vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit

8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit

http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 1/34

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

EDEBİYAT FAKÜLTESİ YAYINLARI No. 1143

V E R G İ L İ U S

A E N E A S

ı

Lâtince aslından çeviren

Dr. OKTAY AKŞİT

İ S T A N B U L

Edebiyat Fakültesi Basımevi

1 9 6 5



5 2 9 9 - 8 . T Ef t . 9 6 6

K A Y N A K L A R

Bu eserin Lâtince aslından çevirisinde text olarak J. W.

Mackail'in 1930 yılında neşrettiği The Aeneid adlı kitabı esas

alınmış, ayrıca şu eserlerden faydanılmıştır :

A. Sidgmick, P. Vergili Maronis Aeneidos, Liber I, Cam-

bridge, 1940.

C. E. Bennett, Virgil 's Aeneid, Boston-Chicago, 1904.

F. Plessıs ve P. Lejay, Oeuvres de Virgile, Paris, 1913.

J. B. Lechatellier, Virgi le , Paris, 1919.

T. E. Page, P. Virgili Maronis Aeneidos, Libsr /, Lan-

don, 1930.

E. Fairfox-Taylor, The Aenei d of Virg il, London, 1940.

B. Tilly, Vergil 's Latium, Oxford, 1947.

T. J. Haarhoff, Vergil the Üniversel, Oxford, 1949.

J. Götte, Vergi l -Aeneis, Bamberg, 1958.



I

Önsöz

Nihil in studiis parvum est.

Quin.tilian.us

Publius Verg iliu s Maro, Gallia Cisalpina'da,Mantua yakı nınd aki Ande s kasab asınd a, M. O.70 yılının 15 Ekiminde doğmuştur. Babası, topraksahibi bir çiftçi idi ve oğlunu en iyi şekild eokutabile cek durumd aydı. Vergil ius, ilk önceCremona ve Mediolanum'a ^Milano) okula gönderil-di, sonra Neapolis'te (Napoli) Bithynia' lı Par-thenius'dan Grekçe öğrendi, bundan sonra Roma'-da bir Epikiirist filozof olan Slron'd an ve rhe to-rik Epidius'tan ders aldı.

Tahsilini tamaml adıkt an sonra, eve dönmüşolduğu anlaşılan Vergilius'un M. Ö. 42'ye kadarki

gençlik devresi hakkında pek az bilgimiz bulun-maktadır . Kesin olarak, bu tariht en sonra şiiralanında görüldüğünü biliyoru z. Brutus ve Cas-sius, Philippi'de mağlup edildik ten sonra, Romadünyası Octavianus ve Antonius ile Lep idus'uueller ine geçmişti . Bunlar eski askerlere, ara-larında Cremona da1 bulunan onsekiz şehri n ara-

1 Verg-İIius., Ecl. 9, 28 : Mantua vae miserae n imium

vicina Cremonae.



II

/ il er i n i da ğı tm ağ a söz v erm iş le rd i ki , Ma ntuabölgesinin de komşuluğu itibariyle, bunlara da-hil olması gere kiyo rdu . Ver giliu s 'un babasıçiftliğini kaybetmekten çok fazla korkmaktaydı;faka t genç şair, Gallia Cisalpina valisi bulunan

G. Asinius Pollio ile halef i L. Alfenus Varus' unlûtfu ile kendil erini emni yet altına aldı (M. Ö.41). Bunların yardımına şükranlarını altıncı Eıslo-ga'da zikr etme kte dir. Asinius Pollio, edebiy atçevre leri nin çok iyi tanıdığı bir şahs iyet ti ı kibîr Esloga il e tan ışma lar ını buna ithaf etmi ştir 2.Bunun vasıtasiyle Roma'da Octavianus ile tanışı-yor 3 ve bu sure tle çiftli kleri ni rest ore etm ekimkânını buluyor. Vergilius bu genç triumvlr'eson derece bağlanmış ve bunu bir çok kere ifadeetmiştir .

Bundan sonra, Vergil ius Roma ve ya Napoli '-de yaşamı ş ve impar atorun dostluğunu ka zan-mış ve Maecenas gibi seçkin kişilerin çevresindebulunmuştur. Bu sırada Georgica'nıu dört kita-bını, M. O. 37 ile 30 yıll arı arasınd a yaz ıyo r vebuuu Maecenas'a ithaf ediyor 4. Georgica'n ın 3.kitabı prologunda ise, Augustus 'un has kişi ola-cağı, millî bir destan yazacağım haber veriyor-du. İşte bahsettilTl_bu_esBr Aeneas'tır. Fakat, Ae-ııeas'ta, bizzat Augustus değil de, Aeneas bulu-nuyor. Zira, destan nev'in de daima olağanüs tüolaylar olur. Kahra manl ar, insan üstü ku vve t-

1 Bak. Horatius ., Od. 2, 1.5 Vergilius -, Ecl. 8, 11 : a te principium.

:l Ecl. «), 10'a Schol. Don. : camiine guibus sibi Polli-

nnem irıtercessorem apud Augustum conciliaverat.

4 Verjrilius., Georg-, 1, 2.

Cedite Romanı scriptores cedite Grai

Nescio quid mnius nascitur Iliade.

"Romalı yazarlar, Yunanlı yazarlar geriçekiliniz,

Ne olacağını pek bilmemekle beraber, Ilias'tan

daha büyük bir şey doğacaktır".

Propertius bunu, eserin yazılmasına başlan-masından üç yıl sonra, M. Ö. 26 da söyl üyor du.Octavianus da ayni şekild e ese rle ilg ile nme k-teydi. Bir gün üç kitabın bittiğini öğrenince (bukitapların II, IV ve VI. kitaplar olması mümkün-dür) Verg ilius 'u çağırtıyor ve kızkardeşi Octa-

via'nın yanında okutu yor. Bu okuma sırasındaOctavia'nın Marcellus adındaki çocuğu ölüyor, kibu çocuktan çok şeyl er bek lem ekt edi rle r, iştebu çocuk hakkında VI. kitapta Vergilius bir övğüyazmıştır; bunu işitince Octavia, Verg iliu s'unayaklar ına kapanıyor 2.

Ve rgi l iu s , ya za rk en bü tü n m a lz e me y i to pl a-

1 Propertius., III, 26, 65.

2 Dona tus ., §. 47.



IV

yıp nesi r halin de bir tasl ak hazır lamış ve şiirşekl ine koyark en de bir su a taklb etmemi ştirve ilhama göre, IV. veya 1. kitabı ele almıştır.

Ver g il lu s, M. Ö. 19 yı lı nd a, yâ ni ese ; i ya z ma ya

başlamasından on yıl sonra, aşağı- yukarı eseritamamlamış bulunuyordu. Yalnız son şeklini al-mamış mısralar vardı. Bunları tamamlayacaktı,fak at eser bütün olarak bitmişti. Bununla bera -ber, bazı mısrala r üzerinde çalışmadan eserinba sılmasını istemiyordu*

M. Ö. 19 da Vergillus , hikây esini yazdığı yer-leri görme k ve dinlenmek üzere, Doğ u'ya, Ana-dolu'ya gitmek istiyor. Fakat, Atina'da Augustusile karşıla şıyor ve onun ısrarı üzerin e Anado-lu'ya geçme yip birl ikte geri dönerlerke n yoldahastalanıyor ve Brundislum'da (Brindlzl), 21. IX.19 da ölüyor.

Ver gi l lu s, es er in i ta ma ml a ma da n öl ec eğ in ihissedince, v asiy etin de bunun yakılması nı iste-mişti r. Fakat impar ator bunu önlüyor ve basıl-masını emre diy or. Eser in basılması işi Lucius Va-rlus'a veriliyor, o da aynen yayınlıyor.

Verg il i us , Ae ne as 'ı bütün bü tü ne kenriia l j a .r a t EtUI U5t i | v B | | m ı ^ »k ve l .âtln kaynaklarındanfaydalanmak suretiyle yapmıştır . Bujjt .aae, Ver-gi l iusja_£elince£e kadar^egitl i değişmeler gecir-mJitU"- tik izlere Homeros'd a rastlamakt ayız.Trola savaşlarında, Troia'yı koruyanlardan biride Aen eas idi. Fakat Aen eas , Ilias 'ta ön plândadeğildir. Bir çok kahramanların ölmesine karşı-lık, Aeneas bir kehânet yüzünden bayatta kalı-yor. O yaşiyacak ve bir devlet kuracaktır. Fakatlllan'ta Aeneas'ın Troia'yı terk ettiğine dair bir

V

işaret yoktur. İkinci olarak, M. Ö. VI. yüzyıldayaşamış Sicilyalı Stesich oros'ta , Aene as'ı n Har-taca ve italy a'ya geçtiği anlatılıyor . Daha son-ra Ennius'un Annal 'ler lnde ve Naevl us'un Bel-lum Punlcum'uıı da, bu tarih çiler t arafından, Ae ne as 'ı n bi r kı zı ol du ğu , ve bu ndan da Ro mu -lus'un doğduğu anlatılıyor. Ayrıca Cato'nun Ori-glnes'inde Aeneas geçiyor. Vergillus, kendin-den önceki, Apollonius Rhodios'un Argona utikaefsanesini de göz önünde tutuyordu. Fakat, Bun-lardan bir şeyler almakla beraber kendisinden deçok şeyler katıyordu. Böylece yaratılan Aeneas.gene l yap ısı yönün den. Hom eros'un Ilias veödys sei a' sına çı k fazla ben^er-llk gösteriyordu.Şöyle ki, Aeneas'ın I-VI. kitapları Odysse ia'yı; VI I- XI I. ki ta pl ar ise, Il ia s' ı ör ne k tu tm uş ol uy or -du. Böylece ilk altı kitapta Aeneas'ın dolaşmala-rı ve Dido'nun sarayına varışını görüyoruz, tıpkıOdysseia 'da Ulysses'in Alcinous'un sara yma vePhaia k'lar a gelişi gibi. Aenea s da UIysse s gibiaşağı dünyaya iniyor; aynen Homeros'un Odyssei-a'sı ndak i gibi kısa da olsa Cyciops Polyp hemus 'lamaceras ı anlat ılıyo r. İkinci altı kita pta ise, Achil-

les'in kalkanının Ilias'ta yapılması gibi, Aeneas-'ın kalkanı yapılıyor. Ilias'ta ki savaşlar, Lavini-um'da Tnrnus ile A eneas ara sında geçiyo r. Bu-rada Heiena yerine Lavinia bulunuyor. Bu şekil-de, bütün kitapla rda, Homeros ile çak yakın birilgi göze çarpıyor.

Fakat, Vergillus Homeros'un bir taklitçisiolmakla mı kalmıştır? Sadece olayların biri birinebenze mesi, her iki eser i, müşter ek bir eser ma-hiyetinde mi bırakmışt ır? Vergillus acaba yeniyaratıcı unsurlar katmış mıdır?



VI

Homeros, bize sadece geçmişin canlı tablola-rını vermiştir. Oj da, kişisel ka hramanlıkl ar önplândadır. Oysa, Aeneas 'ta başl angıçtan itibarenRoma'nın, Roma'lı milletinin kuruluşu fikri baş-

lıca rolü oynamaktadır. Aeneas'ın dolaşmaları,savşaları yüksek bir amaç gütmek tedir. Onun çar-pışmaları vatan- severcedir. Her şey, Roma mille-tinin yükselmesi için olmaktadı r. Hatta, Aeneas ,şahsın da Roma milletini_if«rf*» "E mekt edir . Eseryazıldığında^, Roma çoktan kurulmuş olmasınarağme n, Aene as bütün eser bo yunca bu amacıizlemektedir. Bu sebeple Vergilius bir taklit esermeydana getirm iş olmayıp, canlı ve ruhumuzahitab eden duygul u bir eser yara tmış tır. SadeceHomeros'un tablolarını aksettirmiş değil, bunlarak e n d i ş a i r k u d r f i i İ y İ R - b İ a u m U l t a x a n r t i y . n i . a t . . - -

Ve rg il iu s ke nd i ça ğı nd a da pe k ge ni ş etk i-de bulunmuş bir şairdir. Eserleri, Horat ius gibi,okullarda standard bir text- kitab ı haline gel-mişti 1. Bir çok gramer ciler ve kriti kler, ondanfaydala nmışlar dır, ki bunlar arasında 2. asır-da Aulu s Gellius ve 4. ası rdı Macrobius ve Ser-vius başta gelm ekted ir. Orta çağda etkisi sonderece önemli olmuştur. Daate, inferno'da kendi-sine Vergilius'u örnek se çmştir. Uzun zaman, birsihirbaz gibi kabul edilm'ştir. İmparator Alexan-der Severus, Sortes Vergiliauae adı altında Vergi-lius'un mısralarından fala b akmayı koymuş tu.

Daha sonra, Petr arca, Ronsard . Monta igne ,Boileau, Racine, Fenelon, Voltaire, Chateaubriand,Hugo, Baude laire, Ana tol e France ve daha sayıs ızbir çokları Vergilius' un Aeneas'ının etk isindekalarak eserler vermişlerdir.

1 Juvenalis., Sat 7, 226.

AE NEAS

Bir zamanlar, narin buğday sapını ve or-

manlardan dışarı çıkarak, komşu tarlaların

haris çiftçiye boyun eğişini, çifçinin o tatlı meş-

galesini toplayıp terennüm etmiş olan, ben,

şimdi de Mars'ın korkunç işlerini terennüm

ediyorum

1 Lâtince aslında dört mısradan meydana g-elmiş

olan bu kısım, Aeneas'ın yetkili baskısında bulunmamak-

tadır. B mısraların, metne ilâve edi lip edilmemesi hu-

susunda başlıca şu fik irler ileri sürülmüştür :

a ) Bu mısralar hiç bir M. S. S. baskısında y oktur .

Fakat, ilk defa, Suetonius tarafından zikredilmiştir.

b ) Metnin esas başlangıç kelimeleri olarak kabul

edilen '' Arma virumque " kelimeleri ise, Aeneas'ın ilk

kelimeleri olarak Ovidius ( Tr. 2, 53 3) , Martialis (8 ,

56, 19) ve Persius ( I, 96 ) tarafından iktibas edilmiştir.

c ) " Arma " başl angıcı, Ilias'ın (iîivtv 'atıSt, 6£a, ...

ve Ody sse ia'n ın <2v6pa jıoı, E V V E TTE , Moûaa... şeklindeki

ilk kelimelerini tekrar etmiş olmakla, bir benzerlik gös-

termektedir.

Bu itirazlara rağmen, eğer bu mısralar Verg ilius

tarafından yazılmış iseler, bunlar şiirin esasına ait



2 AE NE A S

Savaşl arı ve ilk def a, k aderin itişiyle bir

sürgün gibi Troia topraklarından Lavinia 2

sahillerine ge len, o ünlü kahramanı® teren-

nüm ediy orum . O, tanrıların buy ruğu , zalimIuno'nun 4 unutma-bilmez öfkesi yüzünden hem

kara da, hem denizin di pleri nde bir taraftan,

öbür tarafa sürüklendi. Şehri kurup, koruyu-

cu tanrıları5 Latium'a getirinceye kadar, sa-

vaşlarla bitkin düşüp çeşitli ızdırablara kat-

olmayıp, arkadaşlarına gönd erdi ği kopyalarda bulunmuş

olabilirler. Bu sebeple, biz, bu meraları da çeviriye koy-

makta fayda gördük . Zira , anlamca d a Vergilius 'un yap-

tığı işleri açıklamaktadır.

Bu mısralardaki, " narin buğday sapı " Ver giliu s-'

un neşredilmiş ilk pastoral eseri Eclo ges' i, ç ift liğe

ait sözleri ise, Georgica'y. ! "Mars'ın (savaş tanrısı) iş-

leri ' ise Aeneas'ı işaret etmekt edir.

2 Lavinia, Aenaas'ın karısının ismine izafetenitalya'nın Latium bölgesin de, ilk olarak kurduğu La-vınium şehrini ifade etmektedir. Burada şair, bütün La-

tium yerine, onun içinde bulunan Lavinium şehrini kul-lanmaktadır,

3 Yâni, Aeneas'ı, ki esere konu olmaktadır.4 Iuno, tanrıların babası Juppiter'in kızkardeşi ve

karışıdır. Iuno'nun öfkesi, Troialı Paris'in, Iuno, Minerva

ve Venüs arasındaki güzellik yarışmasında, altın-elma'yı

güzelliğinin armağanı olarak Venus'a vermiş olmasından

gelmektedir. Bak. aşağıda not. 15.

5 Troia'nın yıkılışından sonra, Aeneas, koruyue u-taıırıların tasvirlerini de Latium'a getirmişti.

P. VERGİLİUS MARO 3

landı. Lâtin ırkı, Alba ataları ve mağrur Roma

surları bu şekilde doğmuş oldu 8 .

Ey Musa7 , sebeblerini anlat bana, tanrı-

ların kraliçesini hangi affolunmaz cürüm bukad ar gaz ab a getirere k, iyilikle dol u Hu ünlü

kahramanı bu kad ar zorlu -ızdır abla ra süruk- 10

lemeye yöneltti. Böylesine öfke tanrısal ruh-

larda nasıl bulunur?

Kar th ag o 8 adında, Tyrus 9 kavminin yer-

leşmiş olduğu, Tiber'in ağzına ve italya sahil-

lerine baka n, uzaklar da, servetleri bol , savaş

san'atının haşin işleriyle tecrübeli, eski bir şe-

hir vard ı; Iuno'nun bütün ülkelerden, hatta Sa- 15

mos' tan 10 f a z l a , yalnız bu şehri se vdiği söy le-

nir; Iuno'nun silâhları buradadır, savaş-araba-

sı da burada bulunmaktadır; tanrıça bu şehrin,

muka dder at nasıl müsa ade ederse, milletlere

hükmetmesini niyet ve ümid etmektedir.

6 Buradaki üç ifade, üç ayrı durumu belirtme kte-

dir : Aeneas, Lavinium'u kurmuştur; Alba, oğlu Ascanius

tarafından ; Roma ise, onun ahfadı Romulus ve Remus

t ar af ın da n k ur ul mu şt ur . • , . , . • •7 Musa, adedi dokuz olan ilham perilerinden bırı.

Modern dillerdeki Müze kelimesi buradan gelmektedir.

8 Kartha go, yâni Kar taca, M. O- 9. yüzyılda

Tyru s'lu Fenikeliler tarafından kuzey Afr ika' da, İtal-

ya'nın karşısında kurulmuştur.9 Tyrus, eski bir Fenike şehridir.

10 Samos, bugünkü Sisam adaşıdır. Mit oloji 'ye gore,

Iuno, Samos'ta büyümüştür ve en büyük mabetle rinden

birisi orada bulunuyordu.



4 AE NE AS

Bununla beraber, bir gün, Troia kanından20 savaşçıların Tyrus 11 kalelerini yerle bir ede-

ceklerini, yine bu kandan, geniş bir ülkede

hüküm süren savaşçılıklarıyla mağrur bir kav-

min Libya 'yı tahribe gele ceğin i işitmişti :Parca ' lar12 böyl e irade ediyorlardı. Satur-

nia 13 bundan korkarak ve evvelce Troia'nın

25 etrafında sevgili Argos'luları nın 14 başında bu-

lunduğu savaşı n hatırası, henüz acı ve hırçın

öfkesinin sebepleri aklından çıkmamıştı; Pa-

ris'in güzelliğini küçüm seyen hükmü 15 , nefre-

11 " Tyrus kaleleri " diyor, zira Kartaca, bir Tyruskolonisi idi.

12 Parca'lar ; Kader tanrıları. Bunlar, Clotho , Lac-hesis ve Atropos idiler.

13 Saturnia, yâni Iuno ; Iuno, Saturnus'u n kız» idi.

Saturnus, Greklerdeki Kronos ile identifye edilmektedir.14 "se vgi li Argos'luları " demekle Vergilius, Grek

kavimlerini kastetmektedir. Iuno, Arg os't a pek revaçta

olan bir tanrıça idi.

«"Paris ' in hükmü": Bir vakit ler , Achil les ' in

anası ve babası olan Thetis ve Peleus, izdivaçlarını kut-

ladık ların da, Eris veya Stri fe müstesna, bütün t anrılardavet edilmişlerdi. Tanrıça bu istisnaya alınarak, konuk-

ların ortasına " en güze le " diye rek altın bir elma at-

mıştı. Bunun üzerin e, Iuno , Venü s ve Minerv a elmayı

kendilerine mal etmek istediler . Juppiter, anlaşmazlığı

ortadan kaldırmak üzere, Mercurius'a, tanrıçaları, İda

dağı (bugünkü Kaz dağı) nın bir parçası olar. Garg aru s

dağına götürmesini emretti. Orada sürülerini otlatan ya-

kışıklı çoban Paris bu konuda hüküm verecekti. Tanrıça.

P. VERGILIUS MAR O 5

tini uyandıran soy 1 6 , ve kaçırılan Ganym e-

des'in 17 şan ve şerefi kalbinin derinliklerinde

toplanmıştı. Iuno bunlarla yanıp-tutuşarak, 30

Danaos'ların 18 ve vahşi Achilles'in 19 hidde-

tinden geri ye kalan Troia'lı ları uçsuz buc ak-sız denizlerde, oradan oraya atıyor, Latium'-

dan pek uzaklarda tutuyo r, uzun yıllar ka-

derin darbesini y iyen b u zavallılar denizler de

dolaşıp duruyorlardı. Rom a soyunu kurmak

bu kadar güç olmuştu,

Troia'lılar Sicilya topraklarını görme z

olup, neş'e içinde engine yelken açtıkları ve 35

denizi bakır -omu rga ile yarma ya başlad ık-

ları zaman, Iuno, kalbinin derinliklerindeki öl-

mez yarasını deşe rek, kendi kendine ş öyl e

konu şuyor du : " Ne, yenilerek amacımdan vaz-

lar, oraya giderek ansızın Paris'in önünde belirirle r.

Iuno. Asya'nı n hakimiyetini ve büyük zenginlikler ; Mi-

nerva , savaşta şan ve şeref ; Venüs ise karısı olmay ı

vadederler. Paris, Venüs'ün teklifini kabul eder ve altın-

elmayı ona verir. Bu hüküm, Iuno ve Minerva'ın Troia'ya

karşı nefret beslemelerine sebeb olmuştur.

16 " nefret uyandıran soy ", yâni Troia' lılar.

Ganymedes, Troia'lı bir prens idi. Juppiter onu,

kartal şekline girerek Olympus'a kaçırmış ve Iuno'nun

kızı Hebe'nin yerine, orada şakilik yaptırmıştı.

18 Danaos, Arg os't a yerleşmiş eski bir Grek kralı

idi. Bu isme izafeten, bütün Grekler kastedilmektedir.

19 Achill es, Troia savaşlarının en ünlü Grek kahra-

manıdır.



6 AE N EA S

geçmek mi; Teucer ' ler in20 kralını italya'dan

uzak tutamaz mıyım ? Gerçe kten kader tara-

fından men ediliyorum demek. Bir tek, Oileus'-

40 un oğ lu s l Aja x'ı n çılgınlı ğı ve hatası yüzün-den, Pallas 22 , Argos ' luların 23 gemilerini ya-

karak tayfalarını denize gömmemiş miydi?

Bizzat Pallas, Juppiter'in yıldırımını bulutlar-

dan fırlatarak gemilerini darma dağın etme-

miş miydi; denizi alt üst ederek, yarık göğ-

sünden alevler soluyan Ajax'ı bir kasırgayla

savurara k, keskin kayalığı n yüzüne ç akmam ış

45 mı yd ı? Fakat, ben, tanrıların kraliçesi ola -

rak ön de gid eyi m, Juppiter'i n hem kızkardeş i,

hem de karısı olayım da, bunca yıldır bir tek

ırk ile sava şayım . Bundan sonra kim luno'nun

20 Teucer, ilk Troia krallarındandır. Teucer 'lerise, Vergilius tarafından, Troia'lılar anlamında kullanılı-yor.

21 Oileus, Lokris'li kumandan. Ajax, Korinth civa-

rında yerleşmiş Greklerden Oileus'un oğludur. Troia'nın

yağması esnasında, Troia kralı Priamos'un kızı Cassan-

dra sığınmak üzere Pallas mabedine kaçmıştı. Ajax, Cas-

sandra'ya bu tanrıçaya ait mabette saldırırken Pallas'ın

heykelini düşürmüştü. Söz konusu olan çılğınlık ve guç

budur. Pallas, bu suça karşılık, Ajax'ın donanmas.nı

Troia dönüşünde, ceza olarak, batırmıştı. Bu Aja x, Tele-

mon'un ünlü oğlu Ajax ile karıştırılmamalıdır.22 Pallas, San'at tanrıçası Minerva'nın diğer bir adıdır.23 "A rg os 'lu la r" , bütün Grekler yerine kullanı-

lıyor.

P. VERGİLİ US MAR O 7

tanrısal kudretine ibadet eder, sunaklarına

yalvarak armağan takdim ed er ?

Tutuşan kalbi nde bu çeşit düşünceler ku- 50ran tanrıça, Auster' 2 4 in boral ariyle do lu

ülkelerine, Ap.olia'ya İB varır. Burada, gen iş

mağarada, kral Aeo lus 2 8 , boğuşan rüzğârla-

rı, kükreyen fırtınaları idaresine almakta, zin-

cirlerle ve hapsederek gem vurmaktadır. Fır-

tınalar, dağın korku nç uğultusuyla büyü yere k, 55

engellerinin etrafında gürlemektedirler; tepe-

de, Ae olu s, e linde asasını tuttuğu halde, tah-

tında oturmakta ve onların ruhlarını yumuş at-

makta, öfkele rini yatıştırmaktad ır, zira, öyl e

yapm amış olsa, denizleri ve karaları, yük -

sek gökyüzünü kendileriyle beraber hızla feza-

nın içerilerine süpüre cekle rdi. Fakat, güc ü-s on- 60

suz baba bundan korka rak, onları koy u-k a-

ranlık mağaralarda kapatmış ve üzerlerine ulu

dağ kütlelerini yığm ış v e kesin bir anlaşma

gereğince, emredilince dizginlerini germesinive gevşetmesini bilecek bir kral vermişti. O

24 Auster, güney rüzğârıdır.25 Aeolia, Sicilya adasının kuzeydoğusundaki Lipa-

ri adalarından birisidir. Bu ada grupu volkanik orijinli

olduğu için, antik devirde rüzgârların ve fırtına kralının

ülkesi olarak düşünülmüştür.20 Aeolus, Fırtınalar tanrısıdır.27 Juppiter.



8 AE N EA S

65 vakit, Iuno yalvar arak şu sözlerle o na 28 lıitab

etti : " Ev Aeo lus , tanrıların babası ve insan-

ların kralı sana dalgaları hem yatıştırmak, hem

de fırtınalarla onları çoş turm ak gücünü ver-

diği için sana baş vuruyorum; benim düşma-nım olan bir ırk, Uium'u 29 ve yeniliğiye uğra-

mış ev-tanrılarını İtalya'y a taşıyarak Ty rr-

henum 30 denizinde seyret mekted irler. Fırtına-

larının içine gaz ap sal, gemilerini batırarak

70 param parça et, yahutta biribirlerinden ayıra-

rak savur, cesetlerini denizin üstlerine fırlat.

Benim güzellikte eşsiz ondört 31 Nymph'lerim 3 2

var, bunların en güzel- görün üşlüsü D eio pea 'yı

bu işlerine karşılı k s onsuz bir evl ilikle ve

tamamen sana ait olmak üzere33 , bütün yılları-

nı seninle birlikte tamamlamas ı ve seni g üzel

bir soyun babas ı yapm ası için, seninle bir-

75 leştireceğim".

"ona", yâni Aeolus'a.

Ilium'u, yâni Troia'dan arta-kalan şeyleri ve bu

arada ev-tanrıları olan "penat" ları taşıyor.30 Tyrrhenum denizi, Akdenızde Sicilya'nın kuzeyi

ve Korsika ile Sardunya adalarının doğusundaki denize

verilen isim.31 Vergilius, Lâtince text't e, şairce bir kullanışla,

ondört yerine "iki kere yedi" demektedir.32 Denizlerde, ırmaklarda veya ormanlarda yaşıyan

yarı-tanr ılığa sahip periler.33 Evlilik üç şekilde olabilirdi : 1) Daimî, 2) Geçici,


Ae o lu s, bu sö zl er e ka rş ı , : " E y kr al iç e,

isteklerini açığa vurmak sana düşer, buyrul-

tularını yerine getir mek benim için tanrısal

bir yasadır . Bu hükümdarl ıkta neye sah ibsem

bana sen temin e ttin, Juppiter'in lûtfunu veasa'yı sen kazandırdın, tanrılar sofrasına ka-

tılma onurunu sen verdin, bulutların ve fırtı-

naların üzerinde güçlü kıldın". 80

Bunları söyle dikte n sonra, mızrağını çe-

virerek oyu k dağı n yanına vuru r: fırtınalar

sanki bir savaş sırası yapılmı ş gibi, nerede

bir açık veril diyse, hızla fırlarlar ve yeryü zü-

nü kasırgayla uçururlar, Eurus35 , Notus 36 ve

boralarla dolu Africus 37 denizin üstüne çö - 85

kerler, bütününü en diplerinde n, bir a rada,

yukarılara savururlar, korkunç dalgaları sahil-

lere doğru yuvarlarlar.

Bunu tayfaların haykırışları, halatların

gıcırtısı izler. Bir anda bulutlar göky üzün ü

ve gü.ı-ışığını T eucer 'lerin gözlerinde n çek ip

alır, koyu karanlık bir ge ce denizin üstünü

3) Resmen akdedilmiş. Iuno, burada her şekilde sağlam

bir evlilik vaad ediyor- Esasen, Iuno, Iuno Pronuba adı

altında evlenmelere başkanlık ederdi.34 Aeolus da bir tanrı idi, fakat alt tabakadan idi.35 Doğu rüzgârı.36 Güney rüzgârı.

Güney-batı rüzgârı.



10 AE NE AS

90 örter. Gök yüz ü gürle meyl e inler, bütün -boşlu k

sayısız şimş eklerle tutuşur, herşey insanları

anî bir ölümle tehdit eder.

Ae ne as 'ı n uzu vla rı ans ızı n so ğu k ko rk uy -

la çözü lür ; feryat eder ve her iki avuçlarınıyıldızlara doğru uzatarak şöyle konuşur: " Ey,

95 ana-babaların ın gözle ri önünde, Troia'n ın yük-

sek surları altında ölümü tadanlar, üç kere,

dört kere mutlu olan lar ! Ey, Danaos' ların en

yüreklisi Tydides'in oğlu 3 8 ! Acacides ' in 3 9

mızrağiyle müthiş Hector'un40 yere serildiği,

ulu Sarpedon'un41 vurulduğu, Simois 42 ırma-

100 ğının dalga cıkla rı altında sayısız başlıklarını

ve kalkanlarını sürükley ip yuvarl adığı o top-

raklarda, Ilium ovala rında senin sağ elinle

ölem edim ve şu ruhumu dışarı dök eme dim ! "

Tydides'in oğlu, Diomedes'tir. Troia kuşatmasın-

da Greklerin en ünlü kahramanlarından biri olarak gö -

rülmektedir. Aeneas, Diomedes'e karşı teke- tek döğoş-

lerinde, ancak annesi Venüs'ün yardımı ile ölümden kur-

tulabilmiştir.

" Acacides, ünlü Achilles'in bir ünvanıdır. Achilles,

Peleus ve Thetis'in oğlu, Acacus'un torunudur.40 Hect or, Troia kralı Priamos'u n büyük oğlud ur.

Troia savaşlarının bu ünlü kahramanı, Achilles tara fın-

dan öldürülmüştür.4* Sarpedon, Juppiter'in oğlu idi. Likya'lıların kralı

olarak Greklere karşı, Troia'lıl ara yardım etmiş ti. Fa-

kat Patroclus tarafından öldürülmüştür.42 Simois, Troia yakınında bir ırmaktır.


Bu şekild e yakını rken, k uzey den uluyan

bir fırtına şişkin-y elkene karşıdan çarpa r ve

dalgala n yıldızlara d oğru yükseltir. Kürekler

parçalanır, sonra pruva sapar, dalgalara açıkverir, yı ğm hal inde di k bir su dağ ı bunu 105

takib eder.

Tayfaların bazıları dalganın tepesinde

asılı kalır, bazılarına deniz esneyerek dalga-

lar arasında dibi gös terir , kaynaş an sular

kumlarla alt üst olur.

Notus 43 üç gemi yi kaptığı g ibi Gizli ka-

yalıklar a savurur- İtalyanlar denizin ortasın- 110

daki bu kayalıklara Sunaklar adını verirler

ki denizin yüzünde geniş bir sırt şek linde

uzanırl ar-; üç gemi yi de Eurus44 dipten kum-

sala ve sığlığa sürükler, acı-veren bir görü-

nüm meyda na ge lir, onları sığlığın üzerinde

parçalar, bir kum kümesini de üzerlerine yığar.

Lycia'lıları 45 ve sadık Oront es'i 48 taşımakta

olan bir gemi ye, kendisinin gözle ri önün detepeden gelen iri bir dalg a yükl enir : kaptan us

sarsılır, başı aşağıya düş er ; gemiy i dalga lar

üç defa ayni yer etrafında döndürerek çevi-

ri Bak. Not. 38.44 Bak. Not. 3o.46 Anadolu'nu n güney batısında yerleşmiş, Troia

savaşlarında, Troia'lılara yardım etmiş bir kavim.46 Likya'lı bir kumandan.



12 A EN EA S

rir ve müthiş bir g ird ap onu yutup gider.

Şurada burada derin suların içerisinde yüzen-

ler, askerlerin silahları, kalaslar, Troia'ya

ait servet dalgalar arasında görülür.

120 Artık llion'un güçl ü gemisini, artık yüre k-

li Achates' i ve Aba s'ı, yaşlı Alete s'i 47 taşı-

yan gemileri fırtına yen mişti r; gemilerin hep-

sinin çatlak kabur gaları arasından düşman

sular dolar, yarıklar esnemeye başlar.

Bu esnada, Neptunus 48 , denizin büyük

bir kükremeyle uğuldadığını ve fırtınaların

dolaştı ğını, suların en diplerinde n karıştığını12 5 fark eder, pek fazla üzüntü duyara k, sakin

başını denizin dibinden dalgaların yüzüne çı-

karır ve etrafına bakınır. Bütün denizde dağıl-

mış olan Aeneas'ın gemilerini, çökmüş sema-

nın altında, dalgalar arasında basınca uğramış

Troia'lılar ı görü r, luno'nun oyu nu ve öfke si13 0 ağabey i4 9 için gizli kalmaz. Eurus'u ve Ze p-

hyrus'u 50 huzuruna çağırır ve sonra şöy le ko-

nuşur: "B u kadar büyük gururu siz soyunuz-da n h 'mı elde ettiniz? Ey fırtınalar, artık gök-

47 Aeneas'ın arkadaşları.48 Denizlerin Tanrısı.49 Iuno, Neptunus ve Juppiter , Saturııus'un çocu k-

larıdırlar.50 Batı rüzgârı.51 Rüzgârl ar, tanrılara başkaldırmış Titan'lardan



AE N EA S

lanmış bulutları kaçıştırır, güneşi geri ge-

tirir. Anyi zamanda Cymothoe 5 6 ve Triton 57

145 sarp kayal ığa yatmış gemileri itip-çeke rler.

Bizzat kendisi çatal-mızrağı ile gemileri kal-

dırır, geniş kumsalı temizler, denizi bastırır

ve dalga-t epecik lerin i uçan-teke rlekli arabası

ile yalayıp geçer.

Büyük bir devlette , ço k def a old uğu gibi,

isyan çıktığında, adi ayak-takımının ruhu vah-

şileşir ve hemen meşaleler ve kayalar uçuşur,

150 silahları çılgın lık teçh iz eder ; işte o sırada eğe r

ağırbaşlı ve değer li, seçkin bir şahsa tesa-

düfen gözleri ç arparsa , susarlar ve dikkat

kesilen kulaklarıyla yanına dikilirler; o söz-

leriyle ruhları etkiler, kalpleri teskin ed er :

155 Bu şeki lde ba ba 5 8 açık semada denize baka-

rak, uçarak kayan muti arabaısnın dizginleri-

ni boşaltıp atlarını idare etmeğe başlayınca

denizin bütün uğultusu kesilir.

Ae ne as 'ı n bi tk in ad am la rı en ya kı n sahi l-

leri bulmak için acele ederler ve Libya kıyı-larına dönerler.

Gözle rden uzakta bir yer v ard ır: Ad a

160 kıyıları nın durumu ile bir liman meyda na ge -

tirmiştir, ki körfeze g elen her dal ga derinde n

' Bir su perisi.

Neptunus'utı oğlu, bir detıiz-tanrısı.58 Neptunus.


kırılmakta ve geri dönerek ayrılmaktadır. Bir

tarafta ve öbü r tarafta sarp yarlar ve çift

kayalıklar gökyüzü ne doğru uzanarak tehdit

etmektedir. Bunların zirvelerinin altında geniş

ve uzun bir alanda mahfuz bulunan sular sü-

kûn içinde u zanma ktadı r; bunlara ilâvet en,

arka tarafta dalgal ı ormanla r, kork unç gö l-

geleri yle koy u bir koruluk yukarı dan aşağı ya 165

doğru sarkmaktadır; karşı tarafın altında

sarkık kayalard an meyda na gelmiş bir ma-

ğar a vardır, ki içinde tatlı sular ve tabia ten

oyulmuş kayalardan oturacak yerler bulun-

makt adır ; burası Nymph' lerin evidir. Burada

bitik gemileri hiç bir zincirle tutturmağa,

keskin çeng elle demir atmağ a da lüzum yok- 170

tur. Aeneas, sayıca hepsi yedi olan gemilerini

toplayarak, buradan girer; büyük bir top-

rak hasreti ile dış arı çı kmak ta telâş ed en

Troia'lılar özledikleri kumsala kavuşurlar,

tuzlu sularla ıslak uzuvlarını sahile uzatıve -

rirler. ilk olarak Ach ate s çakma k taşındanbir kıvılcım çıkartır ve şerareyi yaprakl ara

tutar ve etrafı na kuru ça lılar yerleş tirir, ate şi 175

yakar. Sonr a, başlarına gelenlerden bitkin

gemiciler, dalgalardan bozulan buğdayı ve

buğday ı yenecek hale getirecek edevatı ve

kalan hububatı kurtarırlar, ateşte kavurmağa

ve taşla öğütmeğe hazırlanırlar.



16 A EN EA S

180 Bu sırada Aen eas, bir kaya ya tırmanır ve

uçsuz denizde görünen bütün yerleri, şayet

A n t h e u s f ı r t ı n a ile at ılmışs a, Ph ry gi a' lı la rı n80

çift-kat kürekli gemilerini veya Capys'ü 6 1

veyahut Caicus'un62 yüksek gemilerindeki kal-

kanları göreb ilir diye, araştırır. Gö rünürd e

hiç bir gemi y oktur , ama sahilde dolaşan üç

185 gey ik gö züne çarpa r, bunları bütün sürü izle-

mekte ve uzun bir dizi halinde vadiler arasında

otlamak tadır. Burada durur, ve sadık Ac ha -

tes'in taşıdığı silâhlan, yayını ve uçan okla-

rını eline alır, ilk ön ce dallı boy nuzl arı

ile dik-başk öncülerinin kendisini yere serer,1 9 0 sonra adi sürüyü, hepsini silâhlarıyla y ap-

raklı koruluğun içerilerine doğru bozguna

uğratarak karmakarışık sürer ve gemilerinin

sayısına eşit, toprağa serilmiş yedi iri gövdenin

galibi olmadan durmaz. Oradan hızla limana

iner v e bütün arkad aşlar ı arasında avın ı

195 da ğıtır. Daha sonra, iyi-kal bli Ac est es' in 83 ,

59 Aeneas'ın bir arkadaşı.60 Yâni, Troia'lı ları. Troia'nı n bulund uğu mevki

Phrygia bölgesi içinde olduğundan. Yoksa tarihteki Phry-

gia'lılar değil.8J- Aeneas'ın bir arkadaşı.82 Aeneas'ın bir arkadaşı.63 Sicilya nehir-tanrısı Crimisus ve Troia'lı Eges-

ta'nın oğlu olan Sicilya kralı. Sonraki kitaplarda hikâye

edilecek olan, Aeneas ve arkadaşlarının rüzgârlarla Sicil-


onların ayrılmaları üzerine vermiş olduğu ve

Trinacria 64 sahillerinde gemilere yüklemiş ol-

duğu şarabı kahramanımı z paylaştırır ve mah-

zun kalblerini yumu şatı r: "E y dostl arım, ön-ceki acılarımızı bilmez değilsiniz, ey bunlar-

dan daha ağırlarına da tahammül etmiş sizler,

tanrı bunlara da bir son ver ece kti r. Siz çıl gın 200

Scylla'nın 65 ve derinliklerinden kükreyen ka-

yaların yakınından geçtiniz, siz C>clopia 6 8 ka -

yalarını denemiş bulunu yorsunuz : huzur-dolu

ruhlarınızı geri-çağırınız ve acı veren korkunu-

zu defedin iz, bir gün, belki, bunları da hatırla-

mak hoşunuza gid ece k. Çeşitli maceralar ara-

sından, bunca tehlikeli hadiselerin içinden Lati- 205

um'a döneceğiz, orası bizlere sükûn içinde din-

lenme yerleri olara k göste rilmekt edir; orad a

Troia hakimiyetinin yeniden yükselmesi mu-

ya sahillerine atılmaları üzerine , onlara iyi kabûl gös -

termiş Sicilya kralıdır.

64 Sicilya adası- "Üç çıkıntılı yer" anlamında birdiğer adı.

66 Sicilya ve İtalya arasındaki Messiııa boğazında

Charybdis kayalıkları karşısında gemileri yutan bir deniz-

canavarıdır , ki Troia'l ılar Sicily a yakınından geçerk en

ona tesadüf etmişlerdir. "Kükreyen kayalar" ise, Scylla-'

nın yanında taşıdığı köpeklerin haykırışları ile yankı ya-

pan kayalıklardır.86 Sicil ya'da yaşadığı söylenen tek-gözl ü d evlerin

oturdukları yer. Aeneas ve arkadaşlarının bunlarla savaşı

3. kitapta anlatılmaktadır.



18 AE NE AS

kadderdir. Tahammül ediniz ve kendinizi ge-

lecek mutlu günler için koru yunu z". Bu şekil-

de konuşur ve derin kederler taşıdığı halde,yüzüyle umudunu ifade eder, acısını ise kal-

210 binin derinliklerine göm er. Arkad aşlar ı kendi-

lerine çekecekleri ziyafet için av etini hazırla-

maya başlarlar. Derileri yüzerler, ka burg a-

ları ve etleri sıyırırlar; parçaları ayırarak ke-

serler ve kumlar üzerinde titreşen etleri değ-

neklere geçirirler, kalanını sahilde bakır ka-

zana yerleştirirler ve ateşlere gözcülük ederler.

Sonra yi yec ekle kuvvetlerini tekrar kazanma k

üzere, çayırın üzerine uzanarak eski şarab ve

215 semiz av eti ile tıka basa doyar lar. Yiy ec ek-

le açlıklarını giderip, masalardan67 uzaklaş-

tıkları zaman, uzun bir şarkı ile k aybo lmu ş

arkadaşlarını, umud ve korku arasında ha-

yatta olduklarına mı, yoksa sonlarının gelip

çatmış ol duğun a üzülerek, çağırdı kları zaman

artık işitemedikle rine mi inanacaklarını bi!e-

miyerek, yad ederler.

220 Özelli kle, iyi-dilekli Aen eas, bazan sert

Orentes'in kaderine, bazan Amycu s'un yıkımı-

Ver gi liu s, bur ada , "m as al ar " keli mesi ile kend i

Zaman ,n da olan, Heroik çağda bulunmayan âdetten söz

ediyor, oy3a, Troia'lıların gerçek anlamda "masal ar" a

sahib oldukları şüphelidir.

P. VERGİLİUo MARO 19

mına, Lycus'un acılarına, korkusuz Gyas'a

ve korkusu z Cloa nthu s'a »8 feryat eder.

Ar tı k bunlar so na er di ği nd e, Ju pp it eryüksek gökyüzünde n yelken-kanatlı denize,

sahillere ve geniş ülkelere gö z gezdiri rken

semanın tam-te pesinde duralar ve gözlerin i 225

Libya krallığına diker.

Bu gibi ş eylere dikkatini ver miş olan

Juppite r'e, mutadından daha hüzünlü 69 ve

parlak gözle ri gözy aşla rı ile dolu olara k

Ve nü s hi ta b ed er : " E y , ins anların ve tanr ıla-

rın dünya sını ölü msü z krallığı nın b uyru ltul a- 230

rı yıldırımınla korkutan sen, benim Aeneas'-

ım sana karşı böy les ine ağır nasıl bir su ç

işledi, Troia'l ılar ne yaptılar 70 , bunlara, bu

kadar ölüııı-ızdıraplarına maruz bırakarak,

bütün dünya İtalya topraklarının kapılarını

kapatmaktadır? Gerçekte, bunlardan71 ileri de, 235

yıllar devrettikçe, Roma soyunun buradan,

Teucer ' i ı ı7 ' tekrar yen ilenen kanından, hertürlü idare ile denizl eri ve karaları eller inde

68 Aeneas'ın arkadaşları.

«9 Venüs, aslında, "gülümseyen" tanrıçadır. Aşk ve

güzellik tanrıçası. Aeneas, Venüs ve Anchises'in oğludur.

70 Troia'lılar, Troia'nın yıkılışından sonra, yedi yıl

dolaşmış bulunuyorlar."1 Yâni, Aeneas ve Troia'lılardan.

72 Bak. Not. 20.



20 AE NE AS

tutacak önderlerin yükseleceğine söz vermiş-

tin. Ey baba, hangi düşünce seni değiş tir-

di? En az bu umudla Troia 'nm düşüşünü

ve yıkılışını, kaderin karşıt kaderiyle tarta-

240 rak yetini yordu m. Şimdi aynı talih bunca fe-

lâketlerle, kurbanları insanları takib ediy or.

Ey büyük kral, çektikl erine bir son verm iye-

cek misin ? Antenor 73 , Achiv ' ler in7 4 ortasından

kaçarak, sağ-salim Illyria 75 körfezin e ve Li-

burnia'lıların 70 pek içerlerde ki ülkesine ve

245 dağı n dok uz yarığı arasından büyük bir uğul-

tu ile gürleyen sularile tarlaları k apla yıp

açık-denize ulaşan Timavu s 77 kaynağını aş-

'3 Troia'lı bir âsil. Troia'nm düşüşünden sonra ka-çarak İtalya'ya gelmiş ve Patavium (bugünkü Padua) şeh-rini kurmuştur.

74 Bizzat kendisi bir Patavium yerlisi olan Livius,

(1,1 de), Antenor'un bir kısım Troia'lı ve Paphlagotıia'da

Heneti denilen göçmsnlerle birlikte "Adriyatik denizinin

iç kör fez ine" geldikl erini ve orada Euganei adındakiyerlileri sürerek, yerleştiklerini, ve ilk olarak ayak bas-

tıkları yere Troia dediklerini ve "T roi a koyu -Pagus

Troia nus" un buradan geldi ğini yazmaktadır ; fakat, ko-

lonistlere genellikle Veneti denilmektedir.74 Achiv'ler, yâni Aka'lar. Grekler.7® illi ria körfezinden, Vergil ius, her halde İllirya

sahillerindeki Adriyatik körfezini kastetmiş olmalıdır.76 Adriyatik körfezinin doğu sahilinde oturan İllir-

ya halkı.

77 Bu günkü Timavo nehri. Adr iyati k denizinin

/

P. VERGILIUS MARO 21

mayı başarmıştı. O burada bunlara rağme n

Patavium şehrini ve Teucer'lerin oturma-yer-

lerini kurd u ve bir ırkın adını ver ere k78

Tro ia 250silâhlarını astı79 , şimdi barış ve sessizlik içinde

içi rahat bulunmaktadı r. Fakat, gö k yüzünün

doruğunu söz verdiğin bizler 80 , senin soyun ,

ne kadar gariptir ki, bir tek kişinin öfke si

yüzünden81 , gemilerimizi k aybeder ek hiyanete

uğruyor ve İtalya sahillerinden pek uzak-

lara savruluyoruz. İçten bağlılığın ödülü

bu mudur? Bö yle mi, bize, krallık asasını ba-

ğışlıyorsun? "

İnsanların ve tanrıların ya ratıcısı , gö k-

yüzünü , ve fırtınaları berra klaşt ıran yüzü yle 255

ucunda olan bu nehir. 30 km. kadar yer altından gittik-

ten sonra, denize yakın bir mesafede yer altından çıkmak-

ta ve Trieste kö rfezine süratle akmaktadır. Vergil ius

bu tabiat olayını, olağanüstü bir durum olarak kabûl e-

derek, korku vermesi gerektiğine işaret etmek istiyor.

7 » Yân i, kur duğ u mil lete Ven eti adını ver ere k.<9 " Tr oia silâhların ı astı " ,yâni bir barış işa-

reti olarak mabetlere astı. Herhangi bir işten el çekin-

ce, onunla ilgil i tanrının mabedi ne aletleri asmak bir

âdet idi. Bir gladia tor, silâhlarını Herc ules'e, bozulan

bir güzellik aynasını Venus'a , bir şair lir'ini Apoll o'ya

ithaf ederdi. Burada da An tenor, savaşlara artık son

verdiğinin işareti olarak, silâhlarını ithaf etmektedir.

80 Venüs , Aeneas ve arkadaşla rı arasına kendisini

de dahil etmektedir.81 Yâni, Iuno'nun.



22 AE NE AS

ona gülü msey erek, kızının dudaklarını öpe r

ve şunları söyl er: "Ko rku dan uzak ol, ey

Cytherea 82, sizinkilerin talihi dönm eye rek

kalacakt ır; Lavinium şehrini ve söz verilmişsurlarını göre ceks in ve yüksek-ruh lu Aen eas' ı

gökyüzünün yıldızlarına doğ ru yükseltece k-

260 sin 83 ; kararımdan dönm üş değilim. Mademk i

bu tasalar seni kemirip-duruyor, sana kaderin

en derin sırlarını, daha fazla açarak, ortadan

kaldıracağım ve açığa vuracağım: O, İtalya'da

büyük bir savaş yapacak, vahşi halkını eze-

cek v e Latium'd a üç yaz hüküm süre cek,

265 Rutul'lerin81 yenilme si üzerinden üç kış ge -

çin ceye kadar, kendi halkı için örf ve âdet-

ler tesis edip, surlar inşa edecek. Fakat, şim-

di Iulus denilen, llia krallığı 85 hakim olduğu

sırada da Iulus olan küçük Ascanius 86 , dün-

82 Mitoloji 'ye göre, Venüs veya Grekçesi i!e Aph-

rodite, Peleponnesus yarım adasının (bugünkü Mora y. a.)

güney sahilindeki Cyther a adası yakınında deniz köpü-ğünden doğmuştur.

83 Yâni, Aeneas da tanrılar arasına karışacak.84 Rutul'ler başlarında kralları Turnus olduğu hal-

de, Aen eas ve arkadaşlarının Latium'a ayak basmalarından

itibaren başlıca hasımları olmuştur.85 llia, yâni llium, Troia.86 Ascanius. Aeneas ve Creusa'nın oğludur, ki Iu-

lus da denmektedir. Iulus ise, en eski Troia krallarından

birinin adıdır. Vergilius, Iulus'un Ilus'tan geldiğini söy-

P. VERGİLİUS MARO 2 3

yaya otuz büyük devir döndüren aylar 87 sa - 270

hip olaca k ve egemen liğini Lavinium t op-

raklarından nakle derek, büyük bir güç le A lb aLonga 'y ı8 8 inşa edecek. Burada, kutsal kraliçe

llia139 , Mars'tan doğuracağı ikiz evlâtları ve-

rincey e kadar, üç kere yüz yıl Hector' un so-

yu 00 hüküm sürecek . Sonr a, bakıcısı dişi -kur- 275

tun koyu postunu01 taşımakla öğüııen Romu-

lu s92 , soyunu ka lkındır acak; Mavortia03 sur-

larını kuracak ve Romalıları 94 kendi ismi ile

çağıracak. Bunların05 , b en, ne kudret lerin e bir

lemekle, Troia'nın diğer bir adı olan llium ile münase-

bet kurmak istemektedir.87 Yâni, otuz yıl.

88 Ascaniu3 'un, Latium'da kurduğu şehrin adı. Livı-

us ( 1,3 de ) Ascanius'un Alba Longa'yı, Albanus dağı-

nın eteklerinde kurduğunu söylemektedir.

8^) Hia, ki genellikle Rhea Silvia denilmektedir, bir

Ves ta baş rah ibes i old uğu hald e, sav aş tanrı sı Mar s (G re k-

çe Ares) 'tan, Romulus ve Remus ikizlerini doğurmuştur.

90 Yâni, Troia'lılar.

91 Vergil ius, Romulus'u kurt-pos tu giymi ş olarak

tasvir ediyor, şüphesiz bu onun an'anevî bir kıyafeti idi.

(Kr şl . Pr op. 5, 10, 20 ) .

92 Romulus, mitolojiye göre, Roma'nın kurucusudur.

93 Roma surlarına Mavortia deniliyor. Zira, Romu-

lus, Mars'ın oğludur . Mavort ia kelimesi ise, Mars'tan

gelmektedir.

94 Vergi lius, Romalıları, Romulus'tan iştikak ett ir-

mektedir96 Yâni, Roma'lıların.



2 4 AE N EA S

son ko>dum, ne de bunu zamanla hudutlandır-

280 dım : Sonu olmayan bir egemen lik bahşetti m98 .

Hatta, şimdi denizi karaları ve g ökyü zünü

dehşet le bezdiren, haşin Iuno dahi daha iyidüşüncelere dönecek ve toga giymekle müm-

taz ırkı, dünyanın hakimleri R omalıl arı, be-

nimle birlikte esirgeyecek. Böyle buyrulmuş-

tur. Yıllar akıp geçti kçe, Assar acus 97 sara-

yının, Phythia'yı ve parlak Myce nae' ı köle liğe

indirerek ezeceği ve yenilmiş Ar go s 9 8 üzerin-

de hüküm sürec eği bir ça ğ gel ece k. Muhteşem

285 soyda n Troia'lı Caes ar 99 doğacak, egemenli -

98 Vergilius'un buradaki hoş tasvirine dikkat edil-

melidir : Aeneas, düşmanlarına gale be ç aldıktan sonra

üç yıl ; Ascanius otuz yıl ; Alba kralları ise üç yüz yıl

hüküm sürecektir. Oysa, Roma'nın hakimiyeti sonsuzdur.97 Assaracus, bir Troia' kralıdır ve Aeneas'ın ba-

bası Anchises'in büyük babasıd ır. Burada, genel olarak

Troia'lıları işaret ediyor.

98 " Grekler " yerine Verg ilius, Y unanistan'dan Tro -

ia'ya gelen başlıca düşmanların yerlerini söylüy or : A c-hilles, Phthia'd an ; Agame mnon, Mycenae'da n ; Diomedes,

Ar go s' ta n.99 Şüphesiz Julius Caesar de ğil, fakat imp arator

Au gus tu s ; zir a, aşa ğıd aki açı kla ma bunu gö st er iy or : İm-

paratorun asıl adı C. Octavius idi, Julius Caesar tarafın-

dan evlât edilin dikten sonra C. Julius Caesar Octavia nus

oldu. M. ö. 27 de, Augustus lâkabını alıncaya kadar, genel

olarak, Octavianus olarak adlandırıldı. Iulis adı, sadece, bu-

rada, Aeneas'ın oğlu ile bağlantı kurmak için kullanılmıştır.



26 AE NE A S

lerle kapanacaklar. Habis çılgınlık 10 4 içerde

korku nç silâhları üstüne oturarak ve elleri

arkasında yüzlerce bağlarla sarılı olarak,

kanlı ağzından dehşetle kükreyecek".

Bunları söyler ve Maia'nın oğlunu 1 05 , Kar-tacalılar yeni inşa edilmiş kalelerini ve ülke-

lerini Teucer'lere konuk-severlikle açsınlar ve

kaderden habersiz Dido 10 6, onları toprakların-

300 dan kovma sın diye, göky üzü nden aşağı gö n-

derir. O 1 0 7 , uçsu z boşlu kta kanatlarını kürek

gibi kullanarak dolanır ve Libya sahillerine ça-

buca k konuveri r. Derhal emirleri yerine geti-

rerek, Kartacalıların sa vaşçı kalplerin e tanrı-

nın istediğini ko yar, özellikle kraliçe aklen

ve zihnen Teucer'lere karşı sükûnet ve dost-

luk kazanır.

305 Fakat, gece leyi n iyi-dilekl i Aen eas ,bir

ço k düşüncele rle döne rek, şafak vakti çıkara k

(I, 51) bu kapıların üç defa kap atıldığını anlatmaktadır :

Numa taraf ından; I. Pön savaşından son ra T. Manliug

tarafından ve M. O. 29 da Augus tus tarafından.104 üç savaşlar Romalı şairler tarafından çok defa

bu kelimelerle ifade edilmiştir, ziıa bu tabiat yasalarına

aykırı bir çarpışma idi.

105 Maia, Atlas 'ın kızıdır ve J uppiter 'den meydana

getirdiği tanrıların habercisi Mercurius'un annesidir.10 6 Dido, Tyrus kralı Belus'un kızıdır. Kartaca'nın

kurucusu ve kraliçesidir.

10? Yâni Mercurius.

P. VERGİUUS MARO 2 7

yeni yerler aramak ve rüzgârın hangi sahillere

attığını, ziraat olmad ığını gör düğ ü buralar da

insanlar mı, yoksa vahşi hayvanlar mı yaşa-

dığını araştırmağa ve bulduğu şeyleri arka-daşlarına geti rmeye karar verir. Gemisini, ya- 310

rın tepesinden sarkan ağaçlıkların etrafını

korkunç gölgeleriyle kapattığı ormanın mağa-

ramsı boşluğunda gizler; kendisi bir tek ar-

kadaşı Achates ile, iki elinde demirden mız-

rakları sallıyarak, hareket eder. Ormanın or-

tasında, Ispartalı bir gen ç kız çehresini ve 315

kıyafetini, silahlarını kuşanmış olan veyalıutta

atlarını sürerek kaçarken Hebrum'u10 8 geride

bırakan Trakyalı Harpalyce'yi10 9 andıran an-

nesi11 0 ile karşılaşır. Diş i-avc ı, âdete gör e,

kullanışlı yayını omuzuna asmış ve saçını

rüzgârların dağıtışına bırakmıştı, dizleri çıplak

bir halde, da lga lı elbises inin katlarını bir dü- 320

ğümle toplamıştı. Ve ilk önce, " E y " di ye

söze başladı "ge nçl er, bu taraflarda beneklivaşak derisi giymi ş ve sadağı nı kuşanmış

olarak dolaşan veya yaban-dom uzu bö ğür-

mesiyle izini takib eden kızkardeşlerim i tesa-

düfen eğer gördüyseniz, gösteriniz".

108 Thra kia'd a bir şeh ir.

109 Ünlü bir Thrakia'l ı k adın -avc ı.

HO Yâni, Venüs.



2E A EN EA S

325 Venüs bu şekil de konuşur, ve Venu s'a

karşı oğlu şöyle söze başlar : "S enin kızkar-

deşlerin e ait ne bir şey işittim, ne de gör düm ,

ey genç-kız seni ne diy e ça ğır ayı m? Zirasend e ne bir ölümlü yüzü var, ne de insan-

lara ait ses çı kıy or ; oh , şüphesiz bir tanrıça-

sın, ya Phoebus'un ul kızkardeşi veya Nymph- '

330 lerin kanın dansı n, her kim olursan ol, bizl ere

mutluluk ver, yorgun luğu muzu hafifle t, hangi

sema altında olduğumuzu, yeryüzünün hangi

kıyılarına atıldığımızı öğ re t; fırtınalar ve ulu

dalga larla savrulara k insanlardan v e yerle r-

den habersiz do laşıp -duru yoru z: Sunakların

önünd e senin şerefine bir çok kurbanları ken-

di ellerimiz ke se ce k" .

335 Bunun üzerine Ven üs şöy le kon uşu r: "Beni

bu çeşit bir şeyle değerlendirmeyiniz ; Tyrus'-

lu 11 2 genç -kızla r için sada k kuşanmak ve ba-

caklarına uzun mor çizmeler giymek âdettir 11 3 .

Punicus 1 " ülkesini. Tyrus'luları ve Agen or' -

11 1 Phoebus'un yâııi Apollo'nun kızkardeşi ünlü birkadın-avcı olan Diana, Jupp iter ve Latona'nın kızı olup,avcıları koruyan tanrıçadır.

11 2 Kartacalı ' lar, Tyrus'lu kolonistlerdir.

113 Vergilius ( Eclogae, 7, 32 de ) Diana'yı bu kıya-fetle tasvir etmektedir. Aeneas, bu bakımdan yanılıyor,zira gerçekt en yalnız Tyrus' taıı gelen genç-k ızların daböyle morlar giymeleri âdetti.

114 Puniceus = Mor anlamınadır, buradan Feni-keli = Phoenicus meydana ge liyo r.


u n l ı s şehrini, savaşla zapta-rapta gel meyen

bir ırk olan Libya'lıla rın hudutlarını da gö re-

ceksin. Erkek-kardeş inden kaçan Did o, muhte- 340

şem Tyrus şehrinde hüküm sürmektedir. Karşı-

laştığı haksızlıklar uzundur, karışık maceraları

da uzun dur; fakat olayları n en önemli nokt a-

larını özet olarak anlat acağı m: Onun kocası

Sych aeu s idi ve Kartacalıl arın en zengin ara-

zilerine sahibti. Babası ilk fallardan 11 8 son ra, 345

henüz bir ge nç kızke n birleştirerek buna ver -

mişti ; zavallı kalbi büyük bir aşkla onu 117

sevmişti. Fakat Tyrus tahtına erkek kar-

deşi Pygmalion sahibti, ki suç işlemekte ön-

cekilerin hepsinden daha vahşi idi. Bunların

arasına kin girdi. O dinsiz11 8 , altın hırsı ile

kör bir ha lde, kızkardeşinin sevgisini de hiçe

sayarak, basireti bağlanmış Sychaeus'u sunak-

ların önünde gizlice bir kılıç darbe siyle ö ldü -

rür. Uzun zaman yapt ığını saklayan alçak 350

adam, Dido 'nun hasta kalbini boş bir umud-la oya lıya rak bir ço k bahaneler uydurur. Fa-

115 Karta ca'ya bu isim de veril iyor , zira Age nor ,

Fenike soyunun kurucusudur.

11 8 Romalı'lar hiç bir önemli işe fallara başvurma-

dan girişmezlerdi. özellikle izdivaç, kutsal mevsimlerde,

kutsal günlerde tes'id edilirdi.

117 Yâni, Sychaeus'u.

118 Yâni, Pygmalion.



3 0 AE NE AS

kat Dido 'ya uykusu sırasında, gömülmemiş

kocasının hayali yaklaşır; benzi-atmış yüzünü

355 gari p bir şekilde kaldırara k, amansız sunakları

ve kılıçla delinmiş kalbini g öster ir ve saray-

daki gizli cinayeti olduğ u gi bi anlatır, son-

ra vatanından derhal ka çarak u zaklaşı p-git -

mesini tavs iye ede r, ve yolcu lukta yardımı

olsun diye to pra ğa saklanmış ağırlığı bilin me-

yen altın ve gümüşten müteşekkil eski hazine-

leri açıklar. B u ola yla tahrik edilen Di do ka -

360 ÇiŞ için arkad aşlar bul mağ a hazırla nır. Zalim

tirana karşı ya nefret veya şiddetli korku

duyan pekçokları toplanıp-g elirler; ve tesa-

düfen hazır buldukları gemileri elde e derek

altınları yüklerler. Haris Pygma lion 'un kavu-

şamadı ğı servet açık-de nizl erde taşrnır; bir

335 kadın, önderlik etmektedir. Şimdi göreceğin iz

yeni Kartaca'nm ulu surlarının ve kalelerinin

yüksel diği yerlere gelirler, ve bu ola ydan

sonra Byrsa adını11 9 alan, bir öküz derisiyleçevre lemek ne kadar mümkün olabili rse, bir

Hikâyey e göre, bir öküz derisinin çevr eledi ği

miktarda yer alacaklardı, bu sebepten deriyi keserek bu

sahayı mümkün mertebe genişletmişlerdir. Byrsa, Feni-

kece 'Bosra' ( kale) kelimesinden gelmektedir, ve bu su-

retle, Yeni Kartac a 'kalesini' işar et etmekted ir. Bosra

kelimesi, Grekçedeki etimolojik benzeyiş gösteren (|3üpcra)

" deri " anlamındaki kelimeyle ilgili değild ir. Bununla

beraber hikâye buradan çıkmış gibi gösterilmektedir.


arazı satın alırlar. Fakat , siz kimsin iz t Han -

gi sahillerden gel iyors unu z? Ne tarafa y ol-

culuk ed iy or su nu z? " Bu şekildeki sorular üze- 7<ı

rine, o, derinden ah edere k, sözlerini kalbinintâ diplerinden dışarı döker: "Ey tanrıça, eğer

gerilere g ider ek ilk başla rından başla sam, ve

çektiklerimizin hikâyesini dinlemeye vaktin ol-

sa, Vesper 1 2 0 , Olympus 'u1 21 ve gün ışığını da-

ha önce örtmüş olurdu. Bizi, eski Troia'dan,

eğer tesadüfen Troia adı kulaklarına geldiyse,

fırtına uzak denizlerde dağıtarak, rastgele ; '

Libya sahillerine atmış bulunuyor. Ben, iyi-

dilekli Aeneas'ım, gemide beraberimde düş-

mandan k açırdı ğım ev-tanrılarmı taşımakta -

yım, ünüm gökyüzünün üstlerinde de bilinir.

Va ta nı m İt al ya 'y ı12 2 ve ulu Juppiter'den gelen

soyu 12 3 arıyoru m. Ta nrıça annemin, kaderin 380

lûtfuyla, gösterdiği yolu takib ederek, yir-

mi ge miyle Phry gia denizine12 4 açılmış-

tım. Dalgalar ve Euıus13 5

ile parçalanarak,güçlükle yedi tanesi geriye kaldı. Kendimse,

120 Vesper, akşam yıldızıdır, ki burada şahıslandı-rılmıştır.

Olympus dağı, tanrıların oturdukları dağ.

I*2 Troia krallığı soyunun atası olan Dardanus'un

italya'dan gelmiş olduğu söylenirdi.

123 Dardanus, Iove ve Electra'nın çocuğu idi.

•24 Troia yakınındaki deniz.

125 Güney-doğu veya doğu rüzgarı.



3 2 A E N E A S

385 acı yoklu klar içinde, Europa ı2fl ve Asia'da n127

sürülerek, Libya çöllerinde dolaşıyorum". Ve-

nüs, oğlunun hazin yakınmasın a daha fazla

dayanamayarak acınmasının ortasında şöy-

lece kes er: "Her kim olu rsan ol, m ademk i,

hayat-v eren havay ı almaktasın ve Tyrus şeh -

rine gelmiş bulunuyorsun, inanıyorum ki, tan-

rılarda nefret u yandırmı yorsun; fakat şimdi

buradan uzaklaş ve kraliçenin saraylarına git.

390 Zira, ebeveynlerim beni aldatarak falcılık

san'atını boş yere öğretm edile rse, sana arka-

daşlarının döndüklerini ve gemilerinin geri

geldiğini ve Aqui lo'nun 12 8 dönmesiyle tehlike-

siz bir yere çekildi klerini haber ver iyor um.

Sürü halinde oynaşan, oniki tane olan mutlu

kuğulara12 9 bak, bunları Juppiter'i n kuşu 130

yüksek gökyüzü ndeki yerinden kayarak açık

395 semada alt-üst ediyordu; şimdi ise uzun

bir dizi halinde top rağa doğ ru süzüldükleri

veya artık inecekleri yerlere tepeden baktık-

ları görülü yor. Bunlar nasıl çırptıkları kanat-lariyle dönerek oynuyorlar ve topluca sema-

126 Europa ile italya kasdedil mektedir.

127 Asia ile Troia anlaşılmalıdır.128 Kuze y r üzgâ rı.

129 Vergi lius burada kuğu kuşlarını seçiy or, zira

bu kuş Venüs için kutsaldı.

130 Yâni, Kartal.

P . VERGİLİUS MARO 3 3

da süzülüyor şakıyorlarsa, bundan farklı

olmayarak, senin gemilerin ve arkadaşlarının

grubu da limana girmişler veya pupa yelkenle

liman ağzına gelmek tedirl er; şimdi uzaklaş 4 0 0

ve y ol seni nereye yönelti rse, adımını uy dur ".

Der ve arkasını dönünce gül gibi pembe

boynu aydınlanır, ambuaz saçlı başından

tanrısal bir koku yayılır, elbisesi ayaklarının

dibine kadar dökülür 13 1 : yürüyüşü gerçek

bir tanrıçayı meydana çıkarır. Aeneas ise, 405

uzaklaşan annesini tanıyınc a, peşinden gid e-

rek şöyl e bağırır: "Ned en oğlunu böyle ger -

çek olmayan görüntülerle aldatıyorsun? Sen

de zalimsin13 2 . Niçi n elimin elini tutmasına

ve gerçek sözlerini dinlememe ve söylememe

müsaa de etmiyo rsun ? "

Bu şekild e yakınır ve surlara doğ ru iler- 410

ler. Fakat, Venüs , onlar ilerlerken tanrısal

kudret iyle, sayısız bulutlardan örtülerle etr af-

larını sarar ve hiç kimse onları ne göre bilsinne de dokun abilsin v eya gelişlerinin neden-

lerini sorarak işlerini geciktirmesin diye, ka-

lın bir sis perde si çe ker. Kendisi ise, yüks ek-

lere çıkar ak tekrar görme kle mutlu old uğu

131 Avc ı-ta nrı ça Diana müstesna, Roma tanrıçaları

ayaklara kadar dökülen elbiselerle tasvir edilirler.

132 Iuno ve diğ er ulûhiy etler gi bi, sen de.



3 4 AE NE AS

4 1 5 Paphos 'a 13 3 doğru uzaklaşır; orada yüzlerce

sunakta Saba 13 4 tütsüsünün tüttüğü ve yeni

kopmuş çelenklerle bezenmiş olan kendi ma-

bedi bulunmaktadır.

Bu esnada (kahramanlarımız) izlerin işa-

ret ettiği yön e acele yle ilerlerler. Ve böy lec e,4 2 0 şehrin üzerinde asılı durdu ğu yüksek tepeye tır-

manırlar, yukarıdan karşılarındaki kulelere ba-

karlar, Aeneas bir süre, bir zamanların baraka-

ları olan binalara hayretle bakar, kapılara ve

gürültü ye, yolların kaldırımlarına şaşırır kalır.

Tyrus'lular gayretle çalışıp durmaktadırlar.

425 Bir kısmı duvarlar örmekte, kaleler inşa et-

meğ e uğraşmak ta, elleriyle kayaları yukarı-

ya yuvarla makta, bir kısmı ise ev için yer

seçmekte ve çukurla çevirmektedir. Yarg ıç-

ları ve yasaları, dokun ulmaz Sena to'y u bunlar

tayin ederler. Bazıları şurada liman kazmak-

tadır, bazıları öt ede bir tiyatronun temellerini

düzenlemekte ve geleceğin sahnesinin muhte-

şem dekorları için kayalardan iri sütûnlarkesmektedirler.

4 3 0 Tıpkı arıların yeni gelmiş yazda çiçekli

kırlarda gü.ıeşin ışığı altında çalı şıp-ç abal a-

*33 Kıbrıs adasında, Venus'a ibadet le önemli birmerkez.

Saba tütsüsü, incil' de de zikredilmekted ir :

(Jeremiah, VI, 20).

P. VERGİLİU3 MARO 3 5

maları gibi uğraşmaktadırlar. Tıpkı soylarının

gençleri olacak yavrularını büyüttükleri veya

kehrübar ballarını topladıkları ve tatlı hayat

veren suyla hücrelerini doldurdukları, veya

yeni gelenlerin yüklerini aldıkları vey a sırahalinde dizilerek tembel bir sürü eşek arısını

kovanl arından sürdükleri zamanki gibi. İşleri 435

başlarından aşmıştır, mis kokulu bal da ke-

kikten rayihasını almıştır.

Ae ne as , "Ey , art ık sur lar ı yü ks el en mut-

lu insanlar" der ve şehrin damlarına bakar.

Kendilerini sisten bir çit -söy lem esi hayret

veric i- ayırdığı için, insanlar arasına karıştık-

ları halde hiç biri tarafından görül mezler . 440

Şehrin ortasın da tatlı gölg eli bir koru

bulun uyordu ki, kasırga ve dalgalarla atılan

Kartaca lılar ilk önc e Iuno tarafından işaret

edilen yeri kazmışlar ve müthiş atın başını135

bulm uşla rdı: Zira, bö yl ec e soyların a yüzyıllar 445

boy unc a savaşt a her zaman eşsiz olac aklarını

ve bolluk için de yaşayac akları nı söylem işti.Sidon ia'lı Did o, burada Iuno için muazzam

bir ma bed inşa ettirmişti ve zengin armağan-

larla tanrıçanın tanrısal görünüşüne uygun bir

şekilde eşiklere basamaklar yükselmekte bronz

13 5 Kartaca sikkelerinde çok kere bu tasvire rast-

lanmaktadır.



3 6 AE N EA S

kemerler bağlanmış kapılar bakır menteşelerle

hareket etmekte idiler.

450 ilk defa olarak koruluktaki bu umulmaz

durumu gör ünc e k orkusunu yener, ilk defa

burada Aeneas kurtulmalarını umud ederek,

parçalan mış bahtları için daha iyi bir yol

düşünmeğe cesaret bulur. Zira muhteşem

mabed in altında kraliçey i beklediğ i sırada,

tasvirleri incelerken , şehrin talihine ve san'a t-4 5 5 kârların aralarındaki maharet yarışına ve yo -

rucu çalışmalarına hayret ederke n, bir sıray a

dizili olan Ilium muharebelerini ve bütün dün-

yad a ünü yayılm ış savaşları, P riamo s'u 13 8, ve

At re us 'u n oğ ul ları nı n her ik is in e13 7 karşı ha-

şin olan Achilles 'i13 8 görü r. Duraklar ve

ağlayarak "Ar tık hangi yer" der, "e y, Ach a-

460 tes, yeryüzünün hangi mahalli bizim acı-

larımızla dolu de ği l? işte Pri amos 1 Bur ada

da meziyetin kendine has ödülü, olayların

gözya şları bulunma ktadır ve insanlığın acılarızihnimize dokunma ktadı r. Kork uyu a t; bu ün

136 Kuşatma sıra sındak i Tro ia kralı .

137 Grekleri n önderler i olan Menelaus ve Agam em-

non.138 Achill es'in öfkesinin seb ebi, ki Homeros 'un

Ilias'ına başlıca konu olmuştur, 'Agamemn on'un, kendi-

sine verilmiş bir esireyi almasındandır-


sana esenlik get ire cek ". Böyle der ve ruhu

ızdırablarla inleyerek tasvirleri seyreder, göz-

yaşlarında n bir sel yüzünü ıslatır. Zira, b ura- 465

da, Pergama13 9 etrafında çarpışarak, Troia'lı

gençler in baskısı ile, Greklerin nasıl kaçt ık-

larını ; şurada, sorguçlu Achilles'in araba-

siyle Phryg'leri14 0 ezdiğini görüyordu. Ağla-

yarak, kanlı Tydides'in 14 1 ilk uykularında al-

datarak pek fazla boğuşma ile Rhesus'un14 2 470

kar gibi beyaz tenteli çadırların dan ateş püs-

küren atlarını, Troia'da otla beslenmeden ve

Xanthus'tan14 3 su içmeden önce ordugâhtan

kaçırmış oldu ğunu, tanır. Başka bir yerd e,

Ac hi ll es ile ka rş ıl aş ma kt a eşi t ol ma ya n za -

vallı çocuk Troilus 14 4 silahlarını ka ybe dere k 475

kaçmak ta, atlar onu fırlatmış ve geride bo ş-

139 Pergama, Troia'nm kalesidir.140 Phrygia'lı lardan maksat, burada, Phr ygia mın-

takasında oturan Troia'lılardır.14 1 Tydides, yâni Tydeus'un oğlu Diomsdes.14 2

Rhesus, Troia'lılara yardıma gelmiş olan Thra-kia'lı bir prensti. Kendisiyle birlikte kar-beyazı atlarını

da getirm işti. Açıklanan bir kehânete göre, bu atlar

Troia'n m otlarını yemedikçe veya, Xanthus'un sularını

içmedikçe, Troia düşmeyec ekti. Ba sebepten, gel diğinin

ilk gecesi , Ulysses ve Dion.edes onun kampına girer ek

Rhesus'u öldürürler ve atlarını kaçırırlar.14 3 Xanthus, Troia yakınındaki bir nehir.

Priamos'un bir oğlu. Ac hilles tarafından öl-dürülmüştü.



3 8 AE N EA S

lukta araba ya asılı kalmış, buna rağmen d iz-

ginleri tutmakta, boy nu ve saçları yerle rde

sürüklenmektedir. Mızrağının ucu tozlarda iz

480 bırakmaktadır. Bu arada, perişan saçlı ve

yalvaran bir tarzda Troia 'lı kadınlar, zalimPallas'ın14 5 mabedine doğru gitmekte, mahzun

bir halde ellerini göğüslerine vurarak özel elbi-

seyi taşımakta idil er: Fakat tanrıça 14 6 başını

çevirm iş, gö zlerini sabit bir şeki lde yere dik-

miş duruyordu. Ach illes ise, Hector'u Troia

surları etrafında üç kere sürüklemiş ve can-

485 sız cesedini altın karşılığı s atı yor du 14 7 . Silâh-

larını, arabalarını ve arkadaşının bizzat ces e-

dini ve silâhsız ellerini açan Priamos'u görün -

ce, o zaman gerçe kten , kalbinin derinliklerin -

den müthiş bir inilti ç ıka r. Ke ndisin in de,

Greklerin kumandanları ile savaştığını, doğulu

kıt'aları14 8 ve esmer Memııon'un14 9 silâhlarını

490 tanır. Amazonların15 0 ay şeklindeki kalkanlı

14 5 Minerva'nın diğer bir adı.

Yân i, Pall as.14 7 Homeros 'ta (İlias, 24, 14) cesed Troia'n ın değii,

Patroclos'un etrafında döndürülmektedir. Priamos, Hec-

tor'un cesedini Achilles'ten zengin hediyeler karşılığında

satın almıştı.14 8 Memnon, Aurora'nın (Şafak'ın) oğlu idi ve Aeth-

iopia'lıları (Habeşleri) Troia'y» yardıma sevketmişti.! 1 Memnon'un esmerliği Habeş olmasındandır.15 0 Amazonlar da, Troia'lıl ara yardıma gelmiş lerdi.


saflarını muharip Penthe silea 15 1 sevk etmek-

te, binlerce kişi arasında hırstan yanmakta,

kadın -sava şcı gö rünen g öğsün ün alt tarafını

altın kemerle bağl amış ve gen ç bir kız ol-

duğu h alde askerlerine savaş mak için cesaret

vermektedir.

Bu tasvirler Dardanus'lu 162 Aeneas 'a ola-

ğanüstü görün ürlerken ve bakışlarını bir yer e 495

dikmiş hayret içindeyken, anlatılması güç

güzelliğiyle kraliçe Dido, gençlerden müteşek-

kil büyük bir kalabal ıkla mabede girer. Tıpkı ,

Eurotas'ın 153 kıyılarında veya Cynthus 151 te -

pelerinde Oread'ların 155 binlercesinin şurada

burada toplandığı k oroyu Diananın158 ' sevk 500

edişi gibi, omuzunda ok kılıfı taşıyarak ilerler-

ken nasıl bütün tanrıçaların üzerinde yükse l-

mekte, ve Latona'nın 157 kalbini sessiz hoşluklar

doldurmaktaysa, Dido da böy le idi, gelecek-

15 1 Amazonların kraliçesi. Achilles tarafından öl-

dürülmüştü.

Troia'lıların atalarına Dardanus'lu denmesinden.15 3 Eurotas, Laconia'da bir n:hirdir.45 4 Diana ve Apollo, Delos adasındaki Cynthus dağı

eteklerinde doğmuşlardı.15 5 Oread'lar dağ-perileri idiler.

160 Oread'lar, yalnız Diana'nın arkasında bir zemin

teşkil ederek onun güz elliğini belirtmek için hizmet

ederlerdi.

Latona, Diana'nın annesidir.



40 AENEAS

teki saltanatının işleriyle uğraşırken, halkının

ortasında böylesine mutlu ilerlemekteydi.

505 Son ra kutsal yerin kapıla rına geli nce,

mabedi n kubbesinin ortasın da, muhafızlarla

çevrili yüksekteki tahtına oturur. Buradanvatandaşların a yasala r ve yargıla r vaz edi-

yor, güçlüklerini tüzel parçalarla eşit kılıyor

veya kur'a ile dağıtıyordu; Aeneas, kesif

kalabalık arasından yak laşınc a, Anth eus'u ,

510 Ser gestus 'u, korku - bilmez Cloa nthu s'u 168

ve korkunç kasırganın açık denizlerde dağı-

tarak ya bancı sahillere atmış o ldu ğu diğer

Teucer 'Ieri hirdenbire görü r. Hem kendisi,

hem Achates sevinç ve korku ile çarpılarak

şaşkın bir halde kalır lar: Kucakla şmak iste-

ği ile yanıp-tut uşurlar; fakat bu inanılmaz

515 ola y ruhlarını alt üst etm ekt edi r. Bir şey bel-

li edeme zler ve bulutlu örtünün arka sından

arkadaşlarının nasıl bir kadere düştüklerini,

gemilerini hangi sahillerde bıraktıklarını, na-

sıl geldiklerini öğre nme ğe çalışırlar : Zira bü-tün gemile rden seçilmiş olan bu adamlar bağ -

rışarak mabede gelmekte ve lütuf dilemekte

idiler.

520 İçeriye girince ve konuşma müsaadesi

verilince en yaşlıları Ilioneus sakin bir tavırla

158 Aeneas'ın arkadaşları.


şöy le sö ze b aşl ar: "Ey, Juppiter'in yeni bir

şehir kurmasına ve mağrur milletleri dizgin le-

mesine izin verdiğ i kraliçe, bütün denizlerde

sürüklenmiş biz zavallı Tr oia'l ılar sana yal- 525varıy oruz: Gemilerimizi müthiş-felâketlerden

koru, dine-bağlı soyu esirge ve bizim başı-

mıza gelenle re öze llikle dikkatini b ağışla . Biz

Libya'nın penatlarını kılıçla tahribe veya ele

geçireceğimiz ganimetleri alıp sahile kaçmağa

gelmedik. Öylesine bir çılğınlık ruhlarımızda

çırpınmamaktadır; ve ne de bu kadar büyük

bir gurur mağlûbla ra yakışır. Greklerin Hes- 530

peria15 9 adını verdiğ i eski bir ülke vardır,

silâhça kudretli, toprakça bolluk içindedir ; bu-

rayı Oenotria'lılar 160 iskân etmişl erdir ; şimdi

rivayet edilir ki ataları önderlerinin ismine göre

bu yere İtalya demişlerdir. Buraya sefer eder-

ken, fırtınayla dolu Orion 16 1 denizde ansızın 5 3 5

155 Hesperia kelimesi, ''batı ülkesi ' anlamına gel -

mektedir ve Klâsik Grekçede kullanılmamaktadır. Ro-ma'lı şairle r, bunu çok kere İta lya yerine kullanı rlar,

zira, bir Grek yazarına göre "batı ülkesi" ancak italya

olabilirdi.

160 İtalya'nın güney-doğusunda bir böl ge. Bu yere

izafeten bütün İtalya'ya, bazan Oenotria denilmektedir.

Zira, Italus'un, Oenotria'lıların kralı veya önderi olduğu

söylenir.

161 Orio n bir burç 'tur . Orio n burcunun yükselmesi

veya alçalması ile fırtınalı hava meydana gelmektedir.



4 2 A EN EA S

yükselerek bizi meçhul sahillere sürükledi ve

inatçı Auster'in16 2 önünde dalgal ar arasında

açık- deni zde yuvarlanarak bizi çetin kayal ık-

lar arasına fırlat tı. Bir ka çım ız sizin sahill eri-

nize yüzerek ulaşabil dik. Fakat buradakile rne soyda ndırl ar? Hangi ülke böylesine bar-

540 barca âdetlere müsaad e etmekt edir ? Kumsal -

da iyi-kabûlden esirgeniyoruz; savaş açıyor-

lar ve ayak basmamıza engel oluy orlar ! Eğer

insanların ve ölüml ülerin silâhlarını küçümsü-

yorsanız, henüz doğruyu ve yanlışı unutma-

yan tanrılar bulu nduğ una inanınız. Bizim kra-

lımız Aene as idi, o ndan daha adil ve doğru

ve ne de savaşta silâhça üstün başka biri

545 yo kt ur : Eğer kader bu kahramanı korumu şsa,

eğer gökyüzünün havasiyle besleni yorsa ve

henüz karanlık gölgeliklerde ölmüş, uzanmı-

yorsa , korkma yalım : İncelik yarı şmasınd a

öncü olmaktan çekinmiyeceksin. Sicilya top-

raklarında da şehirlerimiz ve silâhlarımız var-

dır ve Troia'lı soyu ndan ünlü Ace ste s 1 6 3 de

550 bizlerde ndir. Parçal anmş gemilerimizi kızağa

çekme mize ve ormanla rdan direk kesip, kü-

rekler yapmamıza müsaade edilsin, eğer arka-

daşlarımızı ve kralımızı bulduktan so nra Ital-

Güney rüzgârı.16 3 Acestes, Troia'lı Egesta ile Sicilya nehir-tanrısı

Crimisus'un oğlu ve Sicilya kralıdır.

•


ya' ya yelken açarsa k İtalya ve Latium'a nasıl

mutlulukla dolu olar ak gitme k iste yece ğiz !

Ve, eğ er kur tuluş um ud um uz yo ks a, sen ey 555

Teucer'lerin ulu babası, Libya denizi seni

aldıysa, ve artık Iulus'tan umud kalmadıysa,Sicilya denizlerini ve bırakıp-geldimi z kon uk-

sever yerleri ve kral Acest es'i arayal ım " ; llio-

neus bu şekild e konuşur. Dardanus'un oğulları 560

aynı zamanda hep bir ağızdan bağırışırlar.

O zaman Dido yüzünü çevirerek kısaca ce-

vap verir: "Ey, Teucer'ler, kalbinizden korku-

yu atınız, tasaların ızı da siliniz. Gü ç durumum

ve devletin işleri beni bu çeşit şeyler düze nle-

meğe ve topraklarımı geniş şekilde korumaya

zorlu yor. Kim Aene as'ı n soyunu , Troia şehri- 565

ni ve müthiş kahramanlarını v e bu kada r bü-

yük savaşın yangınlarını bi lm ez ? Biz Karta -

calı'l ar o kada r duyg usuz, kalbsiz değiliz ,

ve ne de Güne ş atlarını Tyr us şehri nden o

kadar uzaklara çeke rek bağlar 10 4. Siz, bü-

yük Hespe ria ve Saturnus10 5

ülkelerini veya 0 , 0

164 Burada Dido , Kartaca'nın yeryüzünün ger i-

Icalan kısmından o kadar uzak olmadığını anlatmak istemek

tedir. Güneş'in gökyüzündeki seyri, şiire has bir şekilde,

eskilerce , Güneş-tanrısının arabasıyla dolaşması olarak

kabul edilirdi.

165 Saturnus, Latium'un mitolojik bir kralıdır, ve

Juppit er, Iuno, Neptunus ve Pluto'nun babası ile iden-



4 4 AE N EA S

Eryx topraklarını ve kral Aces tes' i özleyiniz,

her şekilde size yardım edecek ve servetle emin

bir surette gön der ece ğim . İsterseniz benimle

eşit şartlarla bu krallıkta oturabilirsiniz?

İnşa ettiğim şehir sizindir, gemilerinizi kumsalaçekiniz; Troia'lı veya Tyrus'lu benim için

5 ' ° hiç bir fark teşkil etm iyor. He yhat, bi zzat

kral Aen eas'ı da ayni rüzgâ r sürükleye rek

getirmiş o ls ay dı ! Fakat, belki herhangi bir

ormanda veya şehire sürüklenerek dolaşıyor-

dur diye, sahillerin etrafına güvenilir adam-

lar dağı taca ğım, Libya' nın en kuytu köşelerini

araştırmalarını emredeceğim".

Bu sözlerle kalbleri mutluluk dolan cesur

Ac ha te s ve ba ba Ae ne as art ık bul uttan ku r-

tulmak isteği ile tutuşmaktadırlar. A ene as' -

tan önce Achat es söze başla r: " E y tanrıça

oğlu, şiındi ruhunda nasıl duygular doğu-

yo r? Her şeyin yolunda olduğunu görüyorsun,

denizin ortasında battığını bizzat gördüğümüz

bir tek gemi müstesna, gemilerimiz ve arka-daşlarımız bulun du; diğe r şeyler de annenin

5 8 5 sözlerin de cevabın ı bulmuş olu yor ".

tifye edilir. Saturnus'uıı memleketi ile, İtalya anlatılmak

istenmektedir.

166 Eryx, Sicilya'nın batı sahilinde, Venüs mabedi

ile ünlü bir dağdır, burada bütün Sicilya anlamına kul-

lanılıyor.

P . VER.GİLİUS MARO 4 5

Böyle konuşurken, kendilerini çevreleyen

bulut ansızın sıyrılır ve göky üzün e karışır.

Ae ne as parl ak ışı k al tınd a, tan rıs al şek li ve

simasiyle orta ya çı kar : Zi ra bi zzat annesi

güzel saç ve gençliğin pırıltılı ışığını ve muh-teşem alımını o ğlun a yermiş, gözlerini de 590

aydınlık doldur muştu . Öyl e bir güzellik ki,

sanatçının elinden fildişine işlenmiş veya Pa-

ros mermerine16 7 sarı altınla veya gümüşle

çevrelenmiş gibiydi.

O zaman hiç kimse tarafından görü lme-

den birdenbi re orta ya çıktığı halkın önünde

kraliçeye şöyle hitap e der : "Araştırdığın ız, 595

Libya dalgalarına yakalanmış Troia'lı Aeneas

işte huzurunuzda. Ey, yalnız sen, Troi a'n m

korku nç ızdıraplarına acıdın ve geri kalan

Danaos'luları, karada ve denizde bütün felâ-

ketlerin yıpratmış oldu ğu, herşey e yoksu n

kimseleri, vatana, eve, kavuşturu yorsun, ey 600

Dido, minnet şükranlarımızı ödemek ne bizim

kudretimize sığar, ne de geniş yeryüzü üze-rinde dağılmış diğer Danaos'luların. Eğer

tanrısal kuvvetler iyileri gözetiyorsa, eğer her-

yerd e hak-bilirlik mevcu tsa, ve müdrik akıl

kendisind e doğru luğu buluyo rsa, değerli ar- 605

mağanlarını sana versinler. Seni hangi çağ

167 ICiklad adal arından biri olan Paros , mermer i

ile meşhurdur.



4 6 A E N E A S

böyle mutlu kıldı? Hangi ana-baba böyle

birini dünyaya g et ir di ? Hangi ülke beni ken-

dine çeker se çeksin, nehirler denizlere akı p

durdukça, gökyüzü yıldızları besledikçe, her

zaman senin ünün ve adın ve ö vgü n bak i

610 kal aca ktı r" . Bunları söyl eye rek sağ elini ar-

kadaşı Ilioneus'a sol elini Serge stus'a , sonra

diğerlerine, cesur Gyas'a ve Cloaııthus'a uzatır.

Sidoni a'lı Dido, ilk önc e bu görünüşte n,

sonra kahramanın bu kadar büyük felâketi

615 karşısında şaşırır ve şöyl e cev ap verir: " Ey

tanrıça-oğlu, seni böylesine büyük tehlikeler

arasından hangi kader kova lıy or? Hangi kuv-

vet seni bu yaban cı sahillere a tı yo r? Sen,

hayat-veren Venüs 'üm 8 8 Dardanus'lu Anclıi-

ses'ten16 9 Frigia'da Simois çayına doğ ur-

muş olduğu, Aeneas mısı n? Gerçekten, va-

tan toprak larından sürülerek Teuce r'in 17 0 Be -

168 Ven us aşk tanrıçası olma kla, dünya ya geti rme

vasf ını temsil etmektedir . "Alm a Venüs" , 'haya t -ver en Ve nü s' , Ven üs 'ün bel li baş lı ep it et id ir : (L uer eti us , 1, 2).

I®9 Troia'lı Anehises . Venüs ile, Aeneas'ın ebe-veynidirler.

17 0 Teucer, burada, Telemon'u n oğ lu ve Ajax' ın

kardeşi Grek kahramanıdır. Her iki kardeş, Troia sava-

şına gittikleri zaman, bab aları T elemon, biribirleriııe

dikkat etmelerini ve tek başına geri dönmemelerini söy-

lemişti. Fakat, Ajax , tanrıça Athena tarafından çıldırtı-

lıp, Greklerin kampındaki sürüler arasında tahribata


lus'un 17 1 yardımı ile yeni bir hakimiyet tasarla-

yarak, Sidon'a 172 geldiğ ini hatırlıy orum. O za- 620

man babam Belus, bereketli Cypr us' u yağ ma et-

miş ve gali b geler ek egeme nliği altına almış-tı. O vakitten bu zamana, Troia şehrinin ka-

deri, senin ünün ve Pelasg 17 3 kralları benim

malûmumdu r. Kendisi Teuc er'le re düşman ol-

makla beraber, belirli bir övğüyle söz konu-

su ed er, ve kendisinin Teucer' lerin eski so - 625

yundan geldiğini söyl erdi. Artık geliniz evle-

rinize giriniz, gençle r. Beni de, kader zorluk -

lar ortasında çarpa çarpa, en s onunda bu

topraklarda yerleşmemi uygun buld u: muh-

taçlara yardıma koşmayı, acıyı bilmeden öğ-

renmiş deği lim ", der. Sonra, Aeneas'ı saraya 6 3 0

doğru götürür, diğer taraftan mabedlerde

sebe p olunca, uta ncından kendi hayatına kendisi son

vermişti . Bunun üzerine, Telemo n, Teucer'in yalnız dö-

nüşü karşısında, yalvarışına aldırmayarak Teucer'i ev-

den koğmuştu. Teucer, bundan so nra, Sid on'a, kral

Belus'a sığınmış ve sonra Kıbrıs't a Salamis şehrini

kurmuştu.

17L Belus adı, Fenik eced ir ve anlamı, 'efen di' dir .

Kitabı Mukaddes'e göre, Baal ile ve Beelzebub'un ilk

hecesi ile aynıdır. Belus, burada, Dido'nun babasıdır.

I 7 : Sidon , bir Fenike şehridir ve Tyrus'u kur-

muştur.

173 Pelasg' lar ilk Grek kavimlerindendir. Burada,

'Pelasg kralları' ile, Agamem non, Menelaus, Ulysses,

Nestor ete. kastedilmektedir.



48 AE NE AS

tanrılara teşe kkür edilmesini emreder. Bundan

635 b a u Ş ^ ' , b U § ' Ü nÜ k u t l a m a k üzere hediy e o laraksahildeki arkadaşlarına yirmi öküz, sırtı kıllı

yuz besili domu z, anaları ile berabe r yüzkörpe kuzu gönderir.

Sarayın içi krallara lâyık muhteşem şata-

fatla donatıl mıştır ve salonun ort asında şö len

sofrası hazırlanmaktadır : Ağır erguvanî renkle

640 '§ l e n m i Ş örtüler, masalarda bir ço k güm üş

takımlar ve altın kabların üzerlerinde, ataları-

nın yiğitliklerini ve bu eski soyun başlangıç-

tan beri meydana gelen kahramanlıkları ara-

sındaki işlerinin ço k uzun hikâyeleri ç izil-

mişti.

Ae ne as -z ira akl ı ba ba lı k se vg is i ile hu -

zursuzdu- derhal Achat es'i Ascani us'a 17 4 bu

haberleri vermesi ve kendisini de şehire getir-54 0 mesi için, gönde rir. Ascaniu s, aziz babasının

başlıca endişesidir. Bu arada düşen Ilias'tan

kurtardıkları eşyayı hediye olarak getirmesiniemre der, ki bunlar, altın işlemeli resimlerle

bezenmiş manto, annesi Leda'nın Argos'lu

Helena 'ya17 6 şaşmağa-değer bir armağanı olan

174 Aeneas'ın oğlu.17fi Helena'n ın kocası Menelaus, İsparta kralı idi

Burada. Helera'nın Arg os'l u gösterilmesi, onun Grek-l'ğını ifade etmek içindir.

P. VERGILIUS MAR O 19

ve onun Mycenae'dan 17 8 , Pergama'ya 1 77 kaç a- 650

rak yasay a-uy gun bir bi rleşme yaptı ğı zaman

getirmiş olduğu etrafı sarı akantho s'la örül-

müş bir ört ü; ayrıc a Pri amos'un en büyükkızı Ilione'nin17 8 bir zamanlar taşıdığı âsâ,

boyun için inci bir gerda nlık ve çift sıra

mücevh er ve altından yapılmış bir taç, idi: 655

Ach ate s bu emi rle ri al dıktan sonr a hız la ge -

milere doğru yola koyulur.

Fakat Cythera kalbinde yeni kararlar ve

yep-yeni oyunlar tasarlamaktadır; öyle ki,

tatlı Ascanius'un yerine, sima ve görünüşünü

değiştirerek Cupido 179 gitsin ve armağanlariy-

le kraliçeyi çılgınca tutuştursun ve ateşi ke-

mikler ine kad ar sarsın. 660

Zira sarayın kuşkulu, Tyms'luların da

iki-dilli olmalarından korkmaktadır; zalim

Iuno yanıp-tutuşmakta olmalıdır, g ece çökü n-

ce endişeleri tekrar canlanmaktadır. Bu sebeble,

kanatlı Aşk 'a şöyle der : "Ey oğlum, benimkuvvetlerim, benim tek büyük kudretim, ulu

176 M ycen ae, Greklerin başında bulunan Aga mem -

non'un şehridir, ve burada bütün Grekler yerine kul-

lanılmıştır,

177 Pergama'ya, yâni Troia'ya. Zira, Pergama,

Troia'nın kalesi idi.

1™ Priamos'un kızı İlione, Thrakia kralı Polymes-

tor'un kraliçesi idi.

17« Cupid o, Venüs'ün oğlu ve aşk tanrısıdır.



5 0 A E N E A S

665 Baha'nın T/ ph oe a 180 mızraklarını küçümseyen,

oğlum, sana sığınıyorum ve yalvararak senin

tanrısal erkelerini istiyorum. Kardeşin Aeneas,

zalim Iuno'nun kini yüzünden denizlerde sahil-

den sahile atılıyor, bunlar senin bildiğin şeyler-670 dir, ç ok ker s bizim ızdır aplar ımıza acınrnıştın.

Şimdi Kartacalı Dido onu tutmakta ve okş ayı -

cı sözler le oya lamak tadır , bu durumda Iuno

iş görmeden duramayacağından , bu iyi ka-

bûlden korkuyorum. Bundan dolayı kendisinin

tanrısal bir kuvvetle değişmemesi, fakat Aene-

as'a benim gibi büyük bir sevgi iie bağl an-

ması için kraliçenin önc ede n tuzağına dü şme-

675 meşini ve aşk meşaleleriyle kuşatmayı tasar-

lamaktayım.

Şimdi bunu nasıl yapabileceğini, düşün-

cemi dinle: Babasının özeninin toplandığı

prens, benim en büyük kayg ım, Troi a yan-

gınlarından ve denizden arta kalan hedi-

yeleri alarak Sidon 18 1 şehrine doğru yola

çıkmağa hazırlanmaktadır; oyunumuzu bilme-

180 Typhoea mızr akları ; yâııi Titan Typhoeus 'u

Jııppiter'in öldürdüğü mızraklar* Cupido. eski eserlerde

çok kere, Juppiter'in yıldırımını kırar durumda göste ril-

miştir. Zira, Cupido tanrıların babasından da kudretli

olarak kabûl edilmiştir.

181 Yâni, Kartaea şe hri, zira , bura ya y erleşen

Tyrus'lul ar aslında Sidon' lu kolonis tlerdi.

P . VERGİLİUS MARO5 1

sin ve aramıza giri p boz masın diye ben onu 680

uykuva daldırıp yüksek C ythera 1"2 veya Ida-

lium'u n«« üstündeki kutsal yerde saklayaca -

ğım. Sen, bir gec ede n fazla olm amak üzere,

hünerinle onun şekline gir, bildiğin çocuğun

çoc uksu simasına bürün ki, fazlas iyle neş ele-

nen Dido krallara has sofrada ve Lyaeus

içkisi arasında seni sinesine çekip kuc aklıy a- 685

cağı zaman, tatlı dudaklarını yapışt ırdığı es -

nada , esrarlı ateşini üf le ve onu zehırınle

şaşkına çevir".

Aşk se vg il i annesinin sözler in i dinler , Ka-

natlarını çıkarar ak Iulus'un adıml arıyl a neş' e 690

içinde ilerler. Bu sırada Venüs , Ascan ıus un

organlar ı arasına sakin bir tatlılık yayar ve

tanrıça onu kucağı na yatırarak Idalıum un

yüksekteki koruluklarına doğru taşır, orada

yumuşak mercan köşk, onu çiçek ve tatlı göl-

gelerinin meltemiyle kucaklar.

Ar tı k emre ba ş eğ en Cu pi do , Ac hat es 695

öncü sü olduğ u halde, kıvanç içinde, krala

ait armağanları Tyrus'lulara taşıyordu. Oraya

182 Cyth era, Laconia 'nın güney sahilinde bir ada-

d,r. ki Venüs'ü n bura da, denizd en zuhûr etti ği hikaye

e d i l i r ^ K l b r l g t a bir şehir ve dağlı k bir bu-

run'dur. Venüs'ün burada da kutsal bir yeri vardı.

184 Lyae us, Bacchus'un (Şarap tanrısı) b.r lakabı >dı.



5 2 A E N E A S

geld iğin de, kral içe şölenin ortasında bir yere

yerleş miş, ağır işlemeli altından bir sedir e

700 uzanmıştı. Hem Baba Aen eas, hem de Troia'lı

gençl er erguva n renkli sedirler üzerine yayı l-

mışlardı.Uşaklar, ellerine su dökerler ve sepetler-

den Ceres'i18 5 çıkarırlar, kırpık-perçemli h av-

lular getirirler. İç kısımda elli halayık, uzun

sofra yı düzenleme ve penatlar'ın meş'alelerini7°5 canlandırmakla uğraşmaktadır; ayrıca yüz

halaylık ile aynı yaşta ve sayıda ki uşaklar

ise masaları yiye cekl erle doldururlar ve ka-

dehleri yerleştirirler. Tyrus'lulardan bir grup

da neş'e içindeki şölene çıka-gelirler ve na-

kışlı sedirler üzerinde uzanma ğa çağırılırlar.

Hem Aeneas'ın armağanlarına hayran kalırlar,

hem de lulus'un tanrısal simasındaki parılta-

ya, kelimelerinin seçilişine ve pelerinine, akan-

thos yapr ağı ile süslenmiş örtü süne hayran

kalırlar. Özellikle gtleceğin bir afete mahkûm

ettiği, Fenikeli bahtsız kadın 18 6 , aklı dağılmış,

alevli bakışlarını tutamaz ve hem çocuğa

18 5 Ceres, Ziraat tanrıçası idi, Burada, Ceres, hu-

bubatı temsil etmesi seb ebiyl e " Ekm ek" yerine kul-

lanılmıştır.18 8 Zira, Dido , Aeneas tarafından terk edilince,

hayatına son vermi ştir . Bu bahis, IV. kitapta anlatıl -

maktadır.

P . VF.RGİLİUS MARO 5 3

hem armağanlarına yanıp-tutuşur. O ise, 715

Ae ne as 'ı n ku ca ğı na atı lır ve bo yn un a sa rı la -

rak aldatılan babanın büyük sevgisini taşırır

ve kraliç eye yaklaşır . Kuc ağın da ne çeşit birtanrının bulunduğundan haberi olmayan Dido,

zavallı kadın, gözl eriy le, bütün kalbiy le ona

bağlanır, zaman zaman göğsüne bastırır. Fakat,

o 1 8 7 , Acidalia'lı annesini18 8 hatırlay arak, ya- 720

vaş yavaş Sy chaeus'un 18 9 hatırasını s ilme ğe

başlar, ve onun uzun zamandanberi sakin

kalmış ruhunu, aşka uzak kalmış kalbini,

canlı bir aşkla doldurmağa çalışır.

İlk fasıla verilip, sofralar kaldırı ldıktan

sonra, büyük kraterler19 0 getirilir ve şarapla

doldurulurlar. Geniş hol de, büyük bir gürültü

meyda na gelir, tavanların altında bir uğultu- 725

dur başlar; altın-işlemeli sedirlere parlak avi-

zeler sarkmakta ve alevli meşaleler geceyi bas-

tırmaktadır Bu sırada kraliçe altın ve mücevher-

lerle süslü bir patera19 1 ister ve Belus ve Belus'-

187 Yâni, Cupido.

188 Venüs, Orchomenos yakınındaki Acidalia pına-

rında yıkanmak âdetinde olduğundan, böyle de isim-

lendirilir.189 Did o'nu n ölmüş bulunan kocası.

190 Crat er, içinde şarap ve su k arıştırıla n büy ük

bir kadehti.

191 Patera , ağzı geni ş kulpsuz kadeh.



54 A E N E A S

un bütün soyunun 192 yap mak âdetinde oldu k-

ları gibi , şarabla d old uru r; sonra sar ayda

730 sükûn avdet edince : " Ey Ju ppit er 19 3, madem-

ki konuk severlik yasalarını senin koyduğun

söylenmektedir, bu günün Tyrus'lular ve

Tro ia' dan gelenlere mutlu olmasını ve bizim

torunlarımızın bunu hatırlamasını istersin. Mut-

luluğun yaratıcısı Bacchus 19 4 ve iyilik-seven

Iuno19 5 yanımızda olsunla r; ve siz ey Tyrus'-

lular topl anarak, sevinçl e kutlayınız ", der ve7 3 5 şarabı şerefe döker1 98 ve ilk önc e şarapla

dudaklarını ıslat ır; son ra içmek üzere Biti-

as '1 9 7 'a ver ir; o da derhal köpüklü pater a'yı

içer ve dolu altın kadehi boşaltır; sonra di-

ğer so ylu kişiler bunu taki b eder. Uzun saçlı

' 4 0 Iopas 1 98 , ulu Atlas'ın 19 9 kendisine öğretmiş

olduğu şiirleri altın-yaldızlı kitarasiyle teren-

19 2 Buradaki Belus'un Dido'nun babası değil, fakat

Tyrus'un kurucusu olan Belus olduğu anlaşılıyor.

19 3 Juppiter'e atfedilen önemli fonksiyonlardanbiri de, konukseverliğin kutsal vecibelerine nezaret et-

mekti. Bu sebepten tanrı bazan ^ospitalis 5 (konuksever)

epiteti ile anılır.

Bacchus'un neş'e vermesi sebebiyle.

Iuno, Kartaca'lıların koruyucusu olduğundan.19 6 Sofr aya şarap dökmek bir âdetti.

197 Bitias, Ka rtacal ı bir âsi 1-

198 Eski çağl arda saz şairl eri ekser iya uzun saç -

ları ile tanınırdı.19 3 Atlas, Mauritania'da (Cezayir) bir kral.

P . VERGİLİUS MARO 55

nüm eder. Değişen Ay 'a , Güneş'in işlerine,

orada n insanların ve hayvanların soylar ına,

oradan yağmur ve ateşe geçerek, Arcturus'a 2 00 ,

gözleri yaşlı Hyad'lara 20 1 , ikiz öküzlere 202 , kış 745güneşlerinin kendilerini Oceanus'a daldırmak-

ta neden bu kadar acele ettiklerine, yavaş

geçen geceleri neyin geciktirdiğine dair şar-

kılar söyler. Tyrus'lular alkışla inletirler,

Troia'lılar da bunu takib ederler. Bahtsız Dido,

çeşitli konuşmalarla geceyi sürüklüyor, ölüm-

süz aşkı içiyor du; Priamos hakkında, Hecto r

hakkında uzun uzun sor uy or ; kâh Auro ra' - 750

nın 20 3 oğlunun silâhlarla nasıl geldiği ni kâh

Diomedes ' in 204 atlarının nasıl olduğunu, kâh

Ac hi ll es 'i n ne ka da r iri ol du ğu nu so ru -

200 Ayı-armudu yıldızı.

201 Hyad' lar, Taurus (Boğa ) burcundaki yedi yıl-

dızlardı r. Yağmurlu-h avalar, Hyad' ların batışına vey a

yükselmesine tâbidir.

202 "ge mini Tri one s" (ikiz öküzler), Büyük Ayı

ve Küçük Ayı burçları, her biri bir ç ift boyunduruğ akoşulm uş öküz tarafından çekilen iki arabayı temsil et-

tikleri tasavvur edilmişti r. "İki z ök üzle r", bu boy un-

duruğa koşulmuş çift öküzlerdir.

203 Aurora' nın (Şafak tanrıçası) oğlu, Memnon'd ur.

Memnon'un silâhları, Vulcanus (Ateş tanrısı) tarafından

yapılmıştı. Bak. Not. 148.

204 Dido'nu n bu soruyu sorması biraz dikkatsizlik

olsa gerektir. Zira, atlar Diomedes tarafından bizzat

Ae ne as tan çal ınm ış tır .



56 A E N E A S

yor du . "Ş imd i, ey benim konuğum , sizinki-

lerin dolaşmaların ı ve Grek lerin hilelerini 205 ,

anlat bize'" der; zira şimdi yedi yaz 2 0 6 olu-

yo r ki bütün top rak lar da ve denizlerde seni

oradan oraya dolaştırmış bulunuyor".

2 0 5 Herhalde, Tro ia' da Grekleri n yaptıkları tahta-

at hilesi kastedilmektedir.2 0 8 Aeneas, Kartac aya gelin ceye kadar yedi yılı

şu şekilde geçirmiş ol uy or : Troia'nın düşüşünden son-

raki kışı gemileri hazırlamakla ge çi ri yo r, ve ertesi yıl

sefere çıkıyor, sonraki kışı Thrakia'da geçirerek üçüncü

yılda ayrılıyor, o seneyi ve ertesi yılı Girit'te harcıyor,

beşinci yılın sonuna doğru Actium'a geliyor, altıncı yıl-

da Epirus ve Sic ily a'y ı ziyare t edi yor , ve Karta ca'y a

yedinci yılda varıyor.

vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit

Documents