1

Vibrant Lampang กลมกลอมไปกถวถตดรรมเมองล าปาง

เรยถเรยงโดย ฒฐดดา เยตถ ารง

จฑามาศ พลสวสด

ล าปางเปนเมองเกาแกทมประวตศาสตรมายาวนานกวา 1,300 ป ครงหนงเมองแหงนเคยมบทบาท

เปนศนยกลางการคาไมสกทส าคญของภาคเหนอ ท าใหมพอคาทงจากยโรป จนและพมาหลงไหลเขามา

ลงทนท าธรกจมากมาย ชาวตางชาตเหลานไดสรางอาคารพาณชย รานคา บานพกอาศยของคหบดและวด

วาอารามกระจายอยทวเมองล าปาง ซงสถาปตยกรรมเหลานยงคงไวซงรองรอยการผสมผสานของ

ศลปวฒนธรรมหลากเชอชาตมาใหเหนจนถงทกวนน

2

วดวาโบราณอายนบรอยปเปนโบราณสถานทสามารถพบเหนไดทวเมองล าปาง เฉพาะในเขต

เทศบาลนครล าปางทมพนท 22.17 ตารางกโลเมตร มวดมากถง 47 แหง วดสวนใหญถกสรางและตกแตง

ดวยศลปกรรมทไดรบอทธพลมาจากไทใหญ เชน วดศรชม วดพมาทใหญทสดในประเทศไทย มวหารท

แกะสลกดวยไมสกอายกวา 150 ป และวดปงสนก สรางเมอ พ.ศ.1223 หรอ 1,337 ปกอน เปนวดทไดรบ

รางวลด (Award of Merit) ดานการอนรกษมรดกทางดานวฒนธรรมในภมภาคเอเชยแปซฟค ตามโครงการ

2008 Asia-Pacific Heritage Award for Cultural Heritage Conservation จากองคการ UNESCO เปนตน

นอกจากน เขตเมองชนในของล าปางยงพบอาคารเกาแกแบบตะวนตกและแบบจนทสวยงามมเอกลกษณ

กระจายอยโดยรอบ เชน บานหลยส เลยวโนเวนส เรอนไมโบราณกงปนทรงป นหยาสองชนซงตกแตงดวย

ศลปกรรมโคโลเนยล อาคารหมองโงยซน เรอนขนมปงขงหลงคาทรงมะนลา อาคารเยยนซไทลก อดต

หางสรรพสนคาทใหญทสดในยานตลาดจน ฯลฯ

ภาพล าปางในอดต ทมา กตศกด เฮงษฎกล

3

Civil Movement รอฟตเสตหวถตดรรมล าปาง

กลมคนเลกๆ ในล าปาง ทมความมงมน เปนพลเมองตนร (active citizen) ทโหยหาเสนห คณคาและวถชวตอนเปนจตวญญาณของเมอง (spirit of the city) ไดเขามาขบเคลอนรกษาชมชนของตนเอง และลกขนมาสรางเมองใหดขน ชวยท าใหเมองล าปางเปนเมองทมเอกลกษณ มชวตชวาอกครง

ฟตฟกาดกองตา การจดการพตณสาดารฒะของคตล าปาง

คนล าปาง ไมมใครไมรจก กาดกองตา....

กาดกองตาถกรอฟนมาดวยโครงการถนนคนเดนกาดกองตาครงแรก พ.ศ. 2541 โดยการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) แตไมประสบความส าเรจเทาทควร จนในชวงสงกรานต พ.ศ. 2548ชาวชมชนกาดกองตา ทงสวนกองตาเหนอ และกองตาใต เขามสวนรวมในการจดการถนนกาดกองตาอยางเตมท มการจดตงคณะกรรมการบรหารจดการตลาดโดยคนในชมชน น าโดยโกชย -เกยรตชย มานะศลป และนกประชาสมพนธ ไตรเทพ บญเฮง รวมมอกบกลมนกวชาการ ทศกษาประวตศาสตรของยาน ประวตศาสตรของบานเรอน ท าใหกาดกองตาถงจดเปลยน กลายเปนถนนคนเดนกาดกองตาทเราเหนและรจกเชนทกวนน ทกเสาร – อาทตย จะเหนการรวมตวของคนล าปางทงพอคา แมคา และคนทวไป เดนท ากจกรรมขายของ จบจาย การบรโภคอยางคกคกมาก

4

เปดถาตถรถรฒ จดเดตกาดกองตา

กาดกองตา ไมใชเพยงแคตลาด แตเปนถนนคนเดนทมเรองราวประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรมของเมอง โดยเฉพาะสถาปตยกรรมทหลงเหลออย หนงในนน คอ บานบรบรณ เดมบานบรบรณเปนบานของ หมองย หรอ นายใหญ บรบรณ คหบดชาวพมาททรงอทธพลคนหนงในเมองล าปาง และแมเลยงปอม สนนษฐานวาสรางขนประมาณ พ.ศ. 2461-2471 ใหเปนศนยกลางธรกจของพอคาชาวพมา ชาวจน ชาวอนเดย ทเขามาท าการคาขายในล าปาง

ปจจบนมลนธนยม ปทมะเสว ไดเขาซอบานบรบรณ ปรบปรงใหสวยงาม และเปดบานบรบรณเปนหอศลปแหงท 2 ของจงหวดล าปาง โดยกอนหนานมลนธนยม ฯ ไดสรางหอศลปแหงแรก ซงตงในกาดกองตาเชนเดยวกน จดตงเปนศนยการเรยนรดานวฒนธรรมส าหรบเยาวชนคนรนใหม ใหรจกรกและอนรกษศลปกรรมของเมอง และทส าคญสรางความภมใจในความเปนเมองล าปางทร งเรองในอดต โดยไมแสวงผลประโยชนหาก าไรใดๆ บานบรบรณในฐานะหอศลปแหงท 2 พนทส าหรบการจดกจกรรมดานศลปวฒนธรรมรวมกนของคนล าปาง เชน งานแสดงดนตร การแสดงสนคาพนเมอง งานเลยง การประชม งานอบรมตางๆ เปนตน ซงไดรบความสนใจจากทงคนล าปาง และคนในพนทใกลเคยงเขามาใชสถานทในการจดกจกรรมตางๆ

จากถนนทเปนเพยงทรองรบการสญจรของผคน ไดกลายเปนถนนคนเดนขนาดใหญทขยายความ

ใหญทงสดถนน ไปตามตรอกซอกซอย ถนนคนเดนกาดกองตาจงไมใชแคการสรางพนทตอบโจทยทาง

เศรษฐกจ แตเปนการรอฟนถนนทแสนธรรมดาใหกลายเปนพนทสาธารณะ สรางเปนตลาดนดทคนสวนใหญ

สนใจ และปรบปรงบานหลายหลง เพอเปนพนทใหคนไดแสดงออกตามวฒนธรรม ประเพณทองถนของเมอง

5

กาดกองตาจงเปนพนทสาธารณะทชวยคนล าปางไดพบปะ สรางปฏสมพนธตอกน ชวยใหล าปางกลายเปน

เมองทมชวตชวามากขน

ล าปางวนน มการเปลยนแปลงของวถชวตจากความเปนเมองสมยใหมทคบคลานไปในทกท แตถง

กระนนพนทเมองในล าปางบางสวนเรมมแนวโนมมงสการเปนเมองอนรกษ การฟนถนนคนเดนกาดกองตา

และการเปดบานบรบรณ เปนเพยงสวนหนงของกระบวนการในรอฟนและรกษาวฒนธรรมของเมอง ใน

ล าปางยงมหลายกลมทมบทบาทในการรอฟนและรกษาวฒนธรรมของเมอง ไมวาจะเปน การฟนถนนสาย

วฒนธรรม ณ ถนนวงเหนอ การอนรกษมรดกทางวฒนธรรมของชมชนปงสนก หรอการรวมกลม

ผลกดนใหศาลากลางเปลยนเปนหอศลปล าปาง เปนตน

Cultural Mapping โอกาสของเมองล าปาง

ภายใตกรอบการท างานของ UNESCO แผนทวฒนธรรมเปนเครองมอพนฐานในการปกปองรกษา

ความหลากหลายทางวฒนธรรม (Safeguard Cultural Diversity) โดยมเปาหมายเพอสรางการรบรอต

ลกษณของชมชน ซงเปนผลจากการทชมชนเขามามสวนรวมในการเกบขอมล คนในพนทจงเกดความรและ

เขาใจในมรดกทางวฒนธรรมของตน เกดความตระหนก ส านกถงอตลกษณของชมชน น าไปสการสรางแรง

บนดาลใจและคณคารวม (Core Value) ในการปกปองรกษาจารต ประเพณ วฒนธรรม และทรพยากรของ

ชมชนตอไป

ใตการพถตาเมองใดๆ สงณส าคฌณสดคอการณคตใตเมองหตมา เปตสวตหตงณสรางสรรคสง

ดๆ ใหกถเมอง ไมวาจะเปตการรวมมอกถรฐ หรอตอรองกถภาครฐเมอมโครงการณมทลกระณถตอ

เมอง ณายณสดจะณ าใหพวกเขาเปตสวตหตงของเมอง เปตเจาของเมอง และเมองจะกลายเปตเมอง

ณไมใชแคมทคตอาศย แตเปตเมองณมจตวฌฌาฒของทคตณหตมากระณ าสงดๆ ตอเมองรวมกต

สอดรถกถค ากลาวของรสโซวา “House make a town, but citizens make a city” ซงแปลวาไดวา ถาตณ าให

ณตตดเปตเมอง แตพลเมองตางหากณ าใหณตตเปตตครหรอเมองจรงๆ

6

ปจจบน เมองล าปางก าลงน าแผนทวฒนธรรม (Cultural Mapping) เปนเครองมอส าคญในการ

อนรกษมรดกทางวฒนธรรมของเมอง เพอสรางสมดลระหวางการอนรกษวฒนธรรมและเสรมเสราง

เศรษฐกจเมองใหเกดขน โดยน าแนวคดแผนทวฒนธรรมมาประยกตใชกบ iDiscover City Walks

แอปพลเคชนแนะน าเสนทางเดนเทาเพอเยยมชมยานเมองเกา จดท าเสนทางเดนเทาเพอเยยมชมมรดกทาง

วฒนธรรมทกระจายตวอยในยานเกาแกทมความส าคญทางประวตศาสตร เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

ของเมอง ซงจ าแนกสถานทออกเปน 5 ประเภทคอ แหลงทนาชม(iSEE) แหลงซอสนคา(iSHOP) แหลง

เครองดม(iDRINK) แหลงอาหาร(iEAT) และแหลงทมเรองราวอนนาประหลาดใจ(iSURPRISE)

เมองล าปาง ไดด าเนนการวางจดยานวฒนธรรม โดยใชยานการคาเการมแมน าวง หรอยานตลาดจน

(กาดกองตา) (ดเสนทางใน ภาพ (ราง) เสนทางเดนเทา iDiscover City Walks ยานเมองเกาล าปาง) แม

ปจจบนยานตลาดจนจะไมใชยานการคาทส าคญทมความเจรญรงเรองเฟองฟเหมอนในอดตเมอรอยกวาปท

ผานมา ทวาผคนกยงด ารงอยดวยกจการเลกๆ ทสบทอดมาแตครงอดต จ าพวกรานคา รานอาหาร โดยม

กจการใหมๆ เชน รานกาแฟ รานขายของทระลก ทพกแรมขนาดเลก (Guesthouse) รวมถง “ถนนคนเดน

กาดกองตา” เปนศนยรวมในการฟนฟเศรษฐกจการคาและจตวญญาณของยานเมองเกาล าปางใหคนมา

คกคกอกครงตงแตป 2548 เปนตนมา

ปจจบน เมองล าปางไดด าเนนการหาขอมล และวางจดทต งวฒนธรรมทง 5 ประเภทเรยบรอยแลว

โดยกระบวนการด าเนนงานตงแตส ารวจและสมภาษณ การสงเคราะหขอมล และการบนทกขอมล กระท า

ดวยการมสวนรวมของคนล าปางทกขนตอน และก าลงด าเนนการเพอตอยอดเปน แอปพลเคชน iDiscover

City Walks อยางเตมรปแบบ และคาดหวงเปนอยางยงวาแผนทวฒนธรรมดงกลาว จะชวยสรางความเขาใจ

7

เรองวฒนธรรมใหคนล าปาง รวมถงคนภายนอกทสามารถมนใจไดเลยวา ทกจดมคณคา มเรองราว เปน

วฒนธรรมทองถนของคนล าปางจรงๆ

ภาพ (ราง) เสนทางเดนเทา iDiscover City Walks ยานเมองเกาล าปาง

ทมา : Dr.Ester Van Steekelenburg (2016c)

ทมา : Dr.Ester Van Steekelenburg (2016b)7 | P a g e