1. DULA 2.Isang kathang may layunin ay ilarawan sa tanghalan sapamamagitan ng kilos at galaw ang isang kawil na mga pangyayari na nagpapahayag ng isang kapanapanabik na bahagi ng buhay.

3.Isang sining ang dula. Magiging malikhain at mapanuri ang isang tao kung mabibigyan siya ng pagkakataong makibahagi sa pagtatanghal nito, anuman ang papel niya dahil sa bawat elemento nito ay dapat mabuo nang may kasiningan upang maging buhay na buhay at makatotohanan ang paksang inilalarawan na karaniway bataysa karanasan at pangyayari sa buhay ng tao.

4.Ang kasaysayan ng Dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katutubong Pilipino bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga katutuboy likas na mahiligin sa mga awit, sayaw, at tula na siyang pinag-ugatan ng mga unang anyo ng dula.

5. Wayang Orang a t Wayang Purwa ng mga Bisaya- tumutukoy sa pagmamalupit ng mga Sultan sa kanilang aliping mga babae. MGA HALIMBAWA : Ginaganap kaugnay ng mga seremonya sa pananampalataya at pagpaparangal sa kani- kanilang mga pinuno at bayani. Patula ang usapan ng mga tauhang magsisiganap.

6.Bulong - ginagawa o ginaganap sa tunay na buhay kaugnay sa panananpalataya, pamahiin o paniniwala at panggagamot.Embayoka at Sayatan ng mga Muslim sa Hulo at Lanaw- dulang pagtutula kahawig ng Balagtasan ng mga Tagalog. Kinapapalooban ng sayawan at awitan.

7.Pan tanghalan -isinasagawa sa loob ng tanghalan. P a n l a n s a n g a n - isinasagawa sa lansangan. Halimbawa nito ay Panunuluyan atbp. ( P a n t a h a n a n - isinasagawa sa tahanan. Halimbawa nito ay ang Pamamanhikan. TATLONG URI NG DULA

8.P a n r e l i hiyon, P a n g w i k a at P a n g k a g a n d a h a n g As a l Paksa ng mga Dulang ipinapalabas

9.Halimbawa ng Dula

10.Duplo - isang tulang patnigan na ang pinapaksa ay tungkol sa nawawalang ibon ng Hari. Ito ay kalimitang isinasagawa sa malawak na bakurankung may namatayan 11.Ka r a g at a n - isinasagawa rin ito tuwing may namatayan sa nayon. Itoy hango sa alamat ng prinsesang naghulog ng singsing sa gitna ng dagat at ang sinumang binatang makahanap nito ay kaniyang papakasalan.

12.P a n u n u l u y a n prusisyong ginaganap tuwing bisperas ng Pasko. Ito ay paghahanap ng bahay na matutuluyan ng Mahal na Birhen sa pagsilang kay Hesukristo.

13.Ti b a g - pagsasadula ng paghahanap ng Krus na pinagpakuan kay Kristo nina Reyna Elena at Prinsipe Constantino. Ginaganap tuwing Mayo sa mga lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija, Bataan at Rizal.

14.Pa n u b o n g - mahabang tulang paawit bilang handog at pagpaparangal sa isang dalagang may kaarawan. Itoy laganap sa Marinduque. Mula ito sa salitang Tagalog napamutong na ang ibig sabihin ay lalagyan ng putong o korona ng mga bulaklak ang dalagang may kaarawan. Nahahati ito sa tatlongbahagi.

15.Ka r i l y o - dulang ang mga nagsisiganap ay mga tau-tauhang karton. Pinapagalaw ang mga ito sa pamamagitan ng mga nakataling pising hawak ng mga tao sa itaas ng tanghalan.Ang mga taong nagsasalita ay nasa likod ng telon. Madilim kung palabasin ito sapagkat ang nakikita lamang ng mga tao ay kanilang mga anino.

16.Ce n a k u l o isang dulang naglalarawan ng buong buhay hanggang sa muling pagkabuhay ng ating Panginoong Hesukristo. Ang usapan ay patula. Sinulat ng paring Pilipino. Ang Pasig, Morong at Pasayang mga kilalang pook na pinagtatanghalan nito.

17.M o r o -m o r o -paglalaban ng mga Muslim at mga Pilipinong Kristiyano. May magaganda at makukulay na kasuotan. Ang usapan dito ay patula at karaniwan ay totoong mataas ang tono ng mga nagsasalita, laging mag taga-dikta sa mga nag-uusap sapagkat hindi totoong na isasaulo ng mga gumaganap ang kanilang papel. Mas magara at maganda ang pagpapalabas nito sa Bisaya.

18.Panahon ng Amerikano

19.Isang bagong pangkat ng mananakop ang nagdalang mga pagbabago sa panitikan ng Pilipinas. Ipinakilala ang mga bagong anyo ng literatura gayang malayang taludturan (sa mga tula), maikling kwento at mapamunang sanaysay (critical essay). Ang impluwensya ng mga Amerikanong mananakop ay nanatili kaalinsabay ng pagtatalaga sa Ingles bilang wikang ginagamit sa lahat ng paaralan sa bansa gayundin ng paglinang sa masining na kamalayan ng mga manunulat batay sa modernong panitikang dala ng mga mananakop.

20.Maliwanag na ambag ng panahong ito ang pelikula. Sa kauna-unahang pagkakataon ay nakapanonood ang mga Pinoy ng mga larawang gumagalaw. Binigyang-daan ng imbensyong ito ang pag-ungos ng kulturang popular.

21.Dito unang kauna-unahang kinilala ang DULA o drama. Sa unang bahagi ng ika-20 siglo ang mga dulaytungkol sa MAKABAYAN subalit noong 1920 ang karamihan sa dulaan ay nagupo mula sa makabayan napalitan ito nga MAKATOTOHANAN at MAROMANSA. Dito sa panahong ito pinanghina ang Moro-morong SARSWELA subalit di rin ito tumagal ng mahabang panahon at itoy naigupo naman ng bodabil, Burlesque at sine na dala rin ng mga dayuhan,

22.S A R S WE L A dulang musikal o isang melodramang may 3 yugtona ang mga paksa ay tungkol sa pag-ibig, panibugho, paghihiganti, pagkasuklam at ibat iba pang masidhing damdamin.1844 ng ipalaganap ni Narciso Claveria(Governador ng Pilipinas) ang komedya.Unang tatlong komedyang ipinalabas:a. La Conjuracion de Veneciab. La Bata de Cobrac. La Reduma

23.1852, tatlong komedyang itinanghal ng samahang Lopez at Asiya at Isabel La Catolicab. Diego Corrientesc. El Trio Camilletas Pagkakaiba ng Sarsuwela sa Moro Moro ang Buhay Pilipino ang tinatalakay.

24.b. Ang kasuotan ng nagsisiganap ay damit Pilipino may kasamang katatawanan na laging ginagampanan ng mga katulong sa dula. Ang usapan ay tuluyan. Isa sa mga sumikat sa dulang ito ay ang Walang Sugat ni Severino Reyes.

25.D A L A WA N G B A H A G I N G T AONG NA K A P A L OOB SA DULA

A. IMPESARYO - nag-aayos, pumipili sa mga magtatanghal sa palabas. Kinabibilangan ito nina Severino Reyes at Hermogenes Ilagan na nagtatag ng Compania Ilagan.B. MANUNULAT- mga tagapagsulat ng mga dula.

26.Se v e r i no Re y e s -Ipinanganak sa Sta.Cruz, Maynila noong Pebrero 12,1861. Ikalima sa mga anak nina Rufino Reyes at Andrea Rivero. Mas kilala sa tawag na Don Binoy. Itinuturing na Ama ng Makabagong Dulang. 27.Nakasulat siya ng humigit 40 na dula. May- akda ng Mga Kwento ni Lola Basyang. Mga Halimbawa ng mga Dula: a. Walang Sugat b. Ang Kalupi c. R.I.P d. Cablegrama Fatal (1903) -nagpakilala ng walang katarungang paglilitis kay Rizal. e. Puso ng Isang Pilipina (1919) f. Bagong Fausto g. Filotea, o Ang Pag- aasawa ni San Pedro h. Opera Italiana i. San Lazaro* Maituturing ding Ama ng Dulang Filipino.* Naging manunulat din ng Liwayway.*Nagtatag ng unang samahan sa dula, Gran Compania de Zarzuela Tagala.

28.Au r e l i o To l e n t i no Kapampangang kapanahon nina Don Binoy at Patricio Mariano. Mas kahanga-hangakumpara kina Don Binoy dahil sumulat siya gamitang ibang wika kaysa

29.Sumama sa paghihimagsik ng mga Pilipino kung kaya ilang ulit syang nabilanggo. Siya ang pumulot sa salitang Dula mula sa Bisaya at ginamit ito sa Tagalog sa kahulugang drama. Ang kanyang Dula ay lipos ng diwang makabayan at panunuligsang panlipunan.

30.Mg a T a n y a g n a D u l a - a. Sumpaan 3 yugto b. Filipinas at Espanya 2 yugto c. Rizal y los Dioses operang Tagalog na puno ng mga sagisag na bansa. d. Sinukuan 3 yugto at pampulitika. e. Ang Makata 1 yugto f. La Rosa 1 yugto g. Manood Kayo awit at mga pangyayaring pinag-ugnay -ugnay sa 3 yugto. h. Bagong Kristo panlipunani. Luhang Tagalog pangkasaysayan at pinalagay na kanyang obra maestra.j. Kahapon, Ngayon, Bukas 3 yugto, may himig paghihimagsik, protesta sa pamamalakad ng mga Amerikano at dahilan ng kanyang pagkbilanggo. 31. H e r mo g e n e s I l a g a nIsinilang si Hermogenes Ilagan sa Bigaa, Bulacan. Nag-aral siya sa Ateneo de Manila.Siya ang ninuno ng mga Ilagan na kinikilala sa larangan ng pagtatanghal sa radio, pelikula. Kinilala sa tawag na KA

32.Pelikula at telebisyon -sina Robert Arevalo, Jay Ilagan, Liberty Ilagan at ang nooy sumikat na si Eddie Lat Ilagan.Mga Dulang isinulat:a. Dalagang Bukid Dulang nagpabantog sa kanya na tungkol sa isang taga-bukid na si Angelita.b. Dalawang Hangalc. Lucha Electorald. Despoes de Dios, el Dineroe. Biyaya ng Pag- ibig

33.J u l i a n Cr u z B a l ma c e d a* Isinilang sa Orion, Bataan noong Enero 28, 1895. Nag-aral siya sa Colegio de San Juan de Letran.Natapos siya ng dalawang taong pag-aaral ng Batas sa Escuela de Derecho.

34. Sa gulang na 12 sya naging taga sulat ng mga liham pag ibig sa Udyong, Bataan. naging sarhento sa gulang na 13 sa Bacood, Cavite. Mambabalarila, mananaysay, makata, manunuring pampanitikan, kuwentista, mangangathambuhay at higit sa lahat mandudula. Patnugot ng Suriang ng Wikang Pambansa

36.Mga Akda o Tanyag na Dula

a. Sugat ng Puso kinatha niya sa gulang na 14 na taon

b. Ang Piso ni Anita nagkamit ng unang gantimpala sa Bureau of Posts. Ito ay hinggil sa pagtitipid, isang drama musikal na may 3 yugto.c. Sa Bunganga ng Pating panunuligsa sa mga usurero. Ito rin ang nagdala sa kanya ng karangalan at kabantugand. Budhi ng Manggagawae. Dugo ng Aking Ama

f. Kaaway na Lihimg. Dahil sa Anak isa sa pinaka-kinagigiliwang tula

37.Pa t r i c i o Ma r i a n o Naglingkod sa Senado ng Pilipinas kung kayat tinalikurang ang kanyang pag ibig ang Pagsusulat Ang kanyang istilo ay maromansa at punong-puno ng simbolismo. 1901-1934 nakasulat siya ng 45 natula.

38.Mga Akdaa. Anak ng Dagat 1922, 3 yugto, obra maestra at naipasok karanasang personal bilang manghihimagsik, mamamahayag at pandudula.b. Lakambini Trahedya, 3 yugto, salaysaying batay sa unang pagsapit ng mga Kastila sa Maynila at ipinapalagay ding kanyang obra maestra. c. Tulisand. Buhay Dapoe. Luhat Dugof. Ang Dalawang Pag ibigg. Ang Unang Binhih. Deni

i. Ang Pakakakj. Silang anank. Akoy Iyo Rin

l. Si Mayumo

39.*1941-1945 ng sinakop ng Hapon ang Pilipinas Nabalam ang umuunlad na panitikang Pilipino.Ang lingguhang Liwayway ay inilagay sa mahigpit na pagmamatyag ng mga Hapones.Ipinagbawal ang mga babasahing nakalimbag sa wikang Ingles.Isinalin sa Tagalog ang mga nasa Ingles nababasahin.Buhay Lalawigan- pangunahing pinapaksa sa mga panitikan.

40.I B A T I B A N G T E A T R O N A NA GL A B A S A N S A P A NA HONG I T O A. Avenue Theaterb. Life Theaterc. Manila Grand Opera Theater

41.Mga Manunulat- A.J o s e M a . H e r n a n d e z Panday PiraB.J o s e V i l l a P a n g a n i b an - Utak Habang PanahonC. Wi l f r i d o Gu e r r e r oD. C l o d u a l d o d e l M u n d o a t Ma t e o C r u z - sumulat ng Bulaga noong Pebrero 23,

42.Bagong Panahon- Muling sumigla ang panitikang Pilipino ng tuparin ni Mac Arthur ang kanyang pangako at natalo ang mga Hapon. Nagkaroon ng ibat ibang patimpalak sa larangan ng pagsusulat gaya ng mga ss: Palanca Memorial Award in Pil. & English Lit. Gawad ni Balagtas Award Republic Cultural Award Taunang Gawad na Surian ng Wikang Pambansa

43.Tuluyang namatay ang sining ng dulang pandulaan. Dahilan:a . P a ma ma l a s a k n g p e l i k u l a n g Ta g a l o g a t p e l i k u l a n g d a y u h a n . b . Ka wa l a n n g s a ma h a n gSi

SILABUS SA FILKOM 4TITULO NG KURSOPAGPAPAHALAGANG PAMPANITIKAN

KOWDFILKOM 4

BILANG NG YUNITTatlo (3)

KABUUANG ORAS54

DESKRIPSYON NG KURSOAng asignaturang ito ay magbibigay kasanayan sa produksyon ng mga malikhaing obra at sariling likhang mga estudyante sa ibat ibang midyum ng interpretasyon tulad ng sabayaang pagbigkas, madulang pagbasaa, readers chamber teathre, pantomina at aplikasyon ng multi-media.

MGA LAYUNINAng mga mag-aaral ay inaasahang:1. Maging dalubhasa sa pagtatamo ng mga kagalingan/kasanayan sa larangan ng komunikasyon, wika at literatura2. Makapagtanghal ng isang mahusay na dula.3. Mapahalagahan ang acting workshop upang madebelop ang kakayahan sa pag-arte.

PAKSA/ BALANGKAS NG KURSOSAKLAW NA PANAHON

Oryentasyon/ Pagpapakilala sa KursoMga Layunin ng KursoParaan ng pagbibigay ng grado/markaMga tuntunin sa klase

3 Oras

MAIKLING KASAYSAYAN NG DULA1. Pahapyaw na Kasaysayan ng Dula sa Pilipinas1.1 Mga Unang Dula sa Pilipinas 1.1.1 Seremonya at Ritwal 2. Mga Dula sa Ibat Ibang Panahon2.2 Panahon ng Kastila2.3 Panahon ng Amerikano2.4 Panahon ng Hapon 2.5 Kasalukuyang Panahon

12 Oras

PRELIMINARYONG PAGSUSULIT

3 Oras

ANG MAIKLING KUWENTO1.Katuturan ng maikling kuwento2.Pinag-ugatan ng maikling kuwento3.Uri ng maikling kuwento4.Mga bahagi ng maikling kuwento5.Madamdaming pagbasaa ng kuwentoisahanmaramihan ANG SABAYANG PAGBIGKAS1.Uri ng sabayang pagbigkas2.Paraan ng pagsasagawa ng sabayang pagbigkas 15 Oras

PANGGITNANG PAGSUSULIT

3 Oras

ANG TEATRO O TANGHALAN1. Katuturan2. Katangian3. Uri4. Ang Tanghalan o Theater SpaceANG PANTOMINABASIC ACTING WORKSHOP9 Oras6 Oras

PINAL NA PAGSUSULIT3 Oras

METODOLOHIYA Malayang talakayan Indibidwal /Pangkatang gawain Acting Workshap

MGA KAHINGIAN Mga mahaba at maikling pagsusulit Pagtatanghal

SISTEMA NG PAGMAMARKAMaikling Pagsusulit 10%Resitasyon 10%Natatanging Aktibidad/Kalahok 40%Pag-uulat 10%Pinal na Proyekto 30%Kabuuan 100%

MGA SANGGUNIANBabasoro, Potenciana R. et. al. Sining ng Komunikasyon (Batayan at Sanayang-aklat sa Filipino 1) Mutya Publishing House, Inc. Balubaran,ValenzuelaCity. 2003.Gabay sa Ortograpiyang Filipino. Komisyon sa Wikang Filipino. San Miguel, Maynila. 2009.Garcia, Lakandupil C. et. al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Jimcy Publishing House.CabanatuanCity. 2006.Rovira,StanleyG. et. al. Intergratibo at Interaktibong Komunikasyon sa Filipino (Aklat sa Filipino 1- Antas Tersyarya). Mutya Publishing House, Inc. Malabon City. 2010.

MGA TUNTUNIN Hindi magbibigay ng espesyal na pagsusulit ang guro sa mga mag-aaral na liban sa araw ng pagsusulit, maliban na lamang kung ang mag-aaral ay may balido at katanggap-tanggap na rason.

Responsibilidad ng mga mag-aaral na alamin ang paksang tinalakay sa mga araw na siya ay liban upang makahabol sa talakayan sa klase.

Malayaang guro na gumamit ng ibat ibang teksto at kontekstong gagamitin sa pag-aaral.

Ang iba pang tuntunin ay pag-uusapan sa loob ng klase.