· web viewhalk ve paydaşlar farklı medya kanalları yoluyla (yazılı, radyo, tv) zararlı...

BİTKİ SAĞLIĞI TEDBİRLERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR

ISPM 26

MEYVE SİNEKLERİNE (TEPHRITIDAE) İLİŞKİN ZARARLIDAN ARİ ALAN TESİS EDİLMESİ

(2006)

Uluslararası Bitki Koruma Sözleşmesi (IPPC) Sekretaryası Tarafından Oluşturulmuştur.

ISPM 26-1

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=international+plant+protection&source=images&cd=&cad=rja&docid=HGR1IxlChXv0fM&tbnid=NttAizdJmbzZpM:&ved=0CAUQjRw&url=https://www.ippc.int/60years&ei=F7jSUdbJIITJPY-lgKgB&bvm=bv.48572450,d.ZWU&psig=AFQjCNFjuCU37lrHWe2gNpbR86OqXDS0ug&ust=1372850576880670

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=fao&source=images&cd=&cad=rja&docid=1qvzxDyKvUylqM&tbnid=JdzSeQ6p8M4IwM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.bilgimnette.com/gida-ve-tarim-orgutu.html&ei=67nSUda1HYOUtQbLsYHoDA&bvm=bv.48705608,d.Yms&psig=AFQjCNHlgxuxv4LLWPol-AtJMpxR8vQ-nQ&ust=1372851039192635

Yayının Tarihçesi

Bu kısım standardın resmi bir parçası değildir.

2004-04 ICPM-6 added topic Pest free areas and systems approached for fruit flies (2004-027)2004-09 TPFF developed the draft text2004-11 SC approved Specification No.27 Pest free areas for fruit flies2005-04 SC revised the draft standard and approved for MC2005-06 Sent for MC2005-09 TPFF revised draft text2005-11 SC revised the draft text for adoption2006-04 CPM-1 revised and adopted standardISPM 26. 2006. Meyve sineklerine (Tephritidae) ilişkin zararlıdan ari alan tesis edilmesi. Roma, IPPC, FAO.

2006-04 CPM-1 added topic Trapping procedures for fruit flies (2006-037)2006-05 SC approved Specification 35 Trapping procedures for fruit flies of the family Tephritidae2007-12 TPFF developed draft text cooperated with IAEA 2008-05 SC approved draft text for MC2008-06 Sent for MC2009-05 SC revised draft text and proposed as Appendix to ISPM 262009-05 SC-7 revised draft text2009-11 SC revised draft text2010-03 CPM-5 reviewed text and returned to SC with guidance for modifications2010-04 SC reviewed draft text standard and returned to TPFF2010-10 TPFF revised draft text 2010-11 SC revised draft text for adoption2011-03 CPM-6 revised and adopted standardIPSM 26. 2006. Meyve sineği için tuzak yöntemi (2011). Roma, IPPC, FAO.2013-02 Secretariat revised header of Appendix 2Yayım tarihçesi: En son Şubat 2013’te değişikliğe uğramıştır.

ISPM 26-2

İÇİNDEKİLER

Standardın kabulü........................................................................................................26-5

GİRİŞ..........................................................................................................................26-5

Kapsam........................................................................................................................26-5

Kaynaklar....................................................................................................................26-5

Tanımlar......................................................................................................................26-5

Gerekliliklerin Genel Çerçevesi..................................................................................26-5

ARKA PLAN.............................................................................................................26-6

GEREKLİLİKLER...................................................................................................26-6

1. Genel Gereklilikler..................................................................................................26-61.1. Kamu bilinci ...................................................................................................26-71.2. Belgeleme ve kayıt tutma................................................................................26-71.3. Denetleme faaliyetleri......................................................................................26-8

2. Özel Gereklilikler....................................................................................................26-82.1. Meyve Sineğinden ari alan (FF-PFA) nitelendirilmesi………………………….26-82.2. FF-PFA’nın tesisi ...............................................................................................26-82.2.1. Tampon bölge ...................................................................................................26-92.2.2. Tesis öncesi gözetim faaliyetleri.......................................................................26-92.2.2.1. Tuzak prosedürleri................................................................................……26-102.2.2.2. Meyve numune alma prosedürleri................................................................26-112.2.3.Düzenlenmiş maddelerin hareketine ilişkin kontroller.....................................26-122.2.4. FF-PFA’nın tesisi için ilave teknik bilgi.........................................................26-132.2.5. Zararlıdan ariliğin iç bildirimi.........................................................................26-132.3. FF-PFA’nın korunması.......................................................................................26-132.3.1. FF-PFA’nın korunması için gözetim...............................................................26-132.3.2. Düzenlenmiş maddelerin hareketine ilişkin kontroller....................................26-132.3.3. Düzeltici eylemler (salgına tepki dahil)..........................................................26-142.4. FF-PFA statüsünün askıya alınması, yeniden kazanılması veya kaybedilmesi……………………………………………..26-142.4.1. Askıya alma.....................................................................................................26-142.4.2. Eski hale getirme.............................................................................................26-142.4.3. FF-PFA Statüsünün Kaybı..............................................................................26-15

EK 1: Düzeltici eylem planlarına ilişkin genel kurallar........................................... 26-16EK BELGE 1: Meyve Sineklerinin tuzakla yakalanması (2011)...............................26-181. Zararlı durumu ve sürvey tipleri ...........................................................................26-182. Tuzak senaryoları .................................................................................................26-183. Tuzak materyalleri ................................................................................................26-193.1. Cezbediciler........................................................................................................26-193.1.1. Erkek türlere özgü cezbediciler.......................................................................26-20

ISPM 26-3

3.1.2. Dişilere yönelik cezbediciler...........................................................................26-203.2. Ajanların öldürülmesi ve korunması..................................................................26-243.3. Kullanımı yaygın olan meyve sineği tuzakları ..................................................26-25

4. Tuzak prosedürleri ............................................................................................... 26-444.1. Tuzakların konumsal dağılımı............................................................................26-444.2. Tuzakların yerleştirilmesi.................................................................................. 26-444.3. Tuzakların planlanması .....................................................................................26-454.4. Tuzakların kullanımı ve kontrolü.......................................................................26-454.5. Tuzak kayıtları ...................................................................................................26-464.6. Günde tuzak başına düşen meyve sinekleri .......................................................26-46

5. Tuzak yoğunluğu ..................................................................................................26-47

6. Denetleme faaliyetleri ..........................................................................................26-53

7. Kaynaklar .............................................................................................................26-55

EK BELGE 2: Meyve numune alma genel kuralları ............................................... 26-56

ISPM 26-4

Standardın Kabulü

Bu standart, Nisan 2006’da gerçekleştirilen Bitki Sağlığı Önlemleri Birinci Oturumu ile kabul edilmiştir. Meyve Sineği Tuzaklama ile ilgili Ek Belge 1’in revizyonu Mart 2011’de gerçekleştirilen Bitki Sağlığı Önlemleri Altıncı Oturumu ile kabul edilmiştir.

GİRİŞ

Kapsam

Bu standart, ekonomik öneme sahip, meyve sineklerine (Tephritidae) ilişkin zararlıdan ari alan tesis edilmesi ve bu alanların zararlıdan ari statülerinin korunması için genel kurallar sağlamaktadır.

Kaynaklar

IPPC. 1997. Uluslararası Bitki Koruma Sözleşmesi. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 4. 1995. Zararlıdan ari alanların tesisi için gereklilikler. Roma, IPPC, FAO.

[ Baskı:1996]

ISPM 5. Bitki Sağlığı Terimleri Sözlüğü. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 6. 1997. Gözetim kuralları. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 8. 1998. Bir alanda zararlı statüsünün belirlenmesi. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 9. 1998. Zararlı eradikasyon programlarına ilişkin kurallar. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 10. 1999. Zararlıdan ari üretim sahalarının tesisi için gereklilikler. Roma, IPPC, FAO.

ISPM 17. 2002. Zararlı raporlama. Roma, IPPC, FAO.

Tanımlar

Mevcut standartta kullanılan bitki sağlığı terimlerinin tanımları ISPM 5’te bulunmaktadır (Bitki Sağlığı Terimleri Sözlüğü).

Gerekliliklerin Genel Çerçevesi

Meyve sineği zararlısından ari alan (FF-PFA) tesisi için genel gereklilikler arasında:

- kamu bilinçlendirme programının hazırlanması,

- sistem yönetim unsurları (belgeleme ve gözden geçirme sistemleri, kayıt tutma),

- denetleme faaliyetleri yer almaktadır.

FF-PFA’nın temel unsurları:

- FF-PFA’nın nitelendirilmesi

- FF-PFA’nın tesisi ve korunması.

Bu unsurlar, tuzaklama ve meyvelerden numune almaya ilişkin gözetim faaliyetlerini ve düzenlenmiş maddelerin hareketine ilişkin resmi kontrolü içermektedir. Gözetim ve meyvelerden numune alma faaliyetlerine ilişkin kılavuz, Ek Belgeler 1 ve 2’de yer almaktadır. İlave unsurlar olarak düzeltici eylem planlama, askıya alma, zararlıdan arilik statüsünün kaybı ve FF-PFA’nın eski durumuna getirilmesi (mümkün olması durumunda). Düzeltici eylem planlaması Ek-1’de tanımlanmaktadır.

ISPM 26-5

ARKA PLAN

Meyve sinekleri, meyve sineklerine konukçu bitkisel ürünlerin uluslararası pazarlara girişini kısıtlama ve meyvelere zarar verme potansiyelinden ötürü pek çok ülkede önemli bir zararlı grubunu oluşturmaktadır. Çok çeşitli konukçular ile ilişkili meyve sineklerinin yerleşmeyle sonuçlanan girişinin yüksek olasılıklı olması, bu zararlıların yerleştiği alanlardan gelen meyvelerin kabul edilmesinde, pek çok ithalatçı ülke tarafından kısıtlamalara neden olmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, meyve sineklerine ilişkin zararlılardan ari alanların oluşturulması ve korunmasına yönelik belirli rehberlik hizmetlerinin sağlanmasını temin eden ISPM’e ihtiyaç bulunmaktadır.

Zararlı organizmadan ari alan “belirli bir zararlı organizmanın bilimsel kanıtlarla gösterildiği şekli ile bulunmadığı, uygun olduğunda, bu durumun resmi olarak korunduğu alan”dır (ISPM No.5). Başlangıçta meyve sineğinden ari olan alanlar engellerin varlığı ya da iklim koşullarından dolayı doğal olarak meyve sineğinden ari alanlar olarak kalabilir ve/veya hareket kısıtlamaları ve ilgili önlemler vasıtasıyla arilikleri korunabilir (meyve sineklerinin yerleşme potansiyeli bulunmasına rağmen) ya da eradikasyon programları ile ari hale getirilebilir (ISPM No.9). ISPM No.4 farklı türlerdeki zararlı organizmalardan ari alanları tanımlamakta ve zararlılardan ari alanların kurulmasına yönelik genel kurallar getirmektedir. Ancak, özellikle meyve sineklerine yönelik (meyve sineklerinden ari alanlar, FF-PFA)- zararlılardan ari alanların kurulması ve korunmasına yönelik ilave kılavuza ihtiyaç duyulduğu kabul edilmektedir. Bu standart FF-PFA’ların tesis edilmesi ve korunması için ek gereklilikleri tanımlamaktadır. Bu standardın geliştirildiği hedef zararlı organizmalar sırasıyla Tephritidae familyasından Çiftkanatlılar, Anastrepha, Bactrocera, Ceratitis, Dacus, Rhagoletis ve Toxotrypana cinsleridir.

FF-PFA kurulması ve korunması, PFA kapsamında yer alan konukçu ticari mallar için, hedef türlere yönelik belirli başka bir bitki sağlığı önleminin gerekli olmadığı anlamına gelmektedir.

GEREKLİLİKLER:

1. Genel Gereklilikler

ISPM No.4’ün kavram ve hükümleri meyve sineklerini de içeren tüm zararlı organizmalar için zararlılardan ari alanların tesisinde ve korunmasında uygulanmaktadır ve dolayısıyla ISPM No.4’e bu standartlarla birlikte atıf yapılmalıdır.

Bitki sağlığı önlemleri ve belirli prosedürlerin bu standartta detaylı bir şekilde tanımlandığı şekliyle FF-PFA’nın kurulması ve korunması için gerekli olabilir. Resmi bir FF-PFA kurulması kararı bu standartta sağlanan teknik unsurlar temelinde alınabilir. Bunlar zararlı organizma biyolojisi, alanın büyüklüğü, zararlı organizma popülasyonu seviyesi ve yayılma yolu, ekolojik koşullar, coğrafi izolasyon ve zararlı organizma eradikasyonu için yöntemlerin bulunabilirliği gibi unsurları içermektedir.

FF-PFA farklı durumlar altında bu ISPM’e uygun olarak tesis edilebilir. Bunların bazıları bu standartla sağlanan tüm unsurların uygulanmasını gerektirirken, diğerleri ise bu unsurlardan sadece bazılarının uygulanmasını gerektirmektedir.

ISPM 26-6

İklimsel, coğrafi ya da diğer nedenlerden ötürü ilgili meyve sineklerinin yerleşemediği alanlarda, ISPM No.8’in 3.1.2. bölümünün ilk paragrafına göre söz konusu zararlının bulunmadığı kabul edilmelidir. Ancak, meyve sinekleri tespit edilmesi ve bir dönem boyunca ekonomik zarara sebep olması durumunda (IPPC madde VII.3), FF-PFA’nın korunmasına izin verilmesi amacıyla düzeltici eylemler uygulanmalıdır.

Meyve sineklerinin yerleşebildiği, bulunmadığının bilindiği alanlarda ISPM No.8 bölüm 3.1.2 (bir bölgedeki zararlı organizma durumunun belirlenmesi) doğrultusunda sınırlama ve zararlıdan ari alan tesis edilmesi amacıyla genel gözetim yeterli olmaktadır. Uygun olduğu durumlarda ve /veya ilgili meyve sineği türlerinin alana yerleşmeyle sonuçlanan girişine karşı ithalat gereklilikleri ve yurt içi hareketine yönelik kısıtlamalar zararlı organizmalardan ari alanın korunması için gerekli olabilir.

1.1 Kamu Bilinci

Kamu bilinçlendirme programı zararlı organizmaların yerleşmeyle sonuçlanan giriş riskinin daha yüksek olduğu alanlarda çok önemlidir. FF-PFA’nın kurulması ve korunmasında önemli bir unsur FF-PFA’ya yakın halkın (özellikle yerel topluluk), bölgeye seyahat eden ya da bölgeden geçen doğrudan ya da dolaylı yoldan ilgili tarafları içeren bireylerin desteği ve katılımıdır. Halk ve paydaşlar farklı medya kanalları yoluyla (yazılı, radyo, TV) zararlı organizmalardan ari alanların kurulmasının ve korunmasının önemi ve potansiyel olarak enfekte olmuş konukçu materyalin yerleşme ile sonuçlanan girişinin ya da tekrar girişinin önlenmesinin önemi konusunda bilgilendirilmelidir. Bu durum, FF-PFA’ya ilişkin bitki sağlığı önlemlerine uyumun geliştirilmesine ve uyuma katkı sağlayabilir. Kamu bilinçlendirme ve bitki sağlığı eğitim programına devam edilmeli ve program aşağıdaki konulara yönelik bilgi içermelidir:

Kalıcı ve tesadüfi kontrol noktaları, Giriş noktalarında ve transit koridorlarda işaretlerin bulundurulması, Konukçu materyal için atık kutuları, Zararlı organizmalar ve zararlı organizmalardan ari alanlara ilişkin bilgi içeren

kitapçıklar ya da broşürler, Yayınlar (basılı, elektronik medya), Meyve hareketlerini düzenleyen sistemler, Ticari olmayan konukçular, Tuzakların emniyeti, Uygulanabilir durumlarda, uyumsuzluğa ilişkin cezalar.

1.2 Belgeleme ve Kayıt Tutma

FF-PFA’nın tesisi ve korunması için kullanılan bitki sağlığı önlemleri bitki sağlığı prosedürlerinin bir parçası olarak yeterli düzeyde belgelendirilmelidir. Bunlar gerekli olduğu takdirde düzeltici eylemleri içerecek şekilde düzenli olarak gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir (ISPM No.4: 1995).

ISPM 26-7

Sürveyler, tespitler, bulunma durumları ya da salgınlara ilişkin kayıtlar ve diğer işlevsel prosedürlerin sonuçları en az 24 ay muhafaza edilmelidir. Bu kayıtlar talep üzerine ithalatçı ülkenin ulusal bitki koruma teşkilatı (NPPO) için erişilebilir olmalıdır.

1.3 Denetleme Faaliyetleri

Düzenleyici kontrol, denetleme prosedürleri (örneğin izleme, meyve örneği) ve düzeltici eylem planlamasını içeren FF-PFA programı resmi olarak onaylanmış prosedürlerle uyumlu olmalıdır.

Bu tip prosedürler sorumlulukları belirlenmiş kilit personele resmi olarak devredilmesini içermelidir:

Sistemlerin/prosedürlerin uygun bir şekilde uygulanmasını ve korunmasını temin etme sorumluluğu ve yetkisi verilen kişi,

Tür düzeyinde meyve sineklerinin tanımlanmasından sorumlu yetkili entomolog(lar).

Programın etkinliği, ihracatçı ülkenin NPPO’su tarafından belgelerin ve prosedürlerin gözden geçirilmesi yoluyla periyodik olarak izlenmelidir.

2. Özel Gereklilikler

2.1 Meyve Sineğinden Ari Alan (FF-PFA) Nitelendirilmesi

FF-PFA’nın özelliklerinin belirlenmesinde aşağıdaki unsurlar dikkate alınmalıdır:

Hedef meyve sineği türleri ve türlerin alan içerisinde ya da alana yakın dağılımı Ticari ve ticari olmayan konukçu türleri Alanın sınırlandırılması (sınırları, doğal engelleri, giriş noktalarını ve konukçu alanın

konumlarını ve gerekli olması halinde tampon bölgeleri gösteren detaylı haritalar ya da küresel konum belirleme (GPS) koordinatları)

İklim, örneğin yağış miktarı, bağıl nem, sıcaklık, hakim rüzgar hızı ve yönü.

PFA’nın tesisi ve tanımlanmasına yönelik ek bilgiye ISPM No.4’ten erişilebilir.

2.2. FF-PFTA’nın Tesisi

Aşağıda belirtilen unsurlar geliştirilmeli ve uygulanmalıdır:

FF-PFTA tesis edilmesine yönelik denetim faaliyetleri FF-PFA’nın sınırlandırılması Düzenlenmiş maddelerin ya da konukçu materyalin hareketi ile ilgili bitki sağlığı

önlemleri Zararlı organizmayı uygun şekilde baskılama ve eradikasyon teknikleri.

Tampon bölgelerin oluşturulması da gerekli olabilir (bölüm 2.2.1’de tanımlandığı gibi) ve FF-PFA’nın tesisi sırasında ilave teknik bilgi toplanması yararlı olabilir.

ISPM 26-8

2.2.1 Tampon Bölge

Coğrafi izolasyonun, PFA’nın tekrar istila edilmesini ya da PFA’ya yerleşmeyle sonuçlanan girişin önlenmesinde yetersiz görüldüğü ya da PFA’ya meyve sineği hareketinin engellenmesi için başka bir yolun bulunmadığı durumlarda tampon bir bölge oluşturulmalıdır. Tampon bölgenin oluşturulmasında ve etkinliğinde göz önünde bulundurulması gereken faktörlerin aşağıdaki hususları içermesi gerekmektedir:

meyve sineği popülasyonunun azaltılması için kullanılabilecek zararlı organizma baskılama teknikleri:

o seçici insektisit cezbedici kullanımıo püskürtmeo kısır böcek tekniğio erkek imha tekniğio biyolojik kontrolo mekanik kontrol vb.

konukçu mevcudiyeti, üretim sistemleri, doğal vejetasyon iklim koşulları bölgenin coğrafyası belirlenen yollar vasıtasıyla doğal yayılma kapasitesi tampon bölge oluşturulmasının etkinliğinin izlenmesine yönelik bir sistem uygulama

kabiliyeti (örn. tuzak ağı)

2.2.2 Tesis Öncesi Gözetim Faaliyetleri

Düzenli bir sürvey programının oluşturulması ve uygulanması gerekmektedir. Tuzaklama, cezbedicilere/tuzaklara duyarlı türler için meyve sineğinin bir alandaki varlığını ya da yokluğunu belirlemede tercih edilen seçenektir. Bununla birlikte, tuzaklamanın daha az etkili olduğu durumlarda, örneğin türlerin belirli cezbedicilere daha az duyarlı olduğu zamanlarda, tuzaklama programını tamamlamak için meyve numune alma faaliyetleri gerekli olabilmektedir.

FF-PFA oluşturulmasından önce, bölgenin iklim özellikleri ile belirlenen bir dönem için ve zararlı organizmanın bölgede bulunmadığını göstermek amacıyla ticari ve ticari olmayan konukçu bitkilerle bağlantılı tüm FF-PFA alanlarında teknik olarak uygun olan birbirini izleyen en az 12 ay gözetim yapılması gerekmektedir. Tesisinden önceki gözetim faaliyetleri süresince popülasyon tespit edilmemelidir. Statüsüne bağlı olarak (ISPM No.8:1998’e uygun olarak) tek bir ergin tespit edilmesi, bir bölgenin sonradan FF PFA niteliğini yitirmesine neden olmayabilir. Bölgenin zararlı organizmadan ari alan olarak nitelendirilmesi için sürvey döneminde olgunlaşmamış numunenin, iki veya daha fazla sayıda fertil erginin, veya hedef türlerden döllenmiş dişinin tespit edilmemesi gerekmektedir. Farklı meyve sineği türleri için farklı tuzaklama ve meyve numune alma rejimleri bulunmaktadır. Sürveyler, Ek Belgeler 1 ve 2’ de yer alan kurallar kullanılarak yürütülmelidir. Bu kurallar tuzak, cezbedici ve meyve numune alma etkinliğinin iyileşmesine paralel olarak revize edilebilir.

ISPM 26-9

2.2.2.1 Tuzak Prosedürleri

Bu bölüm, hedef meyve sineği türlerine yönelik tuzaklama prosedürlerine dair genel bilgiler içermektedir. Tuzaklama koşulları hedef meyve sineği ve çevresel koşullar gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Konuya ilişkin daha geniş bilgiye Ek Belge 1’de yer verilmiştir. Tuzaklama planlanırken aşağıdaki hususların göz önünde bulundurulması gerekmektedir:

Tuzak Çeşidi ve Cezbediciler

Meyve sineği popülasyonlarının sürveyi için son on yıl içinde çeşitli tuzaklar ve cezbediciler geliştirilmiştir. Sinek yakalama, kullanılan cezbedici çeşitlerine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Sürvey için seçilen tuzak çeşidi, hedef meyve sineği türlerine ve cezbedici maddenin yapısına bağlıdır. En yaygın kullanılan tuzaklar arasında Jackson, McPhail, Steiner, alttan açık kuru tuzak (OBDT), belirli cezbediciler kullanabilen (para feromon ya da erkeğe özgü feromon cezbediciler) sarı panel tuzaklar ya da besin veya konukçu kokular (sıvı protein ya da kuru sentetik) yer almaktadır. Sıvı protein, farklı çeşitlerde meyve sineği türlerinin yakalanmasında ve nispeten daha yüksek oranda dişiler olmak üzere, hem dişi hem de erkek sineklerin yakalanmasında kullanılmaktadır. Ancak, meyve sineklerinin tanımlanması sıvı tuzak içerisinde bozulmaya bağlı olarak zor olabilmektedir. McPhail gibi tuzaklarda, bozulmayı geciktirmek için etilen glikol eklenebilir. Kuru sentetik protein tuzakları, dişi eğilimlidir, hedeflenmeyen organizmaları daha az yakalamakta ve kuru tuzaklarda kullanıldıklarında yakalanan numunelerin erken ayrışmasını önlemektedir.

Tuzak Yoğunluğu

Tuzak yoğunluğu, (birim alandaki tuzakların sayısı) etkili meyve sineği sürveylerinde kritik bir unsurdur ve hedef meyve sineği türleri, tuzak etkinliği, yetiştirme uygulamaları ve diğer biyotik ve abiyotik faktörler esas alınarak tasarlanmalıdır. Yoğunluk, FF PFTA tesisi sırasında, farklı yoğunlukları olan program ve koruma safhalarına bağlı olarak değişebilir. Tuzak yoğunluğu, tasarlanan PFA içerisine potansiyel giriş yolları ile ilişkili risklere de bağlıdır.

Tuzak Yerleştirme (tuzakların spesifik yerinin belirlenmesi)

FF-PFA programında geniş kapsamlı tuzak ağı tüm bölge çapında yerleştirilmelidir. Tuzak ağı yerleşimi bölgenin özelliklerine, konukçu dağılımına ve ilgili meyve sineğinin biyolojisine bağlı olacaktır. Tuzak yerleştirmenin en önemli özelliklerinden biri uygun yerin ve konukçu bitkideki tuzak sahasının seçimidir. GPS ve coğrafi bilgi sistemleri (GIS), tuzak ağı yönetimi için faydalı araçlardır.

Tuzağın konumunda, hedef türlerin tercih edilen konukçularının (birincil, ikincil ve tesadüfi konukçular) varlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Zararlı organizmanın olgunlaşmış meyve ile ilişkili olmasından dolayı tuzakların rotasyonunu içeren konumu, konukçu bitkilerdeki meyve olgunluk sırasını izlemelidir.

ISPM 26-10

Tuzak Bakımı

Tuzaklama döneminde tuzak bakımının (tuzakların korunması ve güçlendirilmesi) sıklığı aşağıdaki unsurlara bağlıdır:

tuzakların ömrü (cezbediciliğinin devamlılığı) tutma kapasitesi yakalama oranı meyve sineği faaliyet dönemi tuzakların yerleştirilmesi türlerin biyolojisi çevresel koşullar

Tuzak denetimi (meyve sinekleri için tuzakların kontrolü)

Tuzak döneminde düzenli denetim sıklığı aşağıdaki unsurlara bağlı olmalıdır:

beklenen meyve sineği faaliyeti (türlerin biyolojisi) yılın farklı zamanlarında konukçu statüsü ile ilişkili hedef meyve sineğine duyarlılık tuzak içerine yakalanması beklenen hedeflenen ve hedeflenmeyen meyve sineklerinin

sayısı kullanılan tuzak tipi tuzak içerisindeki sineklerin fiziksel koşulu (tanımlanabilme durumu).

Belirli tuzaklarda, tuzakların sıklıkla kontrol edilmemesi durumunda, numuneler tanımlamayı hızlı bir biçimde güçleştirebilir veya imkansız kılabilir.

Tanımlama kabiliyeti

NPPO’lar hızlı bir biçimde, tercihen 48 saat içerisinde, hedef türlerin tespit edilen örneklerini tanımlayacak yeterli altyapı ve eğitimli personeli hazır bulundurmalı veya erişim sağlamalıdır. Tesis sırasında veya düzeltici eylemleri uygularken kesintisiz ekspertiz erişiminin olması gerekebilir.

2.2.2.2 Meyve numune alma prosedürleri

Tuzaklamanın daha az etkili olduğu durumlarda, gözetim yöntemi olarak tuzaklama ile birlikte meyve numune alma kullanılabilir. Meyve numune almanın, salgın alanında küçük ölçekli sınırlama sürveyinde özellikle etkili olduğuna dikkat edilmelidir. Bununla birlikte, söz konusu uygulama, meyvenin yok edilmesinden ötürü yoğun iş gücü gerektiren, zaman alan ve pahalı bir uygulamadır. Tanımlama amaçlı olarak istila edilen meyve içerisinde meyve sineğinin olgun olmayan tüm aşamalarının canlılığının korunması için uygun koşullarda tutulması gerekmektedir.

ISPM 26-11

Konukçu tercihi

Meyve numune alma uygulamasında, hedef türler için birincil, ikincil ve tesadüfi konukçularının varlığı dikkate alınmalıdır.

Meyve numune almada, meyvenin olgunluğu, meyvede açık istila belirtileri ve alandaki ticari uygulamalar (örn. insektisit uygulaması) dikkate alınmalıdır.

Yüksek Riskli Alanlara Odaklanma

Meyve numune almada, istila edilmiş meyvelerin bulunma olasılığı olan aşağıdaki alanlar hedeflenmelidir:

kentsel alanlar sahipsiz meyve bahçeleri ambalaj tesislerinde iade edilen meyve meyve pazarları yüksek konsantrasyonlu birincil konukçuları olan sahalar uygun olduğu durumlarda, FF-PFA içerisine giriş noktaları

Alan içerisindeki hedef meyve sineği türleri tarafından istila edilebilecek konukçuların sırası, meyve numune alma alanları olarak kullanılabilir.

Numune büyüklüğü ve seçimi

Aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:

gerekli güvenilirlik seviyesi alandaki birincil konukçu materyalin bulunabilirliği uygun olduğu durumlarda, ağaçlardaki semptomlu meyveler, yere dökülen veya iade

edilen meyve (örneğin; ambalajlama tesislerinde).

Numune alınan meyvenin denetleme için işleme tabi tutulmasına dair prosedürler

Sahadan toplanan meyve numunelerinin muhafaza edilmesi, parçalara ayrılması, zararlıdan temizlenmesi ve tanımlanması için bir tesise getirilmelidir. Farklı meyve numunelerini karıştırmamak için meyve güvenli bir şekilde etiketlenmeli, nakledilmeli ve muhafaza edilmelidir.

Tanımlama kabiliyeti

NPPO’lar, meyve sineğinin olgunlaşmamış aşamalarda ve meydana gelen yetişkinleri hızlı bir şekilde tanımlamak için yeterli alt yapıya ve eğitimli personele sahip olmalı ya da erişimi sağlamalıdır.

2.2.3 Düzenlenmiş maddelerin hareketinin kontrolü

Düzenlenmiş maddelerin hareketlerinin kontrolü, hedef zararlıların meyve sineği zararlısından ari alanlara girişini önlemek için uygulanmalıdır. Bu kontroller, (olası geçiş yollarının ve düzenlenmiş maddelerin tanımlanması sonrasında) değerlendirilen risklere bağlı olup aşağıdaki hususları içermektedir:

ISPM 26-12

- Hedef meyve sineği türlerinin karantina zararlı organizma listesinde listelenmesi- FF-PFA’nın korunması için kontrol gerektiren geçiş yollarının ve maddelerin

düzenlenmesi - FF-PFA içerisine düzenlenmiş maddelerin girişini kontrol etmek için getirilen iç

kısıtlamalar- Düzenlenmiş maddelerin denetlenmesi, ilgili belgelerin uygun biçimde incelenmesi ve

gerekli olduğunda uyumsuzluk durumunda uygun bitki sağlığı önlemlerinin (muamele, iade veya imha gibi) uygulanması.

2.2.4 FF-PFA’nın Tesisi İçin İlave Teknik Bilgi

FF-PFA’nın oluşturulması aşamasında ek bilgi faydalı olabilmektedir. Bilgi aşağıdaki unsurları içermektedir:

- Tespite ilişkin geçmiş kayıtlar, hedef zararlının/zararlıların biyolojik ve popülasyon dinamikleri ve FF-PFA’da belirlenmiş hedef zararlılar için sürvey faaliyetleri

- FF-PFA’da meyve sineği tespit edilmesinin ardından eylemlerin bir parçası olarak alınan bitki sağlığı önlemlerinin sonuçları

- Bölgedeki konukçu bitkilerin ticari üretim kayıtları, ticari amaçlı olmayan üretimin tahmini ve yabani konukçu materyalin varlığı,

- FF-PFA’da bulunabilen ekonomik öneme haiz diğer meyve sineklerinin listeleri

2.2.5 Zararlıdan Ariliğin İç Bildirimi

NPPO, özellikle bu standarda uygun olarak oluşturulan prosedürlere uyumu teyit ederek bölgenin meyve sineğinden arilik statüsünü (ISPM 8:1998’e uygun bir şekilde) doğrulamalıdır (gözetim ve kontroller). NPPO, FF-PFA’yı uygun şekilde ilan etmeli ve bildirmelidir.

Bölgede meyve sineğinden arilik statüsünün doğrulanabilmesi ve iç yönetim amaçları için devam eden FF-PFA statüsü, PFA’nın oluşturulmasından ve FF-PFA’nın muhafaza edilmesi için bitki sağlığı önlemleri uygulamaya konulduktan sonra kontrol edilmelidir.

2.3 FF-PFA’nın Korunması

FF-PFA muhafaza edilmesi için NPPO, gözetimin ve kontrol faaliyetlerinin işleyişini zararlıdan arilik statüsünü devamlı olarak doğrulayarak izlemeye devam etmelidir.

2.3.1 FF-PFA’nın Korunması İçin Gözetim

FF-PFA’nın doğrulanması ve beyanı sonrasında, resmi gözetim programı FF-PFA’nın muhafaza edilmesi için gerekli olarak değerlendirilen bir seviyede sürdürülmelidir. Sürvey faaliyetlerine ilişkin düzenli (örneğin aylık) teknik raporlar oluşturulmalıdır. Bunun için gerekenler FF-PFA oluşturulması için gerekenlerle özünde aynıdır fakat ikisinin arasında hedef türlerin yerleşme ile sonuçlanan girişine ilişkin değerlendirilen risk düzeyine bağlı olarak yoğunluk ve tuzak konumlarında farklılıklar mevcuttur.

2.3.2 Düzenlenmiş maddelerin hareketine ilişkin kontroller

FF-PFA’nın tesisi için gerekli olan kontrollerle aynıdır (bölüm 2.2.3’te açıklanmıştır)

2.3.3 Düzeltici eylemler (salgına tepki dahil)

ISPM 26-13

Hedef zararlının FF-PFA’da ya da FF-PFA’dan gelen konukçu materyalde tespit edilmesi durumunda (ayrıntılı kurallar Ek 1’de verilmiştir), veya hatalı prosedürlerin bulunması halinde uygulanabilen koruyucu eylemler için NPPO tarafından planlar hazırlanmış olmalıdır. Bahse konu plan aşağıdaki noktaları kapsayan bileşenler veya sistemler içermelidir:

- ISPM 8: 1998 kriterlerine uygun salgın beyanı ve bildirim- Düzeltici eylemler altındaki istila edilmiş alanın belirlenmesi için sınırlama gözetimi

(tuzaklama ve meyve numunesi alma)- Kontrol önlemlerinin uygulanması- Daha ileri gözetim- Salgından etkilenen alanın ariliğinin yeniden tesis edilmesi için gerekli kriterler- Engellemelere tepkiler

Düzeltici eylem planı en kısa sürede ve her durumda tespitin (ergin veya olgunlaşmamış evredeki hedef zararlının tespiti) ardından 72 saat içinde başlatılmalıdır.

2.4 FF-PFA statüsünün askıya alınması, yeniden kazanılması veya kaybedilmesi

2.4.1 Askıya alma

FF-PFA statüsü veya FF-PFA içindeki etkilenen bölüm, hedef meyve sineği salgını ortaya çıktığında veya aşağıdaki tetikleyici faktörler temelinde askıya alınmalıdır: belirli bir dönem ve mesafede hedef meyve sineğinin olgunlaşmamış numunesinin tespit edilmesi, bilimsel kanıtla gösterilen iki veya daha fazla fertil ergin veya döllenmiş bir dişinin varlığı. Askıya alma, prosedürlerin hatalı bulunması durumunda da uygulanabilmektedir (örneğin, yetersiz miktarda tuzak kurulması ve konukçu hareketlerinin kontrolü veya muameleler)

Bir salgına yönelik kriterlerin karşılanması durumunda, bu standartta belirtilen düzeltici eylem planının uygulanması ve ilgili ithalatçı ülkelerin Ulusal Bitki Koruma Otoritelerine hemen bildirilmesi ile sonuçlanmalıdır (bkz: ISPM 17: 2002). FF-PFA’nın tamamı veya bir bölümü askıya alınabilmekte veya iptal edilebilmektedir. Çoğu durumda, askıya alma etki alanı FF-PFA’nın etkilenen kısımlarını sınırlayacaktır. Etki alanı hedef meyve sineğinin biyolojisine ve ekolojisine bağlı olacaktır. Aynı etki alanı, bilimsel bir kanıtın önerilen sapmayı desteklememesi durumunda, belirli bir hedef türü için FF-PFA’nın tamamına genel olarak uygulanabilmektedir. Askıya almanın uygulandığı durumlarda, askıya almanın kaldırılmasına yönelik kriterler açıkça belirtilmelidir. İlgili ithalatçı ülkelerin NPPO’ları FF-PFA statüsündeki her değişiklikten haberdar edilmelidir.

2.4.2 Eski Hale Getirme

Eski hale getirme, aşağıdaki koşulları karşılayan işletme gereklilikleri temeline dayanmalıdır:

- gözetimle teyit edildiği şekliyle, türlerin biyolojisi ve yaygın çevresel koşullar tarafından belirlenen bir zaman dilimi için1 hedef zararlı türlerinin daha ileri tespitinin olmaması veya

- Prosedürlerde hata olması halinde, sadece hatanın düzeltilmesi durumunda.

1 Zaman dilimi son tespitten itibaren başlar. Bazı türler için, en az üç yaşam döngüsünde ileri tespit yapılmamış olması gerekir ancak gerekli zaman dilimi, uygulamada olan gözetim sistemleri tarafından sağlanan bilgi dahil olmak üzere bilimsel bilgiye dayanmalıdır.

ISPM 26-14

2.4.3 FF-PFA Statüsünün Kaybı

Kontrol önlemlerinin etkili olmaması ve zararlı organizmanın tüm bölgeye (zararlıdan ari olarak tanınan bölge) yerleşik olması durumunda, FF-PFA statüsü kaybedilir. FF-PFA’nın yeniden kazanılabilmesi için, bu standartta belirtilen yerleşme ve korunma prosedürleri izlenmelidir.

ISPM 26-15

EK 1: Düzeltici eylem planlarına ilişkin genel kurallar

FF-PFA’daki hedef türlerde tek bir meyve sineğinin tespit edilmesi, düzeltici eylem planı uygulanmasını gerektirmelidir.

Salgın halinde, düzeltici eylem planının amacı, FF-PFA içerisinde etkilenen bölgedeki zararlı organizma statüsünün yeniden kazanılmasını sağlamak için zararlı eradikasyonunu temin etmektir.

Düzeltici eylem planı, hedef meyve sineği türünün biyolojisi, FF-PFA’nın coğrafyası, iklim koşulları ve bölgedeki konukçu dağılımı dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

Düzeltici eylem planının uygulanması gerekli unsurlar:

- Düzeltici eylem planının uygulanmasını sağlayacak yasal çerçeve- Salgın beyanı için kriterler- Erken müdahale için zaman ölçekleri- Tuzaklamanın sınırlandırılması, meyvelerden numune alınması, imha eylemlerinin

uygulanması ve düzenleyici önlemlerin oluşturulması için teknik kriterler- Yeterli işletme kaynaklarının varlığı- Tanımlama kabiliyeti- İlgili tüm tarafların irtibat bilgilerinin sağlanması da dahil olmak üzere, NPPO

içerisinde ve ithalatçı ülkelerdeki NPPO’lar arasında etkili iletişim.

Düzeltici eylem planını uygulamaya yönelik eylemler

(1) Bitki sağlığı tespit statüsünün belirlenmesi (eyleme geçilebilir ya da geçilemez)1.1 Eğer tespit, geçici ve eyleme geçilemez bir vaka ise (ISPM 8: 1998), daha ileri eylem

gerekmez.1.2 Eğer hedef zararlının tespiti eyleme geçilebilir statüsündeyse, ek tuzakları, meyvelerden

numune alınmasını ve artan oranlarda tuzak denetim oranını içeren sınırlama sürveyi, tespitin salgın oluşturup oluşturmadığının değerlendirilmesi için tespitten hemen sonra uygulanmalıdır. Bu durum gerekli müdahale eylemlerini belirleyecektir. Popülasyonun bulunması durumunda, bu eylem etkilenen bölgenin büyüklüğünü belirlemek için kullanılmaktadır.(2) FF-PFA statüsünün askıya alınması

Tespit sonrasında salgının ortaya çıktığının veya bölüm 2.4.1’de belirtilen tetikleyici unsurlardan herhangi birine ulaşıldığının belirlenmesi durumunda, etkilenen bölgedeki FF-PFA statüsü askıya alınmalıdır. Etkilenen bölge FF-PFA’nın tümü ya da kısımları ile sınırlı olabilir.

(3) Etkilenen bölgede kontrol önlemlerinin uygulanması

ISPM 9: 1998 uyarınca, belirli düzeltici ya da imha eylemleri etkilenen bölge(ler)de hemen uygulanmalı ve gerektiği kadarıyla topluma bildirilmelidir. İmha eylemleri aşağıdaki işlemleri içerebilir:

ISPM 26-16

- Seçici insektisit-tuzak işlemleri- Kısır sinek salımı- Ağaçlardaki toplam meyve hasadı- Erkek imha tekniği- İstila edilmiş meyvelerin yok edilmesi- Toprak muamelesi (kimyasal veya fiziksel)- İnsektisit uygulaması

Bitki sağlığı önlemleri, meyve sineklerine konukçu olabilen düzenlenmiş maddelerin hareketinin kontrolü için hemen uygulanmalıdır. Bu önlemler, etkilenen bölgelerden meyve ticari mallarının sevkiyatının iptal edilmesini, uygun görüldüğü hallerde meyvelerin ilaçlanmasını ve istila edilmiş meyvelerin etkilenen bölgeden geri kalan zararlıdan ari bölgelere hareketinin önlenmesi için yolun kapanması işlemini de içerir. İthalatçı ülkenin kabul etmesi halinde diğer önlemler de kabul edilebilir. Örneğin muamele, arttırılmış sürveyler, ek tuzaklar gibi.

(4) Salgın sonrasında FF-PFA statüsünün tekrar geri verilmesi için kriterler ve uygulanacak eylemler

İmhanın başarılı olduğuna karar verilmesi için kriterler bölüm 2.4.2’de belirtilmiştir ve hedef meyve sineği için düzeltici eylem planına dahil edilmelidir. Zaman dilimi, türlerin biyolojisine ve yaygın çevre koşullarına bağlı olacaktır. Kriterlerin karşılanması durumunda aşağıdaki eylemler alınmalıdır:

- İthalatçı ülkelerin NPPO’larına bildirilmesi- Normal gözetim seviyelerine dönülmesi- FF-PFA statüsünün yeniden verilmesi(5) İlgili kuruluşlara bildirim

İlgili NPPO’lar ve diğer kuruluşlar, FF-PFA statüsündeki her değişiklikten haberdar edilmedir ve uygun olması halinde IPPC zararlı raporlama yükümlülükleri yerine getirilmelidir (ISPM 17: 2002).

EK 1: Meyve Sineklerinin Tuzakla Yakalanması (2011)

ISPM 26-17

Bu ek ekonomik öneme sahip meyve sineği türlerinin (Tephritidae) tuzakla yakalama yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir. Atraktant vb. ile kombineli spesifik tuzaklar teknik olanaklara, meyve sineği türüne ve alanın zararlı durumuna (bulaşık alan, zararlı yoğunluğunun düşük olduğu alan, FF-ALPP ya da zararlıdan ari alan, FF-PFA) bağlı olarak kullanılmalıdır.

1. Zararlının Durumu ve Survey tipleriSürveylerin uygulanabildiği 5 zararlı durumu vardır :

A. Mücadele olmaksızın zararlı mevcut: Zararlı mevcuttur, fakat herhangi bir kontrol tedbiri yoktur.

B. Baskı altında zararlı mevcut: Zararlı mevcuttur ve kontrol tedbirleri vardır. Zararlı yoğunluğunun düşük olduğu alanı, FF-ALPP içerir.

C. Eradikasyon altında zararlı mevcut: Zararlı mevcuttur ve kontrol tedbirleri vardır. Zararlı yoğunluğunun düşük olduğu alanı, FF-ALPP içerir.

D. Zararlı yok ve zararlıdan ari alan: FF-PFA korunur. Zararlı yoktur (ör. eradike edilmiştir, hiçbir zararlı kaydedilmemiştir) ve zararlı yokluğunu sürdürmek için kontrol tedbirleri uygulanır.

E. Zararlı geçici, kısa sürelidir: Zararlı kontrol ve eradikasyon altındadır.

3 tip sürvey vardır ve amaçları şunlar :

- İzleme (monitoring) sürveyleri, zararlı popülasyonun tipik özelliklerini doğrulamak için kullanılır.

- Sınırlandırma (delimiting) surveyleri, zararlı ile bulaşık ya da zararlıdan ari olduğu düşünülen bir alanın sınırlarını belirlemek için uygulanır.

- Tespit sürveyleri, zararlının alanda olup olmadığını tespit etmek için uygulanır.

İzleme sürveyleri, başlangıçtan önce ya da uygulama boyunca ve eradikasyon önlemlerinden önce popülasyon seviyelerini doğrulamak ve kontrol tedbirlerinin etkinliğini değerlendirmek için zararlı popülasyonun özelliklerini doğrulamada gereklidir. Bunlar A, B ve C durumları için gereklidir. Sınırlandırma (delimiting) sürveyleri B ve E durumları için, tespit sürveyleri D durumu için gereklidir.

2. Tuzak Senaryoları

Zararlının durumu zamanla değiştikçe, sürvey tipi de değişebilir :

- Zararlı mevcut: Mücadelesi bulunan bir popülasyondan başlayarak (A durumu), bitki sağlığı önlemleri uygulanabilir ve potansiyel olarak B ve C ya da D durumlarına götürür.

- Zararlı mevcut değil:D durumundan başlayarak, zararlının durumu ya korunur ya da tespit edilir (E durumu).

3. Tuzak Materyalleri

ISPM 26-18

Etkin bir tanımlama, veri toplama ve analiz için tuzakların etkili bir şekilde kullanımı tuzak, atraktant ve öldürme etmenlerinin (agent) doğru bir kombinasyonuna bağlıdır. Meyve sineği sürveyleri için kullanılacak tuzak materyalleri :

- Tuzak- Atraktantlar (feromonlar, paraferomonlar ve besin atraktantları)- Islak ve kuru tuzaklardaki öldürme etmenleri (fiziksel ve kimyasal etki ile)3.1 Atraktantlar (Cezbediciler)

Ekonomik öneme sahip bazı meyve sineği türleri ve onları yakalamak için genel olarak kullanılan atraktantlar Tablo 1’de gösterilmektedir.

Tablo 1. Ekonomik öneme sahip meyve sineği türleri ve yaygın olarak kullanılan atraktantlar

Scientific name AttractantAnastrepha fraterculus (Wiedemann)4 Protein attractant (PA)Anastrepha grandis (Macquart) PAAnastrepha ludens (Loew) PA, 2C-11Anastrepha obliqua (Macquart) PA, 2C-11Anastrepha serpentina (Wiedemann) PAAnastrepha striata (Schiner) PAAnastrepha suspensa (Loew) PA, 2C-11Bactrocera carambolae (Drew & Hancock) Methyl eugenol (ME)Bactrocera caryeae (Kapoor) MEBactrocera correcta (Bezzi) MEBactrocera dorsalis (Hendel)4 MEBactrocera invadens (Drew, Tsuruta, & White)

ME, 3C2

Bactrocera kandiensis (Drew & Hancock)Bactrocera musae (Tryon)

MEME

Bactrocera occipitalis (Bezzi) MEBactrocera papayae (Drew & Hancock) MEBactrocera philippinensis (Drew & Hancock)

ME

Bactrocera umbrosa (Fabricius) MEBactrocera zonata (Saunders) ME, 3C2, ammonium acetate (AA)Bactrocera cucurbitae (Coquillett) Cuelure (CUE), 3C2, AABactrocera neohumeralis (Hardy) CUEScientific name AttractantBactrocera tau (Walker) CUEBactrocera tryoni (Froggatt) CUEBactrocera citri (Chen) (B. minax, Enderlein)

PA

Bactrocera cucumis (French) PABactrocera jarvisi (Tryon) PABactrocera latifrons (Hendel) PABactrocera oleae (Gmelin) PA, ammonium bicarbonate (AC),

spiroketal (SK)Bactrocera tsuneonis (Miyake) PACeratitis capitata (Wiedemann) Trimedlure (TML), Capilure (CE), PA, 3C2,

2C-23Ceratitis cosyra (Walker) PA, 3C2, 2C-23Ceratitis rosa (Karsch) TML, PA, 3C2, 2C-23Dacus ciliatus (Loew) PA, 3C2, AAMyiopardalis pardalina (Bigot) PARhagoletis cerasi (Linnaeus) Ammonium salts (AS), AA, ACRhagoletis cingulata (Loew) AS, AA, ACRhagoletis indifferens (Curran) AA, ACRhagoletis pomonella (Walsh) butyl hexanoate (BuH), ASToxotrypana curvicauda (Gerstaecker) 2-methyl-vinylpyrazine (MVP)

ISPM 26-19

3.1.1 Erkek türlere özgü cezbediciler

Erkeklere spesifik en yaygın olarak kullanılan atraktantlar feromon ya da paraferomonlardır. Paraferomon trimedlure (TML), Ceratitis türlerini (C. capitata, C. rosa) yakalar. Paraferomon methyl eugenol (ME) çok sayıda Bactrocera türünü (B. carambolae, B. dorsalis, B. invadens, B. musae, B. philippinensis ve B. zonata) yakalar. Feromon spiroketal B. oleae’ yı yakalar. Paraferomon cuelure (CUE) çok sayıda diğer Bactrocera türlerini (B. cucurbitae ve B. tryoni) yakalar. Paraferomonlar genellikle yüksek derecede uçucudur ve çeşitli tuzaklarla kullanılır (Tablo 2a). Kontrollü salım formülasyonları TML, CUE ve ME için mevcut olup, arazi kullanımı için daha uzun süren bir atraktant temin eder. Bazı doğal çevre koşulları feromon ve paraferomon atraktantların ömrünü etkileyebilir.

3.1.2. Dişilere Yönelik Cezbediciler

Dişiye spesifik feromon/paraferomonlar, örneğin 2-methyl-vinylpyrazine dışında, ticari olarak hazırda değildir. Bundan dolayı dişiye spesifik olarak kullanılan atraktantlar (doğal, sentetik, sıvı ya da kuru) besin ya da konukçu kokusuna dayalıdır (Tablo 2b). Sıvı protein atraktantlar (PA) çok sayıda farklı meyve sineği türünü yakalamak için kullanılırlar. Sıvı protein atraktantlar hem dişi hem de erkekleri yakalar. Bu sıvı atraktantlar genel olarak paraferomonlardan daha az duyarlıdır. Ayrıca, sıvı atraktantlar çok sayıda hedef olmayan böceği yakalar ve daha fazla iş yükü gerektirir.

Bazı besin bazlı sentetik atraktantlar, amonyak ve türevlerini kullanarak geliştirilirler. Bunlar çok sayıda hedef olmayan böcekleri azaltabilir. Örneğin C. capitata’ yı yakalamak için 3 komponentten (ammonium acetate, putrescine ve trimethylamine) oluşan sentetik besin atraktantı kullanılır. Anastrepha türlerini yakalamada trimethylamine kullanılmayabilir. Sentetik bir atraktantın etkisi iklim koşullarına bağlı olarak yaklaşık 4-10 hafta sürer. Az sayıda hedef olmayan böceği ve daha az sayıda meyve sineği erkeklerini yakalayarak, steril meyve sineği salım programlarının kullanımını uygun hale getirir. Uzun süre etkili 3 ayrı komponent ve 2 komponent karışımı içeren ya da 3 komponentin tek bir konide birleştiği yeni sentetik besin atraktant teknolojileri kullanıma hazır olarak bulunmaktadır (Tablo 1 ve 3).

Ayrıca besin arayan dişi ve erkek meyve sinekleri cinsel olarak olgunlaşmamış ergin dönemde sentetik besin atraktantlarına tepki verdikleri için, bu atraktant tipleri sıvı protein atraktantlara göre dişi meyve sineklerini daha erken dönemde ve daha düşük popülasyon seviyelerinde tespit ederler.

ISPM 26-20

ISPM 26-21

ISPM 26-22

ISPM 26-23

Tablo 3. List of attractants and field longevityCommon name Attractant

abbreviationsFormulation Field longevity1

(weeks)ParapheromonesTrimedlure TML Polymeric plug 4–10Laminate 3–6Liquid 1–4PE bag 4-5Methyl eugenol ME Polymeric plug 4–10Liquid 4–8Cuelure CUE Polymeric plug 4–10Liquid 4–8Capilure (TML plus extenders)

CE Liquid 12–36

PheromonesPapaya fruit fly (T. curvicauda)(2-methyl-6-vinylpyrazine)

MVP Patches 4–6

Olive Fly (spiroketal) SK Polymer 4–6Food-based attractantsTorula yeast/borax PA Pellet 1–2Protein derivatives PA Liquid 1–2Ammonium acetate AA Patches 4–6Liquid 1Polymer 2–4Ammonium (bi)carbonate

AC Patches 4–6

Liquid 1Polymer 1–4Ammonium salts AS Salt 1Putrescine Pt Patches 6–10Trimethylamine TMA Patches 6–10Butyl hexanoate BuH Vial 2Ammonium acetate +Putrescine +Trimethylamine

3C (AA+Pt+TMA) Cone/patches 6–10

Ammonium acetate +Putrescine +Trimethylamine

3C (AA+Pt+TMA) Long-lasting patches 18–26

Ammonium acetate +Trimethylamine

2C-2 (AA+TMA) Patches 6–10

Ammonium acetate +Putrescine

2C-1 (AA+Pt) Patches 6–10

Ammonium acetate /Ammonium carbonate

AA/AC PE bag w. alufoil cover 3–4

ISPM 26-24

3.2 Ajanların Öldürülmesi ve Korunması

Öldürme ve saklama etmenleri aracılığı ile tuzaklar çekilmiş meyve sineklerini tutarlar. Bazı kuru tuzaklarda öldürme etmenleri yapışkan materyal ya da bir toksikanttır. Bazı organik fosforlular daha yüksek dozlarda repellent olarak rol oynayabilirler. İnsektisitlerin kullanımı ürünün ulusal mevzuattaki ruhsatına bağlıdır.

Diğer tuzaklarda, sıvı madde öldürme etmenidir. Sıvı protein atraktantlar kullanıldığında, % 3’ lük Borax konsantrasyonu yakalanmış meyve sineklerini muhafaza eder. Borax ile formüle edilmiş protein atraktantlar bulunmaktadır. Bundan dolayı ilave bir borax gerekli değildir. Sıcak iklimlerde su kullanıldığı zaman, atraktantın buharlaşmasını önlemek ve yakalanan sinekleri saklamak için % 10 propylene glycol eklenir.

3.3 Kullanımı Yaygın Olan Meyve Sineği Tuzakları

Bu bölüm genellikle kullanılan meyve sineği tuzaklarını anlatmaktadır.

Öldüren etmenlere bağlı olarak, yaygın bir şekilde kullanılan 3 tip tuzak vardır :

- Kuru tuzaklar. Meyve sinekleri yapışkan materyalli bir tabla üzerine yakalanır ve bir kimyasal tarafından öldürülür. En yaygın kullanılan kuru tuzaklardan bazıları Cook and Cunnigham (C&C), ChamP, Jackson/Delta, Lynfield, open bottom dry trap (OBDT) ya da Phase IV, red sphere, Steiner ve sarı panel/Rebell tuzaklar.

- Islak tuzaklar. Meyve sineği yakalanır ve atraktant solüsyonunda ya da surfektantlı suda boğulur. McPhail en sık kullanılan tuzaklardan biridir. The Harris tuzağı ise daha sınırlı bir kullanıma sahip ıslak tuzaktır.

- Kuru ya da ıslak tuzaklar. Bu tuzaklar kuru ya da ıslak olarak kullanılabilir. En yaygın olarak kullanılanlar Easy Trap, Multilure ve Tephri tuzaktır.

Cook and Cunningham (C&C) tuzağı

Genel tanımı

C&C tuzağı 2.5 cm’ lik 3 ayrı kaygan levhadan oluşmuştur. 2 dış levha 22.8cmx14.0cm ölçümlerinde olup dikdörtgen karton levhadan yapılmıştır. Biri ya da her iki levha da yapışkan materyal ile kaplıdır (şekil 1). Yapışkan levha havanın boydan boya sirküle etmesini sağlayacak bir ya da daha fazla deliğe sahiptir. Tuzak, iki dış levha arasında yer alan ve bir olfactory atrant (trimedlure) içeren polimer bir levha ile kullanılır. Polimer levhalar standart ve yarı levha olmak üzere iki farklı ölçüye sahiptir. Standart levha 15.2cmx15.2cm olup 20 gr TML (trimedlure) içerirken, yarı levha 7.6cmx15.2cm büyüklüğünde ve 10 gr TML içerir. Tüm yapı birbirine klips ile bağlı olup, tel bir askı ile ağaç kanopisine asılır.

Kullanımı

C. capitata’ ya karşı ekonomik ve yüksek derecede duyarlı tuzakların gereksinimi sonucu, polimer levhalar TML’ nin daha büyük miktarlardaki kontrollü salımı için geliştirilmiştir. Bu

ISPM 26-25

levhalar salım oranının uzun süre sabit kalmasını sağlayarak, iş gücünü azaltır ve duyarlılığı arttırır. Çoklu levha yapısına sahip C&C tuzağı meyve sineklerinin yakalanması için yapışkan bir yüzey içerir.

- Atraktant ve tuzağın kullanıldığı türler için Tablo 2a’ ya bakın.

- Cezbedicilerin yenilenmesi için (arazideki kalıcılığı), Tablo 3’ e bakın.

- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4d’ ye bakın.

Şekil 1. Cook and Cunningham (C&C) tuzak

ChamP tuzağı (CH)

Genel tanımı

ChamP tuzağı içi boş, sarı levha tipi bir tuzak olup iki zımbalı yapışkan yüzeye sahiptir. İki levha katlandığında tuzak dikdörtgen şeklinde (18cmx15cm) olur ve orta boşluk atraktant görevi görür (şekil 2). Tuzağın üstündeki tel askı dallara asmak için kullanılır.

Kullanımı

ChamP tuzağı polimer paneller ve kapsül içerir. Hassasiyet olarak Sarı levha/Rebell tuzak ile aynıdır.




ISPM 26-26

Şekil 2. ChamP tuzak

Easy Tuzak (Easy Trap) (ET)

Easy tuzağı iki ayrı dikdörtgen plastik kap ve bir askıdan oluşmaktadır. Tuzak 14.5 cm yüksekliğinde, 9.5 cm genişliğinde ve 5 cm derinlikte olup, 400 ml sıvı taşıyabilir (şekil 3). Ön kısım saydam ve arka kısım sarıdır. Saydam ön kısım, tuzağın meyve sineklerini yakalama kabiliyetini arttıran sarı arka kısım ile kontrast oluşturur. Tuzak, paraferomon ve besin bazlı atraktantlar ile görsel (visuel) etkileri kombine eder.

Kullanımı

Tuzak çok amaçlıdır. Kuru yem olarak paraferomon (TML, CUE, ME) ya da sentetik besin atraktantları (3C ve 2C atraktantlarının her iki kombinasyonları) ve dichlorvos gibi sistemlerle kullanılabilir. Ayrıca ıslak yem olarak 400 ml’ lik karışım tutan sıvı protein atraktantlarla kullanılabilir. Sentetik besin atraktantları kullanıldığı zaman, yayıcılardan (dispenser) biri (putrescine içereni) tuzağın sarı kısmının iç tarafına bağlanır ve diğer yayıcılar serbest bırakılır.

Easy Tuzak, ticari olarak mevcut en ekonomik tuzaklardan biridir. Taşınması ve kullanımı kolay olup, diğer tuzaklara göre daha fazla hizmet verme imkanı sağlar.

- Atraktant ve tuzağın kullanıldığı türler için Tablo 2 (a ve b)’ ye bakın.



ISPM 26-27

Şekil 3. Easy tuzak

Fluoresan sarı yapışkan “cloak” (perde) tuzak (PALz)

Genel tanımı

PALz tuzağı, fluoresan sarı plastik levhalardan (36cmx23cm) yapılmıştır. Bir yüzü yapışkan bir materyal ile kaplıdır. Tuzak kurulurken, yapışkan levha dikey bir dal ya da direğe perde (cloaklike) gibi asılarak yapışkan taraf dışarıda kalır ve arka köşeler klips ile birbirine bağlanır (şekil 4).

Kullanımı

Tuzak, görsel (fluoresan sarı) ve kimyasal (kiraz sineği sentetik yemi) atraktant etkileri en uygun şekilde kombine eder. Tuzak bir tel ile dal ya da direğe bağlanır. Yayıcı (dispenser), yapışkan yüzeyin ön tarafına asılı yem ile birlikte tuzağın ön üst kenarına bağlıdır. Tuzağın yapışkan yüzeyi yaklaşık 500- 600 meyve sineğini yakalama kapasitesindedir. Bu iki uyarıcının (görsel ve kimyasal) kombine edilmiş etkisi sonucunda çekilen böcekler yapışkan yüzeye yakalanır.

- Atraktant ve tuzağın kullanıldığı türler için Tablo 2b’ ye bakın.


- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4e’ ye bakın.

ISPM 26-28

Şekil 4. Fluoresan sarı yapışkan “cloak” (perde) tuzak

Jackson tuzağı (JT) ya da Delta tuzak

Genel tanımı

Jackson tuzağı çukur, delta şeklinde olup beyaz mumsu kartondan yapılmıştır. 8 cm yükseklikte, 12.5 cm uzunlukta ve 9 cm genişliktedir (şekil 5). Diğer kısımlar; meyve sineklerinin yakalanmasına yarayan yapışkan ince bir tabaka ile kaplı ve ortada yer alan beyaz ya da sarı dikdörtgen mumsu karton, polimer kapsül ya da tel bir sap içinde ya da plastik bir kutuda pamuk, tuzağın üstünde yer alan tel askı.

Kullanımı

Bu tuzak çoğunlukla meyve sineklerinin erkek bireylerini yakalamak için paraferomon atraktantlarla kullanılır. JT/Delta tuzaklarla kullanılan atraktanlar TML, ME ve CUE’ dur. ME ve CUE kullanıldığı zaman bir toksikant eklenmelidir.

Bu tuzak uzun yıllardır birçok amaç için kullanılmakta olup bunlar; zararlıyı önleme, baskı altına alma ya da eradikasyon programları, popülasyon ekolojisi çalışmaları (mevsimsel yoğunluk, dağılış, konukçu dizesi, vs…), tespit, tuzaklama ve kısır böcek salımı yapılmış alanlardaki kısır meyve sineği popülasyonlarının sürveyidir. JT/Delta tuzakları bazı çevresel koşullar (yağmur ya da toz gibi…) için uygun olmayabilir.

ISPM 26-29

Easy Tuzak, ticari olarak mevcut en ekonomik tuzaklardan biridir. Taşınması ve kullanımı kolay olup, diğer tuzaklara göre daha fazla hizmet verme imkanı sağlar.

- Atraktant ve tuzağın kullanıldığı türler için Tablo 2a’ ye bakın.


- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4b ve 4d’ ye bakın.

Şekil 5. Jackson tuzağı (JT) ya da Delta tuzak

Lynfield tuzağı (LT)

Genel tanımı

Geleneksel Lynfield tuzağı tek kullanımlık açık plastik, silindir bir kaptan oluşmuş, 11.5 cm yüksekliğinde, tabanı 10 cm çapında, vidalı üst kapağı ise 9 cm çapındadır. Tuzağın yüzeyini çevreleyen 4 giriş deliği bulunur (şekil 6). Lynfield tuzağının diğer bir versiyonu, Morocco (Fas) tuzağı olarak da bilinen Maghreb-Med tuzağıdır (şekil 7).

Kullanımı

Tuzakta hedef meyve sineklerini çekmek ve öldürmek için bir atraktant ve insektisit sistemi mevcuttur. Vidalı üst kapak genellikle kullanılan atraktant tipine göre (kırmızı, CE/TML; beyaz, ME; sarı, CUE) renkleri farklı ya da kodludur. Atraktantı tutmak için, kapağın içinden yukarı doğru çıkan 2.5 cm’lik vidalı kanca kullanılır. Tuzakta erkeklere spesifik paraferomon atraktantlar CUE, Capilure (CE), TML ve ME kullanılır.

Erkek meyve sineği tarafından yenen CUE ve ME atraktantlar, malathion ile karıştırılır. Ancak, CE ve TML C. capitata ya da C. rosa tarafından yenmediği için gelen meyve

ISPM 26-30

sineklerini öldürmek için tuzağın içine dichlorvos( Ülkemizde yasaklı olup, bu tuzağın uygulamada kullanılmaması gerekir.) emdirilmiş bir taban yerleştirilir.




Şekil 6. Lynfield tuzağı

Şekil 7. Morocco tuzağı

ISPM 26-31

McPhail (McP) tuzağı

Genel tanımı

Geleneksel McPhail (McP) tuzağı saydam cam ya da plastik, armut şeklinde bir kaptır. Tuzak 17.2 cm yüksekliğinde, tabanı 16.5 cm genişliğindedir ve 500 ml solüsyon tutar (şekil 8). Tuzağın diğer parçaları; tuzağın üst kısmını kapatan lastik bir şişe mantarı ya da plastik bir kapak ve tuzağın dallara asılmasını sağlayan tel bir çengeldir. McPhail tuzağının plastik versiyonu 18 cm yüksekliğinde ve tabanı 16 cm genişliğinde olup 500 ml solüsyon tutar (şekil 9). Üst kısım şeffaf, alt kısım sarıdır.

Kullanımı

Bu tuzağın doğru çalışması için gövdenin temiz kalması gereklidir. Bazı modelleri tuzağın kolay kullanımı (cezbedicilerin yenilenmesi) ve yakalanan meyve sineklerinin kontrolü için, üst ve alt kısım olmak üzere iki parçaya ayrılmıştır.

Bu tuzakta hidrolize protein ya da torula yeast/borax tablet esaslı sıvı besin atraktant kullanılır. Torula tabletleri hidrolize proteinlere göre daha etkilidir, çünkü pH 9.2’ dir. Karışımdaki pH seviyesi meyve sineklerini çekmede önemli rol oynar. PH daha asidik oldukça, karışıma daha az meyve sineği çekilir.

Yeast tabletler ile cezbedici hazırlamak için 500 ml suda 3-5 torula tablet karıştırılır ya da imalatçı tavsiyesine bakılır. Hidrolize protein ile cezbedici hazırlamak için hidrolize protein ve borax bir suda karıştırılarak %5-9 hidrolize protein konsantrasyonu ve %3 borax elde edilir.

Kullanılan atraktantın özelliği sayesinde bu tuzak dişilerin yakalanmasında daha etkilidir. Besin atraktantları özelliği gereği geneldir ve böylece McP tuzakları hedef türlerin yanında diğer hedef olmayan tephritidler ve tephritidler dışındaki meyve sineklerini de yakalayabilmektedir.

McP tuzakları, meyve sineği mücadele programlarında diğer tuzaklarla kombineli olarak kullanılır. Baskı altına alma ve eradikasyon faaliyetlerinin yürütüldüğü bölgelerde, bu tuzaklar çoğunlukla dişi popülasyonlarını izlemek (monitor) için kullanılır. Yakalanan dişiler, kısır böcek salım tekniği (SIT) programlarının yürütüldüğü yabani popülasyonlarda kısırlık miktarının saptanmasında önemlidir. Sadece kısır erkek salımı yapılan programlarda, McP tuzakları yabani dişileri hedef alarak popülasyon tespitinde kullanılmaktadır. Ancak, erkeğe spesifik atraktantlar ile kullanılan diğer tuzaklar (Jackson tuzağı) salımı yapılmış kısır erkekleri yakalar. Bu nedenle kullanımları SIT programları ile sınırlı olmalıdır. Ayrıca meyve sineği ile bulaşık olmayan alanlarda McP tuzakları, spesifik atraktantları olmayan karantina zararlısı meyve sineği türlerinin yakalanmasında önemli rol oynar.

ISPM 26-32

Sıvı protein atraktantlı McP tuzakları yoğun işgücü gerektirir. Servisi ve cezbedicilerin yenilenmesi zaman alır. Bir günde faydalanılacak tuzak sayısı diğer tuzakların yarısı kadardır.



- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4a, 4b, 4d ve 4e’ ye bakın.

Şekil 8. McPhail tuzağı

ISPM 26-33

Şekil 9. Plastic McPhail trap.

Huni tuzak (VARs+)

Genel tanımı

Huni tuzak, plastik bir huni ve altta bir yakalama kabından oluşur (şekil 10). Üst kısımda ise üzerinde şeffaf plastik bir kabın yer aldığı büyük bir delik (5 cm çapında) bulunur.

Kullanımı

Yapışkan olmayan bir tuzak düzeni olmadığı için, huni tuzak görsel olarak sınırlı yakalama kapasitesine ve uzun tarla ömrüne sahiptir. Cezbedici tuzağın üst kısmına bağlanır, böylece dispenser (yayıcı) üstteki büyük deliğin ortasında yer alır. Bir insektisit ile emdirilmiş küçük bir matrix parçası giren meyve sineklerini öldürmek için hem üst, hem de alt yakalama kabında yer alır.

- Atraktant ve tuzağın kullanıldığı türler için Tablo 2a’ ye bakın.



ISPM 26-34

Şekil 10. Modified huni tuzak

Multilure tuzak (MLT)

Genel tanımı

Multilure tuzak (MLT), McPhail tuzağının bir versiyonudur. Tuzak 18 cm yüksekliğinde ve tabanda 15 cm genişliğinde olup, 750 ml sıvı tutabilmektedir (şekil 11). İki parça plastik silindir kaptan oluşur. Üst kısım şeffaf, alt kısım sarıdır. Tuzağın üst ve alt kısmı cezbedicinin yenilenmesini sağlayacak şekilde ayrılabilirdir. Şeffaf üst kısım, sarı alt kısımdan farklı olup tuzağın meyve sineklerini yakalama kabiliyetini arttırır. Tuzağın üstündeki tel askı tuzağı ağaç dallarına asmak için kullanılır.

Kullanımı

Kullanımı McP tuzaklarındaki gibidir. Ancak kuru sentetik atraktant ile kullanılan MLT, sıvı protein atraktant ile kullanılan MLT ya da McP tuzağından daha etkili ve selektiftir. Diğer önemli bir farklılık ise kuru sentetik atraktantlı MLT, McP tuzaktan daha temiz bir kullanım olanağı sağlamakta ve daha az iş yoğunluğu gerektirmektedir. Sentetik besin atraktantları kullanıldığı zaman, dispenserlar tuzağın üst silindir kısmının iç duvarına bağlanır ya da üstten bir klipse asılır. Tuzağın doğru çalışması için üst kısmının şeffaf kalması önemlidir.

ISPM 26-35

MLT ıslak tuzak olarak kullanıldığında, suya bir surfaktan eklenmelidir. Sıcak iklimlerde suyun buharlaşmasını ve yakalanan böceklerin çürümesini azaltmak için %10 propylene glycol kullanılabilir.

MLT kuru tuzak olarak kullanıldığında, dichlorvos ya da deltamethrin (DM) gibi uygun bir insektisit (kullanılan konsantrasyonda repellent olmayan) bantı meyve sineklerini öldürmek için tuzağın içine yerleştirilir. Deltamethrin (DM), tuzağın içinde üst plastik platforma yerleştirilmiş polietilen bir banta uygulanır. Alternatif olarak deltamethrin (DM), emdirilerek bir ağ içinde kullanılabilir ve arazi koşullarında etkisini en az 6 ay sürdürür. Ağ, yapışkan bir madde ile tuzağın içinde tavana sabitlenmelidir.



- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4a, 4b, 4c ve 4d’ ye bakın.

Şekil 11. Multilure tuzak

Altı açık kuru tuzak (Open bottom dry trap) (OBDT)

Genel tanımı

Bu tuzak ışık geçirmez yeşil plastik ya da mumsu yeşil bir kartondan yapılmış olup, altı açık silindir şeklinde kuru tuzaktır. Silindir kısım 15.2 cm yüksekliğinde olup üst kısım 9 cm çapında, alt kısım 10 cm çapındadır (şekil 12). Üst kısım şeffaf olup, silindir duvarının etrafında eşit mesafede yer almış her biri 2.5 cm çapında 3 delik bulunur ve ortasında yapışkan bir madde ile kullanılır. Tuzağın üstündeki tel askı ağaç dallarına asılması içi kullanılır.

ISPM 26-36

Kullanımı

Besin bazlı sentetik kimyasal atraktant C. capitata dişilerini yakalamak için kullanılır. Ancak erkek bireyleri yakalamak için de kullanılır. Sentetik atraktantlar silindirin iç duvarına bağlıdır. Kullanımı kolaydır, çünkü Jackson tuzaklarında olduğu gibi ortadaki yapışkan madde çıkarılabilir ve yenilenebilir. Bu tuzak plastik ya da cam McP tuzaklardan daha az masraflıdır.




Şekil 12. Altı açık kuru tuzak

Kırmızı küre tuzak (RS)

Genel tanımı

Tuzak kırmızı küre şeklinde olup 8 cm çapındadır (şekil 13). Tuzak, olgun bir elmanın şekil ve büyüklüğüne benzer. Bu tuzağın yeşil versiyonu da kullanılmaktadır. Tuzak yapışkan bir madde ve sentetik meyve kokusu butyl hexanoate ile kaplıdır. Kürenin üst kısmında ağaca asılmasını sağlayan tel bir askı bulunur.

ISPM 26-37

Kullanımı

Kırmızı ya da yeşil tuzaklar cezbedici olmadan kullanılabilirler, fakat cezbedicilerle kullanıldığında meyve sineklerini yakalamada daha etkilidirler. Seksüel yönden olgunlaşmış ve yumurta bırakmaya hazır meyve sinekleri bu tuzağa çekilirler.

Birçok böcek türü bu tuzaklar tarafından yakalanır. Bu nedenle hedef meyve sineklerini tuzaktaki mevcut diğer (hedef olmayan) böceklerden doğru olarak tanımlamak önemlidir.



- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4e’ ye bakın.

Şekil 13. Kırmızı küre tuzak

Sensus tuzak (SE)

Genel tanımı

Sensus tuzak 12.5 cm yüksekliğinde ve 11.5 cm çapında dikey plastik bir kovadan oluşur (şekil 14). Şeffaf bir gövdesi ve altında deliği olan mavi bir kapağı vardır. Tuzağın üstündeki tel askı ağaca asılması için kullanılır.

Kullanımı

Tuzak kurudur ve tuzakta erkeklere spesifik paraferomonlar ya da dişiler için kuru sentetik besin atraktantları kullanılır. Meyve sineklerini öldürmek için kapağın üzerindeki tarağa dichlorvos block konulur.



ISPM 26-38


Şekil 14. Sensus tuzağı

Steiner tuzak (ST)

Genel tanımı

Steiner tuzak her bir uçta açıklıkları olan yatay, şeffaf plastik bir silindirden oluşur. Geleneksel Steiner tuzağı 14.5 cm uzunluğunda ve 11 cm çapındadır (şekil 15). Steiner tuzağının çok sayıda versiyonu vardır. Bunlar 12 cm uzunluğunda ve 10 cm çapında (şekil 16) ya da 14 cm uzunluğunda ve 8.5 cm çapında (şekil 17) olabilmektedir. Tuzağın üstündeki tel askı ağaca asılması için kullanılır.

Kullanımı

Bu tuzakta erkeklere spesifik paraferomon atraktantlar olan TML, ME ve CUE kullanılır. Atraktant tuzağın içerisinde ortadan asılır. Atraktant, 2-3 ml’ lik paraferomon karışımında ıslatılmış bir pamuk ya da bir atraktant ve insektisit (malathion, dibrom ya da deltamethrin) ile dispenser olarak kullanılabilir.




ISPM 26-39

Şekil 15. Conventional Steiner tuzak

Şekil 16. Steiner tuzak versiyonu.

ISPM 26-40

Şekil 17. Steiner trap version.

Tephri tuzak (TP)

Genel tanımı

Tephri tuzağı McP tuzağına benzer. 15 cm yüksekliğinde ve tabanda 12 cm çapında dikey bir silindir olup, 450 ml sıvı tutabilir (şekil 18). Taban kısmı sarı olup, üst kısmı kullanımı kolaylaştıracak şekilde ayrılabilir ve şeffaftır. Taban kısmın üst çevresinde giriş delikleri ve dipte bir açıklık bulunur. Üst kısmın içinde atraktantları tutmaya yarayan bir platform bulunur. Tuzağın üstündeki tel askı ağaca asılması için kullanılır.

Kullanımı

Tuzak % 9’luk hidrolize protein ile kaplıdır. Ayrıca, geleneksel cam McP tuzaklarında olduğu gibi diğer sıvı protein atraktantlarla ya da JT/Delta ve sarı panel tuzaklarda olduğu gibi kuru sentetik besin atraktantı ve TML ya da sıvı atraktantlarla kullanılabilir. Eğer tuzak, sıvı protein atraktantlarla ya da kenar delikleri olmaksızın kuru sentetik atraktantlarla kullanılırsa, insektisit kullanımı gerekli olmayacaktır. Ancak kenar delikleri olan kuru tuzak şeklinde kullanıldığında, bir pamukla ıslatılmış insektisit solüsyonu (örneğin malathion) ya da diğer öldürme etmenleri yakalanan böceklerin kaçmasını önlemek için gerekli olacaktır. Meyve sineklerini öldürmek için kullanılan diğer uygun insektisitler tuzak içine yerleştirilmiş dichlorvos ya da deltamethrin (DM) bantlarıdır. DM, tuzağın içindeki plastik platform üzerine yerleştirilmiş polietilen banta uygulanır. Alternatif olarak DM, daire şeklindeki bir ağa (mosquito net) emdirilerek kullanılabilir ve arazi koşullarında etkisini en az 6 ay sürdürür. Ağ, yapışkan bir madde ile tuzağın içindeki taban üzerine sabitlenmelidir.




ISPM 26-41

Şekil 18. Tephri tuzak

Panel tipi sarı tuzak (YP)/ Rebell tuzak (RB)

Genel tanımı

Panel tipi sarı tuzak (YP) sarı dikdörtgen şeklinde, plastik karton levhadan (23 cm x 14 cm) oluşur (şekil 19). Dikdörtgen, her iki yüzünde ince yapışkan bir madde ile kaplıdır. Rebell tuzak üç boyutlu sarı panel tipi (YP) bir tuzak olup, plastikten (polypropylene) yapılmış iki adet kesişen sarı dikdörtgen (15 cm x 20 cm) levhadan oluşur (şekil 20). Plastik (polypropylene), bu levhaların dayanıklı olmasını sağlar. Tuzağın her iki yüzü ince yapışkan bir tabaka ile kaplıdır. Tuzağın üstünde yer alan tel askı ağaca asılması için kullanılır.

Kullanımı

Bu tuzaklar görsel olarak tek başına ve TML, spiroketal ya da amonyum tuzları (amonyum asetat) gibi cezbedicilerle kullanılabilir. Atraktantlar, polimer kapsül gibi kontrollü salım dispenser’ larında bulunabilir. Atraktantlar tuzak yüzeyine bağlıdır. Ayrıca karton yüzeye karıştırılabilir. İki boyutlu dizaynı ve daha büyük kontak yüzey, bu tuzağın meyve sineklerinin yakalanması açısından JT ve McPhail tuzaklara göre daha etkili olmasını sağlar. Bu tuzaklar nakliyatta ve meyve sinekleri screening(tarama) metotlarında özel bir prosedür gerektirir. Çünkü tuzaklar yapışkan olup, böcek örnekleri kullanımda zarar görebilir. Bu tuzaklar birçok mücadele programında kullanılmasına rağmen, kullanımları eradikasyon sonrası için ve yüksek derecede duyarlı tuzakların gerekli olduğu meyve sineklerinden ari alanlarda tavsiye edilir. Çok sayıda salımı yapılmış meyve sineği yakalanacağından, bu tuzaklar kısır meyve sineği salımının yapıldığı alanlarda kullanılmamalıdır. Diğer önemli bir husus ise bu tuzakların sarı renkte olmaları ve açık dizayn edilmeleri, meyve sineklerinin

ISPM 26-42

doğal düşmanları ve polinatörler gibi diğer hedef olmayan böceklerin yakalanmasına neden olmalarıdır.



- Farklı senaryo ve tavsiye edilen yoğunluklardaki kullanım için Tablo 4b, 4c, 4d ve 4e’ ye bakın.

Şekil 19. Panel tipi sarı tuzak.

Şekil 20. Rebell tuzak

ISPM 26-43

4. Tuzak prosedürleri

4.1 Tuzakların konumsal dağılımı

Tuzakların dağılımı sürveyin amacı, alanın temel özellikleri, meyve sineğinin biyolojik özellikleri ve konukçularıyla olan ilişkilerinin yanı sıra atraktant ve tuzağın etkinliğine bağlı olarak değişmektedir. Ticari meyve bahçelerinin yoğun olduğu ve konukçuların mevcut olduğu kentsel alanlarda, tuzaklar genellikle üniform bir dağılım göstermelidir.

Ticari meyve bahçelerinin olduğu alanlarda ve konukçuların bulunduğu kentsel ve marjinal alanlarda, tuzaklar konukçunun giriş yapabileceği yol boyunca yer alır.

Baskı altına alma ve eradikasyon programlarında yaygın bir tuzak ağı, kontrol faaliyetlerinin yürütüldüğü tüm alan boyunca yer almalıdır.

Tuzaklar, ayrıca hedef meyve sineği türleri için erken tespit programlarının bir parçası olarak yer alırlar. Bu durumda tuzaklar giriş noktaları, meyve marketleri ve şehirlerdeki çöplük alanları gibi yüksek risk taşıyan alanlara yerleştirilir. Bu durum yol kenarlarına, bölge sınırlarına yakın üretim alanlarına ve gümrük girişlerine yerleştirilmiş tuzaklarla tamamlanabilir.

4.2 Tuzakların yerleştirilmesi

Tuzakların yerleştirilmesindeki en önemli faktörlerden biri, uygun bir tuzak yerinin seçimidir. Meyve sineklerinin primer ve sekonder konukçuları, bu konukçuların fenolojisi, dağılımı ve yoğunluğu ile ilgili bilgilerin olması önemlidir. Bu temel bilgilerle tuzakların doğru olarak yerleştirilmesi ve bu tuzakların yeniden kurulması ile ilgili ekili bir programın planlanması mümkündür.

Mümkün olduğunda, feromon tuzakları çiftleşme alanlarına yerleştirilmelidir. Meyve sinekleri normalde yarı gölgelik alanları seçerek konukçu bitkinin tepe kısmında ya da yakınında çiftleşirler. Diğer uygun tuzak yerleri günün erken saatlerinde güneş ışığı alan, bitkide dinlenme ve beslenme alanları olan ağacın doğu yönleridir. Bu bölgeler meyve sineklerini kuvvetli rüzgarlardan ve predatörlerden korur. Özel durumlarda tuzak askılarının, yakalanmış meyve sineklerinin karıncalar tarafından yenmesini önlemek için uygun bir insektisitle ilaçlanması gerekebilir.

Protein tuzaklar konukçu bitkilerde gölgelik alanlara yerleştirilmelidir. Bu durumda tuzaklar, primer konukçu bitkilerinde meyvenin olgunlaşma periyodu boyunca bulunmalıdır. Primer konukçu bitkilerin yokluğunda, sekonder konukçu bitkiler kullanılmalıdır. Konukçu bitkilerin tanımlanmadığı alanlarda tuzaklar ergin meyve sineklerine besin ve yer temin edecek bitkilere yerleştirilmelidir.

Tuzaklar, konukçu bitkinin yüksekliğine ve rüzgar yönüne bağlı olarak konukçu bitkinin üst orta kısmına asılmalıdır. Tuzaklar direk güneş ışığına, rüzgara ya da toza maruz kalmamalıdır.

Aynı ağaca farklı atraktantlara sahip tuzakların asılmasından kaçınılmalıdır, çünkü atraktantlar arasında karışıklığa yol açabileceği gibi tuzak etkinliğinin azalmasına neden olur.

ISPM 26-44

Örneğin C. capitata erkeklerine spesifik TML tuzağı ve protein atraktant tuzağının aynı ağaçta yer alması, protein tuzaklarda yakalanacak dişilerin azalmasına neden olur. Çünkü TML dişiler için repellent olarak rol oynar.

Tuzaklar alanda mevcut konukçu meyvenin olgunlaşma fenolojisi ve meyve sineği türünün biyolojisini takiben tekrar asılmalıdır. Tuzakların tekrar asılması ile meyve sineği popülasyonunu yıl boyunca takip etmek ve meyve sinekleri için kontrol edilen alanların sayısını artırmak mümkündür.

4.3 Tuzakların planlanması (Trap mapping)

Tuzaklar seçilen yerlere doğru yoğunlukta asıldığında ve doğru bir desende dağıtıldığında, tuzakların yeri hemen kaydedilmelidir. Tuzakların yeri GPS (global positioning system) cihazı referans alınarak belirlenmelidir. Tuzak lokasyonu ve tuzakları etrafındaki alanın krokisi ya da haritası hazırlanmalıdır.

GPS ve GIS (geographic information systems)’ in tuzak ağı (network) yönetiminde güçlü cihazlar olduğu kanıtlanmıştır. GPS ile her bir tuzağın coğrafi koordinatları belirlenerek bu bilgiler daha sonra GIS’ de veri olarak kullanılır.

4.4 Tuzakların kullanımı ve kontrolü

Tuzakların kullanım süreleri her bir tuzak sistemine özeldir ve atraktantın yarı ömrüne bağlıdır. Ancak doğru sürenin arazi testleri tarafından desteklenmesi gerektiğine dikkat edilmelidir (Tablo 3). Yakalanan meyve sinekleri tuzağın ne kadar iyi çalıştığına bağlıdır. Tuzak kullanımı, cezbedicilerin yenilenmesi ve tuzağın temiz ve uygun koşullarda muhafaza edilmesini sağlayacak işlemleri içerir. Tuzaklar hedef zararlıyı öldürecek koşullarda ve yakalanmış meyve sineklerini iyi koşullarda muhafaza edecek şekilde olmalıdır.

Atraktantlar uygun hacim ve konsantrasyonlarda kullanılmalı ve imalatçı firma tarafından tavsiye edilen aralıklarla değiştirilmelidir. Atraktantların salım oranı çevresel koşullara göre değişir. Salım oranı sıcak ve kuru bölgelerde genellikle yüksek, soğuk ve nemli bölgelerde ise düşüktür. Bu nedenle serin bölgelerde cezbediciler, sıcak bölgelere göre daha az aralıklarla değiştirilebilir.

Kontrol aralıkları (örneğin yakalanan meyve sineklerini kontrol etme) çevresel koşullara, zararlının durumuna ve biyolojisine göre ayarlanmalıdır. Aralıklar 1-30 gün arasında değişebilmekte, örneğin meyve sineği popülasyonlarının olduğu yerlerde 7 gün, olmadığı yerlerde ise 14 gündür. Sürveylerin sınırlı olmadığı alanlarda kontrol aralıkları 2-3 gün kadar sık olabilmektedir.

Tek bir lokalitede birden fazla cezbedici türünün kullanılmasından kaçınılmalıdır. Farklı atraktantlara (örneğin Cue ve ME) sahip tuzaklar arasındaki bulaşma tuzağın etkinliğini azaltır ve laboratuvar teşhislerini zorlaştırır. Atraktantları değiştirirken, tuzağın dış yüzeyinin bulaşmasından ya da yere saçılmasından kaçınılmalıdır. Atraktantın dökülmesi ya da tuzağın bulaşması meyve sineklerinin tuzağa giriş şansını azaltır. Meyve sineklerini yakalamak için yapışkan maddelerin kullanıldığı tuzaklarda, bulaşacak alanların önlenmesi önemlidir. Bu

ISPM 26-45

durum ayrıca tuzağı çevreleyen yaprak ve sürgünler için de önemlidir. Atraktantlar doğaları gereği yüksek derecede uçucudurlar. Depolama, paketleme, kullanım ve cezbedicilerin hazırlanması esnasında kullanıcının güvenliği açısından dikkatli olunmalıdır.

Günde kişi başına kullanılacak tuzak sayısı tuzak tipine, tuzak yoğunluğuna, çevresel ve topoğrafik koşullara ve kullanıcının tecrübesine bağlı olarak değişir. Büyük tuzak ağlarının (trap network) olduğu yerde, günlerce kullanılması gerekebilir.

4.5 Tuzak kayıtları

Sürvey sonuçlarının güvenilir olması için tuzak kayıtları şu bilgileri içermelidir:

Tuzak lokasyonu, tuzağın yerleştirildiği bitki, tuzak ve atraktant tipi, kullanım ve kontrol tarihleri, yakalanan meyve sinekleri.

Gerekli olduğu düşünülen diğer bilgiler de tuzak kayıtlarına eklenebilir. Tutulan kayıtlar meyve sineği popülasyonundaki değişimler ile ilgili faydalı bilgiler içerir.

4.6 Günde tuzak başına düşen meyve sinekleri

Günde tuzak başına düşen meyve sineği (FTD) bir popülasyon indeksi olup, belirli bir periyot boyunca günde tuzak başına yakalanmış hedef türe ait ortalama meyve sineği sayısını gösterir.

Popülasyon indeksinin fonksiyonu, belirgin bir yer ve zamanda ergin zararlı popülasyonunun büyüklüğü ile ilgili karşılaştırmalı bir ölçüm yapmaktır.

Popülasyon indeksi, meyve sineği mücadele programlarında uygulama boyunca, uygulama öncesi ve sonrasında popülasyon büyüklüğünü karşılaştırmak için temel bir bilgi olarak kullanılır. FTD tüm tuzak kayıtlarında kullanılmalıdır.

FTD değeri bir program ile karşılaştırılabilir. Ancak programlar arasındaki anlamlı karşılaştırmalar için, aynı meyve sineği türü, aynı tuzak sistemi ve aynı tuzak yoğunluğu baz alınmalıdır.

Kısır meyve sineği salım programlarının faaliyette olduğu alanlarda, FTD kısır ve kısırlaştırılmamış meyve sineklerinin nispi yoğunluğunu ölçmek için kullanılır.

FTD değeri aşağıdaki formülle elde edilir :

FTD= F TXD

F, toplam yakalanan meyve sineği sayısı

T, toplam kontrol edilen tuzak sayısı

D, tuzakların kontrol edildiği ortalama gün sayısı

ISPM 26-46

5.Tuzak yoğunluğu

Sürvey amacına uygun bir tuzak yoğunluğunun kurulması, sürvey sonuçlarının güvenilirliği açısından önemlidir. Tuzak yoğunluğu birçok faktöre bağlı olup, bunlar sürvey tipi, tuzak etkinliği, lokasyon (konukçunun varlığı ve çeşidi, iklim ve topoğrafya), zararlının durumu ve cezbedici tipidir. Konukçu varlığı ve çeşidine göre tuzak lokasyonu :

- Üretim alanları- Marjinal alanlar- Kentsel alanlar- Giriş noktaları (Pazar yerleri gibi diğer yüksek risk taşıyan alanlar)

Tuzak yoğunluğu üretim alanlarından marjinal alanlara, kentsel alanlara ve giriş noktalarına göre değişir. Örneğin zararlıdan ari bir alanda, yüksek risk taşıyan giriş noktalarında daha yüksek yoğunlukta tuzak ve ticari bahçelerde ise daha az yoğunlukta tuzak gereklidir. Ya da zararlının baskı altına alındığı ve düşük yoğunlukta olduğu bir alanda ya da hedef türün mevcut olduğu alanlarda tersi bir durum da olabilir; zararlı için tuzak yoğunluğu üretim alanlarında daha yüksek, giriş noktalarında ise düşük olmalıdır. Tuzak yoğunluğunu değerlendirirken, yüksek risk taşıyan kentsel alanlar gibi diğer durumlar da göz önünde bulundurulmalıdır.

Tablo 4a-4f çeşitli meyve sineği türleri için tavsiye edilen tuzak yoğunluklarını göstermektedir. Bu yoğunluklar araştırma sonuçları, uygulanabilirlik durumu ve maliyet göz önünde bulundurularak tespit edilmektedir. Tuzak yoğunluğu ayrıca, izleme (surveillance) faaliyetlerine bağlıdır (örneğin meyve sineklerinin olgun olmayan dönemlerini tespit etmek için yapılan örnekleme tipi ve yoğunluğu). Bu durumda tuzak yoğunluğu tablo 4a-4f’ de belirtilen yoğunluklardan daha az olabilir.

Tablo 4a-4f’ de belirtilen tuzak yoğunlukları, ayrıca aşağıdaki teknik faktörlere bağlıdır:

- Sürvey amacı ve zararlının durumu- Hedef meyve sineği türü (tablo 1)- Üretim ve diğer alanlarla ilişkili zararlı riski

Table 4a. Trap densities suggested for Anastrepha spp.

ISPM 26-47

Trapping Trap type1 Attractant Trap density/km2

Production area Marginal Urban Points of entry3

Monitoring survey, no control

MLT/McP 2C-1/PA 0.25–1 0.25–0.5 0.25–0.5

Monitoring survey for suppression

MLT/McP 2C-1/PA 2–4 1–2 0.25–0.5

Delimiting survey in an FF-ALPP after an unexpected increase in population

MLT/McP 2C-1/PA 3–5 3–5 3–5

Monitoring survey for eradication

MLT/McP 2C-1/PA 3–5 3–5 3–5

Detection survey in an FF-PFA to verify pest absence and for exclusion

MLT/McP 2C-1/PA 1–2 2–3 3–5

Delimitation survey in an FF-PFA after a detection in addition to detection survey4

MLT/McP 2C-1/PA 20–50 20–50 20–50

1 Different traps can be combined to reach the total number. (2) Refers to the total number of traps. 3 Also other high-risk sites. 4 This range includes high-density trapping in the immediate area of the detection (core area). However, it may decrease towards the surrounding trapping zones.

Trap type AttractantMcP McPhail trap 2C-1 AA+PtAA Ammonium acetatePt PutrescineMLT Multilure trap PA Protein

attractant

Table 4b. Trap densities suggested for Bactrocera spp. responding to methyl eugenol (ME), cuelure (CUE) and food attractants (PA = protein attractants

Trapping Trap type1 Attractant Trap density/km2



JT/ST/TP/LT/MM/MLT/McP/ET

ME/CUE/PA 0.25–1.0 0.2–0.5 0.2–0.5


JT/ST/TP/LT/MM/MLT/McP/ET

ME/CUE/PA 2–4 1–2 0.25–0.5


JT/ST/TP/MLT/LT/MM/McP/YP/ET

ME/CUE/PA 3–5 3–5 3–5


JT/ST/TP/MLT/LT/MM/McP/ET

ME/CUE/PA 3–5 3–5 3–5


CH/ST/LT/MM/MLT/McP/TP/YP/ET

ME/CUE/PA 1 1 1–5

Delimitation survey in a PFA after a detection in addition to detection survey4

JT/ST/TP/MLT/LT/MM/McP/YP/ET

ME/CUE/PA 20–50 20–50 20–50


ISPM 26-48

Trap type AttractantCH ChamP trap ME MethyleugenolET Easy trap CUE CuelureJT Jackson trap PA Protein attractantLT Lynfield trapMcP McPhail trapMLT Multilure trapMM Maghreb-Med or MoroccoST Steiner trapTP Tephri trapYP Yellow panel trap

Table 4c. Trap densities suggested for Bactrocera oleae

Trapping Trap type1 Attractant Trap density/km2 (2)



MLT/CH/YP/ET/McP

AC+SK/PA 0.5–1.0 0.25–0.5 0.25–0.5 0.25–0.5


MLT/CH/YP/ET/McP

AC+SK/PA 2–4 1–2 0.25–0.5 0.25–0.5


MLT/CH/YP/ET/McP

AC+SK/PA 3–5 3–5 3–5 3–5


MLT/CH/YP/ET/McP

AC+SK/PA 3–5 3–5 3–5 3–5


MLT/CH/YP/ET/McP

AC+SK/PA 1 1 2–5 3–12



Trap type AttractantCH ChamP trap AC Ammonium

bicarbonateET Easy trap PA Protein attractantMcP McPhail trap SK SpiroketalMLT Multilure trapYP Yellow panel trap

ISPM 26-49

Table 4d. Trap densities suggested for Ceratitis spp.



Monitoring survey, no control4

JT/MLT/McP/ OBDT/ST/SE/ET/ LT/TP/VARs+/CH

TML/CE/3C/2C-2/PA

0.5–1.0 0.25–0.5 0.25–0.5 0.25–0.5


JT/MLT/McP/ OBDT/ST/SE/ET/ LT/MMTP/VARs+/CH

TML/CE/3C/2C-2/PA

2–4 1–2 0.25–0.5 0.25–0.5


JT/YP/MLT/McP/ OBDT/ST/ET/LT/MM/TP/VARs+/CH

TML/CE/3C/PA

3–5 3–5 3–5 3–5

Monitoring survey for eradication5

JT/MLT/McP/ OBDT/ST/ET/LT/MM/TP/VARs+/CH

TML/CE/3C/2C-2/PA

3–5 3–5 3–5 3–5

Detection survey in an FF-PFA to verify pest absence and for exclusion5

JT/MLT/McP/ST/ ET/LT/MM/CC/ VARs+/CH

TML/CE/3C/PA

1 1–2 1–5 3–12


JT/YP/MLT/McP/ OBDT/ST//ET/LT/MM/TP/VARs+/CH

TML/CE/3C/PA

20–50 20–50 20–50 20–50

1 Different traps can be combined to reach the total number. (2) Refers to the total number of traps. 3 Also other high-risk sites. 4 1:1 ratio (1 female trap per male trap). 5 3:1 ratio (3 female traps per male trap).

6 This range includes high-density trapping in the immediate area of the detection (core area). However, it may decrease towards the surrounding trapping zones (ratio 5:1, 5 female traps per male trap).

Trap type AttractantCC Cook and Cunningham

(C&C) Trap (with TML for male capture)

2C-2 (AA+TMA)

CH ChamP trap 3C (AA+Pt+TMA)ET Easy trap (with 2C and 3C

attractants for female-biased captures)

CE Capilure

JT Jackson trap (with TML for male capture)

AA Ammonium acetate

LT Lynfield trap (with TML for male capture)

PA Protein attractant

McP McPhail trap Pt PutrescineMLT Multilure trap (with 2C and

3C attractants for female-biased captures)

TMA Trimethylamine

MM Maghreb-Med or Morocco TML TrimedlureOBDT Open Bottom Dry Trap (with 2C and 3C attractants for

female-biased captures)SE Sensus trap (with CE for male captures and with 3C for

female-biased captures)ST Steiner trap (with TML for male capture)TP Tephri trap (with 2C and 3C attractants for female-biased

captures)VARs+ Modified funnel trap

ISPM 26-50

YP Yellow panel trap

Table 4e. Trap densities suggested for Rhagoletis spp.




RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 0.5–1.0 0.25–0.5 0.25–0.5 0.25–0.5


RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 2–4 1–2 0.25–0.5 0.25–0.5


RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 3–5 3–5 3–5 3–5


RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 3–5 3–5 3–5 3–5


RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 1 0.4–3 3–5 4–12


RB/RS/PALz/YP

BuH/AS 20–50 20–50 20–50 20–50

1 Different traps can be combined to reach the total number. (2) Refers to the total number of traps. 3 Also other high-risk sites.

4 This range includes high-density trapping in the immediate area of the detection (core area). However, it may decrease towards the surrounding trapping zones.

Trap type AttractantAS Ammonium saltRB Rebell trap BuH Butyl hexanoateRS Red sphere trapPALz Fluorescent yellow sticky trapYP Yellow panel trap

Table 4f. Trap densities suggested for Toxotrypana curvicauda




GS MVP 0.25–0.5 0.25–0.5 0.25–0.5 0.25–0.5


GS MVP 2–4 1 0.25–0.5 0.25–0.5


GS MVP 3–5 3–5 3–5 3–5


GS MVP 3–5 3–5 3–5 3–5

Detection GS MVP 2 2–3 3–6 5–12

ISPM 26-51

survey in an FF-PFA to verify pest absence and for exclusionDelimitation survey in a PFA after a detection in addition to detection survey4

GS MVP 20–50 20–50 20–50 20–50

1 Different traps can be combined to reach the total number. (2) Refers to the total number of traps. 3 Also other high-risk sites.

4 This range includes high-density trapping in the immediate area of the detection (core area). However, it may decrease towards the surrounding trapping zones.

Trap type AttractantGS Green sphere MVP Papaya fruit fly pheromone

(2-methyl-vinylpyrazine)

ISPM 26-52

6. Denetim Faaliyetleri

Tuzak uygulamalarının denetimi, kullanılan materyallerin kalitesinin değerlendirilmesini ve bu materyallerin kullanımının ve tuzak prosedürlerinin etkinliğinin incelenmesini kapsamaktadır. Kullanılan materyaller, önceden belirlenmiş bir zaman dilimi için kabul edilebilir seviyede etkin ve güvenilir bir performans göstermelidirler. Tuzaklar, arazide durmaları beklenen tüm süreç boyunca bütünlüklerini sürdürmelidirler. Cezbediciler, öngörülen kullanımlarına göre kabul edilebilir bir seviyede performans gösterdiklerine dair üreticiler tarafından sertifikalandırılmış ya da biyolojik analizleri yapılmış olmalıdır.

Tuzağın etkinliği, direkt olarak tuzak uygulamalarının yürütülmesinde yer almayan kişiler tarafından periyodik ve resmi olarak incelenmelidir. İncelemenin zamanlaması programa göre değişecektir fakat 6 ay veya daha uzun süren programlar için yılda en az iki kere yapılması tavsiye edilmektedir. İnceleme, tuzağın hedeflenen meyve sineklerini amaçlanan program sonuçlarına, örneğin bir meyve sineği girişinin erken tespiti gibi, ulaşılabilmesi için gereken süre içerisinde tespit etme gücü ile ilgili her yönü irdelemelidir. İnceleme; tuzak materyallerinin kalitesi, kayıt alma, tuzak ağının düzeni, tuzak haritaları, tuzak yerleşimi, tuzak koşulları, tuzak hizmeti, tuzak denetleme sıklığı ve meyve sineğini tanıma kapasitesini kapsamalıdır.

Tuzak yerleşimi, tuzakların tavsiye edilen çeşitleri ve yoğunlukları sağladıklarından emin olunması için değerlendirilmelidir. Arazi onayı, ayrı güzergahların muayenesi yoluyla gerçekleştirilir. Tuzak yerleşimi değerlendirilirken uygun konukçu seçimi, tuzağı yeniden yerleştirilme planı, yükseklik, ışık nüfuzu, meyve sineğinin tuzağa erişimi ve diğer tuzaklara yakınlık göz önüne alınmalıdır. Konukçu seçimi, tuzağın yeniden yerleşimi ve diğer tuzaklara yakınlık her bir tuzak güzergahının kayıtlarından değerlendirilebilir. Konukçu seçimi, yerleşimi ve yakınlık, arazi incelemesi ile ilaveten de değerlendirilebilir. Tuzaklar; genel durumları, doğru cezbediciler, uygun tuzak hizmeti ve muayene aralıkları, doğru tanımlama işaretleri (konulan tuzak tanımlaması ve tarih gibi), kontaminasyon belirtisi ve uygun uyarı işaretleri için değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme, arazide tuzağın yerleştirildiği her bir sahada gerçekleştirilir.

Tanımlama kapasitesinin değerlendirilmesi, meyve sineklerini tuzakla yakalanan yabani meyve sineklerinden ayırabilmek için herhangi bir şekilde işaretlenmiş olan hedeflenen meyve sinekleri aracılığıyla yapılabilir. İşaretlenen bu meyve sinekleri, operatörlerin tuzaklama hizmeti sırasındaki dikkatlerini, hedeflenen meyve sineği türünü farketme yeterliliklerini ve bir meyve sineği bulunduğunda doğru raporlama prosedürleri hakkındaki bilgilerini değerlendirmek amacıyla tuzaklara yerleştirilirler. Çoğunlukla kullanılan işaretleme sistemleri floresan boyaları ya da kanat kesmedir.

Eradikasyon için ya da FF-PFA’ların sürdürülmesi amacıyla sürvey yapılan bazı programlarda, işaretlenen meyve sineklerinin yanlışlıkla yabani meyve sineği olarak tanımlanması ve sonuç olarak program tarafından gereksiz eylemlerin alınması ihtimalini daha fazla azaltmak için meyve sinekleri ışınlanmış steril meyve sinekleri ile ayrıca işaretlenebilir. Steril meyve sineklerinin salındığı programlarda personelin hedeflenen meyve sineklerini salınan siteril meyve sineklerinden doğru olarak ayırt edebilme yeterliliklerini değerlendirmek için biraz daha değişik bir yöntem gereklidir. Kullanılan işaretlenmiş meyve sinekleri siterildir ve floresan boya ile boyanmamışlardır fakat kanat kesme ya da başka bir yöntem ile fiziksel olarak işaretlenmişlerdir. Bu meyve sinekleri arazide toplandıktan sonra

ISPM 26-53

fakat tuzak numuneleri operatörler tarafından muayene edilmeden önce tuzak numunelerine yerleştirilmelidirler.

İnceleme, her bir güzergahta muayene edilen kaç adet tuzağın tuzak haritalama, yerleşim, durum ve hizmet ve muayene aralıkları kategorilerinde kabul edilen standartlar ile uyumlu olduğu şeklinde detaylandırılmış bir rapor ile özetlenmelidir. Eksik bulunan yönler tanımlanmalı, ve bu eksikliklerin giderilmesi için özel tavsiyelerde bulunulmalıdır.

Tuzağın uygun bir şekilde işlemesi için doğru kayıt tutmak çok önemlidir. Her bir tuzak güzergahı için kayıtlar, eksiksiz ve güncel olduklarını doğrulamak için denetlenmelidir. Arazi onaylaması, daha sonra bu kayıtların doğruluğunu tasdik etmek için kullanılabilir. Düzenlenmiş meyve sineği türlerinin toplanan türlerinin temsili numunelerinin muhafaza edilmesi tavsiye edilmektedir.

ISPM 26-54

7. KaynaklarThis listing is for reference purposes only and it is not comprehensive. Baker, R., Herbert, R., Howse, P.E. & Jones, O.T. 1980. Identification and synthesis of the major sex pheromone of the olive fly (Dacus oleae). J. Chem. Soc., Chem. Commun., 1: 52–53. Calkins, C.O., Schroeder, W.J. & Chambers, D.L. 1984. The probability of detecting the Caribbean fruit fly, Anastrepha suspensa (Loew) (Diptera: Tephritidae) with various densities of McPhail traps. J. Econ. Entomol., 77: 198–201. Campaña Nacional Contra Moscas de la Fruta, DGSV/CONASAG/SAGAR 1999. Apéndice Técnico para el Control de Calidad del Trampeo para Moscas de la Fruta del Género Anastrepha spp. México D.F. febrero de 1999. 15 pp. Conway, H.E. & Forrester, O.T. 2007. Comparison of Mexican fruit fly (Diptera: Tephritidae) capture between McPhail traps with Torula Yeast and Multilure Traps with Biolure in South Texas. Florida Entomologist, 90(3). Cowley, J.M., Page, F.D., Nimmo, P.R. & Cowley, D.R. 1990. Comparison of the effectiveness of two traps for Bactrocera tryoni (Froggat) (Diptera: Tephritidae) and implications for quarantine surveillance systems. J. Entomol. Soc., 29: 171–176. Drew, R.A.I. 1982. Taxonomy. In R.A.I. Drew, G.H.S. Hooper & M.A. Bateman, eds. Economic fruit flies of the South Pacific region, 2nd edn, pp. 1–97. Brisbane, Queensland Department of Primary Industries. Drew, R.A.I. & Hooper, G.H.S. 1981. The response of fruit fly species (Diptera; Tephritidae) in Australia to male attractants. J. Austral. Entomol. Soc., 20: 201–205. Epsky, N.D., Hendrichs, J., Katsoyannos, B.I., Vasquez, L.A., Ros, J.P., Zümreoglu, A., Pereira, R., Bakri, A., Seewooruthun, S.I. & Heath, R.R. 1999. Field evaluation of female-targeted trapping systems for Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in seven countries. J. Econ. Entomol., 92: 156–164. Heath, R.R., Epsky, N.D., Guzman, A., Dueben, B.D., Manukian, A. & Meyer, W.L. 1995. Development of a dry plastic insect trap with food-based synthetic attractant for the Mediterranean and the Mexican fruit fly (Diptera: Tephritidae). J. Econ. Entomol., 88: 1307–1315. Heath, R.H., Epsky, N., Midgarden, D. & Katsoyanos, B.I. 2004. Efficacy of 1,4-diaminobutane (putrescine) in a food-based synthetic attractant for capture of Mediterranean and Mexican fruit flies (Diptera: Tephritidae). J. Econ. Entomol., 97(3): 1126–1131. Hill, A.R. 1987. Comparison between trimedlure and capilure® – attractants for male Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera Tephritidae). J. Austral. Entomol. Soc., 26: 35–36. Holler, T., Sivinski, J., Jenkins, C. & Fraser, S. 2006. A comparison of yeast hydrolysate and synthetic food attractants for capture of Anastrepha suspensa (Diptera: Tephritidae). Florida Entomologist, 89(3): 419–420. IAEA (International Atomic Energy Agency). 1996. Standardization of medfly trapping for use in sterile insect technique programmes. Final report of Coordinated Research Programme 1986–1992. IAEA-TECDOC-883. —— 1998. Development of female medfly attractant systems for trapping and sterility assessment. Final report of a Coordinated Research Programme 1995–1998. IAEA-TECDOC-1099. 228 pp. —— 2003. Trapping guidelines for area-wide fruit fly programmes. Joint FAO/IAEA Division, Vienna, Austria. 47 pp. —— 2007. Development of improved attractants and their integration into fruit fly SIT management programmes. Final report of a Coordinated Research Programme 2000–20

ISPM 26-55

APPENDIX 2: Guidelines for fruit sampling Information about sampling is available in the references listed below. The list is not exhaustive. Enkerlin, W.R., Lopez, L. & Celedonio, H. 1996. Increased accuracy in discrimination between captured wild unmarked and released dyed-marked adults in fruit fly (Diptera: Tephritidae) sterile release programs. Journal of Economic Entomology, 89(4): 946–949. Enkerlin W. & Reyes, J. 1984. Evaluacion de un sistema de muestreo de frutos para la deteccion de Ceratitis capitata (Wiedemann). 11 Congreso Nacional de Manejo Integrado de Plagas. Asociacion Guatemalteca de Manejo Integrado de Plagas (AGMIP). Ciudad Guatemala, Guatemala, Centro America. Programa Moscamed. 1990. Manual de Operaciones de Campo. Talleres Graficos de la Nacion. Gobierno de Mexico. SAGAR//DGSV. Programa regional Moscamed. 2003. Manual del sistema de detección por muestreo de la mosca del mediterráneo. 26 pp. Shukla, R.P. & Prasad, U.G. 1985. Population fluctuations of the Oriental fruit fly, Dacus dorsalis (Hendel) in relation to hosts and abiotic factors. Tropical Pest Management, 31(4): 273–275. Tan, K.H. & Serit, M. 1994. Adult population dynamics of Bactrocera dorsalis (Diptera: Tephritidae) in relation to host phenology and weather in two villages of Penang Island, Malaysia. Environmental Entomology, 23(2): 267–275. Wong, T.Y., Nishimoto, J.I. & Mochizuki, N. 1983. Infestation patterns of Mediterranean fruit fly and the Oriental fruit fly (Diptera: Tephritidae) in the Kula area of Mavi, Hawaii. Environmental Entomology, 12(4): 1031–1039. IV Chemical control.

ISPM 26-56

· web viewhalk ve paydaşlar farklı medya kanalları yoluyla (yazılı, radyo, tv) zararlı...

Documents