1/37

JJIIJIBack

Close

WFiTJ, AGHhttp://www.ftj.agh.edu.pl/wfitj/∼ lenda.htm

Księstwo Burgundii: malarze i muzycy

Andrzej LendaWydział Fizyki i Techniki JądrowejAkademia Górniczo-Hutnicza, Krakówul. Reymonta 19email: lenda@ftj.agh.edu.pl

prezentacja, listopad 2003

2/37

JJIIJIBack

Close

Bracia Limbourg

styczeń – uczta u księcia Ja-na. Nad kominkiem widać niedź-wiedzie (franc. ours) i łabędzie(franc. cygne) – subtelna alu-zja do imienia Ursuline, damyserca księcia. Osoba duchownato prawdopodobnie biskup Char-tres – wielki przyjaciel księcia.A w człowieku w czapce nie-którzy komentatorzy dopatrująsię autoportretu Pawła L. War-to zwrócić uwagę na precyzyjnieodtworzony gobelin ze sceną bi-twy.

3/37

JJIIJIBack

Close

luty – ostry, zimowy krajo-braz. Nikt przed Limbourgaminie malował go z takim mistrzo-stwem. Po nich – wspomnia-ny Piotr B. (myśliwi na śnie-gu). Pełna szczegółów farma, zgołębnikiem, ulami. W chałupiedość swobodnie zachowujący siępanowie i nieco nimi zawstydzo-na pani . . . .

4/37

JJIIJIBack

Close

marzec – zamek Lusignan;sceny orki (cienie!) i przycina-nia pędów w winnicy (coupe tot,ou coupe tard, rien ne vaut lataille de Mars). Nad zamkiemskrzydlaty smok – to opiekunkarodu Lusignan, wróżka Meluzy-na, która – na co dzień piękna,jak to wróżka – w każdą sobotęprzybierała smoczą powłokę.

5/37

JJIIJIBack

Close

kwiecień –zamek w Dourdani scena zaręczyn; być może townuczka Jean’a B., którą – wroku 1410 – w wieku 11 latzaręczono z 16-letnim księciemOrleanu, Karolem (znany poeta,jeniec Anglików po bitwie podAzincourt).

6/37

JJIIJIBack

Close

maj – już wtedy grano „w zie-lone”. Ciekawy i b. precyzyjnywidok Palais de la Cite w Pary-żu. Ta kanciasta wieża to Chate-let – fort broniący mostu nad Se-kwaną; dzisiaj największa chybastacja metra.

7/37

JJIIJIBack

Close

czerwiec – ten sam zamek wtle; na pierwszym planie praw-dziwy balet przy koszeniu i gra-bieniu siana.

8/37

JJIIJIBack

Close

lipiec – nieistniejący dziś za-mek księcia w Poitiers; strzyże-nie owiec.

9/37

JJIIJIBack

Close

sierpień – zamek księcia wEtampes; polowanie z sokołami ikąpiel w rzece. Ciała kąpiących,namalowane finezyjnie srebrnąfarbą są świadectwem znajomo-ści . . . zjawiska refrakcji.

10/37

JJIIJIBack

Close

wrzesień – zamek w Sau-mur; zbieranie winogron. Takmalował Colombe (winobranie).Szkoda wielka, że bracia L. nieskończyli sami „godzinek”.

11/37

JJIIJIBack

Close

październik – zamek Luwr,królewska siedziba (wówczas) wParyżu. Z tej miniatury zrobiono. . . model zamku.

12/37

JJIIJIBack

Close

listopad – zbieranie żołędzi;Colombe.

13/37

JJIIJIBack

Close

grudzień – zamek Vincennes,pod Paryżem. Ulubione miej-sce polowań królów. Zamek tępostać zawdzięcza Karolowi V.,bratu księcia Jana.

14/37

JJIIJIBack

Close

Jan Van Eyck

15/37

JJIIJIBack

Close

Johan van Eyck – Madonnakanclerza Rolin – donator, kanc-lerz Filipa DobregoMikołaj Rolin klęczyprzed Matką Boską z Dzieciątkiem. Ob-raz zachwyca perfekcją detali, ale niesiez sobą jakże wymowne treści. Donator,wbrew przyjętym obyczajom jest przy-najmniej równorzędnym tematem obra-zu. Czuć w jego postaci siłę i dumę, na-wet pewne zniecierpliwienie. To nie jestczłowiek, który jest przyzwyczajony do– wynikających tu z sytuacji – gestówpokory. Matka Boska jest przedstawio-na według zwykłej konwencji: pełna spo-koju i umieszczająca swego syna w cen-trum uwagi spektatora. Unoszący się nadnią anioł z koroną „odrealnia” nieco tęczęść obrazu i pozwala artyście popisaćsię mistrzostwem w odtworzeniu wszel-kich detali. Najbardziej jednak zdumie-wający jest drugi plan obrazu. Mimo, żevan Eyck nie znał traktatów Brunelle-schi’ego o perspektywie pokazany jest tuwspaniale krajobraz miejski. Po prawejstronie (tej po której jest i Maria) mamywspaniałe centrum miejskie, z dominu-jącą gotycką katedrą); po lewej oddzie-lone meandrami rzeki bardziej „ziemski”krajobraz. Daleko, na horyzoncie piętrząsię ośnieżone góry. Czy można dziwićsię dwóm postaciom w ogrodzie, którzyzamiast spoglądać nabożnie na posta-cie z pierwszego planu wolą kontemplo-wać bezkresny widok? (symbolika: „sta-ra” twarz Dzieciątka, pawie – symbolenieśmiertelności).

16/37

JJIIJIBack

Close

17/37

JJIIJIBack

Close

18/37

JJIIJIBack

Close

Johan van Eyck – Małżeń-stwo Arnolfini – Włoski ban-kier dworu burgundzkiego, rezydu-jący w Brugii Giovanni Arnolfini,pokazany jest tu ze swą małżon-ką Giovanną Cenami. Tutaj, jakto ładnie pisze jeden z krytyków,mamy parę ludzi w lesie symboli.Pomarańcze – wspomnienie świę-tej niewinności (stan poprzedzają-cy nieszczęsne pożarcie jabłka); amoże zresztą to są właśnie jabłka(pokusa poznania złego i dobrego).Paląca się (w pełny dzień) świe-ca w kandelabrze to symbol pło-mienia nocy weselnej, a także sym-bol obecności Boga, wobec które-go dwoje małżonków składa uro-czystą przysięgę ślubną. Mały pie-sek to symbol wierności i miłości.Dyskretnie wyzierające z drugiegoplanu łoże małżeńskie uzmysławianam (i małżonkom), że w małżeń-stwie „te sprawy” mają swoją wa-gę. No i wreszcie lustro, genialnytrik artysty. Nie tylko umieszcza tu-taj siebie, naocznego świadka za-ślubin (razem z drugim), ale nada-jąc lustru wypukły kształt podkre-śla trójwymiarowość pomieszcze-nia.

19/37

JJIIJIBack

Close

20/37

JJIIJIBack

Close

21/37

JJIIJIBack

Close

Roger

van

Weyden

22/37

JJIIJIBack

Close

23/37

JJIIJIBack

Close

24/37

JJIIJIBack

Close

25/37

JJIIJIBack

Close

Campin, Petrus Christus, Memling,Metsys, Dirk Bouts, Hugo Van der Goes

26/37

JJIIJIBack

Close

27/37

JJIIJIBack

Close

28/37

JJIIJIBack

Close

29/37

JJIIJIBack

Close

Muzyka we Flandrii . . .1400-1425

• Gilles Binchois, [ca. 1400, Mons – † 1460]ca. 1424 Anglia; od 1430 członek kapeli na dworze burgundzkimgłównie pieśń świecka

29/37

JJIIJIBack

Close

Muzyka we Flandrii . . .1400-1425

• Gilles Binchois, [ca. 1400, Mons – † 1460]ca. 1424 Anglia; od 1430 członek kapeli na dworze burgundzkimgłównie pieśń świecka

• Guillaume Duffay,[ca. 1400, ? – † 1460, Cambrai]Włochy (Rimini, Rzym, Bolonia, Florencja, Sabaudia), od 1440CambraiNowa struktura mszy polifonicznej: wprowadzanie (za Dunsta-blem) tenorowego cantus firmus + motto czołowe„ . . . msze Duffay’a ze swą genialną dramaturgią łączą idee wiel-kiej formy cyklicznej z błyskotliwym przeplataniem się wirtuozow-skich (ale i lirycznych) duetów i odcinków pełnego czterogłosu.Są jak cudowne poliptyki van Eycka – złożone i wielowątkowe,a przecież absolutnie spójne i jednorodne, służące wizualnemuprzedstawieniu jednej idei.”Ewa Obniżka, Klasyka, nr.1, 1998

30/37

JJIIJIBack

Close

Postać w kapturze i okularach to prawdopodobnie . . .

31/37

JJIIJIBack

Close

1425-1450• Johannes Ockeghem [ca.1420, ? – † 1497, Tours]1443-4 śpiewak w kościele NMP w Antwerpii; od 1451 na dworzefrancuskim;kontynuacja szkoły Duffay’a; połączenie rygoru matematycznegoz pełną polotu inwencją

31/37

JJIIJIBack

Close

1425-1450• Johannes Ockeghem [ca.1420, ? – † 1497, Tours]1443-4 śpiewak w kościele NMP w Antwerpii; od 1451 na dworzefrancuskim;kontynuacja szkoły Duffay’a; połączenie rygoru matematycznegoz pełną polotu inwencją

• Jacob Obrecht [ca. 1450, Bergen op Zoom – † 1505,Ferrara (dżuma)]Utrecht, Cambrai, Brugia, Ferrara (dwór książąt d’Este)symbolika liczbowa, missa parodia

31/37

JJIIJIBack

Close

1425-1450• Johannes Ockeghem [ca.1420, ? – † 1497, Tours]1443-4 śpiewak w kościele NMP w Antwerpii; od 1451 na dworzefrancuskim;kontynuacja szkoły Duffay’a; połączenie rygoru matematycznegoz pełną polotu inwencją

• Jacob Obrecht [ca. 1450, Bergen op Zoom – † 1505,Ferrara (dżuma)]Utrecht, Cambrai, Brugia, Ferrara (dwór książąt d’Este)symbolika liczbowa, missa parodia

• Antoine Busnois, [ca. 1430 – † 1497, Brugia]od 1467 na służbie dworu burgundzkiego, potem habsburskiego(Karol Śmiały, Maria Burgundzka)komp.świeckie, msze

32/37

JJIIJIBack

Close

1450-1475• Heinrich Isaac, [1450, Flandria – † 1517, Florencja]1496-1517 na dworze habsburskim (Maksymilian I, mąż MariiB.) – Wiedeń, Augsburg, Innsbruck, Norymberga, Konstancja,Florencjaliczne utwory świeckie, msze – kontynuacja Josquin’a des Pres iObrechta

32/37

JJIIJIBack

Close

1450-1475• Heinrich Isaac, [1450, Flandria – † 1517, Florencja]1496-1517 na dworze habsburskim (Maksymilian I, mąż MariiB.) – Wiedeń, Augsburg, Innsbruck, Norymberga, Konstancja,Florencjaliczne utwory świeckie, msze – kontynuacja Josquin’a des Pres iObrechta

• Pierre de la Rue [ca. 1460, Tournai – † 1515, Courtrai]Sienna, dwór burgundzki, dwór Habsburgów w Mechelen (MariaAustriacka, Karol V)liczne msze

32/37

JJIIJIBack

Close

1450-1475• Heinrich Isaac, [1450, Flandria – † 1517, Florencja]1496-1517 na dworze habsburskim (Maksymilian I, mąż MariiB.) – Wiedeń, Augsburg, Innsbruck, Norymberga, Konstancja,Florencjaliczne utwory świeckie, msze – kontynuacja Josquin’a des Pres iObrechta

• Pierre de la Rue [ca. 1460, Tournai – † 1515, Courtrai]Sienna, dwór burgundzki, dwór Habsburgów w Mechelen (MariaAustriacka, Karol V)liczne msze

• Josquin des Pres [ca. 1440, – † 1521, Conde-sur-l’Escaut]prawd. uczeń Ockeghema; od 1459 Włochy: Mediolan (dwór Sfo-rzów), Rzym (kapela papieska), Ferrara (dwór książąt d’Este),dwór francuski (Franciszka I); od ca. 1503 kanonik w Condeabsolutny wirtuoz techniki warsztatowej; kontynuacja stylu „fla-mandzkiego” + niesłychanie wypieszczona barwa brzmienia; pod-stawa do dalszego rozwoju polifonicznościjego rola we współczesnej mu muzyce porównywalna jest z roląJSB

33/37

JJIIJIBack

Close

34/37

JJIIJIBack

Close

1475-1500 – Jean Mouton, Andrea Willaert

34/37

JJIIJIBack

Close

1475-1500 – Jean Mouton, Andrea Willaert1500-1525 – Nicolas Gomert, Clemens non Papa

34/37

JJIIJIBack

Close

1475-1500 – Jean Mouton, Andrea Willaert1500-1525 – Nicolas Gomert, Clemens non Papa1500-1525 – Cipriano de Rohre,

34/37

JJIIJIBack

Close

1475-1500 – Jean Mouton, Andrea Willaert1500-1525 – Nicolas Gomert, Clemens non Papa1500-1525 – Cipriano de Rohre,

Orlando Lassus [1532, Mons –† 1594 Monachium]Rzym (kier. kapeli u Św. Jana na Lateranie), Antwerpia, od ca. 1564na dworze bawarskim.olbrzymia, przebogata spuścizna, dużo gatunków nieliturgicznych(piosenki, motety)

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

Francja/Burgundia – XV wiekPaul Murray Kendall Ludwik XI, PIW, 1976.

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

Francja/Burgundia – XV wiekPaul Murray Kendall Ludwik XI, PIW, 1976.

Wojna stuletnia/Wojna Dwóch RóżJerzy Z. Kędzierski Dzieje Anglii do 1485r, Ossolineum, 1966;

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

Francja/Burgundia – XV wiekPaul Murray Kendall Ludwik XI, PIW, 1976.

Wojna stuletnia/Wojna Dwóch RóżJerzy Z. Kędzierski Dzieje Anglii do 1485r, Ossolineum, 1966;Froissart La guerre de 100 Ans;

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

Francja/Burgundia – XV wiekPaul Murray Kendall Ludwik XI, PIW, 1976.

Wojna stuletnia/Wojna Dwóch RóżJerzy Z. Kędzierski Dzieje Anglii do 1485r, Ossolineum, 1966;Froissart La guerre de 100 Ans;Paul Murray Kendall Ryszard III, PIW, 1980.

35/37

JJIIJIBack

Close

Co czytać?

Burgundia – Johan Huizinga Jesień średniowiecza, PIW, 1961.Francja/Anglia – XIV wiekBarbara Tuchman Odległe zwierciadło, Książnica, 1993.

Francja/Burgundia – XV wiekPaul Murray Kendall Ludwik XI, PIW, 1976.

Wojna stuletnia/Wojna Dwóch RóżJerzy Z. Kędzierski Dzieje Anglii do 1485r, Ossolineum, 1966;Froissart La guerre de 100 Ans;Paul Murray Kendall Ryszard III, PIW, 1980.

Wyprawy krzyżoweSteven Runciman Dzieje wypraw krzyżowych, PIW, 1980.

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

Burgundia „flamandzka”

• Gandawa – bazylika Św. Bawona („Adoracja baranka” braci vanEyck); muzeum, miasto.

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

Burgundia „flamandzka”

• Gandawa – bazylika Św. Bawona („Adoracja baranka” braci vanEyck); muzeum, miasto.

• Brugia – muzeum, kościół Mariacki (nagrobki Karola Zuchwałegoi jego córki, Madonna Michała Anioła), miasto

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

Burgundia „flamandzka”

• Gandawa – bazylika Św. Bawona („Adoracja baranka” braci vanEyck); muzeum, miasto.

• Brugia – muzeum, kościół Mariacki (nagrobki Karola Zuchwałegoi jego córki, Madonna Michała Anioła), miasto

• Bruksela – muzeum

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

Burgundia „flamandzka”

• Gandawa – bazylika Św. Bawona („Adoracja baranka” braci vanEyck); muzeum, miasto.

• Brugia – muzeum, kościół Mariacki (nagrobki Karola Zuchwałegoi jego córki, Madonna Michała Anioła), miasto

• Bruksela – muzeum• Antwerpia – muzeum, katedra, stara oficyna wydawnicza Plantin-Moretus, miasto

36/37

JJIIJIBack

Close

Co oglądać?

Burgundia „francuska”

• Dijon – zamek książąt Burgundii (muzeum); miasto• Beaune – przytułek Nicolas Rolin („Sąd ostateczny” Weydena)• kościoły/opactwa – Vezelay (bazylika Św. Marii Magdaleny);Autun (Św. Łazarz); Tournus (Św. Filibert); Bourg-en-Bresse(kościół i klasztor w Brou; mauzoleum wnuczki Karola Śmiałego)

Burgundia „flamandzka”

• Gandawa – bazylika Św. Bawona („Adoracja baranka” braci vanEyck); muzeum, miasto.

• Brugia – muzeum, kościół Mariacki (nagrobki Karola Zuchwałegoi jego córki, Madonna Michała Anioła), miasto

• Bruksela – muzeum• Antwerpia – muzeum, katedra, stara oficyna wydawnicza Plantin-Moretus, miasto

• Tournai – katedra, muzeum (kolekcja reprodukcji van Weydena)

37/37

JJIIJIBack

Close

Podziękowania – źródła reprodukcji.• Pan Bartek Walczak (5. rok, WFiTJ) był tak miły i dostarczył miw postaci „elektronicznej” „Bardzo bogate godzinki księcia Jeana. . . ” ( i nie tylko).

37/37

JJIIJIBack

Close

Podziękowania – źródła reprodukcji.• Pan Bartek Walczak (5. rok, WFiTJ) był tak miły i dostarczył miw postaci „elektronicznej” „Bardzo bogate godzinki księcia Jeana. . . ” ( i nie tylko).

• Większość dzieł flamandzkich mistrzów ściągnąłem z sympatycznejwitryny – www.artchive.com której niniejszym serdecznie dziękuję,wraz z jej „sponsorem” – Barewalls.com