlanmıştır.� Kale’ningüney� batısında� eski� çağlar-dan� kalma� bir� kaya� mezarıoyulmuştur.�Mezarın�ağzındakolon� ve� büyük� iki� hücrebulunmaktadır.� Ayrıca� 362basamaklı�merdiven� ile� kale-nın� dibine� inilmektedir.Günümüzde� bu� merdivenyolu�kapalı�durumdadır.

6- ARASTALI BEDESTEN -TOKAT MÜZESİSulusokak’ta� TakyecilerCamii’nin� doğusundadır.Evliya� Çelebi’nin� “SultanÇarşısı� kadar� güzel� bir� çarşı-

Yazma�Kalıbı

Page 120: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

121

dır.� � Halep� ve� Bursa� çarşılarıgibi�gayet�tertip�üzere�kurul-muştur.”� dediği� Bedestenleri,İstanbul� Kapalı� Çarşısı’nınBedesten� bölümünü� � anım-satmaktadır.� Arastalı� Bedes-ten�Mayıs�2012�tarihinden�iti-baren�arkeolojik�ve��etnogra-fik� eserlerin� yer� aldığı TokatMüzesi� olarak� kullanılmakta-dır.Türkiye�müzecilik� tarihi� içeri-sinde� ilk� müzelerden� olanTokat� Müzesi� 1926� yılında

kurulmuş�olup,�eser�çeşitliliğive� zenginliği� bakımındanülkemizde� önemli� yer� tut-maktadır.�Karadeniz� Bölgesi� müzeleribaşta� olmak� üzere� � günü-müzde�mevcut�bir�çok�müze-nin� oluşturulmasında� TokatMüzesinin��koleksiyonları�kul-lanılmıştır.� � 6000� yıllık� tarihigeçmişe� � sahip� olan� bu� top-raklardaki� birçok� medeniye-tin� (Kalkolotik� Dönem,� EskiTunç,� Hitit,� Firig,� Roma,Bizans,� Danişmentli,� İlhanlı,Selçuklu,� Osmanlı)� önemlieserleri� sergilemektedir.Ayrıca� Anadolu� Türk� İslamdevletlerine� ait� zengin� sikkekoleksiyonu� ve� bu� dönemeait� bilinen� en� eski� Kuran-ıKerim�de� (1191� tarihli)�TokatMüzesi’nde�görülmeye�değereserlerdendir.

7- MEY DAN CA MİİAsıl�adı�Ha�tu�ni�ye�Ca�mi�i’dir.� II.Ba�ye�zid’in� an�ne�si� Gül�ba�harHa�tun�için�in�şa�et�tir�di�ği�ca�mi

Arastalı�Bedesten�-�Tokat�MüzesiBüst,�Roma�Dönemi

Meydan�Camii

Heykelcik/Gladyatör,Roma�Dönemi

Page 121: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

122

1485� ta�rih�li�dir.� 1931� ve� 1943yıl�la�rın�da�ki�dep�rem�ler�de�yı�kı�-ma� uğ�ra�yan� ya�pı,� hal�kın� dayar�dım�la�rıy�la,� 1953� yı�lın�daona�rı�lıp� ye�ni�den� hiz�me�teaçıl�mış�tır.� Ca�mi,� bir� med�re�seve�bir� ima�ret�ten�olu�şan�kül�li�-ye�nin�par�ça�sı�dır.

8- ALİ PA ŞA CA MİİAli� Pa�şa� Ca�mi�i,� To�kat’ınönem�li� Os�man�lı� ya�pı�la�rın�-dan�dır.�1572�yı�lın�da�Şeh�za�deBa�ye�zid’in� da�ma�dı� Ke�mer�AliPa�şa� ta�ra�fın�dan� yap�tı�rıl�dı�ğıka�bul� edi�lir.� 1939� ve� 1943dep�rem�le�rin�de� za�rar� gö�renya�pı�1947�yı�lın�da�ona�rıl�mış�tır.16.� yüz�yı�lın� Os�man�lı� mi�ma�riözel�lik�le�ri�ni� ta�şı�mak�ta�dır.Kes�me� taş�tan� ya�pı�lan� ca�mi�-nin� ka�re� plan�lı� ana� me�kâ�nı,tek� kub�be�si� ve� tek� mi�na�re�siya�pı�nın� sa�de�li�ği�nin� be�lir�ti�sisa�yıl�mak�ta�dır.� Se�kiz� sü�tunüze�rin�de�ye�di�kub�be�li�son�ce�-ma�at� ye�ri� bu�lun�mak�ta�dır.Ana�me�kâ�nı,�mih�rap�dı�şın�da�-ki�üç�yön�den�ka�dın�lar�mah�fi�-liy�le�çev�ri�li�dir.Mer�mer�den� özen�le� iş�len�miştaç� ka�pı,� ca�mi�de�ki� mi�ma�risüs�le�me�nin� be�lir�gin� ya�nı�dır.Ca�mi�nin� gü�ney� yö�nün�denya�lın�bir�küt�le�ola�rak�gö�rü�nenmi�na�re�si� kes�me� taş�tan� ya�pıl�-mış�tır.� İçe�ri� gir�me�den� ön�ceka�pı�nın� in�ce�len�me�si� ge�re�kir,

zi�ra�To�kat�lı�lar,�“Ali�Pa�şa’nın�ya�-pı�sı,� Mey�dan� Ca�mi�i’nin� ka�pı�-sı”� de�miş�tir.�Ya�pı�nın� ya�nın�da,yi�ne�Gül�ba�har�Ha�tun’un�adıy�-la� iliş�ki�li� bir� ya�pı� ka�lın�tı�sı� bu�-lun�mak�ta�dır.�

9- SU LU SO KAK (900 ADIM DA 900 YIL)Bu� so�kak� üze�rin�de�ki� han�lar,Sel�çuk�lu� ve� Os�man�lı� de�vir�le�-rin�de� ya�pıl�mış�tır.� An�cak� böl�-ge�de�ki�han�ge�le�ne�ği�nin�da�haes�ki�ye�da�yan�dı�ğı� bi�lin�mek�te�-dir.�Sulusokak�da�900�adımdaTürk�le�rin� Ana�do�lu’da�ki� 900yıl�lık� mi�mar�lık� se�rü�ve�ni� iz�le�-ne�bilir.� Da�niş�ment�liler’den20.� yüz�yı�la� ka�dar� bü�tün� dö�-nem�le�rin�eser�le�ri��yal�nız�ca�Su�-lu�so�kak’ta�gö�rülebilir.�Ali�Tu�siTür�be�si,� Su�lu� Han,� Be�des�tenbu�ya�pı�lar�dan�birka�çı�dır.

10- ALİ TU Sİ TÜR BE SİAli� Tu�si� Tür�be�si,� ki�ta�be�si�negö�re� Sel�çuk�lu� dev�let� ada�mı

Ali�Paşa�Camii

Ali�Tusi�Türbesi

Page 122: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

123

Ebul� Ka�sım� bin� Ali� Tu�si� ta�ra�-fın�dan� 1233� yı�lın�da� yap�tı�rıl�-mış�tır.�Ka�re�plan�lı�ya�pı�nın�ör�-tü� sis�te�mi� iç�te,� se�kiz�gen�kas�-nak� ile� ge�çi�len� kub�be,� dış�taise� pira�mi�dal� ça�tı� idi.� Pira�mi�-dal�ça�tı�yı�kı�lın�ca�bu�gün�kü�ki�-re�mit� ça�tı� ya�pıl�mış�tır.�Mor,� fi�-ru�ze,� la�ci�vert� renk�li� geo�met�-rik� süs�le�me�le�rin� gö�rül�dü�ğüpen�ce�re�le�rin�üst�bö�lü�mün�de,sa�rı�ze�min�üze�rin�de�ma�vi�çi�nimo�za�ik�le�ya�zıl�mış�kü�fi�hat�lı�ikiayet�yer�al�mak�ta�dır.�

11- TOKAT KÜLTÜR EVİ 900� adımda� 900� yıllıkAnadolu�Türk�mimarisi�mira-sının� tamamının� görülebildi-ği� Sulusokak’ın� içinde� cami,şehir� hanı,� medrese,� türbe,hamam,� bedesten,� çeşmegibi�birbirinden�güzel�yapıla-rın� arasında� kendini�gizlemişbarok� tarzda� inşa� edilmiş� birsivil� mimarlık� örneğidir.Geleneksel� konut� mimarimi-ze� oranla� daha� küçük� oluşu,bu�denli�ihtişamlı�süslemeleri

Sulusokak

Tokat�Kültür�Evi

Page 123: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

124

ve�dönemin� ticari�merkezineyakınlığı� (Şehir� hanları,Bedesten)� gibi� sebeplerle,geçmişte�Tokat’ı�ziyaret�edenAvrupalı� seyyahların�övgüylebahsettiği� Tokat’a� has� yolcuve�tacirlere�özel�kiralık�odala-rın� 19.� yüzyılda�devam�edenbir�benzeri�durumunda�olabi-leceğini�düşündürmektedir.

12-YA ĞI BA SAN MED RE SE SİYa�ğı�ba�san� Med�re�se�si� ya� dabi�li�nen�adıy�la�Çu�kur�Med�re�se,To�kat�Mü�ze�si’nde�bu�lu�nan�ki�-ta�be�si�ne�gö�re�1247�ta�ri�hin�deNi�za�med�din� Ya�ğı�ba�san� ta�ra�-fın�dan�in�şa�et�ti�ril�miş�tir.�An�cakNi�za�med�din� Ya�ğı�ba�san’ın1164’ te�öl�müş�ol�ma�sı�ki�ta�be�-nin� ha�ta�lı� ya�zıl�dı�ğı�nı,�med�re�-se�nin�1151�yı�lın�da�ya�pıl�dı�ğı�nıgös�ter�mek�te�dir.� Ka�pa�lı� av�lu�-lu,� üç� ey�van�lı,� ka�re�ye� ya�kınplan�lı� bir� ya�pı�dır.� Ya�pı�ya� ku�-zey�de�ki� ka�pı�dan� gi�ril�mek�te�-dir.�Mo�loz�taş�tan�in�şa�edil�mişya�pı�da� tuğ�la� yal�nız�ca� trompke�mer�le�ri�ve�kub�be�gö�zü�nünçev�re�sin�de�kul�la�nıl�mış�tır.�

13- TAK YE Cİ LER CA MİİTak�ye�ci�ler� Ca�mi�i’nin� de� ya�-pım� ta�ri�hi� be�lir�siz�dir.� Edir�ne

Es�ki� Ca�mii� pla�nıy�la,� son� ce�-ma�at� ye�ri� dı�şın�da� pla�nı� bi�rebir� ay�nı�dır.� Edir�ne’de�ki� Ca�-minin�Çe�le�bi�Meh�met�ta�ra�fın�-dan� ya�pıl�mış� ol�du�ğu� bi�lin�-mek�te�dir.�Bu�se�bep�le�ca�mi�nin15.�yüz�yı�lın�ilk�çey�re�ğin�de�ya�-pıl�dı�ğı�ka�bul�edil�me�li�dir.�Mo�-loz� ve� kes�me� taş�tan� ya�pı�lan,ka�re� plan�lı� çok� des�tek�li� aname�kân�do�kuz�kub�be�ile�ör�tü�-lü�dür.� Ona�rım�lar�dan� ön�cekub�be�le�rin� üze�ri� ki�re�mit� ça�-tıy�la� ör�tü�lüy�dü.� İç� me�kân�dase�kiz�kö�şe�li�kes�me�taş�tan�ya�-pıl�mış� ayak�lar� ve� baş�lık�la�rısüs�le�me�li�dir.� 1871� ona�rı�mın�-da�ya�pı�lan�ve�gü�nü�mü�ze�bü�-tü�nüy�le� ula�şa�ma�yan� Ba�roksüs�le�me�le�rin� ma�vi� ton�lar�daiş�len�di�ği�ka�lın�tı�lar�dan�an�la�şıl�-mak�ta�dır.�Kı�sa�sa�yı�lan�mi�na�re�-si�kes�me�taş�tan�dır.

14- ALİ PA ŞA HA MA MIAli�Pa�şa�Kül�li�ye�si�nin�bir�bi�ri�miolan�ya�pı�nın�Ali�Pa�şa�Ca�mii�ileay�nı� ta�rih�te,� 1572� yı�lın�da� ya�-pıl�dı�ğı�ka�bul�edi�lir.�Dış�tan�kla�-sik�bir�Os�man�lı�ya�pı�sı�ol�du�ğube�lir�gin� olan� Ali� Pa�şa� Ha�ma�-mı,� Os�man�lı� dö�ne�mi�ninönem�li�eser�le�rin�den�dir.�Çif�te� ha�mam�ola�rak� tü�müy�lekes�me� taş�tan� in�şa� edil�miş�tir.Dört� ey�van�lı� ve� kö�şe� oda�lıplan�ti�pin�de�dir.�Tuğ�la�kul�la�nı�-lan�üst�ör�tü�nün�ya�lı�tım�amaç�-lı� kur�şun� kap�lan�ma�sı,� so�yun�-ma�lık�bö�lüm�le�ri�nin�ay�na�lı�ke�-mer�li�ola�rak�ta�sar�lan�ma�sı,�ka�-dın�lar� bö�lü�mü� gi�ri�şi�nin� biroda�cık�la�giz�len�me�si,�so�ğuk�lu�-ğun� ken�di� için�de� bö�lüm�le�reay�rı�la�rak�he�lâ�ve�tı�raş�lı�ğın�so�-ğuk�luk� için�de� ay�rı� bi�rer� odaha�li�ne� ge�ti�ril�me�si,� er�kek�lerbö�lü�mün�de� cep�he�ye� ay�dın�-lat�ma� ko�nul�ma�sı,� ka�dın�lar

Takyeciler�Camii

Page 124: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

125

bö�lü�mün�de� so�yun�ma�lık� vehal�ve�tin�ey�van�için�de�sağ�lan�-ma�sı� ve�ha�ma�mın� cep�he�si�neçeş�me�ya�pıl�ma�sı�gi�bi�16.�yüz�-yıl� Os�man�lı� ha�mam�la�rı� için“ilk”� de�ne�bi�le�cek� pek� çoközel�li�ğe�sa�hip�tir.

15- LA Tİ FOĞ LU KO NA ĞI - MÜZE EVLa�ti�foğ�lu� Ko�na�ğı’nın� 1746yılında� Osmanlı� barok� üslu-bunda�inşa�edildiği�bilinmek-

tedir. Es�ki�To�kat�ev�le�ri�nin�gü�-zel�bir�ör�ne�ği�dir.�Pla�nı�“L”�şek�-lin�de� dü�zen�len�miş,� av�lu�yaaçık�bir�so�fa�nın�et�ra�fı�na�oda�-la�rın�di�zil�me�si� ile�oluş�muş� ikikat�lı�bir� ya�pı�dır.�Taş�dö�şe�me�liav�lu�sun�da� ge�niş� bir� ha�vuzyer�alır.�Ze�min�kat�ta�bir�de�ha�-ma�mı�bu�lu�nur.� Ko�nak� ah�şap,ka�lem� işi� ve� al�çı�mal�ze�mey�lebe�zen�miş�tir.� Özel�lik�le� ba�şo�-da�sı,� bu� böl�ge�nin� en� gü�zelah�şap� iş�çi�li�ği�ni� gös�te�rir.� Üst

Ali�Paşa�Hamamı

Latifoğlu�Konağı

Page 125: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

126

kat� gü�ney� uç�ta�ki� oda�nın� pa�-buç�luk�kıs�mın�da�bir�ca�mi,�biryel�ken�li� ve�de�niz� ile�bir� şe�hirman�za�ra�sı�yan�ya�na�res�me�dil�-miş�tir.� Ba�şo�da�nın� te�pe� pen�-ce�re�le�rin�de� ise� “Mühr-ü� Sü�-ley�man”��mo�ti�fi�iş�len�miş�tir.�Latifoğlu� Konağı,� 1988� yılın-da�Tokat�Müzesi�bünyesinde,yörenin� eşyaları� ve� kıyafetle-riyle� donatılıp� mankenlerlegerçekçi� bir� teşhir� yapılarak,Tokat’ın� geleneksel� ev� kültü-rünün� yansıtıldığı,� Müze-Evolarak�hizmet�vermektedir.

16- MEV LE VİHA NE - MÜZEMev�le�vi�lik�le�il�gi�li�en�es�ki�kay�-nak�olan�Me�na�kıb-ül�Ari�fin�ki�-ta�bın�dan� an�la�şıl�dı�ğı� üze�reHaz�re�ti�Mev�la�na�ha�yat�tay�kenMui�ned�din� Sü�ley�man� Per�va�-ne’nin� is�te�ği� üze�ri�ne� Fah�red�-di�ni� Ira�ki� isim�li� ha�li�fe�si�ni� To�-kat’a� gön�der�miş� ve� Per�va�-ne’nin�13.�yüz�yıl�da�yap�tır�dı�ğıza�vi�ye�de� Mev�le�vi�lik� To�kat’ta

ya�yıl�ma�ya�baş�la�mış�tır.�Muh�te�me�len� bu� za�vi�ye� 15.yüz�yı�lın� so�nun�da� Uzun� Ha�-san’ın� To�kat’ı� yak�ma�sı� es�na�-sın�da�yok�ol�muş�ve�ikin�ci�de�-fa�Bey�So�ka�ğı�gi�ri�şin�de�bu�lu�-nan�ar�sa�ya�Sul�tan� II�I.�Ah�meddö�ne�min�de� Ye�ni�çe�ri� Ağa�sıSü�lün� Mus�ta�fa� Pa�şa� ta�ra�fın�-dan�1638’de�yap�tı�rıl�mış�tır.�Bu�ya�pı�tü�müy�le�var�lı�ğı�nı�gü�-nü�mü�ze� ka�dar� sür�dü�re�me�-miş�tir.�Yan�da�ki� bu�gün� özel� mül�ki�-yet�te� bu�lu�nan� Mev�la�na� ha�-ma�mı�gi�riş�te�ki�taş�ka�pı�ve�ko�-nak�ta�ki� ha�mam� ve� bi�ti�şi�ğin�-de�ki� oda� o� dö�nem�den� kal�-mış�tır.�Bu�gün�son�ona�rım�lar�la19.�yüz�yıl�To�kat�ev�le�ri�nin�mi�-ma�ri�özel�lik�le�ri�ni�yan�sı�tır.

17- SA AT KU LE SİSa�at� Ku�le�si’nin� ti�pik� özel�li�ğies�ki� ken�tin�he�men�her� ye�rin�-den�gö�rü�le�cek�bi�çim�de�ta�sar�-

Saat�Kulesi

Page 126: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a
Page 127: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

128

lan�mış�ol�ma�sı�dır.�Bü�yük�bö�lü�-mü� ka�zın�mış� olan� ki�ta�be�de,yal�nız�ca� ku�le�nin� ya�pım� yı�lıolan� 1902� oku�na�bil�mek�te�dir.33�m� uzun�lu�ğun�da�ki� ku�le,� II.Ab�dül�ha�mit’in� pa�di�şah�lı�ğı�nın25.� yı�lı�nı� kut�la�mak� için� ya�pıl�-mış�tır.� 1917’de� sa�at� ak�sa�mıalaf�ran�ga�ya� çev�ril�miş�tir.� Ka�reka�ide�li,�se�kiz�gen�göv�de�li�ku�lekes�me� taş� ile� in�şa� edil�miş�tir.Bu�gün�de�her�ya�rım�sa�at�te�bir,iki�da�ki�ka�aray�la�ken�te�za�ma�nıanım�sat�ma�ya� de�vam� et�mek�-te�dir.�

18- SULUSARAYSE BAS TO PO LİS AÇIK HAVAMÜZESİSu�lu�sa�ray� İl�çe�sin�de� bu�lu�nanSe�bas�to�po�lis�“Bü�yük,�aza�met�-li� kent”� an�la�mı�na� gel�mek�te�-dir.�Çe�ke�rek� Ir�ma�ğı�üze�rin�de�-ki� köp�rü�nün�ya�zı�tın�da�ge�çenHe�rac�le�ao�po�lis’in� ken�tin� adıol�du�ğu� da� ile�ri� sü�rül�müş�tür.V.� Cui�net,� 1880–1892� yıl�la�rıara�sın�da�ki� in�ce�le�me� ka�yıt�la�-rın�da� Pon�tus� Kra�lı� Mit�hri�da�-tes�VI.�Eu�pa�tor’un�Pom�pei�us’aye�nil�me�si�nin� ar�dın�dan� Ni�co�-po�lis� ve� Se�bas�to�po�lis� ola�rakken�ti� ye�ni�den� kur�du�ğu�nu

yaz�mak�ta�dır.� Ti�mur’un� Ana�-do�lu’yu� is�ti�la�sı� sı�ra�sın�da� yı�kı�-lan� ken�tin� ha�ra�be�le�ri� ara�sın�-dan� kay�na�yan� su� ne�de�niy�lebu�ra�ya�Su�lu�sa�ray�adı�nın�ve�ril�-di�ği��söy�len�mek�te�dir. 1987�ka�-zı�la�rın�da�bu�lu�nan�ta�ri�hi�eser�-le�rin� bir� kıs�mı� To�kat� Mü�ze�-si’nde� ser�gi�len�mek�te�dir.� Birkıs�mı�da�il�çe�mer�ke�zin�de,�es�kiBe�le�di�ye� bi�na�sı�nın� kar�şı�sın�-da�ki�Açık�Ha�va�Mü�ze�si’nde�dir.

19- MAHMUTPAŞA CAMİİMahmut� Paşa� Mahallesi'ndeyer� alan� caminin� kitabesibulunmamaktadır.� Camiyeadını� veren� Mahmut� Paşaismine� dayanarak� yapı� 17.yüzyıla� tarihlenmektedir.Tarihte� Tokat'ta� yaşamış� ikiMahmut� Paşa'dan� söz� edil-mektedir.� Bunlardan� birisiHalep�Beylerbeyliği�de�yapanve�1616�yılında�ölen�MahmutPaşa,� diğeri� ise� 1681'de� ölenKemankeş�Mahmut�Paşa'dır.

20- ATATÜRK EVİ VEETNOGRAFYA MÜZESİ Mustafa� Kemal� Atatürk� MilliMücadele� yıllarında� birçokkez� Tokat’ı� ziyaret� etmiş,Bandırma� Vapuru’nda� yanın-da�bulunan� sonradan�millet-vekili� de� olan� silah� arkadaşıTokatlı� Piyade� YüzbaşıMustafa� Vasfi� Süsoy’a� ait� bukonakta,�dördüncü�kez�geliş-lerinde�25�Eylül�1924�tarihin-de�eşi�Latife�Hanım�ile�birliktemisafir�olmuştur.

21- MAH PE Rİ HA TUN KER VAN SA RA YIAlâ�ed�din� Key�ku�bat’ın� ka�rı�sıMah�pe�ri� Ha�tun� ta�ra�fın�danoğ�lu� Gı�ya�sed�din� Key�hüs�revza�ma�nın�da� yap�tı�rı�lan� ve

Sebastopolis

Page 128: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

129

Pazar� İlçesinde� bulunan� hanSel�çuk�lu� ker�van�sa�ray�la�rı�nınen� gü�zel� ör�nek�le�rin�den�dir.Kes�me� taş� mal�ze�me� ile� in�şaedi�len�ya�pı�nın�çev�re�si�16�tak�-vi�ye�ku�le�si�ile�des�tek�len�miş�tir.Anıt� ka�pı�sı� gör�kem�li� ve� iş�le�-me�le�riy�le�dik�kat�çe�ki�ci�dir.�Av�-lu�nun� iki� ta�ra�fın�da� re�vak�laryer�al�mak�ta�dır.�Taç�ka�pı�da�yeralan�ve�bir�kıs�mı�kı�rıl�mış�ya�zı�-tın�da,�“Bü�yük�Sul�tan,�ulu�Ha�-kan,�yer�yü�zün�de�Al�lah’ın�göl�-ge�si,� di�nin� ve� dün�ya�nın� im�-dat�çı�sı� Key�hüs�rev� Bin-i� Key�-ku�bat� Mü�ker�rem� vaa�diy�lekral� ha�tun�la�rı�nın� me�li�ke�siMah�pe�ri�Ha�tun�1238-1239�yı�-lın�da� bu� ha�nı� yap�tır�dı”� di�yeya�zar.

22- BAL LI CA MA ĞA RA SIPazar� İlçesinde� bulunan� vedün�ya�nın� en� bü�yük�ma�ğa�ra�-la�rın�dan�bi�ri�olan�Bal�lı�ca�Ma�-ğa�ra�sı,� 680� m� uzun�lu�ğun�dave�95�m�yük�sek�li�ğin�de�dir;� zi�-ya�re�te� açık� 8� sa�lo�nu� var�dır.Yak�la�şık� 3.4�mil�yon� yıl� ya�şın�-da� ol�du�ğu� be�lir�le�nen� ma�ğa�-ra,� şim�di�ye� ka�dar� sap�ta�nanma�ğa�ra� olu�şum�la�rı�nın� tüm

özel�lik�le�ri�ne� sa�hip� ol�ma�nınya�nı�sı�ra,�öz�gün�so�ğan�sar�kıt�-la�rıy�la� da� ulus�la�ra�ra�sı� önemta�şı�mak�ta�dır.� Bal�lı�ca�Ma�ğa�ra�-sı,�kris�tal�leş�miş�ki�reç�taş�la�rın�-dan�mey�da�na�gel�miş�tir.�Or�ta�-la�ma�sı�cak�lı�ğı�18°C�ve�or�ta�la�-ma� nem� ora�nı� %54� -� %73olan� ma�ğa�ra�nın� bol� ok�si�jen�liha�va�sı,�ne�fes�al�ma�yı�ko�lay�laş�-tır�mak�ta�dır.� Ma�ğa�ra�nın� enge�niş�ala�nı�olan�Bü�yük�Dam�-la�taş�lar� Sa�lo�nu’nda�ki� kü�çükha�vuz�lar,� ma�ğa�ra� in�ci�le�ri� ilekap�lı�dır.� Sa�lon�da� nem� ora�nıyük�sek�tir� ve� açık� ha�va�yaoran�la�4�kat�da�ha�faz�la�ok�si�-jen� bu�lun�mak�ta�dır.� Dev� bo�-yut�lu� sar�kıt� ve� di�kit�le�ri� gözalı�cı�dır.�Bu�muh�te�şem�sa�lon�-dan�ku�zey�ve�ku�zeydo�ğu�yö�-nün�de� iler�le�yen� yü�rü�me� yo�-lu�blok,�sar�kıt,�di�kit�ve�kü�çükha�vuz�lar�dan�olu�şan�Ça�mur�luSa�lon’a,� ma�ğa�ra�nın� en� üstnok�ta�sın�da� bu�lu�nan� ve� ma�-ğa�ra�nın� en� yaş�lı� sa�lon�la�rın�-dan�olan�Fo�sil�Sa�lon’a�ve�cü�-ce� ya�ra�sa�la�rın� ya�şam� ala�nıolan� Ya�ra�sa�lı� Sa�lon’a� ula�şır.Bu�ra�dan� ku�zey� -� gü�ney� yö�-nün�de� bu�lu�nan� ve� Muh�te�-

Mahperi�Hatun�Kervansarayı

Page 129: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

130

Kaz�Gölü

şem� Ga�le�ri� ola�rak� ad�lan�dı�rı�-lan� Çö�kün�tü� Sa�lon’a� ge�çi�lir.Sa�lon� adı�nı� ta�ba�nın�da�bu�lu�-nan� iri� blok�lar�dan� alır.� Çö�-kün�tü� Sa�lon� ve� Blok�lu�Mah�-zen’den� son�ra,� bir� köp�rüy�leSü�tun�lar� Sa�lo�nu’na� ula�şı�lır.Ma�ğa�ra�nın�en�bü�yük�sü�tu�nuolan� 18�m� bo�yun�da� ve� 8�mça�pın�da�ki� sü�tun� bu� sa�lon�dayer� al�mak�ta�dır.� Muhakkakgörülmesi� gereken� yerler-den�biridir.

23- KAZ GÖ LÜDe�niz�se�vi�ye�sin�den�yük�sek�li�-ği�535�m�olan�ve�Pazar�İlçesi

sınırlarında�bulunan�Kaz�Gö�-lü,�bu�böl�ge�de�gö�rü�le�bi�le�ceken� önem�li� do�ğa� ala�nı� ol�maözel�li�ği�ni� sür�dür�mek�te�dir.Göl,� su�lak� alan� eko�sis�tem�le�-ri�nin�çok�gü�zel�bir�ör�ne�ği�dir.Göl�ke�na�rı,�me�si�re�ola�rak�dason� yıl�lar�da� hız�la� önem� ka�-zan�mış�tır.� Bu�ra�da� sık�ça� kuşgöz�lem�ci�le�ri�ni� gö�re�bi�lir�si�niz,çün�kü�göl�yak�la�şık�108�çe�şitkuş� için�bir� ko�nak�la�ma�mer�-ke�zi�dir.� YeşilırmakHavzası’nın� bir� bi�le�şe�ni� ola�-rak� bu�ra�sı,� baş�ta� kü�çük� ak�-ba�ba�lar� (Ne�op�hron� perc�-nop�te�rus)�ol�mak�üze�re�çe�şit�-

Ballıca�Mağarası

Page 130: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

131

li� kuş� tür�le�ri� için� önem�li� biryu�va�la�ma� ala�nı�dır.� Bun�la�rınya�nı� sı�ra� çift� ya�şam�lı�lar� veke�le�bek� tür�le�ri� açı�sın�dan� dabu�böl�ge�önem�li�sa�yıl�mak�ta�-dır.

24- ZİLE ULU CA MİİZi�le� Ulu� Ca�mi�i’nin� ku�zeycep�he�sin�de�ki� ki�ta�be,� ilk� ya�-pı�nın�III.�Gı�ya�sed�din�Key�hüs�-rev� za�ma�nın�da,� Meh�medZa�lü�li�Bin�Ebu�Ali�ta�ra�fın�dan1267�yı�lın�da�in�şa�et�ti�ril�di�ği�nigös�te�rir.� 1591’de� ye�ni�le�meça�lış�ma�sı� gö�ren� ca�mi,� birdö�nem� bu� ça�lış�ma�yı� yap�tı�-ran� Na�suh� Pa�şa’nın� adıy�laanıl�mış�tır.� 1904’te� bü�yükoran�da� yı�kı�lın�ca,� dö�ne�minZi�le� Kay�ma�ka�mı� Sü�ley�manNec�mi� ve� hal�kın� ça�ba�la�rıy�la1904-1909� yıl�la�rı� ara�sın�da,karma�uslupla�ye�ni�den�yap�-tı�rıl�mış�tır.� Kes�me� taş�mal�ze�-me�li� ya�pı�nın� ana� me�kâ�nıdik�dört�gen�dir.� Onal�tı� pen�-ce�re�si� bu�lu�nan� se�kiz�genkas�na�ğın� ta�şı�dı�ğı� kub�be�sikur�şun� kap�lı�dır.� Ku�ze�yin�dedört� mer�mer� sü�tun�lu,� kur�-

şun�kap�lı�üç�kub�be�li�son�ce�-ma�at�ye�ri�var�dır.�Ah�şap�sun�-dur�may�la�ör�tü�lü�ka�pı�nın�ba�-sık� ke�me�ri� geç�me� taş� tek�ni�-ğiy�le�ya�pıl�mış�tır.�Ka�pı�ke�me�-ri�nin� üze�rin�de�ki� ya�tay� dört�-gen�mer�mer�pa�no�da�du�a�ya�-zı�tı� yer� al�mak�ta�dır.� Ca�mi�nintaç� ka�pı�sı�nın� Zi�le’� de�ki� anıt�-sal� ör�nek�le�rin� en� önem�li�siol�du�ğu�nu�söy�le�ye�bi�li�riz.

25- ZİLE KA LE SİKa�le,� Zi�le� tü�mü�lü�sü�nün� üze�-rin�de� yer� alır.� Zi�le� Ka�le�si’ningi�ri�şin�de�ki�sa�at�ku�le�si,�bir�za�-man�la�rın�mu�ha�fız�ya�da�göz�-cü� ku�le�si�dir.� Da�ha� son�ra�la�rı“Çan� Ku�le�si”� den�miş� ve1875'te�Zi�ya�Pa�şa�bu�ra�yı�Sa�atKu�le�si'ne� çe�vir�miş�tir.� Se�zar’aadan�dı�ğı� sa�nı�lan� kı�sa� sü�tu�-nun�ya�nın�da�ki�ya�zıt�lar,�Ro�maDev�ri�ne� ait� çe�şit�li� ya�pı� veolay�la� il�gi�li�dir.� Ro�ma� İm�pa�ra�-to�ru� Ju�li�us� Se�zar,� Bas�fo�roskra�lı� II.� Phar�ne�ke� ile� Zi�leAltıağaç�mev�ki�in�de� çok� kan�lıbir�sa�vaş�ya�par.�Sa�vaş�ta�her�2ta�raf��da�bü�yük�ka�yıp�lar�ve�rir.

Zile�Ulu�Camii

Page 131: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

132

An�cak�sa�va�şı�Ro�ma�İm�pa�ra�to�-ru�Se�zar�ka�za�nır.�Bu�nun�üze�ri�-ne�dün�ya�ca�ün�lü�sö�zü�“Ve ni-Vi di-Vi ci (Gel dim-Gör düm-Yen dim)” di�ye�rek,� du�ru�muRo�ma’ya�bil�di�rir.�Se�zar,�Zi�le’deka�le�ye� taş�bir� ki�ta�be� yap�tı�ra�-rak,�dün�ya�ca�ün�lü�bu�sö�zü�nüora�ya�da�yaz�dı�rır.

26- EL BA ŞOĞ LU CA MİİEl�ba�şoğ�lu� Ca�mii� Zi�le’nin� do�-ğu� gi�ri�şin�de� Çay�pı�na�rı� De�re�-si’nin�ya�nın�da�dır.�Zi�le�eş�ra�fın�-dan� El�ba�şoğ�lu� Se�yit� Ah�metta�ra�fın�dan� 1801’de� yap�tı�rıl�-

mış�tır.�Kes�me�taş�ve�mo�loz�taşmal�ze�me�li�ya�pı,�ka�re�me�kân�lı,ki�re�mit�ça�tı�lı�dır.�Ta�va�nı�çı�ta�kâ�-ri� süs�le�me�li� olan� ya�pı�nın� ba�-rok�bi�çim�li�mer�mer�taç�ka�pı�sı�-nı�gör�mek� için,� son�ra�dan�ek�-le�nen�be�ton�bö�lü�mü�geç�mekge�re�kir.� Ana� me�kâ�na� ku�zey�-den�yu�var�lak�ke�mer�li�ka�pı�dangi�ri�lir.�Yan�lar�dan�kai�de�ve�baş�-lık�lı� in�ce� bi�rer� sü�tun� ile� des�-tek�le�nen�ka�pı�ke�me�ri,�kır�mı�zı,gri�ve�be�yaz�mer�mer�geç�me�-li�dir.�

27- ZİLE MAŞAT HÖ YÜK Zi�le’nin� Ya�lın�ya�zı� Kö�yü� ya�kı�-nın�da�sap�ta�nan�ve�Hi�tit�çe�adıTa�pig�ga�olan�Ma�şat�Hö�yük�budö�ne�min� kül�tü�rü�nü� yan�sı�tanen� iyi� ko�run�muş� yer�le�şim�ler�-den�bi�ri�dir.�Bu�lun�tu�lar�dan�an�-lı�yo�ruz� ki;� Ta�pig�ga’da,� Baş�-kent� Hat�tu�şa’da�ki� kra�la� bağ�lıbir� yö�ne�ti�ci� bu�lun�mak�tay�dı.Bu�ne�den�le�bü�yük�Hi�tit�İm�pa�-ra�tor�lu�ğu’na� bağ�lı� fe�de�ras�-yon�lar� ara�sın�da� Ta�pig�ga’nınönem�li�bir�mer�kez�ol�du�ğu�nusöy�le�ye�bi�li�riz.� Ma�şat� Hö�-yük’te,�bu�gün�kim�ta�ra�fın�danve� tam� ola�rak� han�gi� amaç�layap�tı�rıl�dı�ğı� sap�ta�na�ma�yan

Elbaşoğlu Camii

Zile�Kalesi

Page 132: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

133

ama�bir� be�ye� ait� ol�du�ğu�dü�-şü�nü�len� sa�ray�da� çi�vi� ya�zı�lıtab�let�ler�ve�bu�sa�ra�yın�çev�re�-sin�de,�Tunç�ve�De�mir�çağ�la�rı�-na� ait� çe�şit�li� se�ra�mik� eş�yalarbu�lun�muş�tur.�

28- TUR HAL KA LE SİTur�hal�Ka�le�si�ve�ka�le�nin�et�ra�fıil�çe�nin� ta�ri�hi� mer�ke�zi�dir.� Ro�-ma� dev�ri�ne� ta�rih�le�nen� ya�pı�-dan� iki� burç� ha�ra�be�si� ve� ka�-pa�tıl�mış�ye�ral�tı�ge�çit�le�ri�dı�şın�-da�ka�le�den�gü�nü�mü�ze�pek�azşey�kal�mış�tır.�Tur�hal’da,�gü�nü�-müz�de�gö�rül�me�ye�de�ğer�mi�-ma�ri�ola�rak�şu�ya�pı�lar�dan�sözede�bi�li�riz:�İl�han�lı�lar�dan�kal�maMeh�med� De�de�Tür�be�si� 1312yı�lın�da� yap�tı�rıl�mış�tır.� Se�mer�cies�na�fı�nın� pi�ri� ola�rak� bi�li�nenAhi�Yu�suf’un�adı�na�yap�tı�rı�lantür�be�ise�1324�yı�lı�na�ta�rih�len�-

mek�te�dir.�İl�çe�ye�7�km�uzak�lık�-ta� bu�lu�nan� Çiv�ril� Kö�yü’nünhe�men� gi�ri�şin�de� bu�lu�nanTek�ke�şin� Ha�ma�mı� adı�nı� he�-men� ya�nın�da�ki�Tek�ke�şin�Tek�-ke�si’nden� alır.� Tek�ke�den� is�-mini� alan� ha�mam� hak�kın�daise� her�han�gi� bir� bil�gi� bu�lun�-ma�mak�ta�dır.�

29- AL MUS BA RAJ GÖ LÜGü�nü�müz�de� bir� ala�ba�lık� ye�-tiş�tir�me� ala�nı� ola�rak� daönem�se�nen�Al�mus�Ba�raj�Gö�-lü,� Ye�şi�lır�mak’ın� ha�fif� bir� dir�-sek� çe�vi�re�rek� Oma�la� Ova�sıbo�ğa�zı�na�gir�di�ği�yer�de�zon�lutop�rak� dol�gu� ti�pin�de� ya�pıl�-mış�tır.� Ba�raj� çev�re�si� or�man�lakap�lı�dır.�Kı�yı�da�çok�sa�yı�da�koybu�lun�mak�ta�dır.�Göl�su�spor�la�-rı�için�de�ide�al�bir�par�kur�dur.�

Turhal�Kalesi

Almus,�Baraj�Gölü

Page 133: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

134

30- ERBAA SİLAH TARÖMER PA ŞA CA MİİEr�ba�a�İl�çe�si�Ak�ça�(Fi�di)�Ka�sa�-ba�sın�da� yer� alan� ca�mi,� 17.yüz�yı�la�ta�rih�len�di�ri�lir.�Ca�mi�de�ki�iki�adet�ba�kır�şam�-da�nın� üze�rin�de,� Ömer� Pa�-şa’nın�şam�dan�la�rı�1688�yı�lın�-da� ca�mi�ye� vak�fet�ti�ği� ya�zı�lı�-dır.� Ana�do�lu’da�öz�gün� ya�pı�-sı�nı� ko�ru�ya�bil�miş� ah�şap� yo�-ğun�luk�lu�bir�ca�mi�ola�rak�de�-ğer� ta�şır.� Bir� sı�ra� kes�me� taşve�üç�sı�ra�tuğ�la�ör�gü�den�ya�-pıl�mış�tır.�Türk� süs�le�me� sa�na�tı�nın� engü�zel�ör�nek�le�ri�nin�bu�lun�du�-ğu�ca�mi�de�ah�şap�ta�van,�ah�-şap� des�tek�ler,� min�ber� vemih�rap� süs�le�me�le�rin�de,hem� Sel�çuk�lu� hem� de� 18.yüz�yıl� Os�man�lı� dö�nem�le�ri�-nin� bi�çem�le�ri�ni� bul�mak� ola�-nak�lı�dır.�

31- NİKSAR LEY LEK LİKÖP RÜ (YI LAN LI KÖP RÜ)Niksar’da�Ça�nak�çı�De�re�si�üze�-rin�de�ki� köp�rü�le�rin� he�menhep�si�Ro�ma��ve�Bi�zans�de�vir�-le�ri�ne�ta�rih�le�nir.��Ley�lek�li�Köp�-rü’nün�de�ki�ta�be�si�ol�ma�mak�labir�lik�te�Ro�ma�dö�ne�min�de�ya�-pıl�dı�ğı,�Türk�dö�ne�min�de�ona�-rıl�dı�ğı� an�la�şıl�mak�ta�dır.� Ya�rımyu�var�lak� ke�mer�li,� tek� göz�lükes�me�taş�tan�ya�pıl�mış�köp�rü�-le�rin� en� bü�yü�ğü� ve� en� ün�lü�-sü�dür.� Ke�mer� kıs�mın�da�ki� taşüze�ri�ne� iş�len�miş,� ağ�zın�da� yı�-lan� tu�tan� ley�lek� fi�gü�rün�denalır� adı�nı.� De�re� üze�rin�de�kiönem�li� di�ğer� iki� köp�rü� Sey�-men�li� ve� Çil�ha�ne� ad�la�rı�nı� ta�-şır.�

32- NİK SAR KA LE SİNik�sar’ın� ta�ri�hi� ge�li�şi�mi� ka�leiçin� de� ge�çer�li�dir.� Ka�le�nin� ilkya�pım�ta�ri�hi�Ro�ma�lı�la�ra�ka�darge�ri�gi�der.�Ya�pıl�dı�ğın�da�ak�ro�-pol� ala�nı�nı� ta�nım�la�yan� surdu�var�la�rı,� ti�pik� Ro�ma� sa�vun�-ma� pla�nı� gi�bi� iç,� dış� ve� or�tasur� du�var�la�rı� ola�rak� üç� ay�rıhat�oluş�tur�muş�tur.�Ka�le�burç�la�rın�dan�en�bi�li�ne�ni

Leylekli�Köprü

Erbaa�Silahtar�Ömer�Paşa�Camii

Page 134: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

135

hal�kın� “Ku�lak�lı”� de�di�ği� burç�-tur.� Bu� bur�cun� önem�li� birözel�li�ği� de� dev�şir�me� ola�rakkul�la�nıl�mış� Bi�zans� dev�ri� la�hitka�pa�ğı�dır.� Ka�le�de� ki�li�se,� sar�-nıç�lar,� de�po�lar� ve� çok� sa�yı�dame�kân�bu�lun�du�ğu�bi�li�ni�yor.Bu�gün�ka�le�de�ki�med�re�se,�ca�-mi� ve� Ya�ğı�ba�san� Tür�be�si,� � içka�le�ye� Ni�za�met�tin�Ya�ğı�ba�santa�ra�fın�dan�Da�niş�mentliler�dö�-ne�min�de�yap�tı�rıl�mış�tır.

33-NİKSAR YA ĞI BA SANMED RE SE SİKa�yıt�la�ra� gö�re� Nik�sar� Ka�le�-si’nde� ca�mi,� ha�mam,� şi�fa�ha�-ne,�med�re�se�ve�tür�be�den�olu�-

şan� bir� kül�li�ye� bu�lun�mak�tay�-dı.� Med�re�se� de� bu� kül�li�ye�yeait� bir� ya�pı�dır.� Ana�do�lu’da�kibi�li�nen� ilk� med�re�se� ya�pı�sıolan�bi�na,�ya�kın�za�man�da�ye�-ni� bir� ona�rım� ge�çir�miş�tir.� 19.yüz�yıl�so�nu�ve�20.�yüz�yıl�baş�-la�rı�na�ka�dar�“He�kim�Mek�te�bi”ola�rak� fa�ali�yet�gös�te�ren�ya�pı,A.� Gab�ri�el� ta�ra�fın�dan1920–1921� yıl�la�rın�da� zi�ya�retedil�miş� ve� şu� not�lar� alın�mış�-tır:� “Gü�ney�de�ki� dar� be�şik� to�-noz�lu� kı�sım,� gi�riş�tir.� Ku�zey�deve� do�ğu�da� av�lu�ya� açı�lan� ikiey�van�bu�lu�nur.�Ku�zey�de�ki�ey�-va�nın� sa�ğın�da�ve� so�lun�da� ikieş� hüc�re� ve� bu� hüc�re�le�rin

Niksar��Yağıbasan�Medresesi

Niksar�Kalesi

Page 135: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

136 yan�la�rın�da�da�sur�burç�la�rı�içi�-ne� yer�leş�ti�ril�di�ğin�den� dı�şadoğ�ru�çık�mış�iki�oda�mev�cut�-tur.”�Med�re�se�de�din,�tıp,�fel�se�-fe,� as�tro�no�mi,� dil,�ma�te�ma�tikbi�lim�le�ri�oku�tul�mak�tay�dı.

34- NİK SAR ULU CA MİİNik�sar� Ka�le�si’nin� gü�ney�do�ğuetek�le�rin�de,� de�re� ke�na�rın�dayer�alan�Nik�sar�Ulu�Ca�mi�i,�Çe�-nep�ni�za�de�Ha�san�Bey�ta�ra�fın�-dan� 1145� yılında� yap�tı�rıl�mış�-tır.� Ana�do�lu� ca�mi�le�ri� için�deta�rih� ba�kı�mın�dan� en� es�ki�le�-rin�den� bi�ri�dir� ve� gü�nü�mü�zesağ�lam�ola�rak�ulaş�mış�tır.�Ev�li�-ya� Çe�le�bi,� ya�pı�yı� Me�lik� Ga�ziCa�mii�adıy�la�anar:�“Beş�al�tı�ba�-

sa�mak� taş� mer�di�ven�le� ini�lir.Uzun�la�ma�sı�na� ya�pıl�mış� es�kibir� ca�mi�dir.� Ka�le�nin� fa�ti�hi�ninadı�nı� ta�şır.”� Mo�loz� taş�la� in�şaedi�len� ca�mi�nin� kö�şe�le�rin�deve� ya�pı�yı� çev�re�le�yen� pa�yan�-da�la�rın� dış� yü�zey�le�rin�de� iriblok�lar� ha�lin�de�ki� dev�şir�metaş�lar� kul�la�nıl�mış�tır.� Pen�ce�re�-ler,� pa�ye�ler� ve� ke�mer�ler� dekes�me� taş�tan� ya�pıl�mış�tır.Anadolu’nun� iyi� durumdaayakta�kalabilen�ilk�camilerin-den�biridir.�Ca�mi,� İl�han�lı�dev�-ri�nin�mer�ke�zi�olan�Er�zin�can’aula�şan� es�ki� yo�lun� baş�lan�gı�-cın�da�yer�al�mak�ta�dır.

35-ÇAMİÇİ YAYLASINik�sar’ın� Ka�ra�de�niz’e� kı�yı�sıolan�dağ�la�rı�üze�rin�de�ki�Ça�mi�-çi� Yay�la�sı’na� mut�la�ka� çık�makge�re�kir.� Çam� or�man�la�rı� ara�-sın�da�ki� bu� yay�la� ko�nak�la�mate�sis�le�riy�le�son�yıl�lar�da�yo�ğunbir�zi�ya�ret�çi�akı�nı�na�uğ�ra�mak�-ta�dır.� Özel�lik�le� Ça�mi�çi� Yay�la

Niksar�Ulu�Camii

Çamiçi�Yaylası

Page 136: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

137

Şen�lik�le�ri� yay�la�ya� olan� il�gi�yiart�tır�mış�tır.� Apart� otel�ler� vedi�ğer�ko�nak�la�ma�te�sis�le�ri�dörtmev�sim�hiz�met�ver�mektedir.

36- ÇÖ RE ĞİBÜ YÜK TEK KE Sİ - KIRK KIZ LARKÜMBETİNiksar’da� bulunan� ve� Çö�re�ğiBü�yük� Ca�mii� ola�rak� da� bi�li�-nen� ya�pı,� 14.� yüz�yıl�da� EbuSa�id�Ba�ha�dır�Han�za�ma�nın�dain�şa�edil�miş�bir� İl�han�lı� ese�ri�-dir.�Ka�re�plan�lı�ca�mi,�ilk�ya�pıl�-dı�ğın�da� tek�ke�ve� za�vi�ye�ola�-rak� plan�lan�mış� an�cak� dep�-rem�ler�le�za�rar�gö�ren�ya�pı�nınsa�de�ce� por�tal� du�va�rı� ayak�takal�mış,� içer�de� bö�lün�müşalan�lar�yı�kıl�mış�tır.�Av�lu�sun�dase�kiz�gen� şa�dır�va�nı� var�dır.Re�vak�lar� kes�me� taş,� di�ğerbö�lüm�ler� mo�loz� taş� kul�la�nı�-

la�rak� ya�pıl�mış�tır.� Taç� ka�pı,geo�met�rik,� bit�ki�sel� mo�tif�lerve�cey�lan�ben�ze�ri�hay�van� fi�-gü�rü�ile�be�ze�li�dir.�Ka�pı�nın�ikiya�nın�da�çö�re�ğe�ben�ze�yen�ikidisk� ne�de�niy�le� bu� adı� al�dı�ğıdü�şü�nül�mek�te�dir.� Kırk� Kız�lar

Çöreği�Büyük�Tekkesi

Kırk�Kızlar�Kümbeti

Page 137: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

138

Ma�hal�le�si’nde�ki� tür�be,� Nik�-sar’da�ki� di�ğer� ya�pı�lar�danfark�lı� ola�rak� tuğ�la� ör�gü�lüanıt�sal� de�ğer�de� bir� ya�pı�dır.Ya�pım�ta�ri�hi,�gü�nü�müz�de�ka�-yıp� olan� ki�ta�be�si�ne� gö�re,1220’dir.�A.�Gab�ri�el,�“bu�tür�be�yi,�Si�vasI.� Key�ka�vus� Da�rüş�şi�fa�sı’nıyap�tı�ran� mi�mar� Ah�met� binEbu�be�kir’in�ese�ri”�ola�rak�kay�-det�miş�tir.�Tür�be�nin� se�kiz�genbi�çim�li�pi�ra�mi�dal�kü�la�hı�yı�kıl�-mış,� ge�ri�ye� sa�çak� çı�kın�tı�la�rıve� tuğ�la� kub�be�si� kal�mış�tır.Ya�pı�nın� ce�na�ze�lik� bö�lü�mükes�me� taş� kap�la�ma�lı�dır.� Ce�-na�ze�lik� bö�lü�mü�nün� ay�rı� ka�-pı�sı� ve� iki� kü�çük�ha�va�lan�dır�-ma�pen�ce�re�si�bu�lu�nur.�Ce�na�-ze�lik�ka�tı�nın�en�bü�yük�özel�li�-ği� alt� ka�tı�nın� or�ta�sın�da� birayak� bu�lun�ma�sı�dır.� Bu� ayakgü�nü�mü�ze�ulaş�ma�mış�tır.��

37-REŞA DİYE KAP LI CA LA RIİl�çe�de� sa�ğal�tım� özel�lik�le�ri� ta�-şı�yan� kay�nak�lar� il�çe� tu�riz�mi�-nin�önem�li�bir�par�ça�sı�dır.�Su�-yu� ha�fif� tuz�lu,� ek�şi,� ko�ku�suzve�renk�siz�olan�Re�şa�di�ye�Çer�-mi�ği� 40� -� 49� °C� sı�cak�lı�ğa� sa�-hip�tir.�Ro�ma�tiz�ma,�çe�şit�li�ağ�rı�-lı� has�ta�lık�lar� ve�de�ri� has�ta�lık�-la�rı�na� iyi� gel�di�ği� be�lir�til�mek�-

te�dir.� Termal� Turizm� Alanı.Reşadiye� Kaplıcası� Tesisleri124�kişi� kapasiteli� toplam�52odalıdır.�Bünyesinde�tüm�teç-hizatı� ile� birlikte� Fizik� Tedavive� Rehabilitasyon� Ünitesimevcuttur.

38- Zİ NAV GÖ LÜZi�nav� Gö�lü,� Re�şa�di�ye� İl�çe�sin�-de,� Yo�lüs�tü� Ka�sa�ba�sı’na� 3km’lik� me�sa�fe�de� bir� tat�lı� sugölü�dür.� Gö�lü� dağ�lar�dan� ge�-len� bir� de�re� bes�le�mek�te�dir.Yak�la�şık� ola�rak,� 1,5� km2’likala�na� sa�hip�tir.� Ortalamaderinlik� 10-15� m� arasındadeğişmektedir.� Man�sap’tanbo�şa�lan� su� Kel�kit� Ir�ma�ğı’naula�şır.� Halk� di�lin�de� Kı�zıl�ka�nat(Ay�na�lı� Sa�zan)� de�ni�len� çoklez�zet�li�ba�lık�la�rı�var�dır.�Or�manBa�kan�lı�ğı’nca� Do�ğal� Ha�ya�tıKo�ru�ma� Sa�ha�sı� ola�rak� ilanedilen�ve�25-30�kg�ağırlığındaaynalı�sazanların�yetiştiği�ko�-ru�ma�al�tı�na�alı�nan�göl,�çok�sa�-yı�da� kuş� tü�rü�nün� ya�şa�ma� vegöç�men� kuş�la�rın� ko�nak�la�maala�nı�dır.� Reşadiye� Kaplıcalarıile�entegre�olarak�değerlendi-rilmiş� ve� ‘’Tokat� ReşadiyeZinav�Termal�Turizm�Merkezi’’olarak�kabul�edilmiştir.�HalenMilli�Parklara�ait�olan�ziyaretçi

Reşadiye��Kaplıcaları

Page 138: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

139

evi�çevresindeki�mesire�alan-larında� günübirlik� gelenlerinihtiyaçları� karşılanabilmekte-dir.

39- YAZ MA CI LIKYaz�ma,�oyul�muş�ah�şap�ka�lıp�-lar� kul�la�na�rak� çe�şit�li� bo�ya�lar�-la,� � pa�muk�lu� ya� da� ipek� ku�-maş�lar�üze�ri�ne�el�le�çi�zi�lip�res�-me�di�le�rek� ve�ya� ba�sı�la�rak� ya�-pı�lan� bir� ku�maş� süs�le�me� sa�-na�tı�dır.�Bu�el�sa�na�tı�nın�ör�nek�-le�ri�ço�ğun�luk�la�ka�dın�la�rın�başbağ�la�ma�da� kul�lan�dık�la�rı� başör�tü�le�rin�de� gö�rü�lür.� Ay�rı�caboh�ça,� sof�ra� ör�tü�sü,� yor�ganyü�zü�ola�rak�da�kul�la�nıl�mak�ta�-dır.�To�kat’ta�her�böl�ge�de�kul�-la�nı�lan,�her�çe�şit�yaz�ma�ba�sıl�-mak�ta�dır.� An�cak� To�kat� yaz�-ma�la�rı�nın� en� önem�li� özel�li�ği

El�van�Bas�kı�olu�şu�dur.�Renk�le�-ri� ve�de�sen�le�ri� eş�siz�gü�zel�lik�-te�dir.�To�kat’a�ait�iki�öz�gün�de�-sen� var�dır.� To�kat� İçi� Do�lu�su,To�kat� El�ma�lı�sı� adıy�la� anı�lançe�şit�li� de�sen�ler� kul�la�nıl�mak�-ta�dır.� To�kat�Yaz�ma�cı�lar� Çar�şı�-sı’nda� bir�bi�rin�den� gü�zel� yaz�-ma�la�rı� bir� ara�da� bu�lup,� sa�tınala�bi�lir�si�niz.�

40- TAT MA DAN DÖN ME YİN Ta�ze�seb�ze�mev�si�min�de�eş�sizlez�zet�li� TO�KAT� KE�BA�BI’nı,� iş�-tah� açı�cı� BAT’ı,� ta�dı�nı� baş�kahiç�bir� şey�de� bu�la�ma�ya�ca�ğı�-nız� NOHUT�MAYALI�TOKATÇÖREĞİ�ve�ye�me�ği�ni�zi�taç�lan�-dı�ra�cak� PEHLİLİ�PİLAVI’nı,ÇÖKELİKLİ’sini� ve� YAPRAKDOLMASI’nı� tat�ma�dan� kent�-ten�ay�rıl�ma�yın.

Tokat�Yazması

Zinav�Gölü

Page 139: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a

Erbaa�Kaleboğazı�KöprüsüKelkit�ve�Yeşilırmak’ın�birleştiği�nokta

Page 140: UYGARLIKLARI YEŞİLIRMAK’TA KEŞFEDİNyesilirmak.org.tr/documents/havza rehberi.pdf15 lu d ur. Neh rin kol la rı ile be ra -ber ta şı d ı ğ ı alüv yon lar Çar -şam b a