www.mathvn.com pptinhtichphan nvcuong new
Post on 07-Jan-2016
244 views
DESCRIPTION
PTinhTichPhan NVCuongTRANSCRIPT
-
PHNG PHP V K THUT IN HNH TRONG TNH PHN
Nguyn Vn Cng, THPT M c A, H Ni
T: 0127.233.45.98 - 04.33.741.526 Email: [email protected]
ng ti ti http://www.mathvn.com/2011/01/cac-phuong-phap-tinh-tich-phan-ien-hinh.html
Php tnh tch phn l mt phn quan trng ca gii tch ton hc ni ring v trong Ton hc ni chung,khng nhng nh l mt i tng nghin cu trng tm ca gii tch m cn c c lc trong nghin cu l thuyt v phng trnh, l thuyt v hm s.
Ngoi ra php tnh vi phn cn c s dng nhiu trong cc mn khoa hc khc nh Vt l Thin vn hc ,c hc ....n nh l mt gii php hu hiu ca cc m hnh ton hc c th..Hc sinh lp 12 Khi n thi tt nghip ,Thi i hc cao ng thng rt gp kh khn khi gii cc bi tp trong chuyn ny. Nhng ngi mi hc v lm quen vi Tch phn thng cha hiu r t tng cng nh phng php tip cn l thuyt , c bit l khu vn dng l thuyt vo gii cc bi ton thc t.
Bi vit ny xin nu ra mt s phng php in hnh thng c dng gii cc bi tp v tch phn trong cc k thi i hc. Ni dung bi vit cng l ni dung c bn ca ti sng kin kinh nghim ca ti trong nm hc 2010 c S gio dc v o to H Ni xp loi B.
Mc d tham kho mt s lng ln cc ti liu hin nay va vit, va i ging dy trn lp kim nghim song v nng lc v thi gian c hn ,rt mong c s ng gp ca cc bn ng nghip v nhng ngi yu thch mn ton chuyn ny c ngha thit thc hn trong nh trng ,gp phn nng cao hn na cht lng Gio dc ph thng.Gip cc em c phng php - k nng khi gii cc bi Tch phn trong cc k thi cui cp ng thi bc u trang b cho cc em kin thc v php tnh vi phn Tch phn trong nhng nm u hc i hc. Xin vui lng gii thiu vi cc bn ng nghip v nhng ngi yu ton chuyn :
Phng php v k thut in hnh tnh tch phn
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 2
I - K thut bin i vi phn (a v bng nguyn hm) Khi s dng k thut bng nguyn hm ta cn lu n mt s php ton vi phn n gin sau: f (x)dx=dF(x) ,Trong F(x)- l mt nguyn hm ca hm s f(x) dx= 1 ( )d ax b
a+ xkdx=d
1
( )1
kxa
k
+
++
sinxdx=d(-cosx)
2
2 2
( )dx d x x a
x a x x a
+ +=
+ + +;
2(t anx)
osdx
dc x
= ; 2
( cot x)sin
dxd
x= - ....
Mt s cng thc suy rng sau
cossin
kxkxdx c
k= - + ;
sinos
kxc kxdx c
k= + ;
kxkx ee dx c
k= + ; ,ln
kxkx aa dx c k R
k a= + " .....
V d 1( HA -2010) Tnh tch phn : 1 2 x 2 x
x0
x e 2x eI dx
1 2e+ +
=+
Li gii 1 1 12
2
0 0 0
(1 2 )1 2 1 2
x x x
x x
x e e eI dx x dx dx
e e+ +
= = ++ + ;
11 32
10 0
1;
3 3x
I x dx= = = 1
20 1 2
x
x
eI dx
e=
+ = 1
0
1 (1 2 )2 1 2
x
x
d ee
++ =
1
0
1ln(1 2 )
2xe+ =
1 1 2ln
2 3e+
Vy I = 1 1 1 2ln3 2 3
e+ +
V d 1( HA -2009) Tnh tch phan 2
3 2
0
I (cos x 1)cos xdx
p
= -
Li gii
( ) ( )
( )
2 2 2 2 223 2 5 2 4 2
10 0 0 0 0
2 2 2 2 2 2 22 4 22
0 00 0 0 0 0
cos 1 cos cos cos , cos cos 1 sin cos
8 1 cos 2 1 1 1 11 2sin sin (sinx) , cos cos 2 sin 2
15 2 2 2 2 4 4
I x xdx xdx xdx I x xdx x xdx
xx x d I xdx dx dx xdx x x
p p p p p
p p p p p p p
p
= - = - = = - =
+- + = = = = + = + =
Tnh tch phn 3
x1
dxI
e 1=
-
V d 3 HKD -09) Tnh tch phn 3
x1
dxI
e 1=
-
Li gii 3 3 3x x x
3xx x 1
1 1 1
1 e e eI dx dx dx 2 ln e 1
e 1 e 1- +
= = - + = - + -- -
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 3
3 22 ln(e 1) ln(e 1) 2 ln(e e 1)= - + - - - = - + + +
V d 1 (HKB -03) Tnh I= /4 2
0
1 2sin1 sin 2
xdx
x
p -+
Li gii: Nhn thy d(1+sin2x)= 1 os2
2c xdx , 1-2sin2x=cos2x nn ta c
I =/4 /4 /42
/40
0 0 0
1 2sin os2 1 (1 sin 2 ) 1 1ln(1 sin 2 ) ln 2
1 sin 2 1 sin 2 2 1 sin 2 2 2x c x d xdx dx x
x x x
p p pp- += = = + =
+ + +
V d 2 (H KA-06) J =
/4
2 20
sin 2
os 4sin
xdx
c x x
p
+
Li gii: Nhn thy d(cos2x+4sin2x)=sin2xdx do ta c
J=/4
2 20
sin 2
os 4sin
xdx
c x x
p
+ =
/4 2 2
2 20
1 ( os 4sin )3 os 4sin
d c x xdx
c x x
p +
+ =
12 2 /42
0
2( os 4sin )
3c x x p+ = 1 ( 10 2)
3-
V d 3 Tnh K=
3 2
1
ln 2 lne x xdx
x+
(HKB-04) Li gii: K =
3 23 2 2 1/3 2 33
1 1 1
ln 2 ln 1 32 ln ln (ln ) (2 ln ) (2 ln ) (3 3 2 2)
2 8
e e ex xdx x xd x x d x
x+
= + = + + = -
Nhn xt 1: - Cc tch phn trn c th gii c bng phng php i bin s song nu ta kho lo bin i vi phn th a c v cc tich phn c bn . -Dng php bin i vi phn a v bng nguyn hm c bn gip Li gii ngn gn,so vi Php i bin s th khng phi i cn ,Trong gii ton thm mt php ton l thm mt nguy c sai. lm r u im ca phng php ny ta xt bi ton sau
V d 4: Tnh L= ( )ln ( ) ( )( )( )
bx a x b
a
dxx a x b
x a x b+ + + + + + vi b>a>0
Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 4
Vit li L= ( ) ln( ) ( ) ln( )( )( )
b
a
x a x a x b x bx a x b
+ + + + ++ + dx =
ln( ) ln( )b
a
x a x bdx
x b x a+ + + + + =
[ ]ln( ) ln( ) ln( ) ln( )b
a
x x d x b x b d x a+ + + + +
= [ ]ln( ) ln( ) ln( ) ln( ) ln ln( )b
ba
a
ad x b x b x a x b a b
b+ + = + + = +
Nhn xt 2 -y l mt trong nhng bi ton in hnh minh ho tnh u vit cho phng php s dng phng php bin i vi phn a v bng nguyn hm -Mt trong nhng phng php c bn nht tnh tch phn lng gic l bin i Vi phn a v bng nguyn hm c bn,khi ta cn dng cc cng thc bin i lng gic nh h bc ,nhn i ,tng thnh tch ... ta xt cc v d sau V d 5 Tnh M=
/2sin
0
( cos ) cosxe x xdxp
+ (H K D-05) Li gii: M=
/2 /2sin
0 0
1 os2(cos ) 1
2 4x c xe d x dx e
p p p++ = - +
V d 6: Tnh N=
/3
2 2/4
sin
os 1 os
xdx
c x c x
p
p +
Li gii:
N=/3 /3 /3
2 1/2 2
2 22/4 /4 /4
2
sin tan 1(2 tan ) (2 tan ) 5 3
21 os 2 tanos cos 1os
xdx xdxx d x
c x xc x xc x
p p p
p p p
-= = + + = -++
V d 7: Tnh P= 23
1
20 1
x xe dxx
+
+
Li gii: P=
2 2 2 23 3 31
1 1 2 2 1 2 1 3 2212
0 0 0
(1 ) (1 ) (1 )1
x x x xxe dx e x d x dx e d x e e ex
-+ + + += + + = + = = -
+
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 5
Mt s sai lm thng gp khi tnh tch phn bng phng php bin i vi phn
Vd 7 : Tnh I=0 1 s inx
dxp
+
Nhn xt: Hc sinh khi gii thng gp sai lm sau t x=tanx/2 dx=
22
02 2 20 0 0
2 1 1 2 2 2 2; 2 (1 ) ( 1)
1 1 s inx (1 ) 1 s inx (1 ) tan 0 1t an 1 tan 12 2
dt t dx dtt d t
xt t t
p p pp
p-+ - - -= = = + + = = -
+ + + + + ++ +
Do tan2p khng xc nh nn tch phn trn khng tn ti.
Nguyn nhn sai lm :Do tch phn l tng v hn cc hng t nn 2 0tan 1
2p-
+
vn c tha nhn. Li gii ng: I=
0 1 s inxdxp
+
=0 1 os( )
2
dx
c x
p
p+ - = 0
20
( )2 4 tan( ) tan tan( )
2 4 4 41 os ( )2 4
xd x
xc
pp
pp p p
p
-= - = - -
+ - =2
Qua bi ton trn ngi thy nn lu vi hc sinh khi i bin s trc ht phi ngh ngay ti php i bin c tn ti hay khng?( cng ging nh khi ta gii phng trnh cn t iu kin cho n s nu c) V d 8 I=
42
0
6 9x x dx- +
Nhn xt: Hc sinh thng mc sai lm sau I=
42
0
6 9x x dx- + =4 4 2
2 2 40
0 0
( 3)( 3) ( 3) ( 3) 4
2x
x dx x d x-
- = - - = = -
Nguyn nhn sai lm l php bin i 2( 3) 3x x- = - khng tng ng ng trn [ ]0, 4 v |x-3|= 3;3 4
3 ;0 3
x x
x x
- -
Li gii ng l
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 6
I=4
2
0
6 9x x dx- +
=4 4 4 3 4
2 2
0 0 0 0 3
( 3) ( 3) ( 3) | 3 | ( 3) ( 3) ( 3) ( 3) ( 3)x dx x d x x d x x d x x d x- = - - = - - = - - - + - -
=2 2
3 40 0
( 3) ( 3)| 5
2 2x x- - -
+ =
V d 9: Tnh I=2
22 ( 1)
dxx- +
Hc sinh thng mc sai lm khi bin i nh sau
I =
2
22 ( 1)
dxx- +
= 2
22
( 1)( 1)d xx-
++ =
2
2
1 4|
1 3x -- -
=+
Nguyn nhn sai lm l do hm s y=2
1( 1)x +
gin on trn on [ ]2;2- nn khng s dng c cng thc NeW ton leibnitz nh trn. Li gii ng l : hm s y=
2
1( 1)x +
khng xc nh ti x=-1 [ ]2;2 - nn gin on trn [ ]2;2- ,do vy tch phn trn khng tn ti. Tng kt: s dng c thnh tho k thut s dung bng nguyn hm hc sinh hiu c bn cht ca cc cng thc,phi hiu cng thc trong trng thi ng.khi ng trc bi ton tnh tch phn cn xem xt k biu thc di du tch phn,nu c tng s dng bng nguyn hm th nh a v cng thc no trong bng nguyn hm. lm c iu hoc sinh phi hiu k bn cht ca cng thc, c t duy trong bin i vi phn mt cch logic, tip nhn n mt cch t nhin ,khng gng p . Chng hn khi hng dn hc sinh s dung cng thc
1
1x
x dx ca
a
a
+
= ++ , hc sinh phi hiu gi tr x trong hai s x
a v dx l ging nhau, nu thay x trong hai s bi mt biu thc khc th cng thc trn vn ng v d thay
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 7
X = 2t+1 th ta c 1(2 1)
(2 1) (2 1)1
tt d t c
aa
a
+++ + = +
+ ,Nhng nu ch c dng (2 1)t dta+ mun s dng c cng thc trn phi bin i dt = 1 (2 1)2 d x + .ngha
l ta bin i vi phn. Tng t i vi cc nguyn hm khc. luyn tp k thut trn ta c th lm tng t cc bi tp sau
1/I=4
3
s inxdx
p
p ; 2/J=
4
3
cosdx
x
p
p ; 3/K= 32 31x x dx- ;4/L= tan xdx ;5/ M= 4
dxcos x
6/N=2 4 21 os 1
x
x c x+ + ; 7/ P= 2
1
ln(ln 1)
e xx x + ; 8/Q=
2001
2 1002(1 )x dx
x+ ;
9/y=2
2 20
sin x cos3sin 4 os
xdxx c x
p
+ ; 10/T=3
3 5
6
sin os
dx
xc x
p
p ; 11/H=
4
6 60
sin 4sin os
xdxx c x
p
+
II-Tnh tch phn bng cch a biu thc di du tch phn v do hm ca mt hm s khi s dng k thut ny ta ch n cc tnh cht quan trng sau
( UV)=UV+UV
' ' '
2
U U V UVV V
- =
( ) ( )' 'U V UV dx d UV+ =
' '
2
U V UV Udx d
V V- =
V d 1 I= 2
12 ln
ln
e
e
x dxx
+
(H NT-00) Li gii: Ta c ' ' '12 ln 2 ln .( ) (2 ln ) (2 ln )
lnx x x x x x x
x+ = + =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 8
Do I= 2 2
2 212 ln (2 ln )= 2 ln 2 2 2ln
e eee
e e
x dx d x x x x e ex
+ = = -
V d 2 J=2
0
1 s inx1 cos
dxx
p
++ (H -Dc -00)
Li gii:
J=
2 2 2 2
2 20 0 0 0
2 20
1 2sin os1 s inx 12 2 tan tan1 cos 2 22 os 2 os
2 2
tan2
x x x x x
x
x xc x x
e dx e dx e e dx d ex xx c c
xe e
p p p p
p p
+ + = = + = = +
=
Nhn xt :Ngoi cch gii trn ta cn c th gii nh sau
Cch 2 Phn tch K=2 2 2
1 20 0 0
1 s inx 1 s inx1 cos 1 cos 1 cos
x x xe dx e dx e dx K Kx x x
p p p
+= + = +
+ + +
2 2 2 22
1 020 0 0 0
2 22 2 2 2
2 2 220 0
1 1(tan ) tan tan
1 cos 2 2 22 os2
sin sin1 cos2 os
2
x x x x x
x x
x x xK e dx e dx e d e e dx
xx c
x xe e dx e e dx K K e K K e
x xc
p p p pp
p pp p p p
= = = = -+
= - = - - = + - =+
Cch 3: C th t 2 2(1 cos ) s inx1 s inx(1 cos ) (1 cos )1 cos
x x
xduu
x xxdv e dx v e
++ = -= + ++ = =
dx
T ta c K= 2 2
'2 22 2
0
2 2 2
1 s inx (1 cos ) s inx 1 e2 ( )
1 cos (1 cos ) (1 cos ) 2 (1 cos )
12 ( )
2 1 cos
x x xx
oo
x
o
x e ee dx e dx
x x x x
ee e
x
p pp p
p p p
+ +- - = - - = + + + +
- - =+
V d 3 K =2
2
.( 2)
xx ex + dx
Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 9
K =
2'
2 2 2
'
. 4 4 2 1 1 14 4 ( ) ( )
( 2) ( 2) ( 2) 2 2
4 ( ) 4( )2 2
xx x x x x x
x xx x
x e x xdx e e dx e dx e e e dx
x x x x x
e ee dx e C
x x
+ + - = - = - = - + + + + + +
- = - ++ +
luyn tp ta tnh cc tch phn sau
I=4
2 2
0
4 tan (1 tan )2 2x x
x x dx
p
+ + HD: I=2
tan8 8p p
J=1 2
20
( 1)( 1)
xx edx
x++ HD: J=1
K=2
sinx
0
(1 cos )e x x dx
p
+ HD: K= 2ep
III-K thut i bin s 1/i bin s dng 1: i bin s l mt trong nhng phng php quan trng nht tnh nguyn hm v tch Phn .C s ca phng php i bin s dng 1 l cng thc sau ,[ ( )] ( )
b
a
f u x u x dx = ( )f u dub
a
Trong f(x) l hm s lin tc v hm s u(x) c o hm lin tc trn K sao cho f[u(x) ] xc nh trn K v ( ), ( )u a u ba b= = . p dng tnh cht trn ta c quy tc i bin sau Xt tch phn ( )
b
a
f x dx . t t=V(x) khi ta bin i f(x)dx=g(t)dt do
( )b
a
f x dx = ( )g t dtb
a v ( ), ( )u a u ba b= =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 10
Khi i bin s iu quan trng l chn c hm V(x) thch hp sao cho tch phn vi bin mi phi n gin hn so vi tch phn ban u ,v gn lin vi vic i bin l phi i cn , ta xt mt s bi ton sau trc khi rt ra nhng kinh nghim trong vic la trn hm V(x). V d 0(HKB-2010): Tnh tch phn I =
21
ln(2 ln )
e xdx
x x+
( )21ln
2 ln
e xI dx
x x=
+ ; 1
lnu x du dxx
= =( ) ( )
1 1
2 20 0
1 222 2
uI du du
uu u
= = - ++ +
1
0
2ln 2
2u
u = + + +
( )2ln3 ln 2 13
= + - +
3 1
ln2 3 = -
V d 1: Tnh I= 2 3
25 4
dx
x x + (HKA-03)
Li gii: t t= 2 4x + khi x= 5 ,t=3 x= 2 3 ,t=4. t2=x2+4 suy ra x2=t2-4,tdt=xdx
I=2 3
25 4
dx
x x + =
2 3
2 25 4
xdx
x x + =
4 4 4 4 4
2 23 3 3 3 3
1 ( 2) ( 2) 1 ( 2) 1 ( 2)( 4) 4 4 ( 2)( 2) 4 2 4 2
tdt dt t t d t d tdt
t t t t t t t+ - - - +
= = = - =- - + - - +
4
3
1 2 1 5ln ln
4 2 4 3tt-
=+
.
Nhn xt 1: -Dng tng qut ca tch phn trn l
2( )
b
a
dx
mx n px qx c+ + + ngoi cch gii nh
trn l t t= 2px qx c+ + ta cn c th gii nh sau: t mx+n=1
t. Sau chuyn tch phn trn v bin mi t ta cng thu c kt qu
trn -i vi cc tch phn c cha biu thc ( )n f x ta thng ngh ti vic la chon t= ( )n f x ( tr mt s trng hp s c du hiu i bin s dng 2 s trnh by sau ).Ta xt thm mt s v d lm sng t V d 2 : Tnh (HKA-04)
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 11
J=2
1 1 1
dx
x+ -
Li gii: Thc hin php bin i t= 1x - ,x=1 th t=o,x=2 th t=1,t2=x-1 suy ra x=t2+1 2tdt = dx t ta c
2
1 1 1
dx
x+ - =1 2
0
( 1)21
t tdtt
++ =
1 1 1 12 2
0 0 0 0
4 ( 1) 11[2 2 4 ] 2 2 4 4ln 2
1 1 3d t
t t dt t dt dtt t
+- + - = - - = -
+ +
V d 3:( HKB-04) K=
1
1 3ln lne x xdx
x+
Li gii: Nhn thy K=
1
1 3ln ln (ln )e
x xd x+ do vy ta chn t= 1 3ln x+ , x=1,t=1,x=2,t=2
lnx=2 12
t - v 2tdt= 3dxx
.Do
K=1
1 3ln lne x xdx
x+
=2 2 22
4 2
1 1 1
( 1)2 2 116[ ]
3.3 9 135t t
tdt t dt t dt-
= - =
V d 4: Tnh L=3 2
1
ln
ln 1
e xdx
x x + ( thi d b KD-2005) Li gii:
t t=2 2
3
ln 1 ln 1 2 , 1 ln
2; 1 1
dxx t x tdt t x
xx e t x t
+ = + = - =
= = = =
L=3 22
4 2
1 1
ln 762 ( 2 1) ...
15ln 1
e xdx t t dt
x x= - + = =
+
V d 5: Tnh M=
4 7 3
3 40 1 1
x dx
x+ +
Li gii: t t= 3 4 1x + x=0,t=1,x= 4 7 ,t=2.Ta c t3=x4+1 suy ra 3t2dt=4x3dx do M=
4 7 3
3 40 1 1
x dx
x+ + =
2 2 2 22 2
1 1 1 1
3 3 ( 1) 1 3 3 ( 1) 3 3 3( 1) ( 1) ln
4 1 4 1 4 4 1 8 4 2t dt t d t
t d tt t t
+ - += = - - + = +
+ + +
Nhn xt 2: Do c th mt s tch phn phc tp ,trc khi i bin s dng 1 i khi ta phi bin
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 12
i d nhn thy bin mi r hn V d 6: Tnh N=
2
11 41 1
dx
x x+
Li gii:
Bin i N=2
11 41 1
dx
x x+ =
1
1304
11
dx
xx
+ t t=
52
4 4
4
211 1
1 1,1
1
dxxsuyra t dt
x x
x
-+ = - =
+
V t 2
4 52 2
13 4 4
1 1( ) 1
( 1)21 1
dxdx x x t dtx x x
= = - -+ +
,x=1,t= 172, 2, 2,16
x x t= = =
N=1
11 40 1
dx
x x+ =
1716
4 2
2
1( 2 1)
2t t dt- - + ta a v tch phn quen thuc
Nhn xt 3 -Cc tch phn cha cc hm s lng gic trc khi nhn din c bin mi cn c hng bin i lng gic nh vo cc cng thc quen thuc nh:cng thc nhn i , h bc,tng thnh tch ,... V d 7: Tnh L=
/4
0
sin( / 4)sin 2 2(1 s inx cos )
xdx
x x
p p-+ + + (HKB-08)
Li gii: Nhn xt :tch phn trn mi nhn ta thy kh nhn din c bin mi ta th xem mu v t s c mi qua h g ? sin2x+2(1+sinx+cosx)=1+2sinxcosx+2(sinx+cosx)+1=(sinx+cosx)2+ 2(sinx+cosx)+1 =(sinx+cosx+1)2, d(sinx+cosx)=(cosx-sinx)dx= - 2 sin( / 4)x p- dx Do t t=sinx+cosx khi i cn ta c:
L=/4
0
sin( / 4)sin 2 2(1 s inx cos )
xdx
x x
p p-+ + + =
2
21
( 1)2 4 3 22 ( 1) 4
d tdt
t
+- -=
+
V d 8 Tnh P=
/6 4
0
tanos2
xdx
c x
p
(HKA-08) Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 13
Nhn xt P=/6 4
0
tanos2
xdx
c x
p
=/6 4
2 20
tanos sin
xdx
c x x
p
- =/6 4
2 20
tan(1 tan ) os
xdx
x c x
p
- =/6 4
20
tan (t anx)(1 tan )
xdx
p
-
t tanx=t ,x=0th t=0,x=6p th t= 1
3.
Do P=/6 4
0
tanos2
xdx
c x
p
=1
3 4
20 1
tdt
t- =
1 1 1
3 3 342
2 20 0 0
1 (1 ) 10 1(1 ) ln(2 3)
1 1 29 3
t dtdt t dt
t t- -
= - + = - + +- -
Nhn xt 4 -khi tnh tch phn dng (tan )
os2
b
a
f xdx
c x hoc (tan )sin 2
b
a
f xdx
x ta vit nh sau Cos2x=cos2x(1-tan2x); sin2x=2cos2xtan2x sau t t= tanx th dt=
2osdx
c t sau a v tch phn c bn.
-Bi ton tng qut ca bi trn l P=4tan
; ,os2
a xdx a b R
bc x
b
a
- Vi cnh khai thc trn ta c th gii quyt bi ton tng qut hn nh sau
P1= 4
2 2
tan; , , ,
sin sin x cos osa x
dx a b c d Rb x c x dc x
b
a
+ + vi ch l
(bsin2x+csinx cosx+dcos2x)=(btan2x+ctanx+d)cos2x do ta chn t =tanx - i vi cc tch phn lng gic (s inx,cos )
b
a
R x dx cha hai hm lng gic sinx,cosx ta c my iu quan trng sau + Nu l theo bc ca sinx th nn chn t=cosx +Nu l theo bc ca cosx th nn t t=sinx +chn theo sinx v cosx th t t=tanx
V d 9: Tnh Q=/2
0
sin 2 cos1 os
x xdx
c x
p
+ (HKB-05) Li gii: Bin i Q=
/2
0
sin 2 cos1 os
x xdx
c x
p
+ =/2 2
0
sin cos2
1 osx x
dxc x
p
+
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 14
t t=1+cosx (v bc ca sinx l) suy ra dt=-sinxdx ,x=0th t= / 2p ,x= / 2p th t=1
Q=/2
0
sin 2 cos1 os
x xdx
c x
p
+ = Q=2 2
1
( 1)2ln 2 1
tdt
t-
= -
Nhn xt 5: -Tch phn trn c dng tng qut Q= sin 2 cos
osa x x
dxb Cc x
b
a + c hai cch t
C1: t=b+ ccosx C2: t=cosx V d 10: R=
/3
2/4 sin 2sin x cos
dxx x
p
p -
Li gii: Nhn xt bc ca sinx chn nn ta ngh ti cch t t= tanx R=
/3
2/4 sin 2sin x cos
dxx x
p
p - = R=
/3
2 2/4
1(tan 2 t anx) os
dxx c x
p
p - =
/3
2/4
(t anx)(tan 2 t anx)
dx
p
p -
t t=tanx ta c R=/3
2/4
(t anx)(tan 2 t anx)
dx
p
p - =
3 3
21 1
1 1 1 1 2( ) ln(1 )
2 2 2 2 3
dtdt
t t t t= - = -
- -
Nhn xt 6 - Tch phn tng qut ca tch phn trn l R=
2 2sin sin x cos osdx
a x b x cc x
b
a + +
Ta bin i R= 2 2( tan t anx ) osdx
a x b c c x
b
a - + = 2
(t anx)( tan t anx )
da x b c
b
a - +
sau t t=tanx - Tng t i vi tch phn lng gic c dng R= 2 2 2 2sin x cos ,( sin os )n
xdxn N
a x b c x
b
a
+
Nhn xt 7: i vi mt s tch phn khng c du hu c bit nh cha ( )n f x hay cha cc hm s lng gic nh xt trn khi ta phi quan st k v kho lo phn tch c th nhn din c bin mi.Ta xt thm mt s cc v d sau V d 11 Tnh G=
2 2
41
11
xdx
x-+
Li gii: Nhn xt ( 2 2
2 2
1 1 1 1) ( ) 2, ( ) (1 )x x d x dx
x x x x+ = + - + = - t ta bin i nh sau
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 15
G=2 2
41
11
xdx
x-+ =
2 2
212
11
1x dx
xx
-
+ = G=
2 2
21
11
1( ) 2
x dxx
x
-
+ - =
2
21
1( )
1( ) 2
d xx
xx
+
+ -
t t=x 1x
+ ,x=1 th t=2,x=2 th t=5/2
Khi ta c G=
2 2
41
11
xdx
x-+ =
5/2 5/25/222
2 2
(5 2 2)(2 2)1 ( 2) ( 2) 1 2 1ln ln
2 2 2 ( 2)( 2) 2 2 2 2 2 6 2
dt t t tdt dt
u t t t
- +- - - -= = =
- - + + -
V d 12
Y=ln5
ln3 2 3x x
dxe e-+ - (HKB-06)
Li gii: Nhn xt
2
( )2 3 3 2 ( 1)( 2)
x x
x x x x x x
dx e dx d ee e e e e e-
= =+ - - + - -
t t=e x,x=ln3 th t=3,x=ln5 th t=5 Y=
ln5
ln3 2 3x x
dxe e-+ - =
5
3 ( 1)( 2)dt
t t=
- -
5 5 55
33 3 3
( 1) ( 2) ( 2) ( 1) 2 3ln ln
( 1)( 2) 2 1 1 2t t dt d t d t t
t t t t t- - - - - -
= - = =- - - - -
V d 13 H=
2 7
71
1(1 )
xdx
x x-+
Li gii: Nhn thy
7 7 6 77
7) 7 7 7
1 (1 ) 1 (1 )( )
(1 (1 ) 7 (1 )x x x x
dx dx d xx x x x x- - -
= =+ + +
do ta ngh ti t t=x7
H=2 7
71
1(1 )
xdx
x x-+ =
128
1
1 (1 )7 ( 1)
t dtt t-+ =
128
1
1 (1 ) 27 ( 1)
t tdt
t t+ -
=+
128 128
1 1
1 1 512[ 2 ] ln
7 1 7 16641dt dtt t- =
+
V d 14 K=
15 3 6
0
(1 )x x dx-
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 16
Li gii: Nhn xt x5(1-x3)6=x3(1-x3)6x2=- 3 3 6 31 (1 ) (1 )
3x x d x- - = 3 3 6 31[1 (1 )](1 ) (1 )
3x x d x- - - - -
Do ta t t=1-x3 v ta c K=
15 3 6
0
(1 )x x dx- =0
6
1
1(1 )
3t dt- - =
06
1
1 1(1 ) (1 )
3 168t d t- - =
Nhn xt 8: Cc v d trn c gii nh vo vic bit phn tch mi quan h gia cc biu thc di du tch phn.ta gi chung l i bin nh Phn tch Nhn xt chung: i bin s dng 1 l mt trong nhng phng php rt c bn, hc sinh thng gp trong Cc k thi tt nghip v thi vo cc trng i hc,bi n c th pht huy ti a t duy Linh hot ca hc sinh ,Hc sinh khng th dng mt cng thc i bin tng qut no p dng Cho cc bi ton khc nhau.Chnh v l trong ging dy hc sinh dng phng php i bin s dng 1 ,ngi thy khng qu sa vo vic dy hc sinh nhng dng ton c tnh cht cng thc,my mc. iu quan trng l pht trin hc sinh t duy logc,s sng to ,cc em t mnh chim lnh kin thc ,t rt ra nhng bi hc b ch t vic gii c hay khng gii c nhng bi tch phn,c nh vy khi ng trc nhng bi ton mi hay nhng bi ton c ngy trang th cc em vn c c sc khng vt qua.Ti coi l t tng ch yu ca dy hc tch phn ni ring v mn ton ni chung. 2-i bin s dng hai: T tng ca k thut ny l :Gi s ta cn tnh tch phn I= ( )
b
a
f x dx th ta chn X=u(t),vi u(t) l hm s ta chn thch hp Biu din dx=u(t)dt, u( ) , ( )a u ba b= = Biu th f(x)dx theo t v dt,gi s f(x)dx=g(t)dt I= ( )
b
a
f x dx = ( )g t dtb
a l tch phn d tm hn tch phn ban u.
V d 1: Tnh I=2
22
20 1
x dx
x-
Li gii : Nx: ta c sin2t+cos2t =1 nn 1-sin2t=cos2t, 21 sin cost t- = do ta ngh ti t x=sint t ;
2 2p p -
x=0,t=0,x= 2 ,2 4
tp
= ,dx=costdt
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 17
I=
222
20 1
x dx
x- = I=
/4 /4 /42 2
20 0 0
sin cos sin cos 1 os2 1cos 2 8 41 sin
x tdt t t c tdt dt
tt
p p p p-= = = -
-
Nhn xt 1 : - C th t x=cost t [ ]0;p -i vi nhng tch phn c cha cc biu thc 2 2a x- ta c th t x=acost , t [ ]0;p
hoc x= asint , t ;2 2p p -
V d 2: Tnh J=6
23 2 9
dx
x x -
Li gii: t x= 3 ,
sin t (0; / 2)t p
dx=2
3cossin
tdtt
- , 1 13 2,sin , 6,sin4 2 62
x t t x t tp p
= = = = = =
J=6
23 2 9
dx
x x - =
/6
2/42
3cos
3 9sin 9
sin sin
tdt
tt t
p
p
-
- =
/4 4
/6 /6
1 cos 1cos3 3 36sinsin
tdtdt
tt
t
p p
p p
p= =
Nhn xt 2: - c th t x= 3 ,
osc t
- i vi nhng tch phn c cha biu thc 2 2x a- (a>0) ta c th t x=osa
c t
hoc X= ,sin
at
V d 3 Tnh K=
3 2
21
1 xdx
x+
Li gii; t x=tant,t ( ; )
2 2p p
-
1 , 34 3
x t x xp p
= = = = , 2 221
; 1 1 tanos cosdt
dx x xc t t
= + = + =
K=3 2
21
1 xdx
x+
= /3 /3 /3
2 2 2 2 2/4 /4 4
2
1 (sin )sin os cos sin sin (1 sin )
cosos
dt dt d tt c t t t t t
tc t
p p p
p p p
= = =-
32
2 22
2
(1 )du
u u=
-
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 18
32
22
2
duu
+ 3
2
22
2
1du
u- =3 2 2 3
ln(2 3)( 2 1)3-
+ - +
Nhn xt 3: -i vi nhng tch phn c cha biu thc (a2+x2)k (a>0)ta thng t x=atant hoc x=acott -Mt s tch phn sau khi bin i mi a v dng c cha biu thc (a2+x2)k .ta xt v d sau V d 4 Tnh L=
1
4 20 1
xdxx x+ +
Li gii:
L=1
4 20 1
xdxx x+ + =
1 2
2 2 20
1 ( )2 ( ) 1
d xx x+ + =
1
20
1 ( )2 ( ) 1
d tt t+ + =
1
2 20
1( )1 2
2 1 3( ) ( )
2 2
d t
t
+
+ + =
32
1 2 22
1 ( )2 3
( ) ( )2
d u
u +
t 3 tan , ( ; )2 2 2
tp pa - ,u= 3 1tan 3 ,,
2 3 2 6u
p pa a a = = = =
L =
32
1 2 22
1 ( )2 3
( ) ( )2
d u
u + =
3 3
2 2
6 6
31 3 32
32 3 18os . (1 tan )4
dd
c
p p
p p
a pa
a a= =
+ ,
Nhn xt 5 Mt s tch phn c cha cc biu thc ( )( )x a b x- - ,b>a>0 Khi ta t X=a+(b-a)sin2t , t 0;
2p
.ta xt v d sau
V d 5: Tnh M=32
54
( 1)(2 )x x dx- -
Li gii : Nhn xt a=1,b=2 t x=1+sin2t t 0;
2p
,dx=2sintcostdt,x= 5 3;4 6 2 4
t x tp p
= = =
M=
32
54
( 1)(2 )x x dx- - =32
54
( 1)(2 )x x dx- - =24
2 2
6
sin (1 sin ) sin cost x t tdt
p
p
- =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 19
24
2 2
6
sin cost tdx
p
p
=4
6
1 1 3(1 os2 ) ( )
2 8 12 8c t d
p
p
p- = - .
Nhn xt 6: Bng cch khai thc tng t ta s rt ra c cc cch bin s dng 2 i vi nhng tch phn c cha nhng biu thc c thng k qua bng sau:
Du hiu Cch chn 2 2a x- (a>0) X=asint t ;
2 2p p -
hoc x=acost t [ ]0;p
2 2x x- (a>0) X=sin
at t ;
2 2p p -
\0
X=osa
c t t [ ]0;p \ / 2p
2 2a x+ (a>0) X=atant t ;2 2p p -
ho c
X=acott t ( )0;p
a xa x+-
hoc a xa x-+
X=acos2t
( )( )x a b x- -
X=a+(b-a)sin2t
Nhn xt 7: -i khi s dng i bin s dng 2 la bt u t dng 1
V d 6: Tnh K=24
4 2
4
sinos (tan 2 t anx 5)
xdxc x x
p
p- - + ( thi d b 2008-B)
Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 20
Bin i K=2 24 4
4 2 2
4 4
sin tan (t anx)os (tan 2 t anx 5) (tan 2 t anx 5)
xdx xdc x x x
p p
p p- -
=- + - +
t tanx=t i cn a K v dng K=
1 1 1 12 2
2 2 21 1 1 1
( 2 5)3
( 2 t 5) 2 5 ( 1) 4t dt d t t dt
dtt t t t- - - -
- += + -
- + - + - +
Li t t-1=2tant i cn tnh ton ta c K=2-ln2 38p
-Mt trong nhng php i bin hay dng na l php thay bin x=a-t i vi nhng tch phn c cn trn l a v hm di du tch phn cha cc biu thc lng gic v cc biu thc ny c lin quan n cn trn l a (Theo ngha chng c mi quan h n cc gc lin quan c bit).V l cc tch phn ny thng c cn trn l ; ;2 ,...
2p p p
Khi tnh cc tch phn ny thng dn ti gii mt phng trnh n gin vi n s l t V d 7:
Tnh H=/2 4
4 40
sinos sin
xdxc x x
p
+
Li gii: t x=2
t dx dtp- = - v ta c
I=0 4
4 42
sinos sin
xdxc x xp
-+ =
/2 4
4 40
osos sin
c xdxc x x
p
+ suy ra
2I=/2 /24 4
4 40 0
sin os/ 2
os sin 4x c xdx
dx xc x x
p p pp+ = = =+
V d 8 Tnh F=
23
0
osxc xdxp
Li gii: t x= 2 t dx dtp - = - v ta c I=
0 2 2 23 3 3 3
2 0 0 0
(2 ) os (2 ) (2 ) os 2 os ost c t dt t c tdt c tdt tc tdtp p p
p
p p p p- - - = - = - 2
3
0
2 osI c tdtp
= =2
0
os3 3cos0
4c t t
dtp +
=
V d 9:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 21
Tnh M=2
0
s inx1 os
xdx
c x
p
+
Li gii: t x= t dx dtp - = - M=
20
s inx1 os
xdx
c x
p
+
=0
2 2 2 2 20 0 0 0
( )sin sin sin sin sin2
1 os 1 os 1 os 1 os 2 1 ost tdt tdt t tdt tdt tdt
M Mc t c t c t c t c t
p p p p
p
p pp p- = - = =+ + + + +
Li t u=cost suy ra du=sintdt M=
1 1 2
2 2 20 1 0
s int2 1 os 2 1 1 4
dt dtdt
c t t t
pp p pp-
= = =+ + +
Nhn xt 8: Li gii ca cc bi ton trn da vo tnh cht : Nu hm s f(x) lin tc trn [ ];a b tho mn f(x)=f(a+b-x) th
( ) ( )2
b b
a a
a bxf x dx f x dx
+=
c bit hn : Nu f(x) l hm s lin tc trn [ ]0;1 th (s inx) (s inx)
2xf dx f dx
p a p a
a a
p- -=
Nu f(x) l hm s lin tc trn [ ]0;1 th 2 2
( osx) ( osx)xf c dx f c dxp a p a
a a
p- -
=
Cc tnh cht ny s c chng minh v ng dng trong k thut s dng lp cc Tch phn c bit .
IV-K thut s dng Tch phn tng phn C s l thuyt :Theo cng thc v php tnh vi phn ta c
d(uv)=udv+vdu Hay udv=uv-vdu
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 22
b b
ba
a a
udv uv vdu = - (I)
Cng thc trn gi l cng thc tnh tch phn tng phn ,Phng php s dng cng thc Trn tnh gi l phng php tch phn tng phn. Nhn dng : Hm s di du tch phn thng l hm hai bin s khc nhau ngha: a mt tch phn phc tp v mt tch phn n gin hn .Trong nhiu trng hp khi s dng tch tng phn s gim bt hm s di du tch phn v cui cng ch cn mt hm s di du tch phn. Nh vy tnh
b
a
udv ta chuyn v tnh b
a
vdu ,Nh vy iu quan trng nht khi tnh tch phn tng phn l phi chn u,v thch hp m bo hai nguyn tc c bn sau -Chon u,v sao cho du n gin dv d tnh -Tch phn
b
a
vdu d tnh hn so vi b
a
udv
Sau y l mt s dng Tch phn thng c s dng k thut Tch phn tng phn 1-Dng I ( ) ln
bk
a
P x xdx : ( )K Z
Thng chn: 1lnln
( )( )
kk du k xdxu x
v p x dxdv p x dx
- = = ==
Chn u nh vy kh lnx di du Tch phn , ng thi d tm V V D 0: (HKD-2010)Tnh tch phn
1
32 ln
e
I x xdxx
= -
1 2
1 1 1
3 12 ln 2 ln 3 ln .
e e e
I I
I x xdx x xdx x dxx x
= - = - 1424314243
11
lne
I x xdx= ;t lndx
u x dux
= = ;
2
2x
dv xdx v= =2 2 2 2
111 1
1 1 1ln
2 2 2 2 2 4
e eex e x eI x xdx
+= - = - =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 23
Tnh I2 : t t = lnx dxdtx
= x = 1 ; t = 0; x = e ; t = 1.11 2
20 0
12 2t
I tdt
= = =
. Vy 2 22
eI
-=
V D 1: (HKD-2009): Tnh tch phn 3
21
3 ln xI dx
(x 1)+
=+ 33 3 3 3 3
1 22 2 2 2 21 1 1 1 11
3 ln x dx ln x dx 3 3 ln xI dx 3 dxI 3 I dx
(x 1) (x 1) (x 1) (x 1) (x 1) 4 (x 1)+ -
= = + = = = =+ + + + + +
t u = lnx dxdux
=2
dxdv .
(x 1)=
+ Chn 1v
x 1-
=+
3 3 3 3
21 1 1 1
ln x dx ln 3 dx dx ln 3 3I ln
x 1 x(x 1) 4 x x 1 4 2= - + = - + - = - +
+ + + Vy : 3
I (1 ln 3) ln 24
= + -
V D 2: (HKD-08) I=2
31
ln xdx
x Li gii:
t 3
3 2
ln
12
dxduu x
xdx dxdv vx x x
== -= = = : I=
2 22
3 2 311 1
ln ln 3 2ln 22 2 16
x x dxdx
x x x- -
= + =
Nhn xt: Mt s tch phn mun a v dng trn cn thng qua i bin s dng 1 V d 3:
J= 2
2
6
cos ln(s inx)sinx
dxx
p
p
Li gii:
Vit li J= 2
2
6
ln(s inx)(s inx)
sind
x
p
p t t=sinx , i cn ta i n tch phn sau
J= 1
212
ln tdt
t t 2
2
ln
1
dtduu t
tdt dtdv v dtt t t
== -= = = M=
1112 1
2
ln1 2ln 2
t dtt t
-= + = -
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 24
V d 4: K=3
2
4
ln(tan x)os
dxc x
p
p
Li gii: Ngoi cch trnh by bng i bin sau dng tch phn tng phn nh trn ta c th trnh by trc tip nh sau
K=3
2
4
ln(tan x)os
dxc x
p
p =
3
4
ln(t anx) (t anx)d
p
p t ln (t anx) sin x cos(t anx) t anx
dxduu
xdv d v
== = =
K=3
3 3
4 44
t anx 3 ln 3 3 ln 3tan x ln(t anx) t anx 3 1
sin cos 2 2dx
x x
pp p
p pp
- = - = - +
Nhn xt 2 :Do khng c cng thc tnh nguyn hm ca biu thc cha lnx nn mc ch ca ta khi tnh tch phn trn l kh lnx ,v vy s ln s dung cng thc Tnh tch phn tng phn ph thuc vo s K trong tch phn ( ) ln
bk
a
P x xdx .C th l k=1 (nh v d trn) dng mt ln,k=2 s dng 2 ln ......ta xt thm v d sau m ta iu
V d 5: L= 3 21
lne
x xdx (HKD-07) Li gii:
t 2
433
2 lnln
4
xdxdu
u x xxdv x dx
v x dx
= = = = =
L=
4 2 43 '
11
ln 1ln
4 2 4
eex x e
x x L- = -
Li t 43
3
ln
4
dxdu
u x xxdv x dx
v x dx
= = = = =
L=
'4 43
11
ln 1 3 14 4 16 16
eex x e
x dx- = -
T L=45 132
e -
Nhn xt 3: M s tch phn cha p(x) phc tp ,ta vn da vo cch t trn kh lnf(x)
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 25
V d 6: N=3 2
21
ln( 1)
1
x x x
x
+ +
+
Li gii: t
232
2 2 31
2 022
ln( 1)1
1ln( 1) 2ln 3 311 1
dxduu x x
xN x x x dxx xdv v dx xx x
= = + + + = + + + - = - = = = ++ +
Dng 2: ( ) cosb
a
P x xdx ( ( ) cosb
a
P x xdx )
t cos( )
u x
dv P x dx
= =
Hoc cos( )
dv x
u P x dx
= =
V d 1: I=/4
2
0
(2cos 1)x x dxp
-
Li gii: vit li I=
/42
0
(2cos 1)x x dxp
- =/4
0
os2xc xdxp
t /4
/4 /400
0
sin 2cos 2 sin 2 1 sin 2 os2
sin 2 ( )22 2 2 4
18 2
xdv xdx v dx x x x x c x
I xdxu x
du dx
pp p
p
= = = + = - = =
= +
V d 2 J=
1
cos(ln )e
x dxp
Li gii
t sin(ln )
cos(ln )x dx
u x dux
dv dxv x
= = = =
J=xcos(lnx)| 1ep - 1
1
sin(ln )e
x dx e Jp
p= - -
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 26
t os(ln )
sin(ln )c x dx
u x dux
dv dxv x
= = = =
J1 = xsin(lnx)| 1ep -
1
1os(ln ) 1
2
e ec x dx J J e J J
p pp += - = - - - = -
V d 3: K=3
2
3
s inxcosx
dxx
p
p- (H Vinh-2001)
Li gii:
Bin i K=3
2
3
s inxcosx
dxx
p
p- =
3 3
33 00
0 0
1 1 4 4 52 ( ) 2 2 tan 2 ln(tan )
cos cos cos 3 2 4 3 12dx x
xd xx x x
p ppp p p p p
== - = - + -
Nhn xt : Mt s tch phn trc khi s dung tch phn tng phn cn bin i a v c dng trn, ta xt mt v d sau m t iu
V d 4: L=2
2
0
(2 1)cosx xdx
p
- ( thi d b KB-2005) Li gii Bin i L nh sau
2 2 2 22
0 0 0 0
222 2
1 00
2
20
1 os2 1 1(2 1) cos (2 1)( ) (2 1) (2 1) os2
2 2 2
1 1(2 1)
2 2 8 4
1(2 1) os2
2
c xx xdx x dx x dx x c xdx
L x dx x x
L x c xdx
p p p p
pp
p
p p
+- = - = - + -
= - = - = -
= -
2
22 0
0
1 1(2 1) ; cos 2 sin 2
2 2
1 1 1(2 1)sin 2 sin 2
4 2 2
u x du dx dv xdx v x
L x x xdx
pp
= - = = =
= - - = -
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 27
Do L=2 1
8 4 2p p
- -
V d 5:M=4
sinx
0
(t anx cos )e x dx
p
+ ( thi d b KB-2005) Li gii: Bin i M nh sau
[ ]
4 4 4sinx sinx
0 0 0
14 4inx sinx 24 4
000 0
(t anx cos ) t anx cos
(cos )(s inx) ln(cos ) ln 2
coss
e x dx dx e xdx
d xdx e d x e e
x
p p p
p pp p
+ = + =
- + = - + = +
Dng 3: cosb
kx
a
e mxdx ( hoc sinb
kx
a
e mxdx )
t 1
1coss inmx
kxkx du e dxu e k
dv mxdxv
m
= = = =
Hoc t 1
1coss inmx
kxkx v e dxdv e k
u mxdxdv
m
= = = =
V d 1: K= 2
2
0
cos3xe xdx
p
t 2
2 2
1cos3 s in3x
3
xx du e dxu e
dv xdx v
= = = =
K= 2
2
0
cos3xe xdx
p
=2
2 220 1
0
1 2 1 2sin 3 sin 3
3 3 3 3x xe x e xdx e K
pp
p- = - -
li t 2
2 2
1sin 3 cos3x
3
xx du e dxu e
dv xdx v
= = = = -
K1 = 2 201 2
os33 3
xe c x Kp
+ t suy ra
K= 1 2 4 3 23 9 9 13
ee K K
pp- - -- - = .
Nhn xt :
-Cng c th t 22 1
2cos3 3s in3x
xx v e dxdv e
u xdx d
== = = -
v thu c kt qu nh trn .
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 28
-Tch phn ( hoc sinb
kx
a
e mxdx ) dng phng php tng phn Bao gi cng phi dng hai ln song iu ch l trong hai ln dng phi thng nht trong hai cch t u,v cng mt kiu nu khng th sau hai ln s dung tch phn li tr li ban u.
Tht vy sau khi t 2
2 2
1cos3 s in3x
3
xx du e dxu e
dv xdx v
= = = =
K= 2
2
0
cos3xe xdx
p
=2
2 220 1
0
1 2 1 2sin 3 sin 3
3 3 3 3x xe x e xdx e K
pp
p- = -
ta khng t nh trn m
t 22 1
2sin 3 3cos3x
xx v e dxdv e
u xdx du
== = =
K1= 2 201 3 1 3
sin 32 2 2 2
xe x K e Kp
p- = -
t ta c K= 1 2 1 3( )3 3 2 2
e e K K Kp p- - = nh vy ta khng tnh c tch phn trn . Hin tng gi l hin tng xoay vng trong tch phn. l iu m ta phi trnh khi tnh tch phan bng phng php tng phn , Dng 4: ( )
bkx
a
P x e dx
t , ( )( )
1ekx kx
du P x dxu P x
dv e dx v dxk
== = =
V d 1: I=
12
0
( 2) xx e dx- (HKD-06)
t 1 2
2 1 2022
0
( 2) 1 1 5 3( 2)1
2 2 4e2
x xxx
du dxu x eI x e e dx
v dxdv e dx
== - - = - - = ==
Nhn xt : Mt s tch phn c dng trn ,nhng trc khi dng tng phn ta phi i bin s vic s dng tch phn tng phn c thun li hn V d 2: I= 2
13
0
xx e dx
Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 29
Nhn thy I= 21
3
0
xx e dx = I=2
12 2
0
12
xx e dx v vy
t x2=t ,dt=2xdx 23 12
x tx e dx te dt= x=0 th t=0,x=1 th t=1
I=2
13
0
xx e dx = I=1 1 1
1 1 10 0
0 0 0
1 1 1 1 1 12 2 2 2 2 2 2
t t t tete dt tde te e dt e= = - = - =
V d 3: Tnh I=2 2
20 ( 2)
xx edx
x +
Li gii: t u=x2e x suy ra du=xe x(x+2)dx; dv=
2
1( 2) 2
dxv
x x-
=+ +
I=2 22
2 20
0 02
xx xx e xe dx e xe dx
x-
+ = - ++ . li t u=x,dv=e
x ta c
2 22 20
0 0
1x x xx e dx xe e dx e= - = +
Nn I=-e2+e 2+1=1 Nhn xt 1 : nu t
2
2( 2)x
ux
=+
th vic tnh tch phn trn li tr v tnh tch phn 2
0 2
xxex + r dng l phc tp hn rt nhiu so vi tch phn ba u.v vy vic chon
u,v thch hp l rt quan trng trong tnh tch phn tng phn. Nhn xt 2:
Mt s tch phn c dng ( )b
kx
a
P x e dx mun s dng c phng php nh trn phi qua i bin s:
V d 4: Tnh K=2
0
1 s inx1 cos
xe dxx
p
++
Li gii:
Phn tch K=2 2 2
1 20 0 0
1 s inx 1 s inx1 cos 1 cos 1 cos
x x xe dx e dx e dx K Kx x x
p p p
+= + = +
+ + +
Xt K1=
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 30
2 2 2 220
20 0 0 0
2 22 2 2 2
2 2 220 0
1 1(tan ) tan tan
1 cos 2 2 22 os2
sin sin1 cos2 os
2
x x x x x
x x
x x xe dx e dx e d e e dx
xx c
x xe e dx e e dx K K e K K e
x xc
p p p pp
p pp p p p
= = = -+
= - = - - = + - =+
Cch 2: C th t 2 2(1 cos ) s inx1 s inx(1 cos ) (1 cos )1 cos
x x
xduu
x xxdv e dx v e
++ = -= + ++ = =
dx
T ta c K= 2 2
'2 22 2
0
2 2 2
1 s inx (1 cos ) s inx 1 e2 ( )
1 cos (1 cos ) (1 cos ) 2 (1 cos )
12 ( )
2 1 cos
x x xx
oo
x
o
x e ee dx e dx
x x x x
ee e
x
p pp p
p p p
+ +- - = - - = + + + +
- - =+
lyn tp ta c th tnh cc tch phn sau
I=2
51
ln xdxx ;J=
2
2
1 1ln ln
e
e
dxx x
- ;K=
4
0
tan xx dx
p
; L= 21
ln(1 )
e xdx
x+ ;M=2
2
1
( 2 ) xx x e dx+
V-Tch phn lin kt i khi vic tnh mt s tch phn I= ( )
b
a
f x dx gp nhiu kh khn ta thng
Hay ngh n mt tch phn J= ( )b
a
g x dx sao cho vic tnh cc tch phn mI+nJ v pI-qJ thun li .Khi vic tnh I,J thng a v gii h phng trnh 1
2
mI nJ C
pI qJ C
+ = - =
Khi ta ni I v J l cc tch phn lin kt vi nhau. Vic la chn tch phn lin kt vi mt tch phn cho trc ph thuc vo c im ca hm di du tch phn v cn ca chng .Do c th ca cc hm lng gic nn ta thng dng phng php lin kt cc tch phn i vi cc tch phn cha cc hm s lng gic .
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 31
V d 1 I=4
30
4sin x(s inx cos )
dxx
p
+
Li gii:
Xt J=4
30
4 osx(s inx cos )
c dxx
p
+ ta c
I+J=4 4
402
20 0
42 2 tan( ) 2
(s inx cos ) 4os ( )4
dx dxx
x c x
p ppp
p+ = - =
+ - (1)
Mt khc J-I =4 4
403 2 2
0 0
4( osx-sinx) d(sinx+cosx) 22 2
(s inx cos ) (s inx cos ) (s inx cos )c dx dx
x x x
p pp
= = = -+ + + (2)
T (1) v (2) ta c I= 22
V d 2: Tnh I=23
0
sin x
sinx 3 cos
dx
x
p
+
Li gii
Xt tch phn J=23
0
os x
sinx 3 cos
c dx
x
p
+ ta c
I-3J=2 23 3 3
0 0 0
sin 3 os x (sin 3 osx)(sin 3 osx)(s inx 3 cos )
s inx 3 cos s inx 3 cos
x c dx x c x c dxx dx
x x
p p p
- - += = - =
+ +
3(cos 3 sinx) 1oxp
- + = -
I+J=2 23 3 3 3
0 0 0 0
(sin os x) 1 12 2s inx 3 cos s inx 3 cos 1 3 sin( )(s inx cos ) 32 2
x c dx dx dx dx
x x xx
p p p p
p+
= = =+ + ++
=3 3
30
20 0
tan( )1 1 1 ln 32 6 ln tan( )2 2 2 2 6 2os ( ) tan( ) tan( )
2 6 2 6 2 6
xd
dx xx x x
c
p pp
pp
p p p
+ = = + =+ + +
Vy ta c h phng trnh 3 1
3ln 3 2ln 3
82
I JI
I J
- = -- =
+ =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 32
Tng qut: 2sin x
sinx cosdx
A B x
b
a + thng lin kt vi J=
2os xs inx cos
c dxA B x
b
a +
V d 3: I=2
30
(5cos 4sinx)(s inx cos )
x dxx
p
-+
Li gii
Xt J=2
30
(5sin 4 osx)(s inx cos )
x c dxx
p
++ ta c
I+J=2 2 2
203 2
20 0 0
(sin osx) 1 1tan( ) 1
(s inx cos ) (s inx cos ) 2 2 4os4
x c dx dx dxx
x x c x
p p ppp
p+
= = = - =+ + -
(1)
Mt khc t x=2
tp- ta c
I=2 2 2
3 3 30 0 0
(5cos 4s inx) (5sin 4cos ) (5sin 4cos )(s inx cos ) (s int cos ) (s inx cos )
x dx t t dx x x dxJ
x t x
p p p
- - -= = =
+ + + (2)
T (1) v (2) ta c I= 12
V d 4: I=2
2 2
0
( os3 ) ( os6 )c x c x dx
p
Li gii
Xt tch phn J=2
2 2
0
(sin 3 ) ( os6 )x c x dx
p
Ta c I+J=2 2 2
2 2 2 2
0 0 0
1[(sin 3 ) ( osx) ]( os6 ) ( os6 ) (1 os12 )
2 4x c c x dx c x dx c x dx
p p p
p+ = = + =
Mt khc I - J= 2 2 2
2 2 2 2 2
0 0 0
1[(sin 3 ) ( osx) ]( os6 ) os6 ( os6 ) 1 sin (sin 6 )
6 8x c c x dx c x c x dx x d x
p p p
p - = = - =
Vy ta c I = J = 8p
Nhn xt :Ta c th chn tch phn lin kt khc l J=2
2 2
0
( os3 ) (sin 6 )c x x dx
p
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 33
V d 5: Tnh I=20092
2009 20090
( os )(s inx) (cos )
c xdx
x
p
+
Li gii:
Xt J= 20092
2009 20090
(sin )(s inx) (cos )
xdx
x
p
+
t x= ; 0; 02 2 2
t dx dt x t x tp p p- = - = = = =
Ta c J =
2009020092
2009 20092009 20090
2
2009 20092 2
2009 2009 2009 20090 0
(sin( ))(sin ) 2 ( )(s inx) (cos ) 2(s in( )) (cos( ))
2 2
(cos ) ( os )(s int) (cos ) (s inx) (cos )
txdx d t
x t t
t c xdx dx
t x
p
p
p p
pp
p p
-= - =
+ - + -
=+ +
M I+J= 2009 20092 2
2009 20090 0
(s inx) ( os )(s inx) (cos ) 2 4
c xdx dx I J
x
p p
p p+= = = =
+
V d 6: Tnh I=36
0
sins inx cos
xdxx
p
+
Li gii:
Xt tch phn lin kt J=36
0
oss inx cos
c xdxx
p
+
Ta c I+J = 3 36 6
60
0 0
(sin os ) 1 1 1(1 sin 2 ) ( os2 )
s inx cos 2 4 6 8x c x dx
x dx x c xx
p pp p+
= - = + = -+
Li c I-J = 23 36 6
0 0
660
0
1 (s inx cos ) (s inx cos )(sin os ) 1s inx cos 2 s inx cos
1 1 s inx cos 1 3 2(s inx cos ) (s inx cos ) [ ln s inx cos ] ln
2 sinx cos 2 2 2
x x dxx c x dxx x
xx d x x
x
p p
pp
+ + -- = =+ +
+ + + + + = + + = - +
t ta c I= 1 1 3 2 1ln12 2 2 4 16p ++ - -
Nhn xt : i vi tch phn ta c th trnh by theo cch khc nh sau
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 34
2I=3 3 3 3 3 3 3 36 6 6
0 0 0
(sin os ) (sin os ) (sin os ) (sin os )s inx cos s inx cos s inx cos
x c x x c x x c x dx x c x dxdx
x x x
p p p
+ + - + -= +
+ + +
Sau trnh by nh trn . Nhn xt chung : Do c im ca cc hm s lng gic nn cc tch phn Lin kt thng c dng rt nhiu trong tch phn lng gic .V vy khi tnh tch phn lng gic hc sinh cn nhn k vo biu thc lng gic nm ngay di du tch phn c th la chn cch gii nhanh v thun li luyn tp ta xt cc tch phn sau
I=4
0
sin x1 sin 2
dxx
p
+ :J=4
0
sin x cossin 2 os2
xdxx c x
p
+ ;K=4
0
sin 59 os5 7sin 5
xdxc x x
p
- ; L=4 5
5 50
os2
os2 os2
c xdx
c x c x
p
+
M=4
0 1 t anxdx
p
+ ; K=4
2 2
0
( os 2 )( os 4 )c x c x dx
p
; P=42
4 40
( os )(s inx) (cos )
c xdx
x
p
+
VI-Tch phn cc hm s phn thc hu t A L thuyt :
Phn thc hu t : ( )( )
P xQ x
vi P(x) ,Q(x) l cc a thc vi cc h s thc
Phn thc thc s :l phn thc hu t ( )( )
P xQ x
v degP(x )< degQ(x) Phn thc n gin l phn thc c mt trong 4 dng sau
2 2; ; ;( ) ( ) ( )k kA A Bx c Bx c
x a x a x px q x px q+ +
- - + + + +
nh l tng quan v phn tch cc a thc Mi a thc Q(x) khc khng vi h s thc , u c th phn c mt cch phn Tch duy nht thnh cc nhn t ( khng tnh theo th sp xp cc nhn t) gm cc nh thc bc nht hoc cc tam thc bc hai vi bit thc en ta m.
B . phng php tnh tch phn hu t
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 35
Xt tch phn ( )( )
p xdx
Q x vi P(x),Q(x) l cc a thc vi h s thc + Nu bc ca p(x) ln hn bc ca Q(x) ta thc hin php chia a thc cho a thc 1 1( ) ( )( ) ( )( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )P x P xP x P x
G x G xQ x Q x Q x Q x
= + = + vi bc ca P1(x) nh hn bc ca Q(x)
v tch phn ( )G x dx tnh d dng .v vy vic tnh tch phn ( )( )p x
dxQ x a v tnh
tch phn 1( )( )
p xdx
Q x c bc ca t s nh hn bc ca mu s. tnh cc tch phn hu t ta xt cc php bin i c bn sau
I=2
22 2
( )ln | |
dx d x ax a C
x a x a+
= = + ++ +
J=2 2
( ) 1( ) ( )
dx d x aC
x a x a x a- -
= = +- - -
K=2 2
1 1ln
2 2dx dx dx x a
Cx a a x a x a a x a
- = - = + - - + +
L=2 2
dxx a+ , t x=atant dx=ad(tant)=a(1+tan
2t)dt, 22 2 21dx dt dx
dtx a a ax a
= =+ +
Vic tnh cc tch phn cc hm hu t cui cng dn n cc tch phn c dng nh trn V vy trong qu trnh tnh cc tch phn hu t ta thng hng n cc tch phn trn. thun tin ta chia cc tch phn hm hu t theo mt s dng sau:
1.Dng 2
dxax bx c
b
a + + (mu s cha tam thc bc hai)
Trng hp1: ax2+bx+c=0 c hai nghim phn bit x1,x2 I=
2
dxax bx c
b
a + + = 1
1 2 1 2 1 2 1 2 2
1 1 1 1( ) ln | |
( )( ) ( ) ( )x xdx
dxa x x x x a x x x x x x a x x x x
b bba
a a
-= - =
- - - - - - -
Trng hp 2: ax2+bx+c=0 c nghim kp x=x1=x2 I= 12 2 2
1 1 1
( )1 1( ) ( ) ( )
d x xdx dxax bx c a x x a x x a x x
b b bba
a a a
-= = -
+ + - - -
Trng hp 3: ax2+bx+c=0 v nghim
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 36
Phn tch ax2+bx+c = 2 2 2( ) ( )
2 4b
a x h mx n ka a
D + - = + + sau t mx+n=ktant
Ta dn n I= 2 dxax bx cb
a + + =A
qqp
p
dt At=
V d 1: I=
1
20 5 6
dxx x- +
Li gii: I=
1
20 5 6
dxx x- + =
1 110
0 0
1 1 3 4( ) ln | | ln
( 2)( 3) 3 2 2 3dx x
dxx x x x x
-= - = =
- - - - -
V d 2: K=1
20 4 12 9
dxx x- +
Li gii: K=
1
20 4 12 9
dxx x- + =
1102
0
1 1(2 3) 2(3 2 ) 3
dxx x
= =- -
V d 3: Tnh L= 2
21 5 6
dxx x- +
Li gii: L=
2
21 5 6
dxx x- + =
2
21 ( 1) 1
dxx - + t x-1= tant dx=(1+tan
2t)dt
44
0
2
41 0
x tL dt
x t
pp p= = = =
= =
2-Dng 2
( )mx n dxax bx c
b
a
++ +
ng li chung gii l ta phn tch mx+n=p(ax2+bx+c) +q Khi K=
2 '
2 2
( ) ( )ax
mx n dx ax bx cp q
ax bx c bx c
b b
a a
+ + += +
+ + + + 2dx
ax bx c
b
a + +
=p 2ln ax bx c ba+ + +q 2dx
ax bx c
b
a + +
c bit hn nu ax2+bx+c=0 c hai nghim phn bit th Li gii trn c th thu ngn li nh sau
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 37
21 2
( )( )
mx n dx p qM dx
ax bx c x x x x
b b
a a
+= +
+ + - -
V d 1: Tnh I =
2
21
5( 1)6
x dxx x
-- -
Li gii: I=
2
21
5( 1)6
x dxx x
-- - =
221
1
2 3( ) (2 ln | 3 | 3ln | 2 |) 6 ln 3
3 2dx x x
x x+ = - + + =
- +
Nhn xt: i n
2
5( 1) 2 36 3 2
xx x x x
-= +
- - - + ta phn tch
2
5( 1) 5( 1) ( 2) ( 3)5( 1) ( 2) ( 3)
6 ( 3)( 2) 3 2 ( 3)( 2)x x a b a x b x
x a x b xx x x x x x x x
- - + + += = + = - = + + -
- - - + - + - +(1)
tm a,b ta c mt trong hai cch sau Cch 1 (tr s ring): (1) ng vi mi x suy ra ng vi cc gi tr c bit ca x.ta thng chn cc gi tri ca x lm trit tiu mt trong cc tham s a hoc b chng hn cho x=3 th a=2 ;x=2 ta c b=3 Cch 2 ng nht cc h s ca cc s hng t s 5(x-1)=a(x+2)+b(x-3)=(a+b)x+2a-3b dn n h phng trnh
5 2
2 3 5 3
a b a
a b b
+ = = - = - =
V d 2: Tnh K=
1
20
(2 1)2 2 1
x dxx x
++ +
Li gii: K=
1 1 22 1
02 20 0
(2 1) 1 (2 2 1) 1 1ln(2 2 1) ln 5
2 2 1 2 2 2 1 2 2x dx d x x
x xx x x x
+ + += = + + =
+ + + +
3-Dng ( )( )
P x dxQ x
b
a
Khi tnh cc tch phn dng trn ta thng gp cc phn thc ng ( )( )
P xQ x
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 38
(ngha l bc ca t s nh hn bc ca mu s) sau khi ta phn tch s a c v dng c bn nh xt. Khi tnh cc tch phn dng ny cn phi ch n cc trng hp mu thc c nghim n ,nghin kp,v nghim . ta tm thi chia ra mt s dng c bn sau a/ Mu thc c nghim n ,cha nhn t l tam thc bc hai v nghim V d 1: I=
1 2
30
2 51
x xdx
x+ ++
Li gii: Nhn xt
2 2 2 '
3 2 2 2
2 5 2 5 ( 1)1 ( 1)( 1) 1 1 1
x x x x a b x x cx x x x x x x x x+ + + + - +
= = + ++ + - + + - + - +
=
22 2
3
( 2 ) ( )2 5 ( 2 ) ( )
12 2 2
5 0
1 3
a b x b c a x a b cx x a b x b c a x a b c
xa b a
a b c b
b c a c
+ + + - + - + + + = + + + - + - +
++ = =
- + = = + - = =
Vy I=1 1 1
2 20 0 0
2 3( ) 2 3 2ln 2 3
1 1 1 1dx dx
dx Jx x x x x x
+ = + = ++ - + + - + (*)
li c 1 1
220 0
1 31 ( )2 4
dx dxx x x
=- + - +
t
21 3 3tan (1 tan )2 2 2
16
06
x t dx t dt
x t
x t
p
p
- = = +
= = - = =
J=6
6
2 393
dt
p
p
p
-
= th vo (*) ta c I=2ln2+ 39p
Nhn xt : Nu quan st k ta thy : t s h s ca x2 l 2 iu chng t 2x2+x+5=2(x2-x+1)+b(x+1) c h s ca x bng 1 ta phi c b=3 v th ta c ngay
2
3 2
2 5 2 31 1 1
x xx x x x+ +
= ++ + - +
v d 2: Tnh J=
6 2
32
3 2 62
x xdx
x x+ ++ :
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 39
Li gii: J=
6 2
32
3 2 62
x xdx
x x+ ++ =
6 2
22
3( 2) 2( 2)
x xdx
x x+ +
=+
6
22
3 2( )
2dx
x x+
+ =6 6
122 2
33 2 ln 3 2
2 2dx dx
Jx x+ = +
+
li t
I=18ln 3 212p+
b/Mu thc c nghim n v nghim kp ,cha nhn t l tam thc bc hai v nghim V d 1: I=
0 2
31
4 7 33 2
x xdx
x x-
- -- +
Li gii: nhn xt
2 2 2
3 2 2 2
4 7 3 4 7 3 ( 1)( 2) ( 2) ( 1)3 2 ( 1) ( 2) 1 ( 1) 2 ( 1) ( 2)
x x x x a b c a x x b x c xx x x x x x x x x
- - - - - + + + + -= = + + =
- + - + - - + - +
ng nht thc ta c 1 2
2 3
0 1
x b
x c
x a
= = - = - = = =
I=0 02 3
013 2
1 1
4 7 3 2 3 ( 2)( ) ln | | ln16
3 2 1 ( 1) 2 1x x dx dx dx x
dxx x x x x x -- -
- - += - + = =
- + - - + -
V d 2: Tnh J=
2 2
31`
3 3 2x xdx
x x+ ++
Li gii: Ta c s phn tch
2 2 2 ' 2
3 2 2 2 2
3 3 2 3 3 2 ( 1) (1 ) 2( 1) 1 1 (1 )
x x x x a b x c a x bx cxx x x x x x x x x+ + + + + + + +
= = + + =+ + + + +
ng nht thc ta c
2 2 2
3
1
4
2 tan 2(1 tan ) , 2 2(1 tan )
623 2 2 2( )
3 4 122
4
x t dx t dt x t
x tJ dt
x t
p
p
pp p p
p
= = + + = +
= = = = - = = =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 40
22
11 8 2
21 2 2 2 3
ax o a
x a b c b
x a b c c
== = = = + + = = - + - = =
J=3 3 2 32 2
3 2 21` 1 1 1
3 3 2 1 (1 )2 3
2 1 1x x dx d x dx
dxx x x x x+ + +
= + ++ + +
=ln3- ln 22
+3J1
li t x=tant ta c J1= 4p thay vo th J= ln 2ln 3
2 4p
+ +
Nhn xt : Nhiu khi s thnh tho ca ng nht thc gip ta b qua nhanh bc phn tch bng Phng php h s bt nh . chng hn ta c ng thc sau * 1 1 ( ) ( ) 1 1 1( )
( )( ) ( )( )x b x a
x a x b a b x a x b a b x b x a- - -
= = -- - - - - - - -
*
22
2 2 2 2 2
2 2 2
1 1 [( ) ( )] 1 1 1( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 2 1 1[ ( )]
( ) ( ) ( )
x b x ax a x b a b x a x b a b x b x a
b a x a x b a b x a x b
- - -= = -
- - - - - - - -
= + - -- - - - - -
V d 3 (Hc vin mt m -98) Tnh K=
1
2 20 ( 1) ( 2)
dxx x+ +
Li gii: Ta phn tch theo 2
2 2 2 2
1 1 1 1 1 1 1( ) =[ 2( )]
( 1) ( 2) 1 2 ( 1) ( 2) 1 2x x x x x x x x= - + + -
+ + + + + + + +
K=1 1
2 2 2 20 0
1 1 1 1 11 4[ 2( )] .... 2 ln
( 1) ( 2) ( 1) ( 2) 1 2 12 3dx
dxx x x x x x
= + + - = = ++ + + + + +
luyn tp ta xt cc bi ton sau 1/
3 2
20`
3 2xdx
x x++ 2/
1
31`
1dx
x x+ 3/1 2
30`
2 3 7x xdx
x x+ ++ 4/
1 2
20`
53 2
xdx
x x+
+ - 2 2
41`
11
xdx
x-+
5/2 4
31`
2xdx
x x-- 6/
2 2
31`
1( 1) ( 3)
xdx
x x+
- + 7/2
2 21`
1( 3 2)
dxx x+ + 8/
2
21`
1(1 )
dxx x-
9/2 2
21` 7 5
xdx
x x- + 10/2
4 21` 1
xdx
x x+ + 11/2 3
20`
32 1x
dxx x+ + ; 12/
2
31` ( 1)
dxx x +
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 41
VII- Tch Phn cc hm s v T 1-Dng 1:
2
dx
ax bx c
b
a + +
Phng php : .Bin i a v tch phn
2
du
u k
b
a +
.s dng b : 22
ln | |du
u u ku k
bba
a
= + ++
CM: Tht vy: ( )2 ''
2
2 2
( ) 1ln | |
u u Ku u K C
u u K u k
+ ++ + + = =
+ + +
V d 1: K=
0 02 0
1221 1 2 4
4 4
1 1 1 1 1 2 6ln | 2 3 | ln
41 23 2 2 232 3 ( )4 16
dx dxx x x
x x x-
- -
+= = + + + + =
+ + + +
2- Dng 2: 2
( )mx n dx
ax bx c
b
a
+
+ +
Phng php: phn tch
2
2 2 2 2 2
( ) (2ax ) ( )2 2 2 2
mx n dx m b dx mb dx m d ax bx c mb dxa aax bx c ax bx c ax bx c ax bx c ax bx c
b b b b b
a a a a a
+ + + += - = -
+ + + + + + + + + + V D 2: J=
1
20
( 4)
4 5
x dx
x x
+
+ +
Li gii: J=
1 1 1 1 12
2 2 2 2 20 0 0 0 0
( 4) ( 2) 1 ( 4 5) ( 2)2 2
24 5 4 5 4 5 4 5 ( 2) 1
x dx x dx dx d x x dx d x
x x x x x x x x x
+ + + + += + = +
+ + + + + + + + + +
= 3 1010 5 2ln2 5
+- +
+
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 42
V d 3: K=1
20
( 2)
2 2
x dx
x x
+
+ + :
Li gii: K=
0 1 0 1 02
2 2 2 2 21 0 1 0 1
( 2) 1 (2 2) 1 ( 2 2)2 22 2 2 2 2 2 2 2 ( 1) 1
x dx x dx dx d x x dx dx
x x x x x x x x x- - -
+ + + += + = +
+ + + + + + + + + +
= 2 2 012 2 ln | 1 2 2 2 1 ln(1 2)x x x x x - + + + + + + + = - + +
3/Dng 3 2( )
dx
px q ax bx c
b
a + + +
Phng php : t px+q=2
1 1 1; ( )
dtpdx x q
t t p t-
= = -
Khi 2
2 22
2
/
1 1 1( ) ( ) ( )
dx dt t dt
a bpx q ax bx c mt nt eq q ct p t q t
b b b
a a a
-= =
+ + + + +- + - +
V d 4: M=3
22 ( 1) 2 2
dx
x x x- - +
Li gii: t
2
2 1
1 1 11 3
2
x t
tx x x t
t tdt
dxt
= =+ - = = = = = -
Do M= 3 1 2
2 22 1/2
12 1
1/221/2
/
( 1) 2 2 1 1 12 2
2 2 2ln 1 ln
1 51
dx dt t
x x x t tt t t
dtt t
t
=- - + + + - +
+= = + + =
++
Dng 4: 2
( )
( )
mx n dx
px q ax bx c
b
a
+
+ + +
Phng php : Phn tch
2
( )
( )
mx n dx
px q ax bx c
b
a
+
+ + + =
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 43
2 2
2 2
( ) ( )( )
( ) ( )
( )( )
( )
m mqpx q n dx
mx n dx p p
px q ax bx c px q ax bx c
m dx mq mx n dxn
p pax bx c px q ax bx c
b b
a a
b b
a a
+ + -+
= =+ + + + + +
++ -
+ + + + +
y l cc tch phn xt trn.
VIII-Lp tch phn c bit : Trong khi tnh tch phn nhiu bi ton tm c nguyn hm ca n khng h n gin .Khi chng ta nn khai thc ti a cc tnh cht c bit ca hm s di du tch phn v cn ca n ta s c cc kt qu p trong tch phn vo gii Ton .Trong phn ny Ti mun trao i vi cc bn ng nghip hng dn hc Sinh cch tm n nhng kta qu p .trong cc th d sau c s dung bi vit ca thy :Trnh tun-Ging vin i hc Thu Li ,ng trn bo Ton hoc & tui tr s 367 thng 1/2008 . 1/ Nu f(x) l hm s lin tc trn [-a;a] vi a>0 ta c
0
( ) ( ( ) ( ))a a
a
f x dx f x f x dx-
= + -
V d 1: Cho f(x) l hm s lin tc trn [-a;a] ,a>0 tho mn
f(x)+f (-x)= 2 2 os2c x- hy tnh I=
32
32
( )f x dx
p
p-
Li gii: t x=-t ta c 0 0
0
0
0 0 0 0
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ( ) ( ))
a
a a
a a a a a
a a
f x dx f t d t f x dx
f x dx f x dx f x dx f x hay f x dx f x f x dx
-
- -
= - - = -
+ = - + = - +
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 44
p dng vi a= 3 ; ( ) ( ) 2 2 os22
f x f x c xp
+ - = - ta c
I=
3 3 32 2 2
0 0 0
| s inx |( ) 2 2 os2 2
dxf x dx c xdx
p p p-
= - = = 2(32
0
sin x sin xdx dx
pp
p
- )=6
Nhn Xt : -Nu khng bit tnh cht trn ta rt kh khn tnh c tch phn trn v gi thit
Cha gip ta xc nh c hm s f(x). Ta tnh I=32
32
( )f x dx
p
p- m khng cn
Quan tm n hm f(x) bng bao nhiu. -Do tnh cht trn khng c cp n trong sch gio khoa nn hc sinh phi trnh by Li gii nh trn .xem tnh cht nh l nh hng Li gii.
2/Nu f(x) lin tc trn [-a;a] ,a>0 th 02 ( )
( )
0
aa
a
f x dxf x dx
-
=
nu f(x)- chn hoc l
Trn [-a;a]
V d 2: Tnh J=1
2
1
ln( 1)x x dx-
+ +
Li gii: Nhn thy ( )( )
( )( )( )2 2
2 2 2 2
0 12 2
1 0
1` 1 1
ln 1` 1 0 ln( 1) ln( 1)
ln( 1) ln( 1)
t t t t t
t t t t t t t t
t t t t-
- + + + + = "
- + + + + = - + + = + +
- + + = - + +
Hay 0
2
1
ln( 1)x x dx-
+ + =-1
2
0
ln( 1)x x dx+ + t J=1
2
1
ln( 1)x x dx-
+ + =0
V d 3: Tnh K=
12
1
2ln
2x
x dxx-
-+
Li gii: Nhn xt vi mi a>0 ta c lna=-ln 1a
theo vi mi thuc [-1;1]
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 45
0 0 1
2 2 2 2 2
1 1 0
1 1
0 0
2 2 2 2 2 2 2ln ln ln ln ln ln ln
2 2 2 2 2 2 2
2 2ln
2 2
x x x x x x xx x x dx x dx x dx
x x x x x x x
t xdt dx
t x
-
- -
- + - + - + += - = - = - =
+ - + - + - -
- -= = -
+ +
K=0 1 1 1
2 2 2 2
1 0 0 0
2 2 2 2ln ln ln ln 0
2 2 2 2x x x x
x dx x dx x dx x dxx x x x-
- - - -+ = - + =
+ + + +
3/ Nu f(x) chn lin tc trn [-a;a] th ta c 0
( )( )
1
a a
xa
f xdx f x dx
a-=
+
V d 3: Tnh
1 4
11 2x
xdx
- + (HvBCVT)
Li gii: t x=-t ta c dx=-dt 0 0
1 1
x t
x t
= = = - =
Khi 0 0 0 14 4 4 4
1 1 1 0
0 1 1 1 14 4 4 44
1 0 0 0 0
2 21 2 1 2 1 2 1 2
2 11 2 1 2 1 2 1 2 5
t t
x t t t
x
x x x x
x t t tdx dt dt
x x x xL dx dx dx x dx
--
-
= - = - = + + + +
= + = + = =+ + + +
V d 4
Tnh M=2
2
s inx.sin 2 . os51 x
x c xdx
e
p
p- + (HBK)
HD: f(x)=sinx.sin2x.cos5x l hm s chn v lin tc trn ;2 2p p-
nn theo kt
qu trn M=2
2
sin x sin 2 os5 0xc xdx
p
p-
=
V d5: Tnh N=22
2
| s inx|1 2x
xdx
p
p- + (H Dc)
HD:Hm s x2|sinx| -chn v t kt qu trn ta c N=2
2
0
s inxx dx
p
tip tc
Dng tch phn tng phn hai ln ta i n kt qu N= 42
p +
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 46
4/ Nu hm s f(x) lin tc trn [ ]0; ; 0 :a a > ta c 0 0
( ) ( )a a
f x dx f a x dx= -
Vi d 6: Tnh P=4
0
ln(1 t anx)dx
p
+ (H thu li 2001) Li gii:
ta c P=4
0
ln(1 t anx)dx
p
+ =4 4 4
0 0 0
ln 22ln(1 t an( -x)) ln
4 1 t anx
dx Pdx dx
p p p
p -+ = =
+
suy ra P= ln 28p
5/Nu f(x) l hm s lin tc trn [ ];a b v tho mn f(x)=f(a+b-x) th ( ) ( )
2
b b
a a
a bxf x dx f x dx
+=
chng minh tnh cht trn ta thc hin php i bin s t t=a+b-x c bit nu ta chn: a=0,b=p , f(x) = f(sinx) th ta c
0 0
(s inx) (s inx)2
xf dx f dxp pp
= (I)
Mt khc 2
0 02
(s inx) (s inx) (s inx)f dx f dx f dx
pp p
p
= +
t x= tp - cho tch phn 2
(s inx)f dxp
p ta c
2
0 0
(s inx) 2 (s inx)f dx f dx
pp
= (II)
li t x=2
tp- ta c
2 2
0 0
(s inx) (cos )f dx f x dx
p p
= (III)
V d 7: Tnh Q = 20
sin x cosx xdxp
Li gii: Coi f(sinx)=sinx(1-sin2x) nh kt qu (I) ta thu c Q = 2 2 3 0
0 0
sin x cos os (cos ) os2 2 6 3
xdx c xd x c xp p
pp p p p= - = - =
V d 8 Tnh T=2
22
0
1tan (s inx)
os (cos )dx
c x
p
-
Li gii:
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 47
Ta c T= ( )2 2
2 2 22
0 0
1tan (s inx) 1 tan (cos ) tan (s inx)
os (cos )dx x dx
c x
p p
- = + -
Coi f(cosx) l tan2(cosx) ,f(sinx) l tan2(sinx) ta p dng tnh cht (III) ta c 2 2
2 2tan (cos ) tan (s inx)o o
x dx dx
p p
= . Nn ta c T=2
0 2dx
p
p=
6/ Nu f(x) lin tc ,tun hon vi chu k T th
2
02
( ) ( ) ( ) ,
Ta T T
Ta
f x dx f x dx f x dx a R+
-
= = " .
Tht vy t J1= ( )a T
a
f x dx+
, J2=0
( )T
f x dx ,J3 =2
2
( )
T
T
f x dx-
J1=0
0
( ) ( ) ( ) ( )a T T a T
a a T
f x dx f x dx f x dx f x dx+ +
= + +
t x=t+T i vi ( )a T
T
f x dx+
ta c J1=J2 .Chn a= 2T- ta c J1=J3
V D 9:
Tnh H=2010
2009sino
xdxp
Li gii: Nhn thy f(x)=sin2009x l hm s tun hon vi chu k T= 2p v H=
2 4 20102009 2009 2009 2009
0 2 2008
sin sin .... sin 1005 sin 0xdx xdx x xdxp p p p
p p p-
+ + + = =
Do hm s f(x) =sin2009x l hm s l.
V d 10: Tnh G=2
2ln(s inx 1 sin )o
x dxp
+ + (0lympic sv-2007)
HD:Nhn xt f(x)=ln(sinx+ 21 sin )+ lin tc ,tun hon vi chu k T= 2p Do G= ( ) 0f x dx
p
p-
= (Do f(x) l hm s l) Bi Tp Tng t
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 48
1/I =1 4
21
s inx1
xdx
x-
++ ; 2/ J =
2
2
2
osx4 sinx c
dxx
p
p-
+- 3/K =
1 2010
1 2009 1x
xdx
- + ;
4/L = 6 64
4
sin os2009 1x
x c xdx
p
p-
++ ; 5/M=
4
20090
log (1 t anx)dx
p
+ ; 6/ N=4
20
sin x2 osx dx
c x
p
+
Sau y l cc bi tp v tch phn c la chn t cc thi i Hc trong nhiu nm cho ti k thi nm hc 2009-2010.Gip hc sinh vn dng thnh tho cc phng php v k thut in hnh nh trn gii
1. / 4 2
0
1 2sin1 sin 2
xdx
x
p -+ 2. -
2
0
2 dxxx
3. -+2
1 11dx
x
x 4. +e
dxx
xx
1
ln.ln31
5. -3
2
2 )ln( dxxx 6. / 2
0
sin 2 sin
1 3cos
x xdx
x
p ++
7. / 2
0
sin 2 cos1 cos
x xdx
x
p
+ 8. / 2
sin
0
( cos ) cosxe x x dxp
+
9. / 2
2 20
sin 2
cos 4sin
xdx
x x
p
+ 10. -
1
0
2)2( dxex x
11. -+ -5ln
3ln 32xx ee
dx 12. / 2
0
sin sin 2 sin 3x x x dxp
13. / 2
4 4
0
cos 2 (sin cos )x x x dxp
+ 14. / 2
5
0
cos xdxp
15. -+3
248
7
21dx
xxx 16.
e
dxxx1
22 ln
17. +3
0
23 1 dxxx 18. +e
xdxx
x
1
3
ln1
19. -9
1
3 1 dxxx 20. +-3
1
2 12 dxxx
21. +1
0
2 )1( dxex x 22. +
+3
02
35
1
2dx
x
xx
23. /3
2/ 4 cos 1 cos
tgxdx
x x
p
p + 24.
-
+-2
1
2
21
dxxx
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 49
25. 2
0
sin1 cos
x xdx
x
p
+ 26. +1
0 1xe
dx
27. / 4
2
0
xtg x dxp
28. +
dxx
x1
29. -
--+5
3
)22( dxxx 30. +2
02
2
)2(dx
xex x
31. - ++
4
1 45
2
x
dx 32. --1
0
22 )124( dxexx x
33. +
2
05
4
1dx
x
x 34. -2
0
22 4 dxxx
35. -++2
1 22 xx
xdx 36. -
+0
1
1 dxxx
37. ++1
02 252 xx
dx 38. +2
12
)1ln(dx
xx
39. / 2
0
sin 2cos 1
xdx
x
p
+ 40. / 2
0
sin1 3cos
xdx
x
p
+
41. +3
0
32 .1 dxxx 42. +1
02)1(x
xdx
43. / 2 2004
2004 20040
sinsin cos
xdx
x x
p
+ 44. / 2 3
0
4sin1 cos
xdx
x
p
+
45. +1
0
23 3 dxxx 46. - +++
-3
1 313
3dx
xx
x
47. -1
0
25 1 dxxx 48. / 2
3
0
sin 5xe x dxp
49. +3
0
33 .1 dxxx 50. / 4 2
0
1 2sin1 sin 2
xdx
x
p -+
51. - ++
0
12 42xx
dx 52. e
dxx
x
12
ln
53. ++3/7
03 13
1dx
x
x 54. / 2
0
cos3sin 1
xdx
x
p
+
55. / 2
2 20
sin
sin 2cos cos2
xdxx
x x
p
+ 56.
/3 2
20
sinsin 2 cos
x xdxx x
p
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 50
57. e
dxxx1
ln 58. 2 / 4
0
.cosx x dxp
59. ++++2
02
23
4942
dxx
xxx 60. +1
03)1(x
xdx
61. -e
xx
dx
12ln1
62. / 2 3
0
4sin1 cos
xdx
x
p
+
63. / 4
0 (sin cos )cosdx
x x x
p
+ 64. ( )1
2 3
0
1xx e x dx+ -
65. 2ln
0
5 2 dxex x 66. dxx
xx
+
+1
03 2
2
)1(
67. / 4
0
(1 )sin2x
tgx tg xdxp
+ 68. +1
0
2 )1ln( dxxx
69. +2
12
)1ln(dx
xx 70. +
1
0
2 1 dxxx
71. +1
021 x
xdx 72. / 2
/ 4
sin cos
1 sin 2
x xdx
x
p
p
-+
73. +3
0
2 )5ln( dxxx 74. / 2
30
cos 2(sin cos 3)
xdx
x x
p
- +
75. / 4
0
( 1) cosx x dxp
- 76. / 4
0
cos 21 2sin 2
xdx
x
p
+
77. +
2ln
0
2
2dx
e
ex
x
78. / 2 4
0
4sin1 cos
xdx
x
p
+
79. / 2
20
cos7 5sin cos
x dxx x
p
- - 80. / 4
20 cos
xdx
x
p
81. - +++
-3
13 31
3dx
xx
x 82. -9
1
3 1 dxxx
83. +e
dxxx
x
1
3
ln).1
( 84. + dxxx 32 2
85. +1
02
3
1dx
xx 86.
+
3ln
03)1( x
x
e
dxe
87. -
++0
1
32 )1( dxxex x 88. +2/
0
56 3 cossincos1n
dxxxx
-
MATHVN.COM | www.MATHVN.com
Nguyn Vn Cng, M c A, H Ni - www.MATHVN.com 51
89. / 4
0 1 cos 2x
dxx
p
+ 90. -1
0
23 1 dxxx
91. -
5ln
ln
2
2 1dx
e
ex
x
92. 1
0
3 2 dxex x
93. +e
dxxx
x
1
2
.ln.1 94. +
3
13xx
dx
95. +8ln
3ln
2.1 dxee xx 96. 2
0
sinx x dxp
97. +3
1
2
1ln
lnedx
xx
x 98. / 2
2
0
(2 1)cosx x dxp
-
99. +++6
2 1412 xx
dx 100. / 2
0
( 1)sin 2x x dxp
+
101. --10
5 12 xx
dx 102. +-e
dxxx
x
1 ln21
ln23
103. 3 21
.lne
x xdx 104. 46
0 2tg x
dxcos x
p
105. ( )
4
0
sin4
sin 2 2 1 sin cos
x dx
x x x
p p -
+ + + 106. 2
31
ln xdx
x