wybrane zagadnienia prawne dotyczące wypisania małoletniego pacjenta ze szpitala

PEPO-206; No. of Pages 6

Prawo medyczne/Medical lawPraca poglądowa/Review

Wybrane zagadnienia prawne dotyczące wypisaniamałoletniego pacjenta ze szpitala

Selected legal issues relating to the underage patient's dischargefrom hospital

Anna Augustynowicz *, Iwona Wrześniewska-Wal

Zakład Ekonomiki, Prawa i Zarządzania, Szkoła Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego KształceniaPodyplomowego, Warszawa, Polska

p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x

i n f o r m a c j e o a r t y k u l e

Historia artykułu:Otrzymano: 15.03.2014

Zaakceptowano: 27.03.2014

Dostępne online: xxx

Słowa kluczowe:� małoletni pacjent� wypisanie ze szpitala� lekarz

Keywords:� Underage patient� Issuing from the hospital� Doctor

a b s t r a c t

The article addresses the problem of the legal basis of the underage patient's discharge

from the hospital. The authors discuss discharge from the hospital after completion of

diagnostic and therapeutic procedures as well as on-demand discharge of a legal repre-

sentative. The issue of the so-called disciplinary discharge is also discussed.

© 2014 Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. on behalf of Polish Pediatric

Society.

Dostępne online www.sciencedirect.com

ScienceDirect

journal homepage: www.elsevier.com/locate/pepo

Wstęp

Wypisanie pacjenta ze szpitala jest czynnością prawną koń-czącą postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w danympodmiocie leczniczym. Czynności tej powinno towarzyszyćinformowanie pacjenta o zaleceniach dotyczących dalszegoleczenia, żywienia, pielęgnowania i trybu życia. Personel

* Adres do korespondencji: Centrum Medyczne Kształcenia PodyplomoTel.: +48 22 56 01 140.

Adres email: [email protected] (A. Augustynowicz).

Artykuł w formie in press proszę cytować jako: Augustynowicz A, Wrześmałoletniego pacjenta ze szpitala. Pediatr Pol. (2014), http://dx.doi.org/10

http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.03.0090031-3939/© 2014 Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. on

medyczny, a w szczególności lekarz zobowiązany jest doudzielenia pacjentowi odpowiedzi na jego pytania i wątpliwo-ści związane z jego stanem zdrowia.

Wypisanie pacjenta z podmiotu leczniczego wykonującegodziałalność leczniczą polegającą na udzielaniu stacjonarnychi całodobowych świadczeń zdrowotnych (w tym równieższpitala) określa art. 29 Ustawy o działalności leczniczej [1].W świetle tego przepisu wypisanie pacjenta ze szpitala

wego, ul. Kleczewska 61/63, 01-826 Warszawa, Polska.

niewska-Wal I. Wybrane zagadnienia prawne dotyczące wypisania.1016/j.pepo.2014.03.009

behalf of Polish Pediatric Society.

http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.03.009

mailto:[email protected]


http://www.sciencedirect.com/science/journal/00313939

www.elsevier.com/locate/pepo


p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x2


następuje, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej,w trzech przypadkach. Po pierwsze, gdy stan zdrowiapacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeń zdro-wotnych. Po drugie na żądanie pacjenta lub jego przedstawi-ciela ustawowego. Po trzecie zaś, gdy pacjent w sposób rażącynarusza porządek lub przebieg procesu udzielania świadczeńzdrowotnych, a nie zachodzi obawa, że odmowa lub zaprzes-tanie udzielania świadczeń zdrowotnych może spowodowaćbezpośrednie niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowiaalbo życia lub zdrowia innych osób. W tych trzech przypad-kach podmiot leczniczy zwolniony jest z dalszego leczenia [2].Przepis ten nie wspomina o przypadku, gdy pacjent zostajeprzeniesiony do innego szpitala w celu kontynuacji leczenia.Oczywiście, można przyjąć, że wówczas nie dochodzi dowypisania w rozumieniu omawianego przepisu. Oznacza to,że zarówno w dokumentacji medycznej, jak i w sprawozda-wczości statystycznej proces leczenia będzie wykazany jakozakończony, ponieważ rozliczenie świadczenia szpitalnegomoże nastąpić dopiero po zakończeniu hospitalizacji [3]. Jestto jednak swoista fikcja prawna, co staje się szczególniewidoczne, gdy małoletni pacjent zostaje wypisany ze szpitalaw celu kontynuowania leczenia w innym podmiocie leczni-czym niebędącym szpitalem [4].

W odniesieniu do małoletniego pacjenta wypisanie zeszpitala może budzić pewne wątpliwości. Dotyczyć one mogąpostępowania lekarza, w opinii którego zasadne jest dalszeprowadzenie postępowania diagnostyczno-terapeutycznegow szpitalu w sytuacji, gdy rodzic żąda wypisania małolet-niego. Kolejna niejasność może się wiązać z ewentualnądopuszczalnością wypisania ze szpitala, gdy rodzic niewyraża zgody na proponowane przez lekarza czynnościmedyczne. Wiele pytań rodzi także wskazanie katalogu osóbuprawnionych do odbioru małoletniego ze szpitala.

Zakończenie postępowania diagnostyczno--terapeutycznego

Małoletni pacjent jest wypisywany ze szpitala, gdy zgodniez aktualną wiedzą medyczną należy go uznać za niewymaga-jącego udzielania dalszych świadczeń zdrowotnych (art. 29ust. 1 pkt. 1 Ustawy o działalności leczniczej) [2]. Ustawodawcaw przepisie tym nie określa, kto decyduje, że stan zdrowiapacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeńi dokonuje wypisu pacjenta [4]. Mając jednakże na względziezespołowy charakter udzielania świadczeń zdrowotnychw szpitalu oraz przepisy prawne wskazujące na koniecznośćuzyskania na karcie informacyjnej z leczenia szpitalnegopodpisu, czyli de facto akceptacji kierownika kliniki/oddziału,będzie to decyzja lekarza prowadzącego oraz kierownika. Niema przy tym przeszkód prawnych, by decyzję w tej mierze,zwłaszcza w przypadkach skomplikowanych, podejmowanoprzy udziale innych lekarzy pediatrów udzielających świad-czeń w danym oddziale w ramach tzw. konsylium lekar-skiego.

Jednocześnie przedstawicielowi ustawowemu małolet-niego pacjenta należy uprzednio wskazać termin wypisania(art. 30 ust. 1 Ustawy o działalności leczniczej). Ustawodawca nieprecyzuje, na ile wcześniej należy informować o planowanymwypisie. W tej mierze postulować należy, by o planowanym


terminie wypisania pacjenta ze szpitala lekarz prowadzący,ewentualnie lekarz dyżurny informował przedstawiciela usta-wowego najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień wypisania.Powyższe nie będzie dotyczyło nagłych przypadków przenie-sienia pacjenta do innego szpitala.

Oczywiście może się zdarzyć, że rodzic będzie uważał, iżstan zdrowia jego dziecka wymaga dalszego leczeniaw szpitalu i tym samym będzie sprzeciwiał się wypisaniu zeszpitala. Poza oczywistym postulatem kierowanym wobeclekarzy, by korzystając z doświadczeń w kontaktachz rodzicami, uzasadniali podjętą decyzję, stwierdzić należy,że wypisanie ze szpitala po zakończeniu postępowaniamedycznego nie wymaga zgody rodziców. Ocena tego, czystan zdrowia dziecka wymaga, czy też nie udzielania świad-czeń zdrowotnych w szpitalu, należy do lekarzy nie zaś dorodziców.

Jeżeli pomimo uzasadnienia decyzji o wypisaniui poinformowaniu o terminie wypisania rodzice nie odbierająmałoletniego ze szpitala, ponoszą, stosownie do art. 30 ust.4 Ustawy o działalności leczniczej, koszty pobytu, począwszy odupływu terminu wypisu. Ponadto, jeżeli przedstawiciel usta-wowy nie odbiera pacjenta w wyznaczonym terminie, gminawłaściwa ze względu na miejsce zamieszkania, a w przypad-ku niemożności ustalenia miejsca zamieszkania właściwa zewzględu na miejsce ostatniego pobytu, pokrywa koszty trans-portu sanitarnego małoletniego do miejsca pobytu. Podstawo-wym warunkiem wystawienia gminie rachunku za wykona-nie transportu sanitarnego jest wezwanie przedstawicielaustawowego do odbioru małoletniego ze szpitala ze wskaza-niem terminu tego odbioru, bezskuteczny upływ terminuwyznaczonego w wezwaniu oraz zawiadomienie wójta (bur-mistrza, prezydenta) właściwej gminy o zamiarze przetran-sportowania pacjenta na jej koszt (art. 30 ust. 2 Ustawyo działalności leczniczej) [2]. Zawiadomienie gminy należy doobowiązków kierownika podmiotu leczniczego. Przy czymgminie przysługuje roszczenie o zwrot kosztów transportu odprzedstawiciela ustawowego (art. 30 ust. 1 i 2 Ustawyo działalności leczniczej). Powyższe rodzi pytanie, co należyrozmieć przez określenie ,,transport sanitarny do miejscapobytu’’? Warto zaznaczyć, że zgodnie z Kodeksem cywilnym[5] miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władząrodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tegoz rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodziciel-ska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzyrodzicielskiej. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równiobojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania,miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców,u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywastale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkaniaokreśla sąd opiekuńczy (art. 26 k.c.). Pamiętać przy tymnależy, że miejsce zamieszkania małoletniego może byćzupełnie inne niż miejsce zameldowania czy to na pobytstały, czy czasowy. Mając na uwadze względy racjonalności,przyjąć należy, że chodzi tu o transport do miejsca zamiesz-kania, będącego jednocześnie miejscem, w którym pacjentprzebywał faktycznie bezpośrednio przed poddaniem sięleczeniu. Przy czym nie można zapominać o tym, że zapew-nienie transportu sanitarnego do miejsca, w którym małoletnipacjent przebywał bezpośrednio przed leczeniem, może byćbezcelowe [2]. Chodzi tu np. o sytuację, gdy pacjent został



p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x 3


przywieziony do szpitala chociażby z obozu młodzieżowego,kolonii czy hotelu, w którym zatrzymała się wycieczkaszkolna. Problem powstaje wtedy, gdy pacjent nie ma przed-stawiciela ustawowego lub jest on nieznany (np. rodzicemałoletniego wyjechali do pracy za granicę) bądź też nie mamiejsca zamieszkania ani pobytu, tzn. jest bezdomny. Pod-miot leczniczy powinien w takiej sytuacji zwrócić się dowłaściwej gminy o wskazanie jednostki organizacyjnejpomocy społecznej, w której taki pacjent może być umie-szczony [4].

Żądanie przedstawiciela ustawowego

Ustawodawca upoważnia także do wypisania ze szpitalamałoletniego, gdy żądanie w tym zakresie zgłosi jego przed-stawiciel ustawowy (art. 29 ust. 1 pkt 2 Ustawy o działalnościleczniczej). Małoletni, który ukończył 16. rok życia, choćwspółdecyduje o rodzaju udzielonych mu świadczeń zdro-wotnych, tj. wyraża zgodę na udzielanie przez lekarza świad-czeń zdrowotnych [6, 7], to jednak nie może samodzielnie,skutecznie żądać wypisania ze szpitala. Niezbędne w tymprzypadku byłoby również żądanie przedstawiciela ustawo-wego. Ustawodawca nie przyznaje także prawa do żądaniawypisania małoletniego jego opiekunowi faktycznemu [4].Przedstawiciel ustawowy wypisujący ze szpitala małoletniego,,na żądanie’’ powinien złożyć stosowne oświadczenie napiśmie. W razie odmowy złożenia oświadczenia na piśmie,lekarz zobowiązany jest uczynić w dokumentacji medycznejstosowną adnotację [3]. W razie żądania wypisania zgłoszo-nego przez przedstawiciela ustawowego, stosownie do art. 29ust. 2 Ustawy o działalności leczniczej, lekarz może odmówićwypisania małoletniego pacjenta, ale tylko wówczas, gdy jegostan zdrowia wymaga dalszego udzielania świadczeń zdro-wotnych. Najczęściej odmawiającym wypisania będzie lekarzprowadzący działający w porozumieniu z kierownikiem kli-niki/oddziału. Lekarz informuje przedstawiciela ustawowegowystępującego z żądaniem wypisania małoletniego ze szpi-tala o możliwych następstwach zaprzestania dalszego udzie-lania świadczeń zdrowotnych (pośrednio wynika to z treściart. 29 ust. 4 Ustawy o działalności leczniczej). Zatem lekarzuznając, że w świetle wiedzy medycznej stan zdrowia mało-letniego wymaga kontynuacji postępowania medycznegow szpitalu, powinien wpłynąć, a przynajmniej próbowaćwpłynąć na zmianę decyzji przedstawiciela ustawowego codo zgłoszonego żądania. Chodzi o to, by uchronić małoletnichpacjentów przed podejmowaniem przez przedstawiciela usta-wowego ważnych decyzji dotyczących ich zdrowia czy byćmoże nawet życia w sposób pochopny i nieświadomy. Tylkowówczas można mówić o świadomym żądaniu przedstawi-ciela ustawowego [4]. Jeżeli pomimo udzielonych informacjiprzedstawiciel ustawowy składa pisemne oświadczenieo wypisaniu na jego żądanie małoletniego, niezwłoczniezawiadamia się sąd opiekuńczy właściwy ze względu namiejsce udzielania świadczeń zdrowotnych o odmowie wypi-sania i jej przyczynach. W piśmie informującym o odmowiewypisania pacjenta ze szpitala należy szczegółowo wyjaśnićprzyczyny tej odmowy. Do czasu wydania przez sąd tegoorzeczenia nie dokonuje się wypisania pacjenta ze szpitala.Oczywiste jest, że pobyt w szpitalu będzie kontynuowany,


gdy sąd uzna, że pacjent ze względu na stan zdrowiapowinien pozostać w szpitalu. Zwrócić także należy uwagę najeszcze jedną kwestię. Otóż ustawodawca, w art. 29 ust.2 Ustawy o działalności leczniczej, użył określenia ,,może odmó-wić’’ nie zaś ,,odmawia’’. Lekarz może zatem zgodzić się nawypisanie pacjenta, wtedy jednakże przyjmuje współodpo-wiedzialność za ewentualne negatywne konsekwencje zdro-wotne u wypisanego pacjenta. Odrębną kwestią pozostająwątpliwości co do etyczności takiego postępowania [4].

Oczywiste jest, że mogą się zdarzyć sytuacje niejako,,graniczne’’, gdy lekarz prowadzący planuje wypisanie mało-letniego za dzień bądź dwa i jeszcze nie poinformował o tymprzedstawiciela ustawowego, który zgłasza przedmiotoweżądanie. Jeżeli w tej sytuacji lekarz zdecyduje się na wypisa-nie pacjenta, czyli nie występuje do sądu opiekuńczego,procedura wynikająca z art. 29 ust. 4 Ustawy o działalnościleczniczej powinna zostać zachowana. Oznacza to, że lekarzpowinien poinformować przedstawiciela ustawowego, dla-czego, w jego opinii, pozostanie dziecka w szpitalu, z punktuwidzenia jego stanu zdrowia, jest rozwiązaniem lepszym.Jeżeli przedstawiciel ustawowy składa oświadczenie o wypi-saniu na jego żądanie, lekarz ewentualnie wypisuje pacjenta.W oświadczeniu tym powinno być odnotowane, że przed-stawiciel ustawowy został poinformowany o możliwychnastępstwach skrócenia leczenia w szpitalu. W karcie infor-macyjnej z leczenia szpitalnego w szczególnie dobitnysposób należy wskazać na środki ostrożności, jakie z uwagina stan zdrowia małoletniego przedstawiciel ustawowypowinien przedsięwziąć, i zasady postępowania, którepowinien stosować.

W sytuacji, gdy małoletni pacjent samowolnie z udziałemlub bez udziału przedstawiciela ustawowego opuści szpital,lekarz zleca poszukiwanie pacjenta na terenie szpitalai sporządza odpowiednią adnotację w dokumentacji medycz-nej (art. 29 ust. 4 Ustawy o działalności leczniczej). Choć niewynika to bezpośrednio z przepisów prawnych, w tej sytuacjilekarz prowadzący czy też lekarz dyżurny powiadamia kie-rownika podmiotu leczniczego względnie jego zastępcę,ewentualnie kierownika kliniki/oddziału lub lekarza dyżur-nego szpitala oraz przedstawiciela ustawowego o samowol-nym opuszczeniu szpitala przez pacjenta i odnotowuje tow jego dokumentacji medycznej. Dalsze decyzje dotycząceposzukiwania pacjenta, np. zawiadomienie o tym fakcieorganu ścigania, podejmują uprawnione osoby.

Żądanie wypisania małoletniego ze szpitala jest niesku-teczne, gdy jego pobyt w danej placówce ma charakterprzymusowy [4]. Chodzi tu np. o małoletnich, wobec którychsąd orzekł obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu,czy też małoletniego, u którego stwierdzone lub podejrze-wane jest zachorowanie na chorobę zakaźną, w związkuz którą podlega on obowiązkowej hospitalizacji.

Wypisanie ,,dyscyplinarne’’

Kolejną przesłanką wypisania pacjenta z podmiotu leczni-czego jest rażące naruszenie przez niego porządku lubprzebiegu procesu udzielania świadczeń zdrowotnych. Wypi-sanie w tym przypadku warunkowane jest tym, by odmowalub zaprzestanie udzielania świadczeń zdrowotnych nie





spowodowało bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życialub zdrowia pacjenta albo życia lub zdrowia innych osób (art.29 ust. 1 pkt. 3 Ustawy o działalności leczniczej). Z zastosowa-niem tego przepisu w praktyce może się wiązać szeregproblemów interpretacyjnych. Głównie związanych z tym, żeprzepis posługuje się tzw. zwrotami nieostrymi, jak ,,rażącenaruszenie’’, ,,bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lubzdrowia’’ [2]. Co istotne, podstawą wypisania nie może byćjakiekolwiek naruszenie np. drobne naruszenie postanowieńregulaminu organizacyjnego. Albowiem w przepisie mowao rażącym naruszeniu. Ponadto użyte w przepisie sformuło-wanie ,,w sposób rażący narusza’’ sugeruje, że podstawą wy-pisania nie może być jednorazowe naruszenie, lecz musi tobyć proces ciągły. Przy czym te rażące naruszenia mogą miećróżnorodny charakter [4]. W literaturze przedmiotu przyjmujesię, że wszelkie działania albo zaniechania pacjenta skutku-jące istotnym utrudnieniem udzielania mu świadczeń zdro-wotnych lub istotnym zakłóceniem funkcjonowania pod-miotu leczniczego powinny skutkować wypisaniem tegopacjenta z podmiotu leczniczego. Oczywiście pod warunkiem,że wypisanie nie będzie skutkowało bezpośrednim zagroże-niem życia lub zdrowia. Ocena spełniania określonego w art.29 ust. 1 pkt. 3 Ustawy warunku wypisania z podmiotu leczni-czego wymaga także od lekarza szczegółowej analizy stanuzdrowia pacjenta, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Jeślilekarz podmiotu leczniczego dojdzie do wniosku, że przezwypisanie ze szpitala stan zdrowia pacjenta nie ulegnieistotnemu pogorszeniu, może pacjenta wypisać. Dodatkowolekarz musi brać pod uwagę, że takie wypisanie nie możesprowadzać bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lubzdrowia innych osób [2]. Być może w niektórych okolicznoś-ciach należy rozważyć zastosowanie przymusu bezpośred-niego [8].

Na tle tego przepisu zadać należy pytanie, czyi ewentualnie w jakich konkretnych sytuacjach może onstanowić podstawę wypisania małoletniego pacjenta ze szpi-tala? Z całą pewnością przepis ten nie może być podstawąwypisania ze szpitala małoletniego pacjenta, który jest na tyleniedojrzały i zaniepokojony czy wręcz przestraszony pobytemw szpitalu, że podczas udzielania świadczeń zdrowotnychreaguje płaczem na obecność personelu medycznego lubzachowuje się agresywnie. Choć takie zachowanie w pewiensposób utrudnia proces udzielania świadczeń zdrowotnych,to nie można mówić o spełnieniu przesłanek wynikającychz omawianego przepisu. Przepis ten może mieć zastosowaniewobec małoletniego, który jest zdolny do świadomego zrozu-mienia znaczenia swoich zachowań. Jeśli małoletni w trakciepobytu w szpitalu spożywa alkohol czy zażywa narkotyki,a dodatkowo jeszcze zniesławia bądź znieważa personelmedyczny, nagminnie niestosuje się do zaleceń personelumedycznego, obraża innych pacjentów, można mówićo zaistnieniu podstawy prawnej do wypisania pacjentaw trybie ,,dyscyplinarnym’’. Podstawą wypisania może byćewentualnie także złośliwe niszczenie mienia szpitalnego.Podkreślić także należy, że nie da się stworzyć wyczerpują-cego katalogu przyczyn stanowiących podstawę wypisaniaw tym trybie. Niemniej jednak decyzja w tym przedmiociepowinna być wnikliwie przeanalizowana, zwłaszcza mając nawzględzie negatywne następstwa dla stanu zdrowia małolet-niego spowodowanego jego wypisaniem ze szpitala.


Podstawą wypisania małoletniego w tym trybie nie możebyć zachowanie jego przedstawiciela ustawowego. Nawet jeśliw sposób rażący narusza porządek lub przebieg procesuudzielania świadczeń zdrowotnych. Albowiem podstawąwypisania pacjenta, w świetle art. 29 ust. 1 pkt 3 Ustawyo działalności leczniczej, może być jedynie zachowanie pacjenta.Jeśli przedstawiciel ustawowy jest agresywny w stosunku dopersonelu medycznego, to pozostaje skorzystanie ze środkówochrony prawnej przysługujących w takiej sytuacji [9]. Sytua-cja może się przedstawiać odmiennie, gdy personelmedyczny ma do czynienia z powtarzającym się agresywnymzachowaniem pacjenta i rodziców.

Warto także rozstrzygnąć, czy w razie braku zgody rodzi-ców i ewentualnie małoletniego, który ukończył 16. rok życiana przeprowadzenie proponowanego przez lekarza i zgodnegoz aktualną wiedzą medyczną postępowania diagnostyczno--terapeutycznego można wypisać pacjenta? Jeżeli w ocenielekarza jego stan zdrowia wymaga udzielania świadczeńzdrowotnych, odpowiedź na to pytanie będzie negatywna.Jeżeli zdaniem lekarza stan zdrowia pacjenta wymaga coprawda dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych, alezaprzestanie ich udzielania nie spowoduje bezpośredniegoniebezpieczeństwa dla jego życia lub zdrowia, to także nie jestto podstawą do wypisania pacjenta na podstawie art. 29 ust.1 pkt. 3 Ustawy o działalności leczniczej [10]. W tej sytuacji lekarzpowinien ewentualnie rozważyć wypisanie małoletniego napodstawie art. 29 ust. 1 pkt. 1 i zalecić dalsze leczeniew warunkach ambulatoryjnych. Jeżeli lekarz uważa, że postę-powanie lecznicze powinno być bezwzględnie kontynuowanew szpitalu, należy rozważyć podjęcie procedur związanychz udzielaniem świadczenia zdrowotnego przy sprzeciwieprzedstawiciela ustawowego, ewentualnie również przy sprze-ciwie małoletniego, który ukończył 16. rok życia [11]. Brakzgody przedstawiciela ustawowego i ewentualnie pacjenta naświadczenie zdrowotne nie jest rażącym naruszeniemporządku lub przebiegu procesu udzielania świadczeń zdro-wotnych. Choć w istocie utrudnia lekarzowi dalszą skutecznądiagnostykę i terapię. Brak zgody przedstawiciela ustawowegoto przejaw realizacji przysługującego prawa, a mianowicieprawa do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdro-wotnego (art. 15–19 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku PrawPacjenta). Nie może zatem wiązać się z żadnymi negatywnymikonsekwencjami ze strony personelu medycznego, np. wypi-saniem ze szpitala małoletniego pacjenta. Wówczas pozo-staje, do czasu uzyskania stanowiska sądu opiekuńczego,otoczenie pacjenta opieką, jaka jest możliwa i jednocześniebezpieczna, obejmującą np. obserwację pacjenta, nawadnia-nie, zmniejszenie dolegliwości bólowych itp. [10].

Osoba uprawniona do odbioru małoletniego zeszpitala

W przypadku choroby pacjenta małoletniego uprawnieniaprzysługujące pacjentowi w wykonywane są, co do zasady,przez przedstawiciela ustawowego. Przedstawiciel ustawowym.in. wyraża zgodę na świadczenie zdrowotne, jest takżeuprawniony do uzyskania informacji o stanie zdrowia dziecka[6]. Jest on także uprawniony do odbioru małoletniego zeszpitala. Najczęściej przedstawicielami ustawowymi dziecka



p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x 5


są jego rodzice. Rodzice są przedstawicielami ustawowymidziecka, pod warunkiem że nie pozbawiono ich władzyrodzicielskiej, nie są małoletni (chyba że są małżeństwem)albo ubezwłasnowolnieni. Jeżeli władza rodzicielska przysłu-guje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązanei uprawnione do jej wykonywania, czyli każde z nich możeodebrać dziecko ze szpitala. Przedstawicielem ustawowymmoże być także przysposabiający, opiekun lub kurator. Co doopiekuna oraz kuratora, w razie wątpliwości, lekarza co dopełnienia tej roli, wskazane byłoby okazanie stosownegopostanowienia sądu. Jeżeli stan zdrowia psychicznego przed-stawiciela ustawowego, spowodowany chociażby podejrzewa-nym przez lekarza spożyciem alkoholu, zażyciem narkotykówczy chorobą psychiczną, zgłaszającego się po odbiór małolet-niego ze szpitala budzi zasadnicze wątpliwości, lekarz powi-nien odmówić przeprowadzenia czynności związanychz wypisaniem i podjąć stosowane kroki zapobiegawcze.Chodzi tu np. o zawiadomienie drugiego rodzica o przyczynieuzasadniającej odmowę wypisania i zatrzymanie małolet-niego do czasu przybycia rodzica zdolnego do odbioru dzieckaze szpitala. Jeśli w ocenie lekarza wymaga tego sytuacja,powinien powiadomić sąd opiekuńczy. Zgodnie z art. 572 §1 Kodeksu postępowania cywilnego [12] każdy, komu znane jestzdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu,obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Tenpowszechny obowiązek zawiadamiania sądu dotyczy zda-rzeń, które uzasadniają wszczęcie postępowania z urzędu. Sąto m.in. zdarzenia polegające na zaniedbaniu dziecka, któremogą skutkować ograniczeniem lub pozbawieniem władzyrodzicielskiej albo odebraniem dziecka pozostającego podwładzą rodzicielską [13]. Wydaje się, że nie ma przeszkódprawnych, aby dziecko ze szpitala mogła odebrać osobaupoważniona przez przedstawiciela ustawowego. Pod warun-kiem jednak, że lekarz jest powiadomiony o tym fakcie zewskazaniem, kto odbierze dziecko. Stąd postulat, aby takieupoważniania miały pisemną formę. Jeżeli osoba upoważ-niona do odbioru dziecka nie jest znana lekarzowi, powinienpoprosić ją o okazanie dowodu tożsamości. Tylko wówczasmożna mieć pewność, że dziecko odbiera osoba do tegouprawniona.

Istotna pozostaje także kwestia ewentualnego uprawnie-nia opiekuna faktycznego. Na podstawie przepisów Ustawyo prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [6], a także Ustawyo zawodach lekarza i lekarza dentysty [7] opiekun faktycznymoże wyrazić zgodę na badanie. Czy zatem opiekun faktycz-ny, będąc uprawniony do wyrażenia zgody na badanie, jestjednocześnie uprawniony do odbioru dziecka ze szpitala?Wydaje się, że jego uprawnienie zależało będzie od okolicz-ności uzasadniających pełnienie funkcji opiekuna faktycz-nego. Uprawnionym opiekunem faktycznym będzie np. bab-cia opiekująca się dzieckiem, gdy rodzice przebywają oddłuższego czasu za granicą. Natomiast nie zawsze takieuprawnienie przysługiwać będzie np. wychowawcy na kolo-niach czy obozach. Choć jest on opiekunem faktycznym.W przypadku krótkotrwałych pobytów szpitalu, np. kilkugo-dzinnych, gdzie nie ma przeszkód zdrowotnych do dalszegouczestnictwa dziecka w koloniach, a rodzice nie sprzeciwiająsię temu uczestnictwu, można by uznać uprawnienie wycho-wawcy do odbioru dziecka. Gdy stan zdrowia dziecka wzbu-dza wątpliwości co do pobytu na koloniach, uprawnieni do


odbioru dziecka będą rodzice lub inna osoba przez nieupoważniona. Babcia czy niania sprawujące opiekę naddzieckiem sporadycznie, np. w godzinach pracy rodziców, niesą opiekunem faktycznym [14]. Zatem podstawą odbioruprzez nie dziecka będzie pisemne upoważnienie rodziców.

Czynności związane z wypisaniem pacjenta zeszpitala

Dokonując wypisu pacjenta ze szpitala, lekarz informujeprzedstawiciela ustawowego i ewentualnie pacjenta o zale-ceniach dotyczących dalszego leczenia, żywienia, pielęgnowa-nia i trybu życia. Zobowiązany jest również do udzieleniapacjentowi odpowiedzi na jego pytania i wątpliwości zwią-zane z jego stanem zdrowia. Dodatkowo zalecenia te znaleźćpowinny odzwierciedlenie w karcie informacyjnej.

Przedstawicielowi ustawowemu wydawana jest kartainformacyjna. Na podstawie przepisów rozporządzeniaw sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej orazsposobu jej przetwarzania [15], karta informacyjna z leczeniaszpitalnego, która winna zawierać w szczególności: oznacze-nie podmiotu udzielającego świadczeń (nazwa, adres, telefon,nr resortowego kodu identyfikacyjnego), oznaczenie pacjenta(imię i nazwisko, datę urodzenia, oznaczenie płci, adreszamieszkania, nr PESEL, a w przypadku osób, które nie mająnadanego numeru PESEL – rodzaj i nazwę dokumentupotwierdzającego tożsamość), rozpoznanie w języku polskimwraz z numerem statystycznym ICD 10, opis wyników badańdiagnostycznych lub konsultacji, opis zastosowanego lecze-nia, a w przypadku wykonania zabiegu lub operacji – datęwykonania, wskazania dotyczące dalszego sposobu leczenia,żywienia, pielęgnowania lub trybu życia, adnotację o produk-tach leczniczych wraz z dawkowaniem i wyrobach medycz-nych w ilościach odpowiadających ilościom na receptachwystawionych pacjentowi, terminy planowanych konsultacji,na które wystawiono skierowania, oznaczenie lekarza (imięi nazwisko, tytuł zawodowy, uzyskane specjalizacje, numerprawa wykonywania zawodu) oraz jego podpis. Kartę infor-macyjną z leczenia szpitalnego podpisuje lekarz wypisującypacjenta i lekarz kierujący oddziałem. Biorąc pod uwagęznaczenie karty informacyjnej z leczenia szpitalnego, tak dlapacjenta jak i lekarza np. pierwszego kontaktu kontynuują-cego leczenie, karta powinna być wydana w dniu wypisu zeszpitala.

Choć Ustawa o działalności leczniczej nie wspominao przypadku, gdy pacjent zostaje przeniesiony do innegoszpitala, czy to na wniosek rodziców, czy też decyzją lekarza,powinno wtedy nastąpić wypisanie pacjenta ze szpitala. Kartęinformacyjną z pobytu pacjenta w danym szpitalu należyprzekazać wraz z pacjentem transportowanym do innegoszpitala. W przypadku przeniesienia pacjenta w trybienagłym, bez karty informacyjnej, powinna być ona sporzą-dzona i dostarczona najszybciej jak to możliwe.

Podsumowanie

Ustawa o działalności leczniczej stosunkowo precyzyjnie regu-luje zagadnienia związane z wypisaniem pacjenta ze





szpitala. Określiła zamknięty katalog przypadków, w którychnastępuje wypisanie z podmiotu leczniczego udzielającegostacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych. Jakwskazano w powyższym artykule, pozostały jednakżezagadnienia wymagające doprecyzowania. W wielu takichsytuacjach zasady postępowania precyzowane powinny byćwewnętrznymi zarządzeniami kierownika podmiotu leczni-czego. Jeśli są one wydane w porozumieniu z lekarzamipracującymi na oddziałach, którzy w praktyce wypisujamałoletnich ze szpitala, zarządzenia te w znacznym stopniumogą usprawnić postępowanie personelu medycznego. Na-leży zaznaczyć, że odpowiedzialność za zarządzanie pod-miotem leczniczym ponosi kierownik podmiotu leczniczego,on też podejmuje decyzję o wydaniu ww. zarządzeń.

Wkład autorów/Authors' contributions

Według kolejności.

Konflikt interesu/Conflict of interest

Nie występuje.

Finansowanie/Financial support

Nie występuje.

Etyka/Ethics

Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadamiDeklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymiwymaganiami dla czasopism biomedycznych.


p i �s m i e n n i c t w o / r e f e r e n c e s

[1] Ustawa z 15 kwietnia, 2011 r. o działalności leczniczej.(Dz.U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.).

[2] Borowicz K., Puzoń W., Ryba M.: Ustawa o działalnościleczniczej z komentarzem, Tom. I, INFOR, Warszawa 2012.

[3] Nowak-Kubiak J.: Ustawa o działlności leczniczej.Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2012.

[4] Dercz M., Rek T.: Ustawa o działalności leczniczej.Komentarz, ABC a Wolters Kluwer business Warszawa2012.

[5] Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.(Dz.U. Nr 16,poz. 93 z późn. zm.).

[6] Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i RzecznikuPraw Pacjenta.(Dz.U. z 2009 r., Nr 52, poz. 417 z późn. zm.).

[7] Ustawa z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarzadentysty (Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.).

[8] Augustynowicz A., Wrześniewska-Wal I.: Stosowanieprzymusu bezpośredniego przez personel medyczny wprocesie diagnozowania i terapii małoletnich pacjentów,Pediatria Polska, Nr, 2013:206-212.

[9] Wrześniewska-Wal I., Augustynowicz A., Ochrona prawnalekarza psychiatry w razie agresywnych zachowańmałoletnich pacjentów lub osób opiekujących siępacjentem, Pediatria Polska, Nr 1, 2014: 64-70.

[10] Augustynowicz A., Udzielanie pomocy medycznejmałoletnim pod wpływem alkoholu lub narkotyków –

aspekty prawne, Pediatria Polska, Nr 3, 2013: 294-301.[11] Dukiet-Nagórska T.: Autonomia pacjenta a polskie prawo

karne, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008.[12] Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania

cywilnego.(Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.).[13] Brzozowska M:, Obowiązek zgłaszania przypadków

przemocy wobec dzieci’’, Gazeta Lekarska, Nr 4, 2009: 26-30.[14] Zielińska E., Barcikowska-Szydło E., Kapko M., Majcher K.,

Preiss W., Sakowski K.: Ustawa o zawodach lekarza ilekarza dentysty. Komentarz. Lex a Wolters Kluwerbusiness, Warszawa 2008.

[15] Rozporządzenie z 21 stycznia, 2010 r. w sprawie rodzajów izakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jejprzetwarzania (Dz.U. z 2014 r., poz. 177).



wybrane zagadnienia prawne dotyczące wypisania małoletniego pacjenta ze szpitala

Documents