wycena przedsiębiorstw wykład
TRANSCRIPT
Wycena przedsiębiorstw wykład 1
dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ
1
Plan wykładu
• Istota wartości i jej podstawowe standardy
• Istota wyceny i rodzaje metod wyceny
• Cele/przesłanki i funkcje wyceny
• Standardy wyceny
2
To nie jest to samo!!!
ISTOTA WARTOŚCI
3
K. Mazur (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik–organizacja, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra
Ewolucja podejść do kategorii wartości
4
Teoretycy ekonomii, którzy zajmowali się wartością:
• A. Smith,
• D. Ricardo,
• J.S. Mill,
• L. Walras,
• V. Pareto,
• J. Schumpeter,
• inni....
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 5
Pojawiają się pytania:
1. Jakie podejście należy przyjąć? Z punktu wodzenia jakiej dziedziny należy definiować pojęcie wartości?
• Odpowiedź: w finansach jest to wartość finansowa wyrażona w pieniądzu
2. Co dokładnie należy rozumieć pod pojęciem wartości
• Odpowiedź: należy ustalić standard wartości
6
Standardy wartości według NI 5
• „standard wartości określa strony rzeczywistej lub hipotetycznej transakcji oraz warunki jej zawierania”
• „definiuje poszukiwaną w procesie wyceny kategorię wartości”
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 7
Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy
Godziwa wartość rynkowa (ang. Fair Market Value)
• „wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział typowy hipotetyczny kupujący i typowy hipotetyczny sprzedający, zainteresowani przeprowadzeniem transakcji i niedziałający pod przymusem (nakazem)”
• wyceniający ma odpowiedni zasób informacji na temat stron transakcji
• kupujący i sprzedający posiadają odpowiedni zasób wiedzy na temat przedmiotu wyceny
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 8
Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy
Wartość sprawiedliwa (ang. Fair Value)
• „wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji biorą udział konkretny, niekoniecznie zainteresowany przeprowadzeniem transakcji kupujący oraz konkretny, niezainteresowany przeprowadzeniem transakcji sprzedający”
• kupujący lub sprzedający muszą działać pod przymusem • wyznaczona wartość powinna być sprawiedliwa z punktu
widzenia sprzedającego z uwzględnieniem faktu, że nie ma on możliwości zatrzymania przedmiotu wyceny
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 9
Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy
Wartość inwestycyjna (ang. Investment Value)
• „wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny dla konkretnego inwestora (właściciela), przy szacowaniu której uwzględnia się jego indywidualne wymagania i oczekiwania odnośnie przedmiotu wyceny”
• jest odpersonifikowana i bezstronna
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 10
Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy
Wartość wewnętrzna (ang. Intrinsic Value)
• „wyrażona w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie wartość przedmiotu wyceny, która nie jest oszacowana w związku z konkretną transakcją, nie bierze pod uwagę, kim jest zleceniodawca i odbiorca wyceny, a opiera się na wszystkich informacjach nt. przedmiotu wyceny oraz czynnikach zewnętrznych mających wpływ na jego obecną i przyszłą sytuację ekonomiczno-finansową”
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 11
Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy
Standardy wartości (założenie likwidacyjne)
• Wartość likwidacyjna - odnosi się do sytuacji, gdy przedsiębiorstwo musi zlikwidować część lub całość swoich aktywów.
D. Zarzecki (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 12
ISTOTA WYCENY I RODZAJE METOD WYCENY
13
Istota wyceny (3, s. 135)
• „Wycena polega na dokonywaniu pomiaru wartościowego przedsiębiorstwa i jego składników majątkowych oraz efektów ekonomicznych podjętych decyzji o takim stopniu jakości, który zapewni odbiorcom tych informacji możliwość oceny efektów działań podjętych w przeszłości i wyboru najkorzystniejszego wariantu decyzji w przyszłości”
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 14
Całkowita wartość przedsiębiorstwa – zasada kontynuacji
SUMA:
• wartości bieżącej przyszłych dochodów uzyskiwanych z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa w okresie objętym prognozą
• wartości przedsiębiorstwa poza horyzontem prognozy, • wartości ubocznych efektów finansowania, • wartości posiadanych środków pieniężnych, • wartości aktywów niezwiązanych z działalnością
operacyjną przedsiębiorstwa, • wartości opcji realnych wbudowanych w działalność
przedsiębiorstwa.”
15
Rodzaje metod wyceny przedsiębiorstw
Metody wyceny
Metody majątkowe
Metody księgowe
Metoda aktywów netto -
ewidencyjna
Metoda skorygowanych aktywów netto
Metody odtworzeniowe
Metoda szczegółowa
Metoda wskaźnikowa
Metody likwidacyjne
„Ordinary liquidation”
„Fire sale”
Metody dochodowe
Metody porównawcze
Metody inne
Metody mieszane
Wartość aktywów i reputacji
Wartość aktywów i tempa
pomnażania
Metody oparte na opcjach
rzeczywistych Inne
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 16
Czynniki określające wybór metody
• Czynniki ogólne: – cel wyceny – stan gospodarki i prognozy rozwoju (np. ograniczenia dla
metod dochodowych) – stan rynku papierów wartościowych (jakość informacji)
• Czynniki specyficzne: – ilość i jakość dostępnych danych – stan i perspektywa branży – sytuacja ekonomiczna wycenianego przedsiębiorstwa (dla firm
o dobrej kondycji preferowane są metody dochodowe) – przedmiot działalności gospodarczej i dywersyfikacja biznesu
(dywersyfikacja ogranicza metody dochodowe)
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 17
18
Metody majątkowe
• Podstawa: wartość majątkowa • Jedyny rodzaj metod, który pozwala ustalić
wartość przedsiębiorstwa w celu ubezpieczeń • Stanowią punkt odniesienia dla innych metod
wyceny przedsiębiorstwa • Są podstawą wyznaczania odpisów
amortyzacyjnych • Poprzez powiązanie wartości przedsiębiorstwa
z systemem rachunkowości pozwalają na monitorowanie podstawowych parametrów wyceny metodami dochodowymi
• Stanowią uzupełnienie analizy finansowej przedsiębiorstwa
19
Podział metod majątkowych
• Metody majątkowe dzielą się na trzy zasadnicze podgrupy metod:
– metody księgowe
– metody wartości odtworzenia
– metody wartości upłynnienia (likwidacyjna)
Metody księgowe
• Wartość aktywów netto:
• Ewidencyjna – dane zaczerpnięte są jedynie ze źródeł ewidencyjnych
• Skorygowana – dane są korygowane o wartości rynkowe
20
21
Metoda odtworzenia • Metoda wyznacza wartość majątku
przedsiębiorstwa poprzez określenie wartości koniecznych do poniesienia nakładów w celu odtworzenia w danym momencie identycznego lub podobnego pod względem strukturalno-rzeczowym majątku
• Wycena uwzględnia bieżące ceny i koszty względem momentu wyceny (tym samym przestrzega zasady dnia sporządzania wyceny)
• Metoda odtworzenia postrzega majątek przedsiębiorstwa przez pryzmat jego dalszego funkcjonowania (przestrzega zasady kontynuacji)
22
Wartość upłynnienia (likwidacyjna)
• wartość likwidacyjną można określić jako sumę gotówki, jaką właściciel przedsiębiorstwa otrzyma w przypadku jego likwidacji
• likwidacja to sprzedaż aktywów materialnych oraz zbywalnych aktywów niematerialnych na drodze przetargu lub aukcji, pomniejszoną o koszty związane bezpośrednio z likwidacją oraz o wartość zobowiązań i kosztów związanych ze zwolnieniem pracowników
23
Metody dochodowe
• Założenie: przedsiębiorstwo jest warte tyle, ile można na nim zarobić
• Metody dochodowe wykorzystują różne kategorie dochodu ekonomicznego: dywidenda, zysk, przepływy środków pieniężnych
• Mogą być jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe
• Perspektywy:
– Punkt widzenia właściciela
– Punkt widzenia wszystkich stron finansujących
Porównanie metod dochodowych
Jednofazowe
Dwufazowe
Trójfazowe
∞
∞
∞
5 lat
5 lat 3 lata
Dzisiaj
Ograniczenia
• Wiarygodność prognozy sprzedaży
• Problem oszacowania stopy dyskontowej
26
Metody mnożnikowe (porównawcze)
• Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie do różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych
• Założenie: firmy w danej branży można porównywać ze sobą i rynek wycenia je w sposób poprawny
Metody mieszane
• Rodzaje metod:
– metody oparte na wartości aktywów i reputacji (np. metoda E. Schmalenbacha)
– metody oparte na wartości aktywów i tempie jej pomnażania
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 27
Źródło: M. Wasylkowska, Metody mieszane w wycenie przedsiębiorstw, [w:] D. Ciesielska, K. Mazur (2015) Wycena przedsiębiorstw w procesie fuzji i przejęć, Poltext, Warszawa
CELE/PRZESŁANKI I FUNKCJE WYCENY
28
Cele wyceny przedsiębiorstw
• Związane ze zmianą struktury własności – sprzedaż/zakup przedsiębiorstwa lub jego części
– wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu
– fuzja przedsiębiorstwa
– inne
• Pozostałe cele – ubezpieczenie
– ustalenie wartości odszkodowania
– wybór strategii działania
– inne
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 29
Przesłanki do wyceny Grupa przesłanek Okoliczności wyceny
Związane ze zmianami właścicieli
kupno – sprzedaż przedsiębiorstwa
zaspokojenie roszczeń drobnych akcjonariuszy
przejmowanie przedsiębiorstw
Związane z restrukturyzacją
przedsiębiorstwa
fuzje
tworzenie struktur holdingowych
podwyższenie kapitału
ustalenie ceny emisyjnej akcji w ofercie publicznej
Związane z koncepcją
zarządzania wartością
ocena zarządu
tworzenie systemów motywacyjnych
Związane z transakcjami
finansowymi
zabezpieczenie zaciągniętych kredytów
sanacja przedsiębiorstwa => konieczność
dokapitalizowania
Związane z prawem spadkowym wycena części spadkowych
ustalenie wartości darowizn
Związane z wyceną dla celów
podatkowych wycena dla celów podatku majątkowego
Związane z wymiarem
odszkodowań
wymiar odszkodowań przy wywłaszczeniu
wymiar odszkodowań z tytułu ubezpieczeń
Inne
wykup firm konkurencyjnych w celu ich wyeliminowania
wycena praw poboru
tworzenie różnych kategorii akcji
J.K. Bielecki, L. Pawłowicz (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa 30
Funkcje wyceny przedsiębiorstw • doradcza (decyzyjna) - dostarcza dane dotyczące wartości
przedsiębiorstwa, umożliwia skuteczne zarządzanie oraz korzystną realizację transakcji kupna-sprzedaży,
• argumentacyjna (uzasadniająca) – wzmacnia pozycję przetargową danej strony w transakcji,
• informacyjna (komunikacyjna) - wycena wartości udziałów w spółce lub całościowa wycena przedsiębiorstwa dostarcza informacji na temat obecnej sytuacji i możliwości rozwoju,
• mediacyjna (pośrednicząca) – pozwala rozstrzygać wewnętrzne spory udziałowców lub właścicieli i ułatwiać wzajemne rozliczenia.
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 31
Funkcja doradcza • Polega na dostarczaniu uczestnikom transakcji informacji, niezbędnych do
przeprowadzenia określonych procesów decyzyjnych, których wynikiem jest złożenie oferty cenowej (kupna lub sprzedaży)
• Zalecenia: – dolna granica sprzedaży przedsiębiorstwa najczęściej wyznaczana jest przez
wartość likwidacyjną, – górna granica z kolei przez wartość odtworzeniową, – minimalna wartość udziału w kapitale generalnie rzecz biorąc wyznaczana jest
w oparciu o wartość księgową majątku.
• Zasady (główne): – wyznaczenie granicznych wartości przez strony negocjacji, – uzależnienie doboru metod wyceny od celów i przesłanek wyceny, – uwzględnienie osobistych preferencji stron w celu określenia możliwych
manewrów i ustępstw, – skrupulatna dokumentacja przyjętych w wycenie założeń i argumentacji.
D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 32
Funkcja argumentacyjna • Szczególne wykorzystanie informacji uzyskanych
w trakcie wyceny • Dobór takich informacji, które wzmocnią siłę
przetargową każdej ze stron transakcji • W wypadku pełnego „zwycięstwa” jednej ze stron
ceną sprzedaży będzie graniczna wartość drugiej strony
• Bliższe usytuowanie się przy granicznej wartości partnera (oddalenie od własnej wartości granicznej) oznacza skuteczniejsze przeprowadzenie negocjacji
D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 33
Funkcja informacyjna (komunikacyjna)
• Polega na dostarczaniu informacji na temat przedsiębiorstwa, jego sytuacji finansowej i perspektyw rozwoju
• Nie służy ona żadnej ze stron bezpośrednio nią zainteresowanych
• Jest realizowana przez kontakty z otoczeniem, a odbiorcami informacji są obecni i potencjalni interesariusze
D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 34
Funkcja mediacyjna (pośrednicząca, negocjacyjna)
• Jest rozwinięciem funkcji argumentacyjnej • Wycena pełni funkcję arbitra • Jest szczególnie pomocna w wypadku, gdy
stanowiska stron są w dość dużym stopniu rozbieżne
• Celem wówczas wyceny jest lokalizacja i wyeliminowanie punktów spornych np. w zakresie rzetelności zwrotu należności, sytuacji na rynku etc.
• Angażowani są bezstronni eksperci
D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 35
Dodatkowa funkcja - zabezpieczająca
• Jest dokonywana przez ekspertów zewnętrznych
• Cel: zabezpieczenie przed możliwością wyniknięcia sporów na tle wyceny lub konfliktem interesów
• Ważna w przypadku przesunięć udziałów z jednej spółki do drugiej w ramach tej samej grupy (brak negocjacji gdyż istnieje ta sama własność w obu podmiotach)
D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 36
STANDARDY WYCENY
37
Organizacje standaryzujące i ich standardy • NACVA – National Association of Certified Valuation Analysts – opracowuje NAVCA
Professional Standards
• ASA – American Society of Appraisers, wypracowała ASA Business Valuation Standards
• IBA – Institute of Business Appraisers - Business Appraisal Standards
• IRS (Internal Revenue Services),
• The Appraisal Foundation (organizacja autoryzowana przez Kongres) - standard USPAP (Uniform Standards of Professional Appraisal Practice
• AICPA (American Institute of Certified Public Accountants) - AICPA - SSVS (Statement of Standards on Valuation Services),
• Poza USA - CICBV (Candian Institute of Chartered Business Valuators) – Standard No 110.
• Poza USA - w Hongkongu - HKBVF - Hong Kong Business Valuation Forum,
• The European Group of Valuers’ Associations (Europejska Grupa Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, TEGoVA) –Europejskie Standardy Wyceny – dotyczące głównie nieruchomości
• International Valuation Standards Council (Międzynarodowy Komitet Standardów Wyceny, IVSC) – Międzynarodowe Standardy Wyceny
• Niemiecki Institut der Wirtschaftsprüfer – organizacja prywatna typu non profit zrzeszająca biegłych rewidentów – oferuje zalecenia jako standardy (nie są to ustawy)
• International Valuation Standard’s Committee – IVSC – Międzynarodowe standardy wyceny
• Polskie Towarzystwo Biegłych w Dziedzinie Wycen Przedsiębiorstw - Kodeks Etyczny
• Rada Krajowej Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych (PFSRM) - Nota Interpretacyjna nr 5 „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw”
W. Patena (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 38
NAVCA Professional Standards
• PREAMBLE, GENERAL, AND ETHICAL STANDARDS • 1.1 Preamble • 1.2 General and Ethical Standards • MEMBER SERVICES • 2.1 Valuation Services • 2.2 Other Services • DEVELOPMENT STANDARDS • 3.1 General • 3.2 Expression of Value • 3.3 Identification • 3.4 Fundamental Analysis • 3.5 Scope Limitations • 3.6 Use of Specialist • 3.7 Valuation Approaches and Methods • 3.8 Rule of Thumb • 3.9 Financial Statement Adjustments • 3.10 Earnings Determination • 3.11 Capitalization/Discount Rate • 3.12 Marketability, Control, and Other Premiums
and Discounts • 3.13 Documentation
• REPORTING STANDARDS • 4.1 General • 4.2 Form of Report • 4.3 Contents of Report • 4.4 Litigation Engagements Reporting Standards • OTHER GUIDELINES AND REQUIREMENTS • 5.1 Other Requirements • 5.2 International Glossary of Business Valuation
Terms • EFFECTIVE DATE • 6.1 Effective Date • APPENDIX
NACVA, National Association of Certified Valuation Analyst, Professional Standards: http://www.nacva.com
39
Międzynarodowe Standardy Wyceny - zakres
• Ogólne pojęcia i zasady wyceny
• Kodeks postępowania
• Rodzaje składników mienia
• Międzynarodowe Standardy Wyceny
• Zastosowania Międzynarodowych Standardów Wyceny
• Wskazówki interpretacyjne
• „Biały zeszyt”. Wycena na rynkach wschodzących
40
Literatura • Adamska M. (red.) (2007)Analiza wartości przedsiębiorstwa, Difin,
Warszawa. • Bielecki J.K., Pawłowicz L. (2012), Zarządzanie wartością spółki
kapitałowej, CeDeWu, Warszawa • Bieliński J. (red), (2004), Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa a
alokacja kapitału, CeDeWu, Warszawa. • Jaki A. (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa,
Oficyna Wolters Kluwer Polska, Kraków • Jaki A. (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości,
Zakamycze, Kraków. • Machała R. (2008), Zarządzanie finansami i wycena firmy, Oficyna
wydawnicza Unimex, Wrocław. • Mazur K. (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa
relacji: pracownik–organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra
41
Literatura cd
• Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Panfil M., Szablewski A. (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa.
• Patena W (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska.
• Panfil M. (red.) (2009) Wycena biznesu w praktyce. Metody. Przykłady. Poltext, Warszawa.
• Wilmowska Z., Wilmowski M. (2002), Sztuka zarządzania finansami, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz.
• Wersty B. (red.) (1993), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław.
• Zarzecki D. (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa.
42
Literatura
1. D. Zarzecki, Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, 1999.
2. M. Panfil, A. Szablewski (red.), Wycena przedsiębiorstwa. Od teorii do praktyki, Poltext, Warszawa, 2011.
3. A. Kamela-Sowińska, Wartość firmy, PWE, Warszawa, 1998 4. U. Malinowska, Wycena przedsiębiorstwa w warunkach
polskich, Difin, Warszawa, 2001. 5. Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny
przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych.
6. D. Ciesielska, K. Mazur (2015) Wycena przedsiębiorstw w procesie fuzji i przejęć, Poltext, Warszawa.
dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 43