· web viewҚазіргі кезде анимация қүратын, мультфильм...

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2016 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»

Қоғамдық - гуманитарлық бағыт

Тақырыбы: Кіріспе. Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру.Сабақ мақсаты:А) ЕТ кабинетіндегі жұмыс кезіндегі техникалық қауіпсіздік ережесімен таныстыру.Б) Төтенше жағдайларда әрекет ету ережелерін үйрету. Көзді ьалдырмау жаттығуларын үйрету.В) ЕТ кабинетінде тәртіп сақтауға, жұмыс кезінде қоғам мүлкіне асқан жауапкершілкпен қарауға тәрбиелеу.Сабақ көрнекілігі: Қауіпсіздік ережесі жазылған плакаттар. Слайд шоу.Сабақ түрі: ДәстүрліСабақ әдісі: Түсіндірмелі баяндау, әңгіме түрінде.Сабақ типі: Кіріспе сабақСабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі

ЕТ кабинетіндегі жұмыс кезіндегі техникалық қауіпсіздік ережесімен таныстыру.Көзді талдырмау жаттығуларын жасауды үйрету.Өртсөндіргіш құралдарын пайдалануді меңгерту.ТҚ журналын толтыру.Сабақты қорытындылау

Техникалық құралдармен жабдықталғандықтан және токпен жұмыс жасайтын құралдарды пайдаланатындықттан кабинет – арнаулы кабинет болып саналады. Сондықтан, оқушылардың өмірін, денсаулықтарын сақтау мақсатында, мектептің дүние-мүліктерін бүлдірмей қолдану мақсатында арнайы ережелер қарастырылған. Бұл ережелермен оқушы жыл басында міндетті түрде тансуы керек. Оқушылармен осы ережелермен танысып, бұлжытпай орындауға міндетті. Мұғалім ережелерді таныстыру керек және олардың орындалуын қадағалау қажет. Компьютердің адамға тигізетін әсерлерін түсіндіру керек. Егер оқушылар зақымданған жағдайда алғашқы көмек көрсетілуі керек.

Қауіпсіздік техникасы ережелері.Қауіпсіздік техникасы ережелерін мына пункттерге бөлуге болады:1. Жалпы;2. ДК - де жұмыс істеу алдындағы;3. Жұмыс кезіндегі;4. Апатты жағдайдағы;5. Жұмыс аяқталғандағы:

Қауіпсіздікке қойылатын жалпы талаптарға мыналар жатады:1. Сымдарды, жалғаушы ашаларды, розеткаларды, штекерлерді қозғауға;

жабдықты мұғалімнің рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады.2. Мұғалімнің рұқсатынсыз компьютерлік сыныпқа кіруге және одан шығуға

болмайды.3. Мұғалімнің рұқсатынсыз сынып ішінде жүруге болмайды.4. ДК-де ылғалды қолмен және дымқыл киіммен жұмыс істеуге болмайды.5. Қорабы немесе сымдары зақымданған ДК-де жұмыс істеуге тыйым

салынады.6. ДК-мен қатар үстел үстіне портфель, сөмке, кітап қоюға тыйым салынады.

Үстел үстінде тек қалам мен дәптер ғана жатуы тиіс.

7. Пернетақта үстіне ештеңе қоюға болмайды.8. Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жұмыс істеп отырған

оқушылардың көңілін алаңдатуға, басқа жұмыспен айналысуға болмайды.ДК-де жұмыс істеу алдындағы қауіпсіздік талаптары:

1. Қоректендіру көзіне қосылған ДК-ді мұқият қарап, оңашалануының және компьютер корпусы мен сымдарының ақауы жоқ екеніне көз жеткізу керек.

2. Сымдары жұмыс кезінде байқаусыззда ілініп кететіндей болып салбырап тұрмағанына көңіл аудару керек.

3. Жұмыс орнын тексеру және пайдалануды есепке алу журналына белгі қою керектігін ескеру керек.

ДК жұмысы кезіндегі қауіпсіздік талаптары:1. ЭЕМ жұмысы кезінде көздің экраннан оңтайлы арақашықтығын (60-70 см)

сақтау қажет. Жұмыс істеуге ыңғайлы, тиімді қашықтық – 50 см.2. Сыныпқа сырттан кірген мұғалімдер мен үлкен кісілерге оқушылардың

тұруының қажеті жоқ.3. Көздің талуы немесе шаршауы жағдайында оқушылар орнынан тұрмай-

ақ көздің талуын немесе шаршауын басатын бірнеше жаттығу орындауына болады.

4. Оқушылар электр тогымен зақымдану кезінде алғашқы медициналық көмек көрсету тәсілдерін, өртсөндіргішпен жұмыс істеу тәсілдерін және өрт сөндіру тәсілдерін білуі тиіс.

5. Оқушылар көздің талуы және шаршауын болдырмайтын жаттығуларды білулері керек.

Апат (төтенше) жағдайындағы қауіпсіздік талаптары:1. ДК жұмысы кезінде ақау байқалса, күйген иіс немесе бөгде дыбыс пайда

болса, компьютер жұмысын бірден тоқтатып, аппаратураны ток көзінен ажыратып, мұғалімге немесе кабинет меңгерушісіне хабарлау керек.

2. Қажет болғанда өрт сөндіруге көмектесу керек.3. Қажет болғанда, электр тогынан зақымданғандарға дәрігерлік алғашқы

көмек көрсету керек.4. Компьютерлік сыныпта өрт болған жағдайда, оны су шашып сөндіруге

болмайтынын білуі тиіс. Құмды немесе көбікті өртсөндіргішті пайдалануға болады.

5. Егер зақымданған кісі электр тогының әсерінде болса, онда оны жалаңаш қолмен қозғауға болмайтынын білуі тиіс. Электр тогын өткізбейтін материал пайдаланып, зақымданған адамды босатып алу керек.

ДК жұмысын аяқтағандағы қауіпсіздік талаптары:1. Мұғалімнің айтуы бойынша аппаратураны ток көзінен ажырату керек.2. Жұмыс орнын ретке келтіру керек.3. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналында белгі жасау керек.

Алғашқы медициналық көмек көрсету тәсілдері:Адамның электр тогымен зақымданған кездегі алғашқы медициналық көмек

көрсету тәсілдері:1. Токтан ажырату (таратушы тақтадағы тумблерді ажырату) керек.2. Электр тогын өткізбейтін қолда бар құралдарды пайдаланып, зақымданған

адамды ток әсерінен босату керек.3. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша

немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.4. Зақымданған адамды мұқият қарап шығып, зақымдану дәрежесіне қарай оған

көмек көрсету керек.Күйген кездегі көмек көрсету:

Адам күйікке шалынған жағдайда:1. Ауырғанды басатын, тыныштандыратын дәрі беру керек.

2. Күйген жерге дәрі (винилин) жағу керек.3. Күйген жараның бетіне микроб түспейтіндей етіп, алдымен целлофанмен

орап алып, суық суда ұстау керек.4. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша

немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.Талып қалғандағы көмек көрсету:

Адам талып қалған жағдайда:1. Талып қалған адамды тегіс жерге шалқасынан, басын солға ұрып жатқызу

керек.2. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша

немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.Тынысы тоқтап қалғандағы көмек көрсету:

Адамның тынысы тоқтап қалған жағдайда:1. Адамның аузын ашып тілін көру керек, егер тілі көмекейіне қарай түсіп кетсе

– қолмен тартып шығарып қалыпты орнына келтіру керек.2. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша

немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.3. Тыныс алуы қалпына келгенше немесе дәрігер келгенге дейін жасанды

түрде тыныс алдырту (ауызды ауызға тақап) жасау керек.Көзді талдыртпау және шаршатпау жаттығулары:

Бірнеше ондаған минут қозғалмай отырып компьютермен ұзақ уақыт бірсарынды жұмыс істеген кезде жағымсыз сезім, дене ұйығандай болып, шаршау пайда болады, көз талады. Осыларды болдырмау үшін сабақ барысында 1-2 рет (оқушы жасына байланысты) келесі жаттығуларды орындау керек.

Көздің талуын болдырмау жаттығулары: 1. Қарау бағытын өзгерту: алысқа-мұрын ұшына, солға –оңға, төмен-жоғары.2. сағат тілі бағытымен және қарсы бағытта көзді айналдыра бұрып қарау.3. Көзді жұмып, қолмен жауып, 1-1,5 минут отыру.Шаршауды болдырмау жаттығулары:1. Сағат тілі бағытымен және қарсы бағытта басты айналдыра бұру.2. Басты кезекпен екі жаққа бұру.3. Саусақтарды жұмырыққа жұму, қолдың ұшын босаңсыту.4. Оңға-солға бұрылып, қолды сермеп, керіліп-созылу.Сынып журналында және еңбек қауіпсіздігі бойынша оқушылар нұсқамадан

өткізу (инструктаж) журналында тиісті тіркеулер жасау қажет.Техникалық қауіпсіздік және тәртіп сақтау ережелерімен оқушылар толық

танысқаннан кейін, арнайы журналға қол қояды. Бұл оқушының ережелермен танысып, оларды бұлжытпай орындайтындарына кепіл болады. Егер тәртіп бұзылған жағдайда оқушы жауапқа тартылады. Журналда әр оқушының олрындары (компьютер нөмірлері) де көрсетіледі.

Сабақ аяқталды.Сау болыңыздар.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж

___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт I. Сабақтың тақырыбы: Әлемнің ақпараттық бейнесі. Ақпараттық жүйелер мен ресурстар. II. Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Бала бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында білімдерін арттыру. Тәрбиелігі: Әр оқушыны іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу. Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп, пәнге деген қызығушылығын арттыру. III. Сабақтың түрі: аралас сабақ IV. Сабақтың өту әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық V. Сабақтың көрнекілігі: копьютер, топтама, тест сұрақтары т.б. VI. Оқыту формалары: жеке, топтық, ұжымдық VII. Пайдаланған әдебиеттер: Н.Ермеков, М.Ермеков, С. Ноғайбаланова Информатика 10 сынып оқулығы, Балапанов Информатикадан 30 сабақ, Информатика негіздері журналы. VIII. Сабақтың барысы: А) ұйымдастыру кезеңі Б) сабақ сұрау В) Бағалау Г) Жаңа сабақ Д) Бекіту Е) Үйге тапсырма Ж) Қорытынды Жаңа сабақАқпарат - адамнан да ерте туған құбылыс. Ақпарат ұғымы күнделікті өмірден бастап техникалық салада қолданылатын көп мағыналы ұғым. Латын тілінде “informatio” - түсіндіру, мазмұндау деген мағынаны білдіреді. Сонымен, ақпарат деп қоршаған орта мен онда болып жатқан әртүрлі құбылыстар туралы мәліметтер жиынтығын айтамыз. Ақпараттану (Информатика) – электронды есептеу машина (ЭЕМ) арқылы ақпаратты жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін жаңа ғылыми пән.Ақпарат алу дегеніміз – бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз. Ақпаратты жүйелер – ақпаратты арнайы ұйымдастырылған түрде сақтауға арналған және онымен түрлі әрекеттер жасауды және оны енгізуді қамтамасыз етуші, сонымен бірге түрлі белгілері бойынша іздеу салушы, есеп жасаушы жүйелер.Ақпараттық жүйе жобасы деп – нақты бір программалық ортада ақпараттық жүйені құру және пайдалану бойынша жобалық шешімдердін сипаттамасы бар жобалық-конструкторлық және технологиялық құжаттаманы айтамыз.Сонымен ақпараттық жүйе (АЖ) дегеніміз - қандай да бір нысанды басқаруға қажетті қойылған қоғамдық мақсаттарға жету барысындағы ақпараттарды жинау, сақтау,

жаңарту, өңдеу, іздеу және беру үшін қолданылатын құралдар, «дәстүр және персоналдардың өзара байланысқан жиыны.Бағыныңқы жүйе дегеніміз – қандай да бір белгі бойынша ерекшеленген жүйенің бөлігі.Ақпараттық қамтамасыз ету – АЖ мен ақпараттық технологияға қажетті элементерінің бірі басқарыталын нысанның күйін және басқару шешімін сипаттайтын ақпаратты бейнелейді.Техникалық қамтамасыз ету – ақпараттық жүйенің жұмыс жасауға арналған техникалық жабдықтар кешені. Математикалық қамтамасыз ету – Аж-нің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға арналған математикалық әдістер, модельдер, алгоритмдер және программалар жинытығы,сонымен қатар, ол техникалық құралдар кешенінің қалыпты қызметіне жағдай жасайды.Программалық қамтамасыз ету – есептеу техникасын қолдану арқылы, ақпарат жүйесіндегі мақсаттар мен есептерді жүзеге асыруды қолдайтын программалар жиыны.Оқушылар оқулықпен жұмыс жасай отырып, берілген сұрақтарға өз бетінше жауап береді. Жаңа сабақты бекіту IX .Үйге тапсырма Әлемнің ақпараттық бейнесі. Ақпараттық жүйелер мен ресурстар. X . Сабақты қорытындылау Жаңа материалды пысықтау,оқушылардың меңгерген білімдерін талдау,бағалау. XI . Бағалау.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт Сабақтың тақырыбы: Білім берудің ақпараттық ресурстары

Сабақтың мақсаты: Білім беру ақпараттық ресурстарына, білім беру электрондық ресурстары

туралы түсінік беру. Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Білім порталдарын және

каталогтарын пайдалануға үйрету.Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер.Сабақтың әдістері: сөйлесу, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.

II Үй тапсырмасын тексеру кезеңіҮйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.

III Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңі

ТеорияАқпараттық ресурс әлеуметтік басқару үдерісіндегі қызметтің ерекше түрі болып табылатын ақпараттық қамтамасыз етудің негізін құрайды.Білім беру ақпараттық ресурстары дегеніміз - ақпараттың кез келген түрі немесе оку үдерісінде қолдануға арнайы жасалған программалық өнімдер. Білім беру электрондық ресурстарына:1. Оқу материалдары (электрондық оқулықтар, оқу кұралдары, рефераттар, дипломдар);2. Оқу-әдістемелік материалдар (электрондық оқу бағдарламалары, эдістемеліктер);3. Ғылыми-әдістемелік материалдар (диссертациялар);4. Қосымша мәтіндік жэне суретті материалдар (дэрістер, зертханалық жұмыстар);5. Тестілеу жүйесі (білімді электронды тексеру тестілері);6. Электрондық кітапханалар;7. Білім саласының электрондық мерзімді басылымдары;8. Білім саласының мерзімді басылымдарының электрондық мазмұны жэне

мақалалар аңдатпалары;9. Білім беру ресурстарына белгілі сайт адресі немесе сілтемелер жатады.

IV Бекіту кезеңіТапсырма: Оқулықта берілген білім порталдарының жэне каталогтарының кез келгенін пайдаланып, солар туралы ақпарат жинап, осы сайттардың қызметтері жөнінде айтыңдар.

V Қорытынды кезең1. Бүгін сабақта не білдік?2. Не үйрендік?

3. Қандай тәжірибелік жұмыс жасадық?VI Бағалау кезеңі

Оқушылар тапсырманы орындаған жэне білімді меңгерген деңгейіне байланысты бағаланады.

VII Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.2. Тақырып бойынша 4 сұрақ ойластырып келу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт

Сабақтың тақырыбы: Ақпараттық және программалық қамтамасыз етудің диалектикасы

Сабақтың мақсаты:• Жаңа тақырыпты түсіндіру, элемнің ақпараттық бейнесі, ақпаратгық үдерістер туралы түсінік беру.

• Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Ақпараттық мәдениеттілікке тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: мәтіналғы (сканер), принтер, web-камера, модем, тұсаукесер. Сабақтың әдістері: түсіндіру, көрсету, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік

әдіс.Сабақтың типі: тәжірибелік әлементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: компьютердің құрылысын.Оқушылар меңгеруі тиіс: аппараттық жэне программалық қамтамасыз етуді,

программалақ жүйелерді.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі

Оқушыларды ұйымдастырып, сыныпта оқушыларды түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеруIII Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңі

ТеорияКомпьютердің дамуы мен модернизациясы бірін-бірі толыктыратын екі бағытта жүзеге

асырылады. Ол - аппараттық жэне программалык камтамасыз ету.Аппараттық қамтамасыз етудің дамуыАппараттық камтамасыз ету перифериялык кұралдарға қажетті компьютердің электрондық

толтырылымын күрайды. Процессор, электрондық платалар, монитор, пернетақта - бұлардың барлыгы аппараттық камтамасыз етуге жатады. Компьютердің заманауи аппараттық камтамасыз етілуі көлемінің барынша кішіреюіне жэне өнімділігінің үлкеюіне әкеледі. Мысалы, казіргі үялы телефондарда компьютердің процессорлары орнатылған.

Программалық қамтамасыз етудің дамуыКомпьютердің ұзак мерзімді жадында сақталған барлық программалар жиынтығы оның

программалық камтамасыз етуін құрайды. Программалық камтамасыз ету жан- жақты даму үстінде (1-сурет).

Сонымен катар бекітілген белгілер бойынша жіктеуге қиындық тудыратын дэстүрлі емес программалар пайда болды. Жүйелі программалық қамтамасыз ету дегеніміз - компьютер желілері мен компьютер жұмысын қамтамасыз ететін программалар жиынтығы. Базалық программалық қамтамасыз етуге операциялық жүйе мен операциялық қабықша. Базалық программалық қамтамасыз етудің кеңейтілуіне қосымша орнатылатын программалар жатады, оларды функционалдық белгілері бойынша төмендегідей топтауға болады:

1. Компьютердің жұмыс істеу қабілеттілігін анықтайтын программалар.2. Компьютерді вирустардан қоргайтын вирусқа қарсы программалар.3. Дискілерге арналған программалар.

• Бағдарлы-мәселелік;• жалпыға арналған;• кенселік;• АЖЖ (Автоматтандырылған жоспарлау жүйесі);• Баспа үстелдік жүйелер;• Жасанды интеллект жүйесі.

Операциялык жүйелер; Желілік программалық жабдықтар;Операциялык қабықшалар; Қызмет көрсету программасы.

12

4. Мұрағаттарды қамтамасыз ететін программалар.5. Желілердің қызметіне арналған программалар.6. Қолданбалы программалар.

Программалық жүйелерПрограммалық жүйелер дегеніміз - программалық өнімдерді дайындау жэне енгізу

технологиясын қамтамасыз ететін программалар жиынтыгы. Программалық жүйелерге трансляторлар, программа дайындайтын орта, анықтамалық программалар кітапханасы, байланыс редакторлары жэне т.б. жатады. Дербес компьютерлердің қазіргі өмірдің барлық саласында қолданылатындыгы сонша, біз олардың бар екенін дербес компьютердің ақпараттық жэне программалық қамтамасыз етілуінің арқасында сезе бермейміз.

Қазіргі замандағы электронды есептеуіш машина (ЭЕМ) жэне олардың жүйелерінің жүмысыиа икемді компонент программалық жасақтама болып табылады.

Программалық жасақтама дегеніміз - белгілі бір типтегі есептеуіш машиналарға арналған, оның аппараттық құралдарының жан-жақты қызметін, сонымен қатар қолданушының есептеу ресурстарына мұқтаж кез келген есептерін шығаруын жүзеге асыратын программалар жиынтыгы.

ЭЕМ-де программалық жасақтама қүрамын программалық конфигурация деп атайды. Программалар арасында физикалық буындар мен блоктар арасындагы сияқты байланыс бар - көптеген программалар өзінен томен деңгейдегі баска программаларга сүйеніп жүмыс істейді, ягни, біз аралық программалық интерфейс туралы айта аламыз. Мун пай интерфейстің болу мүмкіндігі де техникалық шарттар жэне өзара әрекеттесудің хаттамаларының болуына негізделген, ал ол іс жүзінде программалық жасақтаманың өзара әрекеттесетін бірнеше деңгейге бөлінуімен қамтамасыз етіледі.

Программалық жасақтама аппараттық жасақтаманың эртүрлі режімдердегі қызметін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар есептерді дайындап, жөндеуден өткізу, шыгару үдерістеріне ыңгайлы, жетілдірілген пайдаланушы интерфейсін береді.Программалық жасақтама келесі деңгейлерден тұрады: базалық немесе негізгі, жүйелік, қызметтік жэне қолданбалы.

Программалық жасақтаманың деңгейлері өз кезегінде пирамидалық жүйе болып та- былады. Әрбір келесі деңгей программалық жасақтаманың өзінен бұрынғы деңгейлеріне сүйеніп жұмыс істейді.

Базалық деңгей. Программалық жасақтаманың ең төменгі деңгейі - базалық. Базалық деңгей базалық ақпараттық құрылғылармен байланысуга жауап береді. Ереже бойынша, базалық программатор базалық саймандар құрамына кіреді жэне тұрақты жа- дыда сақталады. Программалар жэне мэліметтер жасау кезеңінде жедел жадыга жазыла- ды жэне пайдалану үдерісінде озгертіле алмайды. Базалық программалық құралдарды пайдалану барысында программаланатын тұрақты есте сақтайтын құрылғылары пай- даланылады. Бұл жағдайда жедел жадының мазмұнын озгерту есептеу жүйесінің құрамында тікелей орындауга да болады, одан тыс та программалаушы деп аталатын ар- найы қүрылымдарда да болуы.

Енгізу-шығарудың базалық жүйесі (BIOS) ЭЕМ-нің тұрақты жадында орналасқан, бүл негізі MS DOS-тың болігі емес, бірақ бұнымен тор байланысты. Bios құрамына дер- бес компьютердің құрылгыларын тексеруге, операңиялық жүйені иниңиализаңиялауға арналган жэне монитор, пернетақта, дискілер, принтермен енгізу шыгару амалдарын орындауга арналган программалар кіреді.

Жүйелік деңгей (ЖД) - өтпелі. Бұл деңгейде жұмыс істейтін программалар базалык деңгейдің программалары мен дербес компьютерлік жүйенің өзге де программаторы жэне тікелей аппараттық жасақтамамен өзара әрекеттесуін қамтамасыз етеді, ягни «делдалдық» функцияны атқарады. Программалық жасақтаманың бұл деңгейіне кобінде барлық есептеу жүйесінің пайдалану көрсеткіштері тэуелді. Мысалы, жүйелік деңгейде есептеу жүйесіне жаңа жабдық қосқанда басқа программалар үшін осы жабдықпен байланысты қамтамасыз ететін программа орнатылуы тиіс. Накты кұрылгылармен өзара эрекеттесуді қамтамасыз ететін нақты программаны драйвер кұрылғысы дейміз. Ол программалық жасақтаманың жүйелік деңгейінің кұрамына кіреді.

Жүйелік деңгей программаларынын баскасы колданушымен өзара әрекеттесуге жауап береді. Солардың аркасында ол есептеу жүйесіне мәліметтерді енгізуге, онын жұмысын басқаруға жэне нәтнжесін өзіне ынғайлы формада алуға мүмкіндік апды. Бұл программалық кұралдар интерфейстін пайдаланушылық қамтамасыз ету құралдары деп аталады. Дербес компьютермен жұмыстың ыңгайлылыгы мен жұмыс орнындагы еңбек өнімділігі оларга тікелей тэуелді.

Жүйелік деңгейдің программалық қамсыздануының жиынтыгы дербес компьютердің амалдық жүйе ядросын құрастырады. Амалдық жүйе ядросының бар болуы - адамның есептеу жүйесі мен тэжірибелік жұмысының мүмкіндігі үшін міндетті шарт.

Қызметтік деңгей. Программалық жасақтаманың бұл деңгейі базалық деңгейдегі программалармен де, жүйелік деңгейдегі программалармен де тыгыз байланыста болады. Қызметтік программалар дербес компьютерлік жүйені тексеру, баптау жэне жөндеу жұмыстарын автоматтандырады. Сонымен қатар олар жүйелік программалардың қыз- метін жақсарту жэне кеңейту үшін қолданылады.

Өндеуде жэне қызметтік программаларды пайдалануда екі талгаулы багыт бар: амалдық жүйемен біріктіру жэне автономды жұмыс жасау. Бірінші жағдайда қызметтік программалар жүйелік программаның тұтынушылық құрамын тэжірибелік жұмысқа өте ыңгайлы етіп өзгерте алады. Екінші жағдайда олар жүйелік программалық қамсыздануымен элсіз байланыскан, бірақ қолданушыға аппараттық жэне программалық қамсыздануы мен олардың өзара әрекеттесуін дербес күйге келтіру үшін көп мүмкіндік береді.

Қолданбалы деңгей. Қолданбалы программалардың көмегімен өндірістік, шығар- машылық, оқыту жэне т.б. мақсатта нақты жүмыстар атқарылады. Қолданбалы програм- малық қүралдарға мэтіндік редакторлар, мэтіндік процессорлар, графиктік редакторлар, электрондық кестелер, мэліметтер базасын басқару жүйелері, автоматтандырылған жо- балау жүйелері, баспахана жүйелері, web-редакторлар, браузерлер жэне т.б. жатады.

Дербес компьютерге арналған программалық жасақтамаларды функционалдык қызметтеріне байланысты төмендегідей түрлерге бөледі:• жүйелік программалық жасақтама;• аспаптық программалық жасақтама;• қолданбалы программалық жасақтама;

Жүйелік программалық жасақтама - дербес компьютерді пайдалану мен техникалық қызмет етуге, есептеу жүмыстарын үйымдастыру мен қолданбалы программалар әзірлеуді автоматтандыруға арналған программалық жасақтама. Амалдық жүйе жэне программалау жүйесі жүйелік программалық жасақтаманың негізгі бөліктері болып табылады. Аймақтық, мемлекеттік жэне ғарыштық жүйелердің алуан түрлерімен бірге олардың сэулеттік формасын, жүмыс істеу тэсілдерін, қоршаған ортаға эсерін жэне адам- дық фактордың қатысуын қамтиды.

Амалдық жүйе (АЖ) - құжаттар мен амалдар орындауға арналған, сыртқы құрылғыларды жэне программаларды басқаруды жүзеге асыратын программалар жиынтыгы. АЖ программалар жүйесінің компьютердің мәліметтерді оңдеу жөніндегі бүкіл жүмысын, пайдаланушымен сүхбатты ұйымдастырады, компьютердің қүрылғыларын жэне қор көздерін басқарады, мәліметтерді қорғауды қамтамасыз етеді, пайдаланушы мен программалар сүратуы бойынша түрлі қызметтерді атқарады жэне т.б.

Амалдық жүйе болмаса, қазіргі заманғы компьютердің жабдықтары мен программа- ларына қатынасу мүлде мүмкін емес. Барлық аппараттық, сонымен қатар программалық жабдықтар пайдаланушыға тек амалдық жүйе арқылы гана үсынылады. Дербес компьютерлерде тілдесудің екі түрін (эмірлік жэне терезелік) көруге болады. Әмірлік тілдесуі бар амалдық жүйелерге MS DOS жатады. Компьютермен дұрыс жүмыс істей алу үшін қолданушы MS DOS амалдық жүйесі бойынша том-том нүсқаулықтарды оқып шығуы қажет болатын.

Терезелік тілдесу Windows сияқты, компьютермен тек бір қүрылгы (тінтуір) арқылы ғана қатынас жасауға болатын амалдық жүйеде жүзеге асырылган. Бүнда компьютермен қатынас жасау үшін тек бейне беттен сызбалық кескін түрінде үсынылған қажетті эрекеттерді таңдаған жон.

Windows амалдық жүйесінің пайдаланушы тілдесуінің негізгі элементтеріне мына нысандар жатады: Жүмыс үстелі, терезелер, лақаптар, батырмалар, үстелдер, мэзірлер, қалталар, қосымшалар жэне қүжаттар.

Терезелік тілдесуді меңзерді нысан үстіне апарған кезде қалқып шыгатын түсініктемелер, сондай-ақ тінтуірдің оң жақ пернесін Windows амалдық жүйесі нысанының үстінде шерткен кезде пайда болатын контекстік мэзірлер өте үғынықты етеді.

Қызметші (сервистік) программалар - эрбір адамның амалдық жүйемен жүмыс істеуін жеңілдететін программалар тобы. Қолданбалы программалар арқылы біз өз есептерімізді шығарамыз. Мүндай программалар «қосымшалар» (приложения) деп те аталады. Қолданбалы программалар сан алуан, оларға қарапайым программадан бастап күрделі есептерді шыгара алатын қуатты мамандандырылған жүйелерді (мэтіндік процессор, графикалық редактор, баспаханалық жүйелер, т.б.), ғылыми мәселелерге және жалпы көпшілікке арналған қызмет ету кешендерін де жатқызуға болады.

Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретінде антивирустік (вирустерге қарсы) программаларды, мәліметтерді мұрағаттау (қысу) программаларын, компьютердің жұмыс істеу қабілетін тексеретін (диагностика) программаларды (тест программалары) айтуға болады.

Аспаптық программалық жасақтама (АПЖ) — бұл дербес компьютерге қажетті программаларды құруға немесе өзгертуге арналған программа пакеттері. Оларға мысалы, Турбо Паскаль программалау тілін алуға болады.

Қазіргі заманның программалау жүйелері жаңа программаларды құруға программалаушыға мүмкіндігі жогары жэне ыңғайлы құралдарды ұсынады. Программа- ны түрлі тэсілдер бойынша құруға болады. Оған қойылатын негізгі талап - оның сапалы жэне қолданушыға түсінікті болуы.

Қолданбалы программалық жасақтама (ҚПЖ) - эртүрлі мэселелік аумақтардағы қолданбалы есептерді шешуді жасақтайтын жеке қолданбалы программалар мен қолданбалы программалар дестелерінен (ҚПД) тұратын программалық жасақтама болігі. Оның құрамына томендегідей ҚПЖ кіреді: • жалпы мақсаттағы ҚПЖ;• мәселелік бағытталған ҚПЖ;• интегралданған ҚПЖ.

Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалық жабдықтар қүрамына эртүрлі қолданбалы есептерді шешуге жиі қолданылатын программалық қүралдар енеді, олар: мәтіндік редакторлар мен процессорлар; графикалық редакторлар; электрондық кестелер (ЭК) процессорлары;• мәліметтер қорын басқару жүйелері;• электрондық түсаукесерлер жэне т.с.с.

Мэселелік бағытталған қолданбалы программалық жабдықтар - белгілі бір саладағы есептерді жүзеге асыруға мамандандырылған программалық құралдардың жиынтығы. Мүндай программалық күралдарға:• жобалауды автоматтандыру жүйелері (ЖАЖ);• таңбаларды айыру жүйелері;

• статистикалық, қаржылық-аналитикалық жүйелер; гылыми-зерттеу жүйелері.Интегралданған ҚПЖ - қазіргі уақыттағы ҚПЖ-ның қарқынды жэне қуатты да- мып

жатқан бөлігі. Олар - көпфункционалды, бірнеше қолданбалы программалық жабдықтарды бір ресурстық қор негізінде жинақтап, нысандар деңгейінде эсерлесулерін жүзеге асыратын дестелер (Lotus Works, Microsoft Office жэне т.б.) тобы. Мыссиіы: Microsoft Office ортасын алатын болсац, онда Microsoft Office Word - мәтіндік процессор, Microsoft Office Excel - электрондъщ кесте процессоры, Microsoft Office PowerPoint - түсаукесер жасау редакторы, Microsoft Office Access - мәліметтер базасын цүру процессоры сияқты бірнеше қолданбалы программаларды цамтиды.

Сонымен, қорыта келгенде программалық жасақтама аппараттық жасақтаманын мүмкіндіктерін жетілдіретін жэне онымен қолданушының белгілі бір программалық құралдардың негізінде тікелей жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін сыртқы қоршам болып табылады.

Компьютер - ол күрделі құрылғылардың (микросызбалар) жиыны. Ол жұмыс жасау үшін программалык жабдықтама керек. Компьютердің жұмыс істеуі үшін ең қажетті программа - оның жұмыс қабілеті мен басқаруды қамтамасыз ететін опе- рациялық жүйе. Операциялық жүйенің бір мысалы ретінде Windows операциялык жүйесін атасақ болады.

Компьютер кез келген есепті шығару үшін қолданылады. Ол деректерді талдау, ақпаратты сандық форматта сақтау, видео жэне фотоматериалдарды өңдеу, мэтіндік ақпаратты құру жэне түзету т.б. болуы мүмкін. Эрине қойылган барлық есептер ар- найы жазылған қосымша программалардың комегімен шешіледі. Компьютер тек сол программалардың жұмысын, жұмыс жылдамдығын қамтамасыз ету міндетін атқарады.

Орындалған жұмыстың нэтижесі тұтынушыға эртүрлі, мониторлар, принтерлер, проекторлар сияқты жэне т.б. ақпаратты басып шығару, бейнелеу құрылғыларының комегімен ұсынылуы мүмкін.IV Бекіту кезеңіV Қорытынды кезең

1. Бүгін сабақта не білдік?2. Не үйрендік?

VI Бағалау кезеңіСабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.



I. Сабақтың тақырыбы: Компьютердің қосымша құрылғыларын баптау және орнату(веб-камера, сканер, принтер,желілік принтер).

II. Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Бала бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында білімдерін арттыру. Тәрбиелігі: Әр оқушыны іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу. Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп, пәнге деген қызығушылығын арттыру. III. Сабақтың түрі: аралас сабақ IV. Сабақтың өту әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық V. Сабақтың көрнекілігі: копьютер, топтама, тест сұрақтары т.б. VI. Оқыту формалары: жеке, топтық, ұжымдық VII. Пайдаланған әдебиеттер: Н.Ермеков, М.Ермеков, С. Ноғайбаланова Информатика 10 сынып оқулығы, Балапанов Информатикадан 30 сабақ, Информатика негіздері журналы. VIII. Сабақтың барысы: А) ұйымдастыру кезеңі Б) сабақ сұрау В) Бағалау Г) Жаңа сабақ Д) Бекіту Е) Үйге тапсырма Ж) Қорытынды Жаңа сабақ «Компьютер» сөзі ағылшын тілінен аударғанда есептеуіш , емептеуге арналған құрылғы дегенді білдіреді. Компьютерлер есептеу операцияларының қатарларын адамның қатысуынсыз, алдын ала көрсетілген нұсқаулық – бағдарлама бойынша жүргізуге мүмкіндік береді. Есептеуіш техниканың қазіргі тарихының негізі 1943 жылы «Марк-1» машинасының дүниеге келуінен бастап қаланды. Компьютерлердің алдыңғы буындары шамдық есептеуіш машиналар болатын, олардың орнын транзисторлы электронды есептеуіш машиналар (ЭЕМ), содан кейін – интегралды сызбалар пайдаланылатын электронды есептеуіш машиналар және ең ақырында, қазіргі таңда аса үлкен интеграциялық деңгейлі сызбалар пайдаланылатын ЭЕМ басты.Негізгі принциптері: Өзінің алдына қойылған тапсырманы орындау үшін компьютер механикалық бөліктердің орын ауыстырылуын, электрондардың, фотондардың, кванттық бөлшектердің ағынын немесе басқа да жақсы зерттелген физикалық құбылыс әсерлерін қолданады. Көбімізге компьютерлердің ең көп таралған түрі — дербес компьютер жақсы таныс.Компьютер архитектурасы алға қойылған мәселені, зерттеліп отырған физикалық құбылысты максималды айқын көрсетіп, модельдеуге мүмкіндік береді. Мысалы, электрондық ағындар бөгеттер салу кезіндегі су ағынының үлгісі ретінде қолданылуы мүмкін. Осылай құрастырылған аналогтық компьютерлер ХХ ғасырдың 60-жылдары көп болғанымен, қазір сирек кездеседі.

Қазіргі заманғы компьютерлердің басым бөлігінде алға қойылған мәселе әуелі математикалық терминдерде сипатталады, бұл кезде барлық қажетті ақпарат екілік жүйеде (бір және ноль ретінде) көрсетіледі, содан кейін оны өңдеу үшін қарапайым логика алгебрасы қолданылады. Іс жүзінде барлық математикалық есептерді бульдік операциялар жиынына айналдыруға болатындықтан, жылдам жұмыс жасайтын электронды компьютерді математикалық есептердің, сонымен қатар, ақпаратты басқару есептерінің көпшілігін шешу үшін қолдануға болады.Бірақ, компьютерлер кез-келген математикалық есепті шеше алмайды. Компьютер шеше алмайтын есептерді ағылшын математигі Алан Тьюринг сипаттаған болатын.Орындалған есеп нәтижесі пайдаланушыға әр түрлі енгізу-шығару құрылғыларының көмегімен көрсетіледі, мысалы, лампалық индикаторлар, мониторлар, принтерлер және т.б.Компьютер — жай ғана машина, ол өзі көрсетіп тұрған сөздерді «түсінбейді» және өз бетінше «ойламайды». Компьютер тек қана бағдарламада көрсетілген сызықтар мен түстерді енгізу-шығару құрылғыларының көмегімен механикалық түрде көрсетеді. Адам миы экрандағы көріністі қабылдап, оған белгілі бір мән береді. Веб-камера – бейне кескіндерді электрондық пішімге айналдыратын құрылғы.Принтер- ақпаратты қағазға басып шығаратын құрылғы. Принтердің бірнеше түрі: матрицалық, сия бүріккіш, лазерлік, сублимационалдық, жарық диодты (LED) принтерлер бар.Сканер - қағаздағы мәтін мен суретті компьютерге автоматты түрде енгізу үшін қолданылады. Сканер кескінді (суретті, т.б.) машина кодына ауыстырып, компьютердің жадына жазады. Сканердің жұмысының принципі былай: жарық сәулесі жол-жолмен жазық суретті сканерлейді, оның жұмыс принципі электрондық сәуленің дисплей экранын сканерлеуіне ұқсайды. Сканерлер қара-ақ түсті немесе түрлі түсті болады. Жаңа сабақты бекітуIX .Үйге тапсырма.Желілік принтерX . Сабақты қорытындылау Жаңа материалды пысықтау,оқушылардың меңгерген білімдерін талдау,бағалау. XI . Бағалау.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт I. Сабақтың тақырыбы:Мәтінді тану технологиясы.

Сабақтың мақсаты:• Жаңа тақырыпты түсіндіру, сканерлеу эдістерін үйрету.• Логикалық ойлау қабілеттерін, іскерлік дағдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Әдемілікке баулу.

Сабақтың көрнекілігі: желіге қосылған компьютер, мәтіналғы (сканер), принтер, Fine Reader программасы, флипчарт, тапсырма карточкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: компьютердің қүрылысын.Оқушылар меңгеруі тиіс: компьютердің қосымша қүрылғыларын баптауды жэне орнатуды.


Оқушыларды ұйымдастырып, сыныпта оқушыларды түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.III Жаңа такырыпқа кіріспе кезеңі

Адамзат баласы қоғамның даму барысында материя құпиясына кіру кезеңдерінен өтіп, әртүрлі қуат көзін басқаруды үйренді жэне ақпараттандыру дәуіріне кірді.

Ақпараттандыру - дамыған елдердің қоғамдық карым-қатынастары жүйесінде елеулі орын алады. Ол адамдардың барлык жүмыс салаларын қамтиды. Ақпарат - қазіргі қоғамда экономикалық өсудің ең маңызды факторы.

Ақпараттық үдеріс - (жиын, алмасу, сақтау, өңдеу жэне ақпарат беру) ақпараттандыру қү- ралдары техникалық базасында жүзеге асырьшады. XIX ғасырдың ортасына дейін ақпаратты жинау, сақтау үдерісі қағаз, қалам, сия көмегімен жүзеге асырылған. XIX ғасырдың аяғында ақпараттық техникалар: жазу машинкасы, телефон, телеграф, қүралдары ақпаратты өндеуге тың өзгерістер әкелді. Тек көптеген жылдардан кейін ғана ақпаратты сақтау жэне жіберу, өңцеу үдерісімен толықты. Бүл XX ғасырдың екінші жартысында ақпараттық технологиялардьщ басы болған электронды есептеуіш машиналардың пайда болуымен іске асты.

Технологиялық прогресс үлттың эл-ауқатын қамтамасыз етудің факторы ғана емес, сонымен қатар оның бірқалыпты даму үдерісінің негізгі шарты. Катализатордың ерекше қасиетінің арқасында елдің технологиялық ортасымен қатар, басқа да багыттарына эсер ететін осы ақпараттық технология екеніне басты назар аудару керек.

Ақпараттық технология төмендегі техникалық жетістіктерге негізделеді:• Электронды тасыгыштарда (магнитті таспа, кинофильмдер, магнитті жэне лазерлі

дисктер жэне т.б.) жиналатын жаңа ақпараттық қорлар;• Қашықтықтан ақпарат жеткізу жүйесі (жергілікті желі, телефон желісі, радио байла-

нысы, жерсеріктік байланыс);Компьютерде алгоритм бойынша автоматты ақпарат өңдеу жүйесі.Әрине, ақпараттық технология ақпараттық қүрылғылар мен программалардың қамтамасыз

етілуінен тұрады. Мамандар компьютерлік техника қүрылгыларын Hardware (қатты темір тауар), ал программалық қамтамасыз етуді Software (жүмсақ тауар) деп атайды. «Hardware & Software»

термині, аударганда «қатты жэне жүмсақ», кэсіби термин болып саналады. Программа атауын кейде кэсіби сленгте «софтвер», ал компьютер мен оның қүрылгыларын «темір» деп те атауга болады. Ақпараттық технологияда про- граммалар мен қүрылгылардың рөлі талқылауға жатпайды, ойткені, компьютер қандай мықты болса да, программасыз ештеңе жасай алмайды.

Компьютерлер мен оргтехника үйымдардагы жүмыс стилін түбегейлі озгертті. Қазір күнделікті өмірді өндірістік дамуды, жобалауды көптеген жаңалықтар ашуға мүмкіндік беретін ақпараттық технологиясыз елестету қиын. Нарықтағы үсынылатын компьютер кешендері қүрылгыларының алуан түрлілігі дүрыс қолдану жэне интегралдауда біраз мэселе тудыруы мүмкін. Кеңсе жабдығы кешені заманауи техникалық жабдықпен қамтамасыз етіліп қана қоймай, өндірістік тапсырманы шеше алатындай, оңтайлы, қуатты сервиспен ныгайтылған болуы керек.

Қазіргі кезде ақпаратты тез дайындаудың бір тэсілі ол - сканерлеу.Сканерлеу (сканирование; scanning) - мәтіналғының көмегімен ДК-дің жадына бей- нелерді

енгізу үдерісі; материалды сканерлеп жэне оны дискіде файл түрінде, одан кейін мэтіндік проңессордың немесе электрондык беттеудің арнайы баспалық программасы арқылы қүжаттың кез келген жеріне қоюға, графикалық редактормен өңдеп, элемнің кез келген жеріне электронды пошта не телефаксқа факс-модем арқылы жіберуге болатын үдеріс.

Сканерлеу үшін компьютерге қосылған сканерлеу қүрылғысы мәтіналғы қажет. Мэтіналғы дегеніміз (агылшынша «scanner», scan «анықтап қарау, көру» мағынасын береді) - сызбалық ақпаратты қағаздан, фотографиядан оқып, дербес компьютерге сандық пішімде енгізуге арналган құрылғы.

Мәтіналғылар роликті (Sheet-feed), планшет тэрізді (Flatbed), барабанды (Drum) жэне проекциялық (Overhead/Camera) болып бөлінеді. Мэтіналғы кескінді компьютерге көптеген нүктелер жиынтығы ретінде, эр нүктеге өзіндік координата жэне түс нөмірін бере отырып енгізеді. Осы мәліметтер бойынша кескіннің көшірмесі мониторға шығарылады. Сканерлеу әдістері

Samsung сканерлеу диспетчері: Бастапқы нұсқаларды басқару тақтасынансканерлеңдер. Одан, сканерленген деректер қосылған компьютерлердің Менің құжаттарым бумасына сақталады. Берілген ықшам дискідегі барлық программалык кұралдарды орнатканда, Samsung сканерлеу диспетчері программасы да автоматты түрде компьютерге орнатылады. Бұл мүмкіндікті жергілікті байланыс немесе желі байланысы арқылы қолдануға болады (Samsung сканерлеу диспетчері программасын пайдалануды қараңдар).• TWAIN - суретті алдын ала орнату программаларының бірі. Суретті сканерлеу таңдалған

программаны іске қосып, сканерлеу үдерісін бақылауға мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндікті жергілікті байланыс не желі байланысы арқылы қолдануға болады (TWAIN қосылған программалық қүралмен сканерлеуді қараңдар).

• SmarThru: бұл программада құрылгыға арналған программалық құрал бар. Бұл про-грамманы суреттерді немесе кұжаттарды сканерлеу үшін пайдалануға болады. Бұл мүмкіндікті жергілікті байланыс немесе желі байланысы арқылы қолдануға болады (SmarThru-ды қараңдар).• WIA қысқартуы «Windows кескін алу қызметі» дегенді білдіреді. Бұл мүмкіндікті пайдалану үшін компьютер құрылғымен тікелей USB кабелі арқылы косылуы қажет (WIA драйверін пайдалану арқылы сканерлеуді қараңдар).Сканерлеудің USB қосылған құрылғы үшін алгоритмі (USB қосылған құрылғыға арналған

негізгі сканерлеу эдісі):• Құрылғының дербес компьютерге жалғанғанын жэне қосулы екенін тексеріңдер. • Түпнұсқаның бетін жоғары қаратып, кұжат бергішке немесе бір түпнұсқаның бетін томен қаратып, сканерлеу эйнегіне салыңдар.• Басқару тақтасындағы Сканерлеу түймесін басыңдар.• Сол/оң жақ көрсеткіні ДК-де сканерлеу параметрі пайда болғанша басып, ОК түймесін

басыңдар.• Сол/оң жақ көрсеткіні локалді ДК параметрі пайда болғанша басып, ОК түймесін басыңдар.

Байланыстан тыс хабарын көрсеңдер, порт қосылымын тексеріңдер.

• Көрсеткінің сол/оң жағын кажетті программа пайда болғанша басып, ОК түймесін басыңдар.• Әдепкі параметр Менің құжаттарым бумасы.

• Сканерленген файл сақталған қалтаны қосу немесе жою үшін, Samsung сканерлеу диспетчері => Қасиет => Сканерлеуді баптау тармағының амалдық жүйе программасын қосыңдар немесе жойыңдар.• Керекті параметр пайда болғанша сол/оң жақ көрсеткіні басып тұрып, ОК түймесін басыңдар.Рұксат: Сурет ажыратымдылығын орнатады.

• Сканерлеу түсі.: Түс күйін орнатады.• Сканерлеу пішімі: Сурет сақталатын файлдың пішімін орнатады.• Сканерлеу өлшемі: Сурет өлшемін орнатады.• Сканерлеу пішімі параметрі мәтіналғыны тағайындауды Менің қүжаттарым бумасына таңдағанда ғана пайда болады.• Егер әдепкі параметрден сканерлеу қажет болса, Старт түймесін басыңдар. • Сканерлеу басталады.• Сканерленген сурет Менің қүжаттарым => Менің суреттерім => Samsung қалтасына сакталады.IV Бекіту кезеңі

Тапсырма:Өз суреттеріңді сканерлеңдер. Қүжатты компьютердегі өз бумаларыңа сақтаңдар. Суреттеріңді пайдаланып, күнтізбе жасаңдар.

V Қорытынды кезең1. Бүгін сабақта не білдік?2. Не үйрендік?



САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт I. Сабақтың тақырыбы:Мәтінді cәйкестендіріп тану технологиясы.

Сабақтың мақсаты:• Жаңа тақырыпты түсіндіру, мәтінді сәйкестендіріп тану технологиясы.• Логикалық ойлау қабілеттерін, іскерлік дагдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Әдемілікке баулу.

Сабақтың көрнекілігі: желіге қосылған компьютер, мәтіналғы (сканер), принтер, Fine Reader программасы, флипчарт, тапсырма карточкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сөйлеу, сүрак-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Fine Reader программасында жүмыс істеуді, мәтіналғымен жүмыс

істеуді, принтермен жүмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: OCR (Optical Character Recognition) жүйесімен жүмыс істеуді,

мәтінді суреттен бөлуді.Сабақтың барысы

I ¥йымдастыру кезеңі. Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.


III Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңіТеорияСканерленген қүжатты сурет күйінде сақтап қоюға немесе мэтінді өңдеп, мэтінді-

редакторға сақтап қоюға болатын арнайы программалар жүйесі - OCR (Optical Characte-Recognition) жүйесі қажет. Бұл үдеріс кескінді компьютерге сканерлеу арқылы немесе басқа да жолдар арқылы енгізгеннен кейін орындалады.

Жалпы сканерлеу жұмысы сурет көбейткіш қүрылғылардың қызмет етуіне негізделеді:• Сканерленген кескін электронды түрде сақталады;

• Мәтіналғы мәтінді суреттен бөлек ажырата алмайды, оларды ақ және қара түс: графикалық кескін ретінде ұсынады.Егер сканерленген кескін мэтін мен суреттен тұратын болса, онда OCR көмегімен:

• Мэтінді суреттен белуге;• Мэтінді мэтіндік процессордың форматында жазуга болады.

OCR жүйесінің тарихына көз салатын болсақ, автоматты сэйкестендіру XX ғасырдың 30-жылдарынан басталады, бірақ алгашқы OCR кұрылғыны 1952 жылы америкалық Intelligent Machines Research Corporation компаниясы жасады жэне ол кездегі ОС: құрылғысының компьютерге еш қатысы жоқ еді. 1970 жылы Kurzweil Computer Products компаниясы OCR-дің сапалы дамуына алгашқы қадам жасап, эріпті танып сэі кестендіре алатындай етіп шыгарды. 1986 жылы Calera Recognition Systems компании сы белгісіз эріптермен жүмыс істей алатын жүйені жасады. Бұл жасанды интеллектпе қамтылган бірінші OCR жүйе болды. Жасаушылар программага эр эріптің он мыңдаға үлгісін енгізді.• Сәйкестендіру жүйесімен жұмыстың маңызды аспектілеріне мыналар жатады:• Сәйкестендіріп танудың дэлдігі - 95%.• Құжатты мәтіндік процессорга сақтаудың дэлдігі (MS Word, MS Excel, Word Pr Word Perfect) - 89%.• Электронды жариялаудың дәлдігі (PDF, HTML) - 87%.• Кестелермен жэне бірнеше бағанды мәтінмен жұмыс - 87%.

• Қолданудың қарапайымдылығы - 85%.• Жұмыстың сенімділігі - 82%.• Түпнұсқамен тексерудегі қатені тез табу қолайлылығы - 80%.• Түстермен жұмыс - 63%.• Баска косымшага экспорттау -61%.• Жылдамдығы - 55%.• Көптілді сәйкестендіріп тануы - 25%.

OCR пакеті 2 типке бөлінеді: оқытылатын жэне зияткерлік (интеллектуалдық). Оқытылатын пакетпен жүмыс өте көп уақыт алады, ол OCR жүйесінің алғашк: сатысындагыдай. Ал зияткерлік пакетте, суретті мэтіналгыдан өткіземіз, сосын ОС - жүйесінің программасы арқылы автоматты сэйкестендіреміз. Осы пакет арқылы мі нутына 1200 символды сканерлеп, сэйкестендіріп үлгеруге болады. OCR пакетіме жүмыс нэтижесі оның типіне тэуелсіз жэне реттілігінде өңделген қүжат мэтінд: процессорга арналган болса да, ASCII немесе ANSI форматындагы қүжатты ұсынады. Тагы бір кең зерттелетін мәселе, ол қолжазба мәтінді сәйкестендіріп тану. Қазіргі кезі. жеткен дэлдік қолжазба мэтін үшін төмен. Оган Караганда грамматикалық жэне контекст, ақпараты бар мәтінді танып-білудегі дәлдік жоғарырақ. Мысалы, сәйкестендіріп танып білу үдерісінде мәтіннен жеке символды талдағаннан гөрі сөздіктен жеке бүтін сөзді табу оңайырақ.IV Бекіту кезеңі

Тапсырма:Кез келген инфоматикаға қатысты құжатты сканерлеңдер. Құжатты компьютерде өз

бумаларыңа сақтаңдар. Мәтінді программаның көмегімен сәйкестендіріп танытыңдар.V Қорытынды кезең

1. Бүгін сабақта не білдік?2. Не үйрендік?


VII Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт

І. Сабақтын тақырыбы: Мәтіндерді танып алу программасы.Сканерленген мәтіндерді редакциялау. Құжаттарды мәтіндік процессорға экспорттау.Сабақтың мақсаты:

• Жаңа тақырыпты түсіндіру, мэтінді тану үгымдарын қалыптастыру.• Логикалық ойлау қабілеттерін, іскерлік дағдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Әдемілікке баулу

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, мәтіналғы (сканер), принтер, Fine reader программасы, флипчарт, тапсырма карточкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Fine Reader программасында жүмыс істеуді, мәтіналғымен жүмыс

істеуді, принтермен жүмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: OCR (Optical Character Recognition) жүйесімен жұмыс істеуді,

мәтінді суреттен бөлуді.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды үйымдастырып, түгендеу.


III Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңіТеория

Қазіргі кезде нарықта сәйкестендіру жүйелерінің бірнеше түрлері бар, олар әртүрлі іскерлік ортадағы қолданушыға, сондай-ақ әртүрлі платформаға негізделген. Мысалы, FineReaderOnline.ru, ABBYY FineReader, Readiris, Persian Reader, Kirtas Technologies Arabic OCR, CuneiForm және т.б.

Осы программалардың ішіндегі коп колданылатындары - FineReader, CuneiForm.FineReader - мәтіналғы арқылы алынған суреті бар мэтінді түрлендіретін оптикалык

сэйкестендіру жүйесі (OCR). Ресейдің ABBYY Software House компаниясы жасаған. Бұл программа элемнің 186 тілін қолдайды. Оның ішінде 38 тілі орфографиялық тексеру жа- сай алады. Әрі программа арқылы қолжазба түріндегі мэтінді де сәйкестендіре аламыз, дегенмен де әркімнің жазуы әртүрлі болатындықтан біраз қиыншылықтар болады.

FineReader программасының негізгі мүмкіндіктерін қарастырайық:Сканерленген кескінді сэйкестендіру кезіндегі жоғары дэлдік пен программанын жұмыс кезіндегі жылдамдығы;

• Қолданушы үшін программа терезесі интерфейсінің қарапайымдылығы жэне түсініктілігі: Программа функциясының тізбектеле орындапуы: сканерлеу, сэйкестендіру, конверттеу.

• Microsoft Office пакетімен жұмыс істегенде құжаттарды сэйкестендіріп тану мүмкіндігі;• Мэтінді сэйкестендіріп тану кезінде кұжаттағы гиперсілтемелерді, электронды

жэшіктердің адресін программа автоматты түрде танып, оқи алады.• Программа FineReader бойынша кез келген мәліметті бере алатын анықтамалықпен

жабдықталған.Программанын терезе құрылымы:

Басты құралдар панелінде негізгі іс-эрекеттерді орындау батырмалары орналасқан. ABBYY FineReader-де кұжат енгізу 4 кезеңнен тұрады: кескінді алу, сэйкестендіріп тану, құжатты тексеру, сақтау.• Бірінші құжатты мәтіналғыға саламыз;• Құралдар тақтасынан сканерлеу бұйрығын таңдаймыз;

Сканерленген кұжат кескіндеме терезесіне келіп түседі;• Сэйкестендіріп тану үшін Құралдар тактасынан танып алу бұйрығын басамыз.• Оны тексереміз;

Құжатты Microsoft Office Word мәтіндік процессорына экспорттаймыз.FineReader программасында қазақша мэтінді де сканерлеп, сэйкестендіріп тануға,

экспорттауға болады. Ол үшін компьютерлеріңе KazKey v8.1 (New) қазақ тілі драйверін орнатып алсаңдар болғаны.

IV Бекіту кезеңі№1 тапсырма: «Мэтінді сэйкестендіріп тану»

1. Компьютерлеріңе сканерленген құжатты (Fine_uprl) сақтаңдар.2. FineReader программасын іске қосыңдар.

Атауы Лицензия ОЖ ЕскертуFineReaderOnline.ru Коммерциялық Online Сканерленген көптілді құжатты, фотосуреттерді

сэйкестендіре алатын Online OCR жүйесі. Жұмыс нэтижесі ре- дакторланатын (PDF, PDF/A, DOC, RTF, XLS, TXT) форматына конвертгеледі.

ABBYY FineReader Коммерциялық жэне жекеменшік

Windows; Linux, Mac OS Қандай да бір тілде сэйкестендіру үшін сол тілдің қолдауы керек.

Readiris Коммерциялық жэне жекеменшік

Windows, Mac OS Бельгиялық фирманыц - I.R.I.S. Group өнімі. Сэйкестендірудің аймақтық пакетін жэне Азия тілдері мен орталық шығыс тілдерін қамтиды.

Persian Reader Коммерциялық жэне жекеменшік

Windows Парсы тіліне арналған.

Kirtas Technologies Arabic OCR

Коммерциялық Windows Ағьшшын жэне араб тілдерін оқи алады.

CuneiForm BSD Windows (GUI), Linux, Mac OS, FreeBSD (CLI)

Мэтінді сақтайтын, кестелерді тани алатын енеркэсіптік, көптілді жүйе.

1. Бет терезесі;2. Сурет терезесі;3. Мэтін терезесі;4. Жылдам қол жеткізу панелі;5. Басты кұралдар панелі;6. Бет, сурет, мэтін кұралдары панелі;7. Мэтін терезесіндегі мэтін қасиеті панелі;8. Үлкейтіп корсету.

3. FineReader арқылы сақталған (Fine uprl) құжатты ашыңдар.4. Сэйкестендіріп таныңдар.5. Word форматында сақтаңдар.6. Word құжатында түрлендіріңдер.

№2 тапсырма1. Дербес компьютерлеріңе сканерленген құжатты (Fine_upr2) сақтаймыз.2. FineReader программасын іске қосыңдар.3. FineReader арқылы сақталған (Fine_upr2) құжатты ашыңдар.4. Мэтіннен кестені ерекшелеп, сэйкестендіріп таныңдар.5. Танылған кестені Ехсеі-ге экспорттап, түрлендіріңдер.

V Қорытынды кезеңТақырып бойынша бақылау сұрақтары:

1. ABBYY FineReader программасының қызметі қандай?2. ABBYY FineReader программа терезесінің құрылымын атаңдар.

3. ABBYY FineReader программасында құжат енгізу қанша кезеңнен тұрады? Мысал келтіріңдер.4. FineReader программасында қазақша мэтінді қалай сэйкестендіріп тануға, экспорттауға болады?

5. Сэйкестендіріп тану үшін қандай программа керек?VI Бағалау кезеңі

Сабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.VII Үйге тапсырма Тақырыпты оқу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтын тақырыбы: Мәтіндік процессор туралы түсінік. Құжат құру.Сабақтың мақсаты:• Мәтіндік редактор мен мәтіндік процессордың айырмашылығымен таныстыру.• Мәтін түрлерімен таныстыру.• Мәтіндік процессордың мүмкіндігі туралы мағлүмат беру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, экран, проектор, слайдтар, тапсырма карточкалары. Сабақтың әдістері: түсіндіру, көрсету, сүрақ-жауап, көрнекілік, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа такырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Microsoft Office Word программасымен жүмыс істеуді. Оқушылар

меңгеруі тиіс: мәтіндерді енгізуді, сақтауды, түзетуді, пішімдеуді және қағазға басып шығаруды.

Сабақтың барысыI Ұйымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен міндеттерін айқындауIII Білімді өзектендіру

Сабақты бастамас бүрын мына сүрақтармен жүмыс істейміз.1. Осыған дейін Microsoft Office Word программасымен жүмыс істедіңдер ме? Қай сыныпта?2. Мәтін дегеніміз не?3. Мәтін түрлерін атаңдар.4. Microsoft Office Word программасымен қандай қүжаттар жасауға болады?

IV Жаңа тақырыпты түсіндіруТеория

MS Word ең қуатты мәтіндік редакторлардың бірі. Мәтіндік процессор - мәтіндерді енгізу, сақтау, түзету, пішімдеу және қағазға басып шығаруды қамтамасыз ететін программалық қүрал түрі. Мәтінді компьютерде өңдеудің артықшылығы - ақпаратты өзгерту, көшіру, көбейту әлдеқайда жеңіл.

Мәтін - компьютерлік алфавиттік символдардың тізбегі. Алфавитте 256 символ бар. Мәтін тек символдардан ғана емес, математикалық, химиялық формулалардан, сандар- дан, графиктік нысандардан және т.б түрады.

Мәтіндік редактор да жасалған ақпараты бар файлды мәтіндік қүжат деп атайды. Мәтін түрлері: кәдімгі, кестелік, программалық, гипермәтін.

Кәдімгі мәтін ең көп тараған түрі. Оған: символ (әріп, сан, тыныс белгілері, арнайы белгілер) сөз, жол, абзац, бет жатады.

Кестелік мәтін нысандары: символ, жол, баған, ұяшық. Кестеде сандық және мәтіндік ақпарат болуы мүмкін.

Программалық нысандар: жолдар мен символдар.Гипермәтінді интернеттен, электрондық оқулықтардан кездестіруге болады. Ол - графикалық,

дыбыстық, бейнелік ақпаратты қамтиды.Құжат құруWord программасын ашу кезінде бос құжат автоматты түрде қүрылады, егер қүжатты

озіміз қүратын болсақ мына әрекеттерді орындаймыз:

• Ctrl+N батырмалар үйлесімін басу;

• Файл мэзірінде => Құру (Создать) бұйрығын таңдау => Жаңа құжат белгісіне шертеміз (7-сурет).

• Жұмысты аяқтау мынандай тэсілдермен жүргізіледі:

• Файл => Шығу (Выход) мэзірі бұйрығын орындау арқылы;• Word негізгі терезесінің жүйелік мэзіріндегі Жабу (Закрыть) бұйрығын таңдау;• Тінтуір меңзері терезе такырыбы аумағында тұрғанда меңзерді сол жақ шеттегі жүйелік мэзір белгісіне апарып, тінтуірдің оң жагын шертіп, Жабу (Закрыть) бұйрығын таңдау;• Редактор терезесінің тақырып жолының оң жақ жоғарғы бұрышындағы Жабу батыр- масын (X) басу;• Тікелей Alt+F4 батырмаларын басу.

Құжатты сақтауЖұмыс істеп отырған құжатты жиі-жиі дискіге жазып, сақтап отыру керек. Мэтін теріліп

жатқан кезде компьютердің жедел жадында болады да, ток немесе компьютер өшіп қалса, бірден жойылып кетеді. Сондықтан дискіге жазып сақтап отырған абзал. Ол коп уақыт алмайды. Егер алғаш рет құжатты немесе файлды сақтау керек болса, мына эрекеттерді орындау керек:

Файл => Қалай сақтау (Сохранить как) батырмасына шертеміз => Файлды сақтау терезесі ашылады => терезеден Файл атауы өрісінде құжатқа атау береміз => кұжаттың қай жерге орналасу адресін корсетіп (қай дискінің қандай бумасына орналастыратындарыңды корсету керек) => Сақтау (Сохранить) батырмасын шертеміз (8-сурет).

Сақталған құжатқа жаңа өзгерістер енгізіліп отырса, оны сақтап отыру қажет. Ол үшін меңзерді дискеттің суреті салынған батырмаға апарып, оны бір рет шертсе болтаны. Осылай сақталған мәтін ғана қатты дискіге жазылып, қауіпсіз күйде ұзак уақыт сақталады. Егер жұмыс нэтижесін бірнеше түрде сақтау керек болса, олардың

7-сурет. Құжат құру диалогтік терезесі

әрқайсысына бөлек-бөлек ат қойып, сақтау қажет. Құжатпен жұмысты аяқтау барысык. мұның алдында өзгертіліп, бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша сұхбаттасу терезесін шығарып, өзгертілген құжатты дискіге жазу «Иә (Да) деп, ал жазбасаңдар «Жоқ» (Нет) деп, оны да растап берулеріңді өтінеді. Қалаулар бойынша, редакторда әрі қарай жұмыс істей беруге де, Болдырмау (Отмена) жасауға болад ы.

Сақталған құжатты ашу:• Құжаттың сақталған адресі бойынша іздеу.• Ctrl+O батырмалар үйлесімін басамыз.

Word программасын ашып Файл => Ашу (Открыть) батырмасын басамыз, Құжа ашу терезесі шығады.

• Файлдың аты (Имя файла) өрісіне => құжаттың атын жазамыз да, Ашу (Открыть) батырмасын басамыз .V Жаңа білімді бекіту

(Оқулықпен жұмыс)Оқушылар негізгі анықтамаларды дэптерлеріне жазып отырады.Компьютерден Microsoft Office Word программасын ашып, оқулықтағы тәжірибелік

тапсырмаларды орындайды.Өткен тақырып бойынша сұрактарға жауап беру арқылы білімдерін бекітеді.

VI Қорытынды кезеңСабақта үйренгеніміз:Мәтіндік процессорды;

• Мәтін түрлерін;• Мәтін түрлерінің нысандарын;• Word программасы терезесінің құрылысын.

VII Үй тапсырмасы1. Анықтамаларды жаттау;

Word программасы туралы қосымша мағлұмат алу (кітапханалардан, ғаламтордан)


Сабақтың тақырыбы: Құжаттың терезе түрін баптау. Құжатты қарау тәртіптері. Терезелерді бөлу, ретке келтіру.Сабақтың мақсаты:

• Құжат терезесін баптау, құжатты көру режімдерін, терезенің бөлінуі және реттілігі туралы түсіндіру.• Тапсырманы өздері істеп көруге және құжат құрылымын ажырата білуге үйрету.• Оқушыларға бір-біріне көмек беруге, уақытты үнемдеуге үйрету.Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: құжат режімінің түрлерін жэне құжат терезесін баптауды. Оқушылар меңгеруі тиіс: қажетті батырмаларды орнатуды жэне қолдануды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен міндеттерін айқындауIII Үй тапсырмасын тексеру

Әр балаға жеке-жеке карточка беру арқылы сүрақтар дайындау жэне жауабын барлық бала тыңдап, жауаптың дұрыс жэне дұрыс еместігіне коз жеткізе отырып үй тапсырмасын тексереміз.

IV Білімді өзектендіру1. Құжат терезесін қалай баптаймыз? Мысал келтіріңдер.2. Терезелерді реттеудің және бөлудің маңызы неде?

V Жаңа тақырыпты түсіндіруТеорияТерезені мына параметрлер бойынша баптауға болады: Сызғыш, керекті тақталардь

орналастыру, айналдыру жолақтарын орнату немесе алып тастау, Құжаттарды көру режімін орнату. Сонымен қатар құжат беттерінің орналасуын және масштабын өзгертуге болады

Масштабты өзгерту: Тур (Вид) мэзірінен масштаб бұйрығын таңдаймыз. Масштаб диалогтік терезесі пайда болады.

Масштаб тобының келесі ауыстырып-қосқыштарының бірін шертіңдер:• 200% - мэтіннің бейнеленуін мөлшерден екі есе ұлғайтады.• 100% - масштабты Үнсіз келісім бойынша күнделікті режімге келтіреді.• 75% - мэтін көлемін кішірейтеді.

Беттің ені бойынша (По ширине страницы) - мэтін жолының мөлшері терезе өлшемімен сэйкес келеді.• Мэтіннің ені бойынша (По ширине текста) - беттің мөлшерін барлык мэтін экранға сиятындай етіп өзгертеді (осы нүсқа Бетті белгілеу режімінде ғана мүмкін).

• Жалпы бет (Целая страница) - экранға бетті түтастай орналастырады.• Бірнеше бет (Несколько страниц) - құжаттың барлық беттерінің кішкене нүсқасын бейнелейді;• Еркін (Произвольный) тізімін пайдалана отырып, кұжатты бейнелеудің кез келген масштабын орнатуға болады. Бұл параметрдің көмегімен 57%, 93%, 138% сияқты масштабтарды алуға болады.

• ОК батырмасын шертеміз.VI Жаңа білімді бекіту

Тәжірибелік жұмысты орындау арқылы, білімдерін бекітеміз,VII Қорытынды кезең

Жаңа тақырыпқа сұрақтар қою арқылы білімдерін қорытындылаймыз.VIIIҮйге тапсырмаБақылау сұрақтарына жауап беру.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Стильдер. Стильдерді өзгерту. Жаңа стиль құру.

Сабақтың мақсаты:• Стиль түрлерін таныстыру.• Жаңа стиль қүруды түсіндіру.• Алған білімдерін басқа пэндерде қолдана білуге үйрету.Сабақтың көрнекілігі: компьютер, экран, проектор, слайдтар, тапсырма карточка- лары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрак-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабагы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: стильді таңдай білу керектігін.Оқушылар меңгеруі тиіс: кұжатқа стиль құруды және стильді қалауынша өзгертуді.


Өткен тақырып бойынша бақылау сұрақтарын сұрап, дәптерлерін тексеру.IV Білімді өзектендіру.

1. Стиль дегеніміз не? Стильдің қандай түрлері бар?2. Жаңа стиль құру үшін қандай батырмаларды қолданамыз, оқулықта енгізілген мәтін қандай стиль түріне жатады?

V Жаңа тақырыпты түсіндіруТеорияСтиль пішімдеу атрибуттарының жиынын үсынады, яғни, қаріптің өлшемін жәш

жазылуын, гарнитурасын, орналасуын, абзацтар арасындағы арақашықтық аладь: Стильдерді пішімдеудің барлық атрибуттары мэтіннің ерекшеленген үзіндісіне біг уақытта қолданылады. Стильдерді пайдаланудың бірінші ерекшелігі осында. Екініі: ерекшелігі - қажетті параметрлердің бүйрығын бір рет бергеннен кейін, оны барлық уақытта тіпті әртүрлі құжаттарда пайдалануға болады.

Құжатта қолданған стильді өзгерту үшін Стильдерді өзгерту батырмасын басамьі Стильді өзгерту диалогтік терезесі пайда болады. Мүнда:

Стильдер топтамасы, Түстер топтамасы, Қаріпті пішімдеу топтамасы, Абзацаралық интервал, Үнсіздік бойынша батырмалар; орналасқан. Осының ішінен керектіні таңдап алу арқылы стильді өзгертуге болады.

VI Жаңа білімді бекітуСтиль терминіне тоқталып, қосымша «Қазақ эдебиеті» оқулығын алып, кез ке. ген

тақырыптағы стиль түрлерін талқылап, жаңа тақырыпқа сүрақтар қою арқыль оқулықтағы тэжірибелік тапсырманы орындап, білімдерін бекітеміз.

VII Қорытынды кезеңСабақта білгеніміз: Стиль жэне стильді өзгерту түрлерін.

VIII Үйге тапсырмаКез келген 5 жолдан тұратын мәтінге, өз қалауларыңша стиль құру жэне тапсырманы

қағазға шығарып, қорғау керек.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2016 ж ___________________ Пән аты: Информатика Сынып 10 «А»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Кеңейтілген алмастыру буфері. Беттің белгіленуі. Бет түсі.

Сабақтың мақсаты:• Алмастыру буферімен жұмыс істеуді үйрету.• Беттің орналасуы мен фонын өзгертіп, тэжірибеде қолдануды үйрету.• Оқушыларды тиянақтылыққа, уақытты тиімді пайдалануға үйрету.

Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, плакаттар, мэтін енгізілген жэне таг сырмасы бар карточкалар.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс.Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: алмастыру буферінің не екенін, беттің фонын өзгертуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: алған білімдерін тәжірибеде қолдануды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен маңызын айқындауIII Үй тапсырмасын тексеру

Тәжірибелік жұмыстарын тексеріп, орындаған тапсырмаларын қорғауды эр оқушыдан сұрау.

IV Білімді өзектендіруV Жаңа тақырыпты түсіндіру

Мәтінді қию немесе көшіру кезінде ерекшеленген үзінді (немесе нысан) Алмастыру буферіне орналасады. Тек мэтін ішінде ғана Алмастыру буферін қолдана алмайсыңдар, сонымен қатар басқа мэтіннен керек жерлерін көшіріп немесе қиып алуға, ғаламтордан керекті мәліметтерді көшіріп алуға болады. Алмастыру буферіне байланысты операциялар тек мәтіндік деректерге ғана қатысты емес, графикалық нысандарға да гиперсілтемелерге де қатысты.Алмасу буфері (Буфер обмена) дегеніміз - құжаттар мен қолданбалы программалар арасында мәтіндік немесе графикалық ақпарат алмасуға арналған компьютер жадының арнаулы болігі.

Мәтіндік процессор Кірістіру (Вставка) және Ауыстыру (Замена) режімдерінің бірінде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Кірістіру режімінде енгізілген мэтін бұрынғы түрған мәтінді жылжыта орналасады. Мәтіндік құжаттарды енгізу Кірістіру режімінде орындалады, ал қызметтік құжаттарды, колонтитулдарды, толтыруды Ауыстыру режімінде орындаған ыңғайлы.

VI Жаңа білімді бекітуТәжірибелік тапсырманы компьютерде орындау арқылы білімдерін бекітеміз.

VII Қорытынды кезеңСұраққа жауап алу арқылы, қорытындылаймыз:

1. Алмастыру буфері не үшін қолданылады?2. Кірістіру жэне ауыстыру режімдерінің айырмашылығы неде?3. Құжат бетінің орналасуын іске асыру жолы калай?4. Арнайы символдарды енгізу жолы қандай?

Үйге тапсырмаӨз қалауларыңмен 3 абзацтан түратын мэтін теріңдер, сақтау арқылы құжатқа

атау беріңдер. Қүжатта беттің түсі: сары, беттің оң жэне сол жақ ендіктері 2 см, жоғарғы жэне төменгі ендіктері 1,5 см болсын. Алмастыру буферін пайдаланып, 1-ші абзаңты мәтін соңына, 2 абзаңты 1-ші абзаңтың алдыңғы жағына орналастырыңдар. Тәжірибелік жұмысты қағазға шығарып келіңдер.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Беттердің бір-бірінен бөлу. Бөлу арқылы мәтіндерді бірнеше бағанда орналастыру.

Сабақтың мақсаты:• Бетке, бағанға бөлуді орнатудың не үшін керектігін түсіндіру.• Бетті, бағанды бөлуді тэжірибе жүзінде оқушылар орындай білуі керек.• Оқушыларды жинақылыққа, уақытты тиімді пайдалануға үйрету.

Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі плакаттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: бетті, бағанды бөлуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: мэтінге бағандарды орнатуды жэне бағандағы мэтінді бөлуді

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен маңызын айқындау.III Үй тапсырмасын тексеру

Үйге берілген тэжірибелік жүмысқа тоқталыи, қосымша ауызша сүрақтар қою.IV Білімді өзектендіру

1. Көшіру жэне орын ауыстыру операцияларының арасындағы айырмашылықть: атаңдар.

2. Көшіру жэне орын ауыстыру операцияларында колданылатын эдістер қандай?3. Алмасу буфері дегеніміз не?4. Беттің түсін қалай өзгертуге болады?5. Беттің орналасуы дегеніміз не?6. Стандартты орналасу өлшемін атаңдар.

V Жаңа тақырыпты түсіндіруТеория

Егер құжатта мәтінмен жүмыс жасап отырып, мэтінді керекті жерінен бөлгіміз келсе. мысалы: бірінші және екінші абзацты бөлу керек болса, меңзерді бірінші абзац соңына орналастырып: Кірістіру мәзіріне кіріп, Бетті бөлу батырмасына шертеміз, екінші абзац келесі бетке ауысады.

Мәтінге бағандар орнату жэне бағандағы мэтінді бөлу.Microsoft Word 2010 программасы мәтінді баған түрінде безендіруге мүмкіндік береді.

Егер мэтінді кітапша немесе хабарландыру сияқты безендіру керек болса, мэтінді екі немесе бірнеше бағанға бөлу керек болады. Word 2010 кұжатта үш бағанға дейін орналастыруға мүмкіндік береді. Егер бір бетте үш баганнан артық болса, онда мэтінді қалыпты орналастыру үшін тар болады.

Бағанды Беттерді белгілеу мәзірінен Беттер параметрлері тобындағы Бағандар батырмаларының көмегімен қүруға болады.

Бағандағы мәтінді бөлу

Мэтіні бар бағанмен жұмыс істеу кезінде бағандағы мәтінді бөлгіміз келсе, мына бұйрықтарды орындаймыз: Бетті бөлу=>Баған, баған ортасынан мәтін үзіліп, келесі бағанға көшеді. Егер ешқандай мәтін енгізбей бағандарды орнатып алып

Бетті бөлу => Баған батырмасына шертсек, меңзер бірінші бағаннан екінші бағанға көшеді.VI Жаңа білімді бекіту

Тәжірибелік жұмысты компьютерде орындау арқылы білімдерін бекітеміз.VII Қорытынды кезең

Сұраққа жауап алу арқылы, қорытындылаймыз.VIIIҮйге тапсырма

Бақылау сұрақтарына жауап жазып келу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Құжаттың құрылымы. Беттердің нөмерленуі. Колонтитулдар.Сабақтың мақсаты:• Құжат құрылымының, бетті нөмірлеудің, колонтитулды пайдаланудың маңыздылығын және қай жерлерде қолдану керектігін үйрету.• Құжаттың бетін нөмірлеуді және колонтитулдарды қолдануды тәжірибеде үйрету.• Оқушыларды тиянақтылыққа, уақытты тиімді пайдалануға үйрету.Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі плакаттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрак-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: колонтитулдардың қажеттілігін.Оқушылар меңгеруі тиіс: алған білімдерін тәжірибеде қолдануды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен маңызын айқындау.III Үй тапсырмасын тексеру

Үйге берілген тэжірибелік жұмысты тексереміз және ауызша сұрақтар қою арқылы үй тапсырмасын қайталаймыз.

IV Білімді өзектендіруV Жаңа тақырыпты түсіндіру

ТеорияVI Жаңа білімді бекіту

Құжат сызбасы режіміне өту үшін Түр мэзіріндегі Көрсету немесе Жасыру тобында Құжат сызбасы қанатшасын шерту кажет. Қүжат сызбасы режімі тақырыптардың қүжатта орналасуын көруге мүмкіндік береді.

Құрылым режімі Қүжат сызбасы режіміне ұқсас. Бүл режімде тақырыптарды негізгі мәтінмен жэне тақырыпшалармен бірге араластыруға болады.

Құрылым режіміне өту үшін жолақта Түр мэзірінен Құжатты көру режімдері тобынан Құрылым батырмасын басу кажет.VI Жаңа білімді бекіту

Тәжірибелік тапсырманы компьютерде орындау арқылы білімдерін бекітеміз.VII Қорытынды кезең

Тәжірибелік жүмыс бойынша сүраққа жауап алу арқылы қорытындылаймыз.ҮШҮйге тапсырма

Бақылау сұрактарына жауап жазу. Өз беттерінше 5-беттен тұратын еркін тақырыпта қүжат кұрады жэне сол тақырып бойынша колонтитулдарды қолданады. Тапсырманы сабақта қорғау керек.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Құжатта сілтемелерді ұйымдастыру. Атау. Иллюстрация тізімі. Қиылыс сілтемелер. Мазмұнды баптау.Сабақтың мақсаты:

• Сілтеменің қайда қолданылатынын түсіндіру.• Оқушыларға сілтеме кұрып, мазмүндарды баптап үйрету.• Оқушыларды бір-бірлеріне көмектесуге баулу

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі пла- каттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: сілтеменің қай жерде керек екенін.Оқушылар меңгеруі тиіс: құжатқа мазмұндарды орнатуды және баптауды.

Сабақтың барысыI Ұйымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен маңызын айқындауIII Үй тапсырмасын тексеру

Үйге берілген бақылау сұрақтарын тексеру. Оқушылар бір-бірлеріне сүрақ қояды. оқушы жауап бере алмаса, сүрақ қойған оқушы өзі жауап береді. Құжатты құрды ма? Әлде жоқ па, тексеруIV Білімді өзектендіруV Жаңа тақырыпты түсіндіруТеория

Біз эртүрлі үлкен құжаттармен жұмыс жасағанда, мысалы, кітап журналдарға мақала жазғанда, есеп беру кезінде, кезекті конференңияларға қатысқанда эдебиеттер тізімін енгізу міндетті түрде қажет болады.

Ол үшін: Сілтемелер мэзіріне өтіп, Сілтемелер жэне эдебиеттер тізімі батырмала- рын пайдалануға болады.Жаңа сілтеме құру үшін мына эрекеттерді орындаймыз:

Сілтеме қүру батырмасын басыңдар => Жаңа сілтеме құру бұйрығын таңдаймыз;Сілтеме құру диалогтік терезесі пайда болады:

• Деректеме құру терезесінде деректеме түрі өрісін таңдаймыз. Ол: кітап, кітаптың бөлімі, журнал мақаласы, есеп берулер, конференция мақаласы болуы мүмкін.• Әдебиеттер тізімі өрісін толтырыңдар: атауы, авторы, жылы жэне шығарылған қаласы, баспасын көрсетеміз. Сілтеменің түрін таңдауға байланысты бұл өрістер өзгеріп кетуі мүмкін екеніне назар аударыңдар. Сонымен қатар әдебиеттер тізімінің қандай стилі таңдалғанына да мэн беру керек. Үнсіз келісім бойынша АРА FIFTH EDITION таңдалады, бірақ сендер басқаларын таңдай аласыңдар (ISO 690, Turabian, MLA, АРА, Chicago, GB7714, SIST02 жэне басқалар. Егер бүл стиль үнамаса, Стиль батырмасын шерту арқылы керекті стильді таңдап алуымызға болады. Егер керек өрістер жетіспесе, онда Әдебиеттер тізімінің барлық өрісін көрсету қанатшасын шертеміз (10-сурет).

Құжатқа әдебиеттер тізімін автоматты түрде қосу үшін Әдебиеттер тізімі батырмасын басыңдар жэне сілтемелерді безендіру нұсқаларының бірін таңдаңдар.

VI Жаңа білімді бекітуТәжірибелік тапсырманы орындау арқылы жэне сұрақтар қою арқылы білімдерін

бекітеміз.VII Үйге тапсырма

Бақылау сұрақтарына ауызша дайындалып келу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Тест жұмысыСабақ мақсаты: А) Оқушылардың өткен тақырыптар бойынша білімдерін тексеру.Б) Қайталуа арқылы өткен тақырыптарды еске түсіру, білімдерін жаңарту.В) Жеке жұмыстануға тәрбиелеу.Сабақ көрнекілігі: Тест програмасыСабақ түрі: Тест сабағыСабақ әдісі: Компьютер көмегімен оқушылардан тест алуСабақ типі: Білімді сынау, бақылау сабағыСабақ барысы:Ұйымдастыру кезеңіҮй тапсырмасын тексеруТест жұмысын жүргізуОқушылардың жұмысын бағалу, бағаларын журналға түсіруҮйге тапсырмаСабақты қорытындылау

Сәләматсыңдар ма?Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар:1. Програманы қалай іске қосуға болады.2. Құжатты қалай ашады?3. Файлдарды іздеу кезінде қандай параметрлерді көрсетуге болады?4. Файлдарды іздеу кезінде «*» символы қандай қызмет атқарады?5. Файлдарды іздеу кезінде «?»символы қандай қызмет атқарады?6. Барлық Word документтерін табу үшін файл атын қалай жазу керек? (*.doc)7. К-ға аяқталатын аты екі символдан тұратын блокноттық файлдарды табу үшін

атын қалай жазу керек? (?к.тхт)Тест сұрақтары.

1.WINDOWS операциялық жүйесінің алғашқы версиясы қашан пайда болды ?

А) 1984 ж.В) 1985 ж.С) 1986 ж.D) 1987 ж.

2. WINDOWS NT операциялық жүйесі қай жылы шықты?

А) 1986 ж.В) 1987 ж.С) 1988 ж.D) 1989 ж.

3. WINDOWS 4.0 операциялық жүйесінің соңғы атауы қалай?

А) Windows ChicagoВ) Windows 98С) Windows MeD) Windows 95

4. Адам мен компьютер арасындағы қарым-қатынас қалай аталады?

А) Операциялық жүйеВ) КомандалықС) ТерезелікD) Интерфейс

5. Операциялық жүйенің негізгі міндеттері қандай?

А) Компьютердің құрылғыларын басқару

В) Барлық программаларды іске қосу

С) Адам мен компьютер арасындағы қарым-қатынас ұйымдастыру

D) Аталғандардың бәрі6.WINDOWS ХР операциялық жүйесі қай

жылы шықты?А) 2000 ж.В) 2001 ж.С) 2002 ж.D) 2003 ж.

7. Белгілі бір белгілері бойынша біріктерілген аты бар байттар тізбегі қалай аталады?

А) ИнформацияВ) ПапкаС) ФайлD) Дұрыс жауап жоқ

8. Процессор қандай құрылғымен тікелей жұмыс жасайды?

А) Жедел жадыВ) Тұрақты жадыС) Қатқыл дискD) BIОS

9. Компьютердің файлдармен жұмыс жасау және сақтау жүйесі қалай аталады?

А) Сақтау жүйесіВ) Файлдық жүйеС) Операциялық жүйеD) Барлық жауап дұрыс

10. Иілгіш дискті белгілеуге қолданылатын әріпті тап?

А) ВВ) СС) DD) F

11. Файлдармен орындалатын операцияны көрсет.

А) Атын өзгертуВ) ЖоюС) Көшіру, жылжытуD) Дұрыс жауап жоқ

12. Файл аты мен кеңейтілуі қандай символмен ажыратылады?

А) ;В) :С) .D) ,

13. Файл кеңейтілуі нені білдіреді?А) Бір атаумен сақталған бірнеше

файл бар екенінВ) Файлдардың орналасау ретінС) Файлдағы ақпарат типінD) Файлдың орналасқан орнын

14. Файлдың толық таны тап?А) Suret.jpgВ) Suret суреті файлыС) jpg типті Suret файлыD) C:\Мои рисунки\Suret.jpg

15. Компьютермен жұмыс жасау - ...А) Операциялық жүйемен ұмысВ) Мауспен жұмысС) Пернетақтамен жұмысD) Файлдық жүйемен жұмыс

16. WINDOWS папкасы қай дискіде орналасады?

А) АВ) ВС) С

D) D17. WINDOWS обьектілері орналасқан

экран қалай аталады?А) ЭкранВ) Жұмыс аймағыС) Жұмыс столыD) Дисплей

18. Экранның Пуск батырмасы орналасқан жолағы қалай аталады?

А) Сұр жолақВ) Программа тақтасыС) Быстрый запуск тақтасыD) Есептер тақтасы

19. Қандай мауста кілемше міндетті түрде қолданылады?

А) Екі батырмалыВ) МеханикалықС) ОптикалықD) Инфрақызыл

20.Терезені қандай пернелер комбинациясы арқылы жабуға болады?

А) Ctrl+AltВ) Shift+F4С) Alt+F4D) Ctrl++F4

21. Жақтаулармен қоршалған экранның жұмыс аумағы қалай аталады?

А) Жұмыс столыВ) ТерезеС) Жұмыс бетіD) Бәрі дұрыс

22. Қарапайым текстік редактор.А) WordPadВ) БлокнотС) Microsoft WordD) Бәрі

23. Қай программа текстік процессор?А) WordPadВ) БлокнотС) Microsoft WordD) Бәрі

24. Экранның көшірмесін қалай алады?А) Маустың оң жағын басып,

Копировать командасын орындау арқылыВ) Alt+PrintScreen пернелерін басу

арқылыС) PrintScreen пернесін басу арқылы

D) Экран көшірмесі алынбайды25. Папка мен файлды қарап шығуда

қолданылатын программа.А) ПоискВ) ПроводникС) Справка и поддержкаD) Windows

26. Обьектілердің көшірмесін алу үшін тасымалдау кезінде қай перне басулы тұруы керек?

А) AltВ) ShiftС) CtrlD) Shift+Alt

27. Обьектілерді жылжыту үшін тасымалдау кезінде қай перне басулы тұруы керек?

А) AltВ) ShiftС) CtrlD) Shift+Alt

28. Файлды тасымалдау кезінде пернесі басулы тұрса не болады?

А) Ярлык құрыладыВ) Көшірмесі алынадыС) ЖылжытыладыD) Еш нәрсе болмайды

29. Ешқандай қосымша программасыз Windows XP қандай типті архивтерман жұмыс жасай алады?

А) RARВ) ARJС) ZIPD) Кез келген

30. Файлды аты бойынша іздеген кезде «*» символы нені білдіреді?

А) Кез келген символдыВ) Кез келген символдың кез келген

санынС) Кез келген бір символдыD) Дұрыс жауап жоқ

Оқушылардың жұмысы бағаланады.Үйге тапсырма өткен тақырыптарды қайталауСабақ аяқталды Сау болыңыздар

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Рецензиялау. Емле ережесі. Ескерту.Құжатты қорғау.

Сабақтың мақсаты:• Рецензия деген сөзді түсіндіру, құжатты тексеру түрлерімен таныстыру.• Құжатты қорғау мен ескерту жазу не үшін керектігін қарастыру.

Оқушылардың жан-жақты ойлау өрісін дамыту.Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі плакаттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: сөздермен әрекет жасау операцияларына не жататындығын. Оқушылар меңгеруі тиіс: алған білімдерін тэжірибеде қолдана білуді.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабақтың мақсаты мен маңызын айқындауIII Үй тапсырмасын тексеру

Үйге берілген бақылау сұрақтарын ауызша қайталау, қосымша сұрақтар қою.IV Білімді өзектендіру

Сөздерді автоматты жэне колмен тексеруге бола ма? Автоауыстыру деген не? Құжатқа ескерту қоюға бола ма? Неге? деген сұрақтар қою арқылы білімді өзектендіру

V Жаңа тақырыпты түсіндіруТеорияWord программасы қатені тексерудің жэне түзетудің 3 нұсқасын ұсынады:

• Автоматты түрде тексеру• Қолмен тексеру• Автоауыстыру.

Программада орфографияны жэне грамматиканы автоматты түрде тексеру үшін келесі әрекеттерді орындаңдар:1. Файл => Анықтама => Параметрлер => Дұрыс жазу батырмасын шертеміз.2. Word программасында Дұрыс жазуды түзету мэзіріне кіріп, орфографияны автоматты түрде

тексеру жэне Грамматиканы автоматты түрде тексеру қанатшаларын шерту керек.3. OK батырмасын шертіңдер.

Дұрыс жазуды қолмен тексеруДұрыс жазылуды қолмен тексеру үшін Дұрыс жазу диалогтік терезесі пайдаланыла- ды. Ол

үшін Рецензиялау мэзірінен => Дұрыс жазу тобының => Дұрыс жазу батырмасын шертеміз немесе Ғ7 батырмасын шертеміз.

Автоауыстыруды қосу үшін келесі эрекеттерді орындаймыз:1. Файл => Анықтама => Параметрлер => Дұрыс жазу батырмасын шертеміз;2. Автоауыстырудың параметрлері өрісіне өтеміз, сол жердегі Автоауыстырудың параметрлері

батырмасын шертеміз.3. Енгізу кезінде ауыстыру аймағының Ауыстыру өрісіне мәтінде жиі кездесетін қате сөзді

жазу керек.4. Оң жағындағы өріске осы сөздің дұрыс жазылу нұсқасын жазамыз.

5. ОК батырмасын шертеміз.VI Жаңа білімді бекіту

Құжатқа ескерту жэне құжатты қорғау операцияларын тәжірибеде орындау арқылы білімдерін бекітеміз.

VII Қорытынды кезеңТәжірибелік жұмыс бойынша сұрақ-жауап алу арқылы қорытындылаймыз

VIIIҮйге тапсырмаБақылау сұрақтарына жауап жазу, мысал ретінде оқулықтарынан ескерту жазылған

тақырыпты талдап келу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытТақырыбы: Құжатқа диаграммаларды және математикалық формулаларды кірістіру.

Сабақтың мақсаты:• Диаграмма құру үшін ең алдымен мэлімет керек екенін түсіндіру қажет.• Кесте туралы мэлімет беру, диаграмма құру үшін мәліметті кестеге енгізу керектігін түсіндіру

жэне диаграмманың түрлерін қарастыру.• Оқушылардың жан-жақты ойлау өрісін дамыту.Сабақтың көрнекілігі: компьютер, экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі плакаттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: кестеге мәліметті енгізуді және содан кейін орындалатын операцияларды.Оқушылар меңгеруі тиіс: алған білімдерін өз өмірлерінде қолдана білуді.


Бақылау сұрақтарымен қосымша сүрақтар қою арқылы үй тапсырмасын әрбір оқушыдан сұрау жэне қосымша оқулықтан берілген, ескерту жазылған мысалдарды талдаймыз, арасында 3-4 балаға тәжірибелік тапсырмалар беруге болады.

IV Білімді өзектендіруДиаграмманы қалай түсінесіңдер? Диаграмманың қандай түрлері бар? Диаграмма құру үшін

ең алдымен не керек? Мысал келтіріңдер.V Жаңа тақырыпты түсіндіру

ТеорияДиаграмма қүру үшін бізге ең алдымен сандық жэне мэтіндік ақпарат керек (осы ақпаратты

кестеге енгізу арқылы диаграмма қүра аламыз).Кесте - жолдар мен бағандардың кез келген санынан қүрылады, мысалы: 5 баған, 5 жол

болуы мүмкін.Жол - қатар орналасқан ұяшықтардың көлденең бірлестігі.Баған - қатар орналасқан үяшықтардың тік бірлестігі.Баған мен жол қиылысып, ұяшық түзеді.¥яшық - дерек сақталатын орын.Қүжатта диаграмма құру үшін біз кестемен жүмыс жасаймыз. Диаграмма - Microsoft Excel

жэне Microsoft Word программаларының графикалық мүмкіндігі. Мэліметтерді кестеге енгізіп, диаграмма қүрамыз, ягни, диаграмма - деректерді графикалық түрде көрсетуге арналган. Диграммалардың түрлері:• багандық (гистограмма)• сызықтык;• дөңгелек;

• нүктелік;• сақиналық;• көпіршіген;• жапырақшалық; • цилиндрлік;

• конустық;• пирамидалық;• биржалық.

Дөңгелек диаграммадан басқа барлық диаграммалардың екі осі болады: горизонталь (категориялар осі) жэне вертикаль осі (мэндер осі). Көлемді диаграммалар құрғанда үшінші ось-қатарлар қосылады.

VI Жаңа білімді бекітуДиграмманы тэжірибе түрінде орындау арқылы білімдерін бекітеміз

VII Қорытынды кезеңТәжірибелік жұмыс бойынша сүрақ-жауап алу арқылы қорытындылаймыз.

ҮіПҮйге тапсырмаБақылау сұрақтарына жауап жазу, мысал ретінде 5 пэн бойынша 10 сабақтан алған бағаларына

диаграмма құрып жэне флешкамен әкеліп тексерту керек немесе қағазға шығарып әкелу керек.


Сабақтың тақырыбы: МакростарСабақтың мақсаты:

• Макростың анықтамасымен таныстыру.• Макростарды Backstage көрінісінде қосу, қауіпсіздік жүйесінің ескертуі пайда болған кезде макростарды косу, макростарды Түр мэзірі арқылы құру жолдарымен таныстыру.

• Оқушылардың жан-жақты ойлау өрісін дамыту, тиянақтылыққа тэрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: экран, проектор, слайдтар, түсіндірмелі плакаттар.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: макростар қай кезде қауіпті екендігін түсіндіру.Оқушылар меңгеруі тиіс: макросты құжатпен жұмыс жасағанда қолдана білуді.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңіII Сабактың мақсаты мен міндеттерін айқындауIII Үй тапсырмасын тексеру

Сұрақтар қою арқылы үй тапсырмасын әрбір оқушыдан сұрау жэне үйде диаграмманы қүрғандығын сүрап, орындаған оқушылардың жүмыстарын тексеру.

IV Білімді өзектендіру- Макрос дегенді бұрын-соңды естіп кордіңдер ме? Не үшін қолданады? Мысалдар

келтіріңдер.V Жаңа тақырыпты түсіндіру

ТеорияМакрос дегеніміз не, оларды кім жасайды жэне қауіп төндіру дегеніміз не?Макрос құжаттағы қайталанып орындалатын бүйрықтарды автоматтандыру үшін қолданылады

жэне оны тапсырманы орындау керек болғанда іске асыруға болады. Макрос - Visual Basic for Applications (VBA) программасы арқылы жазылған. Кейбір макростар қүжатқа біршама қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан макросты дүрыс пайдалана алмасаңдар, оны қолданудың мүлде қажеті жоқ. Макросты файлга енгізу арқылы ком- пьютерге жэне желілерге вирустарды таратуға болады.

Қауіпсіздік жүйесінің ескертуі пайда болган кезде макростарды қосу Файл мэзірінен => Қауіпсіздік жүйесінің ескертуі терезесінен Мазмұнды қосу батырмасын шертеміз => Қосымша параметрлер батырмасын белгілейміз => Microsoft Office қауіпсіздік параметрлері диалогтік терезесінде эр макрос үшін Осы сеанс мазмұнын қосу параметрі белгісін белгілеп, ОК батырмасын шертеміз.

• Макростарды Түр мәзірі арқылы құру.• Макросты құрудың қарапайым әдісі - құжатқа керекті әрекетті енгізу. Ол үшін

бұйрықтардың жүйелілігін бір рет жазып қойып, осындай эрекеттерді орындау керек болғанда макросты тінтуірмен шерту арқылы шақыруға болады.

Макростарды жазу үшін келесі эрекеттерді орындаңдар:Түр мәзірінен Макростар батырмасына шертеміз => Макрос батырмасынан Макросты

жазу бұйрығын белгілейміз.Макростарды жазу диалогтік терезесінде макросқа атау береміз, макроспен ары қарай жұмыс

жасау керек болса макростарға сипаттама (описание) беру керек.

VI Жаңа білімді бекітуМакросты әртүрлі тәсілдер арқылы құрып, көру арқылы білімдерін бекітеді.

VII Қорытынды кезеңСұрақ-жауап алу арқылы қорытындылаймыз.

VIII Үйге тапсырмаЖалпы тарау бойынша тестке дайындалып келу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Анимацияға кіріспе. Программа- мен және оның интерфейсімен танысу. Анимациялық фильмдерді сақтау. Геометриялық кескіндерді салу, өзгерту, орнын ауыстыру, фигураның түсін орнату

Сабақтың мақсаты:• Анимация, мультипликация ұғымдарына түсінік беру, шығу тарихымен таныстыру.

Программаның қүрылымымен таныстыру• Қарапайым тапсырмаларды орындату арқылы программада жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.

Ойлау қабілеттерін дамыту.• Шығармашылык қабілеттерін арттыру.

Сабақтың корнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар- точкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, корнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: геометриялық кескіндерді салуды, озгертуді, орнын ауыстыруды,

фигураның түсін орнатуды, анимациялық фильмдерді сақтауды, анимация құруды.Сабақтың барысы

I ¥йымдастыру кезеціОқушыларды ұйымдастырып, сыныпта оқушыларды түгендеу.

II Үй тапсырмасын тексеру кезеціҮйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

III Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеціТеория

Біз тэуелсіз мемлекет, егемен ел болғаннан бері білімі мен білігі үштасқан зияткер ұлт болуға, жаңа үлгідегі заманауи технологияларды игеруге талпыныс жасай бастадық. Қүрметті оқушылар, біздің ендігі оқып-үйренетін тақырыбымыз - анимацияжэне мультипликация. Бәріміз де бүл үғымдардан жалпылай хабардармыз. Дегенмен де бүлар қалай жэне қашан пайда болғанын біле бермейміз. Сондыктан анимация мен мультипликацияның шығу тарихымен танысайық.

Мультипликация термині латынның multiplicatio сөзінен аударганда «үлкею», кө- бею, «еселене түсу», ал ағылшын тілінде - «жандандыру» деген мағынаны білдіреді. Бұл - суреттердің, қуыршақтардың қозгалыс кездерінің фазаларын жеке кадрларға түсіріп, ретімен көрсетуден туатын кино өнерінің бір түрі. Мысалы, бір гана аттың қоз- ғалысын жасау үшін бірнеше кадрлы сурет керек. Сондай-ақ доптың секіруі.

Мультипликациялык кино ісінің белгілі 3 тэсілі бар: бірінші - суреттер (графикалық мультипликация); екінші - қуыршақтар (көлемді мультипликация); үшінші - жалпақ, жүқа қуыршақтар (жазық пішінге салып қию) пішінінде пайдаланылады.

Мультипликацияның тарихына коз салсақ, оның іргетасы ағайынды Льюмерлердің кино онерін тудырған техникалык жаңалығынан да бүрын қаланды. Алғаш суретке жан бітірген бельгиялык физик - Жозеф Плато (1832 ж.), жэне австриялық профессор-геометр Симон фон Штампфер болды. Олар бірнеше сурет жапсырылған дискіні жылдам айналдыру аркылы, қолын сілтеп жүгіріп бара жатқан адам бейнесін жасады. Бүл технологияның суретгермен бай- ланысты дамуы киноаппараттың жасалуына ықпал етгі. Ал, 1877 жылы француз суретшісі эрі инженері Эмиль Рейно траксиноскоп

арқылы суреттің қимьшын үзартты. Онда музыка жэне энмен сүйемелденген түрлі түсті бейнелі бірнеше комедиялык лента, 15-20 минутка созылды. Америкалық Джон Стюарт Блэктон мен Уинзор Маккей, француздық карикатура суретшісі - Эмиль Коль, т.б. мультипликациялык киноның көшбасшысы болып саналады (1906-1908 жж.). Олар суреттерді кадрлеп бөлшектеп, бөліп түсіруцің жаца жолдарын пайдаланып, мэнерлі қозғалыска келтіріп, оларга жан бітірудің күпияларын ашты. Мультипликациялык киноның негізін салушылардың бірі, эйгілі Микки Маус атты мультфильмнің авторы - Уолт Дисней. Америкалық режиссердің карамағында бірнеше елдің талантты суретшілері қызмет атқарып, ширек ғасыр бойы техникалық жетістік биігінен көрінді. Оның эйгілі Освольд (қоян), Микки Маус (тышқан), Дональд (үйрек), т.б. кейіпкерлері дүниежүзі корермендерінің коңілінен шықгы. Бірнеше топтаманы (серия) қүрайтын қойылымдардагы қимыл мен сөздің дәлдігі, музыка, шудың қозғалыспен катар естілуі керемет үйлесім тапты. XX ғасырда «Союзмультфильм» (1936 жылы қүрьшған) студиясынан жарық көрген фильмдер мультипликациялык кино ісін дамытты. В.М.Котеночкиннің «Түра түр, бәлем!» (Ну, погоди!) көпсериялы фильмі, режиссер В.Поповтың «Простоквашинадан шыққан үшеу», т.б. фильмдерін миллиондаган жас корермендер тамашалады. Мультипликациялык кино әрдайым жаңалықтар мен ізденістерді кажет ететін онер. Жақсы мультипликация үшін тек суретшілердің ғана еңбек етуі аз. Бұл өнерде режиссердің, сценаристің еңбегімен қатар қолөнершілердің қолтаңбасы мен компьютерлік графика ісінің үйлесуі де маңызды.Ал, қазақ мультипликация өнерінің түңгыш мультфильмі - 1967 жылы жарыққа шыққан, ертегі негізінде түсірілген, «Қарлығаштын қүйрығы неге айыр?» мультфильмі. Сценарийдің авторы, режиссері жэне суретшісі - Әмен Қайдаров. Фильм 1968 жылы Ленинградта өткен Бүкілодақтық фестивальде екінші жүлдеге ие болып, әлем елдерінің экрандарында көрсетілді. 1975 жылы Нью-Йоркте өткен мультипликациялык фильмдердің I халықаралық фестивалінде «Қола Праксиноскоп» жүлдесін иеленді. Қайдаров түсірген: «Ақсақ құлан», «Қүйыршық», «Қожанасыр - күрылысшы» атты фильмдер қазақ мультипликациясының жетістіктері болды. 1970 жылы қазақ мультипликаңиясы Орта Азиядагы жетекші орынга шықты. Қазақ мультипликаторлары қырғыз жэне түркіменніңтұңғыш мультфильмдерін шығаруға белсене қатысып, тәжік мультипликациясының қалыптасуына шығармашылық көмек көрсетті. Осы ке- зеңде қазақ мультипликаторлары түсірген графикалық жэне қуыршақ фильмдердің саны жүзден асты. Режиссер-суретшілер: Ж.Дәненов пен Ү.Қыстауовтың «Алпа- мыс батыр», «Айдаһар аралы», Е.Әбдірахмановтың «Тапқыштар», «Бозторғай», Б.Омаровтың «Үш шебер», «Қаңбақ шал», Т.Мүқанованың «Жібек шашақ», «Қайшы», Қ.Сейденовтың «Тігінші мен ай», «Қадырдың бақыты» атты мульт- фильмдері - қазақ мультипликациясы тарихында жоғары бағаланған шығармалар. Сон- дай-ақ, қазақ анимациясының дамуына А.Әбілқасымов, А.Тоқшабаев, Ү.Бекішев жэне басқа да шеберлер зор үлес қосты.

Мультипликацияның жылдар өте келе дамуымен анимация үғымы келді.Анимация («animation» латынның «апіта» - «жан» деген сөзінен шыққан) - қозғалыстың

эртүрлі кезеңіне сэйкес кескіндер тізбегін экранда жылдамдата көрсету арқылы дене қозғалысы динамикасын бейнелеу тэсілі.

Кино қазір анимацияға тэуелді боп барады десек те жаңылмаймыз. Жалпы, бүл онердің болашағы зор, ол эдебиет, коркемсурет, дыбыс жэне музыканы қамтып, тамаша онер тудырады. Техника мен технология дамыған заманда анимация өнерінің басқа да салаларға ықпалы коп болмақ.

Қазіргі кезде анимация қүратын, мультфильм жасайтын компьютерлік программалар өте коп. Атап айтатын болсақ, Macromedia Flash Maker, Pencil, Adobe Photoshop, Synfig жэне т.б.

Macromedia Flash Maker программасының цүрылымыMacromedia Flash MX - көрнекті интерактивті мультимедиалық көрмелер, web- сайт түрлі

анимациялық құжаттар қүруға мүмкіндік беретін бірегей программа. Flash-те қүрылган қүжаттыц кецейтілуі *.fla (Flash құжаты) жэне *.swf (Small Web-File - кіші Web- файл) типті болып келеді. Өз кезегінде Flash-ке растрлық жэне векторлык кескіндерді (Photoshop, Illustrator жэне FreeHand қүжаттарынан), PDF қүжаттарын жэне дыбыстық қүжаттарды да (мысалы, WAV жэне MP3 форматы) импорттауға болады.

Кок түсті тақырып жолагынан кейін Бас мэзір катары орналасқан. Керекті бүйрықтар тізбегін тінтуірдің сол жақ батырмасы арқылы шертіп, таңдап аламыз. Жүмысты жеңілдету үшін коп қолданылатын бүйрықтар негізгі қүралдар тақтасында орналасқан. Оны ашу үшін мына эрекетті орындаймыз: Window => Toolbars => Main (12-сурет):

Бас мэзір мен Ғіегізгі қүралдардьщ қүрамына томендегі бүйрықтар кіреді:• Tools қүрал-саймандар тақтасы;• TimeLine уақыт шкаласы;• Әртүрлі редакторлау тақталары;• Flash-фильмніц негізгі жобасы іске асатын жүмыс алаңы;

Анимациялық эсерлер беру үшін «TimeLine» (Уакыт олшемі қатары немесе Монтаждау үстелі) қолданьшады. Дыбыстау нүсқагышы (қызыл түсті тіктортбүрыш) анимациялық эсерлердіц орындалу барысында номірленген кадрлар бойымен жылжып отырады.

Мұнда біз кадрлармен қатар қатпарлармен жүмыс істейміз жэне Фильмді редакторлау режімін басқарамыз.

Жұмыс алаңыБұл алаңда біз жұмыс істейміз. Яғни, керекті сурет саламыз, мэтін қоямыз, символдар мен

нысандар қоя аламыз.Қалып-күй тақтасы. Мүнда әр нысанға немесе кұралға қажетті қосымша баптаулар бар.Программада кез келген фильм элементі Symbol (Символ) болып табылатын нысан ретінде

қарастырылады. Символ тиитері: Movie Clip (Клип), Button (Батырма), Graphic (Графика) және бұл типтердің әркайсысының озіндік қасиеттері бар, сонымеи бірге мүм- кін оиерациялар жиынтығы анықталған.

Фильмді үйымдастыру жүмысын ыңғайлы ету үшін, оны біриеше логикалық сахнаға (сцена) белуге болады. Жаңа сахна кұру үшін Window => Design Panels => Scene (Терезе => Құрастыру панелі => Сахна) бұйрыгы орындалады.

Дайын болған Flash-фильмді бас мэзірдегі Control => Test Movie (Басқару => Фильмді сынықтан өткізу) бұйрығынын көмегімен алдын ала көруге болады. Соны- мен кеңейтілмесі *.swf болып келген файлды жүктеу барысында іске қосылатын арна- улы Macromedia Flash Player терезесінде де көруге болады. Бұл терезеде File => Create Projector (Файл => Жобаны кұру) бүйрыгының көмегімен Flash-фильм бірге сақталатын, кеңейтілмесі *.ехе болып келетін файл құруга болады.

IV Бекіту кезеңіБерілген білімді бекіту үшін оқулыкта берілген тэжірибелік тапсырманы орындату.Тәжірибелік жұмысMacromedia Flash MX. Суретті редакторлаудагы жасалатын іс-эрекеттер. Сурет салу және

ерекшелеу бет өлшемін баптау құралдар тақтасы, Эллипс, Arrow Tool (Көрсеткіш) құралы.V Қорытынды кезең

Бақылау сүрақтары1. Анимация дегеніміз не?2. Мультипликация дегеніміз не?3. Шығу тарихын қысқаша айтыңдар.4. Уолт Дисней деген кім?5. Анимация қүратын қандай программа орталары бар?6. Macromedia Flash MX программасында күжатты қалай сақтаймыз.7. Программаның интерфейсі қандай құрылымдардан тұрады?

VI Үйге тапсырмаТакырыпты оқу. Macromedia Flash MX программасында басқа да түрлі суреттер құрастыру.

VII Бағалау кезеңіСабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Қарапайым анимацияларды құру. Анимацияның реттері (режімі)

Сабақтың мақсаты:• Программада қарапайым анимация түрлерін құруды үйрету.• Программада анимация құрудың қандай ретпен іске асатынын, қандай режімде анимация құруға болатынын түсіндіру.• Ойлау, іскерлік дағдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Патриоттық сезімге тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру сөйлеу, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік әлементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: қарапайым анимацияларды құруды, анимацияның реттерін.


Оқушыларды үйымдастырып, сыныпта оқушыларды түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.III Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңі

ТеорияАнимация (Animation) - қозғалыстың эртүрлі кезеңіне сәйкес кескіндер тізбегін экранда жылдамдата корсету арқылы дене қозғалысы динамикасын бей- нелеу тәсілі. Мультимедиа жүйесінде - қозғалыстың эртүрлі кезеңіне сәйкес кескіндер тізбегін жылдамдата көрсету арқылы қозғалыстағы нысанды экранда бейнелеу тәсілі.

FLASH-тағы анимация негізі нысанның қасиетін өзгерту болып табылады. Мысалға, нысандардың көрініп немесе жоқ болып кетуі, өзінің тұрған орнын, көлемін, өлшемін, түсін, көріну деңгейін өзгертуі мүмкін т. б.

Сонымен анимация кұрған кезде таңдалған нысан кездейсоқ графика болмау керек, яғни біз ол нысанды еркін жылжыта алатындай болу керек. Жалпы FLASH программа- сында нысанды анимациялаудың үш түрі бар:1. Автоматтық анимациялау (Tweened анимация), яғни автор бірінші жэне соңгы кадрды ғана

кұрады, ал қалғанын FLASH автоматты түрде кұрады. Tweened-анимацияның екі түрі бар, біріншісі анимация, нысанның қозғалысына негізделсе (Motion animation), екінші анимация нысанның трансформациялануына (Пішінін өзгерту, Shape animation) негізделген;

2. Кадр бойынша (Классикалық) анимация, яғни автор эрбір кадрды өзі жасайды немесе басқа қосымшадан импорттап алып, олардың көріну ретін анықтайды;

3. Сценарийге негізделген анимация; сценарий - ActionScript деп аталатын FLASH тілінде жазылған эрекетті сипаттау. Бүл тіл синтаксисі көптеген тор шыгармаларын жасауда қолданылатын басқа тілдердің синтаксисіне үқсас келеді (мысалы, JavaScript жэне VBScript).

Tweened анимацияның басқалардан бөліп тұратын екі артықшылығы бар: біріншіден, авторға енді эр кадрды жеке-жеке құрып отырудың қажеті жоқ. Екіншіден, мүндай FLASH «мультфильмін» ойнату үшін алгашқы жэне соңғы кадрларын сақтап алса болғаны, бүл

фильм көлемін шағын етіп сақтауга септігін тигізеді. Бірақ Tweened анимацияны, нысанның қасиеттері бірдей өзгеретін тек қарапайым сюжеттерде ғана пайдалануга болады. Ал, ActionScript сценарийі арқылы нысанға күрделі қозғалыстар жасауға болады. Ол үшін, ActionScript тілін білу керек. Сондықтан мультфильм қүрғыларың келсе, осы механизмдердің бірін таңдап ала аласыңдар.

Macromedia Flash MX программасында үш түрлі мәтінді үйымдастыруға болады:1) Static Text - статикалық мэтін;2) Dynamic Text - динамикалық мэтін;3) Input Text - толтырылатын мэтін.Мәтінмен жүмыс жасау үшін мәзірлер тақтасындагы «Text» мәзірін шертеміз немесе Құрал-

саймандар тақтасындағы а батырмасын басамыз. Қажетті мәтінді қүжатқа жазамыз. «Properties» бөлімінен немесе «Text» мэзірін басқан кезде шығатын бұйрықтарды қолдана отырып енгізілген мэтіннің қасиеттерін өз қалауымызша өзгертуімізге болады.

Енгізілген мәтінді ерекшелеп алғаннан сон эрбір әріпті жеке нысан ретінде қарастыруға болады. Ол үшін Modify => Break Apart бұйрығын орындаймыз немесе Ctrl+B батырмалар тіркесімін басамыз.Әріптерге құю (Заливка) жүмысын орындағанда тек қана түстерді емес, қандай да бір нысанды қолдануға болады. Ол үшін әріпті ерекшелеп аламыз да, тінтуірдің сол жағымен екі рет шертеміз. Уақыт шкаласында Scene 1-дің жанына Symbol 1 белгішесі пайда болады.Енді мәтінді қайтадан Selection Tool қүралымен ерекшелейміз де, Modify => BreakApart бұйрығын орындаймыз. Мэтін суреттегідей күйге енеді.Төменде ашылған сұхбатты терезеден қалаған бейнені.

Әріптерге қандай да бір анимациялық эсерлер беруге болады. Ол үшін ең ал- дымен эріптерді жеке нысан ретінде бөліп аламыз да, түр-түсін өз калауымызша өзгертіп аламыз. Қажетті эріптерді Insert => Convert to Symbol... бұйрығы немесе F8 батырмасы көмегімен символға айналдырамыз.Шыққан символдарды катпарларға бөлеміз, ол үшін нысандарды ерекшелеп аламыз да, жанама мэзірден Distribute to Layers бұйрығын орындаймыз.Осы бүйрық орындалғаннан кейін монтаждау үстелінде қүрылған символдар пайда болады. Әріптерге анимациялық эсер қосу үшін қажетті кадрды ерекшелеп алып, жанама мэзірденInsert KeyFrame жэне Create Motion Tween бүйрықгарын орындаймыз. Енгізілген анимациялық эсерді көру үшін Control => Est Movie бұйрығын орындаймыз немесе Ctrl+Enter батырмалар тіркесімін басамыз. Енгізілген мәтінге өз қалауымызша Сүзгілеу (Фильтр) амалдарын қолдануға болады. Ол үшін Қасиеттер бөлімінен Filters (Фильтр) бөлімшесін ашып алып, қажетті фильтр қасиетін тандап аламыз. Мэтінді ерекшелеп алғаннан соң Modify => Break Apart (Модификациялау => Бөлу) бүйрығының көмегімен эрбір эріптерді жеке қарастыруға болады. Color Mixer панелінің көмегімен Bitmap (Нүктелік) қүюды қолдануға болады.Flash-me анимация құрудың реттілігі (режімі)Flash программасының интерфейсі (жұмыс ортасын), қолданушының эртүрлі категориясына жеке арналған. Flash MX ортасын эрбір қолданушы қоскан кезде жүмыс облысының пакетін 3 вариантын таңдауға мүмкіндік бар:

Designer - бұл ең алдымен графикалық редактормен жүмыс істейтін дизайнер- лер үшін бағытталған;

Developer - Web-жариялымдарын күру үшін Flash MX-ты қолдануында жүмыс істейтін қолданушылар үшін бағытталған;General - жалпы жағдайлар үшін.

Программада анимация күрудың екі режімі бар: Кәдімгі режім жэне Калька режімі. Кәдімгі режімде анимацияланатын кадр бір-бірден тізбектеле көрінеді. Ал Калька режімінде екі немесе одан да коп кадрды бір уақытта көрсетуге болады, яғни, негізгі кадр толық түспен көрінеді де, қалған кадрлар көлеңкелеу болып түрады. Олар бір-бірімен байланысты жэне калькамен

жабылган. Көлеңкеде түрған кадрлар редакторланбайды.Жұмыс үстелінен бірнеше кадрды қатарынан көру үшін jgj Onion Skin (Калька)

батырмасына шертеміз. Барлық кадр калька режіміндегі басқы жэне соңғы маркер арасында болады жэне ол маркер уақыт диаграммасында орнатылады да, Movie (Фильм) терезесінде бір кадр сияқты болып көрінеді.

Калька режімін басқару үшін келесі тэсілдерді қолданамыз:• Onion Skin Outlines (Калькадағы контурлар) батырмасына шертіп, контурдағы кадрды

көлеңкеленген калька ретінде ұсынамыз;Кальканың маркерін меңзермен басқа орынға жылжытамыз;Edit Multiple Frames (Бірнеше кадрды редакторлау) батырмасына шертіп, калька маркерлерінің арасындағы барлық кадрды редакторлай аласыз;IV Бекіту кезеңі№1. Тәжірибелік жұмысТақырыбы: «Кескіннің өзгеруі» автоматтық анимация құру.№2. Тәжірибелік жұмысТақырыбы: «Кескіннің қозғалысы» автоматтык анимация құру.V Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары:

1. Анимацияның негізі неде?2. Дайын фильмді калай көре аламыз?3. Қарапайым анимация кұрудың неше типі бар?4. Анимация кұрудың неше режімі бар?5. Калька режімінің кэдімгі режімнен қандай айырмашылығы бар?6. Анимация құрудың реттілігі калай?Ендеше, балалар, такырыпты жақсы түсініп болсақ, мынадай таисырманы орындайық. Тапсырма:Көлде жүзген балықтың анимациялық кұжатын кұрындар.

VI Үйге тапсырма1. Өз беттеріңмен бір анимация жасаңдар.2. Такырыпты оқыңдар.


САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Компьютерлік анимациядағы қабаттардың рөлі

Сабақтың мақсаты:• Анимация құрудағы қабат қатпарлары, онымен жасалатын іс-эрекетгер туралы мағлұмат беру.• Тәжірибелік тапсырмаларды орындату арқылы іскерлік дағдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.Сабақтың көрнекілігі: Macromedia Flash MX программасы, тапсырма карточкалары. Сабақтың әдістері: түсіндіру, сөйлеу, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: анимация құрудағы қабатпен жұмыс істеуді.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды

ұйымдастырып, түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеруIII Жаңа тақырыпты түсіндіруге кіріспе кезеңі

ТеорияФлеш программасында фильм кұруда кабаттың аткаратын рөлі орасан зор. Қабат (Слой,

Layer) - бұл кейбір өзіндік сипаттар орнатылған фильм сахнаның бір бөлігі. Эр қабат әртүрлі нысандарды ұсына алады.

Қабатта қолданылатын іс-эрекеттер, бұл фильмге әртүрлі нысандар орната отырып, қосындылармен жұмыс істеуге рұқсат береді жэне жоспарда күрделі көпжоспарлы фильм сахналарын жасауға мүмкіндік береді. Мысалы, қабаттың біріиде фильм оқиғасыиа байла- нысты фон орнатылса, екіншісінде нысаидардың қозғалысы орнатылады, ал үшіншісінде дыбыстық ілесулер қосыла алады.

Қарапайым режімде қабат қатпары мөлдір болатындықтан, барлық қабаттың нысан- дары біртүтас бір сахнаның элементтеріндей болып көрінеді.

Қабаттың кадрлары қатар-катар салынған, бір-бірімен қабаттасқан кинолента тү- рінде болады. Эр жаңа қүрылған фильмде эуел баста бір ғана қабат болады. Бірақ оны үлкейтуге жэне қабатта әртүрлі нысандар қойып, дыбыстық эффектілер салуға мүмкіндік бар. Сондай-ақ бір қабаттағы нысанды басқа қабаттағы нысанға тиіспей өз- гертуге, редакторлауға болады. Қабаттағы нысан қойылмаған бос бөліктен, төменгі ретте орналасқан қабаттар анық көрінеді. Сендер қабаттарының орналасу тәртібін, он- дағы нысандарды да бір-біріне тәуелділігіне қарай редакторлай аласыңдар жэне қабатты жасыруға, құлыптауға да болады.

Сондай-ак кабаттың нысандарды кез келген траектория бойынша жылжыту, нысандарды жасыру сияқты арнайы эффектілері бар. Одан басқа, сурет салуға рұқсат беретін жэне редакңиялайтын немесе күрделі де қызықты эффект беретін (слой маска) арнаулы қызметтік (guidelayers) қабаттар қызмет етеді.

Сонымен қатарпроңедураларменэлементтердітезтабуға рұқсат ететінтүсініктемелері бар кадрлар үшін дыбыстық кұжат үшін арнайы жеке қабат құру ұсынылады.

Программада Help => Lessons => Layers (Анықтама => Сабақтар => Қабаттар) бұйрығы

арқылы қабат туралы интерактивті мағлұмат ала аласыңдар.Қабатты қүруЖаңа қабат дәл сол уақыттағы ерекшеленіп тұрған қабаттан жоғары орналасады жэне

автоматты түрде белсенді қабатқа айналады. Жаңа қабат құру үшін төмендегі әрекеттерді орындаймыз:

Timeline терезесінің төменгі жағында орналасқан AddLayer (Қабатты косу) батыр- масынан Insert => Layer (Қою => Қабат) бұйрығын орындаймыз.

Жұмыс барысында қажеттілігіне карай қабатты жасырып немесе көрсете аламыз. Эр қабаттағы нысандар контур сызығының түсімен ерекшеленеді, сол түстер арқылы нысанның қай қабатқа тиесілі екенін білеміз.

Қабаттағы нысанды жасыру үшін Eye (Көз) бағанына шертеміз, қайтадан көрсету үшін де, Eye (Көз) бағанына шертеміз.

Қабатты құлыптау үшін құлып белгісіне, контурды ерекшелеу үшін контур белгісіне басамыз. Егер қабаттағы контур түсін өзгерткіміз келсе, керекті қабатқа тінтуірдің оң жак батырмасын шертіп, шыққан мәзірден Properties (Қасиет) бұйрығын таңдаймыз. Қабат қасиет терезесінен Outline Color-ға (Контур түрі) шертіп, таңдаған түсімізді белгілейміз де, ОК батырмасын шертеміз.

Қабаттың биіктігін де өзгерте аламыз. Ол үшін тағы да қабаттың қасиет терезесін ашамыз да, LayerProperties (Қабат қасиеті) => LayerHeight (Қабат биіктігі) бұйрығы арқылы биіктік өлшемін орнатамыз, ОК батырмасын шертеміз.

Қабаттардың орнын ауыстыру үшін қабатты тінтуірдің сол жақ батырмасымен ұстап аламыз да, керекті орынға сүйреп апарамыз.

IV Бекіту кезеңі№1 тэжірибелік жұмысТакырыбы: «Қыдырып жүрген доп» траектория қозғалысымен анимациялық кұжат.

1. Macromedia Flash MX жаңа құжат ашамыз. 2. Екі қабат жасаймыз. Бірінің атын доп дейміз, екіншісіне фон деген атау береміз.3. Фон қабатына табиғат бейнесін келтіреміз.4. Доп қабатына доп нысанын қоямыз.

5. Екі қабатының бірінші кадрын негізгі кадр етіп белгілеп, тінтуірдің он жақ батырма- сынан Create Motion Tween бұйрығын таңдаймыз да, отызыншы кадрды соңғы кадр етіп белгілеп, тінтуірдің оң жагын шертіп Insert Frame бұйрығын таңдаймыз.6. Үстіңгі Доп қабатына тінтуірдің оң жақ батырмасын шертіп, шыққан мэзірден Add Motion Guide бұйрығын орындаймыз. Сол кезде Guide қабаты пайда болады.

7. Guide қабатына қарындашпен доптың жүру жолын сызып шығамыз.Жұмысты тексереміз.Жұмысты сақтаймыз.

№2 тэжірибелік жұмысТақырыбы: «Оқы, окы жәие оқы!» мәтінді траектория қозғалысымен анимациялық құжат.

V Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары1. Қабат қатпары дегеніміз не?2. Жаңа қабат қатпарын қалай құрамыз?3. Қабат қатпарының қандай маңызы бар?

VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.2. Қарапайым Қабаттардан бір анимация кұру.


САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Бірнеше қабаттардан тұратын нысандардың орнын ауыстыру. Бірнеше нысандардың анимациясы

Сабақтың мақсаты:• Нысандарды қозғалту, қабат қатпарларындағы нысандарды бір-біріне кедергі келтіртпей козгалту жұмыстарын, бірнеше нысанды анимациялау тэсілдерін үйрету, нысанды траектория бойынша қозғалтуды корсету.• Программада жұмыс істеу дағдыларын дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтьщ типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы. Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: бірнеше қабаттардан тұратын нысандардың орнын ауыстыру, бірнеше нысандардың анимациясын.

Сабактын барысыI ¥йымдастыру кезеңі Окушыларды ұйымдастырып, түгендеу.


III Жаңа такырыпқа кіріспе кезеңіТеория

Жалпы анимация жасау бойынша бұл программа арқылы коптеген жұмыстарды атқаруға болады. Жұмыс кезінде эдемі анимация қолданушының жалықпай жұмыс жа- сауына ыкпал етеді. Әдемілікке адам жаны қашаннан да құмар екені белгілі. Олай болса, бұл технология еш уақытта сэннен түспейді. Дизайннің кейбір детальдары коптеген те- ориядан тұратыны белгілі. Сондықтан да әдемі дүние жасау коп адамның қолынан келе бермейді. Алдымен теориялық білім одан кейін жұмыс тэжірибесі кажет болғандықтан бұл жұмыстың күрделілігі айтпаса да түсінікті. Иэ, эдемі бір жұмысты толық, дұрыс аяқтап шығу үшін кабат пен ондағы нысандарды дұрыс орналастырып қана коймай, жұмыс қажеттілігіне қарай нысандарды ауыстыруға болады.

Нысандарды орнынан жылжыту, көшіру, жоюҚабаттагы нысандарды тінтуірмен жылжыту арқылы немесе Қиып алу => Қою, Қошіріп

алу => Қою арқылы орнынан қозғауға болады. Сондай-ақ, нысанды Flash программасы мен басқа қосымшаның алмасу буфері арқылы да қоюға болады.

Нысанды тасып қозғалту арқылы орнынан ауыстыру немесе көшірмесін жасау үшін:1. Нысанды ерекшелеп аласыңдар.2. Бағыттауышты нысанның бетіне экеліп ұстап аласыңдар да, басқа орынга апарамыз.3. Нысанды қозғалту барысында Snap модификаторын пайдаланып, нысанды басқа ны- санмен тез теңестіріп қоя аламыз.Нысанды бағыттауыш перне арқылы жылжыту үшін:1. Нысанды ерекшелейміз.2. Shift+бағыттауыш батырма арқылы қалаған бағытымызға сүйреп апарамыз. Нысанды нысан инспекторы (Object inspector) арқылы жылжыту үшін:

1. Нысанды ерекшелейміз.2. Нысан инспекторын ашамыз => Window мэзірі қатарынан Info бұйрыгын таңдаймыз.3. Жоғары сол жақ бұрыштың мэнін береміз.Нысанды қою (Вставка) арқылы жылжыту.Бұл тэсіл нысанды бір қабатынан екінші қабатына қою немесе баска жаңа құжатқа апаруға қолданылады. Ол үшін:1. Нысанды ерекшелейміз.2. Edit мәзірінен => Cut немесе Edit => Copy бұйрығын таңдаймыз.

3. Қажетті қабатына немесе жұмыс алаңының керекті жеріне Edit => Paste бұйрығын таңдаймыз.Нысанның өзгертілген көшірмесін құру үшін:

1. Нысанды ерекшелейміз.2. Window (Окно) мэзірінен Panels (Панельдер) => Transform (Түрлендіру) бұйрығын таңдаймыз.

3. Нысанның жаңа Ауқымы (Масштаб) немесе бұрылыс үшін мән беріңдер.• Нысанды жою үшін: • Нысанды ерекшелейміз.• Пернетақтадан Delete немесе Backspace батырмасын басамыз.

Edit (Түзету) мэзірінен Clear (Тазалау) бұйрығын таңдаймыз;Edit (Түзету) мэзірінен Cut (Қию) бұйрығын таңдаймыз;Нысанды топтастыру үшін:

1. Нысандарды ерекшелейміз.2. Modify (Өзгерту) мэзірінен Group бұйрығын таңдаймыз.

Нысандарды қайтадан топтастырудан шығару үшін:Modify (Өзгерту) мэзірінен UnGroup бұйрығын таңдаймыз.Нысанды басқа нысанның алдыңғы жағына немесе артқы жағына орналастыру үшін Modify (Өзгерту) Arrange (Сыйыстыру) Bring to Front (Алға шығару) немесе Send to Back (Артқа шығару) бұйрығын орындаймыз.Бірнеше нысандар анимациясыФильмді қызықтырақ ету үшін бір ғана кейіпкердің болғаны аздық етеді. Сондықтан прог-

рамманың барлық мүмкіндіктерін пайдаланып бірнеше кейіпкердің катысуыи қамтамасыз етейік. Алдыңғы такырыптарды меңгеру барысында қарапайым анимаңиялардың біршама түрлерін жасап көрдіндер. Енді жұмысымызда екі немесе одан да көп кейіпкер болсын. Жал- пы бірнеше нысанды анимациялау төмендегідей кезендерден тұрады:

1) Декорация қою, яғни, бір-бірінен тэуелсіз қозғалатын нысандарды жеке қабат катпарларға орналастыру.2) Сңенарийдің жасалуы, яғни, эр кабат қатпарындағы нысанның қозғалыс интер- валын қою жэне интервалдың басталуы мен аяқталу барысындағы нысанның қасиетін баптау.

• Сңенарийдің орындалуы, яғни, негізгі кадрларды қою, кадрлардағы нысандардың параметрлерін беру, эрбір ерекшеленген интервалдағы кадраралық генераңиясын беру.

Алдымен нысандарды импорттап аламыз. Бірінші қабатына «дала», екінші кабатына «күшік», үшінші қабатына «доп» атауын береміз де, эр қабатына өз нысандарын орналас- тырамыз

Енді кілтті кадрларды орналастыруға көшеміз.• Дала суреті қозғалмайтын болғандықтан, бұл қабаттың 24-ші кадрын кілтті кадр етіп аламыз.• Күшік екі кезеңді қозғалыстан тұрады: ол алғашқы секундта бірінші кадрдан он екінші кадрға дейін барып, допқа соғылады да, кері қайтады. Сондықтан «күшік» қабатында кілтті кадр 12 жэне 24-кадр болады. Эр кезеңге аралық кадр жасаймыз, мысалы, 7-15 кадр, оны Автотолтырумен (Create Motion Tween) орындаймыз.Доп қозғалысының үш кезеңі бар:

1)алғашқы секундта 12-кадрға дейін тыныш тұрады;

2)күшіктің соққысынан ол 0,5 с қабырғаға қарай котеріледі;3)18-кадрда ол қабырғадан кері қарай қозғалады. Сондықтан «доп» қабатының кілт кадрлары 12, 18 жэне 24-кадрлар. 4)Әр кезеңге аралық кадр жасаймыз, мысалы, 7, 15, 20-кадрлар, оны Автотолтырумен (Create Motion Tween) орындаймыз .

Нәтижесін Ctrl+Enter батырмалар тіркесімі арқылы тексереміз.Құжатты сақтаймыз.

IV Бекіту кезеңіОсы мысал арқылы біз екі нысанды анимацияладық. Осы қүжатқа үшінші кейіпкерді қоссақ,

қалай болады?Ендеше ұшып жүрген көбелекті кірістірейік. Тағы бір қабат қосамыз да, «кобелек» атауын

береміз.V Бұл қабаттың 24-ші кадрын кілтті кадр қыламыз, да Create Motion Tween-MeH толтырамыз. Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары1. Нысанды қандай тэсілдер арқылы орнынан жылжытамыз?2. Нысандарды қалай топтастырамыз?

VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу2. «Аквариумдағы балықтар» анимациясын кұру.

VII Бағалау кезеңі• Сабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Дыбыс эффектілер. Дыбыстық құжаттарды қүру, жариялау. Flash MX-те фильмдерді жариялау және экспорттау

Сабақтың мақсаты:Анимацияланатын құжатқа дыбыс қосу тәсілін көрсету, сөйтіп дыбыстық құжат кұруға үйрету. Логикалық ойлау қабілеттерін, программада жұмыс істеу дағдыларын дамыту.

• Пэнге деген қызығушылықтарын арттыру.Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар-

точкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар

меңгеруі тиіс: дыбыс эффектілерін, дыбыстық құжаттарды құруды, жария- лауды, Flash MX-те фильмдерді жариялауды жэне экспорттауды.


II Үй тапсырмасын тексеру кезеңіҮйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

III Жаңа тақырыпты үйрету кезеңіТеория

Flash анимация дыбысты да қабылдай алады. Мұнда дыбысты қолданудың бірнеше эдісі бар. Сендер тоқтамай, сюжеттің мазмұнына қарамай, қолданушының эрекетіне жауап бермей, ойнап тұра беретін дыбыспен жабдықтай аласыңдар. Ал жоба одан эрі қызықты болу үшін эр батырманы басқанда дыбыс шығатындай етуге болады. Жэне тагы бір жолы - ActionScript сценарийлерін пайдалану.

Flash-те дыбысты біріктірудің екі үлгісі карастырылған: Оқиғалы-басқару (Event sound) жэне Ағымды (Stream sound). Оқиғалы-басқару дыбыс кезінде берілген кад- рлар аяғына дейін жүктеліп болғаннан кейін дыбыс оны тоқтатқанға дейін ойнатыла береді. Ал ағымды баскару үшін алғашқы кадрлар жүктелгеннен кейін-ақ ойнату ба- сталып кетеді.

Дыбыспен жұмыс істеу оңай болу үшін, Flash авторларға келесі мүмкіншіліктерді ұсынады:• Дыбысты кітапханаларға бөліп қоюға болады, яғни енді бір кітапханадағы дыбысты бірнеше фильмдерде қолдануға болады.• Дыбысты экспортталатын фильмнің сапасы мен колеміне қарап, параметрлерін өзгертуге болады, яғни автор, дыбыс сығу жолын озі таңдай алады.

Сондай-ақ, дыбысты модификациялау үшін эртүрлі қосымша эффектілерді қолдана аласыңдар.1. Фильмге дыбыстық эсер беру үшін ең алдымен, қажетті файлды File => Import => Import to Library (Файл => Импорт => Кітапханаға импорттау бұйрығы арқылы импорттаймыз;2. Insert Layer (Қабатты кою) бүйрығының көмегімен жа- ңа қатпар қүрамыз жэне оған

25-сурет. Дыбыс эффектісін беру панелі

«Дыбыс» деген атау бе- рейік;3. TimeLine қатарында «Дыбыс» қатпарының 1-ка- дрын ерекшелейміз жэне Қасиеттер бөлімінің Sound панелінде Startup.wav файл таңдаймыз жэне фильмді тестілейміз;

Қосымша дыбыстық эсерлер беру үшін Effect бөлімінен қажетті эсер типін таңдауға болады. Ол үшін «Дыбыс» қатпарының бірінші кадрын белгілеп аламыз да, Effect бөлімінен Fade in (Өсу қарқыны) типін таңдаймыз жэне фильмді орындауға жіберген кезде локомотив жақындаған сайын дыбыстың қаттырақ шығатынын байқауга болады (25-сурет).

Flash MX-те фильмдерді жариялау жэне экспорттау

Flash - фильмдердің Flash-плеері арқылы қүрып шығуын камтамасыз ететін негізгі форматы. Серверде орналасқан Flash-фильмдер файлында алдымен басқа файл- дармен толықтырылуы керек. Бүл ең алдымен қүжатты, файлды браузер көмегімен жүктеу: яғни файл браузерге жүктеледі, Flash-плеерін шақырылады, содан соң файл ашылады. Өз файлына кірушінің Flash-плеері жоқ болуын алдын ала ескеру керек. Бүл браузерде анимацияланатын фильмді толығымен кескіндік графикалық форматта алмастыруға болады. Фильмнің Web-серверде орналасуына қажетті құрылған файл- дарды мэзіріне кіретін (жариялау) командасын орындау керек. Жариялау бүйрығы конверттеу форматын жэне баламалы графиктік форматты өзгертуге мүмкіндік береді жэне. Бүл бүйрық қүжат қүруға жэне берілген фильм параметрін өңдеуге арналған. Егер Жариялау командасын жақсы білсеңдер, алдын ала үлгіні түзетсеңдер, оның негізінде қүжатының генерациялануы орындалады. Үлгіні өңдеу үшін сыртқы редак- торын қолдану керек. Керекті бір типті файлдарды жалгыз файлға экспорттау үшін Экспорттау мэзіріне кіріп, жүзеге асыруга болады.

Фильмді жүктеуді багалау параметрлері негізінен үш режімде болуы мүмкін: • үзіліссіз график; • жүктеу үдерісін көрсету;• кадрлық графика.

Фильмді FLA кеңейтілуі экспорттаумен қатар, кэдімгі браузер арқылы, графикалық немесе басқа да қосымшалармен көруге болатындай етіп жасауга болады. Flash программасында жариялау Publish (Жариялау) бүйрығы арқылы жүзеге асады да, браузерден Flash Player құжатын қолдайтын Flash Player (SWF) құжаты жэне HTML құжатын қүрады. Сонымен қатар компьютерлік графикада рендеринг деген термин болады. Ол қандай да бір модель бойынша сурет алу үдерісі болып та- былады. Мүнда кез келген көрініс немесе нысан сурет нысаны бола алады. Ал экспорттау Export Movie (Фильмді сынақтан өткізу) бұйрығымен орындалады. Осы- лайша фильмді негізгі форматы Flash Player арқылы тамашалауға болады, сонымен қатар экспорт GIF, JPEG, PNG, BMP, PICT, QuickTime жэне AVI форматында да жүреді.

Бір ескеретін жайт, ол фильмді жарияламас бұрын жұмысты тестілеуден тексеру ке- рек. Ол Control Test Movie (Фильмді сынақтан өткізу) жэне Control Test Scene (Сахна- ны сынақтан өткізу) бүйрықтары арқылы орындалады.

Қорыта келе, Flash редакторында анимация жасаудың ыңғайлылығын сөзбен айтып жеткізу қиьш. Себебі бүл редактор дүниежүзінде бірінші орында. Қолданғанда өте женіл, өте ыңғайлы жэне мүмкіндігі шексіз. Қазіргі шығыгі жатқан нүскаларында тіпті кез келген платформаларға

арналған қосымша кұру мүмкіндігі бар екен. Бүгінде кез келген жарнаманы жасауда өте сәтті қызмет көрсетіп келе жатқан бұл редакторды қалай мақгасақ та, жарасады. Себебі векгорлық графиканың жадыдан өте аз орын алатьшын ескерсек, онда ғаламтор желісінде тез жүктелетін осы редакторды кез келген адам қолдана алады.

IV Бекіту кезеңі№ 1. Тәжірибелік жұмысТақырыбы: «Құстың қанат кағып ұшуы» анимациясын кұру

V Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары1. Дыбысты құжатқа біріктіру үшін қандай іс-әрекет кажет?2. Оқиғалық басқару үлгісі дегеніміз не?

VI Үйге тапсырма беру1. Тақырыпты оқу.2. Дыбыс біріккен анимациялық қүжат құру.



Сабақтың тақырыбы: Web-беттер жэне сайттар

Сабақтың мақсаты:Ғаламтор, HTML тілі туралы, web-сайт, web-парақ жайында түсінік беру.

• Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау қабілеттерін дамыту.• Шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: тұсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік эдіс. Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жүмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: блокнотта жүмыс істеуді, web-парақ жэне сайттар құруды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі Окушыларды үйымдастырып, түгендеу.


III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңіТеорияКомпьютер немесебасқадаэлектрондықұрылғылардаоқылатынмәтіндергипермәтін деп аталады.

Гипермэтіндер Интернет құрылымының негізгі құрауышы болып сана- лады. Өйткені бұл форматы ғаламторда пайдалану өте қолайлы. Гипермэтін терминін алғаш рет америкалық элеуметтанушы, философ Тед Нельсон 1963 жылы айналымға енгізді. Ал 1986 жылы Халықаралық Стандарттау ұйымының «Standart Generalized Markup Language» деп аталатын ISO-8879 стандартын қабылдауы HTML тілінің пайда болуына негіз болды. Гипермэтінді белгілеу тілі (Hyper Text Markup Language) - web- браузерде web-парақтарды жэне басқа да ақпараттарды шығару үшін қолданылатын ең басты белгілеу тілі болып есептеледі, яғни құжатқа қойылатын тегтердің комегімен құжаттың логикалық қүрылысын сипаттайды, құжатты форматтауды жэне нысандарды қоюды басқарады.

Web-парақтары экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенмен, HTML тілі мэтіндерді пішімдеп көрсететін тілге жатпайды. Өйткені эрбір тұтынушы эртүрлі компьютерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана зауыттан шыққан бір компьютердің Windows жүйесінде жүмыс істей алатын браузері бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесінде жүмыс істейтін ескі браузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің корсету мүмкіндіктері эртүрлі болғандықтан, бір файл екеуінде 2 түрлі болып көрсетіледі. Ал үшінші компьютердегі web-парақтың мэтіндері зағиптарға арналған Брайль эріптері аркылы берілсе, оның нэтижесі тіпті басқаша болады. Құжаттарды эртүрлі тұтынушының эртүрлі құрылғыларда жэне эртүрлі браузер программалармен көретіндіктерін ескерсек, HTML тілін мэтіндерді форматтау тэсілдерін жазуға арналған тіл деп атауға болмайды. Ол ғаламтордағы мэтін бөліктерінін атқаратын қызметін анықтап, соларды эрбір тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде белгілейтін тіл болып табылады.

HTML тілінің бастапқы мэтінді белгілейтін бұйрықтары тег (tag) деп аталады. Тег сим- волдар тізбегінен тұрады. Барлық тег «кіші» (<) символдарынан басталады да, «үлкен» (>) символымен

аяқталады. Осындай қос символ тізбегі бұрыштық жақшалар деп те аталады. Ашылатын бұрыштык жақшадан соң бұйрық аты болып табылатын түйінді соз - тег орналасады. HTML тіліндегі эрбір тег бір арнаулы қызмет атқарады. Олардың жазылуында эріптер регисторы ешбір рол атқармайды, бас эріпті де, кіші эріптерді де қатар қолдана беруге рұқсат етілген. Бірақ тег атауларын жай мэтіннен айыру мақсатында оларды бас эріппен жазу калыптаскан. HTML тілінің бір тегі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір абзацқа ғана эсер етеді. Тегтер жұпты жэне жұпсыз болып екіге бөлінеді. Осыған орай екі тег қатар қолданылады. Бірі - ашады, екіншісі - жабады. Жұпты тегтер ашатын тегті де, жабатын тегті де қамтиды. (Мұндай жұпты тегтерді контейнер деп те атайды.) Ашатын тег белгілі бір эсер ету ісін бастайды, ал жабатын тег сол эсерді аяқтайды. Жабу тегтері киғаш сызық символымен басталуы тиіс. Жұпсыз тегтер дегеніміз - тег ашылады да, колданыла береді. Кейбір тегтер өз жазылу орнына карай тек бір ғана эсерін тигізеді. Мұндайда жабу тегі кажет болмай қалады да, ол жазылмайды. Егер тег ретінде HTML тілінде қолданылмайтын түйінді соз жазылып кетсе, онда оның ешбір эсері болмайды. Браузер арқылы құжат экранда корсетілген жақта тегтердің өздері бейнеленбей, тек олардың құжат мэтініне тигізетін эсері ғана бөлініп тұрады.

Тег атрибуттарыКөбінесе ашылу тегтерінің тигізетін эсерлерін түрлендіретін олардың атрибуттары болады. Атрибуттар немесе сипаттамалар - тег атауының жэне бір-бірінен бос орын арқылы бөлініп жазылатын косымша түйінді сөздерден түрады. Кейбір атрибуттар оның мэнін жа- зуды талап етеді. Атрибут мэні оның түйінді сөзінен теңдік белгісі (=) аркылы бөлініп жа- зылады. Атрибут мэні қос тырнақшаға алынып жазылуы тиіс, бірақ кейде қос тырнақшаны жазбауға да болады.

Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер - комментарийлер жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына еш эсер етпей, оны түсінуді жеңілдететін түсініктеме мэтіндер жазып отыруға болады. HTML тілі комментарийлері арнайы сим- волдардан басталады да, түсінік беретін мэтін осыған жалғаса жазылады.

HTML қүжатының қүрылымы 2 бөлімнен түрады: қүжаттың функционалдық бөлігі жэне негізгі бөлігі.

HTML құжатын кұру үшін жай мэтіндік редакторды, Windows ортасындағы блокнот- ты пайдалана беруге болады.1. HTML қүжатының кез келгені тегінен басталып, соған сэйкес жабылу тегімен аяқталады.2. Осы екеуінің ортасында қүжаттың тақырыптың бөлігі мен түлғасы болып келетін негізгі бөлігі

орналасады. Қүжаттың тақырыптық бөлігі типтерінің ортасында түруы, жалпы қүжат туралы мэлімет береді.Сайт дегеніміз не?Web-сайт дегеніміз - дизайндары қайталанган web-парақтардың навигациялык. физикалық жэне

магыналық жағынан да бір серверде біріккен жиынтыгы.Бүрынгы кезде web-сайты бір адам - web-мастер жасаган болса, қазіргі кезде web- сайттарды

бірнеше адам жасайды. Олар web-дизайнер, программалаушы, бизнес-кеңесші. маркетинг бойынша басқарушы, менеджер. Дайын материалдардың web-сайтта орнала- суын web-басылым немесе web-публикация деп атайды. Web-сайттың дербес бөлігін, URL адреспен қамтылган қүжатты web-парақ деп атаймыз. Web-парақ статикалық немесе динамикалық күрылымға ие. Әдетте web-парак мэтін, кескін, дыбыс күжаты, видео немесе анимациялары бар гипермэтін түрінде үйымдастырылады. Ғаламторда web-парактар браузер арқылы көрсетіледі. Бірақ web-парақтар html тілінің тегтерінсіз

браузерде дүрыс,анық көрсетілмейді. Web-парақ 2 логикалық бөлікке бөлінеді: тақырыбы жэне мазмүны. Web-парақтың тақырыбы <HEADX/HEAD> контейнерінде бекітіледі. Беттің атауы <TITLE></TITLE> контейнерінде орналасады жэне браузердің жоғары бөлігінде бейнеленеді. Ал беттің мазмүны <BODY></BODY> контейнерінде жазылады. Мы- салы, web-сайттың алгашцы парагын HTML коды арқылы құру үшін

мына сызбаны пайдалануга болады (26-сурет):HTML тілінде web-парақ немесе сайт қүру үшін кәдімгі блокнот қосымшасын қолдануга болады. Код- ты блокнотта жазамыз да, сақталу орнын көрсетіп, Файл => Сақтау (Сохранить как) => Файл атауы де- генге паше*.html, ал Файл типтері дегенге Барлық файлдар таңдаймыз да, Сақтау батырмасын баса- мыз. Сосын браузермен ашып, жүмыс нәтижесін қараймыз.IV Бекіту кезеңі

Сонымен, біраз мағлұмат алдық, енді HTML тілінде web-парақ құрып көрейік.№1 тапсырма

1. Блокнот қосымшасын ашамыз.2. Төмендегі кодты тереміз.

<HTML><HEADXTITLE> Менің алғашқы парағым.</TITLE></HEAD><BODY>Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!</BODY></HTML>

3. Кұжатты сақтаймыз.4. Браузерден қараймыз (27-сурет).

Бұл жұмыстың нэтижесін қарасақ, мэтініміз бір жақ шетінде орналасыпты. Ендігі келесі тапсырмада істейтін әрекетіміз, осы мэтінді тег атрибуттары арқылы жұмыс алаңының ортасына қарай орналастыру жэне эріп өлшемін өзгерту болады.

№2 тапсырма1. Мәтіннің стилін өзгерту үшін <Н№>мәтін< /Н№> тегін пайдаланамыз. Мұндағы

нөмір белгісінің орнына стиль нөмірін жазамыз. Ол нөмір 1-ден 6-га дейін болады.Яғни, <Н1>Тақырып1</Н1><Н2>Тақырып2</Н2><НЗ>ТақырыпЗ</НЗ><Н4>Тақырып4</Н4><Н5>Тақырып5</Н5><Нб>Тақырыпб</Нб>Мен "Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!"

мәтініне<Н2>Тақырып2</Н2>стилін қолдандым. Сонда былай болады : <Н2> Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіндер!</Н2>

2. Енді мен бұл мэтінді жолдың ортасына карай қоюым керек. Ол үшін мына тегті қолданамын:

<Н№ ALIGN="CENTER">мәтін</Н№>Сонымен осы текті қолданайық.

<Н2 ALIGN="CENTER"> Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!</Н2>

27-сурет. Алгашқы web-6emi

3. Ал енді мэтінімізді қоюлатылған, курсивті, асты сызылган етіп көрсету үшін <В>, <I>, <U> тегтерін қолданамыз.4. Жазудың түсін өзгерту үшін түстер тегін қолданамыз: <FONT COLOR= "$$$$$$"> мәтін</ҒОЫТ> . Қызыл түсті алу үшін кілт сөзді немесе қызыл түстің он алтылык кодын жазамыз. Red-қызыл, #ҒҒ0000 - қызыл түстің он алтылық коды.Яғни, алдыңғы қолданған тегтерді өшірмей, түстің тегін қоссақ былай болады: <font color="#FF0000"><H2 ALIGN="CENTER">Құрметті достар,алғашқы web-парағыма қош келдіңдер! </H2x/f ont>

5. Құжатты сақтап, нэтижесін браузермен қараңдар.

VII Бағалау кезеңі3. Сабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Визуалды редактордың негізгі мүмкіндіктері және сыртқы түрі

Сабақтың мақсаты:• HTML тілінің визуалды редакторы Share point Designer программасының терезе қүрылымымен, мүмкіндіктерін таныстыру.

• Оқушылардың ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту.Пэнге деген қызығушылықтарын арттыру.Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жүмыс істеуді, HTML тілін.Оқушылар меңгеруі тиіс: SharePoint Designer программасының терезе қүрылымымен,

мүмкіндіктерін.



III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңіWeb-парақ немесе web-сайтты тек HTML тілінің арнайы редакторы визуалды ре- дакторлар

арқылы да қүруға болады. Сондай редакторлардың бірі Front Page редакторы. Қазіргі уақытта бүл программа дами келе, SharePoint Designer деген атауға ие бол- ды. Microsoft Office SharePoint Designer 2007 web-редактор ретінде мына жағдайларда қолданылады:

• қарапайым HTML беттерін кұру үшін;• белсенді серверлік ASPX-беттерін жасау үшін (ASP.NET стандарты);• SharePoint қызметі негізінде web-қосымшаларын жасау үшін;• web-сайтты басқару үшін;

Программаны іске қосу үшін Пуск => Барлық программалар (Все программы) => Microsoft Office => Microsoft Office SharePoint Designer әрекетін орындаймыз.

SharePoint Designer интерфейсі оте қарапайым жэне түсінікті.1. Конструктор режімін таңдаймыз.2. Пернетақтадан қандай да бір мэәінді енгіземіз.3. Құрал-саймандар панелінен 2 тақырыпша стилін таңдаймыз.4. Web-парақтың код терезесіне мэн беретін болсақ енгізілген мэтін <Һ2> тегімен таңбаланған.

Айта кететін маңызды жайт, ол кұжаттағы кез келген позицияны меңзермен ерекшеле- сек, бет атауы белгісінің астында ерекшеленген мэтін бөлігінің тегі көрінетін болады. Бұл құжаттың мазмұнын дұрыс бағдарлауға көмектеседі. Мэтін бөлігіне қандай да бір пішімдеу қолдану үшін, Құрал-саймандар панелінен керекті кұралды тандау керек жэне мәтін бөліктері конструктор аумағы мен код аумағында да бірдей ерекшеленетініне мэн беріңдер.

Элементтер ңосу.Қарапайым мэтіндермен қатар web-парақта эртүрлі элемент кездеседі. SharePoint Designer-де

элементтердің үш типі қарастырылған:• Кәдімгі HTML тегтері;

• ASP.NET басқаруының серверлік элементтері;• SharePoint Designer қызметі басқаруының серверлік элементтері.Элемент типтері эртүрлі болғанмен, оларды web-параққа орналастыру бірдей тәсілмен жүзеге асырылады. Қазір біз параққа горизонталь сызық элементін орналастыру техникасын қарастырып көрейік. Ол үшін:1. Элементтер панелін ашамыз;2. Элементтер панелінен Горизонталь сызық батырмасын шертеміз.3. Тінтуірдің сол жақ батырмасымен сүйреп экеліп, web-парақтың керекті жеріне орналастырамыз .4. Тінтуірді жібереміз.

Нәтижесінде web-парақта горизонталь сызық пайда болады .Қосылған элементті пішімдеу үшін контексті мэзірді қолданған ыңғайлы. Мысалы. web-параққа

орналастырған сызықты редакторлау үшін мына әрекеттерді орындаймыз:1. Сызыққа тінтуірдің оң жагын шертіп, контекстік мәзірді шақырамыз.2. Мэзірден Горизонталь сызықтыц қасиеті бұйрығын таңдаймыз.

Сүхбат терезесінен қажетті қасиеттерді орнатамыз да, ОК батырмасын шертеміз. Нэтижесінде сызық элементі web-парақта таңдалган пішін бойынша көрінеді. Ескерте кететін жайт, ол элементтер панелінде жоқ элементті Қою мэзірінен табуға болад ы.

Бетті алдын ала қарау және сақтауSharePoint Designer файлдарын басқару үйреншікті тэсілмен жүзеге асырылады. Құрал-саймандар

панеліндегі Сақтау батырмасы арқылы web-парақты тез сақтауға болады..Эрине, SharePoint Designer-де редакциялаудың көптерезелік режімін қолдайтындық- тан,

web-парақты алғашқы типін анықтап алып жасап, қажетінше редакциялауга болады. Редакторланған құжатты браузерде кору үшін Құрал-саймандар панелінен Windows Internet Explorer кору батырмасын шерту керек немесе пернетақтадан функционалдық F12 батырмасын басу керек.

IV Бекіту кезеңіБекіту кезеңінде оқушыларға редакторда жаңа бет қүрғызып, барлық элементтерді сол бетке біртіндеп орналастыртамыз.

V Қорытынды кезеңБүгінгі сабақтан не үйрендік?1. \ҮеЬ-редакторды қалай іске қосамыз?2. Редактордың жүмыс алаңын қалай пайдалануға болады?3. Қүжатты қалай сақтаймыз?

VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.

2. Мэтіннің түсін озгертіп, экранный ортасына орналастырып, астына сызық, кесте элементтерін қосыңдар.

VII Бағалау кезеңіСабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Сайттың қарапайым алғашқы бетін құру

Сабақтың мақсаты:• Web-сайт туралы кеңірек мағлүмат беру. Сайт бетінің құрылымын таныстыру.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып, ойлау қабілеттерін дамыту.• Шығармашылық қабілеттерін, пэнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Әдемілікке, жинақылыққа, үқыптылыққа тэрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: тұсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс. Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жүмыс істеуді, HTML тілін.Оқушылар меңгеруі тиіс: сайттың қарапайым алғашқы бетін құруды.



III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңіТеорияWeb-сайт дегеніміз - мэтіндерден, суреттерден жэне басқа да компоненттерден түратын

файлдар мен web-парақтардың біртүтас жиынтығы.Жалпы айта кететін болсақ, web-сайт жасау бірнеше кезеңнен түрады:• жоспарлау;• элементтерді жасақтау;• программалау;• тестілеу;• жариялау; • жарнамалау;• бақылау;Жоспарлау кезеңінде, жасалатын бүл сайт кімдерге арналған, яғни, оның мақсатын, ол сайтта

қандай ақпарат жариялану керектігін де алдын ала анықтау керек. Одан кейін элементтерді жасақтау кезеңінде, оның навигаңиялық қүрылымы, беттің дизайні, сайтта жарияланатын мэтіндік жэне бейне ақпаратты дайындау жүмыстарын жүргіземіз. Программалау кезеңінде web-сайтты пішімдейміз. Енді жасалған сайтымыздың дүрыс жүмыс істейтіндігін тексеру үшін тестілеу кезеңіне көшеміз. Бүл кезеңде сайттағы сілтеменің жұмысы, мәтіндегі қателер, навигация тиімділігі, пошта жэне тағы басқа да формалардың дүрыстығы, графикалық файлдардың ашылуы, сайттың эртүрлі браузерлерде ашылуын тексереміз. Тестілеу аяқталғаннан кейін web-сайт сервер- де жарияланады жэне қайтадан тексеріледі. Жарнама кезеңінде, ғаламторда жаңадан пайда болған сайт жайында хабарламалар жасау керек. Ол үшін web-сайтты эртүрлі серверлерде тіркеу, web-сайт туралы эртүрлі форумдарда сілтеме жазып кету, баннер- лер қолдану эдістерін қолдануға болады. Бақылау кезеңінде, web-сайтта орналасқан ақпараттың қажеттілігін, жаңалығын, көкейкестілігін анықтап, ол жердегі ақпаратты үнемі жаңартып, толықтырып тұру керек.

Беттің фонын өзгертуРедакторда беттің фонын өзгертудің екі түрі бар (34-сурет):

1. Бетке тінтуірдің оң жақ батырмасын шертіп, контекстік мэзірден Беттің касиеті бүй- рығын шертеміз. Сүхбат терезесінен Пішімдеу бөлігін таңдаймыз. Фондық сурет, Астына қою батырмаларын шертіп, Шолу батырмасынан фонға қойылатын суретті таңдап, ОК батырмасын шертеміз.2. Осы Беттің касиеті сүхбат терезесін шақырып алып, Пішімдеу бөлігінен Фон түсін таңдаймыз да, ОК батырмасын шертеміз.Беттің макетін жасауСайттың басқы бетін жасау ең маңызды жүмыстың бірі. Сондықтан, эуелі сайт бетінің

қүрылымын ойластырамыз. Әдетте сайтта, тақырып бөлімі, мэзір бөлімі, мэзір бойынша ақпарат орналасатын алаң, эртүрлі сілтеме баннерлері орналасады. Осы бөлімдерді орналастыруға ыңғайлы болу үшін мэзір қатарындағы Кесте мэзірінен Кесте макеті бүйрығын таңдаймыз. Сүхбат терезесінен үсынылған макеттің озімізге қолайлысын аламыз.

Бет макетінің уяшыгын редакторлауСайт бетін Кестелер макеті бойынша жоспарласақ, онда оның ортаңғы бөлігін негізгі ақпарат

орналасатын үяшық ретінде қарастырамыз. Осы ұяшықты тінтуірдің сол жақ ба- тырмасы арқылы ерекшелеп аламыз да, тінтуірдің оң жағын шертіп, контекстік мэзірден ¥яшық қасиеті бұйрығына шертеміз. Шықкан сүхбат терезесінен үяшықтың фон түсін, жиек сызығын таңдай аламыз.Бетке сайт атауын жазуСайттың жоғары бөлігіне сайт атауын эдемі сурет ретінде жасап қоюға болады неме- се беттің өзіне қарапайым қылып жазуға болады. Таңдап алған макеттің жоғары бөлігіне сайт атауын жазамыз. Жазудың олшемін, эрпін, түр-түсін Microsoft Word-тағыдай редак- торлаймыз. Мысалы, 35-суреттегідей нәтиже аламыз.Жүгіртпе жол орналастыру

Ғаламторда кейбір сайттарды ашып қарағанда үздіксіз жүгіріп тұратын жүгіртпе жол кездеседі. Онда сайтқа деген жарнама немесе қандай да бір анықтама немесе мақал- мэтел, даналық сөздер де жазылуы мүмкін. Жүгіртпе жолды бетке орналастыру үшін Қою мәзірі => Web компоненті => Динамикалық эсер => Жүгіртпе жолақ => Дайын

34-сурет. Беттің қасиеті сүхбат терезесі

бұйрығын орындаймыз. Сұхбат терезесінен Мәтін бөлігіне жүгіріп тұратын сөзді жаза- мыз да, ОК батырмасын шертеміз (36-сурет).

Мәзір қатарының батырмаларын орналастыруМәзір қатарына орналастыратын батырмаларды да өзіміз басқа редакторда сурет ретінде

эдемілеп жасауымызға болады. Бірақ редакторда дайын батырма үлгілері элементі бар. Ол элементті алу үшін Қою => Ауыспалы батырма бұйрығын орындаймыз неме- се Вставка => Web компоненті => Динамикалық қасиет => Интерактивті батырма => Дайын бұйрығы арқылы да батырма элементтері сұхбат терезесін шақыра аламыз. Сұхбат терезесінің кнопка бөлігінен өзімізге ұнаған батырманы аламыз да, ОК батырмасын шертеміз.

Осы сұхбат терезесінің Қаріп (Шрифт) бөлігіне барып, батырма атауының активтел- ген кездегі түр-түсін, қаріп түрін редакторлай аламыз. іздеу батырмасын орналастыру

Сайт бетінде тағы бір колданьшатын панель бар, ол - іздеу тақтасы. Оны орналастыру үшін Қою => Web-компоненттері => Интернеттен іздеу => Web түйіні => Дайын бұйрығын орындаймыз.IV Бекіту кезеңіТақырып мазмұнындағы компоненттерді, элементтерді орналастыру тэсілдерін пайдала- нып, редакторда қарапайым сайт макетін жасап шығу.V Қорытынды кезеңБүгінгі сабақтан не үйрендік?VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.2. Редакторда сайт макетін жасау.VII Бағалау кезеңіСабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.


Сабақтың тақырыбы: Кестеде орналасқан ақпараттары бар беттерді құру

Сабақтың мақсаты:• Кесте құрудың HTML тіліндегі тегтерін, визуалды редакторда кесте құрудың тэсілін үйрету.

• Жаңа тақырыпты оқыта отырып, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.Шығармашылық қабілеттерін, пэнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру.Сабақтың көрнекілігі: тұсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік көрсету, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жұмыс істеуді, HTML тілін.Оқушылар меңгеруі тиіс: кесте құрудың HTML тіліндегі тегтерін, визуалды редакторда кесте

құрудың тэсілін.


ұйымдастырып, түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі

ТеорияWeb-құжаттың негізгі бөліктерінің бірі - кесте. Кесте дегеніміз - бағаналар мен жол- дар

бойымен қиылысқан ұяшықтар жиынтығы. Кесте қандай да бір мақсатта, қандай да бір тақырыпта ақпаратты орналастыру үшін қолданылады. Үяшық бос болу үшін бос орын таңбаларын енгізу керек. Кесте төмендегідей бөліктерден тұрады:

Кесте тақырыбы;• Бағаналар тақырыбы;• Ұяшықтар;Кесте ұяшыктарына келесідей ақпараттар орналасады: суреттер, сандар, мэтіндер немесе тағы да

бір шағын кесте.Сонымен, қарапайым 2x4 кестесін HTML тегтері арқылы кұрып көрелік. Бұл жерде border-кесте

сызықтарының ені, <tr></tr> - кесте жолы <tdx/td> - кесте бараны (ұяшық). Әуелі кестенің жолы қанша екенін саламыз. Екеу болса, онда былай болады:

<table><tr></tr><tr></tr></table>Сосын, эр жолда қанша баған болатынын көрсетеміз, яғни, төртеу болса төрт баған тегін

жазамыз:<table>

< t г ><tdx/td>

<tdx/td><td></td><tdx/td></tr><tr><td></td><td></td><td></td><tdx/td></1 r ></table>Ендеше блокнотқа кесте тегін жазамыз.CTABLE border=l>

<TR><ТБ>мәтін</td><ТБ>мәтін</td><ТБ>мәтін</td><ТБ>мәтін</td>

</tr><TR>

<ТБ>мәтін</td><TD>M0TiH</td><ТБ>мәтін</td><ТО>мәтін</td>

</tr></table>Браузерден көретін болсақ (37-cypem):Енді, кесте ұяшықтарының фон түсін беріп, кестемізді оңдеп көрелік. Мұнда фон түсі bgcolor=<^OH түсі» параметрі арқылы беріледі. Кестенің ұяшықтарына бірыңғай түс беруге болады немесе эр үяшыққа бөлек-бөлек түстер беруге болады жэне бір ұяшықтағы мэтін түсін коса өзгертейік:

<table> <tr> <td bgcolor=" #ҒҒССЗЗ">мәтін</Ьсі><td bgcolor="#33 6699">M3TiH</td><td bgcolor="#FFCC33">M0TiH</td><td bgcolor="#33 66 99">MeTiH</td></tr> < t r > <td Ьдсо1ог="#ЗЗбб99">мәтін</td> <td

bgcolor="#CCFF99"Xfont со1ог="#808080">Сұр түсті мәтін</ fontx/td>

<td bgcolor="#336699">M0TiH</td><td bgcolor="#FFCC33">MeTiH</td></tr></table>

Нәтиже (38-cypem) 37-сурет. Қарапайым кесте құру

Тапсырма:1. Тегтерді қолданып, кестенің төмендегідей түрін жасаңдар (39-сурет).

Сонымен біз тегтер жиынын пайдаланып, блокнот қосымшасында кестелер- ді қүрып көрдік. Ал енді, SharePoint Designer визуалды редакторында кесте жа- саймыз.

Бүл редакторда кесте қүру үшін терезенің мэзір қатарынан Кесте мәзіріне кіреміз де, кестені қалағанымызша құра аламыз. Мүнда кестені редакторлау Microsoft Office Word- тағыдай жүреді.IV Бекіту кезеңі

Бекіту кезеңінде редакторда «сабақ кестесі», «тагам мәзірлері», «эдеби жанрлар» тақырыптарында кесте жасату.

V Қорытынды кезеңБүгінгі сабақтан не үйрендік? Не білдік?

VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқу.2. Кесте түрлерін кұрып келу.

VII Бағалау кезеңіСабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағыт

Сабақтың тақырыбы: Сайттың гиперсілтемелері мен навигациясыСабақтың мақсаты:Web-сайттың навигациясын құрудың түрлерін, гиперсілтеме жасауды үйрету. Логикалық ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту.Шығармашылық қабілеттерін арттыру. Әсемдікке баулу.Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрак-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жүмыс істеуді, HTML тілін.Оқушылар меңгеруі тиіс: web-сайттың навигациясын қүрудың түрлерін, гиперсілтеме

жасауды.


үйымдастырып, түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі

ТеорияБірде-бір сайт навигация жүйесінсіз жүмыс істей алмайды, өйткені, бүл жүйе қолданушылар

сайттағы ақпаратты тез табу үшін керек. Навигация жүйесі қазіргі кез- де іздеу сауалында анықталатын, толық нүсқасына сілтеме болып табылатын сайт тақырыбынан басталады. Оптимизаторлар өз жүмыстарында сайт навигациясының бірнеше типін қолданады:

1. Мэтін типі. Бүкілэлемдік желі дамуының алғашқы сатысында, осы мэтін қолданушылар үшін негізгі ақпарат көзі болды. Ал қазіргі уақытта сайт бөлімдерінің мазмүнындағы мэтін ақпараты қарапайым нүсқаға жатады.2. Графика типі. Сайттың навигациясында графика нұсқасын қазіргі оптимизаторлар кеңінен қолданады. Графикалық редактормен сайттың барлық мүмкіндіктерін көрсететін әртүрлі баптаулар мен плагиндер, түрлі эсерлер мен сүзгілер қүра алады.3. HTML формасының типі. Кэсіби web-жоспарлаушылар HTML гипермэтін белгілеу тілінің спецификациясы әртүрлі типтегі мэзірді жасай алатындығын біледі жэне тиімді қолданады.4. Java апплет жэне Flash типі. Біріншісі, бүл қолданушының браузері Java-ны қолдайтын болса, сол беттегі мэтін жэне суреттерді көрсетуге арналган қосымша. Ал екіншісі, растрлық жэне векторлық графиканы, сонымен катар басқа да типтегі аудио, анимация типтегі кескіндерді біріктіре көрсетеді. Қолданушының сай- тында Flash-ты корсету үшін компьютерде Macromedia Flash Player-дің арнайы плагинін орнату керек.Сайттың навигациясы қалай ойластырып жасалганына байланысты қолданушы үшін сайт

мазмұнын түгелімен қарап шығу қызыгушылығы артады жэне ол сайттан керекті ақпаратын алудың қолайлылығы байқалады. Навигацияны дүрыс қүру үшін төмендегідей міндеттерді ескеру керек.

Қолданушының бірінші міндеті: Сайтқа кезігу. Сайтты жэне оның навигация- сын жоспарлау кезінде қолданушының басқы бетке тап болуын ескеру керек, өйткені қолданушының сайттағы саяхаты осы жерден басталады. Бірақ қолданушы сайтқа қалайда тап болу керек қой. Ол үшін кеңінен қолданатын нұсқаларды қарастырамыз. Құралдар:

• іздеу жүйесінен ауысу;• сайттың атауы;• ішкі беттерге сілтеме;• QR code;

Сонымен сендер сайпъщ атауьш дүрыс ойластырдындар ма? Ол атауды достарьща немесе туыстарыңа телефонмен түсіндіріп айта аласындар ма? Осы сүрақгарға жауап бере алсандар,өз тандауларыңа сенімді боласындар. Мысалы, достарыңмен скайп арқылы хабар алмасьш отырсындар делік. Ол мьшадай сілтеме жіберді: http://habrahabr.ru/evente/coming/event345/, бұл сілтемені ашсаңцар, қызықгыратындай мэлімет бар екенін түсінесіндер. Ал егер, мына- дай сілтеме жіберсе: http://lite-mobile.ru/index.php?page=shop.product_details&flypage=shop. flypage&product_id=748&category_id= 11 &manufacturer_id=0&option=com_ virtuemart&Itemid=137, онда бұл сілтемені ашуға құлқың болмайтыны да анық.

QR code - қолданушыға сендердің сайттарыңды мобильді кұрылғыдан еш қиындықсыз жэне жылдам ашуға мүмкіндік беретін тәсіл.

Әрине, ол сайтты бірінші рет көріп тұрсаң да, қайда келгеніңді түсінуің керек.

http://lite-mobile.ru/index.php?page=shop.product_details&flypage=shop

http://habrahabr.ru/evente/coming/event345/

Құралдар:

Қолданушының екінші міндеті: «Мен қайдамын?», «Мұнда тағы қалай келе аламын?» дегенді түсіну.• логотип;• беттің тақырыбы;• ағымдағы мэзір пунктінің ерекшеленуі;

Қолданушының үшінші міндеті: Жеке кеңістікке өту.Бұл жерде жеке қолданушыньщ кеңістігін айтуға болады, яғни, қолданушының жеке беті.

Қолданушы өз кеңістігінде болу үшін керек құрал:• авторизациялайтын форма;

• қолданушының сайтта авторизациоланғаны немесе авторизациоланбағанын білдіретін сайт бетіндегі өзгеріс;

• жеке бетке сілтеме;Қолданушының төртінші міндеті: Көкейкесті ақпарат алу.• Ол үшін сайтта қолданылатын қүралдар: аймақты таңдау;• анықтаманың нақтылануы фильтрлер;Қолданушының бесінші міндеті: Нақты мэлімет табу.Бұл нақты навигациялық міндеттердің бірі. Ол үшін тэжірибеде қолданылатын құралдар:• іздеу (қолданушы іздеуді CTRL+F телепорты арқылы жасай алады); рубрикатор;Қолданушының алтыншы міндеті: Мазмұнымен танысу, керектісін алу.Тағы да бір навигациялық маңызды міндет - қолданушыға сайтта қандай қызықты, көкейтесті,

маңызды ақпараттар бар екенінен хабардар ету. Ол үшін керек құралдар:• категория анонстары;• мэзір;

галерея, тізімдер, ақпаратты ұсынудың басқа да тәсілдері;Қолданушының жетінші міндеті: Сендерді шынайы өмірде таба алуы керек.Егер сендердің қызметтерің виртуалды кеңістікпен шектелмейтін болса, қолданушыға керекті

мэліметтерді, мысалы, телефон нөмірлерінді, мекенжайларыңды жасырмаңдар. Ол үшін сайтқа керекті құрал:• контакті, мекенжай;• карта немесе оған сілтемелер;

Гиперсілтемелер (Гиперссылки)Қүжаттан алыста орналасқан компьютерге, қүжаттың ішіндегі белгілі бір орынға, басқа бір сайтқа сілтеме орнатуға болады. Бұл редактордың басты қасиеттерінің бірі. Сілтемесіз сайт беттерімен жұмыс істей алмаймыз. Сілтеме мэтін түрінде немесе сурет түрінде де болуы мүмкін. SharePoint Designer редакторында сілтеме жасалу керек нысан- ды тінтуірмен ұстап аламыз да, Қою => Гиперсілтеме бұйрығын орындаймыз. Шыккан сұхбат терезесінен сілтеме жасалатын нысанды көрсетіп, ОК батырмасын басамыз. Мы- салы, Сілтеме қою сұхбат терезесі.

Кейбір нысаннан сілтеме жасау үшін сол нысанның қасиетін баптайтын сүхбат терезесін шакырып сілтеме жасаймыз.

IV Бекіту кезеңіБекіту кезеңінде SharePoint Designer редакторында қарапайым сайт макетін жасатып, кем дегенде үш web-параққа өзара сілтеме жасату.

V Қорытынды кезең• Сайт навигациясын қалай жасаймыз?• Гиперсілтеме дегеніміз не?

Навигация құруца кандай міндетгер басшылыкка алынады?

VI Үйге тапсырма Тақырыпты оқу.VII Бағалау кезеңі

Сабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: ісқағаздарын жүргізуде күрделі құжаттарды құру және рәсімдеу

Сабақтың мақсаты:• ісқағаздары туралы, түрлері жайында түсінік беру, ісқағаздарын құруды үйрету.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.• Пәнге деген қызығушылыктарын, ісқағаздарын жүргізе отырып сауаттылықтарын арттыру. Сабақтың көрнекілігі: тұсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрак-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: ісқағаздардың түрлері туралы.Оқушылар меңгеруі тиіс: ісқағаздарын жүргізуде күрделі құжаттарды құруды және

рэсімдеуді.



III Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңіТеория

Біз омір сүретін қоғамның кез келген саласында ісқағаздары маңызды рол атқарады. Адам баласы дүниеге келген сэттен бастап бүкіл өмірі құжатпен байланыс- ты. Эрине кез келген ғылым саласы сияқты ісқағаздарын жүргізудің озіндік жүйесі, ережесі, тэртібі болады және ісқағаздарын жүргізудің барлық салаға тән ерекшелігі оның әмбебап қүжат екенін білдіреді. ісқағаздарын жүргізуді кез келген адам толықгай сауатты меңгеруі тиіс.

ісқағаздары - басқару қызметіндегі негізгі бір салалардың бірі. ісқағаздарын жүргізу - басқару үдерісінің ажырамас болігінің бірі, яғни, мемлекеттік стандарттарға сәйкес қүжаттар мен ісқағаздарын жасау және орындалу мерзімдерін бақылау, қүжаттардың жүру барысына жағдай жасап, орындалған құжаттарды іздестіруге және сақтауға жағдай жасау қызметі. Мекемелер арасындағы ақпарат алмасу хат, жедел- хат, телефонхат сияқты құжаттар арқылы іске асады.

Құжаттау дегеніміз - кез келген мекеменің кызметін, әрекетін көрсететін құжаттарды жасау, толтыру.

Қазақтың ресми-іскерлік тілін ұштау, түрлендіріп дамыту мәселесі күн тәртібіне өткір қойылып отырған бүгінгі күні ісқағаздарын қазақша жүргізу мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты корсеткіші.

ісқағаздары пәнінің міндеті: ісқағаздарьш қазақша жүргізудің мемлекеттік құндылығын, әлеуметгік маңыздылығын, оның қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қызмет етуінің алғьшіартгарының бірі екендігін үғындыру. ісқағаздарын жүргізудің дербес ғылым екендігін таныту. Оның тарих, саясаттану, мұрағат ісі, тіл білімі, педагогика сияқты ғылым салаларымен байланысын корсету.

ісқағаздарын мемлекеттік тілде жүргізудің өзектілігі: қазақ ресми ісқагаздар стилі халықтың қоғамдық өмірімен, мәдени өркендеуімен, әдеби тілдің дамып, жанрлықтармақталуымен, қоғамдық қызметінің артуымен байланысты дамып, жетіліп отырған. Қазақ ресми ісқағаздар тілдің тарихына шолу жасай отырып, оның екі түрлі арнадан сусындағанын байқауға болады. Бірі - сонау көне дэуірден бері үзілмей келе жатқан хан жарлықтары жэне басқа

да ресми қүжат үлгілері. Екіншісі - қазақ жерінің Ресейдің қол астына кіруімен байланысты қазақ тіліне аударылып таратылған орыс экімшілік орындарының бұйрык-жарлықтары, заңдары, қатынас қағаздары.

ісцагаздардың түрлері:• Жеке адам өміріне қатысты ісқағаздар (өмірбаян, түйіндеме, жеке іспарағы, визит- кард, өтініш,

арыз);Азаматтық қарым-қатынастарды реттейтін ісқағаздар (мінездеме, нүсқау, кепілдеме, ресми хаттар, кеден мағлұмдамасы, хаттама, жеделхат, жарнама, қолхат, хабарлан- дыру, сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі);Басқару, өкім шығаруға қатысты ісқағаздар (Заң, үкім, өкім, жарғы, жарлық, ереже, хабарлама, бүйрық);

Өтініш. Жалпы өтініштердің түрлері сан алуан. Мазмүны бойынша эр қилы болғанымен, мақсаты бойынша бір. Жұмысқа алу, жүмыстан босату, кезекті еңбек де- малысы, оқуға байланысты демалыс, жалақы сакталмайтын демалыс, декреттік дема- лыс секілді демалыстарға байланысты, жеке жэне отбасылық жағдайларға байланысты жүмыстан сүрану жайлы өтініш жазуға болады. Өтініш А4 форматты таза қағазға өтініш сүраған адамның өз қолымен жазылуы тиіс. Қағаздың жоғарғы оң жақ бүрышына «шапочка» немесе мекеменің атауы жэне мекеме бастығы (өтініш кімнен сүралса, сол тұлғаның аты жөні, лауазымы, кей уақыттары дэрежесі (доктор, кандидат, т.с.с.) атына жазылады. Өтініш кімнен (аты-жөні жэне лауазымы) екені жайлы жазып кету керек.

Түйіндеме. Негізі түйіндеменің басты максаты жүмысқа түрушының жүмысқа қабылдаушыға өзі жайлы мейлінше нақты жэне толық акпарат беру. Жүмыс түріне қарай түйіндеме де эркелкі болуы мүмкін. Әдетте, мемлекеттік мекемелерге белгілі бір стандарттарға сэйкес түйіндеме беру керек. Ол қысқа да нүсқа, маңызды деген ақпарат белгіленген, кейде сурет пен мақтау қағаздары, сертификаттар, үсыным хаттарымен коса жүреді. Түйіндемеге қарап жүмысқа қабылдаушы жүмыскер жайлы ой түйеді. Сауат- ты, қатесіз, үқыпты толтырылған түйіндеме кей уақыттары жүмысқа қабылдау жайлы шешімнің соңғы нүктесі болуы мүмкін.Мінездеме. Мінездеме - мекеме, өндіріс, ұйым басшыларының тарапынан жеке адамға берілетін ресми күжат. Мүнда үжым мүшесінің болмысы мен жүмысы, қоғамдық іс-эрекеттері туралы пікір білдіріледі. Мінездемеде күжат берілетін адамның толық аты- жөні, туған жылы жазылып, оның іскерлік (жүмысқа, оқуға қабілеті, мекеменің қоғамдық өміріне қатысы жэне т.б.), моральдік қасиеттері жан-жақты көрсетіледі. Сонымен бірге, ол адамның бойындағы кемшіліктер де аталуға тиіс. Мінездеме нақты, объективті, дэл жэне толық болуы керек. Мінездеме басқа мекеме (сот, прокуратура) сүраған жағдайда, оқуға, аспирантураға, магистратураға түсу кезінде, сондай-ақ қызметкердің, маманның кэсіби біліктілігін көрсету мақсатында беріледі.

Мінездемеде көрсетілетін міндетті мэліметтер:1. Жеке адам туралы неғізгі мэліметтер:

- аты-жөні;- үлты;- эскери қызметке қатысы;- отбасы жағдайы;- білімі;- лауазымы;- туған жылы;- туған жері;- азаматтығы;

2. Қызмет істеген орны, атқарған жылдары.3. Жеке басының қасиеттері. Өз міндетіне, қоғамдық тапсырмаларға қарым-қатынасы.4. Мінездеменің берілген орны.5. Мекеме басшысының қолы.

6. Мінездеме берілген мерзім (айы, күні, жылы), мекеменің мөрі.Сенімхат. Сенімхат - белгілі, дэлелді себептерге байланысты өзі атқара алмайтын- дай

жағдайда нақты іс-эрекеттің (пэтерді сату немесе сатып алу, зейнетақыны неме- се жалақыны алу) орындалуын басқа адамға тапсыру үшін жазылады. Сонымен қатар сенімхат мекеменің атынан бір адамға тапсырманы орындау немесе бір затқа ие болу мүмкіндігінің бар екендігіне сеніп берілетін ісқағазының түрі. Сенімхат мекеме атынан берілсе, арнаулы бланкіге жазылады да мекеме басшысының қолы мен мөрі басылады. Егер сенімхат жеке адам тарапынан берілсе, сенімхат иесінің аты-жөні, жеке куэлігінің нөмірі коса жазылып, қолы қойылады. Томенгі жағына мекеме басшысы немесе нотариус сенімхат иесінің қолын растап, мор басады.

Қолхат. Қолхат - белгілі бір қүндылықтардың (қүжат, мүлік, зат, ақша) алынғанын куэландыратын ресми қүжаттың бір түрі. Мазмұны мен қүрылымы жағынан қолхат пен кепілхат бір-біріне үқсас.

Хаттама. Хаттама - мекеменің, ұйымның, кэсіпорынның жиналысы мен мэжілістерінде қаралған, талқыланған, қорытындыланған жағдайларды тіркейтін (толык жазатын) үйымдастырушы-окімшіл ресми қүжат. Белгілі бір фактіні куэландыратын қүжат (жауап алу хаттамасы, тексеру хатгамасы). Қоғамдық тэртіптің бүзылғаны туралы факт тіркелетін ресми қүжат. Хаттамаға мекеме басшысы, фактіні тіркеуге жауапты адам жэне хаттаманы жазған адам қол қояды, мор басылады. Хаттамада корсетілетін міндетті мэліметтер:1. Мекеменің, үйымның, кэсіпорынның атауы.2. Құжаттың аты (хаттама).3. Айы, күні, жылы, хаттаманың нөмірі.4. Жиналыс (мэжіліс) өткен орын.5. Егер хаттаманы бекіту талап етілсе, бекіту (гриф) таңбасы.6. Қатысқандар туралы мэлімет (саны, аты-жөні, лауазымы).7. Күн тэртібі.8. Төраганың жэне хатшының қолы.

ісқағаздарының көп тараған бір түрі - қызметтік хаттар. Мекемелерде қызмет бабындағы жиі жазылатын бүл хат көптеген мекемелерді өзара байланыстыруда ерек- ше рөл атқарады. Мүндай хаттар арқылы мекемелер арасында келіссөздер жүргізіледі. Хаттардың мазмүны мен түрлері ғылым мен техникаға, экономика мен алыс-беріс, мэлімет беру жэне анықтамалық сипатта да жазылады. Қызметтік хаттың қалыптасқан тэртібі бар. Ол эр кез сақталуы керек. Әдетте хат мынадай бөліктерден түрады:1. Тақырыбы2. Мерзімі3. Хат жолданып отырған мекеменің аты мен адресаттың аты-жөніКіріспе сөз4. Хаттың жалпы мазмұн, мақсатын көрсететін бөлік5. Негізгі мэтін6. Хатты аяқтай келе айтылатын сыпайыгершілік сөздер7. Жіберушінің қолы8. Қосымша (приложение) берілетін болса, оған сілтеме9. Қосымша (приложение)10. Құжатты дайындаушы, жіберуші туралы мэлімет

11.Постскриптум (хаттың аяқ жағына кол қойғаннан кейін - P.S. таңбаларын қойып тұрып, одан кейін жазылған сөздер.

Жазылу мақсатына, хатта айтылатын мэселенің ерекшелігіне байланысты қызметтік хаттың бірнеше түрі болады. Олар:а) ресми хаттар э) жеке хаттарб) ұсыныс, кепілдемелік (рекомендациялық) хаттарв) сұрау салу хаттары

г) шағым хаттард) жолдама хаттарРесми хаттар. Белгілі бір ортаның атқаратын жұмыстарына байланысты мэселелер

жазбаша қарастырылады. Олар ресми түрде мекеменің атынан жазылады жэне қызметтен тыс мэселені қозғамайды.

Қызметтік жеке хаттар. Бұл хаттардың ерекшелігі айтылатын мэселе өрісінің кендігі жэне қызметтен тыс мэселелерге де арналатындығы. Дегенмен де қызметтен тыс мэселелер, адамның оз қызметімен, ұйымның атқаратын қызметімен шеше алатын мэселелер орісімен тікелей байланыста болады. Бұл хаттар жеке тұлға атынан жазылады.

Үсыныс хаттар. Бұл хаттар бір мақсатта ғана жазылады: қызметкерді белгілі бір орынға, қызметке ұсыну жөнінде басшыға ұсыныс жасау. Аталған қызметкердің сол орынға лайық екендігіне кепілдеме беру. Хат ресми, өзіне тэн құрылымы сақталып жазылады. Бұл хатқа үсыныс жасаған тұлға ғана қол қояды.

Сүраныс хаттары. Бұл хаттар да бір ғана мақсатпен жазылады: мекемеден керекті ақпаратты немесе белгілі бір құжатты жіберуін сұрау. Сұраныс хатқа мекеменің жауап- ты адамы қол қояды.

Шагым хаттар. Белгілі бір мекеменің немесе мекеме қызметкерінің заңсыз іс-эрекетін корсету, соған орай шара қолдануды сұрау мақсатында жазылады. Хат мазмұнының негізгі құндылығы онда корсетілетін фактілерге байланысты. Шағым хатқа шағым беруші адам, кейде хат мазмұнына байланысты мекеменің жауапты қызметкері де қол қояды.

Циркуляр хат. Ведомстволық жағынан бағынышты барлық мекемелерге бір мезгілде жонелтілетін хат. Олар негізінен тапсырма беру сипатында болады.

Жолдама хаттар. Құжатпен бірге жіберілетін қосымшаның немесе қосымшалардың құрамы, мазмұны, колемі, саны жайлы мәліметтер корсету үшін жазьшады. Бұл хаттар көрсетілген ақпараттың дэлдігімен ерекшеленеді. Жолдама хатқа мекеме басшысы қол қояды.Хатты жазып отырғанда онда келтірілетін фактілер мен айтылатын мэселенің ма- ңызына, мазмұнына ғана емес, өздерің оны қалай беріп, жеткізіп отырғандықтарыңа да назар аударыңдар. Әрбір хатты жазғанда қалыптасқан стильдік нормадан ауытқы- маған жөн.VIII Бекіту кезеңі

Бекіту кезеңінде SharePoint Designer редакторында қарапайым сайт макетін жасатып, кем дегенде үш web-параққа өзара сілтеме жасату.

IX Қорытынды кезең• Бүгінгі сабақта нені үйрендік?• Ісқағаздарын жүргізу дегеніміз не?• Ісқағаздарының қандай түрлері бар?

X Үйге тапсырма XI Тақырыпты оқу. Өмірбаян құжатын даярлау.

XII Бағалау кезеңіСабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Факс және E-mail арқылы жіберілетін құжаттар

Сабақтың мақсаты:• Факсимильдік (фототелеграфтық) байланыс туралы, ісқағаздарының сипаттары жэне негізгі қызметтеріне түсінік беру.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.• Пәнге деген қызығушылықтарын, ісқағаздарын жүргізе отырып, сауаттылықтарын артгыру. Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сөйлеу, сүрак-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік әдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.




Факсимильдік (фототелеграфтық) байланыс қазір кең қолданылады. Факстың ең құнды жері ол аппарат арқылы тек қана мэтінді құжаттарды ғана емес, кестелі кұ- жаттарды да тез арада екінші адамга немесе екінші мекемеге жеткізуге болады. Факс арқылы мэтіннің, кестенің, кескіннің, қол қойылған кез келген құжаттың дэл сол күйінде қайталанған нүсқасы екінші мекемеге жеткізіледі. Сондықтан да дэл қазір факсты алмастыратын байланыс түрі аз. Қазіргі кезде еліміздің көптеген мемлекеттік, жеке кәсіпорындары мен мекемелерінің офистері жаңа заманның кабылдау - хабар- лау аппараты - факспен жабдықталған. Факстың жеткізу жылдамдығы өте жогары, себебі факс арқылы жіберілген кез келген құжат санаулы минуттардан кейін-ақ адрес иесінің қолына тиеді. Факс арқылы жіберілетін қүжат А4 кейде А5 формалы бланкіге толтырылады. Фотография, сызба, кесте, т.б. үлкен көлемді қүжаттар алдын ала кішірейтілуі керек.Факс арқылы жіберілетін ісқағаздардың қүрылымы:жіберушінің толық мекенжайы үсақ қаріптермен бланкінің сол жақтагы бұрышына жоғарылау жазылады.

• жіберуші мекеменің аты бланкінің оң жагына жогарылау жазылады.• бланкінің ортасына «факс арқылы» деп үлкен қаріптермен жазылады.• алушының аты-жөні сол жаққа, барыс септігінде жазылады. Мысалы, кімге: Самиров

Сабыр Самырүлына.• жіберушінің аты-жөні оң жаққа шығыс септік түлгасында жазылады. Мысалы, кімнен:

Досымбеков Досжан Едігеүлынан.• одан төмен сол жаққа факс нөмірі жазылады. Мысалы, факс: 13-01.• оң жақ шетке, қүжат көлемінің неше беттен тұратыны жазылады. Мысалы, көлемі: 7

(жеті) бет.факс нөмірінің төменгі жагына мэлімет немесе ақпарат жіберілген аппарат нөмірі жазылады. Мысалы: 8 - 7272 — 43-50-66.

• оң жаққа, кұжат көлемі жөніндегі мәліметтің төменгі жағына дата, қажет жағдайда жіберілген сағаты көрсетіледі.

• сол жақ шетке, аппарат нөмірінен төмен, факс аркылы жіберілетін хабардың такырыбы жазылады. Мысалы: 1 жартыжылдық есеп.

• оң жаққа, кажет болған жағдайда датамен төмен құжаттың көшірмесін алушы адамның аты-жөні жазылады. Мысалы, көшірмесі: Аяпов Эли Әбиолдаұлына.Осыдан кейін бланк көлденең жіңішке сызықпен сызылады да, сызықтан кейін «Тез

қаралуға тиіс», «Құпия», «Қажетті белгілер соғу үшін» сияқты қосымша ескертулер жазылады. Бұдан кейін де көлденең жіңішке сызық сызылып, негізгі мэтін жазылады. Мекемеге факс арқылы жіберілген цұжаттар арнайы журналга тіркеледі.

Бұйрық. Бұйрық - мекемедегі, үйымдағы, кэсіпорындағы кадрларға байланыс мэселелерді ірікгеу жэне орналастьфу, азаматгарды жұмысқа қабылдау және босату, баска жұмысқа ауы- стыру мэселелерін шешуге бағытгалған ресми кұжаттардың бір түрі. Бұйрықтың азаматтардың өтініші, арызы, мінездемесі, жеке іс-парағы сиякты кұжаттарға кагысы бар. Өйткені бұлардың барлығы да еңбек кітапшасында тіркеледі. Ал еңбек кітапшасы азаматтардың еңбек ету, демалу, білім алу, зейнетакымен камтамасыз ету кұқыктары туралы мэліметгер жинактайды. Бұйрық белгілі бір ұйым, мекеме басшыларына сол ұйым мекемелердің алдында іүрған негізгі жэне нақгы мэселелерді тікелей жэне басқару негізінде шешуіне мүмкіндік беретін кұкыктык акт. Бұйрық ретіне қарай жеке адамға да, мекеменің жалпы іс-әрекетіне де қатысты болады. Жа- зылу кұрылысы: қағаздың сол жақ бұрышына іскағазының аты, күні, нөмірі, жазылған жері, бұйрықтың такырыбы жазылады. Одан эрі мазмұны, соңына бұйрық берушінің кызметі, аты- жөні жазыльш кол қойылады, мер басылады. Мазмұны екі бөлімнен: дэлелдеме жэне бұйрық бөлімінен тұрады. Екі бөлімнің аралығын «Бұйырамын» сөзі байланыстырады.

Аньщтама. Анықтама - белгілі бір деректі дэлелдейтін, растайтын, сипаттайтын кұжат. Ол көп жағдайда жеке адамға байланысты нақты ақпаратты растау үшін беріледі. Мысалы, тегі, туған күні, туған жері, қызмет орны, жалақысы, отбасы жағдайы, оқу ор- ны туралы мэлімметтер. Берілетін анықтамалар нөмірленеді. Анықтама мазмұны қысқа болады. Ең алдымен жолдың ортасынан «Анықтама» деген сөз, сосын азат жолдан анықтама мәтіні жазылады. Онда анықтама кімге, не үшін берілгені жэне қай мекемеге берілгені көрсетіледі. Соңында мекеме басшыларының қолы қойылып, мекеме мөрі басылады жэне жарамдылық мерзімі жазылады.

ісқагаздары қолданылуына қарай төмендегідей қызмет атқарадьі:• жеке тұлғалар арасындағы қатынасты реттеуші; жеке адам

мен қоғам арасындағы қатынасты реттеуші;• эртүрлі мекеме, ұйымдардың өзара байланысын реттеуші;• мекеме, ұйым жұмысын ұйымдастыру тэртібін негіздеуші; жеке адам

мен когам өміріне қатысты оқиғаларды айғақтаушы; мемлекеттік басқару ісін жүйелеуші;

• тарихи құбылыстарды зерттеудің кайнар көзі;• мекеме мен ұйымның атқарған істерінің көрсеткіші;• мемлекеттік тілдің жүзеге асуының нақты көрсеткіші.

ісқагаздарыныц сипаттары:• саяси (мемлекетішілік, мемлекетаралық, халықаралық қатынастарда);• элеуметтік (қоғамдық-элеуметтік қатынастарда);• ұйымдастырушылық (басқару қызметі жүйесінде);

құқықтық (заңдық жэне жеке тұлғалар арасындағы қатынастарда);тарихи (эр дэуірдің, қоғамдық сатының өзіндік ерекшеліктеріне сай катынастарда).

• ресмилік (міндетті түрде заңдық тұрғыда тіркелуінде). ісқагаздарын құжаттау үдерісініц элементтері: құжаттарды дайындау;

• құжаттарды жолдау, тіркеу;сырттан келген құжаттарды қабылдау, тіркеу;

• құжаттарды қолдануға дайындау; құжаттардың жұзеге асырылуын бақылау; құжаттарды мұрағат қорына дайындау.ісқагаздарын қазақ тілінде жүргізудің жолға қойылуы арнайы ұйымдар мен ресми

құжаттар екі кезең арқылы XX ғасырдың 20-жылдарынан бастап жұзеге асырылады.I кезең:

Қазақ АССР Халық комиссарлар комитетінің 1921 жылы 2 ақпанда жарық көрген.• «Республиканың мемлекеттік мекемелерінде қазақ жэне орыс тілдерін қолдану тура- лы»

декреті;• Қазақ АССР ОАК-тің 1923 жылғы қарашадағы «Қазақ тілінде ісқагаздарын жүргізуді

ендіру туралы» декреті;• Қазақ АССР ОАК Президиумының «Қазақ тілінде ісқагаздарын енгізу жөніндегі орталық

комиссия туралы ережені бекіту туралы» қаулысы;Қазақ АССР Еңбек Халық Комиссариатының 1924 жылғы 21 шілдедегі «Қазақ тілінде іс жүргізуді енгізуге байланысты қызметкерлерді жұмыстан босату жэне оларды қазақ тілінде сөйлеп, жаза алатын қызметкерлермен алмастырудың тэртібі жөніндегі» қаулысы;II кезең:1989 жылғы Қазақ ССР-інің Тіл туралы Заңы;

• 1990 жылғы «Қазақ тілін жэне Қазақ ССР-індегі басқа да ұлт тілдерін дамытудың 2000 жылға дейінгі кезеңдерге арналған мемлекеттік бағдарламасы»;

• 1993, 1995 жылдардағы ҚР Конституциясы;1989 жылы құрылған Халықаралык «Қазақ тілі» қоғамы;1993 жылы Қазақстан Үкіметі жанынан құрылған Тіл комитеті;

IV Бекіту кезеңіV Қорытынды кезең

1. Бүгінгі сабақта не үйрендік? Не білдік?2. ісқағаздарының негізгі қызметі қандай?

VI Үйге тапсырмаХаттама, бұйрық іс құжатын дайындаңдар.

VII Бағалау кезеңіСабақтағы белсенділіктеріне, тақырыпты меңгеру, тапсырманы орындау деңгейлеріне байланысты оқушыларға бағалар қойылады.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Анимациялық роликтер мен баннерлер жасау

Сабақтың мақсаты:• Анимациялық роликтерді, баннерлерді жасауды үйрету.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып, эртүрлі программаларда жұмыс істеу дағдысын дамы- ту. Ойлау қабілеттерін дамыту.• Шығармашылық қызығушылықтарын арттыру. Әдемілікке, ұкьгптылықка баулу.Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрак-жауап, көрнекілік қолдану.Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: Flash MX-те жұмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: анимациялық роликтерді, баннерлерді жасауды.




Соңғы кездері оқушылардың да эртүрлі тақырыпта ролик жасауға деген қызығушылықтары артып жүрген болар. Оның бір себебі, жақын достары не туыстарына қүттықтау үшін қағаз ашық хат емес бейнелі, эсерлі құттықтау үсынғылары немесе қап болып үйіліп қалған фотосуреттерден бір эдемі бейне фильм жасағылары келетіндігінде де болар. Эрине, жиналған фото, аудио, видео материалдардан омірдің кез келген сэтіне арнап эдемі ролик жасауға болады.

Біздің өміріміздегі көптеген салаларда анимация роликтері маңызды орын алады. Теледидардағы жарнамалар, архитектуралық нысандарды жобалау тіпті жай ғана туған күніңмен қүттықтауға арналған анимация роликтері күнделікті кездесетін оқиға бол- ды. Анимациялық роликтер жай бейнебаянға қарағанда анағұрлым тиімді жэне эсерлі екенін білеміз. Анимациялық роликтің сапасы қаншалықты жоғары болса, ондағы бей- нелер соншалықты шынайырақ болады. Ал анимациялық роликті сыйлық ретінде жа- сайтын болсақ, бұл шешімнің жаңалылығы жэне ерекшелігі, өйткені мұндай анимация ролигі арқылы откенге коз жүгіртіп қана қоймай, болашаққа да ой сала аламыз. Анимациялық роликтердің корсетілімі 5, 10, 15, 20, 30 секундпен шектеледі. Осы өте қысқа уақытта көрсетілетін роликтің негізгі идеясы көрермендерге түсінікті болу ке- рек. Анимацияланған роликті жасау үшін эрине, сендер оны жасайтын технологияны да, яғни, 2D, 3D немесе флеш технологиясы ма, осыны анықтай алуларың керек. Ал біз Macromedia Flash программасымен таныс болғандықтан, анимациялық роликті дэл осы программада жасап кореміз.

Сонымен біздің мақсатымыз алғашқы роликті жасау. Тақырыбы: «Тауарға жарнама» (41-сурет).

Эрине, роликті Flash MX-те жасайтын болғандықтан ол анимациялық түрде көрсетіледі. Керекті материалдар: қажетті суреттер (42-сурет).

1. Flash-ті ашамыз.2. Жаңа бет қүрамыз.

42-сурет. Роликке керек суреттер

3. Анимацияны кадрлық анимация негізінде жасаймыз, яғни, эр нысанды жеке-жеке кадрмен экелеміз. Ал мэтінді программаның озінен теріп жазамыз. Кадрлар ауысуын 5 fpc деп өзгертеміз.4. Нысанға қажетті анимация қоямыз.

5. Роликті сақтаймыз. Қажетімізге қарай экспорттаймыз.

Баннерді клиенттерді тарту үшін немесе позитивті имиджді қалыптастыру үшін қолданады. Ғаламтордағы алғашқы баннер 1994 жылы шықты. Содан бері баннердің әртүрлі түрлері пайда болды. Баннер функционалдық қызметіне қарай статикалық, динамикалық жэне белсенді болып бөлінеді.Сайт иесі өз сайтының жеке баннерін жасауы арқылы өз сайтының келбетін көрсетеді. Сонымен қатар баннерді тек жарнама ретінде ғана емес, сонымен қатар сілтеме ретінде де пайдаланады, яғни сол баннерге тінтуірмен шерткен кезде ғаламтор қолданушысы сендердің сайттарыңа келіп түседі. Баннерді дайындауда қолданылатын стандартты өлшемдері:

• 468x60 пиксель баннері;• 120x60, 150x60, 140х 60 - пиксель баннері;• 120x240 пиксель баннері - баннердің тік нұсқасы;

• 100x100 пиксель баннері - бұл ғаламтор жарнамаларын- да кеңінен қолданылады;Ескере кететін жайт, ол баннердің өлшемі 15 Кб-тан аспауы тиіс, бірақ бұл өлшемді flash

форматындағы баннерге қолдану күрделірек тиеді.IV Бекіту кезеңі

1. Математика, Физика, Қазақ тілі пэндеріне арналған анимациялық ролик жасаңдар.2. «Ас - адамның арқауы» тақырыбына анимациялық ролик жасаңдар.3. «Алтын үя мектебім» тақырыбында анимациялы баннер жасаңдар.4. «Кеңсе тауарлары» тақырыбында жарнамалық анимациялық баннер жасаңдар.

V Қорытынды кезең1. Бүгінгі сабақтан не үйрендік?2. Баннер дегеніміз не?3. Ролик деген не?4. Анимациялық ролик пен баннер жасауда қандай технологиялар қолданылады?

VI Үйге тапсырма1. Такырыпты оқып келу.2. Өз шығармашылықтарыңмен бір ролик жасап келу.

VII Бағалау кезеңіСабақтағы белсенділіктеріне, тақырыпты меңгеру, тапсырманы орындау деңгейлеріне байланысты оқушыларға бағалар қойылады

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Тақырыптық web-сайт құру. Сайт қурылымын визуалды HTML редакторы арқылы жасау

Сабақтың мақсаты:• Тақырыптық сайт қүруды, тақырыптық сайт құрылымын жобалауды, сайтқа әртүрлі баннер,

роликтерді орналастыруды үйрету.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып, ойлау қабілеттерін дамыту.• Шығармашылық қабілеттерін арттыру. Әдемілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: түсаукесер, тапсырма карточкалары.Сабақтың әдістері: түсіндіру, сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік.Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: HTML редакторында жүмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: тақырыптық сайт күруды, тақырыптық сайт қүрылымын жо-

балауды, сайтқа эртүрлі баннер, роликтерді орналастыруды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі II Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.

III Үй тапсырмасын тексеру кезеңіҮйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

IV Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңіТеория

Тақырыптық сайт дегеніміз - қандай да бір арнаулы аудиторияға жэне сол саладағы қызметке кеңінен, мақсатты түрде бағытталып жасалған сайт. Сайт тақырыптары: спорт, сұлулық элемі, кафе немесе басқадай да болуы мүмкін. Тақырыптық сайттар біртипті ақпараттан да түруы мүмкін, сондықтан да ондай сайтқа ерекше дизайн беру керек. Тақырыптық сайттарды жасауда қолданушыларға тек қана ақпарат үсынып қой- май, сонымен қатар қандай да бір қызмет түрін жарнамалайтын жарнама бөлімдері де қамтылады.

Тақырыптық сайт негізгі беттен, функңионалдық блоктар мен бөлімдерден тұрады. Негізгі блоктарды атап көрсететін болсақ:

1. Басқы бет. Бүл бетте компания қызметінің негізгі бағыттары туралы ақпарат беріледі.2. Сайт туралы. Мұнда қолданушылар үшін компанияның ресурстары туралы ақпарат беріледі.3. Галерея. ¥йымның фотосуреттерін жариялайтын бөлімі.4. Макала бөлімі. Сайт иесінің көзқарасына қарай кез келген макала түрлері жарияланады.

5. Қонақ кітабы. Сайт қолданушыларының немесе компания өнімдеріне пікір қалдыруға болатын бөлім.

6. Сайт картасы. Сайттың барлық бөлімдері көрсетілетін бет.7. Вакансия. Компания вакансияларын жариялайтын бет.8. Кері байланыс. Сайт иесіне хат жіберуге болатын форма.9. Жаңалықтар. Компания жаңалықтарын жариялайтын бөлім.Сайт күрылымы дегеніміз - сайттың барлық элементтерінің (ақпараттық бөлімдер мен

олардың бөлімдерін коса алғанда) ағаш тэрізді иерархиялық көрінісі. Басқаша айтқанда, мэтіндік жэне графиктік ақпаратпен толықтырылатын web-pecypc базасы.

Web-ресурстардың көпшілігі блоктар принңипімен қүрастырылады. Яғни, жоғары жағында тақырыбы, сол жағында мэзір, оң жағында жарнама блоктары, ортасында ақпарат, ал төменгі жағында «Копирайт - барлық құқықтар қорғалған» сөзі жазылады. Сайттың қүрылымын қажетімізге қарай өзгертуімізге де болады.

Сайтымызға Gif анимацияны орналастырудың кэдімгі анимациясыз gif қүжатты орна- ластырудан еш айырмашылығы жоқ. Ол <img> тегі арқылы іске асады. Gif анимаңияның ерекшеліктерін өткен тараудан оқып білгенсіңдер.

Сонымен, сайтымызды қүрмас бүрын, оның нақты анықталған қүрылымын анықтап, бөлімдерге қойылатын аттарды, эр бөлімге қысқаша мінездеме ойластыруымыз керек.Мысалы, үй жануарлары туралы сайт құратын болсақ, ондағы бөлімдер «тотықүс», «балықтар», «мысьщтар», «иттер» такырыбында болса, «ит» бөлімінің шағын бөлімдерін «иттерді бағу», «иттерді тамақтандыру», «итті үйрету» тақырыбымен жасауға болады.IV Бекіту кезеңі

HTML тілінің визуалды редакторы SharePoint Designer редакторы арқылы қарапайым «жануарлар» тақырыптық сайтын жасаймыз.

Редакторды ашамыз.1. Сайт қүрылымының каркасын кесте үлгілері арқылы қүрып аламыз.2. Мэзір қатарын ойластырамыз.3. Эр бөлімге ақпарат дайындаймыз.

V Қорытынды кезең1. Сайт қүрылымы дегеніміз не?2. Сайт қүрылымы қандай бөлімдерден тұрады?3. Тақырыптық сайт деген не?4. Web-параққа баннерді қалай орналастырамыз?5. Сабақтан не үйрендік? Не білдік?

VI Үйге тапсырма1. Тақырыпты оқып келу.2. Сайт бөлімдеріне қойылатын қосымша материалдар дайындап экелу.

VII Бағалау кезеңіСабақтағы белсенділіктеріне, тақырыпты меңгеру, тапсырманы орындау деңгейлеріне байланысты оқушыларға бағалар қойылады.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі «___________» ________2014 ж ___________________ Пән аты: Информатика Класы: 10 «Б»Қоғамдық - гуманитарлық бағытСабақтың тақырыбы: Web-сайтты сақтау, талдау, бағалау. Жобалық істерге тәжірибелік жұмыс жүргізу

Сабақтың мақсаты:• Сайт мазмүнына талдау жасатуды, нақты багалай алуды үйрету.• Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.• Шығармашылық қабілеттерін арттыру.Сабақтың көрнекілігі: желіге қосылған компьютер.Сабақтың әдістері: сүрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тестілеу, бағалау Сабақтың типі: қорытынды сабақ.Өтілетін орны: информатика сыныбы.Оқушылар білуі тиіс: HTML редакторында жүмыс істеуді.Оқушылар меңгеруі тиіс: сайт мазмүнына талдауды, сақтауды, бағалауды.

Сабақтың барысыI ¥йымдастыру кезеңі.

Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.II Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеруIII Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі

ТеорияЖалпы, сайтты қүрып біткеннен кейін оны эрине, міндетті түрде сақтаймыз. Сайтты сақтаған

соң оны талдап, бағалау үдерісіне көшеміз.Сайт кұрылымын бағалау үшін келесідей элементтердің бар болуын, олардың сайтта қолдану

шарттарын ескереміз:I Сайт мэзірі (меню).1.1. Пиктограммалар1.2. Пиктограмманың эр бетте болуы.II Логотип басты бетке гиперсілтеме болып табылады.2.1. Логотиптің эр бетте болуы.

2.2. Навигациялықжолақ. Мұрағаттық навигация. Активті бөлімді белгілеу. Жасырын мәзір. Мэзірдің түсіп қалатын тізімдері. Қосымша деңгейлер. ішкі баннерлік жүйе. Навигациялық элементтердің орналасу тұрактылығы. Беттегі навигация элементтерінің саны. Мэтіндегі сілтеме/гиперсілтеме (link). Навигациялық белгілерді ұйымдастыру. Навигациялық элементтерді болу түрі.

III Сайттың техникалық мүмкіндіктерін бағалауда мәліметтер келесі корсеткіштер бойынша тіркеледі: Жүктеу уақыты. Аппараттық жэне программалық қамтамасыз етуге қойылатын минималды талаптар. Сайт көлемі, r6.html сайт бетінің саны. Сайттың гиперсілтемелерінің саны (ішкі, сыртқы). Сайттагы суреттердің, фо- тосуреттердің саны. Сайттың тереңдігі (деңгейлер саны). Сайттың түрлі дең- гейлеріндегі бөлімдер саны. Сайтты ғаламторға қосылусыз дербес қарау мүмкіндігі. Сайттың штатты еңбекке қабілеттілігін қамтамасыз етуге қажетті арнайы програм- малар. Қолданушылардың сайтқа келу есебіне қолданылатын есептеуіштер.IV Web-аналитиканың негізгі аспаптарына мэліметтерді келесі параметрлер бойынша

бекітетін есептеуіштер1 мен лог-талдағыштар2 жатады: Сайттың жалпы көрушілер саны - хостардың жалпы саны мен белгілі бір уақытылы кезендегі сайттың келушілерін корсетеді. іздеу жүйелері - сайтқа (Яндекс, Google, Рамблер) ауысу жүзеге асырылган іздеу жүйелерінің тізімін корсетеді. іздеу сөйлемдері - іздеу жүйелеріндегі сайт беттерін табатын, іздеу сөйлемдерінің тізімін корсетеді. Келушілер - келушілер туралы ақпарат. Сілтемелер - сайтқа сілтемеден түратын беттің адресін корсетеді. Сайттар - пайдаланушылардың сайтқа ауысатын сайттарының адресін корсетеді. Беттер - қарау сандары бойынша олардың танымалдығы есебімен сайт беттерінің тізімін корсетеді. Кіру жэне шығу нүктелері - бүл мәліметтер пайдаланушының сендердің сайттарыңа қай беттен кіріп, қай беттен шыгатынын корсетеді.Сонымен катар тағы бір есте үстайтын маңызды жайт, ол сайтты ғаламторға жариялағаннан

соң, сайт қолданушылары коп болып, сайт табысты болу үшін, сайтта жариялаланатын материалдың үнемі жаңарып, толықтырылып отыру керектігінде.

Аталған программа келесі әрекеттерді орындайды: сервермен жинақталатын мэліметтерді лог-файлдарға (сервердің жұмысы туралы оқиғалар жазбаларының жур- налдары) жинайды. Мэліметтерді өңдейді жэне өзінің ішкі мүрағатында сақтайды. Пайдаланушыға статистиканы корсететін беттерді қүрастырады.

№1 тәжірибелік жүмысТақырыбы: Сайттын тақырыбын дайындау.№2 тәжірибелік жүмыс Тақырыбы: Сайт мәзірін жасау.№3 тәжірибелік жүмысТақырыбы: Беттің төменгі контейнерін толтыру.№4 тәжірибелік жұмысТақырыбы: Баннер мен gif анимация орналастыру.№5 тәжірибелік жұмыс

Жоғарыдағы №4 тәжірибелік тапсырманы орындай отырып, сайт құрылымының алғашқы бетін жасадық деп есептейік. Бірақ біз бөлімдер мазмұнына ақпарат жазбадық. Ендігі жұмысымыз эр бөлімнің мазмұнын толтырамыз. Ол үшін алғашқы бетімізді бөлім сандардарына сэйкестендіру көшірмелерін жасаймыз да, құжат атта- рын тиісінше өзгертеміз.

№6 тәжірибелік жұмысТақырыбы: Бөлімдер мазмұнын толтыру.

1. «Basky bet» файлын SharePoint Designer редакторымен ашамыз.2. Ортаңғы бөлікке сайт туралы ақпарат береміз.3. Осы беттен «Басқы бет» мэзірінен «Basky bet» web-парағына, «Мақала» мэзірінен

«Макаіа» web-парағына, «Г алерея» мэзірінен «Galereya» web-парағына, «Сілтемелер» мэзірінен «Siltemeler» web-парағына сілтеме жасаймыз.

Жұмысты сақтаймыз. Терезені жабамыз.№7 тәжірибелік жұмыс

1. «Макаіа» web-парағын SharePoint Designer редакторы арқылы ашамыз.2. Ақпарат бөлігіне ақпарат толтырамыз. Эр бөлімге тиісінше сілтеме жасаймыз. (№6

тәжірибелік тапсырманы қараңдар.)3. Жұмысты сақтаймыз. Терезені жабамыз.4. Келесі web-парақтарға да дэл осылай ақпарат орналастырамыз.

IV Бекіту кезеңіОқушылар өздері жинақтаған қосымша материалдарды сайттарына орналастырады. Бір-

бірінің жасаған сайттарын қарап шығып, оған жоғарыда айтылған көрсеткіштер бойынша талдап, саралап, бағалайды.

V Қорытынды кезеңТарау бойынша бақылау сұрақтары:1. ісқағаздары деген не?

12

2. ісқағаздарының қандай түрлері бар?3. Анимация дегеніміз не?4. Анимациялық роликтер қалай жасалады?5. Анимациялық баннер қалай жасалады?6. Баннер деген не?7. Web-сайт кұрылымы деген не?8. Web-сайтқа gif анимацияны қалай орналастырамыз?9. Сайтты талдау, бағалау жұмыстары қалай жүреді?VI Үйге тапсырма Тақырыптарды қайталау.

Бағалау кезеңі

· web viewҚазіргі кезде анимация қүратын, мультфильм...

Documents