Jaką funkcję w rozwoju dziecka pełnią autorytety? Beata Wójcik, psycholog, psychoterapeuta. Ośrodek ReGeneRacja

Jak zbudować autorytet w

oczach dziecka

3

Autorytet daje poczucie bezpieczeństwa

Ważną potrzebą w życiu każdego człowieka jest potrzeba bezpieczeństwa.

Zaspokajanie jej wiąże się z doznawaniem ochrony przed zagrożeniem, z wolnością od lęku, z doznawaniem opieki, oparcia, ładu, z poczuciem przestrzegania praw i zasad.

Pewnym sposobem na zaspokojenie odczuwanej potrzeby bezpieczeństwa jest znalezienie mocnego oparcia. Funkcję takiego oparcia wydaje się dobrze pełnić autorytet.

Dzieciom autorytet jest tak samo niezbędny jak uczucie, a w wieku młodzieńczym staje się nawet jeszcze ważniejszy. Brak autorytetu powoduje utratę poczucia bezpieczeństwa, wywołuje lęk.

Budowanie autorytetu to jeden z celów wychowania i środek ułatwiający kształtowanie osobowości dziecka.

4

Budowanie autorytetu: Autentyczność

Aby zbudować autorytet, rodzic musi być autentyczny – nie

udawać, nie kryć emocji, nawet trudnych.

Warto pokazać dziecku, kiedy jest się złym, radosnym czy

smutnym.

Pokaż dziecku, że też masz prawo do emocji.

Nie staraj się udawać kogoś kim nie jesteś. Dziecko wyczuje

fałsz.

5

Budowanie autorytetu: Spójność

Zachowuj spójność między tym, czego od dziecka oczekujesz,

a swoim własnym zachowaniem i deklaracjami.

Dziecko jest wyczulone na fałsz i uczy się przez obserwacje: jeśli

mówisz „czytaj książki”, a sam stronisz od czytania, jeśli mówisz,

że rodzina jest najważniejsza, ale w weekendy oddajesz się

pracy, jeśli mówisz, że należy szanować człowieka, a w kłótni

obrażasz drugą osobę, nie jesteś osobą spójną psychicznie.

6

Budowanie autorytetu: Szczerość

Gdy dziecko pyta, zawsze odpowiadaj zgodnie ze swoją wiedzą. Nie obawiaj się rozmawiać o „niewygodnych” tematach.

To nieprawda, że dzieci są zbyt małe, by „udźwignąć” prawdę. To raczej rodzice boją się ją powiedzieć: bo nie wiedzą, jakich słów użyć lub obawiają się, że okażą się niekompetentni.

Jeśli w ważnych dla dziecka sprawach będziesz je okłamywać lub ucinać temat mówiąc „jesteś jeszcze na to za mały”, nigdy nie zostaniesz autorytetem i, mimo że wprost Ci tego nie powie, narazisz się w oczach dziecka na śmieszność.

7

Budowanie autorytetu: Wiedza i umiejętności

Dziecko szybko zaczyna rozumieć, że nie ma takiego człowieka,

który by znał się na wszystkim, dlatego możesz starać się zostać

autorytetem, ale tylko w wybranej, wąskiej dziedzinie.

Walka o bycie dla dziecka wszechwzorem nie ma najmniejszego

sensu.

Jeśli nikt dla ciebie nie jest autorytetem, jeśli uważasz, że ty

i tylko ty znasz się na wszystkim najlepiej – nie będziesz

najlepszym przykładem dla swojego dziecka, bo nie zaszczepisz

mu zdrowej potrzeby wspierania się autorytetami.

8

Budowanie autorytetu: Entuzjazm

W byciu autorytetem bardzo ważne jest wyrażanie entuzjazmu.

Autorytet nie buduje się wyłącznie na kompetencjach, czyli

na wiedzy i umiejętnościach.

Gdy ktoś się cieszy, że może z nami pobyć, lubi spędzać

wspólnie czas, a kontakt z nami jest jednym z jego priorytetów –

staje się dla nas ważny.

9

Budowanie autorytetu: Sprawiedliwość i konsekwencja

Jeśli już raz podjąłeś decyzję, według Ciebie sprawiedliwą,

zwłaszcza w sprawach dotyczących dziecka (kary, nagrody),

nie zmieniaj jej.

Konsekwencja to dla niego znak, że wiesz co robisz i że nie

można tobą manipulować.

Ustalając własne granice, uczysz dziecko tego samego.

10

Bądź obecny podczas ważnych momentów w życiu dziecka.

Nie kłam i nie obiecuj pochopnie, nie mając pewności, że

dotrzymasz słowa.

Jeśli dziecko może na Tobie polegać, jego poczucie wartości jest

wysokie i stabilne.

Jesteś autorytetem udowadniając dziecku, że traktujesz je

poważnie i szanujesz jego uczucia.

Budowanie autorytetu: Szacunek

11

Rodzice często mylą autorytet z nieomylnością.

Rodzic ma prawo do błędu czy pomyłki - ważne, aby potrafił się

do niego przyznać, przeprosić i wytłumaczyć. W ten sposób nie

utraci autorytetu i przekaże prawidłowy wzorzec zachowania w

podobnych sytuacjach.

Budowanie autorytetu: Przyznawanie się do błędów

12

Jeśli masz swój własny system wartości i kierujesz się niezmiennymi zasadami, dziecko wierzy, że Twoje decyzje są sprawiedliwe. Dzięki temu uczy się podejmowania decyzji, ale i odpowiedzialności za porażki. Jeśli zmieniasz zdanie w ważnych sprawach pod wpływem impulsów, chęci zysku, czy innych korzyści, dziecko jest zdezorientowane.

Dzieci potrzebują̨ jasnych komunikatów dotyczących naszych zasad i oczekiwanych zachowań, aby nauczyć się̨ funkcjonowania w społeczeństwie. Wyznaczając mądrze granice, stajemy się̨ dla swoich dzieci źródłem informacji o zasadach rządzących światem, budujemy autorytet oparty na naszym życiowym doświadczeniu, na mądrości i naszych zdolnościach.

Budowanie autorytetu: Zasady

13

Co przeszkadza w budowaniu autorytetu?

Koncentrowanie się na zaspokajaniu potrzeb materialnych

dziecka, zapominając o jego uczuciach. Zamiast autorytetu,

możesz otrzymać co najwyżej wdzięczność.

Stawianie sobie i dziecku zbyt wysokiej poprzeczki.

Naciskanie na ciągły rozwój, sukcesy, zdobycie prestiżu. Jeśli

kierują Tobą wyłącznie ambicje, dziecko będzie Cię podziwiać jak

niedościgły wzór, ale prawdziwym wzorem nie będziesz.

Bezgranicznie poświęcanie się dziecku, otaczanie go ochronnym

parasolem, wyręczanie, nadopiekuńczość.

Próbowanie wymuszenia na dziecku posłuchu i szacunku.

Dziecko będzie się Ciebie bało, ale nie szanowało.

Rodzaje relacji w budowaniu

autorytetu

15

Partnerstwo z dzieckiem to nie jest partnerstwo dwóch równych sobie osób, ale człowieka dorosłego, mądrzejszego, dojrzałego z niedoświadczonym, słabym i zależnym.

Wychowując dziecko partnersko należy jasno stawiać granice i być w wyznaczaniu granic konsekwentnym.

Rodzice traktujący swoje dziecko jak partnera dają mu wybór, ale w pewnych określonych ramach.

Idea partnerstwa zmniejsza dystans pomiędzy dzieckiem a rodzicem, podkreśla prawo dziecka do szacunku, zwraca uwagę na konieczność życzliwości w wychowaniu i kształtowaniu więzi uczuciowych pomiędzy rodzicami a dziećmi.

Relacja partnerska

16

Autorytet przemocy polegająca na nadmiernym rygorze,

na wykorzystaniu siły, często fizycznej, w celu zmuszenia dziecka

do bezwzględnego posłuszeństwa.

Taki autorytet nie sprzyja wychowaniu jednostki samodzielnej,

myślącej, pewnej siebie.

Działa krótko – tylko do czasu, gdy dziecko stwierdzi, że rodzice

mogą się mylić, że nie zawsze mają rację, że nie wszystko

potrafią i nie wszystko wiedzą.

Relacja oparta o autorytet przemocy

17

Relacja z „rodzicami-kumplami”

Rodzice-kumple, którzy pozostawiają dziecko w gąszczu potencjalnych możliwości, przerzucają odpowiedzialność na dziecko, które nie jest w stanie jej unieść.

Zarówno nadmierna pobłażliwość, jak i restrykcyjna surowość są̨ metodami wychowawczymi, które nie sprzyjają̨ rozwojowi dziecka, ani nie budują̨ naszego autorytetu.

Ich stosowanie owocuje podobnymi dysfunkcjami: przede wszystkim zaburzają̨ poczucie bezpieczeństwa i poczucie własnej wartości u dzieci. My – rodzice nie stanowimy wtedy dla dziecka ani oparcia, ani wzoru, w żadnym z tych przypadków nie budujemy zaufania i nie jesteśmy obdarzani uznaniem.

Ewolucja autorytetu

19

W pierwszej kolejności dzieci wzorują się na rodzicach –

oczekują od nich drogowskazów i wzorów postępowania,

aby stać się dorosłym.

Do pewnego czasu dziecko bezkrytycznie kocha rodziców,

ponieważ jeszcze nie potrafi oceniać.

Dziecko

20

U progu dorastania młody człowiek potrzebuje bohatera, idola,

którego mógłby naśladować. Jeśli rodzic nie ma czasu, czy chęci,

lub nie można na nim polegać, dziecko szuka innych wzorów

do naśladowania, niestety nie zawsze dla niego dobrych.

Kiedy około 14 roku życia pojawia się kryzys zaufania, autorytet

rodzica przechodzi ciężka próbę.

Bunt jest naturalnym etapem życia. Dziecko podważa autorytet

rodziców, jego opinie, wartości i zachowania, głównie dlatego,

że chce udowodnić swoją świeżo odkrytą samodzielność,

niezależność, umiejętność krytycznego myślenia.

Okres dorastania

21

Kryzys nasila się między 15 a 16 rokiem życia – w tym wieku dzieci krytycznie analizują swoje dotychczasowe kontakty z rodzicami, poddają ich autorytet w wątpliwość, żeby w końcu jako ludzie dorośli ostatecznie potwierdzić go lub odrzucić.

Jeśli rodzice od dawna popełniali błędy, lub krzywdzili w jakiś sposób dziecko (choćby niecelowo), teraz zostaną surowo ocenieni i odczują młodzieńczy bunt dotkliwiej, niż rodzice „rozumiejący”.

Wiele zależy też od samej postawy rodziców w tym trudnym dla całej rodziny czasie: przez nieopatrzne zachowania czy słowa mogą stracić posiadany już autorytet, lub w ostatniej chwili na ten autorytet zasłużyć.

Nastolatek

22

Zastosuj wobec dziecka taryfę ulgową w tym trudnym czasie, nie

dawaj się sprowokować do kłótni, wiedząc, że w tym okresie jest

ono szczególnie nerwowe i drażliwe.

Nie udowadniaj wciąż swojej racji. Zamiast stawiać kropkę nad „i”

czasami powstrzymaj się od pouczania, oceniania, czy porównań.

Po prostu przemilcz pewne sprawy.

Uważaj na słowa. Jeśli brakuje racjonalnych argumentów, łatwo o

te, które skutecznie ranią. Słowa, które godzą w poczucie

wartości młodego człowieka dolewają oliwy do ognia.

Jak być autorytetem w okresie dorastania?

23

W toku dorastania należy kłaść coraz większy nacisk

na demokratyzację wzajemnych relacji w rodzinie.

Wraz z wiekiem powinien rosnąć zarówno zakres praw,

jak i podejmowanych przez młodzież zobowiązań.

Przejawem tych zmian jest możliwość wyrażania przez

nastolatków swojego zdania, współdecydowanie o istotnych

sprawach rodzinnych oraz, ze strony rodziców, branie pod uwagę

również opinii dorastających dzieci.

Jak być autorytetem w okresie dorastania?

24

Inne ważne zasady postępowania to:

– Zasada akceptacji, która kładzie nacisk na poszanowanie przez rodziców indywidualnych wyborów ich dzieci oraz prawa do podążania własną drogą życiową

– Zasada wiarygodności, która podkreśla wagę zgodności poglądów deklarowanych przez dorosłych z ich codziennym postępowaniem

– Zasada poszanowania intymności, według której młodzież ma takie samo, jak człowiek dorosły, prawo do posiadania tajemnic i sfery intymnej; oczywiście nie zwalnia to opiekunów od powinności interesowania się życiem ich dorastającego dziecka i przeciwdziałania ewentualnym zagrożeniom

– Zasada równych zobowiązań, czyli dotrzymywanie umów i realizacja ustaleń zarówno przez dzieci, jak i dorosłych

Jak być autorytetem w okresie dorastania?

25

– Zasada prośby, która mówi, że najbardziej efektywnym sposobem zwracania się do młodych ludzi jest formułowanie jasnych, stanowczo wyrażonych próśb

– Zasada otwartości na informacje, będąca przypomnieniem, że młodzież ma prawo do krytyki, a krytyka bywa zasadna; umiejętność korzystania z rad udzielanych przez swoje dzieci jest ważna również dlatego, że dowartościowuje młodego doradcę

– Zasada humoru, która wskazuje na skuteczny sposób rozładowania wewnątrzrodzinnych napięć: zdystansowanie się od problemu i śmiech z własnych słabości

Jak być autorytetem w okresie dorastania?

26

Typowe błędy wychowawcze, towarzyszące próbom wpłynięcia

na postępowanie młodzieży, to :

– stosowanie porównań,

– obwinianie i krytykowanie,

– moralizowanie,

– przyjmowanie postawy męczennika,

– wychowanie zbyt surowe lub niekonsekwentne,

– posługiwanie się ironią i sarkazmem podczas zwracania uwagi na niewłaściwe zachowanie.

Typowe błędy wychowawcze w okresie dorastania

Subkultury – sposób na bunt i

frustrację

28

Rozterki i niepokoje egzystencjalne są typowe dla większości

młodzieży, która odczuwa potrzebę kierowania swoim życiem,

zastanawia się nad jego sensem, pragnie mieć określone cele

życiowe.

Krytyczny stosunek do otoczenia, negacja rzeczywistości, były i

są wyrażane przez młodzież w uczestnictwie i tworzeniu nowych

grup o charakterze podkultur, będących miejscem azylu

z możliwościami uzewnętrznienia buntu, protestu i innych

odmiennych zachowań.

Subkultury jako sposób na bunt i frustrację

29

Młodzież w grupie subkulturowej zyskuje poczucie odrębności od otoczenia, w której nie jest akceptowana: zyskuje poczucie własnej wartości i wzorce zachowania, które są pozytywnie oceniane przez rówieśników.

Grupa daje poczucie bezpieczeństwa i poparcie, możliwość nawiązania ścisłych związków emocjonalnych z innymi członkami, dostarcza wzorców postępowania w różnych sytuacjach życiowych.

Wzorce i normy obowiązujące w grupie określają dokładnie, jaki powinien być młody człowiek i jak powinien się zachowywać, redukując tym samym problemy i trudności związane z samookreśleniem siebie.

Subkultury jako sposób na bunt i frustrację

30

Uczestnictwo w subkulturze jest pewnego rodzaju

doświadczeniem, wzbogaca osobowość, co w przyszłości może

owocować prawidłowym wyborem własnej drogi życiowej.

Istnieje jednak szereg czynników, które sprawiają, że wiele

subkultur młodzieżowych staje się zagrożeniem nie tylko dla

rozwoju i wychowania młodego człowieka, ale także dla całego

społeczeństwa.

Subluktury jako sposób na bunt I frustrację

Kontakt

ul. Mydlarska 4

30-703 Kraków

Biura

ul. Wiśniowa 36 m. 2

02-520 Warszawa

ul. Iwana Pawłowa 1/1

53-604 Wrocław

ul. Kościuszki 31a/8

10-503 Olsztyn

sekretariat@ud.edu.pl

www.uniwersytetdzieci.pl

Dziękuję!

OŚRODEK

ReGeneRacjazajmujesiępsychoterapiąipomocąpsychologicznądladzieci,młodzieżyiichrodzicówJesteśmyrekomendowaniprzezLABORATORIUMPSYCHOEDUKACJI