DERSİN ADI: Görsel Sanatlar

SINIFI: 11/D

KONU: Desen Çalışmaları III (PORTRE)

ÖĞRENCİ TANIMLAMASI: Yirmi kız öğrenciden oluşan bir sınıf. Şehir merkezinde bir okul. Ekonomik düzeyleri yönünden orta gelirli ailelerden oluştuğu söylenebilir. Genel olarak öğrencilerin derslere ilgisi iyi. Sınıfın yarısından çoğu resim dersini severek almış durumda. Kalanı resim dersini mecburen aldıkları için sadece not alabilme amaçlı çalışıyorlar.

AMAÇLAR: Desen yöntemlerinden portre çalışması anlatılarak bir portre çizerken dikkat etmeleri gereken oran-orantı ve portre çizim kurallarını öğrenerek yapmaları sağlanacaktır. Bu ünitede öğrendikleri konular, sonraki ünitelerde işlenecek olan desen uygulamalarına ve figür resmine katkıda bulunacaktır.

HEDEF DAVRANIŞLAR: 1. Portreyi sanat eserleri ile örneklendirir.

2. Yüz üzerindeki karakteristik özellikleri ayırt eder.

3. Portredeki genel ölçüleri açıklar.

4. Portre çizimlerinde ölçü ve oranı kullanır.

5. Modelden portre çalışması yapar.

SÜREÇ:

Bu ders konusu için üç ders saati ayrıldı. İlk ders saatinde yaklaşık yirmi dakika süren konu anlatımı ve uygulamaya giriş,ikinci ve üçüncü ders saatinde uygulama yapılması hedeflenmiştir.

DERS İÇERİĞİ:

Portre Nedir

Portre, resim, fotoğraf, heykel ve benzeri sanat türlerinde bir kişinin yüzünün ve yüz ifadesinin betimlenmesi ile oluşturulan eserdir. Bu eserlerin amacı, kişinin görünüşünü, kişiliğini ve ruh hâlini yansıtmaktır. Bu sebeple fotoğrafçılıkta portreler enstantane olarak değil, belirli bir kompozisyon dahilinde kişinin poz vermesiyle çekilir. Portrelerde genelde, betimlenen kişi ressama ya da fotoğrafçıya doğru bakar ve bu sayede kişinin izleyiciye en başarılı şekilde aktarılması sağlanır.

Krallar ve imparatorlar gibi önemli kişilere ait olmayan en eski portrelerden bazıları, Feyyum mumya portreleridir. Mısır'ın Feyyum bölgesindeki mezarlarda, mumyaların konulduğu tabutlara çizilen bu portreler, kuru iklim koşulları sayesinde bugüne ulaşmıştır. Bunlar, çeşitli freskler haricinde, bugüne ulaşmış olan tek Roma dönemi portre türüdür.

Roma heykel sanatı dahilinde portreler, özellikle övücü olmayan gerçekçi betimlemeler yapılmaktaydı. 4. yüzyıl civarında, kişilerin görünüşleri, idealize edilmiş biçimlerde betimlenmeye başladı. Avrupa'da gerçekçi portre anlayışına dönüş, Orta Çağ'ın sonlarında, Burgonya ve Fransa'da gerçekleşti.

Antik uygarlıklar arasında portreler üreten birkaç kültürden biri de Peru'daki Moche uygarlığıydı. Bu eserlerde kişilerin anatomik özellikleri ayrıntılı biçimde ve kesin doğrulukta betimlenirdi. Portreleri yapılan kişiler yönetici seçkin zümre, rahipler, savaşçılar ve ünlü sanatçılardı. Bu kişiler, hayatlarının çeşitli evrelerinde betimlenirdi. Tanrıların portreleri de yapılırdı. Bu eserlerde başlıklar, saç stilleri, takılar ve yüz makyajları gibi detaylara önem verilirdi.

Batı uygarlığına ait en bilinen portrelerden biri, Leonardo da Vinci'nin kimliği belirsiz bir kadının portresi olan Mona Lisa eseridir. Bilinen en eski portre ise, 2006'da Fransa'daki Angoulême yakınlarında yer alan Vilhonneur mağarasında keşfedilen ve 27.000 yıllık olduğu tahminlenen duvar resmidir.

Fiziki Portre Nedir

Kişinin sadece dış görünüşünün (boyunun, yüzünün, giyinişinin, hareketlerinin...) anlatıldığı portreye fiziki portre denir. Çoğu zaman fiziki portre ile ruhî portre iç içe verilir. Fiziki portre; kişiyi diğer insanlardan ayıran dış özellikleri iyi bir gözlemle belirlendikten sonra, uygun sıfatlar kullanılarak özgün bir şekilde yazılır.

Ruhi Portre Nedir

Kişinin iç dünyasının, alışkanlıklarının, duygularının, fikirlerinin, zayıf taraflarının... anlatıldığı portreye ruhi portre (tinsel, moral portre) denir. İç dünyanın anlatıldığı ruhi portrede ise; kişinin ahlakı, alışkanlıkları, düşünceleri ilginç bir üslûpla yazılır. Portreye konu kolan kişiye ait, düşünceleri ve anlayışları daha etkili olarak ortaya koymak için onun sözlerine de yer verilebilir.

Romanda olay kahramanları değişik bölümlerde (yeri geldikçe) gerek dış görünüşleriyle gerekse karakter özellikleriyle okuyucuya tanıtılır. Okuyucunun roman kahramanlarını

hayalinde canlandırması sağlanır. Bu yönüyle portre bölümlerine, romanlarda daha çok rastlanabileceği gibi bağımsız bir edebi tür olarak yazılmış portreler de vardır.

Otoportre Nedir

Otoportre, bir sanatçının kendi portresini yaratmasıdır. Orta Çağ'da yaygınlaşan bu türün bilinen ilk örneklerinden biri, Mısır firavunu Akhenaton' un heykeltraşı olan Bak 'ın, milattan önce 1365 civarında kendisinin ve karısının heykelini yapmasıdır. Ancak otoportrelerin tarihi muhtemelen mağara resimlerine kadar uzanır. Çeşitli yayınlarda, bugün artık mevcut olmayan bu tür duvar resimlerine ait bilgiler mevcuttur.

Portre Fotoğrafçılığı

Portre fotoğrafçılığı tüm dünyada popüler bir endüstri olmuştur. Mezuniyet, evlilik gibi özel günler için çekilen portre fotoğrafları ya da tüm aileyi bir arada gösteren çeşitli fotoğraflar yaygındır.

Portreler, fotoğrafçılığın başlangıcından itibaren üretilmeye başladı. 19. yüzyıl ortalarında revaçta olan dagerreyotipi, ucuz bir portre üretme yöntemi olduğu için yaygınlaşmıştı. Bu talebin karşılanması için şehirlerde stüdyolar açılmaya başladı. Bu portreler, 30 saniyelik pozlama gibi dönemin teknik olanaklarını ve ressamvari estetik anlayışını yansıtıyordu. Kişiler genelde boş fonların önünde oturtuluyor, tepedeki bir pencere ya da aynalar yoluyla elde edilen ışıkla ışıklandırılıyordu.

Fotoğrafçılık tekniklerinin gelişmesiyle, fotoğrafçılar stüdyolarında çıkıp savaş alanlarında, okyanus yolculuklarında ve vahşi doğada insanları fotoğraflamaya başladı. William Shew'in Daguerreotype Saloon, Roger Fenton'ın Photographic Van ve Mathew Brady'nin What-is-it? serileri, stüdyo dışında çekilen portrelerin standartlarını belirledi.

Edebiyatta Portre

Edebiyatta portre terimi, bir kişinin ya da nesnenin yazılı betimlemesi ya da analizi için kullanılır. Yazılı bir portre oldukça ayrıntılıdır ve yüzeyde görünenlerden fazlasını içerir. Örneğin Patricia Cornwell, Portrait of a Killer isimli kitabında, Karındeşen Jack'i kişiliğine, geçmişine ve muhtemel cinayet sebeplerine, cinayetlerine dair gazete haberlerine ve polis soruşturmalarına yer vermişti.

Kafatası çizimi:İnsan başını görünmeyen iç yapısını bilmek, çizim yaparken kolaylık sağlayacaktır.Kafatası kemikleri, yüzün ve başın bize görünen dış hattını belirleyen birçok ayrıntıyasahiptir. Yüzün ayrıntılarının şekilleri ve yerleri, kafatası kemiklerinin yapısına bağlıdır.Burnun, dudağın, gözün, kulağın yerleri kafatasında sabittir. Çizim yaparken ayrıntılarıkafatasının yapısını dikkate alarak çizmek gerekir.İnsan başı kafatası, iki bölümden oluşur; üst bölgede yer alan kafa kemikleri ve altbölümdeki alt çene kemiği. Alt çene kemiği, kafatası kemiklerinin içinde en hareketliolanıdır. Gülerken, ağlarken, yemek yerken, vb. ağzın açık, hareket halindeki durumları altçene kemiğinin hareketiyle sağlanır. Başın yapısını doğru çizebilmek için tam karşıdangörünüşünde, daire çizilir ve dairenin yanları basıklaştırılır.Kafatası yuvarlağı kaşların hizasında son bulur ve bu noktada gözler yer alır. Kaşlarise dairenin tam ortasında yer alır.Çene kemiğinin çizilen dairenin alt yayı üzerinde olduğunu resimde de görebilirsiniz.

Başın Karşıdan Görünüşü

Başın genişliği yüksekliğinin üçte ikisi kadardır (saçın yüksekliği hariç). Diğer birdeyişle baş; genişliği iki buçuk, yüksekliği üç buçuk birim boyutlarında bir dikdörtgen içindeyer alır. Çizime başlarken yatay ve dikey eksen çizgileri çizilip başın genişlik ve yüksekliğieksen çizgileri üzerine işaretlenir. Yukarıda verilen ölçüler ideal baş ölçüleridir. Bu ölçüleribilmek imgesel çizimler yaparken başın proporsiyonlarını hatırlamada yardımcı olabilir.Fakat her insanda ölçüler karakteristik yapıya bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu yüzdencanlı modelden çizim yaparken, kağıdınıza çizeceğiniz yatay ve dikey aks (eksen) çizgileriüzerine (ölçü alma tekniğini kullanarak başın en veya yüksekliğinden birini birim alarakdiğerini tespit edip) işaretlemeniz daha uygun olacaktır.Dikey ve yatay aks çizgileri başı eşit parçalara ayırır (Modele tam karşıdanBakıldığında.İnsan başı kafatasından itibaren yatay aks çizgileri ile 3 ½ parçaya böldüğümüzde, saçbaşlangıç noktası ile çene bitimine kadarki kısım üç eşit bölümden oluşur.Birinci bölüm saç çizgisi ile kaş hizası arasında, ikinci bölüm kaş hizası ile burun altıçizgisi arasında, üçüncü bölüm ise burun altı çizgisi ile çene alt çizgisi arasındaki bölümdenoluşur.Kafatası başlangıç noktası ile saç hizası arasında kalan bölüm ise 1/3 bölümün yarısıkadardır.Ayrıca iki göz arası bir göz genişliği kadardır. Burun genişliği bir göz genişliğikadardır diyebiliriz.

Perspektif kuralından dolayı baş aşağı doğru eğildiğinde yüzün bölümleri farklıboyutlarda görünür.

Başın aşağı veya yukarı bakar pozisyonlarında başın görünümü ve ayrıntılarınoranlarında farklılık görülür. Baş aşağı bakar poziyonunda çene, dudak, burun kısalmış gibialın ise olduğundan daha geniş görünür. Başın yukarı bakar pozisyonunda alın kısalmış,burun üçgen pozisyonda üst kısmı kısalmış gibi görünür.

Karakalem Portrede Oranlar

Karakalem portrelerde çizilen insan başları, değişiklikler gösterebilir, örneğin yetişkin kafa büyüklüğüyle, çocuk kafa büyüklükleri farklıdır. Ama genel olarak kabul görmüş oranlar vardır örneğin, Ön profilden kafa yan kısımların, kafa yüksekliğe oranı 2/3 tür, aynı şekilde yan profilde de oran 7/8 ‘ dir ,Aşağıdaki örnek çizimlerde daha da iyi anlayacaksınız.

 Birde baş kısmını hem ön profilden hem de yan profilden 4 eşit parçaya bölelim , bakalım nasıl sonuçlar çıkıyor. 

Yukarıdaki örnek çizimlerde de çok net bir şekilde görüldüğü gibi, saçların içteki sınır çizgisi ilk çeyrekte kalmakta, orta çizgi orbita yani gözlerin üst sınırından geçmekte, üçüncü çizgi dudak ve burun ortasından geçmektedir. Son çizgi ise çene alt sınırından geçmektedir. Eğer üçüncü ve dördüncü çizginin ortasından bir çizgi çizersek dudak alt sınırından geçmektedir. 

 Yukarıdaki örnekte ise dikey olarak beş eşit parçaya böldüğümüz zaman, iki ve üç sağ gözün sınırlarından, üç ve dördüncü çizginin burun delikleri, burun yan sınırlarından, dört ve beşinci çizgide sol gözün yan sınırlarından geçmektedir. Yan profilde ise 4 eşit parçaya bölünmüş baş kısmında dört ve beşinci çizginin ortasından bir çizgi çekersek alt dudak sınırı ve burun alt sınırından geçtiğini görürüz. Ayrıca yan profildeki üçüncü çizgi kulak üst sınırından, uzantısı ise gözlerin üst sınırından geçmektedir.   

Karakalem Portrede Göz ÇizimiŞekil birdeki çizimde görüldüğü gibi öncelikle gözün alt sınırıyla , üst sınırının birbirinden farklı olduğunu fark etmek gerek, ondan sonra göz yuvarlağı ve göz merceğini doğru şekilde yerleştirmek için ,göz yuvarlağını dairesel olarak düşünmek gereklidir, Tam ve kusursuz göz için mavi olarak gösterdiğimiz kısım gibi yuvarlağı tam olarak çiziyormuş gibi çizmeliyiz.

Şekil 1 Yukarıdaki çizimde ise öncelikle gölge alanları tamamlarken özellikle ışık, parıltılı alanlara asla kalem değmeyecek ,ve ışığın bir kaynağı olacak ,o kaynaktan yayılma yapacak, işte o zaman minik minik gölgeler yapılacak, ama ışık kaynağına asla kelem değmesin, çünkü silinse bile ,ilki gibi parlak durmayabilir. Örnekte de görüldüğü gibi ,sanki göz merceğinden biri el feneri tutmuş gibi ışık yayılmışSon olarak karakalem portrede göz çiziminde kirpiklerde tamamlanır ve göz kapakları , göz altı torbaları gölgelendirilir. Bu sayede gözün dış kısımları da eklenerek göz için taban oluşturulur. 

Karakalem Portrede Burun Çizimi

Karakalem portrede en zor çizimlerden biri burun çizimleridir. Burun çizimlerinde ilk önce dış hatları çok dikkatlice çıkarmak lazım, Karakalem portrede kişiye benzemesini istiyorsak burun kısmına birazcık daha zaman ayırmamız gerekiyor. Dış hatları çıkardıktan sonra öncelikle burun deliklerini belirginleştirir, sonra burun yan kısımları ve gölgelemeye geçilmelidir.

Karakalem Portrede Ağız Çizimi

Karakalem portrede dudak çizerken, dikkat etmemiz gereken, genelde alt dudak üst dudaktan kalın ve kırışıktır. Alt dudağın hemen altındaki aydınlık alan dudak çizimlerinde önemlidir. Üst dudağın hemen üstündeki çukur alan muhakkak ortalı olmalıdır. Aksi takdirde çok orantısız bir yüz ifadesi oluşabilir.

KULLANILAN MATERYALLER VE ARAÇLAR:

Konu anlatımı sırasında slayt gösterimi, sanat tarihinden portre resim örneklerinin gösterimi tahtaya başın pratik çizimi yapılacak. Konunun daha çok ilgi çekmesi ve bilgilerin pekişmesi için farklı bir yöntem denenecek . Bu yöntem aşağıda verilmiştir.

MATERYAL TASARIMI:

İlk iki derste konu anlatılıp model üstünden genel bir çizim yapıldıktan sonra üçüncü derste önceden hazırlanmış farklı büyüklüklerde yüzün bölümleri, kulak,burun ve ağız parçalarının doğru orantıda yerleştirilmeleri için karıştırılacaklar. Sınıf beş gruba ayrılacak her grup kendi önündeki sepetten aldığı uzuvları karton üstüne yapıştırarak baş ve yüz yapacak. Üçer tane başı doğru olarak ilk tamamlayan grup diğerlerine ceza verecek.

YÖNTEM:

Powerpoint sunumuyla çeşitli örnekler gösterilerek ders anlatılacak, anlatım sırasında soru cevaba da başvurulacak. Tahtada çizim yapılacak. Uygulama için gönüllü bir model seçilip hızlı çizimin ardından gruplara ayrılıp hazırlanmış materyal tasarım yapılacak .

DEĞERLENDİRME: İYİ ÇOK İYİ ORTA BAŞARISIZ

1- Portredeki orantılar doğru mu çizilmiş 2- Çizim temiz olarak mı sonlandırılmış3- Grup çalışmasında katılımcılık4- Çizimde üç boyutluluk5- Çizimdeki estetik değerler