zagraniczne inwestycje bezpośrednie w polsce i polskie ... · dochody inwestorów z tytułu...

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2015 roku

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2015 roku

Warszawa, 2017

Opracował: Departament Statystyki NBP

Wydał: Narodowy Bank Polski ul. Świętokrzyska 11/21 00–919 Warszawa www.nbp.pl

© Copyright Narodowy Bank Polski, 2017

Spis treści

Wstęp 5

Synteza 7

1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 13

1.1. Transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich 14

1.2. Stan zobowiązań polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania 20

1.3. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce – analiza regionalna 25

1.4. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce 28

2. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą 31

2.1. Transakcje polskich inwestorów bezpośrednich 32

2.2. Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich 34

2.3. Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich 37

3. Dochodowość podmiotów z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednich 41

3.1. Dochodowość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce 42

3.2. Zatrzymanie zysków w podmiotach bezpośredniego inwestowania 48

3.3. Podsumowanie 51

Nota metodyczna 53

Standard statystyki inwestycji bezpośrednich 54

Źródła danych o inwestycjach bezpośrednich 55

Metoda kompilacji i prezentacji danych o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich 55

Słownik pojęć 57

Aneks statystyczny 61

Spis ramek 85

Spis wykresów 85

Spis tabel 87

Wstęp

Wprowadzenie

Narodowy Bank Polski6

Wstęp

Wstęp

Roczny raport o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce i polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą został przygotowany na podstawie danych sprawozdawczych zbieranych przez NBP na potrzeby analizy wieloaspektowych powiązań gospodarczych Polski z zagranicą, w tym zwłaszcza na potrzeby bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie są istotną częścią transgranicznych przepływów kapitałowych i stanowią ważną część rachunku finansowego w bilansie płatniczym kraju. Są jednocześnie ważnym elementem procesu globalizacji gospodarki światowej.

Raport wychodzi naprzeciw stosunkowo dużemu zainteresowaniu problematyką inwe-stycji bezpośrednich i pokazuje informacje o tych inwestycjach w różnych przekrojach. Zawarte w nim dane statystyczne są prezentowane według obowiązującego standardu międzynarodowego. Zgodnie z tym standardem podstawowym kryterium podziału inwe-stycji bezpośrednich jest umiejscowienie centrum kontroli tych inwestycji − w kraju lub za granicą. W konsekwencji inwestycje bezpośrednie dzielą się na inwestycje kontrolowane przez nierezydentów oraz inwestycje kontrolowane przez rezydentów. W przypadku Polski mówimy o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce i polskich inwestycjach bez-pośrednich za granicą. Powyższy sposób prezentacji danych o inwestycjach bezpośrednich różni się od tego, który został przyjęty w bilansie płatniczym i międzynarodowej pozy-cji inwestycyjnej, gdzie inwestycje bezpośrednie prezentowane są w podziale na aktywa i pasywa.

W tegorocznym raporcie dane o inwestycjach bezpośrednich zostały oczyszczone z transak-cji podmiotów specjalnego przeznaczenia. Zmiana ta jest podyktowana faktem, że trans-akcje te pomimo formalnej zgodności z obowiązującą definicją inwestycji bezpośrednich nie odpowiadają tradycyjnemu rozumieniu tych inwestycji. Nowy sposób prezentacji jest zgodny z zaleceniami instytucji międzynarodowych zajmujących się gromadzeniem i ana-lizą danych na temat inwestycji bezpośrednich.

Szczegóły metody prezentacji danych o inwestycjach bezpośrednich są zawarte w Nocie metodycznej. Pojęcia używane w raporcie zostały wyjaśnione w słowniku znajdującym się w końcowej części raportu.

Synteza


Synteza

Synteza

W 2015 roku nierezydenci nadal postrzegali Polskę jako korzystne miejsce lokowania środ-ków w formie inwestycji bezpośrednich. Świadczy o tym napływ kapitału netto z tytułu tych inwestycji w wysokości 50,8 mld zł. Był on tylko o około 4,0 mld zł niższy niż w rekor-dowym 2007 roku, a jednocześnie najwyższy od czasu światowego kryzysu gospodarczego z lat 2008−2009. Podobnie jak wówczas wynikał przede wszystkim z wysokich zysków osią-gniętych przez podmioty bezpośredniego inwestowania i reinwestycji tych zysków.

Polscy inwestorzy bezpośredni zawarli w 2015 roku transakcje na kwotę 12,1 mld zł, co stanowiło wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o około 3,0 mld zł, tj. o 33%.

W tym samym czasie odnotowano znaczny wzrost wartości transakcji w obszarze inwe-stycji bezpośrednich w skali światowej. Osiągnęły one najwyższą wartość (1,8 bln USD) od czasów kryzysu ekonomicznego z lat 2008−2009 i były o 38% większe niż w 2014 roku1.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce

W 2015 r. napływ netto inwestycji bezpośrednich do Polski wyniósł 50,8 mld zł. Dominującą pozycją były, po raz kolejny, reinwestycje zysków w kwocie 30,4 mld zł. Napływ kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych wyniósł 15,5 mld zł, a napływ kapitału netto w postaci instrumentów dłużnych zamknął się kwotą 4,9 mld zł.

Największy napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich odnotowano z Niderlandów (12,0 mld zł), Wielkiej Brytanii (10,6 mld zł) i Niemiec (9,8 mld zł). Dezinwestycje (wycofa-nie się inwestorów) miały miejsce m.in. w przypadku Stanów Zjednoczonych (-1,3 mld zł).

W 2015 roku zagraniczne inwestycje bezpośrednie trafiały przede wszystkim do podmio-tów zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (11,8 mld zł), a także doradztwem w zakresie zarządzania (10,3 mld zł). W przypadku podmiotów zaangażowanych w gór-nictwo i wydobywanie odnotowano odpływ kapitału, związany z poniesionymi przez te podmioty stratami (ujemne reinwestycje zysków) oraz spłatą zadłużenia względem inwe-storów bezpośrednich (łącznie -0,3 mld zł).

Bliższa analiza struktury napływu inwestycji bezpośrednich do Polski w ostatnich latach wskazuje na pewną zmianę obszarów i form inwestowania, co można interpretować jako zmianę preferencji inwestorów bezpośrednich. W obszarze usług zwiększa się rola inwesty-cji w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych kosztem pozostałych form inwe-stowania. W polskim przemyśle przetwórczym przeważającą formą inwestowania są nato-miast reinwestycje zysków, przy jednoczesnym odpływie kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych.

1 UNCTAD, „World Investment Report 2016. Investor nationality: Policy challenges”, United Nations Publication, s. 10.

9Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2015 roku

Synteza

Należy dodać, że podobnie jak w poprzednich latach na ogólną wielkość transakcji z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce znaczny wpływ miały pojedyncze, duże transakcje.

Na koniec 2015 roku zobowiązania Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyniosły 712,1 mld zł. Po raz pierwszy zanotowano więc spadek stanu tych zobowiązań. Ich struktura geograficzna była niemal identyczna jak przed rokiem. Najwyższe zobowią-zania odnotowano wobec inwestorów z Niderlandów (129,3 mld zł), Niemiec (116,6 mld zł), Luksemburga (82,2 mld zł) i Francji (76,3 mld zł). Przy uwzględnieniu perspektywy kraju siedziby podmiotu dominującego w grupie kapitałowej największym inwestorem bezpo-średnim w Polsce są Niemcy (135,9 mld zł). Kolejne miejsca zajmują: Stany Zjednoczone (77,3 mld zł) i Francja (76,9 mld zł).

W strukturze branżowej zobowiązań nie nastąpiły istotne zmiany. Największe kwoty zobo-wiązań przypadały na przetwórstwo przemysłowe (229,6 mld zł), działalność finansową i ubezpieczeniową (134,0 mld zł), handel hurtowy i detaliczny łącznie z naprawą pojazdów (108,6 mld zł) oraz na działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości (56,0 mld zł).

Dochody inwestorów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 r. wyniosły 67,5 mld zł. Składały się na nie dywidendy w wysokości niemal 29,0 mld zł, reinwesto-wane zyski na poziomie 30,4 mld zł oraz dochody z tytułu odsetek o wartości 8,1 mld zł. Najwyższe dochody odnotowali inwestorzy bezpośredni z Niderlandów (14,5 mld zł), Niemiec (13,7 mld zł), Luksemburga (6,9 mld zł) i Francji (6,5 mld zł). Największe dochody osią-gnęli inwestorzy z sekcji: przetwórstwo przemysłowe (27,8 mld zł), handel hurtowy, detaliczny i naprawa pojazdów (10,5 mld zł) oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa (9,7 mld zł).

Podobnie jak w latach ubiegłych w części raportu dotyczącej zagranicznych inwesty-cji bezpośrednich w Polsce zaprezentowano krótką analizę tych inwestycji w układzie regionalnym.

Najwyższy stan zobowiązań netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2015 roku odnotowano w województwie mazowieckim (389,4 mld zł). Inne wojewódz-twa o istotnym stopniu zaangażowania inwestorów to: śląskie (67,7 mld zł), wielkopolskie (63,1 mld zł), dolnośląskie (40,5 mld zł), małopolskie (35,2 mld zł) i pomorskie (25,2 mld zł). Interpretacja powyższych danych wymaga jednak dużej ostrożności, ponieważ stany zobo-wiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich pokazują miejsce rejestrowania inwestycji, natomiast rzeczywiste miejsce ponoszenia nakładów inwestycyjnych jest często inne niż siedziba podmiotu, z którym związana jest inwestycja bezpośrednia.

Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2015 roku

W 2015 r. polscy inwestorzy bezpośredni zainwestowali za granicą 12,1 mld zł, przy czym inwestycje w akcje i inne formy udziałów kapitałowych wyniosły 10,9 mld zł, ujemne rein-westycje zysków osiągnęły poziom -0,6 mld zł, a inwestycje z tytułu instrumentów dłuż-nych wyniosły 1,9 mld zł.

Największe transakcje polskich rezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą miały miejsce na Cyprze (11,2 mld zł) i w Szwajcarii (4,0 mld zł). Polscy inwestorzy bezpo-


średni wycofywali kapitał (dezinwestycje) m.in. z Luksemburga (-4,4 mld zł) i ze Szwecji (-2,2 mld zł). W przypadku Szwecji ujemna kwota inwestycji wynikała z nowych zobowią-zań zaciąganych przez polskich rezydentów u swoich podmiotów zależnych.

W 2015 r. polskie inwestycje bezpośrednie za granicą trafiły przede wszystkim do pod-miotów bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością finansową i ubezpie-czeniową, w szczególności do holdingów finansowych (13,1 mld zł), oraz do podmiotów zajmujących się górnictwem i wydobywaniem (4,3 mld zł). Kapitał wycofywano natomiast z podmiotów związanych z działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (-4,0 mld zł).

Należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły na koniec 2015 roku 93,6 mld zł. Składały się na nie należności z tytułu akcji i innych form udziałów kapi-tałowych w wysokości 97,7 mld zł oraz ujemne należności z tytułu dłużnych instrumentów finansowych w wysokości -4,1 mld zł. Ujemna pozycja z tytułu dłużnych instrumentów finansowych wynikała ze zobowiązań polskich inwestorów bezpośrednich (46,4 mld zł), przewyższających ich należności (42,3 mld zł) od powiązanych podmiotów z zagranicy.

Najwyższe stany należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2015 roku odnotowano wobec podmiotów z Cypru (35,1 mld zł), Luksemburga (19,3 mld zł), Republiki Czeskiej (7,3 mld zł) i Niderlandów (7,1 mld zł). Występujące w przypadku kilku krajów ujemne kwoty należności wynikały ze szczególnego sposobu inwestowania polskich spółek w tych krajach2. Najwyższą ujemną wartość miały należności względem Szwecji (-22,8 mld zł).

Największe kwoty należności przypadały na działalność finansową i ubezpieczeniową (48,0 mld zł), przetwórstwo przemysłowe (15,3 mld zł), działalność w zakresie usług admi-nistrowania i działalność wspierającą (14,8 mld zł) oraz na działalność profesjonalną, naukową i techniczną (11,3 mld zł). Największe ujemne należności odnotowano w obszarze informacji i komunikacji (-7,6 mld zł).

Dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 r. osiągnęły wartość 2,3 mld zł. Zadeklarowane dywidendy wyniosły 2,6 mld zł, reinwestowane zyski miały ujemną wartość: -0,6 mld zł. Dochody z tytułu odsetek wyniosły 0,3 mld zł.

Najwyższe dochody osiągnięto z inwestycji na Litwie (1,3 mld zł) i na Cyprze (0,9 mld zł). Największe ujemne saldo dochodów (straty) odnotowano w przypadku Luksemburga (-0,8 mld zł) i Stanów Zjednoczonych (-0,6 mld zł). W przypadku Szwecji (-0,4 mld zł) ujemne dochody wynikały z wysokich płatności odsetkowych na rzecz podmiotów bezpo-średniego inwestowania.

W 2015 roku dochody polskich inwestorów pochodziły przede wszystkim z inwestycji w zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania związane z produkcją przemy-słową (1,0 mld zł) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawą pojazdów (0,5 mld zł).

2 Ujemne należności wynikają z faktu, że polskie firmy mają zobowiązania względem swoich spółek córek mających siedziby za granicą, za których pośrednictwem pozyskują kapitał z emisji obligacji na rynku europejskim, przewyższających kwotę zainwestowanego w te podmioty kapitału.


Synteza

Dochodowość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce

Wysokość dochodu osiąganego przez zagranicznych inwestorów, będąca jednym z pod-stawowych kryteriów wyboru miejsca i branży inwestycji bezpośrednich, zależy od wielu czynników. Na wysokość dochodu inwestorów wpływają przede wszystkim poszczególne fazy cyklu życia inwestycji, obciążenie podatkowe i rodzaj działalności gospodarczej pod-miotu bezpośredniego inwestowania.

Wartości wskaźnika dochodowości akcji i innych form udziałów kapitałowych w latach 2001−2002 w Polsce były niższe od wartości wskaźnika dochodowości instrumentów dłuż-nych. Począwszy od 2004 roku obserwuje się sytuację odwrotną. W 2015 roku dochodo-wość akcji i innych form udziałów kapitałowych w Polsce wyniosła 10,4%, a dochodowość instrumentów dłużnych 4,7%.


Rozdział 1

Rozdział 1



1.1. Transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich

W 2015 roku saldo transakcji z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosło 50,8 mld zł i było wyższe o 5,8 mld zł, tj. o 12,8 %, niż w 2014 roku (45,0 mld zł). Na wartość tych transakcji złożyły się: dodatnie saldo napływu kapitału z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych wynoszące 15,5 mld zł, reinwestycje zysków w wyso-kości 30,4 mld zł oraz saldo transakcji, których przedmiotem były instrumenty dłużne − równe 4,9 mld zł. W rezultacie napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski w 2015 roku był tylko o około 4,0 mld zł niższy niż w rekordowym 2007 roku. Jednocześnie był najwyższy od czasu światowego kryzysu finansowego z lat 2008−2009 i aż o 39,3 mld zł wyższy niż napływ inwestycji bezpośrednich w 2013 roku, kiedy w niektórych państwach strefy euro kryzys zadłużeniowy osiągnął znaczne rozmiary.

Na poziom i strukturę transakcji z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku wpływały, podobnie jak w poprzednich latach, uwarunkowania gospodarcze, w jakich funkcjonowała polska gospodarka.

Należy wymienić w szczególności:

– stosunkowo dobrą pozycję Polski jako potencjalnego miejsca inwestycji bezpośrednich, m.in. ze względu na wciąż niższy niż w krajach rozwiniętych gospodarczo koszt siły roboczej i dostęp do wykształconych kadr3;

3 „EY’s Attractiveness Survey. Europe 2016” wskazuje Polskę − obok Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji i Niderlandów − jako kraj o największej atrakcyjności inwestycyjnej w Europie.

Wykres 1. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000−2015

mln zł

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych

Instrumenty dłużne

Reinwestycje zyskówOgółem

-10 000

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015



− dobre wyniki i perspektywy na przyszłość przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w Polsce, co skłaniało inwestorów bezpośrednich do reinwestowania zysków;

− rosnącą siłę nabywczą inwestorów z zagranicy z powodu osłabienia złotego względem innych walut;

− stosunkowo mocny − na tle niektórych innych krajów regionu − wzrost PKB Polski w 2015 roku (3,6%), wpływający na pozytywną ocenę perspektyw inwestycyjnych;

− zapowiadane i realizowane zmiany w międzynarodowych regulacjach podatkowych4, mające wpływ na opodatkowanie międzynarodowych grup kapitałowych, co pośrednio wpływało na zmiany organizacyjne w tych grupach, powodujące częściowy odpływ kapi-tału z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce.

W 2015 roku zdecydowana większość inwestycji bezpośrednich napływała do Polski z kra-jów Europy (51,0 mld zł), w tym zwłaszcza z państw Unii Europejskiej (49,5 mld zł) i państw strefy euro (33,6 mld zł).

Największymi inwestorami bezpośrednimi w Polsce w 2015 roku były Niderlandy (12,0 mld zł), Wielka Brytania (10,6 mld zł) i Niemcy (9,8 mld zł). Niemal siedmiokrotny (w porówna-niu z 2014 rokiem) spadek napływu inwestycji bezpośrednich z Luksemburga (do 2,8 mld zł) był spowodowany szczególnie wysokim, wynikającym z pojedynczych transakcji, pozio-mem napływu tych inwestycji w 2014 roku (wielkość napływu inwestycji w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych w 2014 roku wyniosła 9,3 mld zł). Podobnie należy uzasadnić prawie osiemnastokrotny wzrost napływu inwestycji bezpośrednich z Wielkiej Brytanii. Był on efektem stosunkowo niskiego poziomu tych transakcji w poprzednich

4 W tym m.in. prace w ramach projektu BEPS (ang. base erosion and profit shifting); więcej informacji na ten temat na stronie internetowej OECD http://www.oecd.org/tax/beps/.

Wykres 2. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku w podziale geograficznym

mln zł

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zysków

Instrumenty dłużne Ogółem

-4 000

Nide

rland

y

Wiel

kaBr

ytania

Niem

cy

Hisz

pania

Austr

ia

Luks

embu

rg

Portu

galia

Malta

Słow

acja

USA

Pozo

stałe

kraje

-2 0000

2 0004 0006 0008 000

10 00012 00014 000

Rozdział 1


okresach; w 2014 roku Wielka Brytania odnotowała ujemne inwestycje (dezinwestycje) w Polsce, w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych, w wysokości -0,3 mld zł. Obydwa przypadki potwierdzają tezę, że o zmienności geograficznej struktury napływu kapitału z tytułu inwestycji bezpośrednich do Polski decydują w dużej mierze pojedyncze transakcje, a nie trwałe tendencje.

Reinwestycje zysków, które dominowały w strukturze napływu inwestycji bezpośrednich do Polski w 2015 roku były dokonywane głównie przez inwestorów z Niemiec (7,5 mld zł), Niderlandów (6,4 mld zł), Luksemburga (3,9 mld zł), Szwecji (2,4 mld zł) i Francji (2,2 mld zł). Najwięcej kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych napływało z Wielkiej Brytanii (7,3 mld zł), Niderlandów (5,3 mld zł), Niemiec (3,4 mld zł), Cypru (2,7 mld zł) i Austrii (1,9 mld zł).

W 2015 roku największe dezinwestycje (wycofanie kapitału netto) odnotowano w przy-padku Stanów Zjednoczonych (-1,3 mld zł), Słowacji (-0,9 mld zł), Malty (-0,9 mld zł) i Francji (-0,7 mld zł). W przypadku Stanów Zjednoczonych były to przede wszystkim spłaty zobowiązań polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania z tytułu instrumentów dłużnych (-1,5 mld zł). W przypadku Słowacji dezinwestycje były rezultatem spłaty zobo-wiązań z tytułu instrumentów dłużnych (-0,6 mld zł) oraz wycofywania środków w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych (-0,4 mld zł). Również inwestorzy bezpośredni z Malty wycofywali środki w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych (-0,5 mld zł) oraz spłacali należności z tytułu instrumentów dłużnych (-0,4 mld zł). Wycofanie kapitału przez inwestorów z Francji polegało przede wszystkim na spadku (spłacie) zobo-wiązań polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania z tytułu instrumentów dłuż-nych (-2,3 mld zł) i w mniejszym stopniu łączyło się z wycofywaniem przez nich środków w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych (-0,6 mld zł).

W 2015 roku największy napływ netto kapitału z tytułu zagranicznych inwestycji bez-pośrednich dotyczył podmiotów z sekcji5 przetwórstwa przemysłowego (11,8 mld zł; sek-cja C). Warto zwrócić uwagę na dużą wartość napływu kapitału w formie reinwestowanych zysków (15,1 mld zł) przy jednoczesnym odpływie kapitału w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych (-1,9 mld zł) oraz w formie instrumentów dłużnych (-1,5 mld zł). Odpływ kapitału w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych dotyczył zwłaszcza produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych (-2,0 mld zł) oraz, w mniejszym stopniu, produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (-0,3 mld zł) i produkcji metali oraz metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń (-0,3 mld zł). Odpływ kapitału w sekcji przetwórstwa przemysłowego wynika przede wszystkim ze sprzedaży kra-jowych firm lub ich części przez inwestorów zagranicznych inwestorom krajowym. O tym, na ile trwałe jest to zjawisko, będzie można wnioskować dopiero na podstawie danych z kolejnych lat.

Napływ inwestycji bezpośrednich w sektorze6 usług wyniósł 37,0 mld zł. Dominowały tu inwestycje w działalność profesjonalną, naukową i techniczną (10,3 mld zł; sekcja M). Na kolejnych miejscach plasowały się inwestycje w sekcji handel hurtowy i detaliczny

5 Sekcja jest częścią hierarchicznie usystematyzowanego zbioru rodzajów działalności gospodarczej realizowanej przez podmioty gospodarcze. W raporcie korzystamy z Polskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej (PKD) z 2007 roku (PKD 2007).

6 Sektorem usług nazwano tu agregat obejmujący sekcje od G do U.



wraz z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (10,0 mld zł; sekcja G), inwestycje w obszarze informacji i komunikacji (6,5 mld zł; sekcja J), działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości (4,9 mld zł; sekcja L). Dezinwestycje w wysokości -1,4 mld zł odnoto-wano w podmiotach reprezentujących pozostałą działalność finansową w sekcji K (sekcja działalność finansowa). Był to przede wszystkim odpływ środków z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych.

Wykres 3. Transakcje z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku w podziale na rodzaje działalności gospodarczej

mln zł

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000

C M G J L K D35 B Pozostałesekcje

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zyskówInstrumenty dłużne Ogółem

B − Górnictwo i wydobywanie; C − Przetwórstwo przemysłowe; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna.

Ramka 1. Inwestycje bezpośrednie w polskim sektorze bankowym

Do inwestycji bezpośrednich w sektorze bankowym, zgodnie ze standardami mię-dzynarodowymi, zalicza się inwestycje w formie udziałów kapitałowych. W polskich warunkach oznacza to przede wszystkim posiadanie akcji banków oraz zakłada-nie ich oddziałów. Pozostałe formy finansowania zagranicznego banków stanowią inwestycje portfelowe (zakup papierów wartościowych) lub pozostałe inwestycje (zakup innych instrumentów finansowych).

Jedną z charakterystyk polskiego systemu bankowego jest stosunkowo duży udział zagranicznych inwestorów bezpośrednich. Na koniec 2015 roku wynosił on około 41% kapitałów całego sektora bankowego. Dodatkowo niemal 14% akcji banków znajdowało się w posiadaniu zagranicznych inwestorów portfelowych.

Rozdział 1


Udział kapitału zagranicznego w polskich bankach ma swoje źródła i uzasadnienie w zmianach, które dokonały się w Polsce po 1989 roku w wyniku transformacji gospodarczej. Wtedy polski system bankowy był tworzony właściwie od podstaw. Dopuszczalny udział nierezydentów w kapitałach banków stopniowo zwiększano. Wynikało to z liberalizacji przepływów kapitałowych związanej z procesami przy-stępowania Polski najpierw do OECD, a potem do Unii Europejskiej. Inwestorzy zagraniczni dostarczali nie tylko kapitał, ale też nowoczesne technologie i rozwią-zania organizacyjne w dziedzinie finansów.

Analiza napływu inwestycji bezpośrednich do sektora monetarnych instytucji finansowych w latach 1996−2015 pozwala wyróżnić trzy etapy. Etap pierwszy trwał do roku 2005; w tym czasie dominował napływ kapitału, wynikający z nabywania przez zagranicznych inwestorów akcji banków, przy jednocześnie niedużych zyskach banków i ograniczonych z tego powodu reinwestycjach zysków. Lata 2006−2011 to kolejne transakcje na rynku bankowym i częściowa konsolidacja sektora związana ze zmianami właścicielskimi. Łączyło się to ze zwiększeniem udziałów inwestorów bezpośrednich w akcjonariatach polskich banków. W tym okresie ze względu na poprawę zyskowności reinwestycje zysków przewyższały zazwyczaj napływ kapitału w formie nabywania akcji.

Od 2012 roku rozpoczął się okres, w którym napływ kapitału do sektora bankowego wynikał w zasadzie z reinwestycji zysków. Odpływ kapitału był zaś konsekwencją wyprzedawania pakietów akcji inwestorom portfelowym lub całkowitego wycofy-wania się inwestorów zagranicznych i sprzedaży większościowych pakietów akcji krajowym inwestorom.

W 2015 roku w strukturze sektora odnotowano wzrost udziału aktywów banków kontrolowanych przez inwestorów krajowych w aktywach sektora bankowego w Polsce (z 38,5% do 41,0%), co wynikało z przejęcia kontroli nad Alior Bankiem SA przez PZU SA.

Wykres R1. Napływ inwestycji bezpośrednich do sektora monetarnych instytucji finansowych w latach 1996−2015

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestowane zyski

mln zł

-10 000-8 000-6 000-4 000-2 000

02 0004 0006 0008 000

10 000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015



Do roku 2014 wzrost stanu zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w sektorze bankowym wynikał zarówno z transakcji dokonywanych przez inwestorów bezpośrednich, jak i z poprawy wycen banków w związku ze wzro-stem ich dochodowości.

W 2015 roku nastąpił spadek wartości inwestycji bezpośrednich w sektorze banko-wym związany z silną przeceną polskich banków. Wynikało to głównie z obaw inwe-storów dotyczących wprowadzenia podatku bankowego oraz obaw co do formy usta-wowego rozwiązania kwestii kredytów walutowych dla gospodarstw domowych. Na koniec 2015 r. stan inwestycji bezpośrednich w sektorze bankowym był jeszcze stosunkowo wysoki i wyniósł 93,0 mld zł. W porównaniu z 2014 r. zmniejszył się o 32,0 mld zł, tj. o 25,7%.

Inwestorzy krajowi kontrolowali 12 banków komercyjnych oraz wszystkie banki spółdzielcze (Skarb Państwa kontrolował 5 banków komercyjnych), a inwestorzy zagraniczni 26 banków komercyjnych oraz wszystkie oddziały instytucji kredyto-wych; kontrolne pakiety akcji posiadali inwestorzy z 18 krajów, przy czym dominu-jącą rolę odgrywali inwestorzy z Włoch, Niemiec i Hiszpanii (http://www.knf.gov.pl/Images/Banki_zalezne_220211_tcm75-25646.pdf).

Wykres R2. Stan zobowiązań monetarnych instytucji finansowych z tytułu inwestycji bezpośrednich w latach 2004−2015 (dane na koniec roku)

mln zł

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres R3. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w sektorze bankowym

mln zł

Dywidendy Reinwestowane zyski

-1 000

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rozdział 1


1.2. Stan zobowiązań polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania

Na koniec 2015 roku stan zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpo-średnich wyniósł 712,1 mld zł i był niższy o 29,7 mld zł, tj. o 4,2%, od stanu zobowiązań w poprzednim roku (741,7 mld zł). Jest to odnotowany po raz pierwszy w historii statystyki inwestycji bezpośrednich spadek stanu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce. Sytuację tę spowodowało przede wszystkim obniżenie się stanów inwestycji z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych. W porównaniu z 2014 rokiem inwestycje z tego tytułu zmniejszyły się o 34,9 mld zł. Przyczyn tego należy upatrywać w spadku wyceny akcji banków i innych podmiotów notowanych na GPW, będących własnością zagranicz-nych inwestorów bezpośrednich. Źródłem tych spadków notowań były głównie obawy inwestorów związane z pracami nad regulacjami dotyczącymi walutowych kredytów hipotecznych, obawy przed przejęciem środków z otwartych funduszy emerytalnych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także obawy przed wprowadzeniem podatku od nie-których instytucji finansowych.

Większość zobowiązań polskich podmiotów bezpośredniego inwestowania stanowiły zobowiązania z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych (534,2 mld zł, 75%). Zobowiązania z tytułu instrumentów dłużnych wyniosły na koniec 2015 roku 177,9 mld zł. Podobna struktura zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce utrzymuje się od wielu lat.

Wykres 4. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000−2015

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne

mln zł

Ogółem

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

700 000

800 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Inwestycje bezpośrednie w polskim sektorze bankowym przynosiły dochody inwe-storom bezpośrednim w całym okresie od 1996 do 2015 roku. Podobnie jak w przy-padku napływu inwestycji bezpośrednich do Polski w sposobie dysponowania tym dochodem przez inwestorów bezpośrednich można wyróżnić trzy okresy. Do 2001 roku większość dochodów była reinwestowana, a w latach 2002−2008 wypłacana w formie dywidendy. Od 2009 do 2015 roku inwestorzy bezpośredni reinwestowali większą część zysków banków. Wynikało to po części z zaleceń nadzorczych KNF.



Należy podkreślić, że spadek stanu zobowiązań netto Polski z tytułu zagranicznych inwe-stycji bezpośrednich jest widoczny zarówno wtedy, gdy dane są wyrażone w złotych, jak i wówczas, gdy są prezentowane w euro i dolarach amerykańskich. Po raz pierwszy odno-towano spadek wartości inwestycji wyrażonych w polskich złotych, co jest konsekwencją spadku wyceny tych inwestycji.

Na koniec 2015 roku największym wierzycielem Polski z tytułu inwestycji bezpośrednich, podobnie jak w poprzednim roku, były Niderlandy. Zobowiązania wobec inwestorów bezpośrednich z tego kraju wyniosły 129,3 mld zł i były nieco wyższe niż w 2014 roku (127,4 mld zł). Stanowiły one 18,2% ogółu zobowiązań. Kolejne pozycje wśród inwesto-rów bezpośrednich zajmowały: Niemcy (116,6 mld zł, tj. 16,4%), Luksemburg (82,2 mld zł, tj. 11,5%) i Francja (76,3 mld zł, tj. 10,7%). Na koniec 2014 roku struktura geograficzna zobowiązań Polski z tytułu inwestycji bezpośrednich przedstawiała się podobnie.

Wykres 5. Stan zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w latach 2000−2015 wyrażony w różnych walutach

rok 2000 = 100

PLN USD EUR

0

100

200300

400

500

600700

800

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 6. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2015 roku według kraju pochodzenia inwestora zagranicznego


Ogółem

mln zł

-20 000

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

Nide

rland

y

Niem

cy

Luks

embu

rg

Fran

cja

Hisz

pania

Wiel

kaBr

ytania

Włoc

hy

Austr

ia

Cypr

Belgi

a

USA

Szwa

jcaria

Szwe

cja

Pozo

stałe

kraje

Rozdział 1


Większość zobowiązań netto z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce to, podobnie jak w poprzednich latach, zobowiązania wobec krajów Unii Europejskiej. Na koniec 2015 roku wyniosły one 654,1 mld zł i stanowiły, podobnie jak rok wcześniej, około 92% wszystkich zobowiązań. Było to w dużej mierze efektem swobody przepływu kapitału w ramach Unii Europejskiej. Na pozycję Niderlandów, Luksemburga i Cypru na tej liście niewątpliwie wpłynął też fakt, że z powodu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania inwestorzy spoza Unii Europejskiej często wykorzystywali podmioty z siedzibą w tych krajach do transakcji w ramach inwestycji bezpośrednich.

Struktura zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich w stosunku do krajów graniczą-cych z Polską (Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Federacja Rosyjska) nie uległa istotnym zmianom. Wydaje się, że ze względu na geograficzną bliskość kraje te powinny wykazywać szczególne zainteresowanie lokowaniem w Polsce swoich inwe-stycji bezpośrednich. Wartość zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich tych krajów w Polsce wyniosła na koniec 2015 roku 120,5 mld zł. Głównym i w zasadzie jedynym istot-nym inwestorem w tej grupie były Niemcy (116,6 mld zł). Wartość inwestycji bezpośrednich pozostałych krajów z tej grupy była niewielka i wyniosła łącznie około 4 mld zł. Największa część zobowiązań wobec krajów graniczących z Polską (poza Niemcami) przypadała na Federację Rosyjską (1,4 mld zł), Słowację (0,6 mld zł) i Republikę Czeską (2,7 mld zł). Zobowiązania wobec Ukrainy i Białorusi miały, podobnie jak na koniec 2014 roku, wartości ujemne (odpowiednio: -0,6 mld zł i -0,2 mld zł). Oznacza to, że podmioty bezpośredniego inwestowania w Polsce z udziałem kapitału ukraińskiego i białoruskiego były wierzycie-lami netto inwestorów z Ukrainy i Białorusi. Taka sytuacja jest zwykle rezultatem zaku-mulowanych strat ponoszonych w Polsce przez inwestorów bezpośrednich z ww. krajów lub wynika ze specyficznych form przepływu kapitału pomiędzy inwestorami bezpośrednimi z tych krajów a podmiotami bezpośredniego inwestowania w Polsce. Niewielkie zaanga-żowanie krajów ościennych w inwestycje bezpośrednie w Polsce może być skutkiem mię-dzy innymi niewielkiego potencjału kapitałowego inwestorów mających siedziby w tych krajach. W niektórych przypadkach znaczną rolę odgrywają bariery w przepływie kapitału pomiędzy Unią Europejską a krajami spoza Unii.

Statystyka inwestycji bezpośrednich w Polsce według kraju dominującego w grupie kapi-tałowej, do której należy inwestor bezpośredni, daje nieco zmieniony obraz struktury geograficznej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce (UIC − ang. ultimate investing country).

Przy takim podejściu istotnie zmienia się wartość zobowiązań w przypadku Luksemburga, Niderlandów, Stanów Zjednoczonych, Japonii, Kanady, Belgii, Niemiec, Hiszpanii i Cypru. Nieco mniejsze są różnice w odniesieniu do pozostałych krajów. Jeśli rozpatrujemy je jako kraje, w których siedzibę ma bezpośredni inwestor, to stany zobowiązań okażą się znacznie większe niż wówczas, gdy traktujemy je jako kraje, gdzie znajduje się siedziba podmiotu dominującego. Świadczy to, że spółki zakładane w tych państwach często są wykorzysty-wane jako pośrednie ogniwo w łańcuchu własności w ramach grup kapitałowych w celu swobodniejszego dysponowania docelową inwestycją i korzystniejszego opodatkowania dochodów pasywnych. Wynika to z dogodnych warunków zakładania i funkcjonowania podmiotów gospodarczych, zwłaszcza jeśli chodzi o rozwiązania podatkowe. Odwrotna sytuacja występuje w przypadku Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Japonii i Kanady. Jeśli będziemy traktować te kraje jako siedziby podmiotów dominujących, to zobowiązania z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce okażą się większe niż wówczas,



gdy uznamy je za siedziby inwestorów bezpośrednich. Oznacza to, że spółki zarządzane przez podmioty dominujące z tych krajów inwestowały w Polsce za pośrednictwem pod-miotów ulokowanych gdzie indziej, głównie w Niderlandach i Luksemburgu.

Ranking największych inwestorów bezpośrednich lokujących swoje środki w Polsce, uwzględniający poszczególne kraje jako siedziby podmiotu dominującego, jest inny, niż gdy bierze się pod uwagę to, w jakim kraju ma siedzibę inwestor bezpośredni. W pierw-szym przypadku największym inwestorem bezpośrednim w Polsce pozostają Niemcy (135,9 mld zł). Kolejne miejsca zajmują Stany Zjednoczone (77,3 mld zł) i Francja (76,9 mld zł). Dopiero na czwartym miejscu jest Wielka Brytania (44,3 mld zł). Niderlandy, rozpa-trywane jako kraj, gdzie siedzibę ma inwestor bezpośredni, były na pierwszym miejscu, z inwestycjami bezpośrednimi w wysokości 129,3 mld zł, z kolei traktowane jako siedziba podmiotu dominującego zajmują dopiero ósme miejsce, z inwestycjami bezpośrednimi w Polsce w wysokości 22,6 mld zł. Luksemburg w standardowym ujęciu był na trzecim miejscu, natomiast przy prezentacji inwestycji bezpośrednich według siedziby podmiotu dominującego w grupie kapitałowej jest dopiero siedemnasty. Potwierdza to opinię, że kraj ten wciąż jest chętnie wykorzystywany jako pośrednie ogniwo inwestycji bezpośrednich w ramach grup kapitałowych.

Podobnie jak w poprzednich latach część „zagranicznych” inwestycji bezpośrednich w Polsce (33,3 mld zł) stanowią zobowiązania wobec podmiotów zagranicznych należą-cych do grup kapitałowych, gdzie podmiot dominujący jest polskim rezydentem. Takie zjawisko określa się jako roundtripping, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „podróż tam i z powrotem”. W obszarze inwestycji bezpośrednich zdefiniowano je jako „przesy-łanie przez inwestora bezpośredniego jego środków za granicę, a następnie powrót tych środków do kraju w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich”7. Przyczyną dokony-wania takich operacji jest dążenie do optymalizacji zysków z zainwestowanych środków.

7 „OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment”, OECD, 2008, s. 241.

Wykres 7. Stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce według kraju siedziby podmiotu dominującego (UIC) na koniec 2015 roku

mln zł

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

160 000

Kraj siedziby bezpośredniego inwestora Kraj siedziby podmiotu dominującego

Niem

cy

Stan

y Zjed

nocz

one

Fran

cja

Wiel

ka B

rytan

ia

Włoc

hy

Polsk

a

Hisz

pania

Nide

rland

y

Austr

ia

Szwa

jcaria

Japo

nia

Szwe

cja

Dania

Portu

galia

Belgi

a

Kana

da

Luks

embu

rg

Finlan

dia Cypr

Kraj

niezn

any

Pozo

stałe

kraje

Rozdział 1


Jest to możliwe dzięki korzystaniu z warunków prawnych i ekonomicznych prowadzenia działalności gospodarczej w różnych krajach. Dodatkowo inwestorzy korzystają z zachęt inwestycyjnych kierowanych do nierezydentów. W 2015 roku wartość inwestycji bezpośred-nich dokonanych w Polsce przez polskich inwestorów za pośrednictwem zagranicznych spółek córek stanowiła 4,7% ogółu zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Było to nieco więcej niż na koniec 2014 roku.

Warto zwrócić uwagę na wciąż stosunkowo duży udział inwestorów bezpośrednich, dla których kraj, gdzie siedzibę ma podmiot dominujący, określono jako niesklasyfikowany. Udział takich krajów w zobowiązaniach z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce na koniec 2015 roku, podobnie jak w roku poprzednim, wynosił 11,5%. Trudności ze zidentyfikowaniem kraju siedziby podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której należy inwestor bezpośredni, dotyczą głównie funduszy private equity oraz osób fizycznych. W przypadku osób fizycznych będących inwestorami bezpośrednimi ustalenie ich rezydencji niejednokrotnie jest trudne lub w ogóle niemożliwe. Ślad urywa się zwykle w krajach określanych jako raje podatkowe, gdzie banki i pośrednicy finansowi strzegą tożsamości swoich klientów. Wynika to w dużej mierze z obowiązujących tam regulacji prawnych. Zagadnienie ujmowania tego typu inwestycji nie jest obecnie doprecyzowane w standardach międzynarodowych, a prace nad uzgodnieniem zaleceń w tym obszarze ciągle trwają.

Jak widać z powyższej analizy, spojrzenie na inwestycje bezpośrednie przez pryzmat kraju podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której należy inwestor bezpośredni, jest użyteczne z wielu powodów. Po pierwsze, pozwala określić siłę rzeczywistych powiązań ekonomicznych pomiędzy krajami. Po drugie, pomaga identyfikować otoczenie polityczno--prawne, z którego taka relacja może wynikać. Przykładowo, pozwala to ustalić, czy pod-stawą decyzji inwestycyjnych są względy wynikające z umów dotyczących wzajemnych inwestycji, umów handlowych czy uregulowania podatkowe. Z analizy tej wynika także, że podstawą wielu decyzji inwestycyjnych nie są uwarunkowania (dla danej inwestycji) istniejące w kraju podmiotu bezpośredniego inwestowania, lecz wynikające z regulacji obowiązujących w kraju podmiotu dominującego w grupie. Zastosowanie takiego podej-ścia pozwala na identyfikację tego typu uwarunkowań w przepływie kapitału w ramach inwestycji bezpośrednich. Z tego względu organizacje międzynarodowe zalecają sporzą-dzanie dodatkowych analiz zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich według kraju, w którym siedzibę ma podmiot dominujący w grupie kapitałowej, również na potrzeby własnych opracowań. W przypadku Polski obserwujemy to zjawisko z uwagi na optymalizację podatkową, w szczególności polegającą na inwestowaniu przez koncerny międzynarodowe (spoza UE) za pośrednictwem spółek w Niderlandach i w Luksemburgu.

Analiza zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wskazuje na ich stosunkowo stabilną strukturę branżową. Na koniec 2015 roku ponad połowa (58,7%) zobowiązań z tego tytułu pochodziła z obszaru usług (417,9 mld zł; sekcje od G do U). W tych sekcjach niemal jedna trzecia zobowiązań (łącznie) dotyczyła działalności finanso-wej i ubezpieczeniowej (134,0 mld zł; sekcja K). Istotną pozycję stanowiły ponadto zobo-wiązania pochodzące z sekcji handlu hurtowego i detalicznego wraz z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (108,6 mld zł; sekcja G), z sekcji związanej z obsługą rynku nieruchomości (56,0 mld zł; sekcja L) oraz sekcji działalność profesjonalna, naukowa i tech-niczna (48,8 mld zł; sekcja M).



W 2015 roku, podobnie jak w poprzednim roku, około 33% zobowiązań z tytułu zagranicz-nych inwestycji bezpośrednich w Polsce stanowiły zobowiązania związane z przemysłem przetwórczym (229,6 mld zł; sekcja C). W sekcji tej dominowały: produkcja pojazdów samo-chodowych, przyczep, naczep i pozostałego sprzętu transportowego, ze zobowiązaniami w wysokości 43,8 mld zł, produkcja artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytonio-wych (43,7 mld zł) oraz produkcja maszyn i wyrobów z metali z wyłączeniem urządzeń elektrycznych (41,4 mld zł).

W 2015 roku szeroko pojęty sektor usług (sekcje od G do U) odnotował zmniejszenie zobo-wiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich o 17,6 mld zł. Znaczne spadki nastąpiły tu w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (33,4 mld zł; sekcja K) oraz w sek-cji informacja i komunikacja (4,0 mld zł; sekcja J). Jak wspomniano, wynikały one w dużej mierze z obniżenia wyceny podmiotów notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, będących własnością inwestorów bezpośrednich.

1.3. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce – analiza regionalna

Podobnie jak w poprzednich latach w tej części raportu prezentowana jest krótka analiza inwestycji bezpośrednich w Polsce w układzie regionalnym. Pokazuje to, jakie regiony Polski cieszyły się największym zainteresowaniem zagranicznych inwestorów.

Wyniki tej analizy mogą być interesujące, ale ich interpretacja wymaga dużej ostrożności. Prezentowane wielkości zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w podziale na woje-wództwa nie zawsze odzwierciedlają rzeczywisty regionalny rozkład inwestycji, czyli miejsca, gdzie środki faktycznie zostały zainwestowane. Stany zobowiązań z tytułu zagranicznych inwe-

Wykres 8. Struktura zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich w wybranych branżach na koniec 2015 roku

mln zł

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000


Ogółem

C K G L M J F D35 H N I A Q B Pozostałesekcje

A − Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo; B − Górnictwo i wydobywanie; C − Przetwórstwo przemysłowe; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F − Budownictwo; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H − Transport i gospodarka magazynowa; I − Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N − Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; Q − Opieka zdrowotna i pomoc społeczna.

Rozdział 1


stycji bezpośrednich pokazują bowiem miejsce rejestrowania inwestycji, natomiast w rzeczywi-stości nakłady inwestycyjne często są ponoszone w innych lokalizacjach. Dobrą ilustracją tego stanu rzeczy jest województwo mazowieckie, w którym znajduje się zdecydowanie najwięcej podmiotów bezpośredniego inwestowania (3528 na koniec 2015 roku) mających zobowiązania z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Jednocześnie wiadomo, że inwestycje reje-strowane w systemach księgowych firm mających najczęściej siedzibę w Warszawie w rzeczy-wistości często są umiejscowione w różnych, czasem odległych, rejonach Polski. Prezentowany poniżej rozkład regionalny zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce powinien być zatem traktowany ostrożnie, z uwzględnieniem powyższych uwag.

Podobnie jak w poprzednich latach najwyższy stan zobowiązań netto z tytułu zagranicz-nych inwestycji bezpośrednich odnotowano w województwie mazowieckim (389,5 mld zł). Zobowiązania podmiotów bezpośredniego inwestowania z tego województwa stanowiły 54,7% ogółu zobowiązań Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich na koniec 2015 roku. Znaczne zaangażowanie zagranicznych inwestorów bezpośrednich odnotowano także w województwach: śląskim (67,6 mld zł), wielkopolskim (63,2 mld zł), dolnośląskim (40,5 mld zł), małopolskim (35,2 mld zł) i pomorskim (25,2 mld zł). Rozbudowane powiąza-nia z grupami międzynarodowymi, o czym świadczą znaczne należności od powiązanych podmiotów, są przede wszystkim w województwie mazowieckim i śląskim.

Spojrzenie na średnią wartość8 inwestycji bezpośrednich w poszczególnych wojewódz-twach daje nieco inny obraz. W tym ujęciu najwyższe pozycje zajmują województwa: pod-karpackie (151 mln zł), mazowieckie (110 mln zł), śląskie (108 mln zł) i świętokrzyskie (102 mln zł). Najmniejszą średnią wartość mają inwestycje bezpośrednie w województwie opolskim (39 mln zł).

8 Przez średnią wartość rozumiemy tu iloraz stanu zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich w danym województwie i liczby podmiotów z udziałem inwestora bezpośredniego, mających siedzibę w tym województwie.

Wykres 9. Zobowiązania z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w podziale na województwa – stan na koniec 2015 roku

-50 0000

50 000100 000150 000200 000250 000300 000350 000400 000450 000

Dolno

śląsk

ie

Kujaw

sko-

pomo

rskie

Lube

lskie

Lubu

skie

Łódz

kie

Małop

olskie

Mazo

wiec

kie

Opols

kie

Podk

arpa

ckie

Podla

skie

Pomo

rskie

Śląs

kie

Święt

okrzy

skie

War

mińs

ko-m

azur

skie

Wiel

kopo

lskie

Zach

odnio

pomo

rskie

Aktywa Pasywa Zobowiązania netto

mln zł



Struktura geograficzna zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w poszczególnych województwach była w 2015 roku, podobnie jak w latach poprzednich, dość zróżnicowana. W województwie mazowieckim obecni byli inwestorzy z Niderlandów (65,3 mld zł, tj. 16,8% ogółu zobowiązań tego województwa z tytułu inwestycji bezpośred-nich), Niemiec (51,7 mld zł, tj. 13,3%) i Luksemburga (34,9 mld zł, tj. 9,0%). Łącznie zobo-wiązania podmiotów bezpośredniego inwestowania z województwa mazowieckiego wobec trzech ww. krajów stanowiły 39,0% zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich tego województwa. Podobnie przedstawiała się sytuacja w większości pozostałych województw,

Wykres 10. Struktura geograficzna zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w poszczególnych województwach na koniec 2015 roku

%

0102030405060708090

100

Niemcy Luksemburg Niderlandy Pozostałe kraje

Dolno

śląsk

ie

Kujaw

sko-

pomo

rskie

Lube

lskie

Lubu

skie

Łódz

kie

Małop

olskie

Mazo

wiec

kie

Opols

kie

Podk

arpa

ckie

Podla

skie

Pomo

rskie

Śląs

kie

Święt

okrzy

skie

War

mińs

ko-m

azur

skie

Wiel

kopo

lskie

Zach

odnio

pomo

rskie

Wykres 11. Struktura branżowa zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w poszczególnych województwach na koniec 2015 roku (według wybranych branż – sekcji PKD)

%

0102030405060708090

100

Pozostałe sekcjeDziałalność finansowai ubezpieczeniowa

Handel hurtowy i detaliczny; naprawapojazdów samochodowych i motocykli

Przetwórstwoprzemysłowe

Dolno

śląsk

ie

Kujaw

sko-

pomo

rskie

Lube

lskie

Lubu

skie

Łódz

kie

Małop

olskie

Mazo

wiec

kie

Opols

kie

Podk

arpa

ckie

Podla

skie

Pomo

rskie

Śląs

kie

Święt

okrzy

skie

War

mińs

ko-m

azur

skie

Wiel

kopo

lskie

Zach

odnio

pomo

rskie

Rozdział 1


gdzie zagraniczne inwestycje bezpośrednie pochodziły głównie z czterech wymienionych krajów. W województwie dolnośląskim dominowały zobowiązania wobec inwestorów z Niemiec, w kujawsko-pomorskim i śląskim – z Niderlandów, a w województwie mało-polskim – z Luksemburga.

W strukturze branżowej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich nie-mal we wszystkich województwach dominowały podmioty bezpośredniego inwestowania związane z sekcją przetwórstwa przemysłowego (sekcja C). Wyjątkiem było województwo mazowieckie, gdzie przeważały podmioty reprezentujące działalność finansową i ubezpie-czeniową (sekcja K). W województwie małopolskim, wielkopolskim i mazowieckim warto także zwrócić uwagę na znaczny udział firm związanych z handlem hurtowym i detalicz-nym (sekcja G).

Na koniec 2015 roku, podobnie jak w roku poprzednim, wysoką koncentracją branżową inwestycji bezpośrednich charakteryzowały się województwa: podlaskie, lubuskie i war-mińsko-mazurskie (głównie przetwórstwo przemysłowe, sekcja C).

Należy zwrócić uwagę, że z punktu widzenia polityki gospodarczej danego regionu wysoka koncentracja zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich (branżowa czy geograficzna) nie jest korzystna. Ryzyko wycofania się największego inwestora zwykle wywołuje bowiem zagrożenia i odbija się na kondycji gospodarczej danego regionu.

1.4. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce

W 2015 roku dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosły 67,5 mld zł i były wyższe o 3,3 mld zł, tj. o 5,2%, niż w 2014 roku9.

Złożyły się na nie dywidendy w wysokości 29,0 mld zł, reinwestowane zyski w wysokości 30,4 mld zł oraz odsetki w wysokości 8,1 mld zł.

Wzrost dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, nastąpił pomimo zmniejszenia zobowiązań Polski ogółem z tytułu tych inwestycji. Główną przyczyną tego był fakt, że spadek zobowiązań wynikał w dużej mierze ze spadku wyceny inwestycji bezpośrednich w Polsce, co nie miało negatywnego wpływu na dochody z tych inwestycji.

Struktura geograficzna dochodów w 2015 roku była w dużej mierze odzwierciedleniem struktury geograficznej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, co wiąże się z faktem, że większość dochodów stanowiły reinwestowane zyski.

Największe dochody osiągnęli inwestorzy z Niderlandów (14,5 mld zł) i Niemiec (13,7 mld zł). W obu przypadkach były one wyższe niż w 2014 roku. Na kolejnych pozycjach plasowali się inwestorzy z Luksemburga (6,9 mld zł) i z Francji (6,5 mld zł). Dochody inwestorów

9 Od 2010 roku dochody z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych są liczone zgodnie z koncepcją Current Operating Performance Concept (COPC), która z wyniku osiąganego przez firmy wyłącza zmiany wyceny instrumentów finansowych oraz zdarzenia nadzwyczajne, co stabilizuje dochody prezentowane przez podmioty gospodarcze. Więcej o metodzie liczenia dochodów napisano w Nocie metodycznej.



z Francji w 2015 roku były mniejsze niż przed rokiem (o 0,2 mld zł), natomiast w przy-padku inwestorów z Luksemburga nastąpił ich znaczny wzrost (o 1,4 mld zł). Podobnie jak w poprzednim roku dochody wygenerowane przez inwestycje z ww. krajów stanowiły około 62,0% dochodów z tytułu zagranicznych inwestycji w Polsce.

W 2015 roku na podobnym poziomie jak przed rokiem kształtowały się dochody inwesto-rów bezpośrednich z Wielkiej Brytanii (3,5 mld zł), Szwecji (3,5 mld zł), Włoch (3,4 mld zł), Austrii (2,7 mld zł), Hiszpanii (2,5 mld zł) i Szwajcarii (1,9 mld zł).

W 2015 roku ponad 40% (27,8 mld zł) dochodów z zagranicznych inwestycji bezpośred-nich w Polsce wygenerowały inwestycje z sekcji przetwórstwa przemysłowego (sekcja C). Największe kwoty pochodziły tu z produkcji maszyn i wyrobów z metali z wyłączeniem urządzeń elektrycznych (5,7 mld zł) oraz z produkcji pojazdów samochodowych, przyczep, naczep i pozostałego sprzętu transportowego (5,1 mld zł). Jedyną sekcją, która odnotowała

Wykres 12. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w latach 2000−2015

mln zł

Dywidendy Reinwestowane zyskiOdsetki Ogółem

-10 0000

10 00020 00030 00040 00050 00060 00070 00080 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 13. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku według kraju inwestora bezpośredniego

mln zł


-2 0000

2 0004 0006 0008 000

10 00012 00014 00016 000

Nide

rland

y

Niem

cy

Luks

embu

rg

Fran

cja

Wiel

kaBr

ytania

Szwe

cja

Włoc

hy

Austr

ia

Hisz

pania

Szwa

jcaria

Stan

yZje

dnoc

zone

Belgi

a

Dania

Finlan

dia

Pozo

stałe

kraje

Rozdział 1


istotne straty z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, było górnictwo i wydoby-wanie (-0,5 mld zł; sekcja B).

Podobnie jak w poprzednich latach w 2015 roku istotna część dochodów z tytułu zagranicz-nych inwestycji bezpośrednich w Polsce przypadała na usługi (łącznie 36,9 mld zł; sekcje od G do U). Dominowały tu dochody uzyskane przez inwestorów bezpośrednich z sekcji handlu hurtowego i detalicznego wraz z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (10,5 mld zł; sekcja G). Na kolejnych pozycjach plasowały się dochody z sekcji: działal-ność finansowa i ubezpieczeniowa (9,7 mld zł; sekcja K) oraz informacja i komunikacja (6,5 mld zł; sekcja J).

W strukturze dochodów z inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku przeważały, podobnie jak w poprzednich latach, dywidendy i reinwestowane zyski. Niewielką część sta-nowiły odsetki, co odzwierciedla strukturę zobowiązań z tytułu inwestycji bezpośrednich.

Wykres 14. Dochody z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2015 roku w podziale na rodzaje działalności gospodarczej

mln zł

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000


C G K J M L H F N D35 A B Pozostałesekcje

A − Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo; B − Górnictwo i wydobywanie; C − Przetwórstwo przemysłowe; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F − Budownictwo; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H − Transport i gospodarka magazynowa; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N − Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca.

Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą

Rozdział 2

Rozdział 2



2.1. Transakcje polskich inwestorów bezpośrednich

W 2015 roku wartość netto transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosła 12,1 mld zł (w porównaniu z poprzednim rokiem stanowiło to wzrost o 3,0 mld zł tj. o 32,6%). Na wzrost ten decydujący wpływ miały dodatnie salda: transakcji z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych (10,8 mld zł) oraz z tytułu dłużnych instrumentów finansowych (1,8 mld zł), przewyższające ujemną kwotę reinwestycji zysków (-0,6 mld zł). Dla porównania, w 2014 roku o wzroście polskich inwestycji bezpośrednich za granicą przesądziło przede wszystkim dodatnie saldo transakcji z tytułu akcji i innych form udzia-łów kapitałowych, w wysokości 17,5 mld zł, oraz dodatnie reinwestycje zysków w kwocie 1,6 mld zł. Pozycją obniżającą łączną wartość transakcji z tytułu polskich inwestycji bez-pośrednich za granicą było natomiast ujemne saldo transakcji z tytułu dłużnych instru-mentów finansowych (-9,9 mld zł).

O fluktuacji wartości transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą decy-dują w dużej mierze pojedyncze transakcje. Podobnie było w roku 2015. Gdyby nie jedna duża transakcja polskich inwestorów bezpośrednich, polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2015 roku byłyby ujemne. Na ich wartość wpływają jednak także wydarzenia związane z ogólnoświatową sytuacją gospodarczą i uwarunkowania wynikające z krajo-wego otoczenia gospodarczego. Oba te czynniki miały wpływ na podejmowane w 2015 roku decyzje polskich inwestorów bezpośrednich co do dalszego sposobu inwestowania środków, zwłaszcza w ramach grup kapitałowych. Ponadto zawirowania na światowych rynkach finansowych spowodowały, że kondycja finansowa zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania uległa pogorszeniu, na co wskazuje ujemna kwota reinwe-stowanych zysków (poniesione w 2015 roku straty oraz kwota zadeklarowanych dywidend przewyższały zyski wypracowane w 2015 roku).

Wykres 15. Transakcje z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000−2015

Akcje i inne formy udziałów kapitałowych

Instrumenty dłużne

Reinwestycje zysków

mln zł

Ogółem

-15 000

-10 000

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015



Analiza poziomu i struktury wartości transakcji z tytułu akcji i innych form udziałów kapi-tałowych, reinwestycji zysków oraz dłużnych instrumentów finansowych, a także porów-nanie roku 2015 z rokiem poprzednim potwierdzają po raz kolejny opinię, że w przypadku polskich inwestycji bezpośrednich, z uwagi na stosunkowo niskie wolumeny transakcji i duży wpływ pojedynczych transakcji o istotnych wartościach, trudno mówić o trwałych, długofalowych trendach.

Struktura geograficzna polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku była podobna jak przed rokiem.

Krajami o największych dodatnich wartościach transakcji w ramach polskich inwesty-cji bezpośrednich za granicą były: Cypr (11,2 mld zł), Szwajcaria (4,0 mld zł) i Kanada (2,3 mld zł). W przypadku Cypru i Szwajcarii inwestorzy nabywali przede wszystkim akcje i inne formy udziałów kapitałowych. W Kanadzie, Norwegii i Szwecji widać było domi-nację inwestycji w formie instrumentów dłużnych. Inwestycje były skierowane przede wszystkim do podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością finansową i ubezpieczeniową (13,1 mld zł; sekcja K), w tym działalnością holdingów finan-sowych (10,6 mld zł), górnictwem i wydobywaniem (4,3 mld zł; sekcja B) oraz działalnością związaną z obsługą rynku nieruchomości (0,9 mld zł; sekcja L). Krajami, w których odno-towano najwyższe wartości dezinwestycji (ujemne wartości transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich), były: Luksemburg (-4,4 mld zł), Szwecja (-2,2 mld zł) i Norwegia (-1,1 mld zł).

Dezinwestycje odnosiły się przede wszystkim do podmiotów bezpośredniego inwesto-wania mających swoje siedziby w Luksemburgu (-5,5 mld zł). Wycofywano tu głównie kapitał z podmiotów reprezentujących działalność profesjonalną, naukową i techniczną (-5,9 mld zł; sekcja M).

Saldo transakcji z tytułu dłużnych instrumentów finansowych, powiększające polskie inwe-stycje bezpośrednie za granicą, wynosiło w 2015 roku 1,9 mld zł, a w 2014 roku -9,9 mld zł.

Wykres 16. Struktura geograficzna transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku

mln zł

-8 000-6 000-4 000-2 000

02 0004 0006 0008 000

10 00012 00014 000

Cypr

Szwa

jcaria

Kana

da

Węg

ry

Wiel

kaBr

ytania

Niem

cy

Austr

ia

USA

Norw

egia

Szwe

cja

Lukd

embu

rg

Pozo

stałe

kraje



Rozdział 2

Radykalna zmiana zarówno poziomu, jak i kierunku tego salda wynikała ze zwiększenia poziomu kredytów udzielanych przez polskich inwestorów bezpośrednich spółkom zależ-nym za granicą i z dokonywanych przez polskich inwestorów spłat kredytów otrzymanych od tych spółek.

Głównymi kredytobiorcami w 2015 roku były podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Kanadzie (2,3 mld zł) i Luksemburgu (1,2 mld zł). Większość z nich to przedsiębiorstwa zajmujące się górnictwem i wydobywaniem (4,2 mld zł; sekcja B). Z kolei dla rezydentów największym kredytodawcą w dalszym ciągu były spółki ulokowane w Szwecji. Źródłem tych kredytów były podmioty związane z informacją i komunikacją (sekcja J).

2.2. Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich

Na koniec 2015 roku należności netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 93,6 mld zł, czyli o 3,7 mld zł, tj. o 4% mniej niż na koniec poprzedniego roku. Przyczyną tego były ujemne zmiany wyceny i straty ponoszone przez podmioty bezpośred-niego inwestowania, nieskompensowane dodatnimi różnicami kursowymi wynikającymi z osłabienia złotego.

Na kwotę należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą składały się należności z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych w wysokości 97,7 mld zł i ujemne należności z tytułu dłużnych instrumentów finansowych w wysokości -4,1 mld zł. Ujemna pozycja z tytułu dłużnych instrumentów finansowych wynikała z wyższych zobo-wiązań polskich inwestorów bezpośrednich (46,4 mld zł), przewyższających ich należności (42,3 mld zł) od powiązanych podmiotów z zagranicy.

Wykres 17. Struktura branżowa transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku (sekcje PKD)

mln zł

-10 000

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000


K B L I H F G D35 J M Pozostałesekcje

B − Górnictwo i wydobywanie; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F − Budownictwo; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H − Transport i gospodarka magazynowa; I − Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna.



Ujemna kwota należności z tytułu dłużnych instrumentów finansowych była, podobnie jak w 2013 i 2014 roku, skutkiem zadłużenia polskich inwestorów bezpośrednich w zagra-nicznych podmiotach bezpośredniego inwestowania. Należy zauważyć, że jest to sytuacja typowa dla polskich inwestycji bezpośrednich za granicą, których część jest dokonywana w celu pozyskiwania środków finansowych za pośrednictwem spółek córek mających sie-dziby poza granicami kraju.

Na koniec 2015 roku, tak jak przed rokiem, krajami o najwyższych dodatnich należno-ściach z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich były: Cypr (35,1 mld zł) i Luksemburg (19,3 mld zł), a w dalszej kolejności Republika Czeska (7,3 mld zł) i Niderlandy (7,1 mld zł). Źródłem tych należności były przede wszystkim zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania zajmujące się działalnością finansową i ubezpieczeniową (48,0 mld zł; sek-cja J), przetwórstwem przemysłowym (15,3 mld zł; sekcja C) oraz działalnością w zakre-sie usług administrowania i działalnością wspierającą (14,8 mld zł; sekcja N). Najwyższe ujemne należności odnotowały podmioty bezpośredniego inwestowania zarejestrowane w Szwecji (-22,8 mld EUR). Zazwyczaj były to spółki córki, za których pośrednictwem pol-scy inwestorzy bezpośredni uzyskiwali dostęp do kapitału np. poprzez emisję obligacji na rynku europejskim. Największe ujemne należności przypadały na podmioty bezpośred-niego inwestowania związane z informacją i komunikacją (-7,6 mld zł; sekcja J).

Podobnie jak w poprzednim roku głównym źródłem należności polskich inwestorów bez-pośrednich z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych w 2015 roku były podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedziby na Cyprze (35,4 mld zł) i w Luksemburgu (17,6 mld zł). Był to kolejny rok, w którym należności z tego tytułu przypadały przede wszyst-kim na podmioty zajmujące się działalnością finansową i ubezpieczeniową (52,9 mld zł; sekcja K). Należały do nich przede wszystkim podmioty prowadzące działalność holdin-gową, dla inwestycji w innych krajach.

W 2015 roku najwyższe należności z tytułu dłużnych instrumentów finansowych odno-towały podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Kanadzie (2,9 mld zł), Niderlandach (2,7 mld zł) i Republice Czeskiej (2,1 mld zł).

Wykres 18. Stany należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000−2015

mln zł

-20 000

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015


Ogółem


Rozdział 2

W należnościach z tytułu instrumentów dłużnych na uwagę zasługuje górnictwo i wydo-bywanie (8,7 mld zł; sekcja B), przetwórstwo przemysłowe (3,2 mld zł; sekcja C) oraz działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (2,7 mld zł; sekcja L).

Struktura branżowa należności polskich inwestorów z tytułu inwestycji bezpośrednich była podobna jak w poprzednim roku. Największą część stanowiły należności z szeroko pojętego sektora usług (sekcje od G do U), stanowiące około 80% wszystkich należności Polski z tytułu inwestycji bezpośrednich na koniec 2015 roku. Należy tu wyróżnić należ-ności od zagranicznych podmiotów zajmujących się działalnością finansową i ubezpie-

Wykres 19. Struktura geograficzna należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku

mln zł

-30 000

-20 000

-10 000

0

10 000

20 000

30 000

40 000


Ogółem

Cypr

Luks

embu

rg

Repu

blika

Czes

ka

Nide

rland

y

Szwa

jcaria

Niem

cy

Wiel

kaBr

ytania

Litwa

Kana

da

Stan

yZje

dnoc

zone

Rosja

Belgi

a

Malta

Szwe

cja

Pozo

stałe

kraje

Wykres 20. Struktura branżowa należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku

mln zł

-20 000

-10 000

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000


Ogółem

K C N M B G H S L D35 J Pozostałesekcje

B − Górnictwo i wydobywanie; C − Przetwórstwo przemysłowe; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; H − Transport i gospodarka magazynowa; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N − Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; S − Pozostała działalność usługowa.



czeniową (47,9 mld zł; sekcja K), działalnością w zakresie usług administrowania i dzia-łalnością wspierającą (14,8 mld zł; sekcja N) oraz działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (11,3 mld zł; sekcja M). Należności od podmiotów zajmujących się przemy-słem przetwórczym (sekcja C) wynosiły 15,3 mld zł, a należności od podmiotów z sekcji górnictwa i wydobywania (sekcja B) były równe 9,5 mld zł. Podobnie jak w poprzednim roku ujemne należności odnotowano w przypadku podmiotów zajmujących się informacją i komunikacją (-7,6 mld zł; sekcja J) oraz wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elek-tryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych (-6,7 mld zł; sekcja D).

2.3. Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich

W 2015 roku dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły łącznie 2,3 mld zł, co w porównaniu z poprzednim rokiem stanowiło spadek o 2,7 mld zł. Główne przyczyny spadku to niższy niż przed rokiem zysk oraz straty podmio-tów bezpośredniego inwestowania, co przy znacznej wysokości dywidend było przyczyną ujemnych reinwestowanych zysków. Dochody z tytułu odsetek od dłużnych instrumentów finansowych wyniosły 0,3 mld zł i prawie się potroiły w porównaniu z poprzednim rokiem. Dodatnie saldo dochodów z tytułu odsetek (nadwyżka odsetek otrzymanych przez polskich inwestorów bezpośrednich nad odsetkami zapłaconymi przez nich z tytułu korzystania z instrumentów dłużnych) wynikało ze struktury należności z tytułu dłużnych instrumen-tów finansowych. Należności to w dużej mierze finansowanie inwestycji za granicą, gdzie polscy inwestorzy zbierają z zagranicy premię za ryzyko, natomiast w przypadku zobo-wiązań podmiot w grupie pełni tylko rolę pośrednika w zbieraniu finansowania z rynku – oprocentowanie w tym wypadku jest bliższe niskiemu oprocentowaniu rynkowemu.

Patrząc na kilkuletni szereg czasowy danych dotyczących dochodów z polskich inwestycji bezpośrednich za granicą, należy zwrócić uwagę na to, że od 2011 roku dochody rezy-dentów w formie dywidend systematycznie rosły. W 2015 roku kwota zadeklarowanych dywidend była jednak o 0,8 mld zł, tj. o 23%, niższa niż rok wcześniej i wyniosła 2,6 mld zł. Jest to skutkiem pojedynczych transakcji z poprzedniego roku i raczej nie oznacza istotnej zmiany trendu.

Wykres 21. Dochody z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000−2015

DywidendyOdsetki

Reinwestowane zyski

mln zł

Ogółem

-6 000

-4 000

-2 000

0

2 000

4 000

6 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015


Rozdział 2

W 2015 roku najwyższe dywidendy zadeklarowane na rzecz inwestorów bezpośrednich z Polski pochodziły od zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania zareje-strowanych na Cyprze (0,7 mld zł), w Szwajcarii (0,3 mld zł) i Niemczech (0,2 mld zł). Dywidendy te odnosiły się do podmiotów związanych z działalnością: finansową i ubez-pieczeniową (0,8 mld zł; sekcja K), w zakresie usług administrowania i działalnością wspie-rającą (0,5 mld zł; sekcja N) oraz profesjonalną, naukową i techniczną (0,4 mld zł; sekcja M). Dla porównania w 2014 roku najwyższe wpływy z tytułu dywidend dotyczyły zagra-nicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania mających siedziby w Luksemburgu (1,0 mld zł) oraz na Słowacji i na Cyprze (po 0,7 mld zł). Źródłem tych wpływów również była działalność finansowa i ubezpieczeniowa (1,7 mld zł; sekcja K) oraz w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (0,7 mld zł; sekcja N).

Najwyższe dodatnie salda dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za gra-nicą osiągnęły zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedziby na Litwie (1,3 mld zł) i na Cyprze (0,9 mld zł). Były to przede wszystkim podmioty związane z produkcją przemysłową (1,0 mld zł; sekcja C) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (0,5 mld zł; sekcja G). Największe ujemne salda dochodów wykazały natomiast podmioty zarejestrowane w Luksemburgu (-0,8 mld zł), Stanach Zjednoczonych (-0,6 mld zł) oraz w Szwecji (-0,4 mld zł). W odniesie-niu do Luksemburga i Stanów Zjednoczonych o ujemnych saldach dochodów zadecydo-wały ujemne kwoty reinwestowanych zysków (w tych krajach straty bilansowe poniesione przez podmioty bezpośredniego inwestowania przewyższały ich zyski). Z kolei w Szwecji ujemne saldo było rezultatem stosunkowo wysokich płatności odsetkowych z tytułu dłuż-nych instrumentów finansowych.

Jak wspomniano, w 2015 roku dochody z polskich inwestycji bezpośrednich w postaci reinwestowanych zysków były ujemne (-0,6 mld zł). W poprzednim roku łączna kwota reinwestowanych zysków była dodatnia i wyniosła 1,6 mld zł. Najwyższy poziom dodatnich reinwestowanych zysków osiągnęły zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Republice Czeskiej (0,3 mld zł) oraz w Norwegii i Federacji Rosyjskiej (po 0,1 mld zł), przede wszystkim z sekcji przetwórstwa przemysłowego (0,7 mld zł; sek-cja C). Najwyższe ujemne reinwestowane zyski odnotowały natomiast przedsiębiorstwa

Wykres 22. Struktura geograficzna dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku

mln zł

-1 500

-1 000

-500

0

500

1 000

1 500

Dywidendy

Odsetki

Reinwestowane zyskiOgółem

Litwa Cypr

Repu

blika

Czes

ka

Niem

cy

Norw

egia

Węg

ry

Słow

acja

Fran

cja

Hisz

pania

Rumu

nia

Szwe

cja

Stan

yZje

dnoc

zone

Luks

embu

rg

Pozo

stałe

kraje



z Luksemburga (-0,9 mld zł) i Stanów Zjednoczonych (-0,6 mld zł), głównie prowadzące działalność profesjonalną, naukową i techniczną (-0,5 mld zł; sekcja M).

Istotny wzrost dochodów z tytułu wierzytelności, tj. odsetek od dłużnych instrumentów finansowych, odnotowały w 2015 roku przede wszystkim zagraniczne podmioty bezpośred-niego inwestowania mające siedziby na Cyprze (0,2 mld zł) oraz w Norwegii i Niderlandach (po 0,1 mld zł). Były to głównie podmioty zajmujące się handlem hurtowymi detalicznym, naprawą pojazdów samochodowych i motocykli (0,3 mld zł; sekcja G) oraz górnictwem i wydobywaniem (0,2 mld zł; sekcja B).

Wykres 23. Struktura branżowa dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2015 roku

mln zł

-600

-400

-200

0

200

400

600

800

1 000

DywidendyOdsetki

Reinwestowane zyskiOgółem

C G K B N J F I S M L D35 Pozostałesekcje

B − Górnictwo i wydobywanie; C − Przetwórstwo przemysłowe; D35 − Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych; F − Budownictwo; G − Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; I − Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; J − Informacja i komunikacja; K − Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; L − Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M − Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; N − Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; S − Pozostała działalność usługowa.

Dochodowość podmiotów z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednich

Rozdział 3

Rozdział 3


Dochodowość podmiotów z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednichJednym z głównych czynników decydujących o wyborze lokalizacji zagranicznych inwe-stycji bezpośrednich jest dochodowość. Jest ona wyższa niż dochodowość innych kategorii bilansu płatniczego. W przypadku Polski dochody z inwestycji bezpośrednich stanowią ważną część (zazwyczaj ujemnego) salda rachunku bieżącego bilansu płatniczego.

Wysokość dochodu osiąganego przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich zależy od horyzontu czasowego inwestycji. Tę zależność pokazuje wartość skumulowanej całkowitej stopy zwrotu z inwestycji. Zwykle w pierwszych latach przyjmuje ona wartości ujemne, a w okresach późniejszych kształtuje się zdecydowanie powyżej zera. Początkowa strata poniesiona przez inwestorów zagranicznych wynika głównie z konieczności poniesienia dużych nakładów inwestycyjnych (związanych m.in. z zakupem akcji, majątku, aportem rzeczowym w postaci np. maszyn) w stosunku do uzyskanego dochodu.

Innym równie istotnym czynnikiem wpływającym na wysokość dochodu osiąganego z zainwestowanego kapitału są obciążenia podatkowe. Utrzymywaniu w latach 2000−2015 stawki podatku dochodowego od osób prawnych (podatku CIT) w Polsce na względnie niskim, ustabilizowanym poziomie towarzyszyło zwiększenie zysku z działalności bieżącej podmiotów bezpośredniego inwestowania (praktycznie w całym okresie, z wyjątkiem roku 2008, gdy zyski obniżył kryzys finansowy).

W latach 2005–2014 zagraniczni inwestorzy bezpośredni zatrzymywali10 w podmiotach bezpośredniego inwestowania mających siedzibę w Polsce blisko połowę osiągniętego rocznego zysku z działalności bieżącej. W ciągu dziesięciu lat stopa zatrzymania zysków wykazywała tendencję wzrostową (z wyjątkiem lat „kryzysowych”) od 27,6% w 2005 roku do 47,8% w 2014 roku.

Ze względu na niewielką wartość polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w niniej-szym rozdziale skupiono się wyłącznie na zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce.

3.1. Dochodowość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce

W analizie dochodowości inwestycji bezpośrednich wykorzystuje się wskaźniki dochodo-wości akcji i innych form udziałów kapitałowych, dochodowości instrumentów dłużnych oraz dochodowości ogółem. Ogólna postać wspomnianych wskaźników dana jest wzorem:

=

= = =

+

++= t

i i

t

i

t

i

t

i iiitt

transstan

transodsdywstanstanCTIR

00

0 0 00

=

t

i idyw

0

=

t

i iods

0

=

t

i itrans

0

t

tt t dochód

dywdochódazatrzymanistopa 1+= !

1-t

tt stan

dochóddochodowoś =

t

tt t dochód

dywdochódazatrzymanistopa_ 1+=

t

t

dywdochód

1+

,

10 Zatrzymanie zysku oznacza pozostawienie części zysku z danego roku po potrąceniu wypłaconej z tego zysku dywidendy.


Dochodowość podmiotów z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednich

gdzie:

dochodowośćt – dochodowość akcji i innych form udziałów kapitałowych w danym roku bądź dochodowość instrumentów dłużnych w danym roku bądź dochodo-wość ogółem w danym roku,

dochód – zysk/strata z działalności bieżącej rozumiany(a) jako suma zadeklaro-wanych dywidend w danym roku i reinwestowanych zysków w danym roku (dla wskaźnika dochodowości akcji i innych form udziałów ka

zagraniczne inwestycje bezpośrednie w polsce i polskie ... · dochody inwestorów z tytułu...

Documents