zarazne novo.doc

7/24/2019 ZARAZNE NOVO.doc

1/104

2 - USLOVI NASTANKA INFEKTIVNIH BOLESTI

Infektivna bolest je proces koji nastaje ulaskom patogenog, virulentnog agensa (izazivaainfektivne bolesti) u makroorganizam (ovjeka ili ivotinju) pri emu dolazi do oteenja

tkiva i do reakcije u vidu upale.

kutne zarazne bolesti su oboljenja koja izazivaju mikroorganizmi ili nji!ovi produkti "toksini. #renose se sa ovjeka na ovjeka ili sa oboljeli! ivotinja na ovjeka. $a nastanakzarazni! bolesti potrebna su tri faktora% mikroorganizam, makroorganizam isredina.&ikroorganizmi su stalno izloeni djelovanju sredine i da bi se odrali moraju sestalno mijenjati. $a svoj rast i razmnoavanje dobivaju potrebne tvari od drugi! ivi! biapa se zbog toga nazivaju parazitima. li nisu svi mikroorganizmi paraziti, pa prema tome nikodljivi za domaina. 'eki su i korisni kao npr.neke bakterije crijevne flore koje imajuvanu ulogu u sintezi vitamina. rugi opet ive u organizmu ili van njega, ali se !ranesamo mrtvim organskim materijama, pa se zbog toga nazivaju saprofitima. &eutim nemastroge podjele izmeu parazita i saprofita, tj izmeu patogeni! i nepatogeni! bakterija.'ekad u nekim uslovima nepatogene bakterije mogu postati patogene ako dospiju u organei tkiva u kojima obino ne ive ili ako se radi o domainu ija je odbrana od infekcije jakooslabljena. 'pr.u bolnicama gdje se lijee teki bolesnici sa smanjenom odbranom odinfekcije, novoroenad, starci i nepatogeni ili uslovno patogeni mikroorganizmi mogupostati patogeni. &akroorganizam je ovjek. *n je stalno od roenja pa do smrti okruenmikroorganizmima, ali do infekcije rijetko dolazi. *na nastaje samo ako se poremetiravnotea izmeu patogeni! uzronika i odbrane organizma. I tada se infekcija ne moraispoljiti kao oboljenje, jer postoje tri mogunosti% pobjeda domaina, pobjedamikroorganizma ili stanje gdje je postignuta meusobna ravnotea i nastavak zajednikogivota.+oja e se mogunost desiti zavisi od agresivne sposobnosti mikroorganizma istepena odbrane makroorganizma. redina dovodi makroorganizme i mikroorganizme umeusobnu vezu. -o je vazdu!, voda, !rana, predmeti iz okoline, insekti i klima.

EKSPOZICIJAe izloenost organizma nekom djelovanju i ona moe biti egzogena i endogena.-o jeosobina domaina ili makroorganizma, odnosno izloenost zb. #ojedina zanimanja su poprirodi posla vie eksponirana. *d zoonoza npr.vie obolijevaju zemljoradnici, stoari,mesari, lovci. #rema nekim $/ npr vie su osjetljiva djeca, a kasnije se ta osjetljivostbsmanjuje ako se poveava imunitet koji nastaje preboljevanjem te bolesti ili aktivnomimunizacijom. I ene su u toku graviditeta sklonije infektu. $imi su ljudi osjetljiviji na


2/104

imnfekcije disajni! puteva. *sobe sa smanjenim imunitetom su sklonije infekciji. #ojaanasklonost za infekciju moe biti posljedica i dg procedura, endoskopski! pretraga iimunosupresivne t!.

DISPOZICIJA

# r i j e m lj i v o s t p r e m a b o l e s t i 0 d i s p o z i c i j a. edna od najvaniji!karakteristika domaina za razvoj bolesti,je mogunost nastanka bolesti, posebno u odnosuna $/. a bi ovjek mogao da oboli od $/ mora da postoji prijemljivost obolijevanjaprema toj bolesti. -a osobina, da kod ovjeka nastane bolest naziva se dispozicija premabolesti. 1 odnosu na dispoziciju postoje razne grupe oboljenja, sa visokom, viom i malomdispozicijom nastanka oboljenja. #ostoji grupa bolesti sa apsolutnom dispozicijom, gdjebolest nastaje obavezno nakon dispozicije. ( aids, varicele, gripa ). +od druge grupe bolestida bi nastala bolest kod ovjeka potrebno je uz etiolokog agensa da postoje i uslovi kojipoveavaju sklonost za nastanak oboljenja. -ako je za nastanak epideminog meningitisa

potreban ne samo etioloki faktor, ve i drugi faktori koji poveavaju dispoziciju organizmada nastane bolest, a to je pubertet, duboka starost, neis!ranjenost.ispozicija se mjeriindeksom kliniki! manifestacija i procentom sekundarni! sluajeva. #od inde2omklinike manifestacije podrazumijeva se procenat tipini! kliniki! oboljenja lica na 344izloeni! biolokom agensu. ruga mjera osjetljivosti je procenat sekundarni! sluajevaoboljenja neke bolesti u odnosu na broj eksponirani! zdravi! lica, ali inde2 klinikemanifestacije ima vaniju ulogu u procjeni dispozicije.

ETIOLOGIJA INFEKTIVNIH BOLESTI5tiologija je dio medicinske nauke koja istrauje i prouava uzronike bolesti. Izraz jegrkog porijekla i potie od rijei aitia 6 uzrok i logos =nauka.

1 svakodnevnoj komunikaciji izmeu medicinara vrlo esto se upotrebIjava izraz etio0patogeneza i etio0patologija. #rvi izraz podrazumijeva uzrok, nastanak i razvoj bolesti, adrugi uzronika i patoloke promjene do koji! dolazi djelovanjem ili prisutnou nekogagensa.

1zronici akutni! infektivni! bolesti su mikroorganizmi koji dovode do odreeni!patoloki! promjena i funkcionalni! poremeaja na pojedinim organima i organskim

sistemima makroorganizma. &ikroorganizmi koji dovode do bolesti nazivaju sepatogenimza razliku od apatogenihije prisustvo ne dovodi do patoloki! lezija u organizmu.

#ostoji i grupafakultativno patogenihuzronika, kao npr. 5. coli, koji samo u izvjesnimprilikama i uslovima postaju patogeni. &eutim, ponekad i prisustvo patogeni! uzronika umakroorganizmu ne znai bolest, kao na primjer u sluajevima kliconotva i kod latentni!infekcija. 1zronici $/ pripadaju razliitim grupama mikroorganizama.1zronici $/pripadaju razliitim grupama mikroorganizama i nazivaju se esto etioloki agensi.


3/104

Bakterije.'isu u dananje doba tako esti uzronici $/. 'akon otkria aktivneimunizacije i antibiotika, one su postale sve rjee tako da su neke 7klasine bolesti8 skoronestale. &eutim, neke od nji! su postale rezistentne na antibiotsku terapiju, pa su ponovoizazvale interesovanje medicinske javnosti.

a bi bakterije mogle da izazovu infekciju, moraju biti patogene, virulentne i zastupljene udovoljnom broju. #atogenost bakterija je nji!ova sposobnost da prodru u organizam bezneki! posebni! uslova, za razliku od uslovno patogeni! bakterija koje mogu da prodru uorganizam samo u odgovarajuim uslovima. 9irulencija bakterija koje izazivaju toksiinfekcije zavisi od nji!ovi! toksikogeni! sposobnosti, a piogeni! bakterija od nji!ovesposobnosti razmnoavanja i rezistencije na fagocitozu. /roj bakterija 0 koliki je broj za topotreban zavisi od vrste uzronika, patogenosti, virulencije i odbrambene sposobnostiorganizma. +ada bakterije prodru u organizam, one mogu djelovati preko egzotoksina,endotoksina, razmnoavanjem i izazivanjem senzibilizacije organizma. 1 klinikojmedicini sve su bakterije prema nainu bojenja podijeljene na gram : i gram " bakterije.

;ram: izluuju egzotoksine,a gram: najee oslobaaju endotoksine.

5 g z o t o k s i n i su izluevine bakterija, to su bjelanevinaste supstance kojepredstavljaju najmonije otrove i mogu djelovati i u veoma malim koliinama. 'ajvanijiegzotoksini su od bacila tetanusa, difterije i botulizma.

5 n d o t o k s i n i su mnogo kompleksnijeg sastava nego egzotoksini, jer se sastoje odpolisa!arida, lipida i jedne proteinske frakcije. 'astaju nakon spontane lize bakterija ilinakon djelovanja anti0mikrobni! sredstava. (oslobaaju i! uglavnom gram negativnebakterije, a u prvom redu entero bakterije).

< e a k c i j a s e n z i b i l i z a c i j e ili alergija zavisi vie od napadnutog organizmanego od bakterija koje su izazvale oboljenje iako alergijske manifestacije ee izazivajupojedine vrste bakterija.

Spirie!1zroci ne lee samo u antibioticima, jer i drugi faktori i pojave mogu utjecati kakona razvoj rezistentni! vrsta, tako i na smanjenje imunoloki! snaga organizma, ime sepotpomae propagacija infektivni! procesa i infektivni! bolesti. *sim bacila i koka,

zarazne bolesti mogu izazvati i spirili, i to borelije, spiro!ete, leptospire i dr.

Vir"#i!'ajea zarazna oboljenja su izazvana virusima, koji se mogu vidjeti samopomou elektronskog mikroskopa jer su vrlo mali.


4/104

nepoznat. vakodnevno se otkrivaju novi i noviji virusi kao uzronici zarazni! bolesti, kao%ebolavirusi, uzronici lasa0groznice, marburke groznice, !emoragini! groznica i dr.

9eliki je broj respiratorni! virusa koji mogu davati razliite klinike sindrome (sindrompre!lade, sindrom gripe, sindrom akutnog respiratornog oboljenja, sindrom atipinepneumonije) tako da u ljudskoj patologiji virusna oboljenja zauzimaju jedno od prvi!mjesta. 9irusi daju solidan imunitet nakon preboljele bolesti, ali je to praktino nekorisno,jer postoji veliki broj virusa. -ako, na primjer, postoji =4 sojeva rinovirusa uzronikapre!lade, svaki daje solidan imunitet, ali je potrebno da neko tokom ivota ima =4 putapre!ladu i da se tek tada imunizira.

9irusi su paraziti stanica. >itopatogenetsko djelovanje virusa dovodi do oteenja, nekrozeili smrti stanice domaina. +ada je oteenje stanice na vr!uncu, javljaju se klinikemanifestacije bolesti. -eina i tok bolesti, kao i eventualne sekvele zavise od toga u kojoj sumjeri stanice oteene virusom.*boljenja koja izazivaju virusi mogu biti lokalizirana ako jeza!vaena samo sluznica respiratornog trakta ili generalizirana ako virusi ulaze u krv iodatle se diseminiraju u druge organe i tkiva.

$ike%ije!*vi se mikroorganizmi mogu svrstati, prema veliini, izmeu bakterija i virusa,premda su blii virusima. +ultivacija rikecija se izvodi na ivim podlogama. $a prenoenjeovi! bolesti potrebni su vektori (ui, grinje, krpelji). 1zronici i rikecijoza su iz skupine


5/104

/akterijski toksini mogu biti biljni " &I>5-I$& , npr. ;ljive jestive su fakultativnotoksine. (nain spremanja). II je trovanje !ranom.

';I' je upala koja dovodi do zastoja ili stezanja.

ZB nastaju izvorom bolesti ili zaraze.'-


6/104

#rodiranje virusa mogu zaustaviti mukozni sekreti koji sadre l i z o z i m i posebnaaktivna supstanca, interferon. I n t e r f e r o n se sintetizira u stanici koja je inficiranavirusom i spreava dalje razmnoavanje dotinog virusa, ali i srodni! virusa.

p e c i f i n i i m u n i t e t se sastoji od celularnog i !umoralnog imuniteta koji semeusobno dopunjuju.

>elularni imunitet dolazi u obzir prvenstveno u toku oboljenja koja su prouzrokovanavirusima, rikecijama i protozoama, dakle uzronicima koji se razvijaju intracelularno. a bi- limfociti mogli da sudjeluju u me!anizmu celularne odbrane, prvo treba da sesenzibiliraju antigenom preko makrofaga, pa kada ponovo dou u dodir sa istim antigenom,oslobaaju enzime, limfokine, koji igraju vanu ulogu u daljem imunom procesu.

Gumoralni imunitet se zasniva na stvaranju specifini! antitijela koja se nazivajuimunoglobulini. I m u n o g l o b u l i n i su bjelanevine koje sintetiziraju plazma stanice.#lazma stanice nastaju iz / limfocita nakon nji!ove stimulacije antigenom ili antigenskomdeterminantom posredstvom makrofaga.

*va antitijela se veu samo na odgovarajue antigene koji su inducirali nji!ovo stvaranje ina taj nain i! neutraliziraju. pajanjem antigena i antitijela nastaje kompleks kojipodlijee fagocitozi od retikuloendotelijalnog sistema.

I m u n o g l o b u l i n i su bjelanevine ivotinjskog porijekla koje su obdarene poznatomaktivnou antitijela. 'alaze se u plazmi, cerebrospinalnom likvoru, mlijeku, pljuvaki,limfnim lijezdama, slezeni i mokrai. $adatak im je da neutraliu antigene koji dospijevajuu organizam i koji stimuliu nji!ovo stvaranje. o sada je otkriveno pet klasaimunoglobulina% Ig&,Ig;, Ig,Ig i Ig/.

#rvi odgovor na uneseni antigen u organizam je stvaranje antitijela koji predstavljaju

imunoglobulin &. Imunoglobulin ; se stvara kao posljedicasekundarne reakcije ipredstavlja glavni imunoglobulin, jer je zastupljen u najveem procentu i jer sadriantitijela protiv bakterije, virusa i toksina. Ig se nalazi u seroznim sekretima sluznicarespiratornog i digestivnog trakta i slui za odbranu povrine sluznica od invazijemikroorganizama. Ig se nalazi preteno u intravaskularnim prostorima i ne moe se sasigurnou utvrditi da ima aktivnost antitijela.

Ig5 se nalazi u znatnoj koncentraciji u serumu nakon infestacije parazitima i odgovoran jeza alergine manifestacije. #rema tome, zadatak je antitijela da brane organizam odpatogeni! mikroorganizama na ulaznim vratima infekcije i regionalnim limfnimlijezdama.

I&1'I-5- je specifina zatita organizma tj.sposobnost organizma da se odbrani od ataka.

PATOGENEZA I PATOFIZIOLO/KE P$O.JENE


7/104

am nastanak bolesti vezan je za uzronika i za domaina. #atogeneza " grki " znainastanak bolesti@patos0nastanak@ genos " porijeklo. o bolesti e doi samo ako uzroniknadvlada domaina.

'astanak bolesti vezan je za uzronika, za njegove osobine, za imunoloko stanjeorganizma, za njegovu kondiciju, te za stanje organa ili tkiva koja su napadnuta.

Fokalna upala ili lokalna bolest na mjestu ulaska uzronika posljedica je toga to uzroniknije mogao dalje da prodre u organizam ovjeka. *dreeni broj uzronika se zadri namjestu ulaska i tu dovede do upalnog infektivnog procesa. #ostoje primjeri% crveni vjetar(erisipelas je lokalno oboljenje koa i sluznica)uzrokovan streptokokusom@ furunkuli(stafilokok) su lokalne upale koe i potkonog tkiva@..*vdje upalni proces bude zaustavljenbilo odbrambenim snagama organizma, lijekovima ili !irurkim za!vatima.

;eneralizacija infekcije se nadovezuje na lokalnu upalu i nastaje u sluajevima kada jeuzronik nadvladao domaina. -o se desilo zato to je uzronik virulentniji, masovnijezastupljen i odbrambene snage organizma nisu bile dovoljno jake da se suprotstave infektu.

1zronici neki! bolesti (virusne) bez obzira na svoju masovnost i virulenciju odma! seproire u organizam i dovode do promjene na odreenim organima. +od neki! bolestiuzronici se direktno unesu u krv i krvlju raznesu po itavom tijelu. *vo se dogaa kodbolesti koje prenose insekti (uta groznica, pjegavac, malarija). +od neki! bolesti uzronikmoe ostati na ulaznom mjestu, ali se njegovi toksini proire po itavom organizmu idovedu to teki! patoloki! promjena, intoksikacije. 'alaz toksina u krvi naziva setoksemija, a nalaz bakterija " bakteriemija, virusa " viremija, a rikecija " rikeciemija.-oksemija se susree obino kod oni! bolesti iji uzronici lue egzotoksine (tetanus,difterija, botulizam, arla!). a ulaznog mjesta uzronici (bakterije) dolaze do oblinji!limfni! vorova gdje se zadravaju dovodei do nji!ove upale " limfadenitis.'ekadbakterije dou do unutranjosti vena i dovedu do nji!ove upale. *vdje u limfnim

lijezdama ili u venama gdje je dolo do upale (flebitis) bakterije se mnoe i ta mjesta sezovu primarna septika arita.Iz primarni! septiki! arita, bakterije prodiru u krv inastaje primarna bakteriemija. Fijekovima ili odbranom organizma proces moe bitizaustavljen bilo u primarnom septikom aritu, ili kod bakteriemije. Iz krvi bakterije senasele u razne organe% mozak,jetra, bubrezi, plua, slezena ili udaljene limfne lijezde i tuse razmnoavaju stvarajui nova arita koja se zovu septika arita (metastatska,sekundarna). *datle bakterije mogu stalno ili povremeno prodirati u kirv i dovesti dosekundarne bakteriemije i do stvaranja novi! arita iz koji! e uzronici i dalje odlaziti ucirkulaciju. *va pojava se naziva sepsa (septikemija) i znak je generalizacije infekcije.1lazno mjesto nije uvijek poznato pa se te sepse zavu kriptogene.

#atoloke promjene u vezi sa uzronikom mogu biti upalne i toksine prirode. Hunkcionalni

poremeaji zavise od teine procesa tj od teine oteenja pojedini! organa ili organski!sistema. 1 toku $/ mogu se nai sve vrste upale% kataralna, gnojna, fibrozna, !emoragina,nekrotina i gangrenozna. >ilj upala je da se organizam odbrani od infekcije. +odbakterijski! infekcija upale su uglavnom gnojne, a kod virusni! serozne. Hibrozne upale senalaze kod infekcija bacilom difterije i mogu biti lokalizirane i na koi i na sluznicama.;nojne upale su bakterijske geneze, serozne0virusne, rikecijske i bakterijske, a!emoragina upala se nalazi kod infekcije bacilom antraksa. -oksine promjene se mogumanifestovati na svim organima, a najee su na sranom miiu, perifernim nervima,


8/104


9/104


10/104

i 3 a ) i 4 & a(dva ataka temperature, izmjena febrilni! i afebrilni! faza)

i r e k " r e & t & aje remitentnog karaktera. svaka naredna febrilna fazaje kraa od pret!odne, a afebrilna dua),

#ad temperature moe biti i t i 4 a & (postepen) i k r i t i 4 a &(nagli)gdje moe da se desi da broj otkucaja srca ne moe da prati pad - ito je tzv +


11/104


12/104

posljedica me!aniki! smetnji u disajnim putevima, oteenja plunog paren!ima ioteenja centra za disanje. *vaj sindrom se najee javlja kod enteroviroza, difterije,encefalitisa, rabiesa i tetanusa. Giperventilacija se javlja kod komatozni! bolesnlika(centralnog porijekla), kod trovanja organskim kiselinama, !epatine kome, povredelobanje, opekotine i dr. imptomi !ipoventilacione respiratorne insuficijencije su% dispneja,

cijanoza, ta!ikardija, !ipotenzija, mentalni poremeaji (sopor, koma, konfuznost,!alucinacije), pG ispod N,K, !iperkapnija (nakupljanje >4O u organizmu).Giperventilaciona akutna respiratorna insuficijencija se manifestuje% ta!ipnejom,+ussmaulovim disanjem, simptomima de!idratacije, !ipertermijom, poremeajem svijestiraznog stepena, pG iznad N,K i p>4O normalan ili snien.

A & ' i & ( ) & i # i & 6 r ( *se karakterie visokom vatrom, bolovima u gui, oteanimgutanjem, pojavom neki! opti! (cefalgija, mijalgije) i paralokalni! simptoma. *bjektivno,na sluznici tonzila i drijela moe se nai kataralna, lakunarna, pseudomembranozna iulceronekrotina angina. 1zronici su virusi (angina !erpetica, !erpangina), streptokoki,

bacili difterije, tularemije, listerije, kandide i dr. ngiozni, sindrom se moe javiti u tokurazni! !ematopatija (agranulocitoza, leukoze, infektivna mononukleoza).

G r i p ( ) & i # i & 6 r ( * se karakterie optim infektivnim i respiratornimsimptomima. *pti su dominantniji. 5tioloki agensi gripoznog sindroma mogu biti% virusiinfluence, parainfluence, adenovirusi, rinovirusi, streptokoki i dr, *sim toga, gripoznisindrom se moe javiti kao posebna klinika forma kod neki! akutni! infektivni! bolesti(gripozni oblik ? groznice, gripozni oblik ornitoze i dr.). ,

S i & 6 r ( * p r e : a 6 e, nasuprot gripoznom sindromu, uvijek ima dominantnekataralne simptome (kijavica, faringitis) nad optim koji su vrlo i esto inaparentni.

K r " p ( ) & i # i & 6 r ( * se manifestuje promuklou (disfonija) ili potpunimgubitkom glasa (afonija), stridorom i asfiksijom.*sim bacila difterije, najei uzronici suvirusi parainfluence 3, O i , virusi influence i /, adenovirusi, G* i koksaki.

S i & 6 r ( * p & e " * ( & i j e je vrlo esta pojava i karakterie se itavim nizomsimptoma, kao to su kaalj, temperatura, probadanje u prsima, ekspektoracija sa i bez krvii dr. 1zronici mogu biti bakterije, virusi, rikecije, gljivice i tumori. Hizikalni nalaz napluima je patognomian za sve vrste pneumonija osim virusni! i rikecijski! kod koji! jenormalan.


13/104

P e r t " # i 3 (r * & i # i & 6r ( * ima glavno obiljeje dugotrajni kaalj koji seprotra!ira od nekoliko sedmica do nekoliko mjeseci. +aalj je su!, praen zacjenjivanjem iponekad povraanjem. *vaj sindrom je raniji! godina iskljuivo pripisivan pertusisu, ali idrugi uzronici mogu dovesti do njega, kao to su /. parapertusis, /. bron!iseptica,pneumokokus, difterini bacil, kandide, adenovirusi, virusi influence, parainfluence, !erpes

simpleksa, morbila i mnogi drugi virusi (


14/104

*vaj sindrom se najee nalazi kod !emoragine groznice,. enga kao transmisivna bolestsa svojim simptomima spada u ovaj sindrom pa se i naziva denga!emoragina groznica.

. e & i & ' e a & i # i & 6 r ( * je skupina simptoma koji oznaavaju upalu ili iritacijumodani! opni. &eningealni sindrom karakteriu tri grupe simptoma% simptomi povienogintrakranijalnog pritiska, simptomi podraaja meninga i fokalni simptomi. imptomipovienog intrakranijalnog pritiska su% glavobolja, munina i povraanje, bradikardija(vagus puls) i konvulzije. imptomi uslijed podraaja meningea su% rigidan vrat, pozitivnineuroloki znaci (+erning, /rudinski, 9uji) !iperestezija koe i miia zbog za!vaenostipatolokim procesom ovojnica stranji! korjenova spinalni! ivaca. Hokalni simptomi semanifestuju paralizama pojedini! cerebralni! ivaca ovisno o lokalizaciji procesa.1zronici ovog sindroma mogu biti% virusi, bakterije, protozoe, gljivice i rikecije. *siminfektivni! uzronika, kao etioloki agensi mogu biti i tokso0alergina stanja, traume,krvarenja (aneurizma), insolacija, tumori, sistemna oboljenja, intoksikacije tekimmetalima, trovanje medikamentima i endogene intoksikacije. +ompletan meningealnisindrom ne mora uvijek biti izraen. &ogu nedostajati pojedini simptomi.

; - EVOLUCIJA I TOK ZB+ I.UNOLO/KA ZBIVANJA U O$GANIZ.U

vaka infektivna bolest ima poetak, evoluciju i zavretak. #oetak bolesti moe bitipostepen i jedva primjetan ili nagli sa burnim simptomima. 1 toku evolucije moe se uoitii izdvojiti nekoliko stadija bolesti. #relazi izmeu pojedini! stadija su kod neki! bolestijasno izraeni, dok kod drugi! oni neprimjetno prelaze jedan u drugi.

I & k " a % i j a je period latencije. -o je ono vrijeme izmeu momenta infekcije i pojaveprvi! simptoma bolesti. -o je vrlo intenzivna borba izmeu makroorganizma imikroorganizma@ pri emu se odvija odreeni patoloki proces u napadnutim organima itkivima. *ve patoloke promjene se samo kliniki ne manifestiraju, te ostaju latentne.uina inkubacije varira, ovisno od vrste uzronika i njegovi! osobina (brzinarazmnoavanja, produkcija toksina, resorpcija toksina, virulencija uzronika) i odmakroorganizma (preosjetljivost, sposobnost stvaranja antitijela, kondicija, u!ranjenost idr.). +od neki! bolesti je vrlo kratka, od nekoliko sati do 3 ili O dana (trovanjestafilokokom, botulizam, erizipel) ili duga i preko sedmice (virusni !epatitis, amebijaza,rabies i dr.).

I & i % i j a & i (poetni, invazioni, prodromalni, akutno febrilni, inkrementni) stadijbolesti se nastavlja na inkubacioni stadij. *n traje nekada kratko a nekada dugo. #ojedinebolesti ponekad mogu biti i bez ovog stadija, ali ako se pomno pregleda i ispita bolesnik,mogu se ipak nai diskretni (jedva primjetni) simptomi (subfebrilne temperature, slabijiapetit, laki zamor i dr.). *vaj stadij se karakterie optim infektivnim sindromom. +odneki! bolesti preavladavaju gastrointestinalni, a kod neki! respiratorni simptomi. 1 ovomstadiju nastupa generalizacija infekcije (bakterijemija, rikecijemija, parazitemija), te se u!emokulturi mogu nai uzronici bolesti.


15/104

Sta6ij i)ra9e&e (e#ti


16/104

A * " a & t & i oblik bolesti je vrlo esta pojava kod neki! virusni! i bakterijski!oboljenja, a naroito gdje je terapija antibioticima zapoeta ranije ili vrlo rano. *vaj oblikse karakterie blagim tokom bolesti, a svi simptomi su slabijeg intenziteta i kraeg trajanja.

A ( r t i , & i (ikspada u lake klinike forme kod koji! je poetak tipian, ali se udaljem toku ne dogaa klasian razvoj, ve dolazi do naglog prekida bolesti. -ipianprimjer za to su morbili kod koji! biva izraen kataralni stadijum sa svim karakteristikama,ali ne dolazi do pojave egzantema, ne nastupa osipni stadijum bolesti. lina pojava senalazi i kod poliomijelitisa, gdje se bolest tipino razvija i do meningealne faze, tj. doseroznog meningitisa i tu se prekida, zapravo ne nastupa paralitini stadij bolesti...

. i t i ' r a & i (i%ispadaju u lake klinike forme kod koji! su razvijeni tipinisimptomi bolesti. ama rije mitigans znai blag, ublaujui.

$ " 6 i * e & t a r & i (i%ibolesti se manifestuju samo s pojedinim simptomima. 'aprimjer, rubeola samo sa adenopatijom, tetanus samo sa trizmusom, meningitis samo sarigidnim vratom bez ostali! simptoma itd.

P r ( t r a : i r a & i (i%iinfektivni! bolesti ne moraju po intenzitetu simptoma biti teki,ali se mogu prolongirati na due vrijeme uz vrlo sporu regresiju simptoma. #rotra!iranioblik virusnog !epatitisa sa dugotrajnom perzistencijom ikterusa, protra!irano trajanjepertusisa i po nekoliko mjeseci su tipini primjeri. #rodueni oblici mogu nastati kod neki!bolesti uslijed rekrudescencije ili recidiva.

$ e k r " 6e # % e & % i j a je pogoranje osnovne bolesti u fazi regresije simptoma zarazliku od r e % i 6 i , a koji predstavljaju ponovno izbijanje bolesti u fazirekonvalescencije, zapravo poslije due ili krae afebrilnosti i smirivanja drugi! simptoma.


17/104

(virusne osipne bolesti), ili da traje par godina (salmoneloze) ili par mjeseci "transplancentarni.

#asivni imunitet traje par sedmica 0M. davanjem gotovi! t organizam se titi za odreenovrijeme. ;otova t se daju u obliku seruma ( antibakterijski, antivirusni i antitoksini), ali iu obliku gamaglobulina.

*rganizam se od svake infekcije brani specifinom i nespecifinom odbranom.

' e s p e c i f i n u o d b r a n u od infekcije sainjavaju faktori% nepovrijeena koa isluznica, fagocitoza, lizozim interferon. Intaktna koa i sluznice predstavljaju prvu barijeruza prodiranje patogeni! uzronika. +isela reakcija koe, zbog mlijene kiseline i masni!kiselina koje se nalaze u znoju i lojnim lijezdama, nepovoljno djeluju na veliki brojpatogeni! bakterija zastupljeni! na koi.

#osebna graa i mukozni sekreti sluznice respiratornog trakta ometaju prodiranjemikroorganizama prema alveolima i pomou treplji i! potiskuju natrag prema larinksu ifarinksu, odakle se refleksom kalja i pljuvakom izbacuju napolje.

Celuanu sluznicu zatiuju njeni enzimi i kisela reakcija koja djeluje baktericidno, a nasluznici debelog crijeva postoji mikroflora u kojoj vlada ravnotea zbog antagonistikogdjelovanja pojedini! bakterija.

luznica urogenitalnog trakta je zatiena mokraom koja me!aniki sapire bakterije i nedozvoljava im da se ire ascendentno, a osim toga, na bakterije nepovoljno djeluje kiselareakcija urina. /akterije mogu biti odstranjene i fagocitozom (unitavanje bakterijaleukocitima ) u kojoj sudjeluju granulociti i makrofagi. Hagocitarne bakterije budu zatimunitene pomou !idrolitini! enzima, lizozima i drugi! baktericidni! polipeptida.

#rodiranje virusa mogu zaustaviti mukozni sekreti koji sadre l i z o z i m (enzim) iposebna aktivna supstanca, interferon. I n t e r f e r o n se sintetizira u stanici (eliji) koja jeinficirana virusom i spreava dalje razmnoavanje dotinog virusa, ali i srodni! virusa.

p e c i f i n i i m u n i t e t se sastoji od celularnog i !umoralnog imuniteta koji semeusobno dopunjuju.

>elularni imunitet dolazi u obzir prvenstveno u toku oboljenja koja su prouzrokovanavirusima, rikecijama i protozoama, dakle uzronicima koji se razvijaju intracelularno. a bi- limfociti mogli da sudjeluju u me!anizmu celularne odbrane, prvo treba da sesenzibiliraju antigenom preko makrofaga, pa kada ponovo dou u dodir sa istim antigenom,oslobaaju enzime, limfokine, koji igraju vanu ulogu u daljem imunom procesu.

Gumoralni imunitet se zasniva na stvaranju specifini! antitijela koja se nazivajuimunoglobulini. I m u n o g l o b u l i n i su bjelanevine koje sintetiziraju plazma stanice.#lazma stanice nastaju iz / limfocita nakon nji!ove stimulacije antigenom ili antigenskomdeterminantom posredstvom makrofaga.

*va antitijela se veu samo na odgovarajue antigene koji su inducirali nji!ovo stvaranje ina taj nain i! neutraliziraju. pajanjem antigena i antitijela nastaje kompleks kojipodlijee fagocitozi od retikuloendotelijalnog sistema.


18/104

I m u n o g l o b u l i n i su bjelanevine ivotinjskog porijekla koje su obdarene poznatomaktivnou antitijela. 'alaze se u plazmi, cerebrospinalnom likvoru, mlijeku, pljuvaki,limfnim lijezdama, slezeni i mokrai. $adatak im je da neutraliu antigene koji dospijevajuu organizam i koji stimuliu nji!ovo stvaranje. o sada je otkriveno pet klasaimunoglobulina% Ig&,Ig;, Ig,Ig i Ig/.

#rvi odgovor na uneseni antigen u organizam je stvaranje antitijela koji predstavljajuimunoglobulin &. Imunoglobulin ; se stvara kao posljedicasekundarne reakcije ipredstavlja glavni imunoglobulin, jer je zastupljen u najveem procentu i jer sadriantitijela protiv bakterije, virusa i toksina. Ig se nalazi u seroznim sekretima sluznicarespiratornog i digestivnog trakta i slui za odbranu povrine sluznica od invazijemikroorganizama. Ig se nalazi preteno u intravaskularnim prostorima i ne moe se sasigurnou utvrditi da ima aktivnost antitijela.

Ig5 se nalazi u znatnoj koncentraciji u serumu nakon infestacije parazitima i odgovoran jeza alergine manifestacije. #rema tome, zadatak je antitijela da brane organizam odpatogeni! mikroorganizama na ulaznim vratima infekcije i regionalnim limfnim

lijezdama.

I&1'I-5- je specifina zatita organizma tj.sposobnost organizma da se odbrani od ataka.

P$OGNOZA INFEKTIVNIH BOLESTI

#od pojmom prognoza podrazumijeva se predvianje toka, trajanja i is!oda bolesti. +od

akutni! infektivni! bolesti, mnogi faktori mogu imati upliva na prognozu. #rilikom davanjamiljenja o jednoj bolesti treba biti oprezan i uzeti u obzir sve raspoloive podatke. 9rstabolesti i njen prirodni tok, stepen lezije organa najee su odluujui za prognozu.9ariela, pre!lada, adenoviroze, reoviroze, e2ant!ema subitum, megalerSt!emainfectiosum, parapertusis imaju dobru prognozu. &eutim bolesti kao sepsa, maleus,melioidoza, kolera, kuga, variola, tripanozomijaze, febris flava imaju loiju prognozu.


19/104

+ombinacija dvije ili vie zarazni! bolesti uvijek daje dui i tei tok, a ponekad i loijiis!od bolesti. +ombinacija arla!a i difterije ili morbila i tuberkuloze je uvijek prognostikiloija. -o se moe rei i za udruene infektivne i neinfektivne bolesti. iabetes melitus sa!epatitisom ili !ronini nefritis sa septikemijom uvijek imaju loiji tok i is!od bolesti. 'aoteeni organizam infekt sa gram negativnim bakterijama daje loiju prognozu

(degenerativna oboljenja, !ronina oboIjenja jetre, bubrega, srca, probavnog trakta).#rognoza infektivni! oboljenja je loija i kod oni! bolesnika koji su primali citostatike, biliizloeni zraenju (radijum, kobalt, stroncijum), primali kortikoterapiju (maligni oblikvariela) i druge imunodepresive.

#rognoza ovisi od pravovremene zapoete terapije. 'a vrijeme aplicirani i u adekvatnimdozama primijenjeni antibiotici mogu skratiti duinu bolesti i dovesti do breg izljeenja.'eadekvatne doze i vrste antibiotika i kasna primjena daju lou prognozu. +od pravilnocijepljeni! mogu se javiti mitigirani oblici (variolois kod variole) kada je prognoza znatno

bolja.+od stariji!, iscrpljeni!, slabije u!ranjeni! i kod male djece prognoza moe biti loija i upogledu sanacije i is!oda (virusni !epatitis kod trudnice u nekim epidemijama je imao loijiis!od).

#redvianje (prognoza) jedne bolesti moe biti dvojaka, i to > " ( 6 # a & a t i ( & e *(izgled za izljeenje) i > "( 6 , i t a * (predvianje u pogledu opasnosti po ivot).+od bolesnika gdje nema nikakvi! izgleda za izljeenje smatra se da je prognoza i n f a u st n a (loa, zlokobna, bez izgleda na izljeenje).

DIJAGNOSTIKA INFEKTIVNIH BOLESTI

'ajvei broj akutni! infektivni! bolesti po svojoj prirodi spada u urgentne pojave umedicini. $bog toga je neop!odno to ranije postaviti dijagnozu i odma! intervenisatiterapijom.


20/104

retr('ra6&a 6ija'&()aje znaajna za kliniko ispitivanje i epidemiologiju, jer se naosnovu toga mogu poduzeti odreene profilaktike mjere.

ijagnoza akutni! infektivni! bolesti se postavlja na osnovu% podataka o sadanjoj bolesti,

line, porodine i epidemioloke anamneze, objektivnog nalaza i 7pozitivni!8 simptoma utoku pregleda bolesnika, bio!emijski! i !ematoloki! pretraga koje slue kao nadopunaanamnezi i objektivnom nalazu, drugi! dijagnostiki! pretraga, kao to su radioloke,endoskopske, radioizotopske, 5kg, 5eg, sternalna i lumbalna punkcija itd.,, mikrobioloki!pretraga pomou koji! se moe najpreciznije doi do etioloke dijagnoze, terapijskogefekta.

#odaci iz ANA.NEZEmoraju biti to taniji i precizniji i na tome se mora insistirati.'ekada je to nemogue. ko se radi o maloj djeci, dojenadi, psi!ikim bolesnicima ibolesnicima koji su u besvjesnom stanju, podaci se trae od pratioca ili rodbine(!eteroanamneza).

A N A . N E Z A O B U H V A T A% generalije, glavne tegobe, poetak bolesti, tokbolesti po danima, anamnezu po sistemima, ranije bolesti, porodinu anamnezu (anketu).namneza slui za otkrivanje simptoma bolesti koji mogu biti dobar putokaz za dijagnozu,(emioloki princip). 1 svakoj grani medicine anamnestiki podaci imaju dvije etape% an a l i t i k u etapu (semioloki izvod) i s i n t e t i k u e t a p u (grupisanjedobijeni! podataka).

e m i o l o g i j a je nauka koja podrazumijeva izuavanje pojedini! znakova i simptoma.*bjektivni nalaz informie o itavom nizu organski! i funkcionalni! promjena, odnosno osvim poremeajima koje je mogue zapaziti, ime se potpuno kompletira uvid u stanjebolesnikovog organizma (zastupljen je kompletan semioloki princip). 'a taj nain seIjekaru omoguuje da ue u patofizioloka zbivanja i da s!vati patogenetski profil bolesti(patogenetski p r i n c i p).

Iz cjelokupnog objektivnog pregleda Ijekar mora da izvue takozvane 7pozitivne8patoloke znake.

P$EGLED

BIOHE.IJSKE I HE.ATOLO/KE P$ET$AGEkod bolesnika oboljelog odinfektivne bolesti su samo nadopune klinikog pregleda i anamnestiki! i epidemioloki!podataka. /io!emijske pretrage urina, stolice, elucanog soka, likvora i krvi su za procjenuteine bolesti i za stepen teine neobino vane. &eutim, za postavljanje dijagnoze nemogu biti presudne. 'eki poremeaji bio!emijski! testova upuuju na leziju odreenogorgana, a ne za odreenu bolest. -ako se mogu nai poremeeni testovi u !epatogramu ikod virusnog, bakterijskog, toksinog, medikamentoznog i drugi! oteenja jetre.


21/104


22/104

zatim na koi, u krvi, kotanoj sri, ispljuvku, cerebrospinalnom likvoru, urinu, stolici ipatoloki promijenjenim tkivima.

Ser((7ka 6ija'&(#tikase koristi kod mnogi! bakterijski!, viruski! i rikecijski! oboljenja.

*tkrivanjem specifini! antitijela moe se postaviti etioloka dijagnoza bolesti. 'edostatakovi! pretraga je u tome to se pomou nji! postavlja retrogradna dijagnoza bolesti. 'aime,mora se obavezno gledati porast ili pad titra u odreenom vremenskom intervalu. +odneki! infektivni! bolesti se primjenjuje bioloki pokus na razliitim laboratorijskimivotinjama ili nji!ovim tkivima. *ve pretrage se esto vre kod virusni! infektivni! bolestiili ako se sumnja na nji!. *bino se dobijeni materijal inokulira na tkivima razliiti!ivotinja i Ijudi, specijalno embrionalnim. #ostupak je dosta skup i za!tijeva specijalnoopremljene laboratorije.

#ostavljanje dijagnoze pomou k"ta&i: te#t(,ase u dananje vrijeme rijetko primjenjuje.'jena sutina je na specifinoj preosjetljivosti organizma na neki antigen, rjee naimunolokoj reakciji organizma. Izvodi se tako da se ubrizga intrakutano ili intradermalnood 4,3 do 4,O ml otopine antigena ili alergena. #rilikom davanja alergena reakcija se moejaviti u roku od 4 minuta kao rana ili brza reakcija ili nakon M= sati. #rilikom rani!, brzi!reakcija javlja se obino eritem ili urtika, koja je okruena eritematoznim oreolom.#rilikom kasni! reakcija javila se papula ili rjee vezikula. #ozitivna reakcija je znak iliinfekcije u prolosti ili nove, svjee infekcije.

D i a ' & ( # i # e ? j " , a & t i " # se postavlja na osnovu terapijskog efekta na nekubolest. -u se radi o dejstvu nekog medikamenta ili nekoj metodi lijeenja na tok i is!ododreene bolesti koja nije bila dijagnostiki sasvim tano definisana ili kod koje se nije

mogla postaviti etioloka dijagnoza. $a ovakvu dijagnozu ima u praksi dosta primjera%gnojna pseudomembranozna ili konfluentna angina kod koje nalaz ne regredira do M danana penicilinsku terapiju, iskljuuje streptokoknu etiologiju. 1 tropskim krajevima sedijagnoza malarije moe postaviti na osnovu uspje!a terapije sa antimalaricima.

@ - NA0ELA TH INFEKTIVNIH BOLESTI

-erapija infektivni! bolesti moe biti k a u z al n a, s p e c i fi n a , a n t i t o k s i n a, s im p t o m a t s k a , ! i g i j e n s k o " d i j e t e t s k a.

OP1A TH ZB ii SPECIFI0NA TH


23/104

.I$OVANJE" je vano zato to $/ imaju svoje specifinosti. I'I+>I5 su trbunitifus, pjegavac, difterija, poliomijelitis.1 $/ doe do povienja - i ne daje sekauzalna(uzrona) t! i treba mirovanjem omoguiti organizmu da se odbrani od infekta.#redugo mirovanje meutim moe dovesti do !ipostatske pneumonije, atrofije muskulature,flebotroboza0posebno kod bolesti !emoragine groznice@ demineralizacija kostiju vodi

stvaranju kamenca u bubregu, jer se minerali moraju eliminisati iz organizma.pitanje jekoliko dugo treba mirovati, a da ne doe do komplikacija. #rvo se ide sa aktivnim ipasivnim kretanjem u krevetu, a zatim van kreveta. &irovanje treba biti u fiziolokompoloajuV na leima, bez jastuka,ispruene noge i ruke, pete pod pravim uglom. #okretanjese vri kod dobri! bio!emijski! nalaza.

DIJETALNA ISH$ANA"je od velikog znaaja. $/ imaju povean metabolizam te semora nadoknaditi ono to se utroi. #oveam je raspad bjelanevina i azotni bilans djelujenapovoljno na organizam (+rebsov ciklus, oslobaanje azota). Hunkciju probavnog traktatreba nekada osloboditi optereenja " da bi mogli jetra, ;I- vriti svoje bitne funkcije utoku bolesti (npr.enterokolitisi). spontana pre!rana je nemogua kod nesvjesti, grevadrijelne muskulatue i mora se prei na vjetaku. +od vjetake se mora voditi rauna o

koliinskim poztrebama organizma.

ISP$AVNA NJEGA OBOLJELOG"-* su sve radnje koje podrazumijevaju linu!igijenu oboljelog, !igijenu is!rane, da se sprijei irenje infekta, !igijensko odstranjivanjesekreta i ekskreta, unitavanje mu!a, mjere zatite osoblja i posjete i drugi! bolesnika odinfekcije.

KONT$OLA TE0NOSTI I ELEKT$OLITA0 potrebna je kod febrilnog bolesnika.Hebrilni bolesnici gube vie tekuine i elektrolita zbog pojaane perspiracije, znojenja ita!ipnee, zatim potrebna je zbog poveanog metabolizma i razmjene tvari, te nji!ovi!produkata koji se eliminiu veinom preko mokrae, jer bubrezi slabe to vodi intoksikaciji.

organizam moe izluiti toksine samo uz dovoljnu koliinu izluene mokrae. #osebnakontrola je potrebna kod slabosti bolesnika to vodi apatiji, poremeaja svijesti, kadabolesnici ne mogu primati ni !ranu ni tenost zbog ekstenzivnog znojenja, povraanja,proljeva itd.

T$ANSFUZIJA K$VI" indikacije za transfuziju u toku $b su% veliki gubitak krvi zbogkrvarenja =obilna epista2a, velike intoksikacije)@ 0 smanjen 9 krvne plazme i prvo moemodati plazmu@ 0 !emoragijske dijateze0tamo gdje je izrazite dijateza sa oteenjem endotelakapilara@ kada bolesniku parenteralno treba dati tekuinu, a nemogue je zbog opasnosti dane doe do edema mozga ili plua.

ANTIPI$EZA" antipiretici su sredstva sa smanjivanje -. #rimjena antipiretika ima i svoje

negativne strane% 0 modificira tok bolesti@ 0 antipireza remeti imunoloki proces@ 0 nagloobaranje - moe dovesti do kolapsa% zbog toga antipirezi treba pribjei fizikalnimsredstvima% ras!laivanje oblogama@ prebrisavanjem, pa tek onda posezati za antipiretinimsredstvima (antipiretik, analgin). &edikamentoznu antipirezu treba dati u manjimkoliinama i ee.

TH KO$TIKOSTE$OIDI.A" 'ekontrolisana kortikot! se kod $/ ne daje zbog% 0 togato kortikosteroidi djeluju nepovoljno na sintezu t u toku infekcije i time se produava


24/104

bolest@ 0in!ibiraju fagocitozu (usporavaju unitavanje bakterija od strane zreli! leukocita).+ortikosteroidi imaju antiinflamatorno djelovanje tj.dovode do poputanja tkiva da biantibiotik mogao proi dublje u tkivo@ antitoksino djelovanje0kod intoksikacija@antiflogistiko@ antialergijsko. *bino se daje vea doza u kraem vremenskom periodu, jerako se daju due remete se !ormoni (>-G0 nadbubreni, se potiskuje i tada treba dodavati

isti).TH KISIKO." podrazumjeva in!alaciju kisikom. +oristi se kod +9 komplikacija u toku$/.

T$AHEOTO.IJA0 za!vat se vri samo kod acc.stenoza gornji! disajni! puteva (krup),kad se konzervativnim metodama (in!alacija vodene pare, vrui oblozi oko vrata, sedativi,spazmolitici, kortikosteroidi)ne moe ublaiti stenoza i prijeti uguenje.

T$AJNA .EHANI0KA $ESPI$ACIJA" primjena umjatne respiracije sa : ili "pritiskom od ivotne je vanosti kod bolesnika kod koji! je dolo do paralize miia zadisanje@ npr.kod botulizma itd. #rimjenjuje se kod opseni! bron!iolitisa u male djece istari! ljudi sa obostranom pneumonijom i kod malarini! bolesti.

.I/I1NA $ELAKSACIJA"1 t! tetanusa upotrebljavaju se preparati koji oputajukontra!irane miie, te tako se njima suzbija tonini gr. #ri davanju vei! doza dolazi dooduzetosti muskulature za disanje, pa se u tom sluaju bolesnici trebaju podvri umjetnojrespiraciji sa povienim pritiskom.

KAUZALNA TH

+auzalna t! je uzrona t!, jer rije kauzalna dolazi od latinske rijei causa0uzrok. 1 ovu t!spadaju anibiotska t!, antivirusna t!, antitoksina t!, antimikotina.

SPECIFI0NA ILI ANTITOKSI0NA TE$APIJA INFEKTIVNIH BOLESTI

#od antitoksinom t! ili specifinom t! podrazumjeva se primjena antitoksini! seruma ulijeenju $/. vr!a serumske t! je da se neutraliziraju toksini i druge toksine supstancemikroorganizama koji se izluuju u organizmu ili se unose ve izlueni na !rani kojubolesnik konzumira.

He*(pr(3iak#a

JE sprjeavanje pojave $/ antibioticima i drugim kemoterapeuticima. *na dolazi u obzirkod $/ koje su izazvane bakterijama, virusima i protozoama. +emoprofilaksa bakterijski!infekcija vri se sulfonamidima i antibioticima.(prevencija meningokokni! i streptokokni!infekcija, igeloza i kolere). *na je opravdana kod bolesnika koji boluju od !ronini!respiratorni! bolesti. #rofilaksa virusni! $/ vri se antivirusnim sredstvima.0damantim u


25/104

sprjeavanju influence, a u profilaksi parazitarni! oboljenja (protozoe)0 kinin i antimalaricinove generacije.

- ANTIBIOTICI

ntibiotici su najvaniji lijekovi u lijeenju $/ koje izazivaju bakterije. *tkrie antibiotikaje izazvalo pravu revoluciju u terapiji infektivni! bolesti izazvani! bakterijama, rikecijama ispiro!etama. #od uticajem antibiotika klinika slika bolesti je ublaena, tok skraen, aprognoza znatno poboljana. 1spjena primjena antibiotika zavisi od dobrog poznavanjapojedini! grupa antibiotika, nji!ovi! farmakodinamski! svojstava, difuzije u pojedineorgane i tkiva, spektra antimikrobnog djelovanja, doze, naina aplikacije, toksini! i drugi!djelovanja jer postoji i rizik od antibiotske terapije. o sada je proizveden veliki brojantibiotika, ali samo manji dio je kliniki upotrebljiv. ntibiotici se proizvode sintetski,polusintetski i prirodno. #rirodna proizvodnja antibiotika je danas rijetka.

j e l o v a nj e a n t i b i o t i k a moe biti baktericidno i bakteriostatsko to znai daantibiotici mogu ubijati bakterije ili spreavati nji!ov rast.antibiotici se djele prema irinispektra djelovanja na bakterije, prema me!anizmu djelovanja, prema !emijskoj strukturi.#odjela prema !emijskoj strukturi se najvie upotrebljava te se oni dijele na devet skupina, ito% betalaktamini, aminoglikozidi, !loramfenikol i njegovi derivati, ciklini, makrolidi,polipeptidi, rifamicini, ostali neklasificirani antibiotici i antibiotici koji djeluju na gljivice.

B e t a ak t a * i &i se dijele na peniciline i cefalosporine.

P e & i % i i &isu baktericidni antibiotici, to znai da ubijaju bakterije. labo su toksinipa se mogu upotrebljavati u visokim dozama. Izluuju se preko bubrega u aktivnom stanju.+oncentracija u tkivima je dobra. Imaju alergizirajua svojstva koja su zajednika svim

penicilinima, pa ako postoji osjetljivost na jedan penicilin, ne treba upotrebljavati ni jedandrugi. 'ajtea, ali na sreu rijetka komplikacija, je anafilaktiki ok. #ostoje tri grupepenicilina% G+ A i .!

Pe&i%ii&i G(kristalni penicilin, depopenicilini i oralni penicilini) su baktericidniantibiotici. jeluju na gram pozitivne bakterije, anaerobe, gram negativne koke i spiro!ete.*ptimalni spektar antimikrobnog djelovanja% streptokoki, meningokoki, pneumokoki,gonokoki, korinobakterije, listerije, anaerobi, leptospire, treponeme, bacil antraksa istafilokoki koji ne stvaraju penicilinazu.

#enicilini grupe (polusintetski penicilini irokog spektra djelovanja). jeluju na grampozitivne i neke gram negativne bakterije. *ptimalni spektar antimikrobnog djelovanja%

pneumokoki, meningokoki, streptokoki, gonokoki, listerije, korinobakterije, stafilokoki kojine proizvode penicilinazu, enterobakterije i piocianeus (karbenicilm). aju se iv i im.#ostoji i jedna vrsta penicilina koja se moe davati i peroralno u usta u vidu tableta, sirupa ikapi. -o je tzv penicilin 9.

Pe&i%ii&i 'r"pe A" ampicilini su polusintetski penicilini irokog spektra djelovanja.jeluju na gram: i neke gram " bakterije. 'ajbolje djeluju na stafilokoke koji ne proizvode


26/104

pencilinazu, pneumokoke, meningokoke. mpicilini se daju u vidu kapsula, sirupa, im i ivinjekcija.

Pe&i%ii&i 'r"pe .(polusintetski penicilini, rezistentni na penicilinazu). jeluju nastafilokoke koje, proizvode pencilinazu, a ostali spektar je slian spektru benzil0penicilina,ali im je djelovanje znatno slabije. *ptimalno djelovanje je na stafilokoke koje stvarajupenicilinazu.daju se u obliku kapsula i sirupa za malu djecu kroz usta i u injekcijama.

$adnji! nekoliko godina otkriveni su novi antibiotici iz grupe beta laktamina, i to%e3a(#p(ri&itree generacije.

Ce3a(#p(ri&i(cefaleksini, cefaloridini i ostali cefalosporini) djeluju na gram pozitivnekoke i gram negativne bacile. >efalosporini su baktericidni antibiotici. Izluuju se prekobubrega, ali se djelomino razgrauju. 1glavnom nema unakrsnog djelovanja sapenicilinom. Eiroka je primjena zbogf irokog spektra djelovanja.

*ptimalni spektar antimikrobnog djelovanja% stafilokoki koji stvaraju penicilinazu,enterobakterije, 5sc!eric!ia coli, #roteus mirabilis, +lebsiella pneumoniae, almonella sp.,!igella sp., streptokoki, pneumokoki, meningokoki, gonokoki, listerije. aju se oralno i uvidu injekcija zavisno od toga o kojem se preparatu radi.

A*i&('ik()i6isu baktericidni antibiotici. Izluuju se urinom u aktivnom stanju. 'eizluuju se preko ui. *sim streptomicina, slabo prolaze !ematoencefalnu barijeru.-oksini su za bubrege i osmi kranijalni ivac (i vestibularni i ko!learni dio).

minoglikozidi su odlini antibiotici, dosta irokog spektra djelovanja. +ombinacija sabetalaktaminima daje odline rezultate. jelovanje im je baktericidno.

*ptimalni spektar antibakterijskog djelovanja% stafilokoki koji stvaraju penicilinazu,enterobakterije, meningokoki, gonokoki, listerije, a pojedini od nji! djeluju jo napiocijaneus i na bacil tuberkuloze.

minoglikozidi (generini. nazivi)treptomScin, 'eomScin, +anamScin, ;entamicin,-obramScin, mikacin, 'etilmicin, pectinomScin.

K ( r a * 3 e & i k ( i njegovi derivati su antibiotici irokog spektra djelovanja.Izluuju se preko ui i urina ali u neaktivnom stanju, izuzev tiamfenikola koji se izluuje uaktivnom stanju. obro prolaze !ematoencefalnu barijeru, a nalaze se i u visokojkoncentraciji u lijezdama. -oksini su za kotanu sr. jeluju bakteriostatski. pektarantimikrobnog djelovanja% enterobakterije, anaerobi, streptokoki, meningokoki,pneumokoki, gonokoki, listerije, korinebakterije i stafilokoki koji ne stvaraju penicilinazu.

*ni su lijek izbora kod trbunog tifusa ( salmonela tifi). s obzirom da prolaze !emato0encefalnu barijeru (nalazi se izmeu krvi i cerebrospinalnog likvora)nalaze se u visokojkoncentraciji i u likvoru pa su zbog toga dobri za lijeenje gnojni! infekcija mozga imodani! opni.

T e t r a % i k i & i (doksi, meta, politefraciklini, oksitetraciklini i klortetraciklini) subakteriostatici irokog spektra djelovanja. *dlino difundiraju u stanice, ali ne prolaze


27/104

!ematoencefalnu barijeru. Izluuju se preko ui i mokrae u aktivnom stanju.aju seperoralno i parenteralno.

-etraciklini (generiki nazivi) *2StetracSclin, >!lortetracSclin, &et!acSclin, -etracSclin,emeclocSclin, o2ScSclin, &inocSclin.

. a k r ( i 6i (eritromicin, l i n k o m i c i n) se eliminiu preko ui, mokrae ipljuvake. obro difundiraju u tkiva, naroito u plua, jetru i bubrege. 9eoma su malotoksini. lini su pencilinima po nainu i spektru djelovanja i ako je bolesnik preosjetljivna peniciline onda se daju antibiotici iz ove grupe. 1zimaju se na usta i u vidu injekcija.'ajvie se upotrebljavaju% eritromicin, klindamicin, linkomicinklmdamicin, fucidin iazitromicin.

P ( i p ep t i 6 i !pektar antibakterijskog djelovanja polipeptida se odnosi na gramnegativne bakterije. Izluuju se preteno urinom u aktivnom stanju. 'ema difuzije u tkiva.'e prolaze !ematoencefalnu barijeru i ne izluuju se preko ui. -oksini su za bubrege, amogu izazvati neuroloke simptome. pektar antibakterijskog djelovanja% 5nterobakterije

izuzev proteusa i piocijaneusa. *d polipeptida dolaze u obzir za kliniku upotrebu%#olirniksin /, #olimiksin 5 ili >olistin.

< i f a m i c i n i (r i f a m i c i n, r i f a m p i c i n). Izluuju se preko ui, a veoma malopreko urina. ifuzija u stanice i tkiva je dobra. &ogu izazvati osipe i poremeaj funkcijejetre. pektar antimikrobnog djelovanja% stafilokoki koji stvaraju i koji ne stvarajupenicilinazu, streptokoki, pneumokoki, meningokoki, gonokoki, listerije, korinebakterije, arifampicin ak i na enterobakterije i bacil tuberkuloze.

A & t i i ( t i % i k ( j i 6 j e " j " & a 3 " & ' e . $a lijeenje generalizirani! ilokalni! gljivini! oboljenja upotrebljava se pet antibiotika, i to% mp!otericin /, 'Sstatin,;riseofulvin, Hlucitozin, 'atamicin.

mp!otericin / se aplicira parenteralno, oralno i intratekalno uglavnom kodgeneralizirani! mikoza. 1 veim dozama dovodi do trajnog oteenja bubrega. ;riseofulvinse daje oralno, a 'Sstatin uglavnom lokalno.K(ri#te #e )a ije4e&je 6"(ki: i p(,r7&i:*ik()a te je (,( "je6&( i ANTI.IKOTI0NA TH!

' e k la s i f i c i r a n i antibiotici. 1 neklasificirane antibiotike spadaju% 'ovobiocin i9ancomScin. pektar antibakterijskog djelovanja je slian djelovanju makrolida.

ANTIHE.OLITI0NA TH" 5F15 ' PA$AZITE! -reba strogo voditi rauna o

biociklusu izazivaa " parazita, jer tada lijek moe djelovati, tj.lijek djeluje ako je larva ulumenu crijeva, a ako je u krvi ili mozgu lijek ne moe doi do nji!. ALDE$NAZOL 5OWO44 mgXK dana.

ANTIVI$USNA TH

o danas nisu pronaena sredstva koja bi se mogla upotrijebiti u lijeenju infekcijaizazvani! virusima. osadanji rezultati istraivanja u tom domenu su veoma skromni. $ato ima vie razloga, a najvaniji su sljedei%


28/104

0ntivirusne supstance koje su se pokazale efikasne protiv virusa in vitro nisu se mogleupotrijebiti in vivo zbog toksinosti ili su upotrijebljene samo za lokalnu aplikaciju.

0Spektar a&ti,ir"#&(' 6je(,a&ja i* je ,e(*a ")ak i prete9&( #e *('" "p(trijeiti "pre,e&%iji a &e i " terapiji ,ir"#&i: i&3ek%ija!

0&e!anizam djelovanja anti0virusni! supstanci sastoji se uglavnom u in!ibiciji sintezevirusne nukleinske kiseline, drugi! virusni! komponenata ili drugi! me!anizama procesarasta do penetracije virusa u stanicu.

#o nainu djelovanja kemoterapeutici protiv virusni! infekcija mogu se podijeliti na trigrupe%

3. 9 i r o c i d i (djeluju direktno na neinaktivirane viruse)

O. n t i v i r u s n a s r e d s t v a (in!ibiraju replikaciju virusa)

. I m u n o m o d u l a t o r i (#oveavaju ili modificiraju odbranu organizma protiv

infekcije)1sprkos dosadanjim veoma skromnim rezultatima, u itavom svijetu se vre vrlointenzivna istraivanja !emoterapije virusni! bolesti, pa se prema procjenama istraivaakoji se bave ovim problemom moe oekivati da e se do kraja ovog stoljea vjerovatnopronai i sredstva za kauzalno lijeenje virusni! infekcija kao to su svojevremenopronaeni i antibiotici za lijeenje infekcija koje su izazvane bakterijama, rikecijama ispiro!etama.

I & t e r 3 e r ( & i su bjelanevine koje nastaju u stanici inficiranoj virusom. preavarazmnoavanje tog virusa i drugi! virusa u toj ili ma kojoj drugoj stanici. #oto djeluje naviruse u samoj stanici, interferon ima prednost nad ostalim antitijelima koji inaktiviraju

virus samo izvan stanice. 1 terapiji se do sada pokazao efikasnim kod keratitisa izazvanogvirusom vakcinacije, ali mu se predvida velika budunost u lijeenju drugi! virusni!bolesti. $a sada postoji veliki problem njegove proizvodnje jer se samo dobija iz organaovjeka i majmuna. 'jima se predvia velika budunost samo ako se uspije pojednostavitinji!ova proizvodnja.

SPECIFI0NA ILI ANTITOKSI0NA TE$APIJA INFEKTIVNIH BOLESTI

#od antitoksinom t! ili specifinom t! podrazumjeva se primjena antitoksini! seruma ulijeenju $/. vr!a serumske t! je da se neutraliziraju toksini i druge toksine supstancemikroorganizama koji se izluuju u organizmu ili se unose ve izlueni na !rani kojubolesnik konzumira.

S e r " * i. pecifina terapija infektivni! bolesti provodi se serumima koji mogu bitiantitoksini, antibakterijalni i antivirusni. #ored ovi!, postoje jo i serumi za lijeenjezmijskog ujeda i uboda korpiona. 'akon uvoenja antibiotika u terapiju infektivni! bolestiserumi su izgubili na svojoj vanosti, a antibakterijalni serumi se vie praktino neupotrebljavaju. &edutim, antitoksini serumi su jo uvijek nezamjenjivi u terapiji pojedini!


29/104

bolesti, npr. kod tetanusa, botulizma, jer su te bolesti izazvane egzotoksinima bakterija nakoje antibiotici nemaju djelovanja.

A & t i t ( k # i 4 & i # e r " * i sadre gotova antitijela protiv bakterijski! egzotoksinapa im je djelovanje veoma brzo. obijaju se imunizacijom ivotinja, u prvom redu konja.plikacija je intramuskularna, iznimno intravenozna, i to samo nakon intramuskularneaplikacije. >jelokupna doza se daje odjedanput, a samo iznimno serum se moe ponavljati isljedei! nekoliko dana. erum treba da se aplicira uz antibiotike istovremeno, jer oni trebada unite uzronike i na taj nain sprijee dalju produkciju toksina.

*sim bakterijski! antitoksini! seruma postoje i a&ti,ir"#&i #er"*i, koji su danasnezamjenjivi u prevenciji i lijeenju teki! $/ uzrokovani! virusima. (bjesnilo, Fasa0groznica ).

I&%i6e&ti #er"*#ke terapije.plikaciju seruma mogu pratiti reakcije koje su posljedicapreosjetljivosti, a nastaju kao reakcija antigen0antitijelo. 'ajtea manifestacija ovepreosjetljivosti je anafilaktiki ok, koji se moe javiti jo u toku aplikacije seruma i imati

letalan is!od. 'ajee se javIja kod osoba koje u anamnezi imaju astmu, peludnu groznicu,infantilni ekcem ili druge alergine manifestacije nakon prve, ee nakon ponovljeneinjekcije. +asne reakcije se javljaju nakon sedam do dvanaest dana, a praene sutemperaturom, bolovima u zglobovima i urtikarijalnom ospom. +od bolesnika koji su veprimali serum reakcije se javljaju nakon tri do etiri dana.

1potreba preiseni! seruma uveliko je smanjila ove incidente i oni danas iznose KQ.#revencija ovi! incidenata se sastoji u tome da se bolesnicima koji su pret!odno primaliserum prvo aplicira 4,O ml nerazrijeenog seruma subkutano. ko nije bilo nikakvi!reakcija u periodu od 4 minuta do 3 sata, ostatak doze se daje intramuskularno.

ko bolesnik navede u anamnezi podatke na osnovu koji! se moe zakljuiti da se kod

njega pojavljuju alergine manifestacije, potrebna je vea opreznost. #rvo se aplicirapokusna doza od 4,O ml 3%34 razrijedenog seruma intrakutano i pacijent se opservira polado jednog sata. ko nema nikakve reakcije, daje se 4,O ml nerazrijedenog serumasubkutano, ponovo se opservira jo pola do jednog sata, pa ako nema reakcije, ostatak dozese daje intramuskularno. ko se pojavi dispneja, snienje krvnog pritiska, kolaps, edem iurtikarija kao znaci opte reakcije, onda se saeka nekoliko sati pa se nakon toga opetaplicira pokusna doza. ko nakon pola sata nema reakcije, aplicira se terapijska dozaintramuskularno.

#rije aplikacije seruma moe se izvriti medikamentozna desenzibilizacija koja se sastoji uprimjeni kapi adrenalina u nos i nekog anti!istaminskog preparata, a te lijekove, ukljuujui

i kortikosteroide za intravensku primjenu, treba imati u pripremi. #ored seruma, u novijevrijeme se upotrebljavaju i !umani imunoglobulini.

9akcinoterapija se danas primjenjuje veoma rijetko. 1potrebljavaju se vakcine spravljeneod sojeva klica koje su izazvale dotino oboljenje.

$ACIONALNA UPOT$EBA ANTIBIOTIKA


30/104

1 pravilu treba dati jedan antibiotik, a samo u sluaju odreeni! indikacija mogu seasocirati i dva antibiotika. +ombinacija vie od dva antibiotika praktino se primjenjuje,osim u izuzetnim sluajevima.

+ombinacija baktericidni! i bakterostatski! sredstava in vitro djeluje antagonistikitj.baktericidna sredstva unitavaju bakterije samo u fazi razmnoavanja, a bakteriostatskasprjeavaju razmnoavanje, ili diobu bakterija pa baktericidni antibiotiuci ne mogu doi doizraaja.

+*&/I'>I antibiotika je opravdana samo u sluajevima%

0kod teki! infekcija koje su izazvane manje osjetljivim bakterijama na antibiotike, da bi sepostiglo udrueno djelovanje.

0kod mijeani! infekcija.

0da se sprijei stvaranje rezistencije bakterija.

0kod veoma teki! oboljenja koja ugroavaju ivot bolesnika. ko se ve kombiniraju trebakombinovati bakteriostatske sa istim i baktericidne sa baktericidnim.

'eki antibiotici irokog spektra djelovanja nakon due upotrebe osim bakterija zbog koji!su dati mogu unititi i osjetljive bakterije crijevne flore. $bog poremeaja ravnoteebakterija koje sainjavaju crijevnu floru moe doi do naglog razmnoavanja bakterijakojesu na dati antibiotik rezistentne,kao to su stafilokoki, gram0 bacili i glkjivice, te je zbogtoga potrebno racionalno koristiti antibiotike.

/TETNA DJELOVANJA ANTIBIOTIKA

#ostoje tri grupe incidenata%

3. F5I& I /+-5


31/104

Bi((7ke pr(*je&e0 'eki antibiotici irokog spektra djelovanja nakon due upotrebe osimbakterija zbog koji! su dati mogu unititi i osjetljive bakterije crijevne flore. $bogporemeaja ravnotee bakterija koje sainjavaju crijevnu floru moe doi do naglograzmnoavanja bakterijakoje su na dati antibiotik rezistentne,kao to su stafilokoki, gram0bacili i glkjivice, te je zbog toga potrebno racionalno koristiti antibiotike.

A P L I K A C I J A A N T I B I O T I K A

ntibiotici se mogu aplicirati oralno, parenteralno, rektalno i lokalno.

4 r a l n a a p l i k a c i j a dolazi u obzir kod banalni! infekcija, u toku oboljenja kodkoji! je potrebna prolongirana terapija i kod antibiotika koji se samo tim putem mogudavati. 'akon peroralne aplikacije neki se antibiotici resorbuju potpuno (!loramfenikol),neki djelomino (tetraciklini), a neki se uopte ne resorbuju jer i! razaraju probavni sokovi(pojedine vrste penicilina).

# a r e n t e r a l n a a p l i k a c i j a se primjenjuje kod svi! antibiotika gdje se eli brzoprimarno djelovanje, na primjer kod teki! infekcija ili kada se na drugi nain ne moguaplicirati. 'ajbre djelovanje se postie intravenoznom aplikacijom jer daje visokukoncentraciju u krvi, ali je zato i eliminacija najbra. Intramuskularna aplikacija dajetakode visoke koncentracije, ali je eliminacija sporija. *sim ovog, na odluku o nainuaplikacije antibiotika utie i stanje vena, eventualne smetnje koagulacije (antikoagulantnolijeenje, !emofilija itd. gdje se ne primjenjuje intramuskularna aplikacija).

< e k t a l n a a p l i k a c i j a dolazi u obzir samo onda ako se antibiotik ne moe dati nadrugi nain.


32/104

#revencija I profilaksa infektivni! bolesti se sastoji od% brze dijagnoze i prijave infektivnebolesti, uklanjanja izvora infekcije, prekidanja putova irenja bolesti i podizanja opte ispecifine odbrane organizma.

P$OTIV EPIDE.IJSKE .JE$E

#ostupci su okrenuti ka bolesti. -reba sprovesti G5 mjere na mjestu izvora infekcije. -rebavriti obilazak kontrolni! grupa..

U K L A NJ A NJ E I Z V O $ A I N F E K C I J E

Izvor infekcije mogu biti bolesnici, rekonvalescenti, zdrave kliconoe, bolesne ivotinje i

leevi umrli! ljudi i ivotinja. a bi se to prije moglo pristupiti uklonu izvora infekcije akose radi o bolesniku treba to prije postaviti g bolesti. /olesnike treba izolovati u bolnici ilikod kue to zavisi od prirode bolesti i epidemioloke situacije. $a pojedine infektivnebolesti izolacija u bolnici je obavezna. #ored izolacije bolesnika, potrebno je to prijeprijaviti infektivnu bolest kako bi se mogle preduzeti odgovarajue profilaktine mjere. Istotako je potrebno to prije primijeniti i kauzalnu terapiju ukoliko ona dolazi u obzir.

*sim bolesnika i rekonvalescenata, izvor infekcije mogu predstavljati i zdrave kliconoe pai! treba lijeiti ili staviti pod zdravstveni nadzor.

*sobe koje su bile u kontaktu sa pojedinim zaraznim bolesnicima oboljelim od variole,kuge, kolere, ute groznice, lasa0groznice, ebola0groznice treba staviti u karanten koji e

trajati onoliko dugo koliko traje najdua inkubacija dotine bolesti.

P$IJAVA BOLESTI

AI& 5 #*-9I g, a kod karantenski! bolesti samo posumnja na nju, treba izvritiprijavu,(OM bolesti) koja se alje najkasnije za OM sata nakon postavljanja g ili sumnje.vr!a prijave je da nadlene slube dobiju to prije informaciju o pojavi bolesti, kako biimale vei uvid u epidemioloku situaciju i kako bi na vrijeme uputile strunu pomo akotreba. #o naem zakonu svako oboljenje od bjesnila, crnog prita i tularemije treba prijavitii veterinarskoj slubi.

KONT$OLA KLICONO/A

1 okolini bolesnika se nalaze osobe koje ne pokazuju nikakve znakove bolesti ali imajuzarazne klice koje mogu da prenesu na druge osjetljive ljude. 'eke kliconoe trebaizolovati i lijeiti, a neki staviti pod zdravstveni nadzor. ko je trajno kliconotvo, upisujese u kartoteku kliconotva i povremeno kontrolira. /olesnici koji se lijee u bolnicama nesmiju se otpustiti dok ne prestanu biti kliconoe ili dok se ne utvrdi da se radi o trajnomkliconotvu. ko su u pitanju crijevne $/, bolesnici se otputaju iz bolnice tek poito


33/104

imaju uzastopno negativne stolice. +od kapljini! infekcija " uzastopna " brisa izdrijela.

P $ E K I D A NJ E P U T E V A / I $ E NJ A I N F E K T I V N I H B O LESTI

+od svi! infektivni! bolesti se primjenjuje prekidanje puteva daljeg irenja oboljenja, amjere koje treba preduzeti zavise od toga na koji se nain prenosi infekcija. -ako se, naprimjer, preduzimaju odgovarajue mjere protiv crijevni! infektivni! bolesti, respiratorni!infekcija, zoonoza itd. koje su uobiajene za pojedine grupe oboljenja.

K(&takt&e" poduzeti ope !igijenske mjere0pranje ruku,FG, dezimfekcija medicinski!aparata i svega to moe biti uzrok kontaktne epidemije.

Crije,&e" prenose se !ranom i vodom,ide u obzir !igijenske priprema i distribucija !rane,dezinfekcija vode, !igijena ku!injski! prostorija, pregled osoba koje rade na pripremi,distribuciji !rane, asanavcija bunara, sprjeabvanje prodora fekalni! materija u vodovod.

Kapji4&e" prekidanje puteva irenja infekcija nastali! ovim putem je najmanje uspjeno.-reba nositi maske, izbjegavati skupove. 'pr gripa0prekid programa vakcina, prekidskupova.

Z((&()e" prekidanje puteva irenja bolesti koje su zajednike ljudima i ivotinjamanajuspjenije se postie uniptavanjem oboljeli! ivotinja, spaljivanjem ili zakopavanjemnji!ovi! leeva, unitavanjem produkata uginuli! ivotinja i unitavanjem insekata kojiprenose oboljenja sa ivotinja na ovjeka.

I.UNOP$OFILAKSA

*pta rezistencija stanovnitva se postie boljom i pravilnijom is!ranom, poboljanjemuslova stanovanja i rada, podizanjem !igijenskog standarda i dnevnom, sedminom igodinjom rekreacijom.

pecifine mjere se sastoje u aktivnoj i pasivnoj imunizaciji (9+>I'5) i !emoprofilaksi.

HE.IOP$OFILAKSA

e sprijeavanje pojave $/ antibioticima i drugim kemioterapeuticima. *na dolazi u obzirkod $/ koje su izazvane bakterijama, virusima i protozoama. Gemioprofilaksa bakterijski!infekcija vri se sulfonamidima i antibioticima. olazi u obzir uglavnom za spreavanje

meningokokne bolesti, igeloza, kolere i streptokokni! infekcija. +emoprofilaksabakterijski! infekcija je opravdana kod pojedini! !ronini! respiratorni! oboljenja(!ronini bron!itis, bron!iektazije, emfizem) u sluaju pojave virusni! infekcija, dok jekemoprofilaksa u kirurgiji diskutabilna i ne bi je trebalo masovno primjenjivati, nego samou indiciranim sluajevima.-ako je, na primjer, opravdana kemoprofilaksa prilikomoperacija koje se vre na neistom terenu, pri stavljanju umjetni! valvula, aloplastini!proteza, operacija na mozgu i slino. #rofilaksa oboljenja izazvani! virusima vri seantivirusnim sredstvima koja zapravo i djeluju uglavnom preventivno. 1potrebljava se


34/104

damantin i prevenciji influence izazvane virusom,derivati tiosemikarbazona u prevencijivariole itd.

1 profilaksi oboljenja izazvani! protozoama dolazi u obzir, na primjer, zatita od malarijekininom ili novim antimalaricima% #rimetaminom, +lorokinom.

VAKCINE

Vak%i&a je AG *(8 i)a)i,a4a ZB 6a i)a)(,e &a #t,ara&je At k(6 *akr((r'a&i)*a )at" (e#t!*visnost djelovanja vakcina je% kako se i gdje uvala vakcina@ da li je osobareaktivna i nain davanja.

A k t i , & a i * " & i ) a % i j a je najvaniji i najsigurniji vid zatite od acc zb. *namoe biti obavezna ili prema epidemiolokim indikacijama ( protiv influence, bjesnila,trbunog tifusa). #o meunarodnom zdravstvenom pravilniku cijepe se osobe protiv utegroznice i kolere,kada putuju u zemlje gdje vladaju te bolesti. $a!valjujui aktivnoj

imunizaciji broj $/ je smanjen, neke su potpune iskorijenjene. Imunitet koji se stvara ovomimunizacijom odrava se dugo, od par mjeseci do par godina, a revakcinacijom moe trajatii itav ivot. 9akcine su napravljene od ivi!0oslabljeni! uzronika (tbc,utegroznice,krzamaka,rubeole i zaunjaka)@ mrtvi! uzronika (veliki kaalj, trbuni tifus ikolere) ili nji!ovi! egzotoksina (tetanus, difterija). &ogu se uzeti kroz usta, u vidu injekcijaili lokalno0in!alacijom.

P a # i , & a i * " & i ) a % i j a se danas znatno manje primjenjuje, a vri seantitoksinim serumima i !umanim globulinima. +od ove imunizacije daju se gotova t usvr!u sprijeavanja $/. 1 profilaksi tetanusa se apliciraju antitoksini serumi koji seupotrebljavaju u terapiji ovi! oboljenja. $atita je kratka jer traje svega oko tri sedmice.ntitoksini serumi se dobivaju imunizacijom ivotinja, konja.

G a * a ' ( " i &i ili !umani imunoglobulini. 1mjesto seruma, danas se vieupotrebljavaju i m u n o g lo b u l i n i . *ni se dobivaju ekstrakcijom iz !umanogseruma ili placente. #rednosti imunoglobulina su% sporije se razvijaju, ne daju alergijskemanifestacije, sa njima se ne moe prenijeti !epatitis /.

#ostoje dvije vrste imunoglobulina%

tandardni ili polivalentni imunoglobulini koji se dobivaju mijeanjem plazme od najmanje

3444 davalaca. adre vei broj antitijela protiv razliiti! bolesti, ali je koncentracija ti!antitijela relativno niska.

pecifini gamaglobulini se dobivaju od osoba koje su spontano oboljele ili dobrovoljnoimunizirane viekratnim vakcinacijama.

I n d i k a c i j e za upotrebu standardni! imunoglobulina su% prevencija infekcijeimunodeficitarni! osoba, prevencija teki! bakterijski! i virusni! infekcija koje recidivirajui prevencija komplikacija u toku infektivni! bolesti.


35/104

Indikacije za specifine imunoglobuline su profilaksa tetanusa, velikog kalja, rubeole,epideminog parotitisa, vakcinalni! komplikacija u toku vakcinalne bolesti i !epatitisa /.

NEELJENI EFEKTI VAKCINA

+omplikacije se mogu javiti nakon primitka vakcine da za!vate sve sisteme0generalizovana ili se moe izraziti samo lokalno " promjena u vidu makule.

#rimjenu seruma mogu pratiti reakcije koje su posljedica preosjetljivosti bolesnika nabjelanevine koje se nalaze u serumu, a nastaju kao reakcija antigen0antitijelo. Ispoljavajuse kao serumska bolest ili anafilaktiki ok. 'ajtea manifestacija ove preosjetljivosti jea&a3iakti4ki7(k, koji se moe javiti jo u toku aplikacije seruma i imati letalan is!od.'ajee se javIja kod osoba koje u anamnezi imaju astmu, peludnu groznicu, infantilniekcem ili druge alergine manifestacije nakon prve, ee nakon ponovljene injekcije.+asne reakcije se javljaju nakon sedam do dvanaest dana, a praene su temperaturom,bolovima u zglobovima i urtikarijalnom ospom. +od bolesnika koji su ve primali serumreakcije se javljaju nakon tri do etiri dana.

Da,a&je #er"*a # pr((*

#revencija ovi! incidenata se sastoji u tome da se bolesnicima koji su pret!odno primaliserum prvo aplicira 4,O ml nerazrijeenog seruma subkutano. ko nije bilo nikakvi!reakcija u periodu od 4 minuta do 3 sata, ostatak doze se daje intramuskularno.

Da,a&je #er"*a #a 6e#e&)iii)a%ij(*

ko bolesnik navede u anamnezi podatke na osnovu koji! se moe zakljuiti da se kodnjega pojavljuju alergine manifestacije, potrebna je vea opreznost. #rvo se aplicira

pokusna doza od 4,O ml 3%34 razrijedenog seruma intrakutano i pacijent se opservira polado jednog sata. ko nema nikakve reakcije, daje se 4,O ml nerazrijedenog serumasubkutano, ponovo se opservira jo pola do jednog sata, pa ako nema reakcije, ostatak dozese daje intramuskularno. ko se pojavi dispneja, snienje krvnog pritiska, kolaps, edem iurtikarija kao znaci opte reakcije, onda se saeka nekoliko sati pa se nakon toga opetaplicira pokusna doza. ko nakon pola sata nema reakcije, aplicira se terapijska dozaintramuskularno.

#rije aplikacije seruma moe se izvriti medikamentozna desenzibilizacija koja se sastoji uprimjeni kapi adrenalina u nos i nekog anti!istaminskog preparata, a te lijekove, ukljuujuii kortikosteroide za intravensku primjenu, treba imati u pripremi. #ored seruma, u novije

vrijeme se upotrebljavaju i !umani imunoglobulini.9akcinoterapija se danas primjenjuje veoma rijetko. 1potrebljavaju se vakcine spravljeneod sojeva klica koje su izazvale dotino oboljenje.

Lije4e&ja a&a3iakti4k(' 7(ka

-o lijeenje je veoma urgentno. /olesnika treba staviti u -randeleburgov poloaj. $atimdaje se adrenalin u dozi od 4,O04,M ml na isto mjesto gdje je dat antitoksini serum. -o se


36/104


37/104

drugi! bolesnika i posjetilaca, $rak je est, ali ne i iskljuivi prenosnik uzronika. Infekcijamoe da uslijedi i endogeno od samog bolesnika, pogotovo kada su u pitanjuimunodeficijentni bolesnici. Infekcije se javljaju sporadino, ali su mogue i epidemije ukojima obolijeva vie desetina pa i stotina osoba, +oliki je procenat !ospitalni! infekcijakod nas po pojedinim bolesnicima i bolnikim odjeljenjima teko je rei jer se one uvijek

ne otkrivaju, a i kada se otkrivaju, ne prijavljuju se, izuzev kada se pojave u oblikuepidemije.

1 zemljama u kojima se vodi sistematski nadzor i borba protiv !ospitalni! infekcija, naprimjer u 9elikoj /ritaniji i , uestalost se u prosjeku kree od K do =Q. #retpostavljase da je broj !ospitalni! infekcija u naoj zemlji znatno vei i da iznosi najmanje 34Q.[

E t i ( ( ' i j a ! 1zronici !ospitalni! infekcija mogu biti uzronici svi! zarazni! bolesti,ali se danas najee radi o gram0negativnim aerobnim i anaerobnim bakterijama,

stafilokokima, pojedinim virusima, parazitima i gljivicama.B a k t e r i j e - aer(&e%tap!Slococcus aureus, tap!Slococcus epidermidis, +Iebsiellapneumoniae, #seudomonas sp., #roteus sp., almonella sp., cinetobacter anitratus,Hlavobacterium sp., Fisteria monocitogens, &Scobacterium avium,

A&aer(&e /acteroides sp., >lostridium sp. i difteroidi.

V i r " # i9aricella zoster, Gerpes simple2, >&9, Gepatitis /, 5nterovirusi, denovirusi,andida albicans, >. neoformans, Gistoplasma capsulatum, spergillusfumigatus.

P a t ( ' e & e ) a klasini! intra!ospitalni! infekcija se ne razlikuje od patogenezeklasini! zarazni! bolesti, ali ima razlike u intenzitetu razaranje makroorganizma od stranemikroorganizma, jer su to ve bolesne osobe. ;ram negativne bakterije i stafilokokinajee prodiru kroz povrijeenu kou i sluznice izazivajui upalu. 'ajee se radi oinfekcijama operativni! rana i opekotina, zatim o upali sluznica urogenitalnog, bilijarnog i

respiratornog trakta. *vi uzronici esto prodiru u krv izazivajui septikemiju sametastazama u razliitim organima i septiki ok. +od bolesnika sa pojaanomosjetIjivou na infekciju, zbog smanjenog imuniteta, infekcije su esto endogene, najeeizazvane uslovno patogenim bakterijama.

K i & i 4 k a # i * p t ( * a t ( (' i j a intra!ospitalni! infekcija zavisi od uzronika ine razlikuje se od klinike simptomatologije drugi! zarazni! bolesti, iako tok bolesti moe


38/104

biti znatno tei s obzirom da se radi o osobama koje ve boluju od drugi! bolesti.Gospitalne infekcije izazvane bolnikim sojevima bakterija, koje su po pravilu veomarezistentne na antibiotike, mogu imati vrio teak tok i visoku smrtnost, pogotovo ako seradi o imunodeficijentnim bolesnicima. 'ajei kliniki oblik bolesti je septikemija.

D i j a ' & ( ) a !ospitalni! infekcija se postavlja na osnovu anamnestiki!podataka,epidemioloke ankete, objektivnog nalaza, klinike simptomatologije, izolacijeuzronika i fagotipizacije (dokaz da je isti prisutan i u bolnici). 9eoma je vanafagotipizacija bakterija za epidemioloko ispitivanje !ospitalni! infekcija.

P r ( ' & ( ) a zavisi od uzronika, starosti bolesnika, osnovne bolesti i imunolokogstanja organizma. mrtnost moe biti veoma visoka, pogotovo kada se radi o dojenadi istarim bolesnicima i uzronicima koji su rezistentni na antibiotike.

P r ( 3 i a k # a. 1 profilaksi intra!ospitalni! infekcija na prvo mjesto dolaze !igijenskoepidemioloke mjere koje su zadnji! godina u nekim bolnicama zapostavljene zbog velikogpouzdanja u antibiotike. -u spada prvenstveno zatitna odjea i obua, istoa bolesniki!prostorija, redovno pranje i dezinfekcija ruku, rublja kreveta, posteljine, zatim dezinfekcijai sterilizacija instrumenata i zavojnog materijala. 'adalje, gdje god je to mogue potrebnaje upotreba rukavica, maski, runika i brizgalica za jednokratnu upotrebu. #rofilaksa!ospitalni! infekcija podrazumijeva upotrebu antibiotika, ali iroka upotreba antibiotikanije opravdana poto ni jedan antibiotik ne moe pokriti sve mikroorganizme izazivae!ospitalni! infekcija, a mogu da poremete bakterijsku ekologiju bolnike sredine i da kod

bolesnika dou do izraaja virulentni i rezistentni sojevi.9eoma je vana registracija i prijava !ospitalne infekcije, ispitivanje okolnosti pod kojimase ona pojavila i preduzimanje odgovarajui! mjera. #otrebna je i konstantna edukacijazdravstveni! i ostali! radnika i bolesnika u spreavanju !ospitalni! infekcija. 1 svimodjeljenjima treba da postoji lice koje je posebno zadueno za !ospitalne infekcije, a ubolnicama timovi ili komisije sastavljene od epidemiologa, infektologa, mikrobiologa imedicinske sestre ija bi dunost bila preduzimanje odgovarajui! mjera protiv !ospitalni!infekcija.

N ( , e : ( # p i t a & e i & 3 e k % i j e. $adnji! godina panorama !ospitalni! infekcijase znatno izmijenila, to je posljedica izmijenjene strukture zarazni! bolesti. ktivnavakcinacija, otkrie antibiotika i drugi! kemoterapeutika i podizanje ivotnog standardaimalo je za posljedicu smanjenje broja klasini! zarazni! bolesti. 1mjesto nji! dole su doizraaja lake zarazne bolesti, infekcije izazvane piogenim stafilokokima, gram negativnimbakterijama i virusima. ve je to imalo odraza i na strukturu !ospitalni! infekcija, pa,umjesto oni! izazvani! uzronicima klasini! zarazni! bolesti, sve se vie javljaju tzv.7nove8 !ospitalne infekcije. #reteno se javljaju kod bolesnika ija je osjetljivost prema


39/104

infekciji pojaana zbog smanjenog imuniteta, a takvi! je bolesnika sve vie u bolnicama. -osu dojenad i mala djeca, starci, bolesnici koji boluju od bolesti metabolizma i maligni!tumora limfnog sistema i bolesnici koji se lijee imunosupresivnim sredstvima duevrijeme (anti0limfocitarni serum, citostatici, kortikosteroidi i rendgenski zraci) zbogmaligni! tumora ili nakon presaivanja pojedini! organa, u prvom redu bubrega, srca i

kotane sri. I, konano, treba spomenuti i bolesti koje su otkrivene zadnji! nekolikogodina% marburka bolest, lasa groznica i ebola groznica, koje su se pojavile i kao teke!ospitalne infekcije od koji! obolijeva i umire relativno veliki broj bolesnika i zdravstveni!radnika. 'e treba zaboraviti ni !ospitalne infekcije virusom !epatitisa /, koje su zadnji!godina izbile na prvo mjesto.

#oto su 7nove8 !ospitalne infekcije izazvane najee gram negativnim bakterijama,stafilokokima i anaerobima, @ a najtea klinika manifestacija je sepsa, esto praenaendotoksinim ili infekcioznim okom, potrebno je da se u najkraim crtama iznesepatogeneza, klinika simptomatika i terapija ovog veoma tekog klinikog sindroma.

- C$IJEVNE INFEKCIJE - TPHUS ABDO.INALIS

(trbuni tifus, crijevni tifus)

-rbuni tifus je septino0toksino oboljenje izazvano sa almonella tSp!i abdominalis, kodkog dolazi do !iperplazije limfnog tankog crijeva, stvaranja ulcera, poveani!mezenterijalni! limfni! vorova i slezene i toksini! oteenja.

EPIDE.IOLOGIJA

-rbuni tifus je oboljenje koje se javlja sporadino, ili u vidu veliki! epidemija, preteno!idrini!. 1 nekim krajevima nae zemlje vlada endemski. Izvor infekcije je bolesnik ilineprepoznate kliconoe, a bolest se prenosi fekalno0oralnim putem, uglavnom preko !rane,vode, prljavi! ruku i kontaktom. I mu!e su prenosioci klica. *d trbunog tifusa najvieoboljevaju osobe u najboljoj snazi, zatim ene i djeca do 3M godina. Ima ga tokom itavegodine, a najvie krajem ljeta i poetkom jeseni.

ETIOLOGIJA

1zronik trbunog tifusa je almonela tSp!i abdominalis. -o je kratak, tanak, ;ram " bacil.Ima tri antigena od koji! su 4 i 9 somatski, a G flagelarni. ntigeni izazivaju stvaranjeodgovarajui! antitijela u organizmu.


40/104

1zronici dospijevaju u organizam preko zagaene vode, !rane, ruku, kroz usta, dolaze ueludac i poto savladaju prvu barijeru 0 !iperacidni eluani sok0 dospijevaju u tankocrijevo. +roz zid tankog crijeva dospiju u mezenterijalne limfne lijezde gdje se daljerazmnoavaju. ve se ovo deava u inkubaciji. +ada se klice dovoljno razmnoe, ubacujuse u krvotok i ova bakterijemija oznaava poetak bolesti.


41/104

Sta6ij #*iri,a&ja #i*pt(*a '0a05ncefalitis i serozni meningitis (gnojni).

*stale komplikacije u% akutni !epatitis, !olecistitis, nefritis, pijelonefritis.

DIJAGNOZA


42/104

1 poetku bolesti dg je teko postaviti ako se ne radi o epidemiji. +rajem prve sedmice jeve lake postaviti.#ostavlja se na osnovu anamneze, epidemioloki! podataka, klinikeslike, laboratorijski! nalaza ( poveani F0 leukopenija i limfocitoza, 5 je normalna, radi seurinokultura, koprokultura, !emokultura). Gemokultura dolazi u obzir od samog poetkabolesti i to se prije uzme, to je mogunost izolacije uzronika vea.

DIFE$ENCIJALNA DG

0paratifus, tbc, sepsa, bruceloze.

LIJE0ENJE 5 TE$APIJA

-erapija je kauzalna, simptomatska i dijetalna. H(ra*3e&ik(je lijek izbora. *draslidobivaju O grama, a djeca K4 mg. na kg tjelesne teine dnevno. -rajanje terapije je 34 dana

od pada temperature. #oto nakon primjene !loramfenikola temperatura u prosjeku padneza M dana, to bi ukupno terapija iznosila oko 3K dana. Gloramfenikol kod trbunog tifusa senikada ne smije davati u udarnim dozama, nego naprotiv mora se terapija zapoetipolovinom dnevne doze, ako je bolesnik veoma teak i ako smo terapiju zapoeli kasno.#ored !loramfenikola, koji je lijek izbora, kod dojenadi i bolesnika kod koji! je jakoizraena leukopenija. a broj leukocita i dalje pada, treba dati pembritin. Pe*riti&se osimtoga moe ordinirati u nastavku !loramfenikolske terapije, zbog spreavanja recidiva ikliconotva. #ored ovi! antibiotika u novije vrijeme se upotrebljava amo2icillin itrimetoprimsulfameto2azol (baktrim).

imptomatska terapija je izgubila mnogo od svoje vanosti nakon uvoenja !loramfenikolau terapiju trbunog tifusa. aju se a&aeptika, po potrebi kar6i(t(&ika, zatim i&3")ijeieventualno tra")ije. -ekim bolesnicima, kod koji! je intoksikacija jako izraena,ordiniraju se i k(rtik(#ter(i6i. Fijeenje traje kratko svega M do K dana, zbog opasnosti odperforacije crijeva. +ortikosteroidi djeluju, uglavnom nespeciiino antitoksino, ali dolazeu obzir i druge nji!ove osobine. ijetu treba podesiti prema fazama bolesti. Grana treba dabude visoko kalorina, da sadri dovoljnu koliinu ugljini! !idrata, bjelanevina ivitamina, a da ne iritira sluznicu tankog crijeva, te da ne izaziva meteorizam.

P$OFILAKSA

1 profilaksi trbunog tifusa u prvom redu dolazi u obzir uklanjanje izvora infekcije, zatimprekidanje puteva irenja bolesti i aktivna imunizacija. Izvor infekcije je iskljuivo bolesnikili kliconoa. 1klanjanje izvora infekcije sastoji se u izolaciji i lijeenju bolesnika, zatimotkrivanju i lijeenju kliconoa. 1 lijeenju kliconoa upotrebljavaju se antibiotici, u prvomredu sintetski pencilin, penbritin, #utevi irenja bolesti su voda, !rana, mu!e i prljave ruke.#otrebno je snabdjeti stanovnitvo istom i zdravom vodom, boriti se protiv mu!a,insistirati na !igijenskom otklanjanju izmeta izgradnjom !igijenski! nunika i podizanje


43/104

line !igijene stanovnitva. ktivna imunizacija se sastoji u vakcinisanju ugroenogstanovnitva vakcinom koja je napravljena od umrtvljeni! klica.

SAL.ONELOZE

almoneloze su sve bolesti koje prouzrokuju salmonele, pa prema tome u salmoneloze uirem smislu rijei spada i trbuni tifus. &eutim kada se govori o salmonelozama obinose ne misli na trbuni tifus nego na salmoneloze u uem smislu u koje spadaju svesalmoneloze izuzev trbunog tifusa. almoneloze se kliniki mogu ispoljavati kao% ak"t&i'a#tr(e&teriti#, parati3"#(salmonela0groznica) i #eptike*ija #a *eta#tat#ki*('&ji7ti*a.

EPIDE.IOLOGIJA

almoneloze su u prvom redu bolesti ivotinja. 'ajvie obolijevaju goveda, svinje, perad,takori i mievi. Izvor infekcije su(e#&e 9i,(ti&je, odnosno nji!ovi produkti, zatim(e#&i%ii ki%(&(7e!/olest se prenosi inficiranom !ranom koja se jede sirova ilinedovoljno termiki obraena, zatim kontaktom sa bolesnicima i kliconoama.

ETIOLOGIJA

o danas je otkriveno oko 3N44 serotipova salmonela koje su patogene za ivotinje a odnji! je za ovjeka patogeno nekoliko.Salmonella typhi muriumje na svijetunajrasprostranjenija i na nju otpada N4Q svi! salmonela.

PATOGENEZA

a bi se pojavilo oboljenje treba da se !ranom veliki broj bakterija. nekoliko miliona, pa imilijardi. Celuana kiselina ubija veliki broj salmonela, a ostale svojim prisustvom dovodedo upale.1zronici na sluznici gastrointestinalnog trakta svojim prisustvom izazivaju upalu,zatim dolazi do oslobaanja endotoksina i intoksikacije.kliniki simptomi koji zbog toganastaju su bolovi u trbu!u, povraanje i proljev.


44/104

AKUTNI GAST$OENTE$ITISje najei kliniki oblik salmoneloza. Inkubacija je Jdo M= sati. /olest poinje naglo malaksalou, bolovima u trbu!u, muninom, povraanjemi proljevom. tolice su vodenaste, ute, smrdljive, a vrlo rijetko sluzavo0krvave. #oredgastrointestinalni! simptoma, pojave se i opti simptomi, temperatura, glavobolja, bolovi umiiima i zglobovima. -ok bolesti je benigan. 'akon O do dana temperatura pada na

normalu, bolovi u trbu!u prestaju kao i povraanje. /roj stolica se normalizuje, one postajukaaste i konano formirane.

Dija'&()a 0 na osnovu klinike slike, epidemioloki! podataka a potvruje se izolacijomuzronika iz izbljuvka, stolice i eventualno ostataka !rane.

Pr('&()a 0 dobra, jer gotovo svi bolesnici ozdrave. mrt moe nastupiti iznimno u kolapsuili radi bubrene insuficijencije.

Terapija 0 -erapija je simptomatska dijetetska. 1 prvom redu treba nadoknaditi izgubljenutenost, peroralnim ili parenteralnim putem. ntibiotici se upotrebljavaju iznimno i to samokod protra!iranog toka i viekratne izolacije uzronika iz stolice.

Parati3"# ii #a*(&ea 'r()&i%a0 'ajee su uzronici almonella paratSp!i , / ili >.+linika slika je slina trbunom tifusu, ali su simptomi blai,bolest kratko traje i rjee sukomplikacije.

Pr('&()a 0 dosta dobra, ali su mogui i smrtni is!odi, ako su u pitanju mala djeca i starci.

Terapija0 kauzalna, dijetetska i simptomatska. 1 kauzalnoj terapiji dolazi u obzir!loramfenkol i penbritin. uina terapije i doze su iste kao i kod trbunog tifusa. -o se istoodnosi na simptomatsku i dijetetsku terapiju.

SEPTIKE.IJA

eptikemija je najrjei, ali najtei kliniki oblik salmoneloza. *boljevaju najvie maladjeca, a znatno rjee odrasli. /olest poinje naglo, visokom temperaturom i groznicom.*pti simptomi su veoma teki. 1brzo se jave i simptomi metastaza i teina bolesti zavisiod toga u kom su se organu metastaze javile. 'ajee lokalizacije su u pluima, pleuri,modanim opnama, unom mje!uru, bubrezima, sranim zaliscima, kostima i zglobovima.

Dija'&()a" postavlja se izolacijom uzronika iz krvi ili metastatski! arita.

Pr('&()a0 loa i zavisi u prvom redu od uzrasta bolesnika i metastatski! arita.

Terapija0 kauzalna i simptomatska. 1 prvom redu !loramfenikol, ali njegovo djelovanjenije onako promptno kao kod trbunog tifusa. &ogu se dati i sintetski pencilini, iliantibiotici prema antibiogramu. #onekad dolazi u obzir i operativna terapija, to zavisi odmetastatski! arita.


45/104

P$OFILAKSA0 za sve klinike oblike salmoneloza ista. 5fikasne mjere kontroleproizvodnje i distribucije iveni! namirnica, zatim eliminisanje kliconoa iz tog posla, ikonano !igijenske mjere koje se preporuuju u borbi protiv fekalno0oralni! infekcija.

ALI.ENTA$NE TOKSIKOINFEKCIJE

u akutni gastroenteritisi uzrokovani drugim bakterijama ili nji!ovim toksinima. #oredsalmonela alimentarne toksikoinfekcije mogu izazvati i druge bakterije, a u prvom redu#ta3i(k(ki+ 7i'ee+ k(#tri6ij"* per3ri'e i k(#tri6ij"* (t"i&"*.

STAFILOKOKNA INTOKSIKACIJA

e trovanje !ranom izazvano enterotoksinima stafilokoka.

Epi6e*i(i('ija --o je najee alimentarna intoksikacija. avlja se sporadino, ili u vidumanji! epidemija. +liconoe ili bolesnici koji boluju od neke stafilokokne infekcije moguzagaditi !ranu sa kojom manipuliu. 'ajee se radi o sladoledu, kolaima, suhom mesu,mlijeku. 'a pomenutoj !rani stafilokoki se razmnoavaju i lue enterotoksine koji suodgovorni za pojavu bolesti.

Eti(('ija0 1zronik je stafilokok koji lui enterotoksine.

Pat('e&e)a0 -oksini sa !ranom dospijevaju u eludac i tanko crijevo i tu izazivaju lokalnooteenje sluznice, zatim se apsorbira u krv. #utem krvi dospijevaju do neurovegetativni! ivazomotorni! centara. #osljedica lokalnog djelovanja na sluznicu gastrointestinalnog traktaje povraanje i proljev, a vazomotorne smetnje su posljedica centralnog djelovanja.

Ki&i4ka #ika0 Inkubacija je veoma kratka i iznosi ; *i&"ta 6( 4a#(,a. /olest poinjenaglo grevima u elucu, muninom i povraanjem. &oe se javiti i proljev, ali p(,ra8a&je",ijek pre(,a6a,a &a6 pr(je,(*. /olesnici su malaksali, imaju utisak da tonu i daimaju morsku bolest. 'erijetko se pojavi kolaps. Te*perat"re (i4&( &e*a. $a nekolikosati svi se simptomi smire, isto onako kao to su se i pojavili i bolesnik veoma brzo ozdravi.

Dija'&()a0 ijagnoza s

zarazne novo.doc

Documents