VAK EN GRAAD WISKUNDIGE GELETTERDHEID – GRAAD 12KWARTAAL 2 WEEK 1ONDERWERP BANKWESE: FIN DOKUMENTE; RENTE; INFLASIEDOEL VAN LES Verstaan:

FINANSIELE DOKUMENTE wat verband hou met die banksektor. Enkelvoudige- en saamgestelde rente Eenvoudige berekeninge vir inflasie Interpretatiewe vrae oor inflasie

BRONNE Notas en Handboeke Digitale bronne

Gebruik die AANTEKENINGE saam met u handboek. Kontroleer u handboek vir die onderwerp Finansies wat gedek is vir kwartaal 2. Dit moet begin net na Datahantering en voordat u met Kaarte en Planne begin.

Besoek asb die volgende bronne:Rente:https://www.youtube.com/watch?v=gyiiqUQgEeAhttps://www.youtube.com/watch?v=I6ZOc9qzyYk

Bankwese:https://www.fnb.co.zahttps://www.absa.co.za/personal/https://www.capitecbank.co.za/https://www.standardbank.co.za/

Inflasie:https://www.youtube.com/watch?v=beAvFHP4wDIhttps://www.youtube.com/watch?v=XwhFAuBSl9ghttps://www.youtube.com/watch?v=te85D9rBNPsMind the Gap - https://www.google.com/search?q=mind+the+gap+mathematical+literacy+grade+12Via Afrika - https://viaafrika.com/free-downloads/

INTRODUCTION Leerders moet in staat wees om die basiese beginsels van finansiële state wat in Kwartaal 1 behandel is, as vertrekpunt te verstaan.

Eenvoudige en saamgestelde rente is reeds gedek in graad 10 en 11. Wat nuut is vir graad 12 is die huurkoop en vaste deposito's soos begrafnisplanne, ens.

Dit is belangrik om basiese berekeninge te bemeester ten opsigte van rente, persentasieverhoging, die lees van bankdokumente en om sekere grafieke te kan interpreteer.

CONCEPTS AND SKILLS Sien na al die konsepte in die aantekeninge oor finansiële dokumente.

FINANSIËLE DOKUMENTE:Lees u handboek en aantekeninge en vorige vraestelle deur. Dit is belangrik om verskeidenheid van bankdokumente, soos state, verbandstate, banktariewe, vaste deposito-rekeninge, ens. te verstaan sodat u basiese berekeninge hiervan kan doen en verstaan.RENTE:Dit is basies hersiening van werk wat vanaf graad 8 behandel word. Wat u nou moet doen, is om die impak van enkelvoudige en saamgestelde rente te verstaan en kan beskryf. Onthou dat die formule NIE gebruik mag word nie.INFLASIE:Dit is belangrik om basiese substitusie te kan doen. Die formule vir persentasievermeerdering/vermindering word hier gebruik. Maak seker dat u verstaan hoe dit werk. Grafieke wat eksponensiële groei toon, moet geïnterpreteer word. Onthou dat 'n afname in inflasie slegs beteken ... DIE INFLASIE VERHOOG SLEGS TEEN 'N LAER KOERS. Dit is ook belangrik om voorspellings te kan maak en neigings te kan beskryf.

AKTIWITEITE/ASSESSERING

Die materiaal bestaan uit die lesplan, met aantekeninge en aktiwiteite om deur te werk. Daar is drie afdelings: finansiële dokumente; Rente en inflasie. Lees die aantekeninge wat verband hou met die aktiwiteit wat u gaan doen. Breek die aktiwiteite wat gedurende die week gedoen word op.

KONSOLIDASIE Voltooi aktiwiteite in u handboek. Dit is belangrik om vorige vraestelle te bestudeer om vrae te sien wat verband hou met die onderwerp wat nou gedoen word.

Deur dit te doen, kry u die gevoel hoe vrae in die einde van die jaar-eksamen gevra kan word. Dankie dat u u eerste stap van onafhanklike werk getoon het. Dit sal baie help as u volgende jaar met u tersiêre opleiding begin.

Raadpleeg u klasvriende en hou aan om mekaar te motiveer.

WAARDES Die onderwerp oor bankwese is op alle lewensterreine van toepassing, en u sal ingeligte besluite moet neem sodra u begin werk.Hierdie onderwerp sal u lei en u besluitnemingsvaardighede versterk.

NOTAS EN VOORBEELDEDie onderwerp oor bank en inflasie handel basies oor die volgende:o o Finansiële dokumenteo o Rente (lenings, beleggings, huurkoop, ens.)

o Inflasie

Finansiële dokumente was in kwartaal 1 gedek. In kwartaal 2 probeer ons slegs om die finansiële dokumente in die banksektor te verstaan. Dit sal behandel word tydens die beantwoording van rente-verwante vrae.

FINANSIELE DOKUMENTE RENTEDie volgende konsepte moet verstaan word:Lener, lener, rentekoers, beleggings, Hoofsom, rentekoers, maandelikse betaling, deposito, terugbetaling, leningstermyn (lewensduur), belegging, termyn (lewensduur), rente, koste, openings- en sluitingsaldo, debiet, krediet, stoporder, bankkoste of transaksiefooi, debietorder, OTM, elektroniese oordrag, betaling, rente, kredietkoerse; debietkoerse, tak, deposito, onttrekkingGoogle dit of vra u ouer.Maak seker dat u bankstate en tariefstrukture verstaan.

Voorbeeld:Xola ontvang die volgende staat van haar bank, wat transaksies vanaf 25/01/2013 tot 20/02/2013 toon. Bestudeer die staat en beantwoord die vrae wat volg

a) Hoe kan u die verskil tussen die debiete en krediete in hierdie staat sien?b) Lys die debiete en krediete van Xola vir die maand.c) In die eerste lyn van hierdie staat, ontvang Xola 'n salaris van R 8 000. Kyk na die saldo en bereken die bedrag wat sy in die rekening gehad het voordat die betaling gemaak is.d) Xola ontvang ook geld vir haar verjaarsdag, sowel as haar salaris. Identifiseer en skryf die verjaardagtransaksie neer.e) Met hoeveel geld sou sy op 20/02/2013 oorbly as sy nie geld vir haar verjaardag ontvang het nie?f) Xola wil hierdie maand 15% van haar oorblywende geld spaar. Hoeveel kan sy spaar?

Notas:• Die sluitingsaldo van die vorige maand word die openingsaldo van die volgende maand.• Rente word bereken op die openingsaldo van elke maand.• Rente word eers bereken, dan word dit by die openingsaldo gevoeg en eers dan word die terugbetalingsbedrag afgetrek om die sluitingsaldo te verkry.• Die terugbetaling van die laaste maand is dikwels effens groter as die normale maandelikse terugbetaling. Dit sal die reële koste van die lening effens verhoog.(Let op dat dit aanvanklik stadig daal, maar vinniger namate dit nader aan die einde van die lening trek.) Oplossingsa) Die krediete is positiewe waardes en is in die linkerkantste kolom, terwyl die debiete negatief is en in die regterkantste kolom is.b) Krediete: salaris, deposito van mev S Khumalo. Debiete: motorversekering, huur, mediese fonds, selfoonkontrak, rekening vir klerewinkels, kruideniersware, motorherstel.c) R8 050,50 - R8 000 = R_50,50, dus het sy R50,50 in haar rekening gehad voordat haar salaris betaal is.d) 14/02/2103 BETALING Mev S Khumalo R500.e) R1 400,50 - R500 = R900,50.f) 15% van R1400,50 = 1400,50 × 0,15 = R210,08.

Leerders moet weet hoe enkelvoudige rente en saamgestelde rente bereken word, en hierdie vaardighede toepas om bankverwante vrae te kan beantwoord.

Die gebruik van die formule word ontmoedig, aangesien die punte nie toegeken word vir enige stappe tydens die NSS-nasien nie.ENKELVOUDIGE RENTE:Voorbeeld:Bereken enkelvoudige rente vir 'n bedrag van R2500 teen 3,8% vir 3 jaar.

3,8100

× 25001

= R95 vir 1 jaarR95 × 3 jaar= R285Onthou dat dit slegs die rente is. Normaalweg vra hulle vir die finale bedrag. Dit is die aanvanklike bedrag + renteR2500 + 285 = R2785

SAAMGESTELDE RENTE:Voorbeeld:Bereken saamgestelde rente vir 'n bedrag van R2500 teen 3,8% vir 3 jaar.

Jaar 1:

3,8100

× 25001

= R95 vir jaar 1R95 + R2500=R2595

Jaar 2:

3,8100

× 25951

= R98,61 vir jaar 2R98,61 + R2595= R2693,61

Jaar 3:

3,8100

× 2693,611

= R102,3572 vir jaar 3R102,3572 + R2693,61= R2795,967

Onthou dat die R2795,967 die finale bedrag is wat die rente vir drie jaar insluit. Om slegs die rente te bepaal, trek u die aanvanlklike bedrag vanaf die finale bedrag.

PS. As u die formule gebruik om die saamgestelde rente te bepaal, kan u die punte vir die stappe aan die einde van die jaareksamens verbeur. Hou eerder by bogenoemde metode.

INFLASIEInflasie is die styging in die prys van 'n tipiese mandjie goedere en dienste wat oor 'n tydperk bereken word. Inflasiekoers word as 'n persentasie bereken.Voorbeeld:a) 'n Liter melk kos tans R9,11. Indien die verwagte inflasiekoers vir 2015 sal 6,5% wees. Wat sal die prys van die melk in 2015 wees?Oplossing: Nuwe prys: = 9,11 + (6,5% x R9,11)

= 9,11 + (6,5/100 x 9,11)= 9,11 + 0,6 = R9,71 →

b) Die prys van Nike-skoene in 2014 is R650,95. Wat was die prys van Nike-skoene in 2013 as die inflasiekoers vir 2013 6,4% was?Oplossing:

Inflasiewaarde650,95× 6,4106,4

¿¿

= R39,15 →

Daarom, Vorige prys= R650,95 – R39,15= R611,80 →

ORVorige prys + 6,4% = R650 95Vorige prys + (Vorige prys × 0,064)= R650,95 →Vorige prys (1+ 0,064) = R650,95Vorige prys = R650,95 ÷ 1,064= R611,80 →

c) ’n Boks Jungle Oats styg in prys van R17,99 tot R19,99. Bereken die inflasiekoers vir hierdie periode. Gebruik die formule:

Inflasiekoers=huidige prys−vorige prysvorige prys

×100%

Oplossing

Inflasiekoers=19,99−17,9917,99

×100%= 11,1% →

Graad 12-leerders moet ook spesifiek in staat wees om: grafieke te interpreteer en te ontleed wat met verloop van tyd veranderinge in

die inflasiekoers toon en te verstaan dat 'n dalende grafiek nie noodwendig negatiewe inflasie (deflasie) of 'n daling in prys aandui nie.

situasies rakende voorgestelde prysstygings te kritiseer (bv. verhoging van skoolgeld, salarisonderhandelinge,).

werk in kontekste wat verband hou met inflasie (bv. Salarisonderhandelinge, verhogings in skoolgeld, ens.)

Grafieke word gebruik as inligtingsbronne en as 'n bron wat krities ontleed moet word. Daarom sal die vaardighede vervat in die onderwerp Patrone, verwantskappe en voorstelling basiese vaardighede nodig wees.

OEFENINGE & AKTIWITEITEHieronder is 'n onvolledige bankstaat vir Koketso se spaarrekening vir einde Maart.

1. Hoe kan u die verskil tussen debiete en krediete in hierdie staat onderskei?Kopieer Koketso se bankstaat en voltooi die balanskolom as 'n lopende totaal.Wat is die balans van Koketso op 22 Maart?Koketso beoog om 'n minimum balans van R2 500 in sy rekening te hou om rente te verdien. Slaag hy?

(2)2. (6)

3. (2)4.

(2)[12]

Jy het die volg advertensie in n plaaslike koerant gekry. Beantwoord die vrae wat daarop volg.

1. Dui die advertensie die persentasie rente aan wat gehef word as daar nie kontant vir die TV betaal word nie? (2)

2. Wat sal die balans wees sodra die deposito betaal is? (4)

3. Sal die rente gehef word op die volle koopprys of op die saldo?Bereken die paaiement per maand?Hoeveel sal u in totaal vir die TV moet betaal?Gebruik die formule:Totaal te betaal = Deposito + (paaiement x aantal paaiemente)Hoeveel rente (in rand) sal u betaal het sodra u die TV afbetaal het? Gebruik die formule:Rente = Totaal betaal - kontantprys.Watter enkelvoudige rentekoers betaal u per jaar op die uitstaande balans?

(2)

4. (2)5. (6)6. (3)

7.

(4)[23]

ONTHOU:

U bereken die rentekoers op die geld wat u skuld nadat u die deposito betaal het.

Mosima wil 'n LCD-TV koop en sien dat dit teen R25 000 geadverteer word. Sy het nie genoeg geld om kontant vir die TV te betaal nie, en daarom het sy die opsie om 'n lening by 'n mikrolener te neem óf deur middel van 'n afbetalingsverkoop te betaal (huurkoop-ooreenkoms).

Gestel Mosima leen R25 000 by 'n mikrolener om vir die TV te betaal. Die bedrag wat sy elke maand moet terugbetaal, hang af van die tyd wat sy neem om die lening terug te betaal. Die tabel hieronder toon die verskillende opsies waaruit sy kan kies.

'n Inisiasiefooi is die bedrag wat die mikrolener vra om die leningsaansoek te verwerk en is betaalbaar sodra die lening goedgekeur is.

'n Maandelikse paaiement is die bedrag wat maandeliks betaal word.

'n Maandelikse administrasiefooi is 'n ekstra koste wat by die maandelikse paaiement gevoeg word.

Die totale bedrag wat terugbetaal moet word = Inisiasiefooi + [aantal paaiemente × (maandelikse paaiement + administrasiefooi)].

1. Gebruik die formule om die ontbrekende waarde A te berekenGestel Mosima het verkies om die lening oor 42 maande terug te betaal. Hoeveel sal die lening haar in totaal kos?As sy die TV teen R25 000 koop deur middel van 'n afbetalingsverkoopooreenkoms, moet sy eers 'n deposito van 10% betaal, en dan die balans verskuldig in gelyke paaiemente oor 24 maande teen 33% per jaar enkelvoudige rente. Bereken die bedrag wat sy vir die deposito moet betaal.Bereken die bedrag wat sy moet betaal vir haar gelyke maandelikse paaiemente. Gebruik die formule: (balans verskuldig × rente × aantal jare) ÷ 24.Bereken die totale koste van die TV as sy hierdie betaalmetode gebruik.Mosima besluit dat sy oor 'n tydperk van 24 maande vir die TV wil betaal. Hoekom?

(2)

2. (2)

3. (2)

4. (2)

5. (3)

6.(2)[13]

'N Persoon verdien R16 750,00 per maand en het die volgende lewenskoste:

Hierdie persoon sal 'n jaarlikse salarisverhoging van 7,5% ontvang. Dit is 'n bietjie beter as die nasionale inflasiekoers (tans 6% p.a.). Het die finansiële posisie van hierdie persoon dieselfde gebly, verbeter of vererger?

1. 'n Persoon wil graag die motor hierbo koop. Die bank bied 'n lening aan op daardie voorwaardes.

1.1 Bereken die waarde van die deposito.1.2 Bereken die leningsbedrag sodra die deposito in ag

geneem is.

1.3 Gebruik u antwoord uit Vraag 1.2 en die tabel met leningsfaktore om die maandelikse paaiement te bereken.

1.4 Gebruik u antwoord op Vraag 1.3 en bereken die totale bedrag wat aan die bank vir die motor betaal sal word.

1.5 Gebruik die antwoord op Vraag 1.4 en bereken die totale rente wat aan die bank betaal is.

2. 'n Persoon het 'n huis vir R770 000,00 gekoop en 'n huislening by 'n bank verkry om daarvoor te betaal. Die leningsperiode was 240 maande. Die progressiewe sluitingsaldo word in die onderstaande grafiek getoon:

2.1 Waarom krom die grafiek? (in teenstelling met 'n reguit lyn)Hoe sal die grafiek lyk as:Die geleende bedrag was R450 000?Die persoon het 'n deposito van R220 000 betaal?Die persoon betaal elke maand 'n ekstra R1 000 vir die huislening?Die rentekoers (waarteen die geld geleen is) het met 2% gedaal p.a. na 60 maande (maar hulle het steeds dieselfde maandelikse bedrag betaal)?Die Suid-Afrikaanse verbruikersprysinflasie is soos volg aangeteken: 2007: 7,6% 2008: 9,4% 2009: 6,0% 2010: 3,4%As daar aanvaar word dat die prys van rekenaars volgens inflasie gestyg het, bereken wat 'n basiese rekenaar in 2010 moes kos as dit in 2006 R5 000 sou kos.'n Basiese rekenaar het in 2010 R4 200 gekos.Beteken dit dat die inflasiesyfers verkeerd is? Gee 'n rede vir u antwoord.Waarom het rekenaarpryse hieroor gedaal?

2.22.2.12.2.22.2.3

2.2.4

3.

3.1

3.23.2.1

3.2.2

4. Hieronder is 'n grafiek wat die inflasiekoers vir verskillende jare toon. Gebruik dit om die vrae wat volg te beantwoord:

4.1 Felicia kyk na die grafiek en sê: “Pryse het van 2008 tot 2010 gedaal”. Sy is verkeerd. Wat gebeur eintlik tussen 2008 en 2010?

4.2 Hoe sou die grafiek lyk as daar 'n algehele daling in pryse in 'n jaar was?

4.3 Miriam het elke jaar van 2004 tot 2008 jaarliks 'n verhoging van 6% in haar salaris ontvang. Sy het in 2008 gestaak vir 'n groter verhoging. Waarom het sy dit gedoen?

[Bron: Mind the Gap en Via Afrika]