Yanık Asist. Dr. Bilal ARICANDr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği

Sunum akışı

Genel bilgiler Acil Tedavi Yaklaşımları Türkiye’de yanık organizasyonu Yanık yarası bakımı

Yanıkla ilgili genel bilgiler

Yanık nedir? Isı maruziyeti sonucu oluşan doku travması Özellikli bir travma

Yanık Sıcak sıvı Sıcak katı madde teması Asit/alkali gibi kimyasal maddelerle Elektrik akımı etkisi yada radyasyon

ile oluşabilir

Yanık oluşum sıklığı Dünyada her yıl 2.5 milyon insan

yanıktan etkilenmektedir

ABD ‘ de yılda 1.2 milyon yanık yaralanması 50,000 yanığa bağlı hospitalizasyon 3900 yanığa bağlı mortalite

Türkiye için net rakamlar yok

Yanık oluşum sıklığını arttıran faktörler

Küçük yaş Düşük sosyokültürel düzey Düşük gelir Kalabalık aileler, kırsal yaşam

Yanık Ciddiyeti

1. Derinlik (birinci, ikinci ve üçüncü derece)

2. Genişlik (Dokuzlar kuralı)3. Kritik alanların etkilenme durumu4. Solunum yoluyla görülen zarar5. Hastanın yaşı6. Hastanın ek hastalıkları

Yanık derinliğine göre sınıflama

1. Derece Yanıklar (EPİDERMAL)

KızarıklıkAğrı Ödem vardır

Bül izlenmez Yaklaşık 48 saatte iyileşir.

2. Derece Yanık (DERMAL)

Epidermis ve dermis yaralanmıştır

Cilt altı dokular etkilenmez Bül vardır Ağrılıdır Primer iyileşir. Skar birakabilir

3. Derece Yanık(TAM KAT) Tüm dermis ve cilt altı doku yanmıştır Yanık doku kurudur ve kömür haline

gelmiştir Pıhtılaşmış kanla dolu damarlar

görülebilir Ağrı yoktur Skar bırakır

Yanık alanına göre sınıflama

9 ‘lar kuralı

Yanıkta Acil Tedavi Yaklaşımları

İlk Değerlendirme Havayolu açıklığı sağlanmalı

Servikal vertebra korunmalı Yeterli solunum sağlanmalı (gerekirse

entübasyon) Dolaşım değerlendirilmeli Eşlik eden hayati yaralanmalar değerlendirilmeli

(pnömotoraks, kardiak tamponad gibi) DAHA FAZLA YANIK OLUŞUMU ÖNLENMELİ Geniş venöz kateterlerle sıvı resüsitasyonuna

başlanmalı

Sıvı resusitasyonu

İkinci Değerlendirme Detaylı Öykü Detaylı fizik inceleme Hemogram, elektrolitler, AKŞ, BFT, Kan

Gazı, PAAG, karboksihemoglobin vb. IV analjezik >10% yanıkta Tetanoz proflaksisi

0.5 ml tetanus toxoid/ aşı 250 U tetanus Ig

Yaralar örtülmeli Gerekirse sevk sağlanmalı

Yanık Ünitesine SEVK Endikasyonları

% 20’den fazla 2. derece yanık. 10 yaş altı ve 50 yaş üstünde %10 dan fazla

Her türlü tam kat yanık. Yüz, el, ayak, genital bölge, perine ve büyük

eklemleri ilgilendiren yanıklar. Elektrik yanıkları (yıldırım düşmesi dahil). Kimyasal yanıklar. İnhalasyon hasarı. Yandaş sorunu olan hastalar. Yanığa eşlik eden travma.

Büyük yanıklarda İdrar çıkışı takibi

Erişkinde 30 mL/saat, çocuklarda 1mL/kg/saat

Elektrik ve inhalasyon yanıklarında iki kat Ülser profilaksisi

PPI ile DVT profilaksisi

heparin veya düşük moleküler ağırlıklı heparinle

Gerekirse narkotik analjezik

Varsa hipotermi düzeltilmeli Vücut yüzeyinin % 30’undan fazlası yanan

hastalara nazogastrik sonda

Erişkin, Majör elektrik yanıklarında erken dönemde 50 gram mannitol 2 ampul bikarbonat intravenöz puşe yapılmalı

Profilaktik antibiyotik gereksiz

Yanık tedavisinde iyileşme

İyi ve etkin resüsitasyon İyi yara bakımı (pansuman,

cerrahi tedavi) Hipermetabolik yanıtın etkin

tedavisi Etkili enfeksiyon kontrolü

Türkiye’de yanık organizasyonu

Yakın geçmişteki durum

2002 yılında 35 yanık yatağı

Toplumda ve sağlık birimlerinde farkındalık eksik

Organize bir yaklaşım yok Yasal Düzenleme yok

Neler yapıldı ? 2006

Yataklı tedavi kurumları başkanlığı ve işleyişi hakkında yönerge

Yanık tedavisi bilimsel kurulu

2011 Yataklı sağlık tesislerinde yanık tedavi

birimlerinin kurulması

SAĞLIK BAKANLIĞINA BAĞLI YANIK ÜNİTELERİ

320 YATAK İstanbul da

42

YAPIMI DEVAM EDEN YANIK ÜNİTELERİ

ÜNİVERSİTELER VE TSK YA BAĞLI ÜNİTELER

166 YATAK

Yanık yarası bakımı

TARİHÇE

M.Ö. 2200 Yıllarına ait kil tabletlerde iyileşmenin 3 evresi tanımlanmıştır.1. Yaranın yıkanması2. Harç hazılanması (bitki, yağ vs)3. Yaranın bandajlanması

TARİHÇE Mısırlılar Yarayı tedavi etmek için

1. Bal (antibakteriyal)2. Keten tiftiği (emici)3. Yağ (bariyer)İle yapılan bir karışım kullanmaktaydı.

Bugün için dahi tedavinin temelini oluşturuyor

TARİHÇE Yunanlar Galen (gladyatörlerin doktoru)

Uygun iyileşme için yaraların nemli ortamda saklanması gerekiyor (MS 2. YY)

19. yy

Yanık yarası pansumanı

Drenajın absorbsiyonu Ağrının azaltılması Yaranın çevreden

izolasyonu Enfeksiyon etkenlerinden

koruma

Primer iyileşmeyi sağlamak

Pansuman materyalleri

Emici kapatıcı ürünler

Geleneksel ürünler Gazlı bez, ped, köpük vb

Senstetik örtüler Omiderm,bactigras, aquacell,

biobrane vb

Pansuman materyalleri

Kremler, merhemler solüsyonlar

Antibakteriyel Enzimatik Analjezik

Sabitleme ürünleri Sargı bezi vb

Yara temizliği Oda ısısındaki su ile yıkanmalı Antiseptik solüsyonlar ve fırça

kullanılmamalı Ölü dokular ve yabancı cisimler

uzaklaştırılmalı Chlorhexidine gluconate sabunu !! İzotonik !!

39

Önemli noktalar

Yanık bölgeler bir arada bandaj yapılmaz harekete engel olmayacak şekilde parmaklar ayrı

Yanık yüzeyi çok genişse soğutulmaz Dolaşımı bozabilecek takı ve aksesuarlar

uzaklaştırılmalı

Ödem gelişimini önlemek için yaralı bölgeye egzersiz Yaralanan bölge kalp seviyesinden hafifçe

yukarıda olmalı

Buz vazokonstrüksiyona ve daha fazla doku

hasarı

Soğutma

İlk 30 dakikada yapılırsa !!!

Yanık nekrozu ve derinliği azalır Yanık yarasına perfüzyon artar Yara iyileşmesi erken başlar

Geniş alanlı yanıklarda yapılmaz !!!

Büller

Genel kabul büller patlatılarak debride edilmeli !!

Pratikte Küçük büllere dokunma Büyük büller

Sevk düşünülüyorsa dokunma Sevk edilmeyecekse patlat debride et veya

aspire et

Birinci derece yanık

Kapalı pansuman gereksiz Yüzeysel anti-bakteryel ajana ihtiyaç yok

Bütün çalışmalarda topikal ajanların vazelin emdirilmiş gazlı bezden daha üstün olmadığını göstermiştir.

Derinin kuruma ve gerilmesi yangı ve ağrı Nemlendirici kremler veya merhemler yeterli

Analjezik verilebilir. Geniş 1. derece yanıklarda hidrasyon yapılabilir

2. Derece Küçük Yanıklar Çogunlukla Topikal antimikrobiyal krem

veya pomadlara gerek yok Parafinli veya yağlı merhemler (örn.

%0.2 Nitrofurazon pomad) emdirilmiş gazlı bezlerle pansuman

Analjezik verilmeli !!!

2. Derece Geniş ve Sızıntılı yanıklar 1. tabaka nonadeziv

vazelin emdirilmiş gazlı bez veya Chlorhexidine içeren tül (Bactigras® ) vb sentetik örtü

2. tabaka adheziv tifrilsiz gazlı bez veya ped

3. tabaka sabitleme sargı bezi ve flaster

Gümüş sülfadiyazin Enfeksiyon veya eskar varlığında Yara iyileşmesini geciktirir

epitelizasyonun izlendiği andan itibaren sonlandırılmalıdır

Kernikterus riski !! hamile kadınlarda, süt veren annelerde ve 2

aydan küçük bebeklerde kullanımı kontrendikedir.

yüz bölgesi Genellikle pansuman uygulanmaz Topikal ajanlara gereksinim duyulmaz. Kurumayı engellemek amacıyla yara

günde iki kere temizlenir Nemlendirme amacıyla kremler kullanılır

Dexpanthenol bu amaçla kullanılabilir.

3. Derece ve 4. Derece yanık Sıklıkla cerrahi girişim gerekir Yanık merkezine sevk

Pansuman sıklığı

Skar ayrılmışsa ve sekresyon varsa her gün

Sekresyon yok, enfeksiyon varsa her gün Sekresyon yok, Ayrılmış skar yok,

Enfeksiyon yoksa gün aşırı pansuman yapılmalıdır.

Enfeksiyon tedavisi Küçük yanıklarda --------- kanıt yok

Enflamasyon mu? Kızarıklık (Rubor) Isı artışı (Calor) Şişkinlik (Tumor) Ağrı (Dolor)

Enfeksiyon mu? Lenfanjit Ateş

Antibiyoterapi

Deri florası ---------- stafilokok Yara kültürü !! Biyopsi kültürü (hospitalize!!) Sepsis çok nadir ama bilgilendir Tetanoz !!!

Amacımız 1 ay içerisinde primer iyileşmeyi sağlamak İyileşme süresi 3 haftayı geçerse

Hipertrofik skar Pigmentasyon riski artar

2. haftada DEĞERLENDİR Nekrotik doku YOK yer yer epitelizasyon başlamış Kısa sürede iyileşir

Cerrahi!!

teşekkürler