ZAGAIVANJE VAZDUHA

ZAGAIVANJE VAZDUHA (Izvori zagaenja i osnovni zagaivai vazduha) Osnovne funkcije vazduha na Zemlji su bioloka (primarna) i proizvodna (sekundarna). Najvanije komponente vazduha koje su neophodne za ivot na Zemlji su:kiseonik- za disanje, ugljendioksid za fotosintezu i azot -za sintezubiljnih bjelanevina. Proizvodna funkcija vazduha zasnovana je na kiseoniku,koji omoguava sagorijevanje i proizvodnju energije neophodne za opstanak savremene civilizacije. Pomou kiseonika iz vazduha mogu je proces sagorijevanja, to znai da se kiseonik troi prilikom svih aktivnosti u kojima je potrebno sagorijevanje. Zahvaljujui prisustvu kiseonika pri sagorijevanju, omoguena je proizvodnja energije, sekundarne (toplotne, sagorevanjem fosilnih goriva) i tercijarne (elektrine).

Atmosfera je gasoviti omota smjee gasova oko Zemljine kugle, koja sve razreenija dopire i do 3.000 km u visinu. Ova smjesa gasova sastoji se od azota (78%,1), kiseonika (21%), 0,04% ugljendioksida, argona (0,9%) ipromjenljivih koliina vodene pare. Na ostale gasoveotpada 0,04%: neon, helijum, krypton,ksenon, vodonik.U tragovima nalazimo ozon, metan, amonijak, azotnidioksid, sumpordioksid iestice aerosola.

Ova mjeavina gasova titi ivi svijet na Zemlji apsorbovanjem ultravioletnog zraenja I smanjivanjem temperaturnih ekstrema izmeu dana i noi.Vazduh se sastoji, ima bezbroj primjesa - komponenti. On se sastoji od: 1.gasovitih sastojaka,

2.vodene pare, 3.veoma siunih vrstih estica. Gasoviti sastojci - ist vazduh sadri mnogobrojne sastojke, ali u najveim koliinama, u njegovom sastavu se nalaze: azot (N2) - bezbojni gas slabo rastvorljiv u vodi. Inertan je i ne igra direktno neku ulogu u biohemijskim procesima, ve u obliku raznih vanih jedinjenja, pa tako ulazi u strukturu mnogihorganskih molekula (npr. aminokiseline). Neki mikroorganizmi i biljke vezuju azot iz vazduha.

kiseonik (O2) - je najvaniji sastojak vazduha. On omoguava ivot viih organizama, u koje spadai ovek. Stvarao se procesom fotosinteze biljaka na kopnu i fitoplanktona u moru, koji ga i danas obnavljaju, velike koliine kiseonika vezane su u Zemljinoj kori u obliku oksida. Igra znaajnu ulogu u biohemijskim porocesima, pa ulazi u sastav proteina, masti i ugljovodonika

ugljendioksid (CO2) - javlja se kao produkt disanja biljaka, ivotinja i ljudi kao i sagorevanjem I raspadom organskog materijala. Prilikom apsorpcije i rastvaranja u vodi reaguje dajui ugljenukiselinu. Koliina ovog gasa u vodama mora i okeana nadmauje 60 puta njegovu koliinu u vazduhu. Apsorbuje infracrveno zraenje i bar 50% uestvuje u efektu staklene bate.

ostatak od 0,94% ine razni drugi suvi gasovi; helijum, argon, kripton, ksenon...

Vodena para je stalno prisutna u vazduhu. Za ljudski organizam je najpovoljnija vlanost od 50% pritemperaturi 18 - 20C.Relativna vlanost predstavlja stepen zasienosti vazduha vodenomparom, to je odnos izmeu postojee koliine vodene pare u vazduhu i maksimalne koliine (do 100%) koju bi vazduh,pri odreenim uslovima mogao da primi. vrste estice nastaju od raznih ljudskih aktivnosti, kao i nekih prirodnih pojava, kao to su: erupcije vulkana, umski poari, zemljotresi, peane oluje i drugo; zatim, ima i neto sitnijih estica svemirske praine, pa i mikroorganizama.

Danas se ist vazduh praktino ne moe vie nai u prirodi. On je zagaen brojnim zagaujuim materijama nastalim ljudskim aktivnostima. Pod zagaenim vazduhom podrazumeva se prisustvo novih sastojaka do tada nepoznatih u u obiajenom sastavu, ili onih ve prisutnih, kojima se koliina poveava u enormnom obimu. To je vazduh koji sadri tetne materije iznad maksimalno dozvoljene koncentracije.Zagaenost vazduha se naziva i aerozagaenje

Aerozagaenje je prisustvo hemijskih, fizikih ili biolokih agenasa u vazduhu koji menjaju prirodne karakteristike atmosfere, to je prisustvo primesa koje su nastale ljudskom proizvodnom djelatnou, a dospele su u atmosferu u vidu gasova, pare, praine, dima, magle, ili pak ako primese dospiju u vazduh iz prirodnih izvora.

Aerozagadjenje ima opsti znaaj, a posledice su: umanjena vidljivost,

neprijatni mirisi,

izvor je prljavtine,

izaziva prljanje materijalnih dobara, raznih predmeta,

koroziju metala,

oteenje fasada, spomenika i sl. oteuje biljni fond i dr. Na osnovu ovoga moemo zakljuiti da zagaenje moe da se prenese na velika rastojanja u odnosu na mjesto izvora. Rastojanje zavisi od brzine sedimentacije i difuzije aerozagaenja.

Za higijensko ocjenjivanje aerozagaenja potrebno je poznavanje:

kvaliteta (fizikih i fiziko-hemijskih svojstava) zavisi od tehnolokog procesa, vrste sirovine koja se koristi u tom prosesu i polufabrikata ili finalnog produkta.-

kvantiteta, od koga zavisi dejstvo posmatrane materije.Industrija je preko svojih tehnolokih procesa najvei zagaiva vazduha, pa tako i aerozagaenje zavisi od vrste industrije. Kao najvei zagaivai smatraju se sledee industrijske grane:

energetski objekti

hemijska industrija

objekti crne i obojene metalurgije

industrija nemetala i graevinskog materijala

industrija celuloze i papira

Izvori i vrste zagaujuih materija Na sastav i kvalitet vazduha ovjek je poeo da djeluje tek u nekoliko poslednjih vijekova, a ozbiljnije u poslednjih neto vie od 100 godina. Glavni uzrok aerozagaenja je proizvodnja energije, iji je glavni cilj poboljanje kvaliteta ivota i dovodi do degradacije osnovnih uslova ivota, a na raun tog kvaliteta. Energija omoguava poboljanje kvaliteta ivota, istovremeno proizvodei zagaenja, a zagaenja degradiraju kvalitet ivota. Vazduh je danas najviezagaen u urbanim i industrijskim centrima. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, danas ve vie od dve treine svetskog stanovnitva ne die ist vazduh.

Uopteno, zagaenje vazduha moe da bude:

lokalno - vezano za gradove i krupnije industrijske regione. U okviru gradova ili industrijskih regiona, ue posmatrano, susreemo se i sa sublokalnim zagaivanjem, jer zagaenje vazduha u nekom veem gradu ili industrijskom regionu, nije ravnomerno rasporeeno.

globalno - karakteristino za cijelu atmosferu. Posledica je prethodnog i uslovljeno je vazdunim strujanjima kojima se zagaen vazduh iz jednih oblasti prenosi u druge, esto i veoma udaljene Zagaivanje atmosfere sadri tri glavne komponente: izvor atmosfera - receptor (primalac) Izvori zagaivanja vazduha su brojni i mogu biti prirodni i vjetaki. Prirodni izvori se najee karakteriu ogranienim trajanjem i izraenom lokalnou (vulkani i poari), mada i prirodno zagaivanje moe da u izvjesnoj mjeri ima globalni karakter(primer su mikrobiolokaaktivnost u okeanima, aktivnostvelikih vulkana). Vjetaki ili antropogeni izvori zagaivanja se odnose na pojave koje su globalne i trajne, a koje je prouzrokovao ovek. U vjetake izvore zagaivanja spadaju:

individualna loita,

kotlarnice i toplane,

termoelektrane,

nuklearne elektrane,

industrijski objekti (naroito hemijske i metalopreraivake industrije),

zanatski objekti,

saobraajna i transportna sredstva Zagaujue materije koje nastaju iz ovih izvora su razliite vrste i sastava, najee su to: ugljenikovi I azotovi oksidi, sumporna jedinjenja, ugljovodonici, vrste estice i drugo. Podjela zagaivaa moe da se izvri na vie naina: prema vrsti, nainu nastajanja, uestalosti,koliinama, tetnom dejstvu... Podjela prema vremenu i nainu nastanka odnosi se na primarne I sekundarne zagaujue materije. Primarne zagaujue materije su stabilne materije koje direktno izlaze iz dimnjaka ili drugih objekata i ne raspadaju se lako, aizvor im je poznat (olovo iz izduvnih gasova,sumpordioksid iz dimnjaka, azotovi oksidi iz azotara ili fabrika vjetakih ubriva i sl.). Sekundarne zagaujue materije nastaju fotohemijskim i fizikohemijskim reakcijama, pa im je sastav manje poznat.Nastaju mjeanjem i sjedinjavanjem primarnih (kao to su, npr, kisele kie). Njihovo obrazovanje zasniva se na termalnim i fotohemijskim reakcijama. Najea i najtipinija posledica termalnih reakcija u atmosferi je nastajanje smoga

Smog se obrazuje pri visokoj vrijednosti emisije (dim) i visokoj vlanosti vazduha (magla)uz potpuno ili gotovo potpuno odsustvo vjetra. Tada dolazi do obrazovanja crnih dimova, naroito u urbanim sredinama sa gustim saobraajem i/ili razvijenom industrijom.

Glavni sastojci smoga su toksini, a dejstvo smoga se ispoljava negativno u prvom redu na ovjeka, biljke i ivotinje urbanih sredina

Fotohemijske reakcije odvijaju se pod uticajem svjetlosne energije koja dovodi do disocijacije ili ekscitacije dva molekula nakon ega dolazi do njihove meusobne reakcije. Najea posledica ovih reakcija je obrazovanje fotohemijskog smoga ili foto smoga.

Osnovni uslovi za nastanak fotosmoga su visok nivo emisije polutanata u atmosferu, vedro i sunano vrijeme (niska relativna vlanost vazduha) i potpuno ili gotovo potpuno odsustvo vjetrova. Maksimalne koncentracije zagaujuih supstanci javljaju se u vazduhu tek nakon nekoliko sati od momenta najvee emisije primarnih polutanata u atmosferu - oko podneva i kasnim veernjim satima. Produkti fotooksidacionih produkata najee se ne zadravaju due vrijeme na mjestu njihovog nastajanja, tako da direktne, tragine posledice, kao u sluaju smoga, nisu uoavane. Kvalitativno i kvantitativno najbrojniji su gasovikoji nastaju sagorevanjem fosilnih goriva i pritehnolokim postupcima raznih industrija. Najee to su: sumpordioksid, ugljenmonoksid, azotovi oksidi, ugljovodonici korigovani na metan, ugljendioksid, freon, alkalsulfonati, hlorovani ugljovodonici,formaldehid, fluoridi i dr U savremenom svetu nivo zagaenja atmosfere u nekom regionu u korelaciji je sa stepenom industrijalizacije tog regiona i/ili gustinom saobraaja. Najbolji primer ovoga je produkcija SO2 razvijeni sever produkuje 93%, a nerazvijeni jug 7% ovog gasa. Merenja su pokazala da zagaenje pojedinim zagaivaima u velikim urbanim centrima moe da bude desetinama, pa i stotinama puta vee od dozvoljenog. Emisija zagaujuih supstanci zavisi od vrste goriva koje se koristi, naina njegovog sagorevanja, od tipa industrije i u njoj prisutne tehnologije, pri emu su koliine polutanata koji se emituje u atmosferu izuzetno velike.

Mjere za zastitu vazduha od zagadjivanja Spreavanje i smanjivanje zagaivanja vazduha sprovodi se:

propisivanjem graninih vrijednosti emisija i imisija; propisivanjem graninih vrijednosti zagaujuih materija u tenom gorivu; postupnim smanjivanjem potronje supstanci koje oteuju ozonski omota; podsticanjem primene istijih tehnologija i obnovljivih izvora energije; podsticanjem utede energije i poveanja energetske efikasnosti; usklaivanjem dokumenata prostornog ureenja sa programima zatite ivotne sredine I planovima zatite i poboljanja kvaliteta vazduha; primenom tehniko-tehnolokih i drugih mjera sa spreavanje ili smanjivanje zagaivanja vazduha; sprovoenjem mera iz akcionih i sanacionih planova.

Kontrola kvaliteta vazduha vrise sistemskim mjerenjima imisije preko mree meteorolokih stanica, ija brojnost zavisi od broja stanovnika, broja izvora emisije, meterolokih parametara. Najvie ih ima u Beogradu (18), Novom Sadu i Niu(16). U Beogradu se odosnovnih zagaujuih materija mjeri: a, sumpordioksid,azotdioksid, prizemni ozon, ugljenmonoksid, talone materije, suspenzovaneestice,aodspecifinihakrolein,amonijak,policikliniaromatiniugljovodonici i dimetilamin (uKrnjai). Problemi zareavanje zagaenja vazduha: nepotpuna mrea praenja zagaenosti, saobraaj(upotrebastarihvozilakojaseloeodravajuivozilabezkatalizatora, lo kvalitetgoriva, nedostatak parking mesta, ulice kanjonskog tipa), nizaknivotehnikeopremljenostiiupotrebazastarelihtehnologijauindustriji, velika blizinaenergetskih i industrijskih objekata u odnosu na naselja, vei broj termoenergetskih objekata na jednom mestu koji kao pogonskogorivo koriste ugalj savisokim procentom sumpora.

Vaei propisi koji reguliu zatitu vazduha od zagaenja su: 1.Zakon o zatiti ivotne sredine 2. Pravilnik o graninim vrednostima, metodama merenja imisije, kriterijumima zauspostavljanje mernih mesta i evidenciju podataka 3. Pravilnik o graninim vrednostima emisije, nainu i rokovima merenja i evidentiranjapodataka 4. Odluka o sistematskom ispitivanju sadraja radionuklida u ivotnoj sredini 5. JUS i ISO standardi od 1973. godine

Drumski saobraaj kao izvor zagaenja vazduha Veezagaenjevazduhaunaseljenimmjestimajavljasepri intenzivnijem lienju za vreme hladnih, maglovitih dana u zimskom periodu, bez vetra i stanju inverzije stabilno stanje. Ovo zagaenje ugradovima zove sesmog(smoke - dim, fog magla). Smog sesasroji od: SO2, vrstih aerosola raznog sastava i vazdunih kapljica uobliku aerosola magla. Ovakvo zagaenje vazduha utie na iritaciju ioboljenje respiratornih organa. Pored naselja, drumski saobraaj je najvei emiter dima i estica adji. U urbanim sredina oko 60% odukupne koliine svih zagaujuih supstanci vazduha potie od motorasa unutranjim sagorevanjem. Meanje goriva sa vazduhom oksidujuse mnogi ugljovodonici dajui CO, CO2 i vodenu paru. Aldehidi su najprisutnije oksidovane supstence u izduvnim gasovima i poseduju visoki stepen fotohemijske reaktivnosti. Radi smanjenja zagaenosti vazduha saobraajem danas se koristi koristi BIOGORIVO

Hemijski udesi kao izvorizagaenja vazduha Nekontrolisanooslobaanjeopasnihmaterijauokruenju,spadau neeljenu pojavu i u odnosu na mjesto nastanka i posledice se dijele na pet nivoa:

1.Opasne instalacije (kao posledica rada, nerada radnika), 2.Industrijski kompleks, 3.Optinski nivo, 4.Regionalni nivo,

5.Meunarodni nivo. Primeri hemijskih udesa u svetu: 1976.-Italija-oblikdioksida,ljudiiseljeni,ivotinjeotrovane,kue poruene, zemljite sahranjeno.

1984.Indijacurenjemetilcijanata,poginulo3000ljudi,200000 otrovano, 100 000 oslepelo. 1986. vajcarska poar u skladitu pesticida. Pojavekoje pratehemijskeudesesunajeekontaminirano zemljite, atmosfera, vazduh, voda i vegetacija. Kontaminiranim regionom smatramo reon zagadjen zemljitem i vodom tokom hemijskih udesa. Po nastanku kontaminacijeformiraseprimarnioblak,aodonogtojeostalona zemljitu, sekundarni oblak. Oblak ima svoju dubinu i irinu. Osa dubine se poklapa sa pravcem duvanja vjetra prizemnog sloja. Opasni su oni oblaci koji su tei odvazduha. Na postojanost oblaka djeluje itemperatura Zagaivanje vazduha iz industrijskih i komunalnih deponija Otpad raznog porekla najlake odlaemo to dalje od nae blizine, ne sluteida to postaje nov izvor zagaenja sredine. Svrstavamo ih u: 1.Odlaganjena deponije, 2.Bacanje u morai okeane, 3.Odlaganjeu starimrudnicima. Postoje divlje ipropisane deponije.Divlje deponije predstavljaju izabrane povrine zemljita ilidruge podloge zaskladitenje otpada.Propisane ili uredjene deponije su izgraene iuredjene po svim propisima.Po poreklu mogu biti:

Industrijske i

Komunalne deponije.

Vaanproceskojiseodigravausvakojdeponijijedegradacija otpadnih supstanci u prisustvu vode i vazduha pri emu se stvaraju nove organske ili neorganske supstane, koje se dalje oslobaaju u atmosferu ili tlo.Industrijske deponije sadre mnogo opasnije supstance iprouavaju se pojedinano:

1. Nuklearne Be, Cd, U. 2.Pesticidi As, Cd, Cu, Hg, Mn, Pb, Ni, Zn. Veomaznaajnomestozauzimaodlaganjevisokorizinogotpada,kojih nema u naoj zemlji, pa se on izvozi u druge gde su greke pri transportu katastrofalne i pogubne po ivot ljudi zbog koncentracije visoko razinih elemenata i materija u tom otpadu. Zapreiavanjevazduhavelikuprimenunalisucikloni,kojiizdvajaju esticepoputcementnepraine,piljevine,leteegpepelaidrugeslineestice

Monitoring otvorenog prostora iMDKza vazduh u zivonoj sredini Da bi mogla da se odredi koliina neke zagaujue materije i njeno tetno dejstvo, potrebno je da se zna ukojim koliinama ona nemoe da kodi ljudskom organizmu.Zbog toga se odreuju maksimalno dozvoljene koncentracije, koje se, uglavnom, odreuju po tome koliko su tetne po ljudsko zdravlje,odnosno uzima se krajnja granica mogue tetnosti, prema bilo kojem pokazatelju: toksinosti,opte sanitarnom i drugo. Maksimalno dozvoljena koncentracija neke tetne materije je ona koliina koja kod ovjeka svakodnevno izloenog u duem periodu ne izaziva patoloke promjene ni oboljenja, ne naruava bioloki optimum za ovjeka. Ona se obeleava skraenicom MDK. Za relativno ist vazduh smatramo onaj u komekoncentracije ne premauju doputene granice i upravo zbog toga se i utvruju maksimalno doputene koncentracije za svaku zagaujuu materiju posebno. Maksimalno doputene koncentracije su koliine zagaujuih materija koje na oveka ne deluju tetno ni direktno ni indirektno, niti izazivaju neprijatan osjeaj, one koje mu ne smanjuju radnu sposobnost i ne utiu negativno na njegovu psihu i raspoloenje, a isto tako bitno ne utiu na rastinje

Prema Pravilniku o graninim vrijednostima, metodama mjerenja i emisije, kriterijumima za uspostavljanje mjernih mjesta i evidenciji podataka, monitoring odreenog broja zagaivaa mora se obavljati sistematski na odreenim mjernim takama, u odreenom trajanju uz standardne analitike metode. Zagaujue materije za koje se vri sistematsko merenje su:

Organske materije (sumpor-dioksid, a, suspendovane estice, azotdioksid, prizemni ozon,ugljen-monoksid, hlorovodonik, hlor, fluorovodonik, amonijak i vodoniksulfid)

Talone materije iz vazduha,

Teki metali u suspendovanim esticama (kadmijum, mangan, olovo i iva),

Organske materije (ugljendisulfid, stiren, tetrahloretilen, toluen, formaldehid, 1,2 dihloretan iakrolein)

Kancerogene materije (akrilonitril, arsen, benzen, estovalentni hrom, nikl, policiklini aromatiniugljovodonici, vinilhlorid i azbest)

Uzorkovanje vazduhavri se namjernim mjestima zauzorkovanje vazduha- u mjernim stanicama. Izbor mjernih stanica za praenje kvaliteta vazduha se vri u odnosu na postavljeni cilj ispitivanja.Mjerne stanice se klasifikuju po:

1. Tipu podruja na:

Gradske- trajno izgraeno podruje,

Prigradske - uglavnom graevinsko podruje; stambena naselja pomeana saneizgraenim podrujima (mala jezera, ume, poljoprivreda),

Ruralne - sva podruja koja ne ispunjavaju kriterijume gradskih i prigradskih.

2. U odnosu na izvor emisije:

Osnovna - mjerna stanica koja nije ni saobraajna ni industrijska,

Saobraajna - pod uticajem saobraaja: mjerna stanica smjetena tako da na nivo zagaenja utiu uglavnom emisije od saobraaja,

Industrijska - mjerna stanica smjetena tako da na nivo zagaenja utiu uglavnom emisije od oblinjeg (jednog) industrijskog postrojenja ili industrijskog podruje. Praenje kvaliteta vazduha se sprovodi u zavisnosti od vremena mjerenja kao: 1. Kontinualno - mjerenja koja se sprovode neprekidno na stacionarnim mjernim stanicama. 2.Povremeno - prema utvrenim programima i planovima, na stacionarnim mjernim stanicama(ravnomjerno se rasporeuju tokom godine, da bi se izbjeglo dobijanje neadekvatnih podataka o prosjenom kvalitetu vazduha). 3.Privremeno: na odreenim mjernim mjestima (indikativna mjerenja, koja upotpunjuju kvalitet drugih podataka mJerenja) Ljudsko drutvo je od samih poetaka teilo ka stalnom napretku, razvoju novih tehnologija, bivalo usmereno na budunost i razvijalo sebe istovremeno menjajui ivotnu sredinu oko sebe. Iako je u poetku razvoj ovjeka bivao podreen prirodi, zatim bio u skladu s njom, vremenom je isti dominirao prirodom podreujui je svojim potrebama. Danas je priroda ostavljena na milost i nemilost ovjeku, koji se razvija na njen raun Bogatstvo prirodnih resursa je ugroeno, osnovni, egzistencijalni resursi postaju ogranieni,zemljite, vazduh i voda postaju sve vie zagaeni.ist vazduh je osnov za zdravlje i ivot ljudi i itavog ekosistema. Uprkos smanjenoj industrijskoj i privrednoj aktivnosti u Republii Srpskoj, visok je nivo emisija u vazduh. Kvalitet vazduha je upojedinim dijelovima Republike Srpske uslovljen emisijama sumpor-dioksida, azotovih oksida, ugljen-monoksida, ai, prakastihmaterijaidrugo,kojepotiuiztermoenergetskihobjekataiindustrijskihpostrojenja,takoei neracionalna upotreba sirovina i energije, loe odravanje i sl. mogu dovesti do akcidenata koji imaju veliko negativno dejstvo po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu Zagaen vazduh odraava se na negativno na zdravlje ljudi. Niz epidemiolokih istraivanja ukazuju da poveano zagaenje vazduha utie na poveanje broja sluajeva od oboljenja disajnog trakta, ali zbog mnogobrojnih dodatnih faktora teko je ovakvim epidemiolokim studijama sa sigurnou dokazati pravoguzronika. Postoji velika potreba i drutveni interes za sprovoenje mjera zatite od zagaivanja u cilju zatite zdravlja ljudi, materijalnih i kulturnih dobara i ivotne sredine. Naroito u nerazvijenim i zemljama u razvoju, teko je ispratiti trend globalnih promena i usmjeriti finansijske i cjelokupne drutvene resurse nasmanjenje koncentracija zagaujuih supstanci u vazduhu.

Znaaj vode Voda je veoma rasprostranjena ivotna sredina ali ne ravnomjerno na cijeloj povrini Zemlje. Priblino 99.5 % pripada velikim morskim prostranstvima a svega 0.5% kopnenim vodama.

Pojam, vrste naini i izvori zagaivanja Pod zagaivanjem voda podrazumijeva se svaka kvalitativna i kvantitativna promjena fizikih i biolokih svojstava i sastava vode -Prirodno zagaivanje voda

-Hemijsko zagaivanje voda

-Fiziko zagaivanje voda

-Zagaivanje atmosferske vode

-Zagaivanje podzemnih voda

-Industrijske otpadne vode

-Zagaivanje voda gorivima

- Bioloko zagaivanje voda Prirodno zagadjivanje vode

Osnovni izvori zagaivanja prirodnih voda su: otpadne vode sredina, mineralna ubriva, organske i neorganske materije, drenane vode, otpadne vode i koricenja mineralnih sirovina, sedimentne i radioaktivne materije i otpadna toplota. Zavisno od uzroka zagadivanja i efektima koje izaziva zagadjena voda na ivi svet, postoje sledece kategorije prirodnih voda: atmosferske, povrinske i prirodne. Povrinske vode se dijele na stajae i tekue a od stajaih voda posebno se izdvajaju jezera, mora i okeani. Pored toga postoje i otpadne ili upotrebljivane vode. Zagaivai vodenih ekosistema mogu biti prostorno koncentrisani i rasuti. Koncentrisani zagaivai su urbane sredine, industrijski i rudarski kompleksi, energetska postrojenja poloprivredni objekti Kod rasutih zagaivaa, zagaujue se supstance u vodene ekosisteme unose nekontrolisano i koncentrisano bujicama, padavinama, spiranjem poljoprivrednog zemljita erozijom etaa povrinskih kopova, izlivima, probojima rudnikih voda, spiranjem sa javnih puteva itd. Kontrola rasutog zagaivanja je veoma teka Prema hemijskoj prirodi zagaujuih materija zagaivanje moe biti neorgansko i organsko. Osnovne kategorije neorganskih zagaujuih materija su rastvorljive soli, rastvorljivi minerali iz razgraenih stijena i kiseli ostaci. Osnovni izvori organskog zagaivanja su otpadne materije iz ljudskih naselja, industrije, koncentracije mineral, metalurgije, poljoprivrede i stoarstvaFiziko zagaivanje voda se odnosi prvenstveno na promjene osnovnih fizikih svojstava (temperature, providnosti, radioaktivnosti i dr.) koja mogu biti znaajna za ivot vodenih organizama i za ovjeka koji je koristi u svakodnevnom ivotu. Najznaajnije oblike fizikog zagaivanja voda predstavljaju termalna a naroito radioaktivana zagaenja

Podzemne vode razlikuju se od drugih voda u prirodi po tome to su siromane organskim materijama. Ako podzemne vode potiu iz malih dubina sastav im je slian sastavu povrinskih voda i zavisi od tla kroz koje protiu. Ukoliko do njih, prodiranjem kroz zemljite dospiju povrinske vode one sa sobom nose organske materije. Jedan dio tih materija zadrava se u zemljitu kroz koje povrinske vode protiu. Podzemne vode mogu biti porijeklom iz mnogo veih dubina. U tom sluaju one su ili termalne ili mineralne i ljekovite su

Industrijske otpadne vode nose razne hemijske supstance koje su toksine. Toksine materije su one materije koje u malim kojiinama tetne po ivot ivih bia a u veim izazivaju smrt. Ove vode potiu iz veoma razliitih proizvodnih procesa u industriji. Koliine tih otpadnih voda zavise od niza faktora i variraju u zavisnosti od prirode industrijskih procesa a mjenjaju se i u toku dana i godine. Ove vode mogu sadrati organske, neorganske, bioloki tee razgradive kao i tetne i toksone materije. Odvoenje i preiavanje tih voda razliito je rijeeno i specifino je za svaku vrstu industrije.Zagaivanje voda gorivima Pri koritenju vrstih goriva iz dimnjaka se izbacuju velike koliine dima i estica ai naroito iz kotlarnica gradova. Ovi zagaivai prvenstveno zagauju vazduh. Te materije svoje kruenje zavravaju u vodenim ekosistemima posredstvom atmosferskih padavina. Naroito su pri tom opasne kisele kie. Snijeg danas sadri mnoge od navedenih materija i poslije topljenja ne moe da se koristi kao kinica. Eksploatacijom uglja povrinskim kopovima takoe se zagauje najblia okolina. Podruja na kojima se odlae jalovina obino se nalaze u blizini naselja i mogu da zagauju podzemne vode. Vode koje se koriste pri preiavanju gasova i dimnjaka takoe su zagaene. Ukoliko bi se isputale direktno u rijeke, bez prethodnog preiavanja tetno bi djelovale na ivi svijet u rijekama. Izvori zagaivanja voda su: industrija (industrijske otpadne vode)

stambeni objekti (komunalne otpadne vode)

otpadne vode iz termoenergetskih postrojenja

otpadne vode pri proizvodnji i preradi ruda

otpadne vode iz deponija smea itd. Preiavanje otpadnih voda iz naselja i industrije je neophodno,ako elimo da zatitimo vodotoke i zemljite od zagaivanja.Ukoliko postoji nesrazmjera izmeu koliine vode u recipijentu i koliine zagaene otpadne vode iz kanalizacije, mora se vriti preiavanje prije uputanja vode u recipijent ili u sistem natapanja zemljita ako se voda uputa u zemljite.

Preiavanje industrijskih otpadnih voda mora se vriti prije uputanja u kanalizaciju naroito ako sadre tetne, toksine i radioaktivne materije, veliko organsko zagaenje ili materije koje mogu ometati proces preiavanja.

Za preiavanje otpadnih voda koriste se: mehaniike, bioloke i hemijske metode Mehanike metode (iz otpadnih voda uklanjaju se vrste estice razliite veliine,organska i neorganska zagaenja,masnoe) reetke i sita

taloenje ili sedimentacija

uklanjanje masnoe i pjene Bioloke metode (koristi ive organizme za razlaganje organskih materija.Bioloko preiavanje vri se poslije taloenja otpadnih voda.Otpadne vode proputaju se preko filtera prirodnih ili vjetakih,upotrebom aktivnog mulja i aeracijom otpadne vode) filtar prokapnik

pjeani filter

polja navodnjavanja

polja irigacije

stabilizaciona jezera i lagune

preiavanje sa aktivnim ugljom

bioaeratori Hemijske metode (kako bi se ubrzali procesi preiavanja koriste sehemijska sredstva): koagulacija

reversna osmoza

oksidacija

jonizovanje

hemijska precipitacija

neutralizacija baza i kiselinaGranine vrijednosti emisije i emisioni nivoi bazirani na najboljim dostupnim tehnikama Osnovu upravljanja kvalitetom voda u svjetskoj praksi, ine dva tipa graninih koncentracija:

Jedna se odnosi na kvalitet voda u vodoprijemnicima (stream standards)

Druga na isputenu-otpadnu vodu (effluent standards)Granine koncentracije na osnovu kvaliteta vode u vodoprijemniku U vodoprijemnik se mogu isputati preiene otpadne vode sve dok ne prekorae propisane granine vrijednosti kvaliteta za vodu vodoprijemnika, sem u sluaju prioritetnih zagaujuih materija

Meutim, diskutabilno je gdje treba provjeriti uticaj isputene otpadne vode na kvalitet vode vodoprijemnika

Primjena se komplikuje u sluaju vie isputaa na jednom vodoprijemniku, jer se javlja dilema, koji isputa u kom obimu ima pravo korienja slobodnog kapaciteta vodoprijemnika

Granina vrijednost za otpadne vode (granina vrijednost emisije Vri se na osnovu dvije metode:

1. se odreuje na osnovu najbolje dostupne tehnologije preiavanja (BAT) BAT standardi

2. se utvruju individualne granine vrijednosti, posebno za svaki isputa, uzimajui u obzir: - propisane granine vrijednosti za kvalitet vode vodoprijemnika,

- optereenje vode vodoprijemnika zagaenjem,

- mogunost optereenja vodoprijemnika,

- samopreiavajua mo vodoprijemnika.

Granina vrijednost emisije - GVE Granina vrijednost emisije je masa izraena u obliku odreenih specifinih parametara, koncentracije i/ili nivoa pojedinane emisije koju nije dozvoljeno prei u toku jednog ili vie vremenskih perioda, u skladu sa posebnim propisom

GVE za zagaenje bazirana na BAT

Uzimaju se u obzir karakteristike instalacije, geografska lokacija i lokalni uslovi ivotne sredine Najbolje dostupne tehnike (BAT) predstavljaju najefektivnije i najnaprednije faze u razvoju odreenih aktivnosti i nain njihovog obavljanja koji omoguava pogodniju primjenu odreenih tehnika za zadovoljenje graninih vrijednosti emisija koje su projektovane tako da sprijee ili gdje to nije izvodljivo, smanje emisije i uticaj na ivotnu sredinu. Na mjestima gdje otpadna voda koja sadri polutant naputa industrijsko postrojenje (postrojenje u kome se njime rukuje).

Kada se otpadne vode tretiraju van industrijskog postrojenja na postrojenju za tretman otpadnih voda, limit se primjenjuje na mjestu gdje otpadna voda naputa postrojenje za tretman.Nain izraavanja graninih vrijednosti emisije Prema tipu emisije sektorska osnova

U vidu koncentracija

U vidu masa:

- po instalisanom kapacitetu,

- po jedininoj masi proizvodaZAGAIVANJE ZEMLJITA (Izvori zagaenja i osnovni zagaivai zemljita) Pod zemljitem se podrazumjeva povrinski sloj zemljine kore. Nastalo je od matinog supstrata iz litosvere pedogenetskim procesima, djelovanjem klime, vode i ivih organizama. Zemljite je obnovljivo bogatstvo koje se razumnim koritenjem ne unitava ve obnavlja. Iako se zemljie ubraja u obnovljene resurse ovjek svojom aktivnou sve vie ugroava zemljini fond, pri emu pored zagaivanja poseban problem predstavlja trajno unitavanje obradivh povrina erozijom.

Povrinski sloj zemljine kore nazivamo zemljite.Zemljite je osnovni dio ivotne sredine.Od sastava zemljita i njegovog sanitarnog stanja uveliko zavise uslovi ivota ljudi.

Zdravo zemljite se sastoji od krupno zrnastog materijala,kroz koji se voda brzo procjeuje i koje sadri dosta vazduha.Podzemne vode se sputaju na veu dubinu,tako da ne stvara movarno zemljite zadravanjem u povrinskim slojevima.Procesi mineralizacije u ovakvim zemljitima su brzi i higijenski povoljni.

Zemljite slabo propusno za povrinske vode je nezdravo,vlano je i ne sadri dovoljno vazduha.Ovakva zemljita su hladna,nivo podzemne vode je visok,pa se voda javlja i na povrini.

Ako je zemljite zagaeno velikom koliinom organskih otpadnih materija javlaju se nepovoljni uslovi za razgraivanje,razlaganje je sporo sa meuproduktima i gasovima neprijatnog mirisa,pa se takvo zemljite smatra nezdravim. Sastav zemljita:

hemijski sastav ( 50% kiseonika,30% silicijuma,7% aluminijuma,3,8% gvoa,2% ugljenika,1% kalcijuma i manje koliine mangana,sumpora,hroma,magnezijuma i sl.).Prisustvo mikroelemenata u zemljitu ima veliki znaaj za ovijeka.Hemijski sastav zemljita utie na biljke i satav vode za pie,pa prema tome i na ljudsku ishranu.

vazduh u zemljitu (nalazi se u porama u zemljitu),neophodan je za rast biljaka,i djelatnost bakterija pri procesima mineralizacije organskih materija.Vazduh u zemljitu se po svom sastavu razlikuje od atmosferskog jer sadri vie ugljen dioksida,a manje kiseonika,to je posljedica oksidacije.Vazduh u zemljitu sadri jo i azot, metan, amonijak i sumpor vodonik,ako je zemljite jako zagaeno.Prodiranje svjeeg vazduha u zemljite izazivaju atmosferske padavine.Voda koja prodire sa povrine u pore i sputa se u dubinu,pred sobom potiskuje postojeu vodu,i povlai sa povrine vazduh jer se stvori podpritisak.Vazduh moe da prodre do velike dubine.Podizanje podzemnog nivoa vode izaziva istiskivanje vazduha prema povrini.Ako je taj vazduh zagaen smrdljivim gasovima,dolazi do zagaivanja atmosferskog vazduha.

voda u zemljitu (voda je znaajna za snabdijevanje stanovnitva tla)

temperatura zemljita (utie na mikroklimu i klimu, na rast poljoprivrednih kultura,na rast i razmnoavanje mikroorganizama u razgraivanju organskih i drugih materija u zemljitu)

biocenoza (sastoji se od mikro i makroorganizama:bakterija,gljivica, algi,insekata i dr.koji su povezani u procesu preiavanja)

Sa gledita ljudske (humane) ekologije i ekonomije, zemljite je jedan od osnovnih uslova ivota prirodnih resursa

ovek na zemljitu proizvodi hranu i bez zemljita ne moe opstati

Meutim, zemljite je ogranieni resurs (i u prirodnom, kao i ekonomskom pogledu) i nije u stanju da se uveava po povrini praktino je neobnovljivo iz perspektive ljudskog veka NEOBNOVLJIVI PRIRODNI RESURS !? Meutim, potrebe savremenog oveka za obradivim zemljitem sve vie rastu.

Da bi doao do obradivog zemljita ovek uklanja vegetaciju (prirodni ekosistem) i stvara vetaki ili agroekosistem. Uklanja se vegetacija koja je i stvorila to zemljite.Antropogeni faktori koji u savremenim uslovima ugroavaju zemljite su mnogobrojni, ali su meu njima najei i najopasniji sledei:

Neracionalno i neadekvatno iskoriavanje zemljita u poljoprivredne svrhe

Neracionalno iskoriavanje biljnog pokrivaa, posebno umskog

Urbanizacija

Izgradnja razliite infrastrukture

Hidrotehniki radovi

Razliiti (drugi) oblici zagaivanja zemljita

Eksploatacija uglja i ruda iz povrinskih kopova Pod zemljitem se podrazumjeva povrinski sloj zemljine kore. Nastalo je od matinog supstrata iz litosvere pedogenetskim procesima, djelovanjem klime, vode i ivih organizama. Zemljite je obnovljivo bogatstvo koje se razumnim koritenjem ne unitava ve obnavlja. Iako se zemljie ubraja u obnovljene resurse ovjek svojom aktivnou sve vie ugroava zemljini fond, pri emu pored zagaivanja poseban problem predstavlja trajno unitavanje obradivh povrina erozijom.

Sposobnost zemljita za samopreiavanje je od velikog znaaja za ivot ljudi.Ako se otpadne materije ne bi razloile, stvorio bi se sloj otpadaka koji bi onemoguio ivot na tom podruju,a poslije nekog vremena i na cijeloj zemlji.ivot bi postao nemogu zbog neprijatnih mirisa,aerozagaenja,zagaenja voda i nedostataka zemljita za obraivanje i stanovanje.

Samopreiavanje zemljita se satoje od:

Raspadanja organskih materija u humus sve do neorganskih jedinjenja ili elemenata koja se ponovo koriste u prirodi

Unitavanja patogenih bakterija stvaranjem nepovoljnih uslova za njihov ivot i razmnoavanje

Unutavanje jaja helminata zbog nepovoljnih uslova u zemljitu

Razlaganje neorganskih jedinjenja putem oksidacionih i drugih procesa

Raspadanje organskih materija u zemljitu Nain razlaganja organskih materija u zemljitu zavisi od:

vrste organskih materija: bjelanevine, masti, ugljeni hidrati

prisustva ili odsustva kiseonika

broja i vrste mikroorganizama koji uestvuju u procesu razlaganja

uslova u zemljitu: vlanost, temperatura i hemijska reakcija zemljita pH

Proces razlaganja bjelanevina zove se nitrifikacija jer su krajnji proizvodi razlaganja azot ili prosta azotna jedinjenja.Nitrifikacija se obavlja u prisustvu kiseonika i bakterija koje razlau bjelanevinu na njene osnovne sastojke.

U procesu razlaganja bjelanevina do amonijaka uestvuje veliki broj bakterija.Ovaj proces se naziva amonifikacija.Amonijak koji nastaje u ovoj fazi koriste biljke u obliku amonijevih soli ili se dalje razlae.Razlaganje amonijaka vre bakterije nitrifikatori i to do nitrita.Razlaganje nitrita do nitrata vre bakterije iz roda Nitrobacter.Dalje nitrati se razlau do azota.Slobodni azot moe da ispari,ili da se rastvori u vodi ili pod uticajem bakterija sintetizuje se u via azotna jedinjenja.Prisustvo azota poveava plodnost zemljita.

Razlaganje ugljenih hidrata U procesu razlaganja ugljenih hidrata uestvuju bakterije i gljivice.Krajnji produkt raspada su voda i ugljendioksid.Razlaganje eera, skroba i drugih polisaharida ide preko alkohola i organskih jedinjenja. Razlaganje masti Razlaganje masti se vri preko masnih kiselina.Postoje odreene bakterije koje razlau i visokomolekularne masne kiseline.Masti i ulja se razlau sporije.Rasuti po zemljitu zatvaraju pore i prave anaerobne uslove.Mainska (motorna ulja) sadre hemijske dodatke, metalne estice i prljavtinu. Razlaganje ostalih materija U procesu oksidacije razlau se ugljovodonici - nafta, benzin i pesticidi.Razlaganje je vrlo spor proces u koje dijelom mogu da uestvuju i bakterije. Anaerobni uslovi razlaganja u zemljitu Kod nedovoljnog prisustva kiseonika javlja se huminifikacija.To nije potpun proces razlaganja, a javljaju se velike koliine amonijaka i smrdljivh gasova.

Proces truljenja se vri u anerobnim uslovima uz prisustvo anaerobnih mikroorganizama.Pri ovom proesu se javljaju : amonijak, sumporvodonik, metan, isparljive masne kiseline i drugi produkti neprijatnog mirisa koji zagauju okolinu.Proes truljenja traje due od huminifikacije.Truljenje se odigrava u vlanom ili jako zagaenom zemljitu, u kojem se prvo vre oksidaconi procesi dok ima kiseonika.

IZVORI ZAGAIVANJA ZEMLJITA Da bi se zemljite uspjeno moglo tititi potrebno je znati izvore zagaivanja.

Zagaivanje zemljita se javlja kad se povrinski slojevi opterete velikim koliinam otpadnih materija koje se ne mogu razgraditi pod normalnim uslovim samopreiavanja

Sve veim razvoja gradova sa velikim brojem stanovnita, poveanjem standarda i potronje,sve veim razovjem ivdustrije, saobraaja i intezivne poljoprivrede dolo je do prekomjernog zagaivanja cijele ivotne redine, pa i zemljita. Prekomjerno zagaivanje zemljita, organskim i neorganskim jedinjenjima, dovelo je do poremeaja u ekosistemu, odnosno do poremeaja normalnih procesa u zemljitu i njegove degradacije.

Najbrojnije zagaujue materije su organskog porijekla. Do zagaivanja zemljita dolazi organskim materijama koje nisu podlone brzom rastvaranju.

Veliki problem u svjetskim razmjerama predstavljaju svjetske tehnologije koje daju velike koliine otpada

Jedan od puteva da se problem rijesi je reciklaa Kada govorimo o potencijalnim izvorima i o nainu zagaenja zemljita onda to zagaenje moe dospjeti putem :

1. Zagaenja iz vazduha, atmosfere emisije iz tehnolokih procesa, emisije usled sagorijevanja fosilnih goriva, stambenih zgrada, emisije uslijed izduvnih gasova automobila, emisije uslijed sagorijevanja biomase, uma i td. Zagaivai u obliku gasova, para, aerosola, praine dospijevaju na povrinu zemlje spiranjem sa padavinama, a aerosoli i estice direktno sedimentacijom.

2. Zagaenja iz otpadnih voda - otpadne vode iz tehnolokih procesa, otpadne vode iz domainstva, vode zagaene uslijed poljoprivredne djelatnosti i td. Zagaivai prisutni u tekuoj i podzemnoj vodi zagauju zemljita sa kojima je ta voda u dodiru.

3. Zagaenja vrstim otpadom iz privrede, domainstva i poljoprivrede to predstavlja jedan od najznaajnijih naina zagaenja

Kada zagaivai dospiju u zemljite na bilo koji od navedenih naina, njihova dalja sudbina zavisi od niza fizikih, hemijskih i biolokih faktora iji se uticaji isprepliu.Vrlo je znaajan oblik jedinjenja u kome se ovi zagaivai nalaze, zatim je tu i vrlo vaan faktor osobine samog zemljita (vegetacija, obrada zemljita, klimatski uslovi i td). Organske materije koje zagauju zemljite su fekalije, otpadci hrane, otpadci iz prehrambene industrije, industrije drveta i celuloze, nafte i njenih derivata, ulja i maziva i sl.

U naseljima gdje ne postoji higijenska dispozicija otpadnih materija zagauju zemljite fekalijama i drugim otpadnim materijama koje nastaju djelatnou ovijeka u domainstvu i naseljima.Zagaenje postaje toliko da se javljaju nepovoljni uslovi razlaganja:huminifikacija,trulenje ili gnjilenje.Zbog toga postoji opasnost da se zagade dubinski i povrinski slojevi zemljita,a zatim i vodonosni slojevi, mnogobrojnim uslovno patogenim mikroorganiznmima i helminitima.

Otpadci iz prehrambene industrije i preraivakih pogona mogu da preopterete zemljite organskim materijama iznad mogunosti samopreiavanja.Otpaci iz klaonica i industrije konzervi sadre fekalne mase iz crijeva ivotinja koje mogu da sadre patogene bakterije i parazite.

Zagaivanje zemljita naftom, naftnim derivatima i raznim uljima sree se sve ee u gradovima, ali i u selima i uz saobraajnice.Izlijevanje upotrebljenih motornih ulja i maziva, nafte i benzina po povrini zemljita moe biti namjerno - izlivanje utroenog i zagaenog materijala ili zadesno kod saobraajnih nesrea, nafte,ulja i maziva je vrlo opasno za zemljite,jer se remete normalni procesi samopreiavanja u njemu.Prodiranje u dublje slojeve je dugotrajno jer se nafta i njeni derivati sporo razgrauju.Ukoliko zagaenje prodre u vodonosne slojve, voda je neprijatnog mirisa i ukusa i ne moe se preistiti uobiajnim metodama.ienje vodonosnih slojeva je skoro nemogue,pa su vrlo dugo van upotrebe.zbog toga se kod izgradnje autoputeva propisuju graevinske mjere kod izgradnje puteva, koje treba da sprijee razlivanje nafte na zemljite ili u vodotok.

Zagaivanje zemljita neorganskim materijama Neorganske materije zagauju povrinske, rjee dubinske slojeve zemljita.Posljedica je nedovoljne dispozicije otpadnih materija iz domainstva, industrije, rudarstva.To moe biti razlivanje zagaenih otpadnih voda (sredstva za pranje i ienje, industrijske otpadne vode i sl.), odlaganjem vrstog smea (otpadci koji sadre hemijska jedinjenja manje ili vee rastvorljivosti, ambalaa sa ostacima sadraja, baterije, metali i nemetali iz proizvodnje itd.).

Svi neorganski elementi ili jedinjenja mjenjaju sastav zemljita i kada zagaenje dosegne izvjesnu granicu dolazi do tetnog efekta na ivotnu sredinu.Kod pojedinih jedinjenja se tetni efekat ne javlja odmah, nego tek poslije razlaganja u zemljitu.tetne posljedice se prema tome mogu javiti ranije ili kasnije to zavisi od rastvorljivosti jedinjenja i uslova za razlaganje u zemljitu.rastvorljiva ili rastvorena hemijska jedinjenja proizvode tetan efekat ne samo na zemljite i biocenozu, nego procjeivanjem ovi tetni sastojci dolaze i do podzemnih voda.

Od neorganskih materija su posebno problem teki metali, mineralna ubriva i otpada,zbog izrazito kumulativnog i tetnog djelovanja.

Posebno treba spomenuti havarijska zagaenja velikim koliinama opasnog otpada materijala i veim povrinama.Industrijski otpad je od velikog znaaja jer nije rijeena njegova dispozicija na higijenski nain.Otpadne vode,ako ne zagauju direktno vodotoke, ostavljaju se u talonim jezerima sa propusnim dnom.vrsti otpad se esto zakopava u gradskim deponijama ili se dri u krugu preduzea.Opasni otpad se esto dri u ambalai podlonoj koroziji i mehanikim oteenjima.Odreivanje zagaenosti zemljita Zagaenost zemljita se moe odrediti hemijskim, bakteriolokim i prazitolokim ispitivanjima.

U naoj zemlji ne postoje normativi na osnovu kojih bi se moglo utvrditi da li postoji prkomjerno zagaenje zemljita.Norme koje postoje odnose se na poljoprivredu.

Hemijskim ispitivanjem zemljita utvruje se prisustvo i kloiina sastojaka koij nastaju kao produkt razgradnje organskih materija.Tako se ispituje koliina organskog azota,amonijaka,nitrata,nitrita,hlorida,organskih ugljenika i fosforne kiseline.Ova ispitivanja se ne mogu porediti sa standardima.Prema tome ocjena se odnosi na poreenje sa nekim zemljitem koje nije zagaivano.

Meutim od znaaja je hemijska analiza na tetne i toksine materije, kojih normalno nema u zemljitu-teki metali,pesticidi i sl.

Bakterioloko ispitivanje zemljita se sastoji od utvrivanja ukupnog broja bakterija.

ZATITA ZEMLJITA OD ZAGAIVANJA

Zadatak cijele zajednice, pa prema tome i higijene, je da sprijei zagaivanje zemljita i da sa odreenim propisima i mjerama zagaivanje sprijei, a dosadanje zagaenje smanji.Samim tim u ovom procesu moraju da uestvuju brojni profili strunjaka, komunalne slube,inspekcijske slube.To je prvenstveno domen sanitarne inspekcije i inspekcije za zatitu ivotne sredine.

U sprovoenju mjera za zatitu zemljita treba da uestvuje svo stanovnitvo.Neophodna je edukacija djece od najranijeg uzrasta,ali i edukacija svih onih koji zagauju. Mjere sanacije bi bile:

izgrednja objekata za higijensku dispoziciju otpadnih materijala: nunici, ubrita,deponije

higijenski nain skupljanja i odvoenja smea iz domainstva, naselja i industrije - i u gradskim i u seoskim naseljima

oploavanje i redovno ienje i pranje ulica i javnih povrina

ozelenjavanje javnih i slobodnih povrina naseljima

izgradnja velikihdeponija,i deponija za tetne i toksine materije iz industrije

ureenje kanalizacije i izgradnja ureaja za preiavanje otpadnih voda

donoenje zakonskih akata za zatitu zemljita,normativa i standarda-maksimalno dozvoljene koliine i metode ispitivanja

Otpadak je svaka materija ili predmet u vrstom,tenom ili gasovitom stanju,ukljuujui i otpadnu toplotu.

Otpaci nastaju u procesu prirodne bioloke produkcije,proizvodnje, prometa ili potronje.otpaci su nepotrebni,tetni ili smetaju.Prema nainu postupanja otpaci se dijele na otpatke koji mogu da se iskorioste u proizvodnji iz koje su nastali ili u drugim proizvodnim procesima, ili mogu da se prerauju u sekundarne sirovine,i u otpatke, koji se u prvobitniom obliku odlau na odreena mjesta - deponije, i one koji moraju da se prerade po posebnim postupcima da postanu neopasni po okolinu prilikom deponovanja.

Otpadne materije treba sakupljati na mjestu nastanka, odvoziti i odlagati ili iskoritavati na higijenski nain da bi se sprijeilzagaivanje okoline

Otpad nastaje u procesima proizvodnje i potronje.Prema karakteristikama djeli se na vrsti,teni i gasoviti,odnosno opasni,posebni i radioaktivni.

Opasni otpad nastaje preteno gdje i poseban otpad, naroito u industrijskim i hemijskim procesima i zbog svog sastava i koliina ima jedn ili vie opasnih osobina, koji mogu ugroziti ivotnu sredinu, ivot i zdravlje ljudi.

Opasni otpad nastaje preteno gdje i poseban otpad, naroito u industrijskim i hemijskim procesima i zbog svog sastava i koliina ima jednu ili vie opasnih osobina, koje mogu ugroziti ivotnu sredinu, ivot i zdravlje ljudi.

Odlaganje otpada predstavlja konanu dispoziciju otpada, bez prerade ili tretmana, na za to odreene lokacije.

Medicinski otpad predstavlja sve ono to nastaje kao otpad pri radu zdravstvenih organizacija,bez obzira na njegov sastav,osobine i porijeklo,a predstavlja heterogenu smjesu infektivnog, potencijalno infektivnog, patolokog i laboratorijskog materijala,lijekova, dezinfekcionih sredstava, medicinskog potronog materijala, nisko-radioaktivnog i hemijsko toksinog materijala

Infektivni medicinski otpad sadri patogene mikroorganizme i u kontaktu sa njim mogu se javiti zarazne bolesti.Takav otpad se nalazi u zaraznim odjeljenjima,prostorijama za izolaciju i karantinu, maedicinskim laboratorijama i sl.

Potencijalno infektivni otpad ine krv i krvni derivati,potroni materijal za razne medicinske intervencije (igle,pricevi,epruvete itd.)

Patoloki otpad predstavlja vrstu otpada koji obuhvata tkiva,organe, dijelove tijela, a nastaje pri hirukim intervencijama,autopsijama i biopsijama

Incinerator je ureaj za spaljivanje otpada pod kontrolisanim uslovima

Smee ke vrst industrijski otpad i otpad iz domainstva i naselja.sastav smea je raznovrstan po sastavu i porijeklu

Infektivni medicinski otpad sadri patogene mikroorganizme i u kontaktu sa njim mogu se javiti zarazne bolesti.Takav otpad se nalazi u zaraznim odjeljenjima,prostorijama za izolaciju i karantinu, maedicinskim laboratorijama i sl.

Potencijalno infektivni otpad ine krv i krvni derivati,potroni materijal za razne medicinske intervencije (igle,pricevi,epruvete itd.)

Patoloki otpad predstavlja vrstu otpada koji obuhvata tkiva,organe, dijelove tijela, a nastaje pri hirukim intervencijama,autopsijama i biopsijama

Incinerator je ureaj za spaljivanje otpada pod kontrolisanim uslovima

Smee ke vrst industrijski otpad i otpad iz domainstva i naselja.sastav smea je raznovrstan po sastavu i porijeklu

Metode uklanjanja sema mogu biti lokalne i centralne Lokane metode se koriste u naseljima bez organizovane komunalne slube.Mogu biti higijenske i nehigijenske u zaisnosti od naina izgradnje i mogunosti zagaivanja ivotne sredine

Centralne metode uklanjanja smea sprovodi organizovana komunalna sluba,ali i ova metoda moe biti nehigijenska Otpadne vode potiu iz domainstva, od odravanja higijene naselja i iz industrije.Sastav je raznorstan a mogu biti zarazne, toksine, zapaljive i po porijeklu organske,neorganske i mjeovite

Metode uklanjanja otpadnih voda mogu biti lokalne (sakupljanje na mjestu nastanka) i centralne (kanalizacija) Metode preiavanja otpadnih voda su: mehanike, bioloke, hemijske i kombinovane. Deponija je mjesto za konano odlaganje otpada. Moe biti sanitarno-higijenska ili nehigijenska od naina izgradnje,lokacije i korienja

PORIJEKLO,SASTAV I KOLIINA OTPADNIH MATERIJA

Otpadne materije se mogu podijeliti prema porijeklu-izvoru nastajanja na: industrijske,poljoprivredne i komunalne,koje su iz domainstva i iz naselja.

Po sastavu otpadne materije mogu biti organske,neorganske ili mjeovite. Prema konzistenciji mogu biti vrste,tene,gasovite i parne.

Organske otpadne materije ine: ljudske i ivotinjske fekalije i mokraca, otpaci od obrade namirnica i ostaci hrane iz domainstva, restorana i prehrambene industrije,otpaci od prerade drveta,hartije, uglja , nafte i sl.

Neorganske otpadne materije sainjavaju:staklo,graevinski materijali, metali, plastine mase, razliita hemijska jedinjenja,mineralna praina i aerosoli iz industrije.

Sastav i porijeklo otpadnih materija su vani radi njihove regenerativne vrijednosti. Regenerativna vrijednost je znaajna zbog mogunosti ponovnog koritenja i odreivanja postupaka za vraanje u novi ciklus prerade. Isto tako je vano i selektivno prikuplanje otpadaka jer se na taj nai spreava mjeanje korisnih sastojaka otpada sa nekorisnim.

SMEE

Po mjestu nastanka smee dijelimo na: komunalno iz naselja i domainstva, i industijsko.

Kuno smee se razlikuje po sastavu u gradskim i seoskim naseljima.U gradskim nseljima preovlauju ambala raznih vrsta, ostaci namirnica i hrane,staklo i hartije u znatnoj koliini,a manje pepeo od loenje.U seoskim domainstvima se svi organski otpaci koji se mogu koristi ne javljaju kao otpad.Ima vise pepela,stakla i drugih nesagorivih i neupotrebljivih sastojaka.U krupne komunalne otpade spadaju:stari namjetaj,vea ambalaa,hartija i staklo koje se esto izbacuju van redovnih naina sakupljanja i odravnja.

Komunalni otpad iz naselja je takoe mjeavina organskog i neorganskog smea.To su otpaci sa ulica i javnih povrina,otpaci sa pijaca,metalni otpaci,guma,otpaci od plastinih masa i sl.

U strukturi komunalnog otpada preovlauju otpaci organskog porijekla.Od ukupne koliine vrstih otpadaka mogue je iskoristiti 78%,a ostalo se deponuju kao nekorisno.vrsti otpaci su najznaajnija grupa otpadaka jer se lake sakuplaju i transportuju nego teni i gasoviti.

Industrijski otpaci se razlikuju prema vrsti proizvodnje i nainu obrade materijala.Prehrambena industrija ima veliku koliinu otpadaka koji lako podleu kvarenju,a esto sadre i veliki broj mikroorganizama.

Medicinski otpad se sve ee javlja u velikim koliinama u gradskom otpadu.Njegov sastav je razliit zavisno od vrste zdravstvene ustanove.Znaaj medicinskog otpada je sve vei jer je vrlo esto zarazan, a nain sakupljanja je neodgovarajui i opasan po okolinu.

Povean broj stanovnika u gradskim naseljima i promjena naina ivota dovela je do poveanja koliine i promjene u sadraju komunalnog otpada.Posledice toga su sve vea koliina otpada koji se uklanja na nain koji ne zadovoljava osnovne uslove zatite ivotne sredine.

Problem uklanjanja smea je sve vei u svijetu,pa i kod nas.Problem uklanjanja vrstog otpada ima dva aspekta:zatita ivotne sredine i racionalno iskoritavanje otpada.

Poetak organizovane akcije treba da bude u smanjivanju proizvodnje otpadaka,izbor odgovarajue metode reciklae prema vrsti otpadaka i deponovanje to manje koliine otpada njegovom prethodnom obradom.

Uklanjanje i konana dispozicija mogu biti lokalni i centralni.

Lokalno uklanjanje smea vri se u naseljima gdje ne postoji organizovana komunalna sluba za odravanje istoe naselja (u seoskim domainstvima-otpaci se zatrpavaju,bacaju na ubrite ili se stavljaju u kompost).

Centralno uklanjanje smea vri se u gradovima gdje postoji organizovana komunalna sluba koja odnosi smee sakupljeno u stambenim zgradam,ustanovama,industriji i sl. (sakupljanje smea vri se u kantama ili plastinim vreicama i takvo odnosi u kontejnere).

Dispozicija smea Danas postoji nekoliko naina konane dispozicije smea,koje se primjenjuju sa manje ili vie uspjeha i koji se i dalje usavravaju.To su: nekontrolisano deponovanje-zatrpavanje,spaljivanje sa koritenjem energije, odvajanje korisnih sastojaka - reciklaa, bioloka fermentacija, ubrzano kompostiranje i piroliza.

Deponija je mjesto za koano odlaganja otpadaka.Ona je najstariji i najvie primjenjivani nain uklanja otpadaka.Kao deponije se koriste prirodne udubine,zemljita nepovoljana za bilo kakve druge namjene, vjetaka udubljenja,kamenolomi, rudnici i sl.Deponije se najee koriste za komunalne otpad.Poseban problem predstavljaju odlaganje opasnog otpada.Postojeim pravilnikom odreeni su uslovi sakuplanja,prevoza i deponovanja.Jo uvijek veina gradova kod nas nema deponije ili objekte za uvanje posebnog otpada.Deava se da se poseban otpad uva na neodgovarajui nain, ili da se bez ikakve prethodne obrade zakopava na komunalnu deponiju.

Sanitarno - higijenska deponija mora biti ograena i odvojena od okoline zelenom ogradom.Do deponije mora biti izgraen put,mora da se uvede snabdijevanje vodom za pie i za tehnike potrebe i higijenski nain odvoenja otpadnih voda.Na deponiji treba da budu izgraeni objekti za pranje objekti za pranje i dezinfekciju kanti,kontejnera i vozila za prevoz smea,sanitarno higijenski vor,garderoba.Ovako izgraene deponije ima vrlo malo.

Naini deponovanja:nekontrolisano i kontrolisano deponovanje.

Nekontrolisano deponovanje-zatrpavanje je loiji nain konane dispozicije.To znai da se na nekoj lokaciji baca smee i bez sabijanja sve dok se ne napuni. a zatim se kao poslednji sloj nasipa zemlja ili ut.Zbog velikog sloja smea proces mineralizacije traje 10 -15 godina.Poto nije vreno odvajanje,staklo i plastine mase osatju nerazloene.Dejstvom termofilnih bakterija stvara se visoka unutranja temperatura i dolazi do samozapaljivanja.Na povrini deponija javljaju se mali krateri iz kojih izbija dim neprijatnog mirisa.

Kontrolisano deponovanje - (zatrpavanje ili nasipanje) je sa higijenskog aspekta bolji nain konane dispozicije otpadaka.Svakodnevno se nasipa sloj smea odreene debljine,izravnjava se i nasipa sloj zemlje debljine 50 cm,a zatim se nabija pomou bagera.U ovako nabijenom otpadu nema kiseonika i smanjuje se mogunost zapaljenja.Na ovakvim deponijama proces mineralizacije traje oko 5-7 godina.Nakon odreenog vremena ovakva deponija se moe koristiti u poljoprivredne svrhe.Za prevenciju sakupljanja gasova i eksplozija vri se buenje i postavljanje cijevi za provjetravanje na razliitim dubinama

Spaljivanje smea se i ranije koristilo, ali sa sve veom energetskom krizom gradski otpad se moe koristiti i kao gorivo. Postoje razliita miljenja o povoljnostima i nepovolljnostima spaljivana otpada. Povoljne strane su:

zadovoljava sa sanitarne strane,jer je konaan proizvod sterilan

spaljivanje omoguava potpuno hemijsko unitavanje otpadaka a konaan proizvod je inertan,

za kratko vrijem unite se velike koliine otpada

nisu potrebne velike povrine zemljita za lokaciju ureaja

proizvedena toplotna energija se moe korisno upotrebiti Nepovoljne strane spaljivanja otpada su:

velika investiciona ulaganja

otpad mora imati zadovoljavajuu kalorijsku mo

ureaji moraju stalno funkcionisati

spaljivanjem se unitavaju velike koliene razliitih vrsta otpadaka koji se mogu koristiti kao sekundarne sirovine,znai treba vriti prethodnu selekciju smea,a to poveava cijenu postupka

pri sagorijevanju se javljaju,pored dimova i ai, neki vrlo tetni gasovi otpada koji sadri hemijske supstance kao:ambalaa sa ostacima boja,lakova rastvaraa,ulja,baterije itd., znai opasnost od aerozagaenja je velika

potrebna je vrlo velika koliina energije za suenje,ako je otpad vlaan,a zati za postizanje velike temperature za spaljivanje 1173 do 1373 K,a kod totalnog spaljivanja i do 1600C.U prolom periodu spaljivanje je bilo metoda izbora,meutim danas se vie prporuujeu druge metode:reciklaa,bilooka fermentacija i ubrzano kompostiranje.

Sa poetkom masovne proizvodnje automobila i stvaranjem otpada od automobila, koji su zavrili svoj vek, javila se ideja da se odreeni delovi takvih automobila mogu ponovo koristiti (kao rezervni delovi). Meutim, broj ovakvih delova je mali tako da su se javile velike deponije "groblja automobila". Ovakve deponije utiu na ivotnu okolinu, a sa druge strane predstavljaju veliku koliinu sekundarnih sirovina koje bi mogle odreenom tehnolokom preradom da se ponovo iskoriste za razliite namene.Tehnologije reciklae automobilaTrenutno se primenjuju dve tehnologije reciklae automobila, koje se razlikuju u samom nainu sortiranja materijala koji sainjavaju automobil. Prva tehnologija se zasniva na optikoj separaciji, dok druga tehnologija koristi kombinaciju vie metoda (usitnjavanje, gravitacijske i specijalne metode separacije).Metoda optike separacijeOva tehnologija se zasniva na tome da se optikom matodom, tj. runo odvajaju sastavni delovi automobila (guma, stak!o,plastika, ...), a metalni delovi ostaju na kraju. Zatim metalni delovi odlaze u presu radi smanjenja zapremine i lakeg daljeg transporta.

Svi dobijeni delovi predstavljaju gotove proizvode metode optike (rune) separacije, i kao takvi odlaze na dalju preradu.Kombinovana metoda separacijeOva tehnologija se zasniva na tome da se automobil ceo usitnjava u specijalnim drobilicama, a zatim se dobijeni proizvod usitnjavanja dalje tretira nekom od poznatih metoda separacije (gravitacijske ili specijalne metode).

Dobijeni proizvodi predstavljaju gotove proizvode kombinovane metoda separacije, i kao takvi odlaze na dalju preradu.Razvojem nauke i tehnologije ovek je za svoje potrebe stvorio veliki broj materijala sloenih hemijskih sastava. Takvi materijali se zbog svoje sloenosti ne mogu razgraditi prirodnim putem ili se vreme njihove rezgradnje moe smatrati beskonano. Deponovanje takvih materijala na ureenim ili divljim deponijama dovodi do zagaenja ivotne sredine. Reciklaom ovakvih materijala, pored ekonomske dobiti ovek titi ivotnu sredinu, to ima za posledicu i kvalitetniji i zdraviji ivot samog oveka.Dobijanje metala iz reciklae dovodi do uteda elekrine energije i to za: elik - 74 % aluminijum - 95 [%], bakar - 85 [%], olovo - 65 [%].

Dobijanje metala reciklaom smanjuje se potronja vode za 40 [%], smanjuje se zagaenje vode za 76 [%] i vazduha za 86 [%].

U razvijenim zemljama sveta 35 - 45 [%] novog elika dobija se reciklaom.

Zbog sloenog sastava automobila, reciklaa istih je uspeno mogua samo uz odgovarajui tretman svih sastavnih komponenti koje sainjavaju automobil. Same tehnologije prerade ovakvih materijala su sloene ali ekonomija i zatita ivotne sredine opravdavaju ulaena sredstva i trud. Zbog svih navedenih faktora u budunosti e doi do ekspanzije ovakvih preduzea kako u svetu tako i kod nas

Bioloka fermentacija je korisna metoda kojom se ne unitava visokoorganizovana organska materija,nego se preradom koristi u viem obliku.Fermentacija organskih materija se vri posle izdvajanja korisnih materija.Smee se usitnjava i stavlja u tankove koji izdano aeriu uz stavljanje mulja bogatog mikroorganizmima iz prethodnog procesa prerade.Konani proizvod se sui cjeenjem ili vakumiranjem i koristi kao mineralno ubrivo. Ubrzano kompositiranje je proces koji vjetakim nainom ubrzava prirodni nain kompstiranja.Smee se prethodno selektira, tako da ostanu organski sastojci bez neorganskih i inertnih materija.Smee se usitnjava,vlai homogenizuje.proces se odvija u digestorima,gdje se sadraj intezivno mjea,aerira,bioloki tretira uz dovoljnu temperaturu za razvoj mikroorganizama.Konaan proizvod se koristi kao prirodno ubrivo.Reciklaa papira = procss se sastoji od

seckanja,kvaenja,dodavanja hemikalija ,uduvavanja vazduha ,skidanja boje I mastila,presovanja, ispiranja I izbjeljivanja.Reciklaa plastike,process se sastoji od :

Razdvajanje,usitnjavanje I mljevenje,mjesanje sa rastvaracem ,odvajanje nerastvorenih djelova,taloenje rastvorenog materijala ,uklanjanje rastvaraa,suenje.

Reciklaa stakla,procss se sastoji od:Izdvajanje drugih materijala,usitnjavanja,izdvajanja sitnih frakcija,izdvajanje keramike,izdvajanje etiketa,pretapanje u novi proizvod.

Tretman opasnog otpada

Cilj: Promjena fizickih ,hemijskih ili bioloskih karakteristika ,otpada sa ciljem smanjenja ili neutralizacije njegovih opasnih karakteristika.Mogui tretmani:

Bioloki tretman ,hemijski tretman,neutralizacija,oksidacija,talozenje,fizicko hemijski,adsorpcija nad aktivnim ugljem,destilacija,jonska izmjena,elektro dijaliza,reverzna osmoza,stabilozacija,insineracija,

Bioloki tretmani opasnog otpada

BiODEGRADACIJA organskih u jednostavne neorganske materije uz pomoc odgovarajucih mirkoba .Bioloski tretman opasnog otpada:

Organizuju se prorodni procesi,koristi mikroorganizme,zahtjeva kontolu temperature I vlage,aerobni I anaerobni process.

Hemijski tretmani opasnog otpada.:Mjenjaju hemijske osobine otpada

Koriste hemikalije za tretman.Potrebni detalji o sastavu otpada reaktivnosti

Potrebno obuceno osoblje za: OCJENU SASTAVA OTPADA,monitoring hemijskih reakcija ,provjeru rezultata reakologije.

Opcije: redukcija I oksidacija ,neutralizacija,precipitation .

Termiki process tretmana opasnog otpada:

Destrukcija opasnih otpada pod uticajem visokih temperature

Veliko smanjenje zapremine otpada

Proizvodnja toplotne I elektricne energije

Visoki investicioni troskovi

Stabilizacija I solidifikacija

Stabilizacija/solidifikacija otpada je process smanjivanja pokretljivosti otpada

Otpadni material se mjesa sa drugim materijalima u cilku dobijanja smjese koja mze da bude u cvrstom ili nekom drugom prihvatljivom obliku pogodnom za dalje upravljanje.

Metoda stabilizacijePrimjena

Solidifikacija sa cementomMuljevi ,kontaminirana zemlja

Solidifikacija kreomOtpad od desulfurizacije otpadnih gasova,drugi neorganski otpad.

Solidifikacija sa termoplastinim materijalimaRadioaktivni otpad

EnkapsulacijaMiljevi,tenosti ,odreene materije

VitrifikacijaEkstremno opasan otpad ,radioaktivni otpad.

PAGE 1