1

Zdarzy³o siê dnia...

2

3

Jolanta Szczygie³-RogowskaDaniel Boækowski

Zdarzy³o siê dnia...

Kalendarium wydarzeń polityczno-gospodarczychi kulturalnych w Białymstoku w latach 1919–1939

na podstawie lokalnej prasy

WstępAdam Czesław Dobroński

Książnica PodlaskaMuzeum Podlaskie

Polskie Towarzystwo HistoryczneOddział w Białymstoku

Białystok 2001

4

Projekt ok³adki: Dariusz GórskiRedakcja i korekta:

Daniel Boækowski, Jolanta Szczygie³-RogowskaSk³ad: Daniel Boækowski

Zdjêcia ze zbiorów Muzeum HistorycznegoOddzia³ Muzeum Podlaskiego w Bia³ymstoku

© Copyright by Jolanta Szczygie³-Rogowska© Copyright by Daniel Boækowski

Bia³ystok 2001

ISBN 83-88248-90-1

Ksi¹¿ka ukaza³a siê dziêki wsparciu finansowemu:PLUM Sp. z o.o.

Urz¹d Miasta w Bia³ymstokuWIMAR Przedsiêbiorstwo Produkcyjne

Przedsiêbiorstwo Geologiczne TRAP Studnie G³êbinoweSpectrum. Sp. z o.o. Autoryzowany dealer Forda

�Legar� s.c.

Wydanie I, Bia³ystok 2001Objêto�æ 8 arkuszy wydawniczych

Nak³ad 400 egzemplarzy

5

Wstêp

Og³aszam Pañstwu dobr¹ nowinê, bo oto dziêki wysi³kom panikustosz bia³ostockiego Muzeum Historycznego Jolanty Szczygie³--Rogowskiej i doktora Daniela Boækowskiego powsta³o kalendariumBia³egostoku okresu miêdzywojennego. Dziêki za� innym jeszcze¿yczliwym osobom i instytucjom ukazuje siê ono drukiem.

To jeszcze jeden dowód na ods³anianie dziejów naszego miasta,w tym przypadku lat pozornie niezbyt odleg³ych, ale ju¿ zapomnia-nych. Z pewno�ci¹ rzeczywisto�æ peerelowska nie sprzyja³a utrwa-laniu legendy Bia³egostoku miêdzywojnia, czyli � jak siê wówczasmówi³o � o�rodka bur¿uazyjnego i sanacyjnego. Nie ¿yczy³y sobietego w³adze, tak¿e nap³ywaj¹ca ludno�æ mia³a �wa¿niejsze sprawyna g³owie�, nie przejawia³a wiêkszego zainteresowania losami bia-³ostoczan z dziada pradziada. Przyjmowano wiêc bezkrytyczniestwierdzenia, ¿e by³a to tylko �wie� wojewódzka�, a je�li ju¿ miasto,to brzydkie, biedne, bardziej ¿ydowskie ni¿ polskie, zacofane.

Wierzê, ¿e w niezbyt odleg³ym czasie pojawi siê du¿a monografiaBia³egostoku lat 1919�1939. Nim to siê jednak stanie gor¹co, z pe³-nym przekonaniem, zapraszam do lektury kalendarium wydarzeñspo³eczno-gospodarczych i kulturalnych. Nieco wbrew temu tytu-³owi ksi¹¿ka zawiera równie¿ sporo informacji z ¿ycia politycznegomiasta, sfery obyczajowo�ci. Przywo³uje wiele osobisto�ci wymie-nianych z imienia i nazwiska oraz uwzglêdnionych w indeksie,dostrzega ró¿ne grupy, spo³eczno�ci, bohaterów incydentalnychzdarzeñ. Przewracaj¹c strony odbywamy wêdrówkê w czasie, aletak¿e po ulicach i placach Bia³egostoku, zagl¹damy do wnêtrzreprezentacyjnych, do szkó³, zak³adów pracy i domów, niekiedymieszamy siê z t³umem. Tak przegl¹damy kartki z bia³ostockiegokalendarza, te �wi¹teczne i te zwyk³e, czerwone i czarne. Mo¿nacieszyæ siê rado�ci¹ mieszkañców i dzieliæ ich troski.

6

Pierwsze wie�ci w kalendarium pochodz¹ z 1919 r., poprzedzaj¹nawet wyzwolenie miasta. Obserwujemy zmagania o godny statusmiasta i województwa, budowanie nowych struktur ju¿ w Polscewolnej. Tej wolno�ci trzeba by³o broniæ latem 1920 r., o czym jednakmamy mniej danych przepisanych ze stron ówczesnych gazet.Z kolei rok 1921 zapisa³ siê miêdzy innymi wizyt¹ honorowegoobywatela miasta Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego. Dawa³y jednakznaæ o sobie trudno�ci gospodarcze, zw³aszcza przemys³u w³ókien-niczego, który utraci³ dostêp do rynków wschodnich. 27 lipca1922 r. na domiar z³ego miasto nawiedzi³a powód�. Cieszono siênatomiast z powrotu osób bliskich i za takich uznano tak¿e ¿o³nie-rzy skierowanych do garnizonów bia³ostockich: u³anów z 10 pu³-ku, piechurów z 42 pu³ku, artylerzystów konnych. W 1923 r. stolicêwojewództwa odwiedzi³ Prezydent RP Stanis³aw Wojciechowski,rok pó�niej palono marki polskie, bo zakoñczy³a siê galopuj¹cainflacja i do obiegu wesz³y z³otówki. W 1925 r. odby³o siê pierwszezebranie komitetu budowy ko�cio³a na wzgórzu �w. Rocha, tak¿ew Bia³ymstoku reagowano spontanicznie na przewrót majowy1926 r. Z wydarzeñ roku 1927 mo¿na wspomnieæ o wizycie espe-rantystów i likwidacji Okrêgu Szkolnego Bia³ostockiego. W na-stêpnym roku emocjonowano siê potyczkami na forum Rady Miej-skiej, nadci¹ga³ kryzys gospodarczy. W 1929 r. miasto otrzyma³ow darze od wojewody ¿ywego jelenia!

Tak mo¿na zatrzymywaæ tak¿e uwagê na wydarzeniach wa¿nychi anegdotycznych z lat trzydziestych. Zadziwia pow�ci¹gliwo�æw prezentowaniu przez prasê trudno�ci gospodarczych, za to rok1931 mo¿na �mia³o uznaæ za rekordowy pod wzglêdem liczby od-s³oniêtych pomników. W 1932 r. podjêto walkê z projektami likwi-dacji województwa bia³ostockiego, a w 1933 r. miejscowi ¯ydziprotestowali przeciwko zaj�ciom w Niemczech i nawo³ywali dobojkotu towarów made in Germania. To by³y zarazem lata triumfuwojewody Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego i pocz¹tek wiel-kiej kariery prezydenta miasta Seweryna Nowakowskiego. Rok1935 � ¿a³oba po �mieræ Marsza³ka, 1936 � wyj¹tkowo du¿o imprezkulturalnych, 1937 � ci¹g dalszy o¿ywienia kulturalnego, ale i czêstestrajki, niepokoje spo³eczne, 1938 � oznaki nadci¹gaj¹cegozagro¿enia, mobilizacja narodu do obrony, zapewnienia genera³ów,

7

1939 � jeszcze w pierwszych dniach sierpnia wystêpowa³ Cyrk Sta-niewskich, ma³o kto ju¿ jednak my�la³ nad Bia³k¹ o rozrywce. A po-tem zapisy dni wojny a¿ do 14 wrze�nia, ostatniego dnia wolno�ci.

To tylko przyk³ady, do�æ dowolnie wybrane z ksi¹¿ki J. Szczy-gie³-Rogowskiej i D. Boækowskiego. S¹ oczywi�cie i fakty powra-caj¹ce: wybory parlamentarne i miejskie, rocznice i �wiêta, wizytywysokich dostojników ko�cielnych i pañstwowych, po¿ary i wy-darzenia natury kryminalnej, zachowania m³odzie¿y. Wyj¹tkowodu¿o miejsca zajmuj¹ potwierdzenia o spektaklach teatralnych i se-ansach filmowych, wystêpach wielkich gwiazd i rywalizacji spor-towców, odczytach i ambitnych wystawach. Powstawa³y stowa-rzyszenia, snuto projekty nowych inwestycji, toczono spory o herb,nazwy ulic, wydatki z bud¿etu. Miasto chcia³o odrabiaæ zaleg³o�ciz okresu zaborowego, zyskiwaæ na wygl¹dzie.

Nie o wszystkim dowiemy siê z kalendarium, bo nie o wszystkimpisa³a tamta prasa. Co gorsze, nie zachowa³a siê wiêkszo�æ starychegzemplarzy dzienników, tygodników i miesiêczników, nie mo¿emywci¹¿ siêgn¹æ po wiadomo�ci z gazet ¿ydowskich. A jednak zro-biono naprawdê wiele i planuje siê kolejne publikacje. Domy�lamsiê, ¿e autorzy z wdziêczno�ci¹ przyjm¹ wszelkie uwagi i uzupe³-nienia. My za� winni�my im ju¿ teraz podziêkowanie za tê ksi¹¿kê.Pañstwu ¿yczê przyjemnej lektury, jednocze�nie uwa¿nej, bo tylemo¿na siê przecie¿ dowiedzieæ z kalendarium Bia³egostoku, nadwieloma sprawami siê zadumaæ, zweryfikowaæ b³êdne oceny. Takzmierzamy do pe³nej prawdy o naszym mie�cie.

Adam Dobroñski

Od autorów

Zapraszamy w podró¿ po Bia³ymstoku okresu miêdzywojenne-go. Dziêki ukazuj¹cym siê w tym czasie gazetom, a w³a�ciwie tymnumerom, które przetrwa³y wojenn¹ zawieruchê, mo¿emy siê dzi�pokusiæ o pokazanie codzienno�ci naszego miasta w tym, wszakniezbyt odleg³ym okresie.

8

Za podstawê pos³u¿y³ nam wspania³y i najlepiej zachowany�Dziennik Bia³ostocki�. Nie mniej wa¿ne by³y zachowane numerydo�æ ostrego w ocenie naszego miasta �Pro¿ektora�. Obie te gazetys¹ nieocenionym �ród³em informacji o tym, co siê w latach dwu-dziestych i trzydziestych dzia³o w �grodzie nad Bia³¹�. A jak samiPañstwo przeczytacie, dzia³o siê naprawdê wiele.

Bia³ystok nie by³ wcale dziur¹ zapomnian¹ przez Boga i ludzi.A po zmianie granic miasta w 1919 r. nie mo¿na te¿ by³o o nimmówiæ �Nowa Jerozolima�, choæ ¯ydów by³o w nim nadal blisko50%. Pamiêtajmy, ¿e tak¿e ich pracy i umi³owaniu kultury zawdziê-czamy rozwój naszego grodu. I nie jest to ¿aden powód do obra¿a-nia siê, zw³aszcza ¿e w wojennej zawierusze, która przysz³a wewrze�niu 1939 r., ludzie ci oddali swemu miastu to, co mieli naj-cenniejsze � ¿ycie. Wraz ze znikniêciem tej grupy spo³ecznej z ulicBia³ystok nigdy ju¿ nie bêdzie taki jak dawniej.

Zag³êbiaj¹c siê w kolejne lata zobaczycie Pañstwo, jak zmieniasiê Bia³ystok, jak siê rozwija, jak przepoczwarza z brudnego i smut-nego fabrycznego miasteczka w coraz piêkniejsz¹ metropoliê pe³n¹kwiatów i zieleni. Miasto nowych ulic, wspania³ych parków, sta-tecznych budynków administracyjnych. Wybuch wojny brutalnieprzerywa ten etap i to w chwili, kiedy udaje siê ukoñczyæ jedn¹z najwa¿niejszych budowli � teatr � który sw¹ nowoczesno�ci¹ i wy-posa¿eniem nie ustêpowa³ wznoszonym w innych regionach kraju,za� obrotowa scena uwa¿ana by³a za jedn¹ z najnowocze�niejszych.

Bardzo wa¿ne jest w tym miejscu podkre�lenie, ¿e przemianaBia³egostoku odbywa³a siê wspólnym wysi³kiem jego obywateli(Polaków, ¯ydów, Rosjan, Niemców) w licznych, dzi� tak niepo-pularnych czynach spo³ecznych, kwestach na balach i rautach, czywystêpach grup aktorskich, z których dochód przeznaczano na po-trzeby miasta. Dzi� prawie nikt ju¿ nie my�li o Bia³ymstoku takimikategoriami.

Na koniec chcieliby�my podziêkowaæ tym wszystkim, bez po-mocy których praca ta nie ukaza³aby siê w tej postaci, a zw³aszczaAdamowi Czes³awowi Dobroñskiemu i Andrzejowi Lechowskiemu.Specjalne s³owa wdziêczno�ci nale¿¹ siê Aleksandrowi Antoniu-kowi, którego pomoc i rady nieraz siê nam bardzo przyda³y.

9

1919

STYCZEÑ

Centralny Komitet Narodowy Obwodu Bia³ostockiego z FeliksemFilipowiczem na czele wystosowa³ do Sejmu Ustawodawczegomemoria³, w którym przekonywa³ o polsko�ci Ziemi Bia³ostockiej,prosz¹c o jak najszybsze oswobodzenie miasta.

31 stycznia � bia³ostoccy ¯ydzi wznowili wydawanie �Go³osuBie³astoka� pod redakcj¹ Józefa Zeligmana.

Z inicjatywy Jakuba Szapiro przemianowano ulicê Zielon¹ na ulicêLudwika Zamenhofa.

LUTY

19 lutego � w ulewnym deszczu wojska polskie wesz³y doBia³egostoku. Pierwszy wjecha³ do miasta pu³kownik Stanis³awDziewulski na czele 4. pu³ku u³anów, a za nim wmaszerowa³apiechota dowodzona przez pu³kownika Stanis³awa Pas³awskiego.

19 lutego � Komisarz rz¹dowy Ignacy Mrozowski powo³a³Tymczasowy Komitet Miejski pod przewodnictwem Józefa Puchal-skiego, jako prezydenta miasta.

22 lutego � na Rynku Ko�ciuszki odby³o siê oficjalne przekazaniekontroli nad miastem przez wycofuj¹ce siê dowództwo niemieckie.Po mszy polowej by³y niemiecki komendant Bia³egostoku kapitan

10

Delhaes (w galowym mundurze) odda³ honory i przekaza³ symbo-liczne klucze grodu pu³kownikowi Stanis³awowi Dziewulskiemu.

Zaczê³o wychodziæ pismo �Dos Noje Lebn� pod redakcj¹ PesachaKap³ana.

MARZEC

10 marca � powsta³ Zwi¹zek Robotników Przemys³u W³ókien-niczego �Praca�.

23 marca � ukaza³ siê pierwszy bia³ostocki tygodnik �Chata Polska�pod redakcj¹ Jana Olecha.Wydawa³a go Stra¿ Kresowa.

Nowym Komisarzem Rz¹dowym zosta³ mianowany NapoleonCydzik, który mia³ przeprowadziæ wybory do pierwszego samorz¹dupolskiego miasta Bia³egostoku.

Powsta³ ¯ydowski Klub Sportowy.

Powsta³o Chrze�cijañskie Stowarzyszenie Spó³dzielcze �Zjedno-czenie�.

KWIECIEÑ

6 kwietnia � wyszed³ pierwszy numer �Dziennika Bia³ostockiego�pod redakcj¹ mecenasa W³adys³awa Olszyñskiego. Kolejnymiredaktorami byli: Konstanty Kosiñski i Benedykt Filipowicz.

25 kwietnia � odby³a siê uroczysto�æ po�wiecenia szpitalazaka�nego mieszcz¹cego siê w budynku dawnych koszar przybia³ostockim Zwierzyñcu.

26 kwietnia � Komitet Obchodów Rocznicy 3 Maja zwróci³ siêdo Zarz¹du Miasta o przeznaczenie czê�ci dzielnicy Zwierzyniecna Park 3 Maja z zamiarem uroczystego po³o¿enia tam kamieniawêgielnego pod pomnik upamiêtniaj¹cy powrót Bia³egostoku doPolski.

11

Po przerwie rozpoczê³a w mie�cie dzia³alno�æ Polska PartiaSocjalistyczna. Jej siedziba mie�ci³a siê przy ulicy Lipowej 33,a nastêpnie przy ulicy Sienkiewicza 36.

MAJ

2 maja � Zarz¹d Miasta podj¹³ uchwa³ê o zmianie nazwy ParkuZwierzynieckiego na Park im. Konstytucji 3 Maja w ramachobchodów �wiêta 3 Maja.

3 maja � po raz pierwszy mieszkañcy Bia³egostoku obchodziliniezwykle uroczy�cie �wiêto 3 Maja. Odby³ siê pochód ulicami:Sienkiewicza, Warszawsk¹ i �wiêtojañsk¹ do Parku 3 Maja.

10 maja � na mocy rozporz¹dzenia Komisarza Generalnego ZiemWschodnich obszar miasta Bia³egostoku zosta³ zwiêkszony przezprzy³¹czenie pobliskich wsi, które � jako przedmie�cia � wesz³yw sk³ad tzw. Wielkiego Bia³egostoku. Dotychczasowy obszar miastaz 2 700 ha powiêkszy³ siê do 4 400 ha. Przy³¹czono wówczas:Antoniuk, Bia³ostoczek, Dojlidy, Dziesiêciny, Horodniany, Marczuk,Ogrodniczki, Pieczurki, Skorupy, Starosielce (wie�), S³obodê, Wygodê,Wysoki Stoczek, Zacisze, Zwierzyniec (letnisko).

13 maja � przy ulicy Sienkiewicza otwarto bibliotekê ¿ydowsk¹im. Szolem Alejchema.

15 maja � w lokalu szkó³ powszechnych przy ulicy Warszawskiej 8rozpoczê³y siê wyk³ady Uniwersytetu Ludowego.

W ci¹gu ca³ego miesi¹ca da³o siê zauwa¿yæ du¿y nap³yw ucieki-nierów z ogarniêtej wojn¹ domow¹ Rosji.

CZERWIEC

1 czerwca � na bia³ostockim dworcu powitano uroczy�cieNaczelnika Pañstwa Józefa Pi³sudskiego.

12

1 czerwca � w teatrze �Palace�, mieszcz¹cym siê przy ulicy Ki-liñskiego 6, arty�ci rosyjscy przy wspó³udziale artystów teatrówwarszawskich wystawili 4 akty z opery Piotra Czajkowskiego�Eugeniusz Oniegin�. G³ówne arie �piewali Janina Szymulskai Miko³aj Jachno.

5 czerwca � przy ulicy Warszawskiej 5 otwarty zosta³ warszawskiBank Kredytowy.

11 czerwca � w kinie �Apollo� bia³ostocka publiczno�æ ogl¹da³afilm produkcji amerykañskiej pt. �Charlotte Corday� z udzia³empolskich aktorów � Mii Mary i Wiktora Biegañskiego.

16-18 czerwca � odby³y siê egzaminy wstêpne do GimnazjumMêskiego.

15 czerwca � odby³y siê wybory do Sejmu Ustawodawczego,zbojkotowane przez czê�æ partii ¿ydowskich, nawo³uj¹cych w �Go-³osie Bie³ostoka�, aby uczyniæ Bia³ystok � na wzór Gdañska �Wolnym Miastem.

25 czerwca � rozdano �wiadectwa pierwszym maturzystomGimnazjum Realnego.

28 czerwca � powo³ana zosta³a Polska Drukarnia Udzia³owa.

30 czerwca � w Bia³ymstoku, na inspekcji, zjawi³ siê naczelnikWydzia³u Administracyjnego Zarz¹du Cywilnego ZiemWschodnich � Stanis³aw Downarowicz.

LIPIEC

4 lipca � Bia³ystok uroczy�cie obchodzi³ �wiêto niepodleg³o�ciStanów Zjednoczonych Ameryki Pó³nocnej.

17 lipca � Tymczasowy Komitet Miejski, upamiêtniaj¹c �wiêtanarodowe Francji i Stanów Zjednoczonych, uchwali³ zmianê nazwyulicy Sadowej na Waszyngtona oraz ulicy £ozowej na Wersalsk¹.

18 lipca � przy ulicy Warszawskiej 4 rozpoczê³a dzia³alno�æ Pol-ska Krajowa Kasa Po¿yczkowa Oddzia³ w Bia³ymstoku.

13

30 lipca � w Gimnazjum Realnym otwarto wystawê pt. �Polskiestroje ludowe w akwareli�.

Rada Miejska zmieni³a nazwê ulic: Mieszczañskiej na Elektryczn¹,Niemieckiej na Kiliñskiego, Moesowskiej na Krakowsk¹, NowoNiemieckiej na Legionow¹, Brzeskiej i Puszkina na AdamaMickiewicza, Policyjnej na Ogrodow¹, Aleksandrowskiej naWarszawsk¹, Flakiertowskiej na Weso³¹, Placu Bazarnego na RynekKo�ciuszki, �wiñskiego Rynku na Stary Rynek, Targu na Piaskachna Rynek Sienny.

SIERPIEÑ

1 sierpnia � po w³¹czeniu Okrêgu Bia³ostockiego w sk³ad OkrêguS¹du Apelacyjnego w Warszawie otwarto w Bia³ymstoku S¹dOkrêgowy.

2 sierpnia � wysz³a Ustawa Sejmowa powo³uj¹ca WojewództwoBia³ostockie.

16 sierpnia � go�cinnie wyst¹pi³ teatr wojskowego KorpusuObrony Kresów, pod kierownictwem Aleksandra Szarkowskiego,który obje¿d¿a³ z tournée front litewsko-bia³oruski. Aktorzywystawili dwie sztuki: �Gubernator i Trocki� As-Pego oraz �Nazawsze� Lucjana Rydla.

18 sierpnia � powsta³o Towarzystwo Teatr Polski, którego celemby³o utworzenie w Bia³ymstoku sta³ego teatru miejskiego.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � przy ulicy Mickiewicza 2 otwarto SeminariumNauczycielskie (¿eñskie i mêskie).

1 wrze�nia � powsta³o Chrze�cijañskie Zrzeszenie Kupców w Bia-³ymstoku.

14

7 wrze�nia � odby³y siê, wyznaczone przez Ministerstwo SprawWewnêtrznych, pierwsze wybory do Rady Miejskiej.

20 wrze�nia � w Bia³ymstoku niespodziewanie zjawi³ siê JózefPi³sudski. Marsza³ek wraca³ z frontu wschodniego i zatrzyma³ siêna obiad w hotelu �Ritz�, mieszcz¹cym siê przy ulicy Kiliñskiego 2.

20 wrze�nia � w prawym skrzydle Pa³acu Branickich otwartowystawê Przemys³u Ludowego.

20 wrze�nia � Ministerstwo Wyznañ Religijnych i O�wieceniaPublicznego upañstwowi³o mêskie Gimnazjum Realne mieszcz¹cesiê przy ulicy Ko�cielnej 9 i nada³o mu imiê króla Zygmunta Augusta.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � przy ulicy Warszawskiej 50 rozpoczê³a dzia³al-no�æ Komenda Okrêgu Bia³ostockiego Policji Pañstwowej.

1 pa�dziernika � rozpoczê³y siê zajêcia w gimnazjum mêskim.Uroczyst¹ Mszê �wiêt¹ odprawi³ dziekan bia³ostocki ksi¹dz LucjanCha³ecki.

2 pa�dziernika � uroczy�cie zainaugurowano nowy rok szkolnyw Seminarium Nauczycielskim im. Króla Zygmunta Augusta miesz-cz¹cym siê przy ulicy Mickiewicza 2. Pierwszym dyrektorem zosta³Tadeusz Turkowski.

5 pa�dziernika � odby³o siê inauguracyjne przedstawienie TeatruPolskiego powsta³ego po przekszta³ceniu siê Towarzystwa �Pochod-nia�. Wystawiono komediê M. Fija³kowskiego pt. �Pan Pose³� w re-¿yserii Jerzego Szczerskiego.

15 pa�dziernika � odby³o siê pierwsze organizacyjne posiedzeniebia³ostockiej Rady Miejskiej w sk³adzie: Feliks Filipowicz � prezes,W³adys³aw Olszyñski � wiceprezes, W³adys³aw Kolendo, JadwigaKlimkiewiczowa i Micha³ Motoszko � sekretarze. Prezydentem mia-sta wybrany zosta³ Boles³aw Szymañski, wiceprezydentem Witold£uszczewski.

15

15 pa�dziernika � w teatrze �Palace� mieszcz¹cym siê przy uli-cy Kiliñskiego 6, w sztuce Juliusza S³owackiego pt. �Ksi¹dz Ma-rek�, wyst¹pi³ Karol Adwentowicz. Zespó³ Karola Adwentowiczawystawi³ jeszcze: �Bartka zwyciêzcê� wg noweli Henryka Sienkiewi-cza, ��luby panieñskie� Aleksandra Fredry oraz �Konstytucjê� Bo-les³awa Gorczyñskiego.

20 pa�dziernika � otwarto szko³ê policyjn¹, która w my�l ustawysejmowej o organizacji policji pañstwowej �powo³an¹ jest do wy-kszta³cenia zastêpu ni¿szych funkcjonariuszy policyjnych w duchuobywatelskim prawdziwie demokratycznym�.

20 pa�dziernika � z inicjatywy dr. Jana Walewskiego utworzonyzosta³ oddzia³ Polskiego Towarzystwa Walki ze ZwyrodnieniemRasy, Nierz¹dem i Chorobami Wenerycznymi. Przewodnicz¹cymTowarzystwa zosta³ major Alfred ̄ o³¹dkowski. W 1923 roku prze-kszta³ci³ siê on w Polskie Towarzystwo Eugeniczne.

21 pa�dziernika � odby³o siê zebranie likwidacyjne Towarzystwa�Pochodnia�. Towarzystwo Dramatyczne �Pochodnia� przekszta³-cone zosta³o w Teatr Polski.

22 pa�dziernika � wizytowa³ Bia³ystok ksi¹dz biskup JerzyMatulewicz.

29 pa�dziernika � odby³o siê pierwsze walne zebranie cz³onkówGniazda Sokolego pod przewodnictwem inspektora szkolnego W³o-dzimierza Tar³o-Maziñskiego. Powsta³o w ten sposób w naszymmie�cie Towarzystwa Gimnastycznego �Sokó³�.

Przy ulicy Sienkiewicza otwarto Gimnazjum Hebrajskie.

LISTOPAD

19 listopada � na posiedzeniu Rady Miejskiej uchwalono:�W uznaniu wiekopomnych zas³ug jednego z najlepszych synówOjczyzny niestrudzonego bojownika o wolno�æ, niepodleg³o�æi wielko�æ Rzeczypospolitej Polskiej, ukochanego Naczelnika

16

Pañstwa i Zwierzchniego Wodza, którego niespo¿ytej energii i woliwojewódzkie dzisiaj miasto Bia³ystok zawdziêcza odrodzeniei wcielenie po wiekowym oderwaniu do Macierzy, Rada Miejskauchwala nadaæ obywatelstwo honorowe miasta wojewódzkiegoBia³ystok Naczelnikowi Pañstwa Józefowi Pi³sudskiemu�.

22 listopada � upañstwowione zosta³o Gimnazjum ¯eñskieim. Anny z Sapiehów Jab³onowskiej, utrzymywane dotychczasprzez Towarzystwo Pomocy Szkó³ Polskich.

25-26 listopada � po powrocie z Grodna zespó³ Karola Adwen-towicza wystawi³ w teatrze �Palace� dwie sztuki: �Pan Wo³odyjow-ski� wg powie�ci Henryka Sienkiewicza i �S¹siadka� TadeuszaRittnera.

GRUDZIEÑ

2 grudnia � na mocy decyzji Rady Najwy¿szej, okre�laj¹cej tym-czasow¹ granicê wschodni¹ Rzeczypospolitej Polskiej, rozszerzonoj¹ poza dawne ziemie Królestwa Polskiego (o Bia³ostocczyznê).

Fot. 1 Uroczysto�ci z okazji odzyskania przez Bia³ystok niepodleg³o�ci.

17

1920

STYCZEÑ

5 stycznia � do powstaj¹cej Biblioteki Miejskiej przyby³ z War-szawy transport dwóch tysiêcy ksi¹¿ek.

19 stycznia � do Bia³egostoku przyby³, mianowany 19 listopada1919 roku przez Naczelnika Pañstwa, wojewoda bia³ostocki �Stefan B¹dzyñski.

24 stycznia � w lokalu Teatru Polskiego odby³o siê ostatniezebranie Polskiego Towarzystwa Dramatycznego �Pochodnia�.

31 stycznia � wybuch³y pierwsze strajki w bia³ostockim przemy�lew³ókienniczym i metalurgicznym.

LUTY

6 lutego � na specjalnym zebraniu Przewodnicz¹cy Rady Miej-skiej � Feliks Filipowicz poinformowa³ radnych o przebiegu wizytyu Naczelnika Pañstwa, w czasie której, wraz z Prezydentem Bia³e-gostoku � Boles³awem Szymañskim, wrêczy³ Józefowi Pi³sudskiemudyplom honorowego obywatela miasta Bia³egostoku i zaprosi³ gona uroczyste obchody pierwszej rocznicy odzyskania przez miastoniepodleg³o�ci (19 lutego 1920 r.).

11 lutego � zakoñczy³y siê strajki w bia³ostockich fabrykach.

16 lutego � rozpocz¹³ dzia³alno�æ Urz¹d Wojewódzki z wojewod¹Stefanem B¹dzyñskim na czele. W sk³ad województwa bia³ostockiego

18

wesz³y powiaty: augustowski, bia³ostocki, bielski, koleñski,³om¿yñski, ostro³êcki, ostrowsko-mazowiecki, sejneñski, sokólski,suwalski, szczuczyñski i wysokomazowiecki, a z czasem tak¿e:bia³owieski, grodzieñski i wo³kowyski.

19 lutego � odby³y siê uroczyste obchody pierwszej rocznicyodzyskania niepodleg³o�ci oraz za�lubin Polski z Ba³tykiem.

MARZEC

3 marca � w teatrze �Palace� koncertowa³ �król skrzypków pol-skich� � Stanis³aw Barcewicz.

3 marca � przy ulicy Lipowej 18 otwarto teatrzyk �Nowo�ci�.W pierwszym programie znalaz³a siê weso³a komedia pt. �Szalonypomys³ kobiet� A. Bronowskiego.

19 marca � powsta³ Polski Zwi¹zek Pracowników Chrze�cijanRzemios³a Szewskiego obwodu Bia³ostockiego.

19 marca � na stacji telegrafu urz¹dzono rozmównicê do po³¹czeñtelefonicznych z Warszaw¹.

29 marca � nowym bia³ostockim dziekanem oraz proboszczemzosta³ ksi¹dz Aleksander Chodyko.

KWIECIEÑ

1 kwietnia � rozpoczê³a dzia³alno�æ Izba Skarbowa. Mie�ci³a siê,tymczasowo, w lokalu by³ego hotelu Bel-Vac na Rynku Ko�ciuszki.Dyrektorem Izby mianowany zosta³ Karol Gone.

8 kwietnia � w zwi¹zku z wojn¹ polsko-bolszewick¹ og³oszonomobilizacjê mieszkañców Bia³egostoku z roczników: 1896, 1897,1898 i 1899.

26 kwietnia � w celu uczczenia 110 rocznicy urodzin FryderykaChopina w teatrze �Palace� odby³ siê koncert Jerzego ¯urawiewa.

19

MAJ

1 maja � w mie�cie odby³y siê burzliwe demonstracje komuni-styczne, w czasie których obnoszono transparenty z has³ami: �Niech¿yje Rz¹d Sowiecki�, �Niech ¿yje Rosja Sowiecka�.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. Odby³ siê pochódz Rynku Ko�ciuszki do Parku 3 Maja.

3 maja � odby³y siê uroczysto�ci po�wiêcenia sztandaru bia³os-tockiego oddzia³u Towarzystwa Gimnastycznego �Sokó³�. Sztandarotrzyma³ imiê Zygmunt.

7 maja � przy ulicy Lipowej 41 otwarto ¿ydowsk¹ szko³êrzemie�lnicz¹ dla dziewcz¹t

8 maja � rozpocz¹³ dzia³alno�æ Urz¹d Konserwatorski. Stanowiskokonserwatora obj¹³ ksi¹dz dr Piotr �ledziewski.

8 maja � do trwaj¹cego ju¿ strajku szewców i kelnerów do³¹czylibia³ostoccy introligatorzy.

9 maja � rozegrano konkurs hippiczny pomiêdzy 4. pu³kiem u³anówi 10. Pu³kiem U³anów Litewskich.

9 maja � przyby³ z wizyt¹ minister handlu i przemys³u. Zwiedzi³zak³ady: �Towarzystwo Bia³ostockiej Manufaktury E. Becker i S-ka�,�Bia³ostock¹ Fabrykê Ko³der i Sukna Oswald Trylling i Syn� oraz�C. Nowik i Synowie�.

10 maja � w czasie obiadu w hotelu �Ritz� odczytano telegramo zajêciu Kijowa. Og³oszono go tak¿e na wy�cigach oraz w TeatrzeNowoczesnym.

12 maja � trwa strajk bia³ostockich garbarzy.

14 maja � ukonstytuowa³a siê Okrêgowa Rada Szkolna. PrezesemRady wybrany zosta³ ksi¹dz Stanis³aw Nawrocki.

15 maja � w teatrze �Palace� odby³ siê �Wieczór s³owa i poezji�.Ca³y dochód z imprezy przeznaczono na wsparcie plebiscytu naGórnym �l¹sku.

20

20 maja � specjalna komisja policyjno-budowlana przeprowa-dzi³a kontrolê we wszystkich lokalach, gdzie odbywaj¹ siê wido-wiska publiczne. Lokal teatru Mozaika przy Lipowej 18 uznano zazupe³nie nieodpowiedni i nakazano zamkn¹æ do czasu przeprowa-dzenie zaleconych poprawek.

23 maja � przy ulicy Kiliñskiego 2 otwarto Miejsk¹ BibliotekêPubliczn¹. Pierwszym kierownikiem zosta³ jej organizator �Franciszek Gliñski.

CZERWIEC

1 czerwca � amerykañskie towarzystwo kinematograficznerozpoczê³o zdjêcia do pierwszego filmu o Bia³ymstoku.

1 czerwca � w mie�cie wybuch³ strajk metalowców.

3 czerwca � du¿¹ popularno�ci¹ cieszy³y siê pokazy filmów nawolnym powietrzu, odbywaj¹ce siê w ogrodzie kina �Modern�, miesz-cz¹cym siê przy ulicy Lipowej 20.

5 czerwca � w Magistracie otwarto wydzia³ statystyczny.

10 czerwca � w kinie �Apollo� przy ulicy Sienkiewicza 22 odby³siê pokaz filmu pt. �Bia³ystok 1 czerwca 1920 roku�. W³a�cicielemkina by³ Beniamin Wajnsztadt.

13 czerwca � utworzony zosta³ Obywatelski Komitet ObronyNarodowej.

LIPIEC

2 lipca � w my�l odezwy Naczelnego Wodza Towarzystwo Gim-nastyczne �Sokó³� im. Bartosza G³owackiego w Bia³ymstoku otwo-rzy³o, za pozwoleniem ministra spraw wojskowych, biuro werbun-kowe. Pierwszym komendantem biura zosta³ druh Stefan Starzyñski.

15 lipca � 700 bia³ostockich �Soko³ów� wyruszy³o na wojnê.

21

28 lipca � do Bia³egostoku wkraczaj¹ wojska bolszewickie. Z ini-cjatywy Biura Polskiego przy KC RKP(b) powo³any zostajeTymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (Polrewkom) z JulianemMarchlewskim na czele. Cz³onkami komitetu byli: Feliks Dzier¿yñski,Feliks Kon, Edward Próchniak i Józef Unszlicht.

31 lipca � pod wp³ywem komunistów bia³ostocka organizacjaPolskiej Partii Socjalistyczne ulega rozwi¹zaniu. Czê�æ jej cz³onkówprzeszchodzi do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.

SIERPIEÑ

20 sierpnia � Bia³ystok w po�piechu opuszcza TymczasowyKomitet Rewolucyjny Polski.

21 sierpnia � wycofuj¹cy siê bolszewicy rozstrzelali 16 zak³adników.

22 sierpnia � miasto zostaje wyzwolone przez nacieraj¹ce wojskapolskie.

22 sierpnia � ukonstytuowa³ siê Tymczasowy Komitet Obywa-telski pod przewodnictwem dr. Zygmunta Siemaszki.

22 sierpnia � powo³ano Obywatelsk¹ Stra¿ Bezpieczeñstwa.

25 sierpnia � odby³ siê uroczysty pogrzeb16 ofiar rozstrzelanychprzez wojska bolszewickie.

27 sierpnia � ponownie zacz¹³ wychodziæ �Dziennik Bia³ostocki�.

Reaktywowana zostaje bia³ostocka PPS.

WRZESIEÑ

18 wrze�nia � wznawia dzia³alno�æ Rada Miejska.

Na kierownika Urzêdu Wojewódzkiego powo³any zostaje StefanPopielawski.

22

PA�DZIERNIK

Powsta³o Towarzystwo My�liwskie.

LISTOPAD

18 listopada � w ca³ym mie�cie da³y siê odczuæ ograniczeniaw dostawach pr¹du. Zakazano o�wietlania witryn, reklam i szyldów.Teatry i kina czynne by³y tylko do godziny 2300.

21 listopada � odby³o siê zebranie bia³ostockich esperantystów.Uchwalono powo³anie do ¿ycia Bia³ostockiego TowarzystwaEsperantystów �Zamenhof�.

29 listopada � uroczy�cie obchodzono 90 rocznicê PowstaniaListopadowego. Odby³y siê: msza, defilada wojskowa, pochódg³ównymi ulicami miasta oraz okoliczno�ciowe akademie.

Amerykañski Czerwony Krzy¿ (YMCA) otworzy³ szpital przyulicy Warszawskiej 29, przekszta³cony w 1921 roku na Szpital PCKim. Królowej El¿biety Belgijskiej.

GRUDZIEÑ

4 grudnia � w sali posiedzeñ Rady Miejskiej odby³o siê zebranieprzedstawicieli instytucji i organizacji spo³ecznych w celu zorga-nizowania Ogólnomiejskiego Komitetu w Bia³ymstoku, któryzajmie siê urz¹dzeniem gwiazdki dla ¿o³nierzy 42. Pu³ku Piechotyim. gen. Jana Henryka D¹browskiego oraz garnizonu bia³ostockiego.Na przewodnicz¹cego Komitetu wybrano prezydenta miasta �Boles³awa Szymañskiego.

5 grudnia � w Linas Chalim, przy ulicy Zamenhofa 27, uroczy�cieotwarto bezp³atn¹ poradniê dentystyczn¹. Poza ni¹ dzia³a³y tak¿eporadnie: internistyczna, okulistyki i laryngologii.

23

21 grudnia � mianowany zostaje nowy wojewoda bia³ostocki.Zostaje nim Stefan Popielawski.

Fot. 2 Dawna ulica Wasilkowska, obecnie Sienkiewicza. W g³êbi cerkiewrozebrana po wyzwoleniu miasta. Na miejscu �wi¹tyni, na Placu Wolno�ci,

stoi dzi� budynek Komendy Wojewódzkiej Policji.

Fot. 3 Zwierzyniec. Pomnik ¿o³nierzy 42. pu³ku piechoty poleg³ych w czasiewojny polsko-bolszewickiej.

24

1921

STYCZEÑ

5 stycznia � zosta³a powo³ana Rada Szkolna miasta Bia³egostoku.

18 stycznia � Magistrat miasta Bia³egostoku og³osi³ konkurs nareperacjê zegara ratuszowego.

19 stycznia � rozpocz¹³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

22 stycznia � odby³y siê uroczyste obchody 60 rocznicy PowstaniaStyczniowego.

25 stycznia � �Weselem� Stanis³awa Wyspiañskiego zainaugu-rowa³ swoje wystêpy �sta³y� teatr wojskowy przy DowództwieOkrêgu Generalnego (DOG) w Bia³ymstoku, pod dyrekcj¹Kazimierza Beroñskiego, aktora teatru miejskiego w Krakowie.

Zacz¹³ siê ukazywaæ �Dziennik Starostwa Bia³ostockiego�.

LUTY

4 lutego � na mocy ustawy województwo bia³ostockie powiêkszy³osiê o powiaty: grodzieñski, wo³kowyski i bia³owieski.

6 lutego � odby³o siê pierwsze posiedzenie TymczasowejKomendy Hufca Harcerskiego. Funkcjê komendanta obj¹³ ksi¹dzStanis³aw Marcinkowski.

9 lutego � zakoñczy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

25

13 lutego � w teatrze �Palace� Teatr Polski w Bia³ymstokuwystawi³ spektakl pt. ��wiat bez mê¿czyzn�. Ca³y dochód z przed-stawienia przeznaczony zosta³ na plebiscyt na Górnym �l¹sku.

13 lutego � w gmachu Magistratu odby³o siê zebranie organiza-cyjne Towarzystwa Opieki nad Zwierzêtami.

18 lutego � Rada Miejska podjê³a uchwa³ê: �Na pami¹tkêwyzwolenia Bia³egostoku przez wojsko polskie Rada Miejskauchwala przekazaæ na zapocz¹tkowanie funduszu pod budowêpomnika »Wyzwolenie« 300.000 marek nie przes¹dzaj¹c formy tegopomnika�.

19 lutego � odby³y siê uroczyste obchody wyzwolenia Bia³egostoku.

22 lutego � dziêki inicjatywie Ko³a Prelegentów przy Stra¿yKresowej odby³o siê uroczyste otwarcie Uniwersytetu Ludowego.Wyk³ady odbywa³y siê w Szkole Podstawowej nr 1 przy ulicySienkiewicza 61.

MARZEC

13 marca � z inicjatywy Narodowo-Chrze�cijañskiego KlubuRobotniczego, którego cz³onkami byli m.in.: ksi¹dz Stanis³awHa³ko, Nikodem Henryk Hryckiewicz i Tadeusz Dymowski,powo³ano w Bia³ymstoku Chrze�cijañsko-Narodowe StronnictwoPracy. Siedziba partii mie�ci³a siê przy ulicy Rynek Ko�ciuszki 2.

19 marca � staraniem Wydzia³u III bia³ostockiego sztabu DOGw teatrze �Palace� odby³ siê uroczysty wieczór z okazji imieninmarsza³ka Józefa Pi³sudskiego.

KWIECIEÑ

4 kwietnia � z inspiracji �Dziennika Bia³ostockiego� odby³ siêpochód i wiec w sprawie plebiscytu na Górnym �l¹sku.

26

21 kwietnia � odby³y siê uroczyste obchody ku czci pomordo-wanych przez bolszewików w 1920 roku.

MAJ

3 maja � niezwykle uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja.

7 maja � odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia lokalu SeminariumNauczycielskiego, bêd¹ca jednocze�nie uczczeniem pamiêci poleg³ychwychowanków seminarium.

8 maja � przy Szosie ¯ó³tkowskiej otwarto Klub �Ognisko�.

24 maja � w pasa¿u Warholca przy ulicy Lipowej otwarto wy-stawê rze�b i obrazów Oskara Rozaneckiego.

25 maja � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzy reprezentacj¹Bia³egostoku a warszawskim klubem Polonia.

28 maja � w dawnej �Arkadii�, mieszcz¹cej siê przy ulicyNadrzecznej, otwarto Teatr Ludowy pod dyrekcj¹ Wojtaszka,poprzednio dyrektora teatru Rozmaito�ci (mieszcz¹cego siê przyulicy Lipowej 18). Inauguracyjnym spektaklem by³ �Gubernatori Trocki� autorstwa As-Pego.

CZERWIEC

3 czerwca � przez miasto przetoczy³a siê fala �podzwrotniko-wych� upa³ów.

5 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pili s³ynni komicy rosyjscy� Bim i Bom.

14 czerwca � Komitet Pomocy �l¹zakom zorganizowa³ �Wieczórartystyczny�. Ca³y dochód z imprezy przeznaczono na zakup ¿yw-no�ci dla powstañców.

27

LIPIEC

1 lipca � w teatrze �Palace� odby³ siê pokaz filmów: �Obchodyku czci ofiar mordu bolszewickiego� oraz �Z ¿ycia bia³ostockie-go� wytwórni filmowej Sfinks, wykonanych na zlecenie �Dzienni-ka Bia³ostockiego�.

2 lipca � odby³ siê II wojewódzki zjazd Chrze�cijañsko--Narodowego Stronnictwa Pracy.

16 lipca � Towarzystwo Teatr Polski po³¹czy³o siê z Towarzy-stwem �Sokó³�, przekazuj¹c mu ca³y swój maj¹tek.

16 lipca � w sali Magistratu przy ulicy Warszawskiej 21 NarodoweZjednoczenie Ludowe zorganizowa³o konferencjê polityczn¹. Nakonferencji zjawi³ siê m.in. by³y premier i minister spraw wewnêtrz-nych, prezes NZL � Leopold Skulski.

20 lipca � otwarto wystawê sztuki: obrazy, szkice, rze�byautorstwa artystów s³u¿¹cych obecnie w wojsku. Wystawê zorga-nizowa³o DOG. Ca³y dochód z wystawy przeznaczono na Uniwer-sytet ¯o³nierski.

27 czerwca � zapad³a decyzja o likwidacji obozu jenieckiego dla¿o³nierzy sowieckich mieszcz¹cego siê przy Szosie Wasilkowskiej.

31 lipca � odby³o siê pierwsze zebranie �Ko³a AkademikówBia³ostoczan�. Na zebraniu zatwierdzono statut Ko³a.

SIERPIEÑ

14 sierpnia � w sali Magistratu odby³ siê odczyt gruziñskiegopoety Sergiusza Karaliszwili pt. �Bolszewickie niebezpieczeñstwo�.

20 sierpnia � do miasta przyby³ 10 Pu³k U³anów Litewskich.

21 sierpnia � z okazji powrotu do Bia³egostoku 42. Pu³ku Piechotyim. Jana Henryka D¹browskiego odwiedzi³ miasto d³ugo oczekiwanyJózef Pi³sudski. W trakcie licznych uroczysto�ci zgotowanych przez

28

mieszkañców na jego cze�æ, w Ogrodzie Miejskim odby³ siê obiad¿o³nierski, w trakcie którego redaktor Antoni Lubkiewicz wrêczy³J. Pi³sudskiemu �Bia³ystok Ilustrowany� � pierwsz¹ monografiêmiasta wydan¹ z okazji wizyty marsza³ka w naszym mie�cie. Og³o-szono te¿ po raz kolejny, ¿e Józef Pi³sudski otrzyma³ �obywatelstwohonorowe wojewódzkiego miasta Bia³egostoku�.

24 sierpnia � przy ulicy Bia³ostoczañskiej 14 pali³y siê fabrykiWolmana i Zylberfeniga oraz pobliskie domy.

24 sierpnia � Rada Miejska przeznaczy³a Grand-Hotel, miesz-cz¹cy siê przy ulicy Sienkiewicza 4, na potrzeby Szko³y Handlowej,która mie�ci³a siê do tej pory przy ulicy Warszawskiej 63.

Wybuch³y strajki w bia³ostockich fabrykach.

W Ogrodzie Miejskim imienia ksiêcia Józefa Poniatowskiego od-bywa³y siê wystêpy orkiestry w³o�ciañskiej pod dyrekcj¹ Stanis³awaNamys³owskiego.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � rozpocz¹³ kursy poci¹g po�pieszny relacji Warszawa--Bia³ystok-Wilno.

6 wrze�nia � w kinie �Modern�, przy ulicy Lipowej 20, wy�wie-tlano film pt. �W z³otej klatce�, z ulubieñcami publiczno�ci � -Wier¹ Cho³odn¹ i Józefem Runiczem.

13 wrze�nia � w sali dawnego iluzjonu �Fantazja�, mieszcz¹cegosiê przy ulicy Lipowej 18, otwarto kino �Rusa³ka�. Jego w³a�cicielamibyli: Artur Unferwert i bracia Tomaszewiczowie. Na otwarciewy�wietlono dramat historyczny pt. �Juliusz Cezar�, bêd¹cyadaptacj¹ dzie³a Williama Szekspira.

13 wrze�nia � otwarto Oddzia³ Banku Zwi¹zku Ziemian.

17 wrze�nia � ukaza³ siê pierwszy numer �Kuriera Bia³ostockiego�pod redakcj¹ Boles³awa Filipowskiego.

29

21 wrze�nia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a s³ynna diva operetkiwarszawskiej � Wiktoria Kawecka.

24 wrze�nia � w obecno�ci przedstawicieli Rabinatu, w³adzkomunalnych oraz wiceprezydenta Rady Miejskiej Witolda £aszew-skiego odby³o siê �solenne po�wiêcenie i otwarcie szpitala ¿ydow-skiego� mieszcz¹cego siê przy ulicy Warszawskiej 15.

30 wrze�nia � spali³ siê budynek Teatru Ludowego mieszcz¹cysiê przy ulicy Nadrzecznej.

Przeprowadzono pierwszy powszechny spis ludno�ci, którywykaza³, ¿e Bia³ystok zamieszkuj¹ 76 792 osoby, w tym 39 602 ̄ ydów.

W mie�cie pojawi³a siê olbrzymia fala emigrantów z Rosji sowieckiej.

PA�DZIERnIK

8 pa�dziernika � z inicjatywy Zwi¹zku Ludowo-Narodowegopowsta³ dyskusyjny klub polityczny.

10 pa�dziernika � za³o¿ono pierwsze ko³o Zwi¹zku Ludowo--Narodowego w Bia³ymstoku.

GRUDZIEÑ

18 grudnia � odby³ siê I Zjazd Wojewódzki Zwi¹zku Ludowo--Narodowego. Wybrano Radê Wojewódzk¹ i Zarz¹d Wojewódzki.W 1928 roku zmieni³ on swoj¹ nazwê na Stronnictwo Narodowe.

30

1922

STYCZEÑ

1 stycznia � w bia³ostockim starostwie rozpoczêto wydawanienowych dowodów osobistych Pañstwa Polskiego.

3 stycznia � odby³o siê zebranie organizacyjne TowarzystwaRzemie�lniczego ¯ydowskiego, na którym zatwierdzono statutTowarzystwa.

6 stycznia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a primabalerina TeatruWielkiego � Halina Szmolcówna.

6 stycznia � w teatrze �Palace� wyst¹pili go�cinnie arty�ci te-atrów warszawskich Qui pro Quo i Nowo�ci z RomualdemGierasimskim i Adolfem Dymsz¹ na czele.

8 stycznia � w S¹dzie Okrêgowym na ulicy Warszawskiej 63odby³ siê wiec urzêdników pañstwowych, samorz¹dowych,kolejowych i pocztowych w sprawie polepszenia ich bytu materialnego.Podobne wiece odby³y siê w ca³ej Polsce.

11 stycznia � w celu zapoznania siê z sytuacj¹ uchod�ców, doBia³egostoku przyby³ przewodnicz¹cy Komisji Repatriacyjnej W³a-dys³aw Grabski.

16 stycznia � poczta rozpoczê³a przyjmowanie pieniê¿nychprzekazów telegraficznych.

20 stycznia � Bia³ystok odwiedzi³ znany poeta Stanis³aw Przy-byszewski. W trakcie swego pobytu wyg³osi³ odczyt pt. �O nagiejduszy�.

31

22 stycznia � powsta³ bia³ostocki oddzia³ Ukraiñskiego KomitetuCentralnego, zorganizowany przez ukraiñskich emigrantówpolitycznych.

25 stycznia � otwarto Uniwersytet Ludowy zorganizowany przezKo³o Prelegentów przy Towarzystwie Stra¿y Kresowej.

31 stycznia � w kinie �Apollo�, przy ulicy Sienkiewicza 22, wy-�wietlano polski film pt. �Strza³� z Kazimierzem Junosz¹-Stêpow-skim i Józefem Wêgrzynem w rolach g³ównych.

Strajkowali bia³ostoccy krawcy ¿¹daj¹c 70% podwy¿ki.

W przemy�le trwa kryzys spowodowany brakiem zamówieñ.

W Bia³ymstoku przebywa³ Naczelnik Wydzia³u Najwy¿szej IzbyKontroli Pañstwa in¿. Dêbski. Prowadzi³ on �ledztwo w sprawiesprzeda¿y maj¹tku Dojlidy.

W mie�cie panowa³a epidemia tyfusu.

LUTY

6 lutego � w zwi¹zku z 50% podatkiem, a tak¿e brakiem frekwencji,w³a�ciciele bia³ostockich kin postanowili czê�ciowo zamkn¹æ kino--teatry. Instytucje te mia³y dzia³aæ jedynie od pi¹tku do niedzieli.

7 lutego � przesta³ siê ukazywaæ �Kurier Bia³ostocki�.

8 lutego � sztuk¹ Micha³a Ba³uckiego pt. �Dom otwarty� odby³asiê w teatrze �Palace� uroczysta inauguracja Teatru Popularnego.Otwarcie teatru poprzedzi³o przemówienie prezydenta Bia³egostoku� Boles³awa Szymañskiego.

10 lutego � ukaza³ siê pierwszy numer Niezawis³ego LudowegoTygodnika Spo³eczno-Politycznego i Gospodarczego �GospodarzWiejski�.

15 lutego � w teatrze �Palace�, mieszcz¹cym siê przy ulicyKiliñskiego 6, rozpocz¹³ wystêpy grodzieñski Teatr Miejski im.Elizy Orzeszkowej pod dyrekcj¹ Bronis³awa Sk¹pskiego. Z zespo³em

32

wyst¹pi³a znakomita aktorka Irena Ordon-Sosnowska. W repertuarzegrodzieñskiego teatru znalaz³y siê m.in. sztuki: �W ma³ym domku�Tadeusza Rittnera, �Ich czworo� i �Kobieta bez skazy� GabrieliZapolskiej oraz �Diablica� W. Shonherra.

18 lutego � w kinie �Apollo� pokazano polski film pt. �Za winybrata� ze Stefanem Jaraczem i Juliuszem Osterw¹ w rolach g³ównych.

19 lutego � uroczy�cie obchodzo trzeci¹ rocznicê odzyskaniaprzez Bia³ystok niepodleg³o�ci.

26 lutego � w teatrze �Palace� wystawiona zosta³a opera -Gioacchino Rossiniego pt. �Cyrulik sewilski�. Wyst¹pili w niejaktorzy Opery Warszawskiej: Julia Mechnówna, Adam Dobosz i Wa-c³aw Brzeziñski.

28 lutego � w teatrze �Palace� ponownie wyst¹pi³a s³ynna divaoperetki warszawskiej � Wiktoria Kawecka.

29 lutego � ukaza³ siê ostatni numer gazety �Kurier Bia³ostocki�.

Powsta³a Komisja Okrêgowa Zwi¹zków Zawodowych.

Luty/marzec � w mie�cie panowa³a epidemia tyfusu.

MARZEC

1 marca � wystêpy w teatrze �Palace� rozpocz¹³ kierowany przezBronis³awa Sk¹pskiego Teatr Miejski z Grodna. W repertuarzeznalaz³y siê m.in.: �W noc lipcow¹� Boles³awa Gorczyñskiego,�W ma³ym domku� Tadeusza Rittnera, �Diablica� W. Shonherra,�Ich czworo� i �Kobieta bez skazy� Gabrieli Zapolskiej oraz�Urzêdowa ¿ona� H. Oldena wg A. H. Savage z go�cinnie wystê-puj¹c¹ Iren¹ Gordon-Sosnowsk¹.

7-14 marca � w mie�cie przebywa³ �przywódca narodowców¿ydowskich i najzacieklejszy wskrzesiciel Palestyny�, znany dzia³aczsyjonistyczny, Nauman Soko³ow. W teatrze �Palace� wyg³osi³referat o odradzaj¹cej siê Judei pt. �Dajcie, aby�my mogli ojczyznêotrzymaæ�.

33

8 marca � z inicjatywy PPS w sali zwi¹zku metalowców przyulicy Lipowej 27 odby³ siê wiec bezrobotnych. ¯¹dano na nimubezpieczeñ dla osób pozbawionych pracy, umo¿liwienia emigracjizarobkowej, przestrzegania 8-godzinnego dnia pracy oraz (w zwi¹zkuz rosn¹cymi cenami) zakazu wywo¿enia artyku³ów ¿ywno�ciowychpoza granice kraju.

17 marca � powsta³ Okrêgowy Zwi¹zek Kupców ¯ydowskich.

18 marca � z okazji uznania granic Polski w ca³ym mie�ciewywieszono flagi z barwami narodowymi. Odby³y siê tak¿euroczyste msze oraz przegl¹d wojsk.

18 marca � z inicjatywy gminy ¿ydowskiej, z okazji zatwierdzeniagranic Polski, w synagodze przy ulicy ¯ydowskiej odby³y siê uro-czysto�ci dziêkczynne.

19 marca � obchodzono uroczy�cie imieniny Józefa Pi³sudskiego.W teatrze �Palace� Teatr Popularny wystawi³ �Piosenki U³añskie�.

25 marca � na rzecz prasy polskiej odby³ siê w teatrze �Palace�koncert z udzia³em Kazimiery Niewiarowska (primadonny operet-ki Teatru Nowo�ci w Warszawie), Miry Zimiñskiej, Konrada Tomai Józefa �Pikusia� Urstejna.

KWIECIEÑ

23 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a Rosyjska KomediaMuzyczna z moskiewskiego teatru Ermita¿.

26 kwietnia � w kinie �Apollo�, w filmie pt. �Bajka o mi³o�ci�,bia³ostoczanie ogl¹dali �królow¹ ekranu� � Wierê Cho³odn¹.

MAJ

1 maja � odby³y siê pochody pierwszomajowe zorganizowaneprzez PPS i zwi¹zki zawodowe. Pojawi³y siê transparenty z napisami:

34

�Niech ¿yje 8-godzinny dzieñ pracy�, �¯¹damy kontroli nad pro-dukcj¹� i �Precz z redukcj¹ p³ac�.

3 maja � uroczy�cie obchodzono kolejn¹ rocznicê Konstytucji3 Maja. W trakcie obchodów dosz³o do rozd�wiêku dotycz¹cegocharakteru uroczysto�ci. Czê�æ �wiêtuj¹cych przesz³a ulicami:Sienkiewicza, Warszawsk¹ i Pa³acow¹, rozwi¹zuj¹c manifestacjêna Rynku Ko�ciuszki. Organizacje radykalne, zwi¹zane z Narodow¹Parti¹ Robotnicz¹, uda³y siê do Parku 3 Maja, gdzie odby³ siê wiec.

12 maja � bia³ostocki oddzia³ Banku dla Handlu i Przemys³u roz-pocz¹³ budowê nowego gmachu przy ulicy Warszawskiej 3

13 maja � pod redakcja Wiktora Iwanickiego ukaza³ siê tygo-dnik spo³eczno-polityczny dla inteligencji ¿ydowskiej w jêzykurosyjskim � �Swobodnaja my�l�.

21 maja � w teatrze �Palace� aktorzy scen warszawskichwystawili spektakl �Sztuka kochania�. Wyst¹pili m.in.: Zofia Mo-drzewska, Halina Starska i Marian Muszyñski.

25 maja � na scenie �Palace� ponownie wyst¹pili arty�ci Rosyj-skiej Muzycznej Komedii z moskiewskiego teatru Ermita¿.

27 maja � decyzj¹ w³adz miejskich zamkniêto domy publicznemieszcz¹ce siê przy ulicach: Krakowskiej, Cichej i Sto³ecznej.

CZERWIEC

2 czerwca � w sali posiedzeñ Rady Miejskiej odby³ siê uroczystyodczyt Stanis³awa Przybyszewskiego pt. �Dzieje sztuki�.

11 czerwca � Bia³ystok odwiedzi³ genera³ Józef Haller.

22 czerwca � ukaza³ siê pierwszy numer �Tygodnika Bia³ostoc-kiego� � pisma Zwi¹zku Ludowo-Narodowego. W sumie wysz³oich tylko sze�æ.

Trwa³y prace maj¹ce na celu powo³anie �Kasy Chorych na miastoi powiat bia³ostocki�. Pracami kierowa³ Komisarz Rz¹dowy dr Wa-c³aw Szaykowski.

35

LIPIEC

2 lipca � w kinie �Modern� pokazano film pt. �A szczê�cie by³otak blisko� z udzia³em ulubieñca publiczno�ci � Iwana Moz¿uchina.

8 lipca � przy Lipowej 18 (dawne kino �Rusa³ka�) otwartoObjazdowe Muzeum Anatomiczno-Patologiczne.

9 lipca � wybuch³ strajk w fabrykach w³ókienniczych.

23 lipca � zakoñczy³ siê strajk w fabrykach w³ókienniczych.

27 lipca � w wyniku ulewnych deszczów niespodziewanie wyla³arzeka Bia³a podtapiaj¹c centrum Bia³egostoku. Zalane zosta³y ulice:Nadrzeczna, Sienkiewicza, Kupiecka, Branickiego i Zamenhofa.

28 lipca � powsta³ Okrêgowy Sekretariat Chrze�cijañskichZwi¹zków Zawodowych kierowany przez Aleksandra Klatowa.

Na zaproszenie redakcji �Dziennika Bia³ostockiego� bawi³ w Bia-³ymstoku artysta-malarz Edward G³owacki, który przygotowa³ cyklkarykatur najwybitniejszych osobisto�ci miasta.

W niektórych bia³ostockich sklepach (np. przy ulicy Lipowej) poka-za³y siê w oknach wystawowych szyldy: �Oni parolos Esperanto�.

W mie�cie narasta ruch samochodowy. Pojawiaj¹ siê pierwszekorki na w¹skich, niedostosowanych do ruchu samochodowegoulicach.

W kinie �Apollo� zainstalowano srebrny ekran, który poprawi³jako� wy�wietlanych filmów.

SIERPIEÑ

6 sierpnia � w ósm¹ rocznicê wymarszu �pierwszej kadrowej�pod komend¹ Naczelnika Pañstwa Józefa Pi³sudskiego, staraniem42. Pu³ku Piechoty i Zwi¹zku Strzeleckiego w koszarach im Ro-mualda Traugutta odby³a siê wielka olimpiada sportowa.

36

15 sierpnia � odby³y siê uroczysto�ci 24 rocznicy powstaniaBia³ostockiej Ochotniczej Stra¿y Ogniowej (BOSO), zak³óconepo¿arem fabryki H. Kommichau.

17 sierpnia � zakoñczy³ siê remont kina �Modern� mieszcz¹ce-go siê przy ulicy Lipowej 20. Nowy sezon dyrekcja kina rozpoczê³apokazem filmu pt. �Indyjski grobowiec� z Lay de Putti w roli g³ównej.

22 sierpnia � w kinie �Apollo� pokazano film po�wiêcony miastui 24-leciu Bia³ostockiej Ochotniczej Stra¿y Ogniowej (BOSO).

W kinie �Apollo� pokazano dramat pt. ��lubowanie� oparty nawierzeniach, obyczajach i starych legendach ¿ydowskich. Wyst¹piliw nim znakomici aktorzy scen ¿ydowskich: Estera RachelaKamiñska, Ida Kamiñska, W³adys³aw Godik, Samuel Landau,Moj¿esz Lipman.

W zwi¹zku z olbrzymi¹ ilo�ci¹ reemigrantów z Rosji miastu zacz¹³zagra¿aæ wybuch epidemii cholery.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � otwarta zosta³a, mieszcz¹ca siê przy ulicy Lipo-wej 47, Szko³a Muzyczna im. Aleksandra Micha³owskiego.

1 wrze�nia � amerykañska spó³ka kinematograficzna rozpoczê³azdjêcia filmowe Bia³egostoku i jego mieszkañców.

5 wrze�nia � Bia³ystok wizytowa³ przedstawiciel Ligi Narodów.Wizyta zwi¹zana by³a z budow¹ i organizacj¹ szpitali zaka�nych,w zwi¹zku z nasilaj¹c¹ siê liczb¹ uciekinierów z Rosji.

7 wrze�nia � uroczy�cie obchodzono Dzieñ Akademika.

17 wrze�nia � odby³ siê zlot okrêgowy Towarzystwa Gimnastycz-nego �Sokó³�, w trakcie którego uroczy�cie po�wiêcono sztandari boisko sportowe bia³ostockiego oddzia³u Towarzystwa.

28 wrze�nia � utworzono Okrêgowy Komitet Wyborczy Zwi¹zkuProletariatu Miast i Wsi, na którego czele stan¹³ Stanis³aw Dzienis.

37

30 wrze�nia � na scenie �Palace�, w spektaklach: �Ósma ¿onaSinobrodego� A. Savoira, �Jastrz¹b� F. Croisseta, �Bacarat� oraz�Kobieta, która zabi³a� S. Garricka wyst¹pi³ Kazimierz Junosza--Stêpowski z zespo³em.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � odby³o siê uroczyste otwarcie szko³y muzycznejim. Aleksandra Micha³owskiego. Z tej okazji prof. AleksanderMicha³owski wzi¹³ udzia³ w koncercie w kinie �Palace�.

8 pa�dziernika � w teatrze �Palace� rozpoczê³a wystêpy WielkaTrupa Artystyczna z Zofi¹ Kie³czewsk¹.

10 pa�dziernika � po szeregu rewizji w lokalu OkrêgowegoKomitetu Wyborczego Zwi¹zku Proletariatu Miast i Wsi OkrêgowaKomisja Wyborcza uniewa¿ni³a listê kandydatów na pos³ów z ra-mienia ZPMiW oraz innych ugrupowañ komunistycznych.

17 pa�dziernika � odby³o siê zebranie organizacyjne Oddzia³uBia³ostockiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Do�æszybko uleg³ on jednak rozwi¹zaniu. Reaktywowano go ponowniedopiero w 1926 roku.

22 pa�dziernika � spektaklem Stefana Kiedrzyñskiego pt. �Czystyinteres� rozpocz¹³ sezon zimowy Teatr Popularny.

LISTOPAD

5 listopada � odby³y siê wybory do Sejmu RP I kadencji.

GRUDZIEÑ

2 grudnia � wystêpy w kinie �Palace� rozpoczê³a operetkakrakowskiego Teatru Nowo�ci pod dyrekcj¹ Tadeusza Pilarskiego.

38

10 grudnia � w Warszawie zmar³ Benedykt Filipowicz, redaktor�Dziennika Bia³ostockiego� i za³o¿yciel �Kuriera Bia³ostockiego�.

16-17 grudnia � og³oszono ¿a³obê po tragicznej �mierci Prezy-denta RP Gabriela Narutowicza.

19 grudnia � w Berlinie zmar³ Pawe³ Nowik, wspó³w³a�cicielfirmy �C. Nowik i Synowie� .

Fot. 4 Bia³ystok zalany przez Bia³kêw 1922 r. Widok od ulicy Ko�cielnej.

Fot. 5 Uroczysto�ci w zwi¹zku z przybyciem do miasta Naczelnika PañstwaJózefa Pi³sudskiego. Przemawia prezydent Boles³aw Szymañski.

39

1923

STYCZEÑ

11 stycznia � operetka krakowskiego Teatru Nowo�ci bawi³abia³ostock¹ publiczno�æ spektaklem pt. �Bia³y Mazur�.

12 stycznia � rozpoczê³y strajk fabryki przemys³u w³ókienniczego.

22-23 stycznia � król humoru polskiego � Józef �Piku�� Ursteinwyst¹pi³ go�cinnie z graj¹c¹ w kinie �Palace� operetk¹ krakowskiegoTeatru Nowo�ci.

26 stycznia � w teatrze �Palace� operetka krakowskiego TeatruNowo�ci wystawi³a przedstawienie premierowe pt. �Ksiê¿niczkaFoxtrota�.

31 stycznia � kolejna premiera operetki Teatru Nowo�ci z Krakowapt. �Genera³ Huzarów�.

LUTY

2 lutego � zakoñczy³ siê trwaj¹cy od stycznia strajk w przemy�lew³ókienniczym. Strajkuj¹cy otrzymali 100% podwy¿kê pa³ac.

5 lutego � po d³ugotrwa³ym strajku fabryki w³ókiennicze wznowi³ypracê.

13 lutego � na zakoñczenie karnawa³u, w zwi¹zku z ogólnopol-skimi obchodami Dnia Aktora, operetka krakowskiego TeatruNowo�ci wystawi³a �Dziewczynê z Holandii� Imre Kálmána.

40

Dochód z przedstawienia przekazany zosta³ na fundusz buduj¹ce-go siê Domu Aktora w Skolimowie.

18 lutego � odby³y siê wybory do nowo utworzonej Warszawsko--Bia³ostockiej Izby Lekarskiej.

19 lutego � uroczy�cie obchodzono czwart¹ rocznicê wyzwoleniaBia³egostoku oraz 450 rocznicê urodzin Miko³aja Kopernika. W teatrze�Palace� odby³a siê z tej okazji akademia, w czasie której profesorastronomii G. Towiñski wyg³osi³ odczyt o tym wielkim uczonym.

23 lutego � przy ulicy Sienkiewicza 12 spali³ siê zak³ad znanegobia³ostockiego fotografa � J. Rendla.

MARZEC

1 marca � przy bibliotece ¿ydowskiej im. Szo³em Alejchemaotwarto now¹ czytelniê.

4 marca � w kinie �Palace� dramatem kryminalnym M. Wilsonapt. �Cyganka Landa� rozpoczê³a wystêpy (z wielka trup¹ artystyczn¹)znana aktorka Zofia Kie³czewska.

6 marca � powsta³ Zwi¹zek Fabrykantów Pó³nocnego Przemys³uW³ókienniczego w Bia³ymstoku, z siedzib¹ przy ulicy Lipowej 24(42). Prezesem Zwi¹zku zosta³ Izrael Dawid Szapiro.

8 marca � w teatrze �Palace� zespó³ Zofii Kie³czewskiej wystawi³sztukê Finkiela pt. �Soko³y i wrony�.

15 marca � rozpocz¹³ siê strajk szewców, krawców i piekarzydomagaj¹cych siê podwy¿ki wynagrodzeñ.

17 marca � ca³kowitym fiaskiem zakoñczy³ siê rozpoczêty dwadni wcze�niej strajk szewców.

22 marca � fotograf J. Rendel otworzy³ ponownie swój zak³adprzy ulicy Sienkiewicza 12.

23 marca � 75% podwy¿k¹ wynagrodzeñ zakoñczy³ siê strajkkrawców.

41

KWIECIEÑ

7-8 kwietnia � odby³ siê Wszechpolski Zjazd O�wiatowypo�wiêcony o�wiacie pozaszkolnej. W obradach brali udzia³ przed-stawiciele Ministerstwa O�wiecenia Publicznego i WyznañReligijnych.

9 kwietnia � odby³a siê wielka manifestacja i msza ¿a³obnaprowadzona przez ksiêdza Aleksandra Chodyko w intencji rozstrzelaniaw ZSRR ksiêdza pra³ata Butkiewicza oraz represjami, jakie dotknê³yko�ció³ katolicki.

20 kwietnia � w zwi¹zku z okólnikiem ministra robót publicznychRada Miasta ustali³a, ¿e w �ródmie�ciu nie wolno budowaæ domówdrewnianych, a jednocze�nie w dzielnicach, w których przewa¿aj¹domy drewniane, nie wolno tworzyæ przedsiêbiorstw przemys³owych.

25 kwietnia � w kinie �Palace� rozpocz¹³ wystêpy warszawskiteatr Rozmaito�ci z Helen¹ Bo¿ewsk¹ i W³adys³awem Lenczewskimna czele. W repertuarze teatru znalaz³y siê m.in. �Powrót� Ch. Woirina,�Diabe³� Ferenca Molnára, �Wojna i mi³o�æ� oraz �Powrót z wojny�W. Che³mickiego.

28 kwietnia � bia³ostoczanie uroczy�nie powitali powracaj¹cydo miasta po manewrach 42. Pu³k Piechoty im. gen. Jana HenrykaD¹browskiego.

MAJ

2 maja � wybuch³ strajk garbarzy i metalowców domagaj¹cychsiê 120% podwy¿ki p³ac.

8 maja � odby³o siê �wiêto Pu³kowe 10. Pu³ku U³anów Litewskich.

8 maja � rozpoczêto kapitalny remont hotelu �Ritz�.

10 maja � na zaproszenie Towarzystwa Esperantystów z³o¿y³w Bia³ymstoku wizytê znany esperantysta, profesor UniwersytetuJagielloñskiego � Odo Bujwid.

42

11 maja � rozpocz¹³ siê kolejny strajk w przemy�le bia³ostockim.

14 maja � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê sensacyjny procesprzeciw 45 osobom narodowo�ci bia³oruskiej. Akt oskar¿enia za-wiera³ zarzuty przygotowywania powstania zbrojnego przeciwPolsce przy pomocy Litwy Kowieñskiej, Niemiec i Rosji. Ponadtooskar¿enie dotyczy³o napadów bandyckich organizowanych przezbandy �Skomorocha� i �Czorta�.

14 maja � go�cinne wystêpy w teatrze �Palace� rozpoczêli arty�cioperowi z Teatru Wielkiego z Wilna. Wystawiono m.in. opery:�Faust� � Charlesa F. Gounoda, �¯ydówka� � Jacquesa Halévy`ai �Tosca� � Giacomo Pucciniego.

19 maja � powsta³ ¯ydowski Klub Sportowy (¯KS).

21 maja � zapad³y wyroki w procesie o zdradê stanu. G³ównaoskar¿ona � Wiera Mas³owska, skazana zosta³a na 6 lat ciê¿kiegowiêzienia. 25 osób uniewinniono.

24 maja � bia³ostoczanie uroczy�cie obchodzili �wiêto 42. Pu³kuPiechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego.

30 maja � w Ogrodzie Miejskim rozpoczê³a wystêpy KapelaW³o�ciañska pod dyrekcj¹ Stanis³awa Namys³owskiego.

31 maja � zakoñczy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

CZERWIEC

1 czerwca � rozpocz¹³ siê strajk generalny szewców.

3 czerwca � w teatrze �Palace� warszawski Teatr Nowo�ci z Ka-zimier¹ Niewiarowsk¹ i Boles³awem Mierzejewskim wystawi³sztukê Imre Kálmána pt. �Bajadera�.

8 czerwca � rozpoczê³y strajk fabryki przemys³u metalowego.

16 czerwca � w Ogrodzie Miejskim odby³ siê benefis Kapeli W³o�-ciañskiej Stanis³awa Namys³owskiego.

43

LIPIEC

1 lipca � odby³o siê ostatnie, po¿egnalne przedstawienie krakow-skiej operetki Teatru Nowo�ci pod dyrekcj¹ Tadeusza Pilarskiego.

3 lipca � w kinie �Modern� pokazano film pt. �G³os ulicy� z Pol¹Negri w jednej z g³ównych ról.

5 lipca � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzy dru¿ynamiBia³ostockiej Ochotniczej Stra¿y Ogniowej i warszawskiej Legii,zakoñczony zwyciêstwem BOSO 4:2.

13 lipca � jak co roku BOSO obchodzi³a uroczy�cie swoje �wiêto.

15 lipca � �wiêtowa³o bia³ostockie Towarzystwo Gimnastyczne�Sokó³�. Na spotkanie przybyli liczni go�cie z ca³ej Polski.

30 lipca � w kinie �Apollo� wy�wietlano film z Wier¹ Cho³odn¹pt. �Ostatnie tango�.

SIERPIEÑ

2 sierpnia � rozpocz¹³ siê strajk w fabrykach w³ókienniczych,zakoñczy³ siê strajk szewców.

9 sierpnia � kino �Apollo� pokaza³o polski szlagier filmowypt. �Tajemnica przystanku autobusowego� z Jadwig¹ Smosarsk¹i Kazimierzem Junosz¹-Stêpowskim w rolach g³ównych.

10 sierpnia � w Ogrodzie Miejskim odby³ siê wielki koncertz udzia³em orkiestry reprezentacyjnej 18. dywizji piechoty. Ca³ydochód z imprezy przeznaczono na fundusz budowy pomnikaFryderyka Chopina w Warszawie.

15 sierpnia � po raz pierwszy obchodzono w Bia³ymstoku Dzieñ¯o³nierza Polskiego.

15 sierpnia � na otwarcie sezonu jesiennego w kinie �Apollo�pokazano film pt. �Zemsta Nietoperza� z Ew¹ May, Harrym Liedtkei Lay de Putti.

44

23 sierpnia � arty�ci opery Teatru Wielkiego w Warszawiewystawili w Bia³ymstoku operê �Aida� Giuseppe Verdiego. W�ród�piewaków byli m.in.: Stanis³aw Gruszczyñski i Maria Budziszewska.

26 sierpnia � Sp³onê³o kino �Rus³ka�. Po¿ar wybuch³ w trakcieseansu filmowego. Na szczê�cie publiczno�æ zdo³a³a opu�ciæ salê.Po kapitalnym remoncie przemianowano je na kino �Polonia�.

Trwa³y strajki w przemy�le w³ókienniczym

WRZESIEÑ

9 wrze�nia � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór teatralny narzecz Tymczasowego Komitetu Patronatu Wiêziennego w Bia³ym-stoku. Spektakl wyre¿yserowa³ T. Bubrik.

16 wrze�nia � doro¿ki bia³ostockie zmieni³y uprz¹¿ lwowsk¹ nakrakowsk¹, manifestuj¹c tym samym walkê z �duchem rosyjskim�.

21 wrze�nia � otwarto boisko sportowe przy koszarach 42. Pu³kuPiechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego przy ulicy Traugutta.

PA�DZIERNIK

8 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê remont bia³ostockiego Ratusza.

18 pa�dziernika � w trakcie wizytacji województwa bawi³ w mie-�cie prezydent RP Stanis³aw Wojciechowski.

23 pa�dziernika � w parku wojewódzkim zakoñczono wyr¹bprzesz³o 100-letnich jesionów oraz alei akacjowej prowadz¹cej dobramy Urzêdu Województwa (Pa³ac Branickich).

26 pa�dziernika � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy Zespó³Ukraiñskich Artystów Dramatycznych pod kierownictwem A. Za-lewskiego. W repertuarze teatru znalaz³y siê sztuki �Zmartwych-wstanie�, �Nata³ka Po³tawka�, �Zemsta ̄ ydówki Racheli� i �Chmara�.

45

27 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê ogólnopolski strajk na kolei,w którym w Bia³ymstoku wziê³o udzia³ 800 osób (maszynistów,palaczy i robotników kolejowych).

29 pa�dziernika � w kinie �Apollo� bia³ostoczanie ogl¹dali filmprodukcji amerykañskiej pt. �Urwis� z Charlie Chaplinem i JackieCooganem w rolach g³ównych.

LISTOPAD

1 listopada � czê�ciowo zawieszono strajk na kolei, do pracywróci³o 330 pracowników.

1 listopada � przy ulicy Fabrycznej 37 otwarta zosta³a Szko³aHandlowa.

1 listopada � w kinie �Modern�, przy ulicy Lipowej 20, wy�wiet-lano film pt. �Rewizor� wed³ug Miko³aja Gogola z WasylemKuzniecowem w roli g³ównej.

7 listopada � w kinie �Modern� pokazano film pt. �Z³ota Gejsza�.By³ to ��piewaj¹cy film i po raz pierwszy wystawiona w Bia³ym-stoku operetka japoñska�. Dyrekcja kina powiêkszy³a orkiestrêoraz zaanga¿owa³a warszawskiego kapelmistrza � Wiktora Sirotê.

14 listopada � w sali Rady Miejskiej odby³o siê uroczyste otwarcietrzeciego ju¿ z rzêdu cyklu wyk³adów Uniwersytetu Powszechnegow Bia³ymstoku.

26 listopada � policja zamknê³a i opieczêtowa³a 15 domówpublicznych mieszcz¹cych siê przy ulicach: Krakowskiej, Sto³eczneji Kaczej.

26 listopada � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ go�cinne wystêpyZespó³ Ukraiñskich Artystów Dramatycznych pod kierownictwemA. Zalewskiego.

28 listopada � w teatrze �Palace� odby³ siê go�cinny wystêpartystów Teatru Wielkiego w Warszawie z udzia³em primabalerinyJulii Machówny i pierwszego tenora lirycznego Adama Dobosza.

46

W programie znalaz³y siê arie z oper: �Eugeniusz Oniegin�,�Tosca�, �Cyrulik Sewilski�, �Carmen�, �Halka� i �Pajace�.

Powo³any zosta³ do ¿ycia Komitet Budowy Domu Ludowego.

GRUDZIEÑ

2 grudnia � powsta³y w listopadzie Komitet Budowy DomuLudowego zorganizowa³ w teatrze �Palace� uroczyste obchody93 rocznicy Powstania Listopadowego.

2 grudnia � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy lwowski teatrartystyczno-literacki �U�.

6 grudnia � zakoñczy³ siê remont budynków bia³ostockiego dworcakolejowego.

19 grudnia � rozpocz¹³ siê kolejny strajk w przemy�le w³ókien-niczym.

26 grudnia � na otwarcie swojej wystawy obrazów w GimnazjumJózefa Zeligmana przy ulicy Sienkiewicza 4 przyby³ z Krymu znanyartysta-malarz profesor Ludwik Ludomir Koehler. Ca³y dochódz imprezy przeznaczono na stypendia dla niezamo¿nych uczniówpowy¿szego gimnazjum.

Fot. 6 Hotel �Ritz�.

47

1924

STYCZEÑ

1 stycznia � w kinie �Apollo� wy�wietlano film pt. �Niewolnicami³o�ci� z plejad¹ gwiazd � Jadwig¹ Smosarsk¹, Mari¹ Malick¹,Józefem Wêgrzynem, Aleksandrem Zelwerowiczem i StefanemJaraczem.

3 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê koncert amerykañskiej�piewaczki Emmy Redell oraz skrzypków Stefana Frenkla i Paw³aKochañskiego.

11 stycznia � w kinie �Modern� bia³ostoczanie ogl¹dali s³ynn¹polsk¹ aktorkê � Polê Negri w filmie Ernsta Lubitscha pt. �MadameDubarry�.

14 stycznia � w kinie �Modern� wy�wietlano film pt. �W kajdanachmi³o�ci� z Wier¹ Cho³odn¹ w roli g³ównej.

19 stycznia � dziêki staraniom bia³ostockiego M³odego Czerwo-nego Krzy¿a przy ulicy Kolejowej 24 otwarta zosta³a ochronkapo³¹czona ze szko³¹ ferblowsk¹.

21 stycznia � w teatrze �Palace� w komedii pt. �Kochanek odserca� wyst¹pili znakomici aktorzy scen warszawskich � HelenaBo¿ewska i W³adys³aw Lenczewski.

23 stycznia � w zwi¹zku z licznymi procesami redaktora Anto-niego Lubkiewicza o znies³awienie wojewoda bia³ostocki StefanPopielawski zawiesi³ wydawanie �Dziennika Bia³ostockiego�. Odtego czasu �Dziennik Bia³ostocki� wychodzi³ jako jednodniówkapod ró¿nymi tytu³ami, np.: �Nasz Dziennik Bia³ostocki�, �Nieugiêty

48

Dziennik Bia³ostocki�, �Czerwony Dziennik Bia³ostocki� itd.Trwa³o to 10 marca, kiedy pismo ukaza³o siê ponownie, znów jako�Dziennik Bia³ostocki�.

25 stycznia � w mie�cie wybuch³a epidemia tyfusu.

LUTY

10 lutego � w rocznicê pontyfikatu papie¿a Piusa XI odby³a siêuroczysta akademia. Obchody u�wietnili wystêpem: solista OperyWarszawskiej � Adam Dobosz oraz pianista Konstanty Heine.Artystom towarzyszy³y po³¹czone chóry pod kierownictwemChmielewskiego i Sobirajskiego.

17 lutego � w teatrze �Palace�, w sztuce pt. �Ojciec� AugustaStrindberga, wyst¹pi³ Karol Adwentowicz.

19 lutego � uroczy�cie obchodzono 5 rocznicê odzyskania przezBia³ystok niepodleg³o�ci.

19 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ artystów teatrumiejskiego Rozmaito�ci z Warszawy. W sztuce pt. �Sól ¿ycia�wyst¹pili: Maria Mirska, Teodor Roland i in. Ca³y dochód z przedsta-wienia przeznaczono na budowê Domu Ludowego w Bia³ymstoku.

21 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór operowy z udzia-³em s³ynnego tenora � Stanis³awa Gruszczyñskiego, sopranistki �Marii Budziszewskiej, basa � Aleksandra Micha³owskiego oraz te-nora � Tadeusza Laskowskiego pod dyrekcj¹ i akompaniamentemdyrygenta opery warszawskiej Jakuba Hirszfelda.

27 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Aleksander Wertyñski.

MARZEC

3 marca � w kinie �Apollo� pokazano film pt. �Czarna Ksi¹¿ka�z Pol¹ Negri i Harrym Liedtke w rolach g³ównych.

49

12 marca � w sali kina �Apollo� rozpocz¹³ wystêpy warszawskikabaret Qui pro Quo z Hank¹ Ordonówn¹ i Eugeniuszem Bodo.

17 marca � w kinie �Apollo� bia³ostoczanki podziwia³y RudolfaValentino i Gloriê Swanson w filmie pt. �Z³odziej mi³o�ci�.

21 marca � w teatrze �Palace�, w spektaklu pt. �Nauczycielka�Dario Niccodemiego, wyst¹pi³a go�cinnie Irena Solska.

23 marca � PPS zorganizowa³a wiec oraz uliczn¹ kwestê podhas³em �Dzieñ Kwiatka�, z której dochód przeznaczy³a na partyj-ne wydawnictwa dla kobiet.

Pojawi³ siê tygodnik �Nowiny Bia³ostockie� pod redakcj¹Konstantego Kosiñskiego. Jak pisa³ we wstêpie redaktor � gazetabezpartyjna i niezale¿na.

KWIECIEÑ

1 kwietnia � w teatrze �Palace�, w spektaklu pt. �Ziemia nieludzka�,wyst¹pi³ Kazimierz Junosza-Stêpowski. Partnerowali mu aktorzywarszawskiego teatru Rozmaito�ci.

1 kwietnia � w kinie �Modern� pokazano film pt. �W kraju krwii ³ez� (o roku 1905 w Rosji) z W³odzimierzem Gajdarowem w rolig³ównej.

13 kwietnia � Zwi¹zek Strzelecki zorganizowa³ zawody strzeleckieobwodu bia³ostockiego. Zwyciê¿y³ Lucjan �liwoniuk z Bia³egostoku.

24 kwietnia � w teatrze �Palace� odby³ siê �Wieczór baletu� He-leny £aszczewskiej i jej 20 �bosonó¿ek�.

25 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Aleksander Wertyñski.

29 kwietnia � w teatrze �Palace� odby³ siê koncert znakomitegotenora � Dymitra Smirnowa.

30 kwietnia � w sali reprezentacyjnej bia³ostockiego MagistratuWac³aw Sieroszewski wyg³osi³ odczyt na temat �Dusza wschodui zachodu�.

50

30 kwietnia � w kinie �Modern� wy�wietlano film pt. �Messalina�,który wywo³a³ w mie�cie ogromny skandal, bowiem w czasieobchodów �wiêta 3 Maja transparent z reklam¹ filmu zdobi³ wie¿êratuszow¹.

MAJ

1 maja � odby³y siê zorganizowane przez PPS obchody �wiêtapracy, zakoñczone wiecem w teatrze �Palace�.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. Tradycyjnieodby³y siê pochody oraz biegi prze³ajowe. W czasie pochodu uro-czy�cie spalono na stosie markê polsk¹. By³o to symboliczne po-dziêkowanie za udan¹ reformê walutow¹ W³adys³awa Grabskiego.

8 maja � Spó³ka Autobusowa �Expres� otworzy³a w Bia³ymstokumiejsk¹ komunikacjê autobusow¹.

14 maja � rozpocz¹³ siê strajk lekarzy bia³ostockiej Kasy Chorychna tle sposobu podpisywania z Kas¹ kontraktów na leczeniepacjentów.

14 maja � publiczno�æ bia³ostocka podziwia³a Rudolfa Valentinow wy�wietlanym w kinie �Modern� filmie pt. �M³ody Maharad¿a�.

18 maja � w spektaklach: �Ojciec� Augusta Strindberga i �My�l�Leonida Andrejewa wyst¹pi³ w teatrze �Palace� Karol Adwentowicz.

22 maja � w zwi¹zku z panuj¹cym w mie�cie olbrzymim bezrobo-ciem odbywa³y siê liczne wiece i marsze protestacyjne.

24 maja � zespó³ artystów teatru Reduta, pod kierownictwemJuliusza Osterwy, wystawi³ w teatrze �Palace� spektakle: �Pastora³ka�i �Pochwa³a weso³o�ci� Leona Schillera.

24 maja � uroczy�cie obchodzono pi¹t¹ rocznicê powrotu do kraju42. Pu³ku Piechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego.

24 maja � w Pa³acu Branickich otwarto wystawê �Grupy 12�.Swoje prace wystawili: Czapito, Fidauza, Grabowski, Kêdzierski,

51

Majewski, Okuñ, Puffke, Radwan, Rozen, Rupniewski, Siermiñski,Styka,Terpi³owski i Trzciñski. Wystawê otworzy³ wojewodabia³ostocki Stefan Popielawski.

28 maja � na scenie �Palace� wyst¹pi³ Romuald Gierasimski.

29 maja � z inicjatywy PPS powsta³ oddzia³ TowarzystwaUniwersytetu Robotniczego. Po kilku miesi¹cach dzia³alno�ciposiada³ ju¿ chór, sekcjê teatraln¹ oraz orkiestrê smyczkow¹.

30 maja � na Rynku Ko�ciuszki odby³ siê wiec komunistyczny.

CZERWIEC

2 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Tadeusz Boy-¯eleñskiz prelekcj¹ pt. �Jak zosta³em libera³em�.

5 czerwca � w restauracji hotelu Ritz przy ulicy Kiliñskiego odby³siê koncert jazzowy w wykonaniu czarnoskórych artystów.

8 czerwca � uroczy�cie otwarto Towarzystwo Esperantystów im.Ludwika Zamenhofa. Za³o¿ycielami Towarzystwa byli: JakubSzapiro, Antoni Lubkiewicz, Pesach Kap³an, Samuel Cytron i JanKnaup.

9 czerwca � odby³ siê Wojewódzki Zjazd Stra¿y Po¿arnych.

12 czerwca � w kinie �Apollo� wy�wietlono film pt. ��lubowanie�(Tkijes-knaff) z udzia³em wybitnych aktorów sceny ¿ydowskiej:Estery Racheli Kamiñskiej, Kazimierza Kamiñskiego i JonasaTurkowa.

14 czerwca � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ go�cinne wystêpy gro-dzieñski Teatr Miejski pod dyrekcj¹ Bronis³awa Sk¹pskiego. Wy-stawiono sztuki: �Mandaryn Wu� H. M. Vernona i H. Ovena, �Kon-stytucja� Boles³awa Gorczyñskiego i �Zemsta� Aleksandra Fredry.

18 czerwca � w zwi¹zku z planowan¹ budow¹ boiska sportowegooraz szosy ³¹cz¹cej ulicê �wiêtojañsk¹ z Parkiem Rozkosz, w Parku3 Maja trwa³y intensywne prace porz¹dkowe.

52

19 czerwca � w kinie �Apollo� wy�wietlano film z KazimierzemJunosz¹-Stêpowskim i Józefem Wêgrzynem pt. �Ochranawarszawska i jej tajemnice�.

28 czerwca � w teatrze �Palace� operetka krakowskiego TeatruNowo�ci pod dyrekcj¹ Tadeusza Pilarskiego rozpoczê³a swoje wy-stêpy sztukami: �Frasquita� Ferenca Lehára i �Katia Tancerka� J.Gilberta.

LIPIEC

1 lipca � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzy dru¿yn¹ aktorsk¹krakowskiej operetki Teatru Nowo�ci �Skok�, a dru¿yn¹ WKSi ¯KS zakoñczony wynikiem 0:3.

2 lipca � w siedzibie Towarzystwa Gimnastycznego �Sokó³�otwarto wystawê artysty malarza Stanis³awa Charzyñskiego.

7 lipca � powsta³o Towarzystwo Przyjació³ Sceny i Sztuki podprzewodnictwem prezydenta miasta Boles³awa Szymañskiego.

10 lipca � ukaza³ siê pierwszy numer bia³ostockiego �KurieraPolskiego� pod redakcj¹ Micha³a £otowskiego.

12 lipca � Stefan Popielawski ust¹pi³ ze stanowiska wojewodybia³ostockiego.

19 lipca � w teatrze �Palace�, w farsie �Pan Naczelnik�, wyst¹pi³Antoni Fertner.

23 lipca � w bia³ostockim Ogrodzie Miejskim rozpoczê³a go�cinnewystêpy Kapela W³o�ciañska pod kierownictwem Stanis³awaNamys³owskiego.

27 lipca � na boisku sportowym ̄ ydowskiego Klubu Sportowegoprzy ulicy Branickiego rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzyaustriackim Hakoah-Wiedeñ, a po³¹czonymi klubami WKS i ̄ KS.Wygrali go�cie wynikiem 13:0.

28 lipca � dowódc¹ 1 Dywizji Jazdy mianowany zosta³ genera³Juliusz Rómmel.

53

28 lipca � wojewoda Stefan Popielawski opu�ci³ Bia³ystok i uda³siê na odpoczynek do maj¹tku Kurowo.

SIERPIEÑ

5 sierpnia � nowym wojewod¹ bia³ostockim zosta³ in¿ynierMarian Rembowski.

6 sierpnia � upañstwowiona zosta³a fabryka tytoniu J. D. Janow-skiego mieszcz¹ca siê przy ulicy Warszawskiej 39.

9 sierpnia � dyrekcja kina �Modern� rozpoczê³a zdjêcia filmowez pobytu czechos³owackiej dru¿yny pi³karskiej Makabi w Bia³ymstoku.

10 sierpnia � na boisku WKS 42. Pu³ku Piechoty (w koszarachim. R. Traugutta) odby³ siê mecz pi³ki no¿nej miêdzy pochodz¹c¹z Brna czechos³owack¹ dru¿yn¹ Makabi, a po³¹czonymi klubamiWKS i ¯KS. Zwyciê¿yli go�cie 12:0.

15 sierpnia � odby³y siê uroczyste obchody 26-lecia istnieniaBia³ostockiej Ochotniczej Stra¿y Ogniowej (BOSO). Zakoñczonoje w kinie �Apollo� pokazem filmu specjalnie po�wiêconego tejrocznicy.

15 sierpnia � w teatrze �Palace�, w sztuce �Dom wystêpków�H. Bohwitza, wyst¹pi³ Karol Adwentowicz.

15 sierpnia � z okazji uroczystych obchodów �wiêta ¯o³nierzaw kinie �Apollo� pokazano film po�wiêcony czwartej rocznicymordu 16 obywateli bia³ostockich przez wojska bolszewickie.

15 sierpnia � w kinie �Modern� bia³ostoczanie mogli ogl¹daænakrêcony kilka dni wcze�niej film z meczu czechos³owackiegozespo³u Makabi z reprezentacj¹ Bia³egostoku.

17 sierpnia � kino �Modern� wykona³o zdjêcia filmowe ze �wiêtaBOSO.

21 sierpnia � przyby³ do Bia³egostoku nowy wojewoda � MarianRembowski.

54

21 sierpnia � w kinie �Modern� odby³ siê kolejny pokaz filmupo�wiêconego 26 rocznicy istnienia BOSO.

23 sierpnia � odby³ siê odczyt profesora Ludwika LudomiraKoehlera o stworzeniu w mie�cie Wolnej Wszechnicy Sztuk Piêknych.

24 sierpnia � z udzia³em wojewody Mariana Rembowskiegow bia³ostockim wiêzieniu odby³o siê uroczyste otwarcie i po�wiê-cenie szko³y.

30 sierpnia � miêdzy magistratem Bia³egostoku i dyrektoremTeatru Miejskiego w Grodnie � Bronis³awem Sk¹pskim, podpisanoumowê dotycz¹c¹ otwarcia w Bia³ymstoku sta³ego teatru.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � utworzony zosta³ w Bia³ymstoku Wydzia³ Bezpie-czeñstwa Publicznego, którego naczelnikiem zosta³ Henryk Wilga.

1 wrze�nia � staraniem Polskiego Towarzystwa KrzewieniaWiedzy Handlowej i Ekonomicznej przy ulicy Fabrycznej 37otwarta zosta³a Szko³a Handlowa im. Miko³aja Kopernika.

3 wrze�nia � przy ulicy Sienkiewicza 13 otwarto Klub Szachowy.Odby³ siê te¿ pierwszy mecz szachowy, w którym wziêli udzia³najwybitniejsi polscy szachi�ci.

13 wrze�nia � w teatrze �Palace�, sztuk¹ S. Krzywoszewskiegopt. �Edukacja Bronki� z Halin¹ Cieszkowsk¹ w roli g³ównej, uro-czy�cie zainaugurowa³ nowy sezon teatralny Teatr Miejski w Bia-³ymstoku, dzia³aj¹cy w oparciu o Teatr Miejski w Grodnie poddyrekcj¹ Bronis³awa Sk¹pskiego.

15 wrze�nia � zmar³ Józef Karol Puchalski, by³y wiceprezydentBia³egostoku, radny i spo³ecznik, prezes Tymczasowego KomitetuMiejskiego.

17 wrze�nia � uroczy�cie po�wiêcono plac Ko³a Sportowego1. dywizji kawalerii, mieszcz¹cy siê w obrêbie koszar im. Gen. So-wiñskiego. Równocze�nie odby³y siê tam zawody konne �Militari�.

55

23 wrze�nia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a s³ynna diva operetkiwarszawskiej � Lucyna Messal.

24 wrze�nia � wizyta Ministra Przemys³u i Handlu w Bia³ymstoku.W czasie pobytu przyj¹³ on delegacj¹ przemys³owców i handlow-ców bia³ostockich oraz wizytowa³ zak³ady przemys³owe: fabrykêdykt i fornirów Hasbacha w Dojlidach, fabrykê pluszu i jedwabiuE. Beckera, fabrykê koców Oswalda Tryllinga w Wasilkowie orazelektrowniê bia³ostock¹.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � zamkniêto bia³ostocki oddzia³ Banku Zwi¹zkuZiemian.

4 pa�dziernika � w sali Urzêdu Wojewódzkiego otwarta zosta³aobjazdowa wystawa sztuk piêknych. Pokazano na niej prace JanaSkotnickiego, Ludwika Ludomira Koehlera, A. Ostrzegi i Z. Nirzteina.

8 pa�dziernika � w teatrze �Palace� odby³a siê uroczystaakademia na rzecz Ligi Ochrony Przeciw Powietrznej. Przemó-wienie okoliczno�ciowe wyg³osi³ wojewoda Marian Rembowski.

10 pa�dziernika � w teatrze �Palace� odby³y siê wystêpy war-szawskiego Teatru Sztuki Tanecznej Tatiany Wysockiej.

11 pa�dziernika � wieczorem w hotelu �Ritz� odby³ siê uroczystybankiet po¿egnalny by³ego wojewody bia³ostockiego StefanaPopielawskiego. W uroczysto�ciach uczestniczy³ prezydenta miastaBoles³aw Szymañski oraz nowy wojewoda � Marian Rembowski.

12 pa�dziernika � odby³y siê zawody konne 1. dywizji kawalerii.

24 pa�dziernika � w miejsce zlikwidowanego TowarzystwaMy�liwskiego powo³ano Bia³ostockie Towarzystwo £owieckie.

26 pa�dziernika � odby³y siê uroczysto�ci zwi¹zane ze sprowa-dzeniem do Polski prochów Henryka Sienkiewicza. W ramachobchodów odby³o siê uroczyste nabo¿eñstwo, nastêpnie defiladaoraz akademia w teatrze �Palace�, gdzie na zakoñczenie grodzieñski

56

Teatr Miejski wystawi³ �Hajduczka�, komediê opart¹ na powie�ciHenryka Sienkiewicza �Pan Wo³odyjowski�.

29 pa�dziernika � w kinie �Palace� �piewa³ s³ynny Ignacy Dygas.

29 pa�dziernika � zdymisjonowano dotychczasowego starostêbia³ostockiego � Zygmunta Kimitê, oskar¿onego o liczne nadu¿ycia.

W Urzêdzie Wojewódzkim zarejestrowano Bia³ostockie Towa-rzystwo Cyklistów oraz Polskie Zrzeszenie Lekarzy WojewództwaBia³ostockiego.

LISTOPAD

3 listopada � teatr objazdowy W³adys³awa Kazimierza Lenczew-skiego wystawi³ w kinie �Palace� sztukê pt. �Bolszewicy� autorstwaWac³awa Sieroszewskiego.

7 listopada � odby³o siê po�wiêcenie nowo wybudowanegotartaku przy dworcu Poleskim. Tartak wybudowa³y Koleje Pañstwowe.

9 listopada � odby³y siê uroczysto�ci po�wiêcenia kamieniawêgielnego pod Dom Ludowy, którego budowê rozpoczêto przybia³ostockim ko�ciele Farnym.

29 listopada � obchodzono uroczy�cie rocznicê powstania listo-padowego. W ramach obchodów odby³y siê akademie, nabo¿eñstwai defilady wojskowe.

30 listopada � odby³ siê okrêgowy zjazd PSL �Piast� z udzia³empos³a Wincentego Witosa.

GRUDZIEÑ

3 grudnia � w teatrze �Palace� odby³ siê odczyt by³ego prezesarosyjskiego parlamentu ustawodawczego Wiktora Czernowapt. �Stosunki obecne w Rosji�. Spotkanie przerywali miejscowikomuni�ci (gaszenie �wiat³a i rozrzucanie ulotek).

57

4 grudnia � w teatrze �Palace� znakomity publicysta i literat LeoBelmont wyg³osi³ odczyt na temat �Ma³¿eñstwo i prostytucja�.

7 grudnia � wyszed³ pierwszy numer tygodnika niezale¿negoi narodowego �¯ycie Robotnicze� pod redakcja W³adys³awaFilipowicza.

9 grudnia � na stanowisko starosty bia³ostockiego powo³anyzosta³ Tadeusz Giedroyæ.

Fot. 7 Bia³ostocki Ratusz. Z prawej ulica Sura¿ska.

Fot. 8 Bia³ystok noc¹. Widok od strony ko�cio³a Farnego.

58

1925

STYCZEÑ

6 stycznia � w kinie �Apollo� bia³ostocka publiczno�æ ogl¹da³apolski film pt. �Kiedy kobieta zdradza mê¿a� z Józefem Wêgrzynemi Kazimier¹ Niewiarowsk¹ w rolach g³ównych.

7 stycznia � w kinie �Apollo� wy�wietlono film pt. �Quo vadis�wg Henryka Sienkiewicza z Emilem Janingsem w roli g³ównej.

8 stycznia � trwa kryzys w przemy�le bia³ostockim.

12 stycznia � pod przewodnictwem wojewody Mariana Rembow-skiego odby³ siê zjazd starostów województwa bia³ostockiego

14 stycznia � w kinie �Modern� wy�wietlono film pt. �Shylokz Krakowa� z Rudolfem Schildkrautem w roli g³ównej.

15 stycznia � odby³y siê wybory do bia³ostockiej Kasy Chorych.

16 stycznia � Rada Miejska podjê³a decyzjê o zmianie nazw ulic.Kolejow¹ II zmieniono na D¹browskiego, Now¹ na ¯abi¹, Brudn¹na Bia³¹, a Pu³kow¹ I na Traugutta.

17 stycznia � firma autobusowa �Expres� wprowadzi³a sze�ænowych autobusów kursuj¹cych po mie�cie.

18 stycznia � w teatrze �Palace�, w sztuce pt. �Diablica� W. Shon-herra wyst¹pi³a Irena Solska.

20 stycznia � otwarto Bank Spo³eczny w Bia³ymstoku.

28 stycznia � w kinie �Modern� wy�wietlono film z �¿ycia¿ydowskiego� pt. �Jiskor� z Morisem Szwarcem w roli g³ównej.

59

LUTY

1-2 lutego � odby³ siê zjazd wojewódzki Chrze�cijañsko--Narodowego Stronnictwa Pracy. Nowym prezesem Rady Woje-wódzkiej zosta³ ksi¹dz Aleksander Chodyko, za� prezesem Zarz¹duWojewódzkiego � ksi¹dz Antoni Zaleski.

5 lutego � w kinie �Apollo� pokazano film z Maei¹ Kordapt. �Królowa niewolników�.

7 lutego � Zespó³ Zrzeszenia Artystów Scen Polskich wystawi³w kinie �Palace� sztukê Jana Adolfa Hertza pt. �M³ody las�.

9 lutego � wybuch³ po¿ar w Miejskim Szpitalu Zaka�nym w Zwie-rzyñcu. W akcji gaszenia ognia bra³o udzia³ 150 stra¿aków.

10 lutego � z inicjatywy Magistratu powsta³o prowizorycznewiêzienie dla osób odbywaj¹cych kary za przestêpstwa administra-cyjne. Wiêzienie mie�ci³o siê w dawnych koszarach artyleryjskich przyulicy Kolejowej.

11 lutego � w kinie �Apollo� wy�wietlano film pt. �Dzwonnikz Notre Dame� wg Wiktora Hugo z Ruth Miller w jednej z g³ównychról.

15-16 lutego � odby³y siê wybory do Powiatowych Kas Chorych.

19 lutego � z inicjatywy Kuratora Szkolnego odby³ siê pierwszyzjazd dyrektorów Pañstwowych Szkó³ �rednich znajduj¹cych siêna terenie okrêgu. Celem zjazdu by³o ujednolicenie programówwychowawczo-dydaktycznych i administracyjnych w pañstwowychszko³ach �rednich.

20 lutego � go�cinne wystêpy w teatrze �Palace� rozpocz¹³ zespó³grodzieñskiego Teatru Miejskiego Zrzeszenia Artystów ScenPolskich wystawiaj¹c spektakle: �Na dnie� Maksyma Gorkiego,�Radcy Pana Radcy� Micha³a Ba³uckiego i �Ga³ganek� DarioNiccodemiego.

28 lutego � w sali Rady Miejskiej Wac³aw Sieroszewski wyg³osi³odczyt pt. �Dusza wschodu i zachodu�.

60

MARZEC

3 marca � w teatrze �Palace� na go�cinnych wystêpach zjawilisiê aktorzy Zrzeszenie Artystów Opery Warszawskiej. W repertuarzeznalaz³y siê m.in.: �Halka� Stanis³awa Moniuszki oraz �Opowie�ciHoffmanna� Jacquesa Offenbacha.

8 marca � na scenie �Palace� Zrzeszenie Artystów Scen Polskichwystawi³o sztukê pt. �Wujaszek z Gwadelupy�.

10 marca � bia³ostoczanie znów mogli ogl¹daæ Polê Negri w fil-mie pt. �Czarna Lu�.

16 marca � w sali Urzêdu Wojewódzkiego zosta³a otwarta�ruchoma wystawa� lotniczo-gazowa, zorganizowana staraniemwojewody bia³ostockiego oraz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciw-gazowej.

23 marca � w sali Rady Miejskiej odby³o siê zebranie organiza-cyjne, którego celem by³o utworzenie w Bia³ymstoku KomitetuLotnictwa Sanitarnego. W sk³ad komitetu weszli m.in. wiceprezy-dent Witold £uszczewski, ksi¹dz Aleksander Chodyko i AndrzejWysocki.

27 marca � w teatrze �Palace� odby³ siê wiec polityczny prze-ciw rewizjonistycznej polityce Niemiec wobec granic Polski.

27 marca � w hotelu �Ritz� przy ulicy Kiliñskiego odby³ siê�Radio-koncert�. W ramach popularyzacji audycji radiowychodczyt pt. �Co to jest radio� wyg³osi³ in¿. Topor.

28 marca � w sali Rady Miejskiej przedstawicielka NarodowejOrganizacji Kobiet � Maria Holder-Eggerowa wyg³osi³a odczytpt. �Handel ¿ywym towarem�.

31 marca � w kinie �Modern� wy�wietlono film pt. �OjciecSergiusz� w re¿yserii Jakowa A. Protozanowa, na motywachpowie�ci Lwa To³stoja, z Iwanem Moz¿uchinem i Natali¹ Lissenkow rolach g³ównych.

61

KWIECIEÑ

12 kwietnia � przy ulicy Nadrzecznej rozbi³ swój namiot d³ugooczekiwany Cyrk Staniewskich.

25 kwietnia � na scenie �Palace� wyst¹pi³ warszawski Teatrim. Aleksandra Fredry ze spektaklem pt. �Jan Maciej KarolW�cieklica� Stanis³awa Ignacego Witkiewicza.

26/27 kwietnia � w mie�cie odby³y siê liczne rewizje i ob³awyna cz³onków partii komunistycznej. Skonfiskowano parê tysiêcyodezw przygotowywanych na 1 maja, zamkniêto tajn¹ drukarniêprzy ulicy Bia³ostoczañskiej. Aresztowano 50 osób podejrzanycho dzia³alno�æ komunistyczn¹.

27 kwietnia � w kinie �Apollo� pokazano s³ynny przebój filmowy�Scaramouche� (w Bia³ymstoku pt. �Scaramu¿�) z Alice Ellen TerryDame i Ramónem Novarro w rolach g³ównych.

MAJ

1 maja � pochody z okazji �wiêta robotniczego przygotowa³abia³ostocka PPS.

3 maja � odby³y siê uroczyste obchody �wiêta 3 Maja. Rozegranomecz pi³ki no¿nej (lwowski Hesmone pokona³ WKS Bia³ystok 2:0)oraz zawody lekkoatletyczne i hippiczne. Nie odby³ siê tradycyjnypochód ulicami miasta.

3 maja � na zaproszenie Narodowej Organizacji Kobiet profesorHenryk Mo�cicki wyg³osi³ odczyt pt. �Konstytucja 3 Maja a obronanaszych granic � dawniej i dzi��.

6 maja � w sali Rady Miejskiej odby³o siê posiedzenie KomisjiBudowy Ko�cio³a na cmentarzu �w. Rocha. Na zebraniu powo³anazosta³a Komisja Organizacyjna. Inicjatorami budowy byli ksi¹dzdziekan Aleksander Chodyko, ksi¹dz Adam Abramowicz i prezy-dent Bia³egostoku � Boles³aw Szymañski.

62

10 maja � obchodzono �wiêto M³odzie¿y Szkolnej.

11 maja � na torze sportowym 1. dywizji kawalerii w koszarachim. Gen. Sowiñskiego odby³y siê okrêgowe zawody hippiczne oMistrzostwo Armii.

11 maja � w kinie �Apollo� pokazano jak g³osi³y plakaty �pierw-szy film sowiecki� pt. �Car Aleksander II�.

18 maja � w sali Rady Miejskiej odby³o siê zebranie organiza-cyjne Stowarzyszenia Mi³o�ników Muzyki, Pie�ni i Teatru.

18 maja � w kinie �Modern� bia³ostoczanie ogl¹dali film ErnstaLubitscha pt. �Sumurun� z Pol¹ Negri w roli g³ównej.

22 maja � odby³o siê walne zebranie cz³onków Komitetu BudowyKo�cio³a parafii �w. Rocha.

24 maja � nad miastem przesz³a silna burza powoduj¹c liczne po¿ary.

28 maja � w³adze miasta ograniczy³y szybko�æ jazdy samocho-dów do 6�10 km/h. Spowodowa³o to liczne protesty, zarównokierowców, jak i pasa¿erów. Wkrótce zarz¹dzenie odwo³ano.

CZERWIEC

8 czerwca � otwarto letnisko w Ignatkach.

10 czerwca � spektaklem �Ga³ganek� Dario Niccodemiegow re¿yserii Wac³awa Malinowskiego rozpocz¹³ swe kolejne wystêpygrodzieñski Teatr Miejski.

16 czerwca � wojewoda bia³ostocki oraz w³adze samorz¹dowepowita³y przeje¿d¿aj¹cego przez Bia³ystok marsza³ka JózefaPi³sudskiego, który wraz z rodzin¹ udawa³ siê na wakacje doDruskiennik.

20 czerwca � powsta³ klub sportowy M³odzie¿y Polskiej.Prezesem klubu zosta³ dr Zygmunt Siemaszko. Klub posiada³ dwiesekcje � lekkoatletyczn¹ i pi³ki no¿nej.

63

30 czerwca � w Magistracie odby³o siê pierwsze posiedzenieKomitetu Rozbudowy Miasta. Na czele Komitetu stan¹³ prezydentBoles³aw Szymañski. � Zadaniem Komitetu ma byæ wspó³dzia³aniez Bankiem Gospodarstwa Krajowego przy planowym i celowympodziale kredytów przeznaczonych na akcjê budowlan¹ w Bia³ym-stoku�.

LIPIEC

5 lipca � w kinie �Palace� odby³a siê inauguracja dzia³alno�ciTowarzystwa �Harmonia�. Prezesem towarzystwa zosta³ profesorW³adys³aw Jodko.

7 lipca � w sali reprezentacyjnej Urzêdu Wojewódzkiego odby³osiê zebranie organizacyjne Wojewódzkiego Komitetu PomocyDotkniêtym Powodzi¹ w �tutejszym województwie, a szczególniew województwie ma³opolskim�.

11 lipca � zespó³ grodzieñskiego Teatru Objazdowego poddyrekcj¹ Bronis³awa Sk¹pskiego wystawi³ w kinie �Palace� farsêV. A. Duvala pt. �Sobowtór�.

15 lipca � rozpocz¹³ siê strajk w fabrykach w³ókienniczych.

18 lipca � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzy mistrzem AustriiHakoah Wiedeñ a po³¹czon¹ reprezentacj¹ Bia³egostoku (WKS i¯KS), zakoñczony wynikiem 7: 0 dla go�ci.

19 lipca � na trasie do Ignatek otwarto nowy, zamiejski Park Polonia.

19 lipca � na szosie obwodowej odby³y siê zawody kolarskiezorganizowane przez bia³ostockie Towarzystwo Gimnastyczne�Sokó³�.

24 lipca � w miejsce zlikwidowanego Towarzystwa My�liwskiegopowo³ano do ¿ycia Bia³ostockie Towarzystwo £owieckie.

30 lipca � uroczy�cie otwarto wyremontowany Park Rozkosz.

64

SIERPIEÑ

2 sierpnia � przy ulicy Gdañskiejrozpoczêto budowê szko³y po-wszechnej.

9 sierpnia � �Auto-Kurier� uruchomi³ pierwsz¹ w mie�cie doro¿kêsamochodow¹ z licznikiem.

LISTOPAD

1 listopada � w sali Ogniska Kolejowego odby³o siê zebranie orga-nizacyjne cz³onów Towarzystwa Opieki nad Zwierzêtami. Prezesemtowarzystwa wybrany zosta³ inicjator spotkania, Edward Gellert.

14 listopada � w teatrze �Palace�, z udzia³em znakomitej subretkiReginy Cukier, rozpocz¹³ wystêpy zespó³ Operetki ̄ ydowskiej podkierownictwem H. S. Herszkowicza. W repertuarze zespo³u znalaz³ysiê: opera narodowa �Sulamith� A. Goldfarba oraz operetki: �PannaHop-La�, �Dzieci ulicy� i �Rumuñskie wesele�.

15 listopada � odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia Domu Misyj-nego � The Webb People Memoria³ Mission Hall � mieszcz¹cegosiê przy ulicy �w. Rocha 25.

15 listopada � pojawi³ siê pierwszy numer tygodnika polityczno--informacyjnego �Pro¿ektor� � �organu niezale¿nej my�li� � podredakcj¹ Wiktora Iwanickiego.

15 listopada � zakoñczy³ siê remont sali II klasy na dworcug³ównym PKP w Bia³ymstoku.

19 listopada � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ ze swoimi romansamiAleksander Wertyñski.

GRUDZIEÑ

13 grudnia � odby³y siê wybory uzupe³niaj¹ce do Rady Miejskiej.

65

14 grudnia � ukaza³ siê ostatni numer tygodnika �¯ycie Robot-nicze�.

20 grudnia � powo³ano Komitet Wojewódzki Niezale¿nej PartiiCh³opskiej, powsta³ej w wyniku roz³amu w Polskim StronnictwieLudowym �Wyzwolenie�.

Fot. 9 Park im. Ksiêcia J. Poniatowskiego.

Fot. 10 Ulica Pa³acowa. W dole most na rz. Bia³ej. Po lewej hotel �Ritz�.

66

1926

STYCZEÑ

1 stycznia � w kinie �Apollo� wy�wietlono �dramat erotyczno--sensacyjny� z Halin¹ £abêdzk¹ w roli g³ównej pt. �WampiryWarszawy�. Pomimo nietypowego dnia publiczno�æ wyj¹tkowodopisa³a.

2 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê odczyt znanego literatai esperantysty Leo Belmonta pt. �Psychoza oskar¿enia�.

4 stycznia � w kinie �Modern� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu �Iwonka�, na motywach powie�ci JuliuszaGermana, z Jadwig¹ Smosarsk¹ i Józefem Wêgrzynem w rolachg³ównych.

5 stycznia � �w celu uczczenia szkolnictwa polskiego� odby³osiê uroczyste nabo¿eñstwo z udzia³em nauczycieli i uczniów. Po-�wiecono dobudowany przy ulicy Ko�cielnej gmach pañstwowegogimnazjum mêskiego im. Króla Zygmunta Augusta. Uroczysto�cizakoñczy³a akademia z udzia³em tenora Stanis³awa Gruszczyñskiegooraz znanej aktorki teatrów warszawskich Marii Balcerkiewiczówny.

13 stycznia � w kinie �Modern� pokazano film z Wier¹ Cho³od-n¹ pt. �Chryzantemy�.

13 stycznia � odby³o siê zebranie w³adz samorz¹dowych, na któ-rym uroczy�cie powo³ano Komitet Niesienia Pomocy Najbiedniej-szym.

16 stycznia � przy ulicy Kiliñskiego 2 (dolne sale hotelu Ritz)otwarto �Klub Nowoczesny�, gdzie codziennie grywa siê w Lotto.

67

21 stycznia � w teatrze �Palace�, w operetce �Or³ow� B. Gra-nichstaedtena, wyst¹pi³a Lucyna Messal z zespo³em.

27 stycznia � z udzia³em wojewody Mariana Rembowskiegouroczy�cie otwarto i po�wiêcono miejski szpital po³o¿niczy w Zwie-rzyñcu (by³e koszary w³odzimierskie) oraz ochronkê mieszcz¹c¹siê przy ulicy D¹browskiego. Szpital w Zwierzyñcu mia³ mieæ trzyoddzia³y: wewnêtrzny, chirurgiczny i po³o¿niczy. Pocz¹tkowootwarto tylko oddzia³ po³o¿niczy.

30 stycznia � przy ulicy Artyleryjskiej otwarto �kuchniê dla naj-biedniejszych chrze�cijan�.

31 stycznia � przy ulicy Sosnowej 7, w obecno�ci wojewody,otwarto �kuchniê ¿ydowsk¹ dla najbiedniejszych�.

31 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê odczyt TadeuszaWieniawy-D³ugoszewskiego pt. �Kara �mierci�.

31 stycznia � w kinie �Apollo pokazano film z Charlie Chaplinemi Jackie Cooganem pt. �Brzd¹c�, natomiast w kinie �Modern� granopolski dramat z Jadwig¹ Smosarsk¹ pt. �O czym siê nie mówi� namotywach powie�ci Gabrieli Zapolskiej.

LUTY

1 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty ze spekta-klem ��wit, dzieñ i noc� R. Reyntera.

1 lutego � Zarz¹d Stowarzyszenia Rodziców i Opiekunów przyfilijnym gimnazjum w Bia³ymstoku zorganizowa³ w nowej salikoncertowej gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta koncertz udzia³em aktorki Marii Balcerkiewiczówny, tenora AdamaDobosza oraz Jana Dziemiñskiego � skrzypce i Henryka Sztompki� fortepian.

3 lutego � kino �Modern� wy�wietli³o film oparty ma motywachlegendy ¿ydowskiej pt. �Jeden z trzydziestu sze�ciu� (£amedWownik) z Z. Turkowem w roli g³ównej.

68

12 lutego � do Bia³egostoku przyby³ s³ynny globtroter FrancuzPierre Cardec (by³ inwalid¹). Gazety pisa³y: �Pan Cardec, chcei w Bia³ymstoku zademonstrowaæ swoj¹ wytrzyma³o�æ fizyczn¹i hart ducha dobrej szko³y francuskiej, rzuca te¿ za po�rednictwemnaszego pisma wyzwanie wszystkim klubom sportowym Bia³ego-stoku do wziêcia udzia³u w marszu 150 km w ci¹gu 24 godzin�.Wyzwanie zosta³o przyjête, a s³ynny globtroter trafi³ z powoduwyczerpania do szpitala ¿ydowskiego.

13 lutego � z inicjatywy inteligencji niemieckiej, przy ulicy War-szawskiej 72 powsta³o kó³ko towarzyskie �Helios�. Celem towa-rzystwa by³o propagowanie æwiczeñ gimnastycznych oraz innychrozrywek kulturalnych. Kó³ko zainicjowa³o swoje powstaniewielkim balem maskowym.

25 lutego � w teatrze �Palace�, w spektaklu �Panna Julia� Augu-sta Strindberga, wyst¹pi³ Karol Adwentowicz.

28 lutego � odby³o siê uroczyste otwarcie i po�wiêcenie poradnichorób p³ucnych Towarzystwa Przeciwgru�liczego w Bia³ymstokumieszcz¹cego siê przy ulicy Warszawskiej 32. Prezesem towarzy-stwa i kierownikiem poradni zosta³ dr Józef Lewitt.

MARZEC

2-3 marca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ teatr Reduta ze spektaklami:�Turoñ� Stefana ¯eromskiego i �Ewa� Jerzego Szaniawskiego.

7 marca � Teatr Ryba³t pod kierownictwem Stanis³awy Wysockiejwystawi³ �Balladynê� Juliusza S³owackiego.

9 marca � na scenie �Palace� wyst¹pi³ teatr Reduta ze spektaklem�Przechodzieñ� B. Katerwy.

13 marca � staraniem sekcji kulturalno-o�wiatowej Zwi¹zkuZawodowego Kolejarzy w teatrze �Palace� wyst¹pi³ TadeuszWieniawa-D³ugoszewski z odczytem pt. �Polonia Restituta�.

69

13 marca � po trwaj¹cej trzy lata przerwie wznowi³ dzia³alno�æoddzia³ Towarzystwa Krajoznawczego. Funkcjê prezesa pe³ni³Konstanty Kosiñski.

16 marca � przy ulicy Sienkiewicza 16 otwarto sk³ad fabrycznyfirmy �Gustaw Molenda i Syn�.

18 marca � w kinie �Apollo� pokazano film z Rudolfem Valentinopt. �Ten, za którym szalej¹ kobiety�.

15 marca � na krótkich uroczysto�ciach ¿a³obnych (w drodze doWilna) zatrzyma³ siê w Bia³ymstoku poci¹g ze zw³okami arcybiskupaJana Cieplaka.

20 marca � przy ulicy Lipowej 14 otwarto pierwsz¹ w Bia³ym-stoku siedzibê przedstawicielstwa fabryki samochodów Ford.

21 marca � przy ulicy Gie³dowej 1 otwarto wystawê obrazówOskara Rozaneckiego.

21 marca � odby³y siê obchody imienin marsza³ka JózefaPi³sudskiego zorganizowane przez Zarz¹d Obwodu Bia³ostockiegoZwi¹zku Strzeleckiego.

21 marca � w wiêzieniu bia³ostockim skazani na d³ugoletniewiêzienie rozpoczêli dwudniowe zamieszki, ¿¹daj¹c swobody spa-ceru i poprawy wiktu.

Pog³êbia siê kryzys w bia³ostockim przemy�le. Staj¹ kolejne fabryki.

KWIECIEÑ

1 kwietnia � wielki po¿ar fabryki Gubiñskiego (dawniej Rychtera)przy ulicy Konopnickiej 1. Na miejsce akcji ratowniczej przyby³wojewoda Marian Rembowski.

7 kwietnia � w kinie �Apollo� wy�wietlano film pt. �Lew Mogo³ów�z Iwanem Moz¿uchinem i Natali¹ Lissenko w rolach g³ównych.

11 kwietnia � w teatrze �Palace� Wac³aw Sieroszewski wyg³osi³odczyt pt. �Polska w Mand¿urii�.

70

13 kwietnia � w pawilonie Ogrodu Miejskiego otwarto wystawêprac artysty-malarza Zycha Bujnowskiego.

12 kwietnia � w teatrze �Palace�, w spektaklu pt. �Król musibyæ�, wyst¹pi³ Romuald Gierasimski i Maria Zelska.

18 kwietnia � na scenie �Palace� moskiewskie Studio TeatralneHabima wystawi³o sztuki: �Dybuk� Szymona An-ski oraz �Sen Ja-kuba� i �Potop�.

24 kwietnia � ukaza³ siê pierwszy numer dwutygodnika ilustro-wanego �Sport i kino�.

Wzrasta aktywno�æ Zwi¹zku M³odzie¿y Komunistycznej.

MAJ

1 maja � odby³y siê wiec i pochód zorganizowany przez PPS.

1 maja � w kinie �Apollo� bawi³ publiczno�æ Charlie Chaplinw filmie pt. �Gor¹czka z³ota�.

2 maja � odby³ siê zjazd okrêgowy Chrze�cijañsko-NarodowegoStronnictwa Pracy. Na czele Zarz¹du Okrêgowego stan¹³ TeofilMorelowski.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. Po raz kolejnynie odby³ siê tradycyjny pochód ulicami miasta.

3 maja � w kinie �Modern� publiczno�æ ogl¹da³a Wierê Cho³odn¹(ostatnia rola tej aktorki) w filmie pt. �Ja kocham Ciê� ze �specjaln¹ilustracj¹ �piewan¹ wykonywan¹ przez artystów warszawskich�.

8 maja � uroczy�cie obchodzono imieniny prezydenta Rzeczy-pospolitej Polskiej Stanis³awa Wojciechowskiego.

11 maja � bia³ostocki oddzia³ Stowarzyszenia Kupców Polskichutworzy³ Bank Ziemi Podlaskiej w Bia³ymstoku.

15 maja � wojewoda bia³ostocki otrzyma³ depeszê od wicemini-stra Opaliñskiego, w której ten¿e zawiadomi³ go o dymisji Prezesa

71

Rady Ministrów Wincentego Witosa oraz prezydenta Stanis³awaWojciechowskiego, który z³o¿y³ swój urz¹d na rêce Marsza³ka Sej-mu Macieja Rataja w prote�cie przeciwko zamachowi dokonanemuprzez Józefa Pi³sudskiego.

16 maja � na Rynku Ko�ciuszki, przed genera³em JuliuszemRómmlem, odby³a siê uroczysta defilada wszystkich oddzia³ów gar-nizonowych.

22-23 maja � w teatrze �Palace� ze spektaklami: �Kiedy szatansiê �mieje� i �Morfina� L. Hercena wyst¹pili: Ida Kamiñska i Zyg-munt Turkow.

23 maja � na placu przed kinem �Palace� odby³ siê wiec poparciadla Józefa Pi³sudskiego zorganizowany przez PPS.

23 maja � zlikwidowano Komitet Obywatelski Pomocy Najbied-niejszym mieszkañcom Bia³egostoku.

29-30 maja � w zawodach sportowo-atletycznych wyst¹pi³go�cinnie �wszech�wiatowej s³awy król ¿elaza Gustaw Brejbart�.Atleta przeznaczy³ czê�æ dochodów ze swoich wystêpów na rzeczBOSO. Zawody mia³y miejsce na boisku ̄ ydowskiego Klubu Spor-towego.

CZERWIEC

2 czerwca � w mie�cie zarejestrowanych jest 49 �radio-aparatów�.

5 czerwca � w koszarach im. Gen. Sowiñskiego, na placu sporto-wym 1. dywizji kawalerii, odby³y siê zawody hippiczne.

6-8 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty ze spek-taklami: �Do¿ywocie� Aleksandra Fredry, �Pan Minister� i �Dia-be³ i karczmarka� Stefana Krzywoszewskiego oraz �Lekkoduch�Jerzego Szaniawskiego.

10 czerwca � przed Pa³acem Branickich Juliusz Osterwa z zes-po³em Reduty wystawi³ �Ksiêcia Niez³omnego� Calderóna de laBarca Pedro.

72

12 czerwca � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy warszawskizespó³ operetkowy z udzia³em znakomitej �piewaczki J. Zylberg.Inauguracyjnym przedstawieniem by³a operetka �Iskra ¿ydowska�.

15 czerwca � odby³o siê posiedzenie wojewódzkiej Ligi ObronyPrzeciwlotniczej i Przeciwgazowej pod przewodnictwem wojewodyMariana Rembowskiego, na którym zapad³a decyzja o budowiew Bia³ymstoku lotniska.

26 czerwca � w teatrze �Palace�, w spektaklu pt. �Diablica�W. Shonherra, wyst¹pi³ znakomity aktor ¿ydowski � Jonas Turkow.

LIPIEC

1 lipca � ukaza³ siê pierwszy numer �Bia³ostockiego G³osuCodziennego� pod redakcj¹ Jana Antonowicza. Pismo by³o organemNarodowej Partii Pracy.

1 lipca � w kinie �Modern� bia³ostoczanie ogl¹dali s³ynn¹rodaczkê, Helenê Makowsk¹, w filmie pt. �Ostatnie sekrety�.

4 lipca � uroczyste obchody 150 rocznicy niepodleg³o�ci StanówZjednoczonych.

12 lipca � rozstrzygniêto konkurs na projekt ko�cio³a na wzgórzu�w. Rocha. Komisja konkursowa przyzna³a pierwsz¹ nagrodê pracyzbiorowej in¿ynierów architektów � W³adys³awa Schwarcenber-ga-Czernego, Jana Kar¿ewskiego i Jerzego Wayzbuna. Na konkursnades³ano w sumie 75 prac.

12 lipca � krakowski Teatr Nowo�ci pod dyrekcj¹ TadeuszaPilarskiego wystawi³ w teatrze �Palace� sztukê Szo³em Alejchemapt. �Jak trudno byæ ¯ydem�.

12 lipca � z powodu 60% podatku od cen biletów, na³o¿onegoprzez Magistrat miasta Bia³egostoku, w akcie protestu zamkniêtezosta³y bia³ostockie kina.

13 lipca � rozpocz¹³ siê kolejny strajk w przemy�le w³ókienni-czym. Trwa³ do 17 lipca.

73

16 lipca � w okolicach cmentarza ¿ydowskiego, w miejscuzwanym Weso³a Góra, odkryto szcz¹tki pomordowanych ¿o³nierzypolskich z 1920 r.

17 lipca � powsta³ policyjny Klub Sportowy �Sparta�.

25 lipca � komitet budowy ko�cio³a na wzgórzu �w. Rocha otwo-rzy³ w gmachu województwa (Pa³ac Branickich) wystawê prac kon-kursowych. Ca³y dochód z wystawy przeznaczono na budowêko�cio³a.

Kabaret czynny w Parku Rozkosz zaprasza³ bia³ostoczan na nowyprogram, którego gwiazd¹ by³a znana przedwojenna wykonawczyniromansów � Katia Mas³owa.

SIERPIEÑ

1 sierpnia � na cmentarzu wojskowym w Zwierzyñcu odby³ siêuroczysty pogrzeb ofiar mordu bolszewickiego, który przerodzi³siê w manifestacjê patriotyczn¹ mieszkañców Bia³egostoku.Szcz¹tki ofiar zosta³y odkryte na Wygodzie.

11 sierpnia � swoj¹ filiê w Bia³ymstoku otworzy³ ogólnopolskidziennik �Nowy Kurier Polski�.

12 sierpnia � na scenie �Palace� �piewa³ tenor Opery Warszawskiej� Stanis³aw Gruszczyñski.

15 sierpnia �Bia³ostocka Ochotnicza Stra¿ Ogniowa obchodzi³auroczy�cie kolejn¹ rocznicê istnienia.

28 sierpnia � Towarzystwo Dobroczynno�ci Linas Hacedekzorganizowa³o wystêpy kabaretu sk³adaj¹cego siê z artystówznanego warszawskiego teatru ¿ydowskiego �Azazel�.

31 sierpnia � zastrajkowali bia³ostoccy fryzjerzy.

Kabaret dzia³aj¹cy w Parku Rozkosz bawi³ bia³ostoczan nowymiprogramami.

74

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � przy ulicy Warszawskiej 17 zosta³o otwarte pry-watne Gimnazjum Ni¿sze Koedukacyjne Bronis³awy Wo�niackiej.

1 wrze�nia � w Pañstwowej Szkole Rzemie�lniczo-Przemys³owejmieszcz¹cej siê w budynkach by³ej fabryki H. Kommichau (AntoniukFabryczny) otwarto wydzia³ w³ókienniczy.

5 wrze�nia � w Zwierzyñcu otwarto nowe boisko sportowe.

5 wrze�nia � nowym starost¹ bia³ostockim zosta³ mianowanyMarian Zborowski.

7 wrze�nia � odby³o siê inauguracyjne przedstawienie CyrkuStaniewskich.

14 wrze�nia � odby³o siê pierwsze posiedzenie uzupe³nionej RadyMiejskiej. Prezydentem ponownie wybrano Boles³awa Szymañskiego,wiceprezydentem Witolda £uszczewskiego.

15 wrze�nia � mieszkañcy miasta oraz w³adze administracyjnei wojskowe po¿egna³y gen. Juliusza Rómmla, który opu�ci³Bia³ystok awansowany na stanowisko Inspektora Armii Warszawa.

18 wrze�nia � w kinie �Apollo� wy�wietlano film z Pol¹ Negript. �Kwiat nocy�.

22 wrze�nia � du¿ym zainteresowaniem cieszy³ siê pokaznajnowszego modelu Fiata 503. Pokaz zorganizowa³a firma Pol-Auto,mieszcz¹ca siê przy ulicy Jurowieckiej 38.

24 wrze�nia � rozegrano mecz pi³ki no¿nej o puchar Bia³egostokumiedzy Klubem Policyjnym �Sparta�, a ̄ ydowskim Klubem Spor-towym. Zwyciê¿y³a dru¿yna Sparty 5:0.

28 wrze�nia � przy ulicy Kiliñskiego otwarto Szko³ê Muzyczn¹im. Fryderyka Chopina.

29 wrze�nia � w kinie �Apollo� pokazano film pt. �Czarny orze³�z Rudolfem Valentino w roli g³ównej.

75

29 wrze�nia � przez Bia³ystok przeje¿d¿a³ poci¹giem marsza³ekJózef Pi³sudski. Na krótko zatrzyma³ siê na dworcu Bia³ostockim,gdzie zosta³ powitany przez wojewodê.

PA�DZIERNIK

2 pa�dziernika � otwarto Ko³o Mi³o�ników Jêzyka Angielskiego.W spotkaniu inauguracyjnym wziê³o udzia³ oko³o 80 osób.

3 pa�dziernika � w teatrze �Palace� staraniem Bia³ego Krzy¿aodby³ siê wieczór chopinowski. Na fortepianie gra³a prof. ZofiaMicha³owska-Wolañska.

6 pa�dziernika � w kinie �Modern� pokazano film pt. �O czymsiê nie my�li� z Mari¹ Modzelewsk¹, Józefem Wêgrzynem i IgoSymem w rolach g³ównych.

8 pa�dziernika � trwa³ proces by³ego starosty bia³ostockiego Zyg-munta Kmity, oskar¿onego o nadu¿ycia finansowe. By³y starostazosta³ skazany na 2 miesi¹ce wiêzienia.

9-10 pa�dziernika � w teatrze �Palace�, w operetce �Teresinai Napoleon�, wyst¹pi³a Lucyna Messal z zespo³em Teatru Nowo�ci.

11 pa�dziernika � w ko�ciele na wzgórzu �w. Rocha skradzionowota z bocznego o³tarza Matki Boskiej.

12 pa�dziernika � w teatrze �Palace� Wac³aw Sieroszewskiwyg³osi³ odczyt pt. �Pi³sudski a Mussolini�.

14-15 pa�dziernika � teatr Reduta wystawi³ w teatrze �Palace��Mazepê� Juliusza S³owackiego i �¯eglarza� Jerzego Szaniawskiego.

18 pa�dziernika � w kinie Apollo wy�wietlano film z Pol¹ Negriw roli g³ównej pt. �Bezwstydna kobieta�. Najwiêkszym zaintere-sowaniem cieszy³ siê jednak nadprogram � film z pogrzebu s³ynnegoamanta Rudolfa Valentino.

21 pa�dziernika � na scenie �Palace� wyst¹pi³a Elna Gristedtz operetk¹ krakowskiego Teatru Nowo�ci. W repertuarze by³a m.in.operetka �Or³ow� B. Granichstaedtena.

76

24 pa�dziernika � Dekanat bia³ostocki zorganizowa³ uroczysto�æz okazji 700 rocznicy zgonu Franciszka z Asy¿u. Kongres otwartow teatrze �Palace�.

31 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty zespektaklem pt. �Oj m³ody, m³ody� Aleksandra Fredry.

31 pa�dziernika � na scenie �Palace�, w operetce �Lady Chile�W. Kollo, wyst¹pi³a Kazimiera Niewiarowska.

31 pa�dziernika-1 listopada � odby³ siê Zjazd StarszyznyHarcerskiej Chor¹gwi Bia³ostockiej.

LISTOPAD

2 listopada � w kinie �Modern� przy ulicy Lipowej 20 wy�wiet-lono film pt. �Kurier carski� ze s³ynnym gwiazdorem Iwanem Mo-z¿uchinem.

7-8 listopada � zespó³ Reduty wystawi³ na scenie �Palace�spektakle: �Mazepa� Juliusza S³owackiego oraz ��wiêtoszek� Moliera.

11 listopda � uroczy�cie obchodzono �wiêto 11 Listopada. Wewszystkich �wi¹tyniach bia³ostockich odby³y siê nabo¿eñstwa, a na-stêpnie defilada wojskowa na Rynku Ko�ciuszki.

11 listopada � w teatrze �Palace� profesor Ferdynand AntoniOssendowski wyg³osi³ odczyt pt. �Polska wyprawa do Afryki Pod-zwrotnikowej�.

13 listopada � w teatrze �Palace� grupa �piewacza Reduty podkierunkiem profesora Adama Ludewiga wystawi³a opery: �Cyruliksewilski� Gioacchino Rossiniego i �Halka� Stanis³awa Moniuszki.

14 listopada � w pawilonie Ogrodu Miejskiego otwarta zosta³awystawa obrazów artystów krakowskich: Teodora Axentowicza,Juliana Fa³ata, Vlastimila Hofmana, Wojciecha Kossaka, Aleksan-dra Mroczkowskiego, Ignaca Pinkasa, Zbigniewa Pronaszki, PiotraStachiewicza, Stanis³awa Tondosa, Wojciecha Weissa i LeonaWyczó³kowskiego.

77

14 listopada � w teatrze �Palace� odby³ siê wiec poselski z udzia³empos³ów Paw³a Wo³oszyna, Szymona Rak-Michaj³owskiego i PiotraMiot³y cz³onków Bia³oruskiej W³o�ciañsko-Robotniczej Hromady.

17 listopada � wszystkie bia³ostockie szko³y otrzyma³y tekstliteracki i muzyczny nowego hymnu pañstwowego �Jeszcze Polskanie zginê³a � Mazurek D¹browskiego�.

18 listopada � nowym bia³ostockim wicewojewod¹, na miejsceWaleriana Karasiñskiego, który otrzyma³ stanowisko wicewojewodylubelskiego, zosta³ Zygmunt Skrzyñski.

22 listopada � zmar³ Franciszek Gliñski, organizator i kierownikBiblioteki Miejskiej.

30 listopada � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ ��nieg�Stanis³awa Przybyszewskiego.

Z inicjatywy by³ego pos³a Josepha Spickermana powo³ane zosta³oNiemieckie Stowarzyszenie Ludowe (Deutscher Volkerbund).

W teatrze �Palace� bia³ostocka policja dokona³a rewizji w wynikuktórej zatrzymano Abrama Czernichowa, u którego w kieszeni zna-leziono 87 ulotek komunistycznych. Po zakoñczeniu �ledztwa S¹dOkrêgowy skaza³ go na trzy lata wiêzienia.

GRUDZIEÑ

5 grudnia � odby³a siê, zorganizowana przez PPS, demonstracja,w czasie której domagano siê od w³adz przestrzegania o�miogo-dzinnego dnia pracy, zniesienia pracy nocnej ma³oletnich oraz ubez-pieczenia robotników od nastêpstw nieszczê�liwych wypadków.

6 grudnia � w kinie �Modern� odby³a siê premiera filmu �Trêdo-wata� wg Heleny Mniszkówny, w re¿yserii Edwarda Puchalskiego,z Jadwig¹ Smosarsk¹ i Boles³awem Mierzejewskim w rolach g³ównych.

6 grudnia � w teatrze �Palace� odby³ siê wiec Bia³oruskiejW³o�ciañsko-Robotniczej Hromady, na którym omówiono aktualn¹sytuacjê polityczn¹.

78

7 grudnia � Zrzeszenie Artystów Opery Warszawskiej wystawi³ona scenie �Palace� operê �¯ydówka� Jacquesa Halévy`a.

14 grudnia � na scenie �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ �Bajkê�A. Czaplickiego.

18 grudnia � dziêki wsparciu finansowemu TowarzystwaDobroczynno�ci Linas Hacedak przy ulicy Sienkiewicza 5 powsta³¿ydowski teatr miniatur �Gilarino�. Kierownictwo teatru objêli:W. Bubryka i Oskar Rozanecki.

19 grudnia � w kinie �Apollo� wy�wietlano �ocenzurowany,pierwszy oryginalny sowiecki film o rewolucji rosyjskiej� pt. �CarMiko³aj II�.

23 grudnia � zmar³ Eliasz Nowik, wspó³w³a�ciciel fabryki suknai kapeluszy �C. Nowik i Synowie�.

24 grudnia � wybuch³ strajk w fabrykach w³ókienniczych.

31 grudnia � w kinie �Apollo� pokazano amerykañski film w re-¿yserii Freda Niblo pt. �Ben Hur� z Ramónem Novarro w rolig³ównej (kreowanym wówczas na rywala Rudolfa Valentino).Poniewa¿ rabinat lwowski wykl¹³ ten obraz jako obra�liwy, w mie-�cie kilka osób protestowa³o przeciwko jego obecno�ci na ekranachkin. Temat ten podchwyci³a zaraz prasa polska. Sensacyjne nag³ówkiogólnopolskich gazet donosi³y: �Zdemolowane kino w Bia³ymsto-ku!�. Z dnia na dzieñ plotka �ros³a w si³ê�. Po tygodniu angielski�The Times� pisa³ ju¿ o rozruchach w Bia³ymstoku i spaleniu filmuna wielkim stosie w centrum miasta. W kika miesiêcy pó�niej wArgentynie ukaza³a siê informacja, ¿e w wyniku zamieszek w mie-�cie wprowadzono stan wyj¹tkowy.

79

1927

STYCZEÑ

4 stycznia � grupa �piewacza teatru Reduta pod kierownictwemprofesora Adama Ludewiga wystawi³a w teatrze �Palace� operê�Madame Butterfly� Giacomo Pucciniego.

6 stycznia � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta wystawi³ponownie �Bajkê� A. Czaplickiego.

15 stycznia � zmar³ Salomon Nowik, wspó³w³a�ciciel fabrykisukna i kapeluszy �C. Nowik i Synowie�.

18 stycznia � odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia nowej szko³ypowszechnej przy ulicy Gdañskiej. Rada szkolna chcia³a, aby nowaszko³a nosi³a imiê Adama Mickiewicza.

19-20 stycznia � w teatrze �Palace�, w operetkach: �Ksiê¿niczkaIlica� i �Hrabina Marica� Imre Kálmána, wyst¹pili: WiktoriaKawecka, Józef Redo i Janina Soko³owska.

24 stycznia � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta wystawi³sztukê �Romantyczna� Edmonda Rostanda.

25 stycznia � S¹d Apelacyjny skaza³ by³ego starostê ZygmuntaKmitê na 4 lata wiêzienia.

26 stycznia � na scenie �Palace� Juliusz Osterwa i Irena Solskaz zespo³em teatru Reduta pokazali �Lekkomy�ln¹ siostrê� W³odzi-mierza Perzyñskiego.

Powsta³o Ko³o Ziemian, którego celem by³o szerzenie kulturyi o�wiaty na wsi.

80

W mie�cie panuje epidemia grypy.

LUTY

4 lutego � w³a�ciciele kin na znak protestu przeciwko wysokimpodatkom na³o¿onym przez magistrat zamknêli kina.

6 lutego � z udzia³em wojewody bia³ostockiego MarianaRembowskiego odby³ siê zjazd Kó³ Popierania Obrony KresówWschodnich.

7-8 lutego � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta ponowniewystawi³ �Don Juana� Wolfganga Amadeusa Mozarta oraz �Cz³o-wieka z budki suflera� Tadeusza Rytnera.

8 lutego � w kinie �Apollo� wy�wietlono film pt. �¯ydowskieszczê�cie� wed³ug Szo³em Alejchema. W rolach g³ównych wyst¹piliznakomici aktorzy moskiewskiego teatru ¿ydowskiego Habima.

12 lutego � w salach województwa odby³ siê wielki bal na rzeczLigi Ochrony Przeciw Powietrznej. Bal otworzy³ wojewoda MarianRembowski z pu³kownikow¹ Ostrowsk¹ polonezem, do któregostanê³o 185 par.

15 lutego � koniec strajku w bia³ostockich kinach.

19 lutego � uroczy�cie obchodzono kolejn¹ rocznicê odzyskaniaprzez Bia³ystok niepodleg³o�ci.

21 lutego � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê proces 16 osóboskar¿onych o dzia³alno�æ komunistyczn¹.

23 lutego � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta wystawi³komediê Jerzego Szaniawskiego pt. �Papierowy kochanek�.

25 lutego � starost¹ bia³ostockim zosta³ Mieczys³aw Billek.

27 lutego � na scenie teatru �Palace� Warszawski Pierwszy Teatrdla Dzieci wystawi³ spektakle: �Ja� i Ma³gosia� oraz �RobinsonCrusoe�.

81

27 lutego � warszawscy kasiarze �rozpruli kasê ogniotrwa³¹�w kantorze fabryki sukna �O. Trylling i Syn S-ka Akcyjna� miesz-cz¹cym siê przy ulicy Lipowej 24.

28 lutego � bia³ostockie kina: �Apollo�, �Modern� i �Polonia�zosta³y zamkniête na czas nieograniczony z powodu �na³o¿enia naprzedsiêbiorstwa kinowe przez Magistrat m. Bia³egostoku podat-ku widowiskowego w wysoko�ci 40% od ceny biletu�.

MARZEC

Kina graj¹, ale ca³y dochód przeznaczany jest na bia³ostockieorganizacje dobroczynne.

1 marca � w sali Magistratu przedstawiciel Partii Pracy MarianDanb wyg³osi³ odczyt o celach i zadaniach tej organizacji. Spotkaniezaowocowa³o wst¹pieniem wielu s³uchaczy w szeregi PP.

18 marca � zakoñczy³a siê �wojna podatkowa� miêdzy kinamia magistratem.

19 marca � uroczy�cie obchodzono imieniny Józefa Pi³sudskiego.

19 marca � zakoñczy³ siê 6-tygodniowy strajk bia³ostockich szewców.

19 marca � w hotelu �Ritz�, staraniem Ko³a Literatów i Dzienni-karzy ̄ ydowskich, odby³ siê wielki Bal Purymowy, na którym wy-brano m.in. �Esterê � królow¹ balu�. Zosta³a ni¹ Chana Goni¹dzka.

21 marca � w³adze administracyjne Bia³egostoku zdelegalizowa³yBia³orusk¹ W³o�ciañsko-Robotnicz¹ Hromadê oraz Niezale¿n¹Partiê Ch³opsk¹.

21 marca � Na kolejne go�cinne wystêpy w �Palace� zjawi³a siêwarszawska Reduta z Juliuszem Osterw¹. Zespó³ wystawi³ komediêpt. �Brat marnotrawny�.

26 marca � w sali Rady Miejskiej odby³o siê zebranie organiza-cyjne Komitetu Niesienia Pomocy Bezrobotnej Inteligencji. W ze-braniu wzi¹³ udzia³ wojewoda Marian Rembowski.

82

KWIECIEÑ

1 kwietnia � ukaza³ siê pierwszy numer nowego tygodnika �DerBialystoker Weker� � organu socjalistycznej organizacji ¿ydowskiejBund, pod redakcj¹ Chackiela Abramowicza Anachowicza.

11 kwietnia � do Bia³egostoku przyby³a komisja lotnicza z pp³kZychem Pop³awskim i przedstawicielem Ligi Obrony Przeciwlot-niczej i Przeciwgazowej in¿ynierem Kaweckim w celu wyznaczenialokalizacji pod przysz³e lotnisko. Wybrano teren w Dojlidach.

11-12 kwietnia � w teatrze �Palace�, w spektaklu pt. �Kiedypanienki id¹ spaæ�, wraz z zespo³em artystów z Qui pro Quowyst¹pili: Hanka Ordonówna i Fryderyk Jarossy.

MAJ

1 maja � odby³ siê wiec i pochód zorganizowany przez PPS.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. Dotychczasowyuroczysty pochód ulicami miasta zast¹piono defiladami w centrum.

3 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ znany rosyjski literat � -Konstanty Belmont � z odczytem w jêzyku rosyjskim pt. �Kobietaw ¿yciu i poezji�.

6 maja � Zwi¹zek Naprawy Rzeczypospolitej na czele ze Stefa-nem Kalin¹, W³adys³awem Kolendo i Micha³em Matoszko zorga-nizowa³ w mie�cie wiec w celu zapoznania miejscowej spo³eczno�ciz genez¹ i ideologi¹ prze³omu majowego.

13 maja � ukaza³a siê jednodniówka �Der Hojzwirt�, pod redakcj¹Hermana Lifszyca, w ca³o�ci przygotowana w jêzyku jidysz.W za³o¿eniu mia³a siê staæ w przysz³o�ci tygodnikiem.

13 maja � sekcja telefoniczna uruchomi³a w sali I klasy na dworcuPKP w Bia³ymstoku pierwszy automat telefoniczny.

17 maja � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór autorski znako-mitego polskiego poety � Juliana Tuwima.

83

20-21 maja � uroczy�cie obchodzono 10-lecie powstania 42. Pu³kuPiechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego. Z tej okazji nadanoMarsza³kowi Józefowi Pi³sudskiemu odznakê honorow¹ pu³ku.

21, 22 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ kabaretu PerskieOko z Zul¹ Pogorzelsk¹, Konradem Tomem i Eugeniuszem Bodo.

23 maja � do miasta przyby³ japoñski esperantysta profesor Haw-me Asada. Podejmowa³o go m.in. Bia³ostockie Towarzystwo Espe-ranto im. Ludwika Zamenhofa.

24 maja � rozpocz¹³ siê kolejny strajk w przemy�le w³ókienni-czym. Przyst¹pi³o do niego 3 200 robotników.

27 maja � zmar³ Chanon Nowik, wspó³w³a�ciciel firmy �C. Nowiki Synowie�.

30 maja � w kinie �Apollo� wy�wietlano film pt. �Kusicielka�w re¿yserii Freda Niblo z Gret¹ Garbo i Lionelem Barrymoremw rolach g³ównych.

CZERWIEC

2 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ warszawski Teatr im.A.Fredry z widowiskiem historycznym pt. �Obrona Czêstochowy�.

4 czerwca � do miasta przyby³ minister reform rolnych � profesorWitold Staniewicz. W siedzibie Urzêdu Wojewódzkiego odby³osiê z jego udzia³em posiedzenie Wojewódzkiej Rady NaprawyUstroju Rolnego.

5 czerwca � zakoñczy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.Robotnicy otrzymali 11% podwy¿kê.

18 czerwca � w lokalu Towarzystwa Esperanckiego im. LudwikaZamenhofa odby³o siê uroczyste otwarcie 2-miesiêcznego kursujêzyka esperanto.

22 czerwca � do Bia³egostoku po raz kolejny zawita³ Cyrk Sta-niewskich.

84

28 czerwca � zakoñczy³ siê strajk w fabryce kapeluszy C. Nowika.Po uzyskaniu 17% podwy¿ki do pracy przyst¹pi³o 248 robotników.

LIPIEC

1 lipca � Bia³ystok liczy 89 000 mieszkañców.

1 lipca � na dworcu zatrzyma³ siê poci¹g marsza³ka Józefa -Pi³sudskiego. Dostojny go�æ zosta³ powitany przez przedstawicielimiejscowych w³adz pañstwowych i samorz¹dowych.

5 lipca � w ko�ciele na wzgórzu �w. Rocha odby³a siê msza i uro-czyste wyprowadzenie zw³ok zamordowanej przez ucznia nauczy-cielki Pañstwowej Szko³y Rzemie�lniczej � Jadwigi Kondratowicz.�Ko�ció³ wype³niony by³ po brzegi. Wyprowadzenie zw³ok zmieni³osiê w imponuj¹c¹ manifestacjê protestu przeciw przejawomszerz¹cego siê zwyrodnienia�.

8 lipca � na stawie przy fabryce Nowika przy ulicy Mickiewiczazdarzy³ siê tragiczny wypadek. 7 robotnic tej fabryki w czasie p³y-wania ³ódk¹ po stawie zaczê³o ton¹æ. Pomocy ton¹cym udzieli³dyrektor fabryki. Niestety, jedna z dziewcz¹t utonê³a.

9 lipca � w Ignatkach otwarto nowo wybudowany kursal � domzdrojowy z salami do zabaw i koncertów.

13 lipca � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ sztukê PierraCorneille`a �Cyd�.

13 lipca � w gmachu Pañstwowego Gimnazjum ¯eñskiego przyulicy Mickiewicza otwarto wystawê prac malarskich najwybitniej-szych malarzy wspó³czesnych � T. Ryszkiewicza, H. Szczygliñ-skiego, Z. Badowskiego, V. Hoffmana, S. Jagodziñskiego, A. Pro-naszki, T. Axentowicza, P. Czapity i L. Markowicza.

14 lipca � odby³o siê zebranie organizacyjne Bia³ostockiego KlubuTenisowego. Siedzib¹ Zwi¹zku by³ lokal przy Rynku Ko�ciuszki 1.

18 lipca � og³oszono przetarg na budowê gmachu szko³y po-wszechnej przy ulicy Pa³acowej. Przetarg wygra³a firma �Mur�.

85

Trwa³y zapisy na kurs gry filmowej w bia³ostockiej szkole kine-matograficznej przy ulicy Kiliñskiego 5.

SIERPIEÑ

1 sierpnia � na stanowisko �bibliotekarza miejskiego� powo³anyzosta³ Miko³aj Dziekoñski, asystent Biblioteki Publicznej i Uni-wersyteckiej im. Stefana Batorego w Wilnie.

2 sierpnia � kino �Apollo� rozpoczê³o nocne seanse filmoweo godz. 24, w czasie których pokazywano film pt. �Jak powstajecz³owiek� o tre�ci � jak siê pó�niej okaza³o � mocno erotycznej.W³adze miejskie wkrótce zakaza³y tych pokazów.

2 sierpnia � otwarto sportowy Cyrk Colosseum. Odbywa³y siêtam walki zapa�nicze. Wiêkszo�æ walk wygrywa³ bia³ostoczanino pseudonimie �Czarna Maska�.

7-8 sierpnia � na zakoñczenie �wiatowego Kongresu Esperanty-stów w Gdañsku, pod protektoratem wojewody bia³ostockiegoMariana Rembowskiego odby³o siê �Postkongreso� W czasie uro-czysto�ci na domu, gdzie urodzi³ siê Ludwik Zamenhof, ods³oniêtotablicê pami¹tkow¹ autorstwa artysty malarza Krynickiego Powspólnym obiedzie i uroczystej akademii zorganizowana zosta³azabawa w Parku Rozkosz.

10 sierpnia � w obecno�ci wojewody Bia³ostocki Klub Tenisowyuroczy�cie otworzy³ w Zwierzyñcu nowe boisko tenisowe.

12 sierpnia � Bia³ystok odwiedzi³ chargé d`affaires Japonii, któryzwiedzi³ fabryki w³ókiennicze.

14 sierpnia � �wiêtowali stra¿acy ochotnicy z BOSO.

14 sierpnia � na miejskim stadionie w Zwierzyñcu odby³y siêzawody lekkoatletyczne 1. dywizji kawalerii.

15 sierpnia � z okazji �wiêta ¯o³nierza na Pietraszach zosta³aodprawiona uroczysta msza, a nastêpnie odby³a siê defilada 1. dy-wizji kawalerii.

86

21 sierpnia � Bia³ystok odwiedzi³ minister spraw wewnêtrznych� genera³ Felicjan S³awoj-Sk³adkowski.

21 i 28 sierpnia � ukaza³y siê dwa numery �¯ycia Polski� podredakcj¹ Witolda �nie¿ki.

Zacz¹³ ukazywaæ siê �Przegl¹d Przemys³u Kresowego�. By³o toczasopismo ¿ydowskie w jêzyku polskim, wydawane przezRachmiela Trockiego.

Trwa³y zdjêcia filmowe do adaptacji powie�ci Andrzeja Strugapt. �Mogi³a Nieznanego ¯o³nierza� w re¿yserii Ryszarda Ordyñ-skiego z udzia³em Jerzego Leszczyñskiego i Marii Malickiej. Dozdjêæ filmowych asystowali uczniowie bia³ostockiego StudiumKinematograficznego.

Trwa remont w kinie �Modern�.

Trwa remont kino-teatru �Palace� wed³ug projektu OskaraRozaneckiego.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � przy ulicy Fabrycznej 37 otwarta zosta³a Szko³aHandlowa im. Miko³aja Kopernika.

1 wrze�nia � przebudowane kino �Modern� przy ulicy Lipowej 20rozpoczê³o sezon filmem pt. �Ostatni u�miech b³azna�. Otwarciekina zaszczyci³ swoj¹ obecno�ci¹ wojewoda Marian Rembowski.

2 wrze�nia � otwarto ulicê Z³ot¹, ³¹cz¹c¹ ulicê Jana III Sobie-skiego z ulic¹ Wasilkowsk¹.

8 wrze�nia � w sali posiedzeñ Rady Miejskiej przy ulicy War-szawskiej 23 odby³o siê posiedzenie organizacyjne Komitetu Oby-watelskiego �dla zorganizowania pomocy powodzianom w Ma³o-polsce�. Na czele Komitetu stan¹³ wojewoda Marian Rembowski.

9 wrze�nia � na dziedziñcu Urzêdu Wojewódzkiego (Pa³ac Bra-nickich) zespó³ Reduty z Juliuszem Osterw¹ wystawi³ sztukê Pedro

87

Calderóna de la Barca pt. �Ksi¹¿ê Niez³omny� w przek³adzieJuliusza S³owackiego.

11 wrze�nia � odby³o siê inauguracyjne posiedzenie SejmikuPowiatowego pod przewodnictwem Mieczys³awa Bilka.

11 wrze�nia � zaczê³a wychodziæ �Gazeta Bia³ostocka� podredakcj¹ Teofila Morelowskiego.

15 wrze�nia � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu pt. �Blaski i nêdzne ¿ycie kurtyzany� wed³ug powie�ci Honoréde Balzaca z André la Fayette w roli g³ównej.

15 wrze�nia � z inicjatywy Komitetu Wojewódzkiego Ligi ObronyPowietrznej Pañstwa w Bia³ymstoku ukaza³ siê pierwszy numer�Wiadomo�ci Lotniczych� pod redakcj¹ Mariana Wojewódzkiego.

16 wrze�nia � z inicjatywy prezydenta miasta Boles³awa Szy-mañskiego powsta³a Spó³dzielnia Mieszkaniowa �Zdobycz Robot-nicza�. Spó³dzielnia ma budowaæ domy dla robotników na warun-kach d³ugoterminowego kredytu wysoko�ci 80% kosztów budowy.

16 wrze�nia � na scenie kina �Modern� rozpoczê³a wystêpy ope-retka krakowskiego Teatru Nowo�ci z ulubieñcami publiczno�ci:Antonim Kaczorowskim i Gustawem Cybulskim.

19 wrze�nia � z powodu braku zamówieñ stanê³a fabrykaw³ókiennicza C. Nowika przy ulicy Mickiewicza.

21 wrze�nia � zastrajkowali bia³ostoccy fryzjerzy.

29 wrze�nia � w gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta z udzia-³em w³adz miejskich i wojewody po¿egnano kuratora G¹siorowskiego.

30 wrze�nia � w zwi¹zku z reform¹ szkolnictwa zlikwidowanoKuratorium Okrêgu Szkolnego Bia³ostockiego.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � na ingres ko�cio³a �w. Rocha przyby³ arcybi-skup Romuald Ja³brzykowski. Zosta³ uroczy�cie powitany przez

88

mieszkañców miasta przy specjalnie wzniesionej w tym celu bramietryumfalnej u wylotu ulicy Sienkiewicza i Rynku Ko�ciuszki.

1-2 pa�dziernika � w kinie �Palace� w sztuce Dario Niccode-miego pt. �Dzieñ, �wit i noc� wyst¹pili znani aktorzy warszawscy:Maria Malicka i Aleksander Wêgierko.

2 pa�dziernika � odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia kamieniawêgielnego pod budowê ko�cio³a na wzgórzu �w. Rocha. Arcybi-skup Romuald Ja³brzykowski w obecno�ci ministra komunikacjiPaw³a Romockiego i wojewody bia³ostockiego po�wiêci³ równie¿kamieñ wêgielny pod budowê pierwszego domu Spó³dzielni �Zdo-bycz Robotnicza�.

7 pa�dziernika � w godzinach wieczornych przyby³ do Bia³ego-stoku minister spraw wewnêtrznych gen. Felicjan S³awoj-Sk³adkow-ski. Po przybyciu odby³ konferencjê z wojewod¹ bia³ostockim Ma-rianem Rembowskim w sprawie pogarszaj¹cych siê stosunkówpolitycznych Polski z Litw¹.

8 pa�dziernika � odby³o siê uroczyste po�wiêcenie kamieniawêgielnego pod budowê nowej szko³y powszechnej przy ulicyPa³acowej (dzi� budynek III LO).

9 pa�dziernika � w teatrze �Palace� �piewa³ s³ynny rosyjski tenor� Dymitr Smirnow.

11 pa�dziernika � nieoczekiwanie swoje dymisje z³o¿y³o sze�ciucz³onków Rady Miejskiej.

11 pa�dziernika � przeje¿d¿a³ przez miasto Józef Pi³sudski. Nadworcu bia³ostockim przesiad³ siê z poci¹gu osobowego do jad¹cegodo Wilna poci¹gu pospiesznego.

15 pa�dziernika � w kinie �Palace� odby³a siê uroczysta akademiaz okazji 30-lecia dzia³alno�ci Ogólno ¯ydowskiego Zwi¹zkuRobotniczego Bund.

19 pa�dziernika � radni ze �Zjednoczonej Rady ¯ydów� zapro-testowali przeciw dzia³aj¹cej (mimo ust¹pienia 6 cz³onków) bia³o-stockiej Radzie Miejskiej.

89

22 pa�dziernika � Wojskowy Klub Sportowy 42. pu³ku piechotywygra³ walkowerem mecz pi³ki no¿nej z Policyjnym KlubemSportowym �Sparta� , zdobywaj¹c puchar wojewody. W zwi¹zkuz zaistnia³¹ sytuacj¹ PKS �Sparta� rozwi¹za³a sekcjê pi³ki no¿nej.Czê�æ graczy przesz³a do WKS, czê�æ do nowo utworzonegoUczniowskiego Klubu Sportowego.

26 pa�dziernika � Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych, przychy-laj¹c siê do wniosku Wojewody Bia³ostockiego, na podstawie art. 66Dekretu o Samorz¹dzie Miejskim rozwi¹za³o Radê Miejsk¹ Bia³e-gostoku i upowa¿ni³o wojewodê do zarz¹dzenia niezw³ocznienowych wyborów.

30 pa�dziernika � na stadionie miejskim w Zwierzyñcu odby³siê mecz pi³ki no¿nej o mistrzostwo okrêgowe warszawskiej ligipi³ki no¿nej, miêdzy reprezentacj¹ Siedlec � 9. pac a mistrzempodokrêgu � 42. pp. Wygrali go�cie 8:3.

LISTOPAD

2 listopada � w kinie �Modern� wy�wietlono film polski pt. �Zewmorza� z udzia³em uroczej bia³ostoczanki Nory Ney oraz MariiMalickiej, Mariusza Maszyñskiego i Jerzego Marra.

6 listopada � �Chc¹c uczciæ rocznicê czerezwyczajki i zapocz¹t-kowania g³odu, po¿ogi, rzezi inteligencji w Rosji� bia³ostoccykomuni�ci postanowili �urz¹dziæ potê¿n¹ machkomunê� (demon-stracjê komunistyczn¹ � D.B.), która mia³a siê rozpocz¹æ na ulicyMiñskiej. Na widok policji demonstracja rozpierzch³a siê.

20 listopada � w kinie �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty wysta-wiaj¹c komediê Aleksandra Fredry pt. � Zemsta�.

23 listopada � w starostwie bia³ostockim odby³a siê konferencjaw sprawie odstrza³u wilków, których populacja w województwiebia³ostockim bardzo wzros³a. Pierwsze polowanie postanowionozorganizowaæ w terminie 5�15 grudnia.

90

24 listopada � dekretem Prezydenta RP dotychczasowy wojewodabia³ostocki Marian Rembowski przeniesiony zosta³ w stan nieczynny.

26 listopada � nowym wojewod¹ bia³ostockim mianowany zostajeKarol Henryk Edward Kirst.

27 listopada � w kinie �Modern� wy�wietlono film pt. �Orlê�.Wystêpowa³a w nim m.in. bia³ostoczanka � Nora Ney.

28 listopada � do miasta przyby³ nowy wojewoda.

GRUDZIEÑ

2 grudnia � w lokalu Ko³a Literatów i Dziennikarzy ¯ydow-skich odby³o siê otwarcie czytelni im. Jehoasza (pisarza ¿ydow-skiego). Na uroczyste otwarcie przyby³a siostra pisarza i przedsta-wiciel ¯ydowskiego Instytutu Naukowego.

7 grudnia � zespó³ Reduty na deskach �Palace� wystawi³ sztukêAndrzeja Rybickiego pt. �Okno�.

9 grudnia � uniewa¿niona zosta³a lista nr 14 (komuni�ci)wystawiona do wyborów do Rady Miejskiej.

11 grudnia � odby³y siê wybory do Rady Miejskiej. PoprzedniaRada z powodu niemo¿no�ci wy³onienia w³adz miasta zosta³a roz-wi¹zana latem 1927 roku.

15 grudnia � w teatrze �Palace� w sztuce W³odzimierza Perzyñ-skiego pt. �Szczê�cie Frania� wyst¹pi³ Stefan Jaracz z zespo³emTeatru Narodowego i Polskiego.

18 grudnia � w sali �Soko³a� przy ulicy Kiliñskiego 6, przyudziale 246 delegatów z powiatu bia³ostockiego, sokólskiego, wo³-kowyskiego i wysoko-mazowieckiego odby³ siê zjazd okrêgowyPolskiego Stronnictwa Chrze�cijañskiej Demokracji oraz Chrze-�cijañskiego Zjednoczenia Zawodowego, na którym wyra¿ono po-parcie dla marsza³ka Józefa Pi³sudskiego w przysz³ych wyborachdo Sejmu.

19 grudnia � przy ulicy Piwnej otwarto Poradniê Chorób Wene-rycznych.

91

27 grudnia � odby³o siê zebranie organizacyjne Ko³a Bia³ostoc-kiego Polskiego Stronnictwa Chrze�cijañskiej Demokracji.

28 grudnia � w kinie �Apollo� wy�wietlono (pt. �Symfoniazmys³ów�) film Mauritza Stillera �Gdy zmys³y graj¹� wg powie�ciSelmy Lagerlöff z Gret¹ Garbo w roli g³ównej.

29 grudnia � na scenie �Palace� ponownie wyst¹pi³ zespó³ Re-duty ze sztuk¹ pt. �Sêdziowie�.

Fot. 11 Brama wej�ciowa do Parku im. Ksiêcia J. Poniatowskiego. Znajdowa³asiê naprzeciwko hotelu Ritz, na wysoko�ci Bramy Pa³acowej.

Fot. 12 Rotunda (restauracja) w Parku Miejskim. Widok przed 1938 r.

92

1928

STYCZEÑ

3 stycznia � z inicjatywy Komitetu Wykonawczego Porozumie-nia Partii Pracy i Zwi¹zku Naprawy Rzeczypospolitej powsta³Wojewódzki Komitet Wyborczy do Sejmu i Senatu pod nazw¹Wojewódzki Komitet Wspó³pracy z Rz¹dem z siedzib¹ przy ulicyKiliñskiego 2/6.

6 stycznia � odby³ siê zjazd okrêgowy Polskiego StronnictwaChrze�cijañskiej Demokracji na którym zadecydowano o odrzuce-niu poparcia udzielonego przez czê�æ dzia³aczy partii dla wspólnejz BBWR listy do Sejmu i wybrano nowy Zarz¹d Okrêgowy naczele ze Stanis³awem Reinhardtem i Gedeonem Ch¹dzyñskim.

8 stycznia � na zebraniu przedstawicieli miejscowego duchowieñ-stwa wszystkich wyznañ oraz organizacji spo³ecznych i politycz-nych utworzono Wojewódzki Komitet Bezpartyjnego Bloku Wspó³-pracy z Rz¹dem.

9 stycznia � zacz¹³ wychodziæ (jako mutacja warszawskiegopisma o orientacji endeckiej �ABC�), �Kurier Bia³ostocki ABC�.Siedziba redakcji mie�ci³a siê przy ulicy Rynek Ko�ciuszki 7.

9 stycznia � Urz¹d �ledczy pozyska³ rocznego wilczura, �wietniewytrenowanego. Pies nazywa³ siê Esik.

14 stycznia � przy ulicy Warszawskiej 9 odby³o siê po�wiêcenielokalu Warszawskiego Towarzystwa Ubezpieczeñ.

14 stycznia � powsta³o Stowarzyszenie In¿ynierów WojewództwaBia³ostockiego. Prezesem Stowarzyszenie zosta³ in¿. M. £ukaszewicz,

93

dyrektor Fabryki Pluszu Beckera mieszcz¹cej siê przy ulicy �wiê-tojañskiej 15 (dzisiejsza �Biruna�).

19 stycznia � w tatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ komediêIgnacego Grabowskiego pt. �Niewierny Tomek� z Juliuszem Oster-w¹ i Wand¹ Osterwin¹.

22 stycznia � na zebraniu miejscowej spo³eczno�ci emigrantówukraiñskich powo³ano bia³ostocki oddzia³ Ukraiñskiego KomitetuCentralnego. Na czele grupy inicjatywnej stanêli: Semen Martyniuki £ew Makarewycz.

25 stycznia � bia³ostoczanie mogli wreszcie obejrzeæ nakrêconym.in. w plenerach Bia³egostoku film pt. �Mogi³a Nieznanego¯o³nierza� wed³ug powie�ci Andrzeja Struga.

26 stycznia � odby³o siê inauguracyjne zebranie Rady Miejskiej.Na prezesa Rady wybrano nauczyciela Seminarium Nauczyciel-skiego z listy PPS Romana M³yñskiego, wiceprezesem zosta³dr Aleksander Rajgrodzki i dr Zygmunt Siemaszko, prezydentemBia³egostoku wybrany zosta³ p³k Micha³ Ostrowski, wiceprezyden-tem Wolf Hepner.

28 stycznia � w mie�cie zawi¹za³ siê Okrêgowy DemokratycznyKomitet Wyborczy Kobiet Polskich.

LUTY

2 lutego � na scenie �Palace� koncertowa³ znany polski skrzypek� Bronis³aw Gimpel.

12 lutego � ukaza³a siê jednodniówka �Samorz¹d Bia³ostocki�pod redakcj¹ Konstantego Kosiñskiego.

15 lutego � powsta³o Towarzystwo Mi³o�ników Sztuki. Siedzib¹towarzystwa by³o Ognisko Nauczycielskie� przy Seminariumw Bia³ymstoku.

15 lutego � wybrano prezydium bia³ostockiego oddzia³u Ukraiñ-skiego Komitetu Centralnego. Prezesem zosta³ Serhij Momot.

94

25 lutego � w sali Towarzystwa Ochrony Zdrowia odby³o siêuroczyste zamkniêcie wy¿szego kursu jêzyka esperanto prowadzo-nego przez Towarzystwo Esperanckie im. Ludwika Zamenhofa orazotwarcie nowego kursu.

26 lutego � uruchomione zosta³o nocne pogotowie ratunkowo--b³yskawiczne przy Towarzystwie Dobroczynno�ci Linas Hacedek.Dysponowa³o ono samochodami specjalnie przystosowanymi doakcji ratunkowej zaopatrzonymi w napisy informacyjne i trzyspecjalne tr¹bki do sygnalizacji.

MARZEC

3 marca � w teatrze �Palace� odby³ siê wiec cz³onków Bezpar-tyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹dem.

6 marca � w wyborach do Sejmu II kadencji zwyciê¿y³a listanr 1 � Bezpartyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹dem (BBWR).

9 marca � powsta³o Towarzystwo Opieki Spo³ecznej �Przystañ�.

9 marca � po ulicach naszego miasta kursowa³o 237 doro¿ek, 27taksówek, 270 wozów ciê¿arowych i 14 autobusów.

11 marca � odby³y siê wybory do Senatu.

11 marca � w kinie �Modern� wy�wietlano film pt. �Trêdowata�wg Heleny Mniszek, w re¿yserii Edwarda Puchalskiego, z Jadwig¹Smosarsk¹ i Józefem Wêgrzynem w rolach g³ównych.

12 marca � przed S¹dem Okrêgowym odby³ siê proces bandyAleksandra Bajko (dzia³a³a na terenie Puszczy Bia³owieskiej) oskar-¿onych o zabójstwo w 1923 roku gen. Józefa Ba³achowicza, bratagen. Stanis³awa Bu³ak-Ba³achowicza.

13 marca � z inicjatywy dr. Jana Walewskiego powsta³o Towa-rzystwo Ochrony Kobiet.

14 marca � na wniosek wojewody postanowiono wy³oniæ KomitetOrganizacyjny Imienin Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego i komitet

95

zbiórki na rzecz budowy Domu Ludowego im. Marsza³ka JózefaPi³sudskiego w Bia³ymstoku.

14 marca � staraniem Ko³a Literatów i Dziennikarzy ̄ ydowskichprzy ulicy Sienkiewicza 28 otwarta zosta³a wystawa obrazów OskaraRozaneckiego.

19 marca � w dniu imienin Józefa Pi³sudskiego odby³o siê nad-zwyczajne posiedzenie Rady Miejskiej.

30 marca � do miasta przyjecha³ znany bu³garski podró¿nik i espe-rantysta Miko³aj Giurow, odbywaj¹cy od 1923 roku podró¿ dooko³a�wiata, w celu studiowania kultury rolnej w ró¿nych krajach.

Z inicjatywy Ogólnego ¯ydowskiego Zwi¹zku Robotniczegow Polsce (Bund) powo³ano tygodnik po�wiêcony wale z bezrobo-ciem � �Der Bia³ostoker Werker�.

KWIECIEÑ

1 kwietnia � odby³ siê pierwszy dru¿ynowy bieg na prze³aj nadystansie 3 km o puchar magistratu miasta Bia³egostoku. I miejscezaj¹³ Uczniowski Klub Sportowy.

6 kwietnia � �kasiarze� dokonali w³amania do ¯ydowskiegoBanku Rzemie�lniczego mieszcz¹cego siê przy Lipowej 1.

7 kwietnia � ukaza³ siê miesiêcznik w jêzyku ¿ydowskim � �DosWort�, wydawany przez Barbikañsk¹ Misjê Krzewienia Chrze�ci-jañstwa w�ród ¯ydów.

13 kwietnia � w klubie Towarzystwa Sportowego �Hellas�, podprzewodnictwem prezesa Jakuba Szapiro, odby³o siê zebranie Bia-³ostockiego Towarzystwa Esperantystów. W czasie spotkania, poraz pierwszy, wyst¹pili amatorzy dzia³aj¹cego przy Towarzystwieteatrzyku, pokazuj¹c licznie zebranej publiczno�ci sztukê pt. �Niewypada�.

15 kwietnia � odby³ siê dru¿ynowy bieg na prze³aj na dystansie3 km o nagrodê wojewódzkiego Komitetu Wychowania Fizycznego

96

i Przysposobienia Wojskowego. I miejsce zajê³a reprezentacjaZwi¹zku M³odzie¿y Wiejskiej.

16 kwietnia � w ramach wiosennego rajdu oficerów 9. brygadykawalerii mia³a miejsce wizyta dowódcy 9. brygady kawalerii �p³k. Grzmota Skotnickiego wraz z 18 oficerów z dowódcami 25.,26. i 27. pu³ków u³anów oraz dowódcy 9. DAK.

17 kwietnia � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê wielki proces133 komunistów z powiatu bia³ostockiego, Bielska i Sokó³ki oskar-¿onych o dzia³alno�æ antypañstwow¹ prowadzon¹ w 1925 rokuw organizacji Komunistyczna Partia Zachodniej Bia³orusi.

17 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Tadeusz Wieniawa--D³ugoszewski z odczytem pt. �S¹d nad upad³¹ kobiet¹�.

18 kwietnia � rozpocz¹³ siê strajk szewców ¿¹daj¹cych 20%podwy¿ki p³ac. Trwa³ do 9 maja.

21 kwietnia � rozpoczê³a siê budowa gmachu Izby Skarbowejprzy zbiegu ulic Mickiewicza i �wiêtojañskiej.

21 kwietnia � w teatrze �Palace� warszawski Teatr Znicz poddyrekcj¹ Tadeusza Konczyñskiego wystawi³ sztuki: �Mariê Stuart�Fryderyka Schillera, �Cara Aleksandra I� Dymitra Mere¿kowskie-go, �Wiêzieñ Magdeburga�, �Zaczarowane ko³o� Lucjana Rydlai �Bia³e pawie� Tadeusza Konczyñskiego.

23 kwietnia � w kinie �Apollo� pokazano film pt. �Genera³� z Bu-sterem Keatonem w podwójnej roli � re¿ysera i aktora. Natomiastkino �Modern� wy�wietli³o tego dnia film polski pt. �Huragan�,w re¿yserii Józefa Lejtesa z doskona³¹ rol¹ Aleksandra Zelwero-wicza, opowiadaj¹cy o powstaniu styczniowym.

24 kwietnia � do miasta przyby³ mi³o�nik jêzyka esperanto,sekretarz rz¹du Wyspy Formoza, R. Sugimoto.

MAJ

1 maja � odby³ siê pochód i wiec zorganizowane przez PPS.

97

2 maja � na dworcu bia³ostockim bawi³ przejazdem król Afgani-stanu Amanullach z ma³¿onk¹ i �wit¹. Para królewska powitanazosta³a z kompani¹ honorow¹ przez przedstawicieli wojska i w³adzmiejskich.

2-3 maja � na trasie Bia³ystok-Grodno odby³ siê tradycyjny�Marsz majowy�. Zwyciê¿y³a dru¿yna z 42. Pu³ku Piechoty usta-nawiaj¹c rekord trasy (82 km pokonano w 9 godzin i 35 minut).

5 maja � zarejestrowana zosta³a Spó³dzielnia Mieszkaniowa�Zdobycz Robotnicza� pracowników samorz¹du Miasta Bia³egostoku.

6 maja � powsta³a Wojewódzka Grupa Parlamentarna Bezpar-tyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹dem na czele z Walerym Roma-nem. Jej sekretariat mie�ci³ siê przy ulicy Rynek Ko�ciuszki 7.

8 maja � z okazji �wiêta 10. Pu³ku U³anów Litewskich odby³ysiê zawody konne.

11 maja � utworzony zosta³ Oddzia³ Ligi Morskiej i Rzecznejw Bia³ymstoku.

11 maja � w salach hotelu �Ritz� znany publicysta TadeuszWieniawa-D³ugoszewski wyg³osi³ odczyt pt. �Przedwio�nie ̄ erom-skiego�.

14-15 maja � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty z Juliuszem -Osterw¹ na czele wystawi³ trzy sztuki: �Su³kowski� Stefana ¯e-rowskiego, �W¹sy i peruka� Józefa Korzeniowskiego oraz �Wilkiw nocy� Tadeusza Rittnera.

16 maja � w kinie �Modern� wy�wietlono film z Brygid¹ Helmw roli g³ównej pt. �Mi³o�æ Joanny Ney� na motywach powie�ci IliiErenburga.

18 maja � przy ulicy Fabrycznej 37 odby³a siê uroczysto�æ wmu-rowania kamienia wêgielnego pod budowê sanatorium dla dziecichorych na gru�licê, organizowanego przez Towarzystwo OpiekiZdrowotnej.

19 maja � w sali Rady Miejskiej odby³o siê posiedzenie organi-zacyjne komitetu budowy pomnika ku czci poleg³ych w czasie

98

wojny polsko-bolszewickiej oficerów i szeregowców 42. Pu³ku Pie-choty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego. Zebranie zmieni³olokalizacjê pomnika na Park 3 Maja (pierwotnie planowano ustawiægo przy koszarach na ulicy Traugutta).

23 maja � 42. Pu³k Piechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego�wiêtowa³ 10-lecie swego istnienia. W czasie uroczysto�ci po�wiê-cono kamieñ wêgielny pod pomnik poleg³ych oficerów i szeregow-ców 42. pu³ku piechoty. W tym równie¿ celu zawi¹za³ siê specjalnyKomitet Obywatelski pod przewodnictwem wojewody KarolaKirsta.

25 maja � wybuch³ strajk w³a�cicieli wozów ciê¿arowych,domagaj¹cych siê 9% podwy¿ki cen za �wiadczone us³ugi. Trwa³2 tygodnie.

CZERWIEC

3 czerwca � w koszarach im. Gen. Sowiñskiego teatr pod kie-rownictwem Aleksandra Kobrynia wystawi³ �Bitwê pod Rac³awi-cami� z udzia³em wielkich mas piechoty i kawalerii oraz chórówi orkiestr. Ca³o�æ odby³a siê w malowniczych strojach z epoki Ta-deusza Ko�ciuszki.

4 czerwca � wybuch³ strajk robotników fabryk w³ókienniczych.Strajkowa³o 46 fabryk, w sumie oko³o 3 000 robotników.

5-7 czerwca � obchodzono �wiêto Sadzenia Drzew, podczas któ-rego uczniowie oddzia³ów publicznych szkó³ powszechnych i pry-watnych posadzili 250 drzew na ulicach: Piêknej, Suchej, Rabiñskieji Piwnej.

9 czerwca � podczas konferencji kierowników szkó³ powszech-nych w Inspektoracie Szkolnym przy ulicy Warszawskiej 37 uchwa-lono powo³anie kó³ka nauczania jêzyka esperanto dla nauczycieliszkó³ powszechnych.

16-17 czerwca � na scenie kina �Apollo� wyst¹pi³a ma³a artystka� Ninka Wiliñska z zespo³em aktorów scen warszawskich.

99

Najm³odsza publiczno�æ ogl¹da³a trzy sztuki: �Pan kotek by³ chory�,�Czerwony kapturek� i �Psotny Igna��.

17 czerwca � na stawie przy fabryce Nowika (na ulicy Mickiewicza)odby³y siê publiczne pokazy wynalazków p. �widerskiego. Wyna-lazca zaprezentowa³ m.in. �aparat umo¿liwiaj¹cy chodzenie powodzie�, przyrz¹d za pomoc¹ którego na zwyk³ym rowerze mo¿naprzejechaæ przez rzekê oraz sk³adan¹ 2-osobow¹ ³ódkê wa¿¹c¹ 3 kg.

20 czerwca � przy ulicy �wiêtojañskiej 18 otwarto bezp³atnyogródek dla dzieci w wieku 4�8 lat. Najbiedniejsze dzieci otrzy-mywa³y tam posi³ek i zosta³y otoczone opiek¹ lekarsk¹.

23 czerwca � w gabinecie Prezydenta Bia³egostoku Micha³aOstrowskiego odby³o siê zebranie komitetu organizacyjnego Ko³aMiast Województwa Bia³ostockiego.

24 czerwca � z inicjatywy WOZPN powsta³ Podokrêg Wojewódz-ki Pi³ki No¿nej ze sta³¹ siedzib¹ w Bia³ymstoku, honorowym pre-zesem zosta³ gen. Aleksander Litwinowicz.

26 czerwca � w kinie �Modern� wy�wietlono film wg powie�ciLeo Belmonta pt. �Przeznaczenie�, z udzia³em m.in. 7-letniej MusiFajches, Freda Syma, Mariusza Maszyñskiego i Mili Kamiñskiej.

27 czerwca � w teatrze �Palace� Tadeusz Wieniawa-D³ugoszewskiwyg³osi³ odczyt pt. �G³ód mocarz�.

27 czerwca � zakoñczy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

29 czerwca � pod protektoratem wojewody Karola Kirsta na sta-dionie miejskim w Zwierzyñcu odby³y siê zawody sportowe PolicjiPañstwowej województwa bia³ostockiego.

LIPIEC

3 lipca � Magistrat wyda³ zarz¹dzenie zabraniaj¹ce polowaniana ptaki w Parku 3 Maja.

6 lipca � przez miasto przeszed³ huragan niszcz¹c domy przy uli-cach: Piasta i Prowiantowej oraz zrywaj¹c dachy domów w centrum.

100

15 lipca � odby³y siê wybory do ¿ydowskiej gminy wyznaniowej.

19 lipca � Bia³ystok odwiedzi³ minister robót publicznych JêdrzejMoraczewski. Minister spotka³ siê z wojewod¹ bia³ostockim.

21 lipca � odby³o siê uroczyste otwarcie boiska sportowego¯ydowskiego Towarzystwa Gimnastycznego �Makabi� mieszcz¹-cego siê przy ulicy Czêstochowskiej 8.

30 lipca � odby³o siê pierwsze zebranie po wyborach do w³adzGminy ¯ydowskiej. Prezesem wybrano Mordka Zylberblata.

30 lipca � na XX Zjazd Esperantystów wyjecha³ prezes bia³o-stockiego Towarzystwa Esperanckiego Jakub Szapiro.

31 lipca � w teatrze �Palace�, w spektaklu �Madame X�, wrazz zespo³em Operetki Warszawskiej, wyst¹pi³a Janina Soko³owska.

31 lipca � ukaza³ siê ostatni numer �Kuriera Bia³ostockiego ABC�.

W wyniku likwidacji Sekretariatu Okrêgowego Partii Pracyw Grodnie zakoñczy³ dzia³alno�æ oddzia³ PP w Bia³ymstoku.

SIERPIEÑ

3 sierpnia � w teatrze �Palace� odby³a siê rewia pt. �Tylko dlas³omianych wdowców� z udzia³em Lucyny Messal.

6 sierpnia � rozpoczê³y siê uroczysto�ci 14-lecia wymarszu�pierwszej kompanii kadrowej�, zorganizowane przez Oddzia³Strzelca w Bia³ymstoku.

6 sierpnia � w ksiêgarni Brzostowskiego wystawiono �z racji�wiêta 6 sierpnia biust Marsza³ka Pi³sudskiego m³odego artysty,absolwenta Akademii Sztuk Piêknych, bia³ostoczanina AlfonsaKarnego�.

9 sierpnia � w sali konferencyjnej Urzêdu Wojewódzkiego od-by³ siê Zjazd Regionalny pos³ów i senatorów województwa bia³o-stockiego grupy parlamentarnej BBWR. W zebraniu uczestniczy³m.in. pose³ Walery S³awek oraz wojewoda Karol Kirst.

101

11 sierpnia � na krótki postój na dworcu PKP zatrzyma³ siê JózefPi³sudski. Marsza³ka powita³ wojewoda Karol Kirst.

12 sierpnia � w teatrze �Palace� zespó³ Opery Warszawskiejwystawi³ operê �Dama pikowa� Piotra Czajkowskiego.

18 sierpnia � rozpoczê³y siê uroczysto�ci 30-lecia Bia³ostockiejOchotniczej Stra¿y Ogniowej.

23 sierpnia � w kinie �Apollo� wy�wietlono film z Pol¹ Negript. �Spowied� uczciwej kobiety�.

27 sierpnia � Urz¹d Wojewódzki zatwierdzi³ statut ̄ ydowskiegoTowarzystwa Gimnastycznego �Makabi�.

27 sierpnia � w kinie �Modern� wy�wietlono film w re¿yseriiAleksandra Hertza pt. �Ziemia obiecana� wg W³adys³awaReymonta z Jadwig¹ Smosarsk¹ i Kazimierzem Junosz¹--Stêpowskim w rolach g³ównych.

WRZESIEÑ

6 wrze�nia � nowym wicewojewod¹ zosta³ Wincenty Tyszko.

10 wrze�nia � w teatrze �Palace�, w znanej z Cyrulika Warszaw-skiego sztuce �Orze³ czy reszka� L. Verneuila, wyst¹pi³a JadwigaSmosarska z zespo³em artystów scen warszawskich.

10 wrze�nia � Kasa Chorych zakupi³a plac przy ulicy Modliñskiejcelem budowy gmachu dla wszystkich instytucji kasy.

10 wrze�nia � w wieku 32 lat zmar³ Antoni Lubkiewicz, dzienni-karz i wydawca �Dziennika Bia³ostockiego�.

12 wrze�nia � wojewoda Karol Kirst uroczy�cie otworzy³ w Zwie-rzyñcu Wojewódzk¹ Wystawê Przemys³owo-Rolnicz¹.

13-16 wrze�nia � rozegrano turniej tenisowy o mistrzostwo Bia-³egostoku. W�ród pañ zwyciê¿y³a Rawska, w konkurencji panówRybarczyk z BTK.

102

18 wrze�nia � na deskach teatru �Palace� wyst¹pi³a Kapela W³o-�ciañska pod dyrekcj¹ Stanis³awa Namys³owskiego.

22 wrze�nia � Wojewódzk¹ Wystawê Przemys³owo-Rolnicz¹zwiedzi³ Prezes Rady Ministrów Kazimierz Bartel.

25 wrze�nia � uroczy�cie zamkniêto Wojewódzk¹ Wystawê Prze-mys³owo-Rolnicz¹.

26 wrze�nia � w kinie �Apollo� wy�wietlono amerykañski filmpt. �Titanic�.

PA�DZIERNIK

8 pa�dziernika � pod przewodnictwem wicewojewody Wincente-go Tyszki odby³o siê w Urzêdzie Wojewódzkim posiedzenie orga-nizacyjne Wojewódzkiego Komitetu Obchodów 10-lecia Niepod-leg³o�ci Polski. Na przewodnicz¹cego sekcji budowy �¯ywegopomnika im. Marsza³ka J. Pi³sudskiego � Domu Ludowego�wybrano prezesa Rady Miejskiej Romana M³yñskiego, a na prze-wodnicz¹cego sekcji obchodowej prezydenta Bia³egostoku Micha³aOstrowskigo.

10 pa�dziernika � w kinie �Modern� odby³a siê uroczysta bia³o-stocka premiera filmu pt. �Dzikuska� wed³ug powie�ci IrenyZarzyckiej z Mari¹ Malick¹ i Zbyszkiem Sawanem w rolach g³ów-nych.

12 pa�dziernika � starosta Mieczys³aw Bilek przeniesiony zosta³do Gdyni na stanowisko komisarza rz¹dowego.

12 pa�dziernika � w lokalu miejscowego Towarzystwa Espe-ranto przy ulicy Kupieckiej 49 odby³o siê uroczyste otwarcie kursówjêzyka esperanto dla nauczycieli szkó³ powszechnych.

13 pa�dziernika � w pawilonie Ogrodu Miejskiego otwartowystawê obrazów Czes³awa Sadowskiego.

14 pa�dziernika � og³oszono przetarg na budowê gmachu S¹duOkrêgowego w Bia³ymstoku.

103

15-16 pa�dziernika � na scenie �Palace� go�cinnie wyst¹pi³zespó³ Miejskiego Teatru w Grodnie. Bia³ostoczanie mogli obejrzeæ�Ma³kê Szwarcenkopf� Gabrieli Zapolskiej oraz �Golema� HalperaLejwika.

15 pa�dziernika � w kinie �Apollo� wy�wietlono film pt. �AnnaKarenina� w re¿yserii Clarence�a Browna z Gret¹ Garbo w rolig³ównej.

18 pa�dziernika � odby³o siê organizacyjne posiedzenie KomitetuWojewódzkiego Ligi Mocarstwowej Rozwoju Polski. Przewodni-cz¹cym Komitetu zosta³ prezes Rady Miejskiej Roman M³yñski.

19 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê strajk w³ókniarzy bia³ostockichpopieraj¹cy w³ókniarzy ³ódzkich.

19 pa�dziernika � w Pañstwowej Fabryce Wyrobów Tytonio-wych przy ulicy Warszawskiej 39 rozpoczêto kurs dla niepi�mien-nych kobiet. Zorganizowa³o go Chrze�cijañskie TowarzystwoOchrony Kobiet w Bia³ymstoku.

20 pa�dziernika � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór inaugu-racyjny Towarzystwa Mi³o�ników Sztuki w Bia³ymstoku. W czê-�ci koncertowej wyst¹pi³a bia³ostoczanka, pianistka Alicja Szatagin.

20 pa�dziernika � na scenie �Palace� zespó³ Andrzeja Markawystawi³ �Golema� Halpera Lejwika.

27 pa�dziernika � w teatrze �Palace� Tadeusz Wieniawa--D³ugoszewski wyg³osi³ odczyty pt. �Lew To³stoj� i �G³ód Mocarz�.

30/31 pa�dziernika � w czasie burzliwego zebrania Rady Miej-skiej prezydent Micha³ Ostrowski z³o¿y³ dymisjê na rêce prezesaRady Miejskiej Romana M³yñskiego. �Nastêpnie olbrzymi¹ wiêk-szo�ci¹ 31 g³osów wszystkich frakcji polskich i ¿ydowskich, z wy-j¹tkiem Bundu, Rada uchwali³a nastêpuj¹cy wniosek z³o¿ony przezradnego mecenasa Witolda Doro¿yñskiego: »Przyjmuj¹c do wia-domo�ci sprawozdanie Komisji rewizyjnej, Rada Miejska wyra¿aprzekonanie, ¿e Magistrat w obecnym sk³adzie nie jest zdolny doprodukcyjnej pracy. Uchybienia osób winnych, ujête w protokoleKomisji Rewizyjnej, winny byæ rozpatrzone przez przysz³yMagistrat«�.

104

LISTOPAD

1 listopada � na kilka wystêpów zatrzyma³ siê w �Palace� teatrKazimierza Kamiñskiego z Warszawy. Pokazano m.in. spektakl pt.�¯ona i kochanka� na motywach twórczo�ci Gabrieli Zapolskiej.

2-3 listopada � na scenie �Palace� Teatr Narodowy wystawi³ sztu-kê pt. �Dziêkujê za s³u¿bê�.

4 listopada � w obecno�ci wojewody Karola Kirsta odby³o siêpo�wiêcenie karetki i gara¿u Pogotowia Ratunkowego TowarzystwaDobroczynno�ci Linas Hacedek mieszcz¹cego siê przy ulicyRó¿añskiej 3. W uroczysto�ci wziê³o udzia³ liczne grono przedsta-wicieli bia³ostockiego samorz¹du, administracji i policji.

7 listopada � Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdzi³o dorealizacji projekt budynku S¹du Okrêgowego autorstwa architektaKazimierza To³³oczko mieszcz¹cego siê u zbiegu ulic Mickiewiczai �wiêtojañskiej.

8 listopada � powstaje prorz¹dowa Polska Partia Socjalistyczna� dawna Frakcja Rewolucyjna z Franciszkiem Nowakowskim jakoprzewodnicz¹cym oraz Józefem Czy¿em i Lucjanem Borkowskim.

8 listopada � w kinie �Modern� wy�wietlono film pt. �Prezydent�z Iwanem Moz¿uchinem w roli g³ównej.

11-12 listopada � odby³y siê uroczyste obchody 10 rocznicyodzyskania przez Polskê niepodleg³o�ci. Obchody zainaugurowanospecjaln¹ sesj¹ Rady Miejskiej.

18 listopada � w obecno�ci wojewody Karola Kirsta oraz przed-stawicieli w³adz i samorz¹du uroczy�cie otwarto i po�wiêcono DomDziecka przy ulicy Artyleryjskiej 10.

18 listopada � jubileusz 25-lecia pracy duszpasterskiej obchodzi³pastor gminy ewangelickiej � Teodor Zirkwitz.

19 listopada � w teatrze �Palace� przywódca socjalrewolucjoni-stów rosyjskich, by³y minister rolnictwa w Rz¹dzie Tymczasowymi by³y przewodnicz¹cy Konstytuanty Rosyjskiej � Wiktor Czernowwyg³osi³ wyk³ad pt. �Faszyzm-Bolszewizm�.

105

20 listopada � w sali obrad Urzêdu Wojewódzkiego, pod prze-wodnictwem wojewody Mariana Kirsta i przy udziale prezesówIzby Skarbowej, Okrêgowego Urzêdu Ziemskiego oraz zaproszo-nych przedstawicieli Towarzystwa Rolniczego i Zwi¹zku Ziemianodby³o siê organizacyjne posiedzenie Rady Wojewódzkiej z³o¿onejz 17 cz³onków wybranych przez Sejmiki i Rady Miast. Rada Wo-jewódzka powsta³a jako cia³o kolegialne wspieraj¹ce wojewodê.

22 listopada � na stanowisko starosty bia³ostockiego powo³anyzosta³ Eugeniusz Sobesto.

25 listopada � na scenie �Palace� zespó³ Reduty z KazimierzemJunosz¹-Stêpowskim wystawi³ sztukê �Car Pawe³ I� na motywachdramatu Dmitrija Mere¿kowskiego �Pawe³ I�.

26 listopada � Rada Miejska powo³a³a na stanowisko nowegoprezydenta miasta Wincentego Hermanowskiego, a na stanowiskowiceprezydenta � Maksymiliana Ziemilskiego.

GRUDZIEÑ

2 grudnia � przy ulicy �w. Rocha 2 odby³o siê uroczyste otwarciedomu Polskiego Towarzystwa Kultury i O�wiaty Robotniczej�Pochodnia�.

3 grudnia � na scenie teatru �Palace� garnizonowy teatrgrodzieñski wystawi³ spektakl �Krakowiacy i Górale� na motywachdzie³a Wojciecha Bogus³awskiego �Cud mniemany, czyli Krako-wiacy i Górale�.

8 grudnia � w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta, przyudziale w³adz pañstwowych i samorz¹dowych, odby³o siê uroczysteods³oniêcie tablicy ku czci nauczycieli i uczniów gimnazjumpoleg³ych w czasie wojny z bolszewikami oraz po�wiêceniesztandaru szkolnego.

8 grudnia � w budynku szkolnym przy ulicy Pa³acowej 4 otwartomiejskie przedszkole dwuwydzia³owe �dla najbiedniejszych dzieci,bez wzglêdu na narodowo�æ z ojczystym jêzykiem wyk³adowym�.

106

9 grudnia � znany podró¿nik Ferdynand Antoni Ossendowskiwyg³osi³ w teatrze �Palace� odczyt pt. �Dziwne spotkanie�.

9 grudnia � przy udziale wojewody, dowódcy garnizonu i przed-stawicieli samorz¹du po�wiêcono wybudowan¹ ze �rodków miastaPubliczn¹ Szko³ê Powszechn¹ nr 1 mieszcz¹c¹ siê przy ulicy Pa³a-cowej 4 (obecne III Liceum Ogólnokszta³c¹ce).

11 grudnia � w lokalu ¿eñskiej Szko³y Powszechnej mieszcz¹cejsiê przy ulicy Pa³acowej 5 (budynek dzisiejszej Kasy Chorych)otwarto ¿eñski oddzia³ Miejskiej Szko³y Zawodowo-Dokszta³ca-j¹cej.

14 grudnia � przy ulicy Piwnej, z udzia³em w³adz miejskich i wi-cewojewody Wincentego Tyszki, po�wiêcono kamieñ wêgielny podbudynek szpitala dla zaka�nie chorych.

16 grudnia � na scenie �Palace�, w spektaklach: ��wit, dzieñ i noc�Dario Niccodemiego oraz �Prawdziwa mi³o�æ� Bracco, wyst¹pili:Maria Malicka i Aleksander Wêgierko z zespo³em artystów war-szawskich.

22 grudnia � w sali Urzêdu Wojewódzkiego, pod opiek¹ woje-wody Karola Kirsta, odby³o siê zebranie organizacyjne Wojewódz-kiego Towarzystwa Opieki Spo³ecznej �Przystañ�.

22 grudnia � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu pt. �Przedwio�nie� wed³ug powie�ci Stefana ¯eromskiego,w re¿yserii Henryka Szaro, z Boles³awem Mierzejewskim, StefanemJaraczem i Zbigniewem Sawanem w rolach g³ównych.

23 grudnia � odby³ siê zjazd ukraiñskich emigrantów politycz-nych zamieszkuj¹cych powiat bia³ostocki w celu wybrania swegoprzedstawiciela na II Zjazd Delegatów Ukraiñskiej EmigracjiPolitycznej w Polsce maj¹cy siê odbyæ w Warszawie. Zosta³ nimsetnik £ew Makarewycz.

28 grudnia � zmar³, piastuj¹cy swój urz¹d od 1921 roku, prezesS¹du Okrêgowego w Bia³ymstoku � Tadeusz Dynowski.

107

1929

STYCZEÑ

1 stycznia � Bia³ystok liczy³ 92 000 mieszkañców.

1 stycznia � w kinie �Modern� wy�wietlano film pt. �Z rajubolszewickiego� z Olg¹ Czechow¹ w roli g³ównej.

5 stycznia � powsta³o Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Kul-tur¹ i Pomnikami Przyrody województwa bia³ostockiego �Lechia�

7 stycznia � na scenie �Palace� wyst¹pi³ Teatr Miniatur �Azazel�.

7 stycznia � w sali konferencyjnej Urzêdu Wojewódzkiego odby³osiê pierwsze posiedzenie Zarz¹du Wojewódzkiego TowarzystwaOpieki Spo³ecznej �Przystañ�. Zebraniu przewodniczy³ naczelnikWydzia³u Zdrowia Publicznego dr Zygmunt Brodowicz.

8 stycznia � na zaproszenie Towarzystwa Esperanto im. LudwikaZamenhofa odwiedzi³ Bia³ystok oraz wyg³osi³ odczyty dla uczniówznany holenderski esperantysta � Adalbert Smit.

10 stycznia � na scenie �Palace� zespó³ Reduty ze StefanemJaraczem wystawi³ komediê W³odzimierza Perzyñskiegopt. �U�miech losu�.

12 stycznia �Bia³ystok dotknê³a fala silnych mrozów.

13 stycznia � w domu £wa Makarewycza przy ulicy Mazowiec-kiej 50 odby³o siê zebranie ko³a ukraiñskich emigrantów politycz-nych. Postanowiono zorganizowaæ dla ludno�ci ukraiñskiej zamiesz-kuj¹cej Bia³ystok szereg kursów kulturalnych i o�wiatowych.

108

15 stycznia � do Pary¿a wyjecha³ artysta-malarz Czes³aw Sa-dowski. Studia malarskie w Pary¿u umo¿liwi³o mu stypendiumufundowane przez Magistrat miasta Bia³egostoku.

16 stycznia � w kinie �Apollo� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu pt. �W lasach polskich� z udzia³em Jerzego Lesz-czyñskiego i Diany Blumenfeld.

20 stycznia � rozpoczê³y siê wybory Miss Polonia, do którychstanê³a kandydatka z Bia³egostoku � Maria Szymañska.

20 stycznia � w mie�cie szaleje epidemia grypy.

21 stycznia � w sztuce Jerzego Szaniawskiego pt. �Ptak� ponow-nie wyst¹pi³ Juliusz Osterwa i zespó³ teatru Reduta.

25 stycznia � w lokalu Towarzystwa Esperanto im. L. Zamenhofaulicy Kupieckiej 49 odby³o siê uroczyste zamkniêcie pierwszegokursu jêzyka esperanto dla nauczycieli publicznych szkó³ powszechnych.

26 stycznia � po¿ar siedziby Izby Skarbowej przy ulicy RynekKo�ciuszki 7.

26 stycznia � odby³o siê posiedzenie Rady Zwi¹zku Celowegobudowy szpitala dla umys³owo chorych w Choroszczy.

29 stycznia � w kinie �Modern� wy�wietlono polski film pt. �PanTadeusz� w re¿yserii Ryszarda Ordyñskiego z udzia³em ZofiiZaj¹czkowskiej (Zosia), Leona £uszczewskiego (Tadeusz), HelenySulimy (Telimena) oraz Jerzego Marra, Stefana Jaracza i JerzegoLeszczyñskiego.

31 stycznia � na wniosek wojewody, �za dopuszczanie siê szereguakcji terrorystycznych na jesieni r. ub. w czasie strajku robotnikówpiekarskich�, rozwi¹zany zosta³ Zwi¹zek Zawodowy RobotnikówPrzemys³u Spo¿ywczego

Powsta³ Komitet Miejski Bezpartyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹-dem. Prezesem Rady Miejskiej zosta³ Roman M³yñski. W mie�ciedzia³a³o te¿ Biuro Okrêgowe BBWR, mieszcz¹ce siê przy ulicySienkiewicza 28.

109

LUTY

1 lutego � utworzone przy Towarzystwie Esperantystów Ko³oMi³o�ników Sztuki Scenicznej wystawi³o operetkê w jêzyku espe-ranto pt. �Ho tiuj fremoluloj�.

3 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê koncert znakomitej �pie-waczki Stanis³awy Korwin-Szymanowskiej.

5 lutego � rozpocz¹³ urzêdowanie nowo mianowany starostaKrzysztof Siedlecki.

8 lutego � stanowisko Prezesa S¹du Okrêgowego obj¹³ sêdziaCezary Szyszko.

10 lutego � przy ulicy Sienkiewicza 12 otwarto salon wystawowy�zastêpstwa rejonowego fabryk samochodowych Essex, Brockwayi Brosexauto�.

11 lutego � silne mrozy w Bia³ymstoku spowodowa³y liczne trud-no�ci w po³¹czeniach kolejowych i telefonicznych. W mie�cie do-sz³o do kilku gro�nych wypadków, m.in. sp³oszone konie wpad³yz saniami do lokalu kina �Apollo�. Na ulicach rozpalono ogniska,pozwalaj¹ce ogrzaæ siê wo�nicom i przechodniom.

17 lutego � na scenie �Palace� wyst¹pi³ grodzieñski teatr garni-zonowy ze spektaklem �U³ani Ksiêcia Józefa�.

23 lutego � kierownikiem Publicznej Biblioteki Miejskiej zosta³profesor Filip Echeñski.

24 lutego � odby³y siê zawody m³odzie¿y szkolnej w ³y¿wiar-stwie szybkim na lodzie o nagrodê Miejskiego Komitetu Wycho-wania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Zwyciê¿y³ Mi-cha³ Roszko, uczeñ szko³y rzemie�lniczej w Bia³ymstoku.

26 lutego � na scenie kina �Palace�, w sztuce pt. �Dar poranka�G. Forzago, wyst¹pi³a z zespo³em artystów warszawskich znanagwiazda teatru i kina � Maria Balcerkiewiczówna.

110

MARZEC

1 marca � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy zespó³ TeatruRrosyjskiego z Zofi¹ Kie³czewsk¹. Teatr wystawi³ spektakle:�Awanturnica� Kajewa, �Ka�ñ� i �Nowoczesna mi³o�æ� J. Devala,�Dziecko ulicy� Dario Niccodemiego oraz �Idiotê� wg FiodoraDostojewskiego.

1 marca � w obecno�ci prezydenta miasta, cz³onków rady nad-zorczej i pracowników Chrze�cijañskiego Stowarzyszenia Spó³-dzielców �Zjednoczenie� ksi¹dz dziekan Aleksander Chodyko po�wiê-ci³ piekarniê i sklep w budynku �Zjednoczenia� przy ulicy Weso³ej 7.

5 marca � w obecno�ci wojewody Karola Kirsta odby³o siêpo�wiêcenie lokalu S¹du Pracy przy ulicy Fabrycznej 35.

7 marca � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ komediêAntoniego S³onimskiego pt. �Murzyn Warszawski� ze StefanemJaraczem w roli g³ównej.

8 marca � odby³y siê obrady Rady Miejskiej na temat przyst¹-pienia Bia³egostoku do Zwi¹zku Celowego budowy szpitalapsychiatrycznego w Choroszczy.

10 marca � w teatrze �Palace�, z inicjatywy Ko³a Literatówi Dziennikarzy ¯ydowskich w Bia³ymstoku, odby³a siê akademia�ku uczczeniu 40-letniej dzia³alno�ci muzycznej kompozytora -Jakuba Bermana�.

12 marca � Powiatowy Komitet Ochrony przed Powodzi¹ przy-gotowa³ szereg zabezpieczeñ: �w razie powodzi z chwil¹ podnie-sienia siê poziomu wody bêdzie zarz¹dzone ostre pogotowie stra¿y,w dzieñ na Ratuszu zostanie podniesiona bia³a kula, w nocy czerwonalatarnia�.

12 marca � powsta³o Wojewódzkie Towarzystwo Popierania Prze-mys³u Ludowego �Krajan�.

16 marca � w zwi¹zku z ociepleniem Komitet Powiatowy ochronyprzed powodzi¹ �ostrzega mieszkañców ul. Pa³acowej nr 16,Ko�cielnej nr 7 i 8, ul. Nadrzecznej nr 2, 4, 6, 8, 12, 3, 5, 7,

111

ul. Sienkiewicza 35, Zamenhofa 39 i 41, ul. Kupieckiej 38, 40, 42,46, ¿e grozi im zalanie mieszkañ w razie powodzi�.

17 marca � w ramach obchodów imienin marsza³ka JózefaPi³sudskiego odby³y siê uroczysto�ci po�wiêcenia sztandaru Zwi¹z-ku Rezerwistów i By³ych Wojskowych.

19 marca � na scenie kina �Apollo� wyst¹pi³a Hanka Ordonówna.

24 marca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Karol Adwentowicz z zes-po³em artystów warszawskich w sztuce Augusta Strindberga pt. �Oj-ciec�.

KWIECIEÑ

4 kwietnia � otwarto filiê znanej warszawskiej Szko³y KierowcówSamochodowych in¿. H. Pryliñskiego. Zajêcia prowadzone by³yw specjalnie wybudowanej hali obok teatru �Palace�.

5 kwietnia � otwarto wystawê wyrobów przemys³u ludowego,które zostan¹ zaprezentowane na Przemys³owej Wystawie Krajowejw Poznaniu. Na uroczyste otwarcie przyby³ wojewoda Karol Kirstz ma³¿onk¹.

8 kwietnia � na wokandzie Wydzia³u Cywilnego S¹du Okrêgo-wego rozpoczê³a siê sprawa wniesiona przez gminê Bia³ystok prze-ciwko Bia³ostockiemu Towarzystwu Elektryczno�ci o uniewa¿nie-nie umowy z 7 lipca 1924 r., bowiem umowa ta jest niekorzystnadla miasta. S¹d oddali³ powództwo miasta Bia³egostoku.

8 kwietnia � w teatrze �Palace� Juliusz Kaden-Bandrowskiwyg³osi³ odczyt pt. �Faszysta czy komunista�.

15 kwietnia � w pawilonie Ogrodu Miejskiego otwarta zosta³apo�miertna wystawa obrazów artysty-malarza Ludwika LudomiraKoehlera.

16 kwietnia � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê kolejny wielkiproces komunistów, na ³awie oskar¿onych zasiad³o 38 osób. Procestrwa³ do 27 kwietnia. G³ówni oskar¿eni: Abram Ebsztejn, Berta

112

Sztejman, Lejzor Szejkowski, Wiktor Fryszman i Jan KazimierzBobrowicz skazani zostali na 25 lat ciê¿kiego wiêzienia.

18 kwietnia � zmar³ Jan Kucharski � w³a�ciciel fabryki kafli przyulicy Grunwaldzkiej 41.

21 kwietnia � odby³ siê doroczny bieg prze³ajowy na dystansie2 700 metrów o puchar Magistratu miasta Bia³egostoku. Zwyciê-¿y³a dru¿yna Zwi¹zku M³odzie¿y Wiejskiej.

24 kwietnia � wojewoda bia³ostocki Karol Kirst podarowa³ miastujelenia. Zwierzê umieszczono w Zwierzyñcu. �W darze panaWojewody Magistrat widzi szlachetn¹ my�l zapocz¹tkowania utwo-rzenia w naszym mie�cie po¿ytecznej ze wszech miar placówkio�wiatowo-wychowawczej, jak¹ móg³by byæ ogród zoologiczny�.

24 kwietnia � w czasie obrad Rady Miejskiej dyskutowanokwestiê nadania nazw nowo powsta³ym ulicom � Krasiñskiego(niedaleko ulicy Wersalskiej) i Marsza³ka Pi³sudskiego (niedalekokoszar przy ulicy Traugutta). Mia³y te¿ powstaæ ulice: ZdobyczyRobotniczej, Ho¿a, Kredytowa, Hipoteczna, Obo�na i inne.

MAJ

1 maja � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera polskiego filmupt. �Policmajster Tagiejew� w re¿yserii Juliusza Gardana na moty-wach powie�ci Gabrieli Zapolskiej z urocz¹ bia³ostoczank¹ � Nor¹Ney. G³ówn¹ rolê zagra³ Bogus³aw Samborski.

2 maja � dotychczasowy Urz¹d Skarbowy zosta³ podzielony nadwa odrêbne okrêgi.

3 maja � odby³y siê uroczyste obchody �wiêta 3 Maja.

5 maja � w 10 rocznicê objêcia przez w³adze polskie kontrolinad kolej¹ ¿elazn¹ na dworcu PKP w Bia³ymstoku uroczy�ciewmurowano tablicê pami¹tkow¹.

7-9 maja � uroczy�cie �wiêtowano dziesiêciolecie istnienia10. Pu³ku U³anów Litewskich.

113

8 maja � przez miasto przesz³a fala przymrozków. Popêka³y rurykanalizacyjne, powoduj¹c awarie i zalanie niektórych ulic.

10 maja � w kinie �Apollo� wy�wietlono znany szlagier filmo-wy pt. �Ca³ujê twoj¹ d³oñ Madame� w re¿yserii Roberta Landaz Marlen¹ Dietrich i Harrym Liedtke w rolach g³ównych.

12 maja � w teatrze �Palace�, w komedii Antoniego S³onimskie-go pt. �Murzyn Warszawski�, ponownie wyst¹pi³ zespó³ Redutyze Stefanem Jaraczem.

14 maja � Marsza³ek Józef Pi³sudski przeje¿d¿a³ poci¹giem przezBia³ystok. Na dworcu zosta³ powitany przez przedstawicieli w³adzpañstwowych i samorz¹dowych oraz wojskowych.

14 maja � staraniem Towarzystwa Mi³o�ników Sztuki zosta³aotwarta w Seminarium Nauczycielskim wystawa polskiej grafiki.Zobaczyæ na niej mo¿na by³o m.in. prace W³adys³awa Skoczylasai Januarego Suchodolskiego.

16 maja � na posiedzeniu sekcji kolonii i pó³kolonii (Oddzia³Bia³ostockiego Towarzystwa Opieki Spo³ecznej �Przystañ�),w obecno�ci wojewody Mariana Kirsta, postanowiono jednog³o�niezorganizowaæ kolonie letnie dla dzieci polskich z Niemiec.

18 maja � w mie�cie panuje epidemia tyfusu.

23 maja � nowym starost¹ bia³ostockim zosta³ AleksanderKaczmarczyk.

27 maja � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ komediêAleksandra Fredry pt. �Przyjaciele�.

29 maja � na scenie �Palace� Juliusz Osterwa z zespo³em teatruReduta wystawi³ sztukê Stefana ̄ eromskiego pt. �Uciek³a mi prze-pióreczka�.

CZERWIEC

1 czerwca � rozpoczê³y siê obchody dziesiêciolecia istnienia PCK.

114

2 czerwca � w teatrze �Palace�, z zespo³em Qui pro Quo,wyst¹pi³a Hanka Ordonówna.

6-10 czerwca � na scenie �Palace� gra³ Ryski Teatr Dramatyczny.

9 czerwca � po�wiêcono kamieñ wêgielny pod budowê ochronkii przytu³ku dla starców przy ulicy Podle�nej 9.

10 czerwca � z polecenia w³adz sanitarnych, do czasu przepro-wadzenie kapitalnego remontu, zamkniêto hotel �Ritz�.

14 czerwca � odby³ siê mecz miêdzy dru¿ynami Polonii Warszawai ¯KS Bia³ystok, zakoñczony wynikiem 6:2.

18 czerwca � w teatrze �Palace� odby³a siê rewia �Serwus Zulai Jarossy� z Zul¹ Pogorzelsk¹ i Fryderykiem Jarossym.

23 czerwca � otwarta zosta³a linia autobusowa Bia³ystok--Zambrów-Ostrów Mazowiecka-Wyszków-Radzymin-Warszawa.

25 czerwca � przy ulicy Lipowej 24 uruchomiony zosta³ Urz¹dPocztowo-Telegraficzny.

PA�DZIERNIK

19 pa�dziernika � ukaza³o siê nowe pismo � �G³os Obywatela�.

LISTOPAD

27 listopada � uroczy�cie otwarto czytelniê i pracowniê naukow¹w Publicznej Bibliotece Miejskiej.

GRUDZIEÑ

11 grudnia � na uroczystej sesji Rady Miejskiej zapad³a decyzjao wydaniu, z okazji 10-lecia istnienia samorz¹du polskiego, mono-grafii Bia³egostoku.

115

1930

STYCZEÑ

1 stycznia � Bia³ystok otrzyma³ po³¹czenie telefoniczne ze Szwaj-cari¹. Pierwsz¹ rozmowê, w jêzyku esperanto, przeprowadzi³ JakubSzapiro.

3 stycznia � w teatrze �Palace�, w sztuce pt. �Najpiêkniejsze oczyna �wiecie�, wyst¹pi³a Maria Balcerkiewiczówna z zespo³emartystów teatru grodzieñskiego.

3 stycznia � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta wystawi³sztukê Karola Dickensa pt. ��wierszcz za kominem�.

6 stycznia � odby³a siê uroczysto�æ otwarcia i po�wiêcenie nowejplacówki handlowej � salonu samochodowego, mieszcz¹cej siê naparterze hotelu �Ritz�. W nowym salonie znalaz³y siê przedstawi-cielstwa firm: Austro-Daimler, Austro-Fiat oraz Citroën bra Steyer.

6-7 stycznia � w teatrze �Palace� zespó³ artystów scen warszaw-skich wystawi³ sztukê J. Gordina pt. �Mirka Efroz� w re¿yseriiAndrzeja Marka.

10 stycznia � w �Palace� profesor Henryk Mo�cicki z Uniwersy-tetu Warszawskiego wyg³osi³ odczyt na temat �Powstanie i budowapañstwa polskiego�.

12 stycznia � w kinie �Modern� odby³a siê wielka premiera pierw-szego amerykañskiego musicalu pt. �Statek komediantów� w re-¿yserii Jerome Kerna na motywach powie�ci Edny Ferber. Jakpodawa³y gazety by³ to �wielki film �piewano-muzyczny w wyko-naniu wielkiego zespo³u orkiestry oraz znakomitych �piewaków�.

116

12 stycznia � w Urzêdzie Wojewódzkim Towarzystwo �Przystañ�urz¹dzi³o wielki bal karnawa³owy, w czasie którego �du¿¹ atrakcj¹sta³a siê Venus niesiona w lektyce przez Murzynów�. Ca³y dochódz balu przeznaczono na pomoc najbiedniejszym dzieciom.

21 stycznia � w teatrze �Palace� dr Janusz Korczak wyg³osi³odczyt na temat �Troska dziecka i troska o dziecko�.

22 stycznia � rozpoczê³y siê wybory kandydatki na Miss Polonia.Kandydatk¹ z Bia³egostoku zosta³a panna El¿bieta Chamska.

23 stycznia � odby³o siê uroczyste po�wiêcenie nowego lokaluStarostwa Grodzieñskiego mieszcz¹cego siê przy ulicy Sienkiewi-cza 27. W uroczysto�ci udzia³ wziêli: wojewoda Karol Kirst i pre-zydent miasta Wincenty Hermanowski. Stanowisko starosty grodz-kiego pe³ni³ W³odzimierz Jercho.

LUTY

4 lutego � �rosyjski socjaldemokrata, by³y minister sprawiedli-wo�ci w rz¹dzie sowieckim J. Szteinberg�, wyg³osi³ w kinie�Palace� odczyt na temat sytuacji w Palestynie. Nie oby³o siê bezprotestów ze strony miejscowych komunistów, którzy pikietowalibudynek z transparentami, na których widnia³ napis �Precz z wrogiemRosji Sowieckiej�.

6 lutego � na scenie �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ �MariêStuart� Juliusza S³owackiego.

8 lutego � kryzys w przemy�le, stoi wiêkszo�æ fabryk, w tymfabryka pluszu i jedwabiu �E. Becker i S-ka�.

9 lutego � w gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta odby³a siêuroczysta akademia po�wiêcona Marii Curie-Sk³odowskiej.Inicjatork¹ uroczysto�ci by³a pani wojewodzina Maria Kirstowa.

10 lutego � w kinie �Modern� mia³a miejsce uroczysta premierapolskiego filmu pt. �Uroda ¿ycia� w re¿yserii Juliusza Gardana napodstawie powie�ci Stefana ¯eromskiego z bia³ostoczank¹ � Nor¹Ney w roli g³ównej.

117

13 lutego � w kinie �Apollo� wystêpowa³ zespó³ Qui pro Quoz Fryderykiem Jarossym, Mir¹ Zimiñsk¹ i Hank¹ Ordonówn¹ naczele.

18 lutego � Urz¹d Skarbowy rozpocz¹³ pracê w nowym budynkuprzy ulicy �wiêtojañskiej.

19 lutego � odby³y siê uroczysto�ci zwi¹zane z 11 rocznic¹odzyskania przez Bia³ystok niepodleg³o�ci.

19 lutego � w teatrze �Palace�, w spektaklu E. O`Neill pt. �AnnaChristie�, wyst¹pili go�cinnie aktorzy Teatru Narodowego w War-szawie z Seweryn¹ Broniszewsk¹ w roli g³ównej.

20 lutego � uroczyst¹ sesjê Rady Miejskiej z okazji 10-leciaistnienia samorz¹du miejskiego otworzy³ profesor Roman M³yñski.

21 lutego � Rada Miejska powo³a³a specjaln¹ komisjê z Wincen-tym Hermanowskim na czele, która mia³a siê zaj¹æ planem budowygazowni.

23 lutego � w koszarach im. Gen. Sowiñskiego odby³y siê zimo-we zawody konne Podlaskiej Brygady Kawalerii.

23 lutego � Bia³ostocki Zwi¹zek Miêdzykomunalny naby³ fabrykêMoesa w Choroszczy w celu przeznaczenia terenu dawnej fabrykina szpital psychiatryczny.

27 lutego � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy zespó³ TeatruRosyjskiego z Zofi¹ Kie³czewsk¹ na czele. Zagrano m.in.: �TatianaRepina� Suworowa, � Nag¹ kobietê� Batailla oraz �Dla szczê�cia�Stanis³awa Przybyszewskiego.

MARZEC

19 marca � po raz kolejny miasto uroczy�cie obchodzi³o imieninyJózefa Pi³sudskiego.

2 marca � w kinie �Modern� odby³ siê uroczysty pokaz polskiegofilmu pt. �Policmajster Tagiejew� wg Gabrieli Zapolskiej, w re¿yserii

118

Juliusza Gardana. Seans zaszczyci³a sw¹ obecno�ci¹ s³ynnabia³ostocka aktorka � Nora Ney.

MAJ

3 maja � z okazji �wiêta 3 Maja w Parku Zwierzynieckimods³oniêto pomnik ku czci poleg³ych ¿o³nierzy 42. Pu³k Piechotyim. gen. Jana Henryka D¹browskiego.

CZERWIEC

7 czerwca � na posiedzeniu Zarz¹du Ko³a Miast WojewództwaBia³ostockiego pod przewodnictwem wojewody Karola Kirstawy³oniono komisjê teatraln¹ i powo³ano do ¿ycia Teatr ObjazdowyWojewództwa Bia³ostockiego z siedzib¹ w Grodnie. Opiekê nadnowo powo³an¹ instytucj¹ obj¹³ wojewoda bia³ostocki.

LIPIEC

10 lipca � na stanowisko wojewody bia³ostockiego powo³anyzosta³ Marian Zyndram-Ko�cia³kowski.

WRZESIEÑ

17 wrze�nia � odby³ siê zjazd maj¹cy na celu wybór delegatówna �wiatowy Kongres Ligi Pomocy Pracuj¹cym w Palestynie. Naj-wiêcej g³osów oddano na kandydatów Poalej Syjonu.

W dawnym budynku restauracyjnym Ogrodu Rozkosz otwartoszko³ê powszechn¹ na wolnym powietrzu, przeznaczon¹ dla dziecizagro¿onych gru�lic¹. Szko³a dzia³a³a do 1936 roku. Wokó³ szko³yurz¹dzono Centralny Ogród Szkolny o powierzchni 7 ha.

119

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � powsta³ Miejski Uniwersytet Powszechny.

GRUDZIEÑ

20 grudnia � wyszed³ pierwszy numer niezale¿nego tygodnikaspo³eczno-krytycznego �Reflektor�.

Fot. 13 Uroczyste obchody odzyskania przez Polskê niepodleg³o�ci. Po lewejwojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski oraz weteran powstania

styczniowego na Podlasiu Mamert Wandali.

120

1931

STYCZEÑ

28 stycznia � w kinie �Modern� przy ulicy Lipowej 20 odby³asiê uroczysta premiera najnowszego filmu polskiego pt. �Wiatr odmorza�.

LUTY

7 lutego � z okazji zakoñczenia Miesi¹ca Pomorza w salonachreprezentacyjnych Urzêdu Wojewódzkiego, pod opiek¹ pañstwaKo�cia³kowskich, odby³ siê Wielki Bal Pomorski. Dochód z baluzosta³ przeznaczony na kolonie letnie organizowane przez Zwi¹zekObroñców Kresów Zachodnich dla dzieci polskich z Niemiec.

8 lutego � nak³adem ksiêgarni Albina Brzostowskiego w Bia-³ymstoku wydana zosta³a mapa województwa bia³ostockiego.

8 lutego � na placu sportowym Podlaskiej Brygady Kawalerii(koszary im. Gen. Sowiñskiego) odby³y siê pierwsze w tym sezo-nie zimowe zawody konne i ski-skjoringowe.

14 lutego � Teatr Objazdowy Województwa Bia³ostockiego poddyrekcj¹ Józefa Krokowskiego wystawi³ krotochwilê AdamaGrzymaly-Siedleckiego pt. �Spadkobierca czy Maman do wziêcia�.

15 lutego � z powodu braku zamówieñ po raz kolejny stoj¹ bia-³ostockie fabryki.

121

15 lutego � z inicjatywy starosty grodzkiego Jana Mieszkow-skiego i pod opiek¹ wojewody Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiegopowsta³o Towarzystwo Przyjació³ Kultury i Sztuki. Na inaugura-cyjnym wieczorze wyst¹pili m.in. przybyli z Wilna: Witold Hule-wicz i Mieczys³aw Limanowski.

15 lutego � w teatrze �Palace� zespó³ aktorów warszawskich zKarolem Adwentowiczem i Wand¹ Siemaszkow¹ wystawi³ kon-trowersyjn¹ sztukê Friedricha Wolfa pt. �Cyjankali�.

19 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ legendarny konferansjerFryderyk Jarossy.

20 lutego � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê proces przeciwkooskar¿onym o dzia³alno�æ antypañstwow¹ o�miu cz³onkom Komu-nistycznej Partii Zachodniej Bia³orusi.

20 lutego � dziêki nowym zamówieniom bia³ostockie fabrykipodjê³y pracê.

21 lutego � zarz¹dzeniem wojewody bia³ostockiego zdelegalizo-wana zosta³a PPS-Lewica.

28 lutego � z inicjatywy bia³ostockich struktur BBWR pose³ JanWalewski wyg³osi³ prelekcjê na temat: �Obecna sytuacja politycznai gospodarcza�.

MARZEC

3 marca � bia³ostocka organizacja syjonistyczna w lokalu Towa-rzystwa Dobroczynno�ci Linas Hacedek, mieszcz¹cym siê przyulicy Ró¿añskiej 3, urz¹dzi³a Wieczór Purymowy. W trakciewieczoru panowie Fajans i Kagan wyg³osili odczyty na tematobchodzenia �wi¹t i obyczajów ¿ydowskich oraz ich znaczenia dlaspo³eczno�ci ¿ydowskiej.

12 marca � wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ JózefaKrokowskiego wystawi³ w �Palace� sztukê Williama Szekspira pt.�Wieczór trzech króli�.

122

13 marca � Magistrat miasta Bia³egostoku uchwali³ zmianê nazwyulicy U³añskiej na Kawaleryjsk¹ oraz Lipowej na Józefa Pi³sudskiego.

18-19 marca � w mie�cie odby³y siê wyj¹tkowo uroczysteobchody imienin Józefa Pi³sudskiego.

24 marca � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ na scenie�Palace� ciesz¹c¹ siê olbrzymim powodzeniem komediê Ch. Picardapt. �Kiki� z udzia³em ulubienicy Bia³egostoku � Marii Fiszerówny.

29 marca � Zarz¹d Towarzystwa Przyjació³ Gimnazjum im. KrólaZygmunta Augusta zorganizowa³ koncert z udzia³em Wandy Poraj--Wermiñskiej i Eugeniusza Mossakowskiego.

KWIECIEÑ

7 kwietnia � na scenie �Palace� rozpocz¹³ wystêpy Teatr¯ydowski z Zas³awskim i Sega³owiczówn¹.

10 kwietnia � w kinie �Modern� odby³a siê uroczysta premieranajnowszego polskiego filmu pt. �Serce na ulicy� z udzia³emgwiazdy kina niemego, bia³ostoczanki Nory Ney.

12 kwietnia � odby³ siê pierwszy w tym sezonie wiosenny biegna prze³aj zorganizowany przez bia³ostocki Zwi¹zek Lekkoatle-tyczny. Zwyciêzc¹ biegu zosta³ Julian Strza³kowski (WKS 42. pu³-ku piechoty).

13 kwietnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê komedii �Konto X� z Mari¹ Fiszer w roli g³ównej.

14 kwietnia � w teatrze �Palace�, staraniem Ko³a Przyjació³Literatury i Sztuki, z odczytem pt. �Krzyk o nowego mê¿czyznê�wyst¹pi³a Irena Solska.

14 kwietnia � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê proces o fa³-szerstwo banknotów polskich i amerykañskich. Na ³awie oskar¿o-nych zasiad³o 5 mieszkañców Bia³egostoku i Warszawy.

19 kwietnia � odby³ siê bieg prze³ajowy o puchar Magistratumiasta Bia³egostoku. W biegu wziê³y udzia³ 4 dru¿yny: Sparta

123

(Policyjny Klub Sportowy), Zwi¹zek M³odzie¿y Wiejskiej, Promieñi Kraf. Zwyciê¿yli zawodnicy ZMW.

20 kwietnia � w lokalu Ko³a Literatów i Dziennikarzy ¯ydow-skich zamkniêto wystawê obrazów Micha³a Dunieca.

20 kwietnia � zakoñczy³a siê przeprowadzka bia³ostockiego S¹duze starego budynku przy ulicy Warszawskiej do nowego gmachuprzy ulicy Mickiewicza (róg �wiêtojañskiej).

27 kwietnia � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ na sceniekina �Palace� sztukê Szo³ema Alejhema �13 beczek z³otych dukatów�.

MAJ

1 maja � na polecenie magistratu przeprowadzono obowi¹zkoweszczepienia przeciw ospie.

2 maja � z inicjatywy Pañstwowej Federacji Polskich Zwi¹zkówObroñców Ojczyzny na Rynku Ko�ciuszki odby³ siê wiec prote-stacyjny przeciwko atakom hitlerowców na obywateli polskichw Wolnym Mie�cie Gdañsku.

2 maja � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy zespó³ praskiejgrupy moskiewskiego Teatru Artystycznego im. Stanis³awskiegowystawiaj¹c m.in. komediê �Rewizor� Miko³aja Gogola oraz �Bia³¹gwardiê� Micha³a Bu³hakowa.

3 maja � w ramach obchodów �wiêta 3 Maja odby³a siê uroczy-sto�æ po�wiêcenia pomnika ofiar mordu bolszewickiego przy SzosiePó³nocno Obwodowej. Ponadto odby³a siê defilada wojskowa, uro-czysta akademia w kinie �Palace� oraz wiosenne zawody konne naboisku Podlaskiej Brygady Kawalerii.

9 maja � odby³ siê mecz pi³ki no¿nej miedzy reprezentacjamiBia³egostoku i Wilna o Puchar Ziem Wschodnich. Zwyciê¿yli wil-nianie 6:3.

12 maja � rozpocz¹³ siê Tydzieñ PCK. Przygotowano licznezabawy i loterie fantowe.

124

14 maja � odby³o siê �wiêto Miejskiego Komitetu WychowaniaFizycznego i Przysposobienia Wojskowego, w czasie którego bia-³ostocka publiczno�æ mog³a ogl¹daæ popisy sportowe na boiskuw Zwierzyñcu.

16 maja � przyby³ do Bia³egostoku minister rolnictwa Leon Janta--Po³czyñski, który spotka³ siê z delegacjami Kó³ek Rolniczych z wo-jewództwa bia³ostockiego.

25 maja � przy Szosie ¯ó³tkowskiej odby³a siê uroczysto�æpo�wiêcenia pomnika ku czci poleg³ych obroñców Bia³egostokuz 1. Pu³ku Piechoty Legionowej z 22 sierpnia 1920 roku.

26 maja � wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski zdelega-lizowa³ Zjednoczenie Lewicy Ch³opskiej �Samopomoc�.

27 maja � wieczorem s³ynny Cz³owiek Mucha � Nazarewicz,wykona³ szereg niebezpiecznych akrobacji na dachu PañstwowegoGimnazjum ̄ eñskiego przy ulicy Mickiewicza. Ca³y dochód z wi-dowiska przeznaczony zosta³ na Komitet Pomocy Ofiarom Powodziw Ma³opolsce.

28 maja � do Bia³egostoku, na ingres, przyby³ arcybiskupRomuald Ja³brzykowski. Zosta³ uroczy�cie powitany przez miesz-kañców miasta przy specjalnie wzniesionej bramie tryumfalnej przyulicy Kiliñskiego.

30 maja � arcybiskup Romuald Ja³brzykowski konsekrowa³bia³ostock¹ Farê. Po po³udniu rozpoczê³y siê uroczysto�ci KongresuEucharystycznego.

CZERWIEC

7 czerwca � odby³y siê miêdzymiastowe zawody lekkoatletycznemiêdzy reprezentacjami Grodna i Bia³egostoku.

7 czerwca � w Bia³ymstoku odby³y siê æwiczenia Ligi ObronyPrzeciwlotniczej i Przeciwgazowej symuluj¹ce atak gazowo-lotniczyna miasto.

125

13-14 czerwca � odby³y siê mistrzostwa miasta w siatkówce.

23 czerwca � rozpocz¹³ siê doroczny jarmark na �w. Jana.

23 czerwca � w teatrze �Palace� odby³ siê koncert s³ynnejorkiestry jazzowej pod dyrekcja Henryka Golda z udzia³em Tade-usza Faliszewskiego i Stanis³awa Petersburskiego.

28 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ chór Dana z Mieczy-s³awem Foggiem.

29 czerwca � na scenie �Palace� Juliusz Osterwa z zespo³em teatruReduta wystawi³ komediê R. Flersa pt. �£adna historia�

29 czerwca � rozpocz¹³ siê strajk kierowców autobusów komu-nikacji miejskiej.

LIPIEC

3 lipca � pod kontrol¹ policji po mie�cie je�dzi³o tylko 10 autobusówkomunikacji miejskiej.

9 lipca � odby³ siê jednodniowy strajk robotników bia³ostockichfabryk w³ókienniczych.

10 lipca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Garpenta pt. �Papa Kawaler�.

13 lipca � w Ogrodzie Miejskim odby³o siê uroczyste otwarcierozg³o�ni Miejskiego Uniwersytetu Powszechnego.

16 lipca � Magistrat miasta Bia³egostoku uwzglêdni³ podanieKomitetu Budowy Pomnika dr Ludwika Zamenhofa o przydzieleniemiejsca na pomnik na okr¹g³ym klombie u wylotu ulicy �wiêtojañskiej.

17 lipca � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ na scenie�Palace� sztukê M. Lengyela �Tajfun� z Kazimierzem JózefemOpaliñskim w roli g³ównej.

19 lipca � odby³y siê doroczne zawody konne o mistrzostwo armiina placu sportowym Podlaskiej Brygady Kawalerii (koszary im. Ge-n. Sowiñskiego).

126

25 lipca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy po¿e-gna³ siê z bia³ostock¹ publiczno�ci¹ komedi¹ L. Fodora pt. �Myszko�cielna�.

Magistrat miasta Bia³egostoku nada³ nazwy nastêpuj¹cym ulicom:Kaszubska (od ulicy Poleskiej, miêdzy ulicami Smoln¹ i Chmieln¹),Bia³owieska (od szosy Zwierzynieckiej do stawu Nowika), £owicka(od ulicy Angielskiej, miêdzy ulicami Wo³yñsk¹ i Szos¹ Po³udniow¹).

SIERPIEÑ

1 sierpnia � wojewoda bia³ostocki zatwierdzi³ statuty towarzystw:Policyjnego Klubu Sportowego �Sparta� i ¯ydowskiego Stowa-rzyszenia Kulturalnego.

11 sierpnia � w teatrze �Palace� czê�æ zespo³u ZASP grodzieñ-skiego Teatru Objazdowego wystawi³a komediê Stefana Kiedrzyñ-skiego pt. �Powrót do grzechu�.

12 sierpnia � do miasta zjechali uczestnicy MiêdzynarodowegoKongresu Esperantystów. Kulminacyjnym punktem uroczysto�ciby³o wmurowanie kamienia wêgielnego pod pomnik LudwikaZamenhofa na skwerku przy zbiegu ulicy �wiêtojañskiej i Podle�nej.

17 sierpnia � zespó³ wojewódzkiego Teatru Objazdowego ZASPwystawi³ na scenie �Palace� komediê Stefana Kiedrzyñskiegopt. �Mi³o�æ bez grosza�.

18 sierpnia � w sali Rady Miejskiej, z udzia³em przedstawicielisamorz¹du oraz miejscowych organizacji spo³ecznych, odby³o siêposiedzenie Komitetu Obywatelskiego zwi¹zane z projektemskasowania województwa bia³ostockiego.

23 sierpnia � nad miastem przesz³a gwa³towna burza z ulewnymdeszczem powoduj¹c liczne szkody materialne. Zalane zosta³y m.in.domy w �ródmie�ciu.

25 sierpnia � w mie�cie wybuch³a epidemia tyfusu brzusznego.

127

30 sierpnia � w zwi¹zku z obchodami 10-lecia Zwi¹zku Strze-leckiego w Bia³ymstoku odby³ siê zlot Braci Strzeleckiej.

WRzESIEÑ

2 wrze�nia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Bogus³aw Samborskiz zespo³em w komedii L. Lario pt. �Prawda czy k³amstwo�.

6 wrze�nia � na kortach w Zwierzyñcu odby³ siê mecz tenisowymiêdzy reprezentacjami Grodna i Bia³egostoku.

22 wrze�nia � w teatrze �Palace� nowy zespó³ wojewódzkiegoTeatru Objazdowego pod dyrekcj¹ Józefa Krokowskiego i Kazi-mierza Opaliñskiego zainaugurowa³ swoje wystêpy �Weselem� Sta-nis³awa Wyspiañskiego.

27 wrze�nia � na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê miêdzymia-stowy mecz lekkoatletyczny miêdzy reprezentacjami Bia³egostokui Wilna

27 wrze�nia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Ta, która zwyciê¿a�.

PA�DZIERNIK

3 pa�dziernika � na stadionie w koszarach im. Gen. Sowiñskie-go odby³o siê wielkie widowisko batalistyczne odtwarzaj¹ce bitwêwarszawsk¹ 1920 roku. W spektaklu udzia³ wziêli arty�ci scen war-szawskich oraz oko³o tysi¹ca ¿o³nierzy ró¿nych rodzajów broni.

4 pa�dziernika � na stadionie w Zwierzyñcu odby³y siê mistrzo-stwa Polski pañ w piêcioboju. I miejsce zajê³a Hulanicka z klubuSoko³a-Gra¿yny Warszawa.

11 pa�dziernika � w sali reprezentacyjnej Urzêdu Wojewódz-kiego odby³o siê uroczyste otwarcie Salonu Jesiennego PlastykówBia³ostockich pod opiek¹ Reginy Ko�cia³kowskiej.

128

17 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê sztuki Kazimierza Leczyckiego pt. �Sztuba�.

19 pa�dziernika � na scenie �Palace� teatr Reduta z KarolemAdwentowiczem wystawi³ sztukê Jerzego Szaniawskiego pt. �Adwokati ró¿e�.

20 pa�dziernika � przed bia³ostock¹ publiczno�ci¹ wyst¹piliarty�ci kabaretu Morskie Oko z Jadwig¹ Soko³owsk¹ i LudwikiemSempoliñskim na czele.

29 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy wystawi³ ��luby panieñskie� Aleksandra Fredry oraz�Azais� L. Verneuila.

LISTOPAD

22 listopada � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzyreprezentacjami Bia³egostoku i Wilna. Zwyciê¿yli go�cie.

23 listopada � mimo tragicznego wypadku autobusu wojewódz-kiego Teatru Objazdowego uszczuplony zespó³ wystawi³ w kinie�Palace� sztukê J. Montgomery pt. �Tajemnice powodzenia�.

GRUDZIEÑ

4 grudnia � w �Palace� tañczyli Zizi Halama i Feliks Parnell.

6 grudnia � odby³o siê �wiêto Pie�ni z udzia³em uczniów bia³o-stockich szkó³ ¿ydowskich i polskich.

7 grudnia � w zwi¹zku ze stale rosn¹c¹ cen¹ energii elektrycznejrozpocz¹³ siê strajk energetyczny mieszkañców Bia³egostokupolegaj¹cy na powstrzymaniu siê od u¿ywania �wiat³a i korzystaniaz urz¹dzeñ elektrycznych oraz masowym wysy³aniu do elektrownideklaracji o zdjêcie liczników.

129

13 grudnia � zaostrzy³ siê strajk energetyczny.

17 grudnia � w teatrze �Palace� kompletny ju¿ zespó³ wojewódz-kiego Teatru Objazdowego wystawi³ pierwsz¹ amerykañsk¹ sztukêpacyfistyczn¹ �Rywale� (w oryginale �What Price Glory?�)Maxwella Andersona i L. Stallingsa.

Fot. 14 Kuchnia ruchoma dla bezdomnych.

Fot. 15 Wóz bojowy Miejskiej Stra¿y Po¿arnej.

130

1932

STYCZEÑ

4 stycznia � w kinie �Modern� odby³a siê �wielka premiera ultra--realistycznego filmu amerykañskiego� pt. �Wielkomiejskie ulice�w re¿yserii Mamouliana Roubena z Gary Cooperem, LukasemPaulem i Sylvi¹ Sidney w rolach g³ównych.

6 stycznia � przy ulicy Nadrzecznej 1 oddano do u¿ytku publicz-nego sztuczn¹ �lizgawkê na boisku klubu sportowego Makabi.

7 stycznia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ spektakl �Wiêc ca³y Bia³ystok�.

9 stycznia � rozpocz¹³ siê miêdzymiastowy Turniej Sportowymiêdzy zespo³ami ̄ KS Wilno i ̄ KS Bia³ystok. W ramach turniejuodby³y siê: mecz pingpongowy oraz mecz bokserski.

13 stycznia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê M. Lengyela pt. �P³omienna noc�.

18 stycznia � pod przewodnictwem prezydenta miasta WincentegoHermanowskiego odby³o siê posiedzenie Obywatelskiego KomitetuWykonawczego w sprawie likwidacji województwa bia³ostockiego.Specjalny memoria³ przeciwko skasowaniu województwa bia³o-stockiego opracowa³ Jakub Szapiro.

20 stycznia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Dziewczê z Chin�.

22 stycznia � mieszkañcy miasta proklamuj¹ powszechny strajkenergetyczny polegaj¹cy na ca³kowitym zaprzestaniu korzystania

131

z energii elektrycznej oraz masowym odsy³aniu liczników. Do strajkuprzystêpuj¹ bia³ostockie sklepy, restauracje, kawiarnie i kina, a tak¿eMagistrat. Strajk energetyczny obejmuje tak¿e Wasilków i £apy.

25 stycznia � Bia³ystok odwiedzi³ radca rz¹du austriackiego �Hugon Steiner, dyrektor Miêdzynarodowego Muzeum Esperantoprzy Bibliotece Narodowej w Wiedniu.

Stanowisko Naczelnika Wydzia³u Bezpieczeñstwa Publicznegoobj¹³ Stefan Modliñski.

Z inicjatywy wojewody Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiegoodby³o siê zebranie przedstawicieli spo³eczeñstwa bia³ostockiegocelem za³o¿enia �solidnego klubu sportowego�. Nowemu klubowi,na pami¹tkê zjednoczenia Litwy z Koron¹, nadano imiê �Jagiellonia�.

LUTY

2 lutego � w kinie �Modern� odby³a siê uroczysta premiera pierw-szej polskiej komedii d�wiêkowej pt. �U³ani, u³ani ch³opcy malowani�.Opiekê nad projekcj¹ obj¹³ Komendant Garnizonu Bia³ostockiegop³k dypl. Witos³aw Porczyñski.

7 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ go�cinnie W³adys³aw Walter.

9 lutego � bia³ostocka policja aresztowa³a bandê �Czarnej rêki�terroryzuj¹c¹ w³a�cicieli piwiarni, sal bilardowych, restauracjii autobusów.

10 lutego � na scenie �Palace� zespó³ teatru Reduta wystawi³komediê Józefa Ignacego Kraszewskiego pt. �Radziwi³³ Panie Ko-chanku� oraz �Podró¿ niezwyk³¹� S. Vane.

11 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê J. Ervine�a pt. �Pierwsza Pani Frazerowa�.

17 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Zofii Na³kowskiej pt. �Dzieñ jego powrotu�.Natomiast w kinie �Modern� pokazano film z Nor¹ Ney pt. �Uroda¿ycia�.

132

21 lutego � w lokalu przy ulicy Bia³ej 10 odby³o siê zebranieorganizacyjne Stowarzyszenia Mieszkañców Przedmie�æ.

28 lutego � staraniem Ko³a Sportowego 10. Pu³ku U³anówLitewskich zorganizowane zosta³y gonitwy ski-skjoringowe. I miejscezaj¹³ porucznik Czes³aw Szadkowski na klaczy pe³nej krwi angielskiej.

24 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Zygmunta Przybylskiego pt. �Wicek i Wacek�.

28 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê go�ciny wystêpprimadonny Operetki Warszawskiej � Eleny Gistedt.

29 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê zjazd organizacyjny RadyWojewódzkiej Bezpartyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹dem. Nazje�dzie obecny by³ Prezes Klubu Parlamentu, radny BBWRp³k Walery S³awek.

29 lutego � pod fabryk¹ �Eugeniusz Becker i S-ka� przy ulicy�wiêtojañskiej 15 dosz³o do demonstracji zwolnionych robotników.Interweniowa³a policja.

Trwa strajk energetyczny mieszkañców miasta. Straty elektrownisiêgaj¹ 150 tys. z³otych.

MARZEC

1 marca � odby³ siê strajk pracowników samorz¹dowych. Straj-kowali m.in. pracownicy Magistratu i Biblioteki Miejskiej.

4 marca � rozpocz¹³ siê strajk robotników w³ókienniczych soli-daryzuj¹cych siê z pracownikami fabryki pluszu i jedwabiu�E. Becker i S-ka� mieszcz¹cej siê przy ulicy �wiêtojañskiej 15,gdzie dosz³o do starcia z policj¹.

5 marca � w teatrze �Palace� odby³ siê odczyt Tadeusza Boya¯eleñskiego pt. �Wieczór ³ez i �miechu � Poeta Obwie��. Utworyojca recytowa³ syn � Stanis³aw ¯eleñski, aktor teatru Ateneumw Warszawie.

133

8 marca � z inicjatywy wojewody Mariana Zyndram-Ko�cia³-kowskiego odby³o siê posiedzenie organizacyjne WojewódzkiejRady £owieckiej.

9 marca � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty z Karolem Adwen-towiczem i Stanis³aw¹ Mazarkówn¹ wystawi³ sztukê pt. �Drugieimiê mi³o�ci�.

10 marca � w teatrze �Palace�, w 10 rocznicê �mierci GabrieliZapolskiej, wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ jej sztukêpt. �Carewicz�.

13 marca � w drodze na polowanie do Bia³owie¿y bawi³ w mie�cieprzejazdem prezydent RP Ignacy Mo�cicki. �niadaniem w swoimapartamencie podj¹³ prezydenta wojewoda Marian Zyndram--Ko�cia³kowski.

16 marca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ komediê Stefana Krzywoszewskiego pt. �Szczê�cie od jutra�.

16 marca � Bia³ystok otrzyma³ po³¹czenie telefoniczne z Now¹Zelandi¹.

18 marca � rozpoczê³y siê uroczyste obchody imienin Józefa Pi³-sudskiego. W programie obchodów znalaz³y siê m.in.: wystawio-ny przez wojewódzki Teatr Objazdowy spektakl teatralny pt. �Vir-tuti Militari�, capstrzyk, defilada, zawody strzeleckie oraz liczneakademie, odczyty i nabo¿eñstwa.

30 marca � wojewódzki Teatr Objazdowy bawi³ bia³ostoczanwielk¹ rewi¹ pt. �Hip! Hip! Hurra!�.

Przy ulicy Pi³sudskiego 6 zosta³a otwarta agencja PolskiegoTowarzystwa Podró¿y �Orbis�.

Powo³ano Towarzystwo Prawid³owego £owiectwa �G³uszec�,maj¹ce na celu �poprawê zwierzostanu i walk¹ z k³usownictwem�.Siedziba Towarzystwa mie�ci³a siê przy ulicy Sienkiewicza 29.

134

KWIECIEÑ

2 kwietnia � odby³ siê miêdzynarodowy mecz bokserski miêdzyestoñskim klubem z Tallina �Boksi Klub� a reprezentacj¹ Bia³ego-stoku. Mecz zakoñczy³ siê zwyciêstwem Estoñczyków.

3 kwietnia � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ go�cinne wystêpy te-atr Zwi¹zku Artystów Scen Polskich w Wilnie pod dyrekcj¹ Mie-czys³awa Szpakiewicza. Zespó³ wystawi³ sztukê Ludwika Hirsz-felda pt. �Ta, której szukamy�.

6 kwietnia � na scenie�Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê A. Colseli pt. ��mieræ na wakacjach�.

7 kwietnia � z inicjatywy Ko³a Przyjació³ Literatury i Sztuki odby³siê wieczór autorski Kazimierza Wierzyñskiego.

12 kwietnia � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ premiero-wy spektakl Aleksieja To³stoja i Piotra Szczeg³owa pt. �Carowai Rasputin�.

12 kwietnia � rozpocz¹³ siê strajk powszechny robotników fabrykw³ókienniczych przeciwko obni¿ce p³ac.

19 kwietnia � z okazji 10-lecia �wydania pierwszej maturypañstwowej� przez gimnazjum koedukacyjne J. Labenhafta i J. De-reczyñskiego, w obecno�ci przedstawicieli duchowieñstwa, w³adzadministracyjnych, wojskowych, szkó³ �rednich i spo³eczeñstwa,odby³o siê po�wiêcenie sztandaru szkolnego. �Chrzestnymi rodzi-cami sztandaru byli wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowskii profesorowa Echeñska�.

20 kwietnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Bruno Winawera pt. �Po prostu trzeci�.

20 kwietnia � w sali reprezentacyjnej Urzêdu Wojewódzkiegoodby³o siê uroczyste otwarcie kursu samorz¹dowego dla kandyda-tów na stanowiska w administracji komunalnej. Na otwarcie kursuprzyby³ m.in. wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski.

24 kwietnia � w teatrze �Palace� bokserzy Jagiellonii pokonalizawodników KS Geyer z £odzi.

135

25 kwietnia � w dawnej w fabryce Chaima Nowika przy ulicyMickiewicza 43 uruchomiono nowy zak³ad przemys³owy � �PolskiPrzemys³ Konfekcyjny�.

26 kwietnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Moliera pt. �M¹¿ z grzeczno�ci�.

29 kwietnia � podpisany zosta³ akt zakupu przez Skarb Pañstwaod ksiêcia J. R. Lubomirskiego terenów na Krywlanch pod budowêprzysz³ego lotniska.

Na scenie kina �Apollo� i �Modern� wystêpowa³y gwiazdy ka-baretów warszawskich: Romuald Gierasimski, Maria ̄ elska, HankaOrdonówna i Fryderyk Jarossy.

MAJ

1 maja � tradycyjnie ulicami miasta przemaszerowa³ pochódpierwszomajowy zorganizowany przez bia³ostock¹ PPS.

1 maja � wyst¹pi³ laureat konkursu chopinowskiego, niewidomyWêgier � Imre Ungar.

3 maja � jak co roku odby³y siê uroczyste obchody �wiêta 3 Maja.Dodatkow¹ atrakcj¹ by³o uruchomienie w Parku Miejskim rozg³o-�ni radiowej Miejskiego Uniwersytetu Powszechnego.

7 maja � w �Palace� bawi³ bia³ostoczan Kazimierz Krukowski.

8 maja � wszystkie organizacje sportowe urz¹dzi³y Dzieñ Olim-pijski, z którego dochód przeznaczony zosta³ na wys³anie polskichsportowców na Olimpiadê w Los Angeles.

11 maja � rozszerza siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

12 maja � w mie�cie rozpocz¹³ siê XII Zjazd Psychiatrów Polskich.

12 maja � w obliczu lawinowo rosn¹cych strat elektrownia bia-³ostocka skapitulowa³a przesy³aj¹c na rêce komisarza SewerynaNowakowskiego nowe, znacznie ni¿sze stawki za energiê elektryczn¹.

136

17 maja � w kawiarni Lux przy ulicy Sienkiewicza zosta³a otwartawystawa prac Czes³awa Sadowskiego, zorganizowana przezStowarzyszenia Plastyków Bia³ostockich.

19 maja � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wysta-wi³ sztukê J. Mackiewicza i K. Leczyckiego pt. �Pan Pose³ i Julia�.

21 maja � w towarzyskim meczu pi³ki no¿nej Cresovia Grodnopokona³a bia³ostock¹ Jagielloniê.

22 maja � odby³y siê zawody kolarskie o puchar Magistratu.

22 maja � z odczytem wyst¹pi³ znany dzia³acz Stronnictwa Na-rodowego Leon Nowodworski. Na spotkanie przysz³o blisko 400osób.

26 maja � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê M. Glassa pt. �Potasz i Perlmutter�.

27 maja � honorowymi strza³ami wojewody bia³ostockiegoMariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego otwarto zawody strzeleckieGarnizonu Bia³ystok.

Przy ulicy Sienkiewicza 14 otwarto wystawê obrazów JakubaRotbauma.

CZERWIEC

2 czerwca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê pt. �Czwarta z prawej�.

13 czerwca � zakoñczy³ siê strajk robotników fabryk w³ókienni-czych w obronie p³ac.

LIPIEC

3 lipca � w teatrze �Palace� �piewa³ Jan Kiepura.

137

6 lipca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ spektakl pt. �Mam 26 lat�.

20 lipca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy,jeszcze pod dyrekcj¹ Kazimierza Opaliñskiego i Józefa Krokow-skiego, pokaza³ komediê R. Bracco pt. �Prawdziw¹ mi³o�æ�.

22 lipca � w sali kina �Gryf� mieszcz¹cego siê przy ulicyKiliñskiego 2, na parterze hotelu �Ritz�, dziêki Zarz¹dowi Oddzia³uMiejskiego Towarzystwa �Przystañ�, zorganizowana zosta³awystawa obrazów mistrzów polskich obejmuj¹ca ponad 150 prac,m.in. Teodora Axentowicza i Wojciecha Kossaka.

28 lipca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ �Hiszpañsk¹ muchê� Fr. Arnolta.

SIERPIEÑ

1 sierpnia � wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski rozwi¹za³Radê Miejsk¹. Ca³y sk³ad Magistratu zosta³ z³o¿ony z urzêdu.Zarz¹dzaniem miastem zaj¹³ siê Komisarz Rz¹dowy SewerynNowakowski.

1 sierpnia � Jan Mieszkowski opu�ci³ stanowisko starosty grodzkiego.

6 sierpnia � Wydzia³ Powiatowy Sejmiku Bia³ostockiego na uro-czystym posiedzeniu wystosowa³ adres do marsza³ka JózefaPi³sudskiego oraz postanowi³ zwróciæ siê do Magistratu miastaBia³egostoku z propozycj¹ wmurowania tablicy pami¹tkowejw domu Ordy przy ulicy Sienkiewicza 44, gdzie Marsza³ek czêstoprzebywa³ i mia³ swoj¹ kwaterê.

13-15 sierpnia � odby³ siê rajd motocyklowy Warszawa-Bia³ystok--Wilno.

27 sierpnia � przy ulicy Warszawskiej 64 spali³a siê fabryka sukna�Sokó³ i Synowie�.

138

WRZESIEÑ

8 wrze�nia � z powodu stale rosn¹cych cen na energiê elektryczn¹rozpocz¹³ siê ostateczny, powszechny strajk elektryczny mieszkañ-ców Bia³egostoku.

11 wrze�nia � Bia³ostocki Zwi¹zek Lekkoatletyczny zorganizowa³bieg maratoñski o mistrzostwo Polski.

15 wrze�nia � przejazdem bawi³ w mie�cie prezydent RP IgnacyMo�cicki.

15 wrze�nia � wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ JózefaKrokowskiego i Kazimierza Opaliñskiego zainaugurowa³ swojewystêpy w nowym sezonie teatralnym dramatem �Kordian� JuliuszaS³owackiego.

22 wrze�nia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierowy spektakl L. H. Morstina pt. �Dzika pszczo³a�.

24 wrze�nia � Zarz¹d Miasta wyda³ uchwa³ê o przemianowaniuulicy Pa³acowej na ¯wirki, a ulicy Elektrycznej na Wigury.

25 wrze�nia � odby³ siê wy�cig kolarski na trasie 30 km o pucharMagistratu miasta Bia³egostoku, zorganizowany przez PolicyjnyKlub Sportowy �Sparta�. Zwyciê¿yli zawodnicy z Klubu Sporto-wego Ligi Morskiej.

30 wrze�nia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Aleksieja To³stoja pt. �Azeef�.

W biurach miejskich zarz¹dzono redukcjê zatrudnionych tammê¿atek.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � otwarto ruchom¹ wystawê przemys³u krajowego.

5 pa�dziernika � powsta³o Towarzystwo Krzewienia �wiado-mego Macierzyñstwa walcz¹ce z niechcianym macierzyñstwem

139

i propaguj¹ce kontrolê urodzeñ. Jednym z inicjatorów powstaniatowarzystwa by³ dr Wac³aw Szaykowski.

LISTOPAD

5-6 listopada � w teatrze �Palace�, w spektaklach: J. Sarmentapt. �Najpiêkniejsze oczy w �wiecie� oraz Andrea Forzano pt. �W da-rze poranka�, wyst¹pi³a Maria Balcerkiewiczówna z wojewódzkimTeatrem Objazdowym.

6 listopada � w niezwykle uroczystej atmosferze odby³ siê do-roczny Zjazd Rezerwistów.

10 listopada � z udzia³em wojewody, w³adz samorz¹dowych,wojska i duchowieñstwa odby³a siê uroczysto�æ po�wiêceniapomnika wzniesionego na cmentarzu wojskowym w Zwierzyñcu.

11 listopada � uroczy�cie obchodzono �wiêto odzyskania przezPolskê niepodleg³o�ci.

13 listopada � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserki miê-dzy reprezentacj¹ Bia³egostoku i ¯AKS Wilno. Zwyciê¿yli wil-nianie 10:2.

17 listopada � na scenie �Palace�, w sztuce Dario Niccodemiegopt. �Cieñ�, wyst¹pi³a Maria Balcerkiewiczówna z wojewódzkimTeatrem Objazdowym.

18 listopada � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera polskiejkomedii d�wiêkowej pt. �Sto metrów mi³o�ci�.

23 listopada � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztukizorganizowa³o wieczór autorski Marii D¹browskiej, która czyta³afragmenty swojej powie�ci �Noce i dnie�. Wieczór odby³ siê w Se-minarium Nauczycielskim przy ulicy Mickiewicza 2.

24 listopada � odwiedzi³ Bia³ystok wiceminister skarbu StefanStarzyñski. Celem wizyty by³a kontrola Izby Skarbowej i podle-g³ych jej w województwie urzêdów.

140

25 listopada � z inicjatywy dr. Zygmunta Brodowicza powsta³oTowarzystwo Opieki nad Psychicznie Chorymi, którego celem by³aopieka ambulatoryjna nad chorymi pozostaj¹cymi poza szpitalemoraz organizowanie bezp³atnych porad psychiatrycznych.

GRUDZIEÑ

3 grudnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ �Noc listopadow¹� i �Sêdziów� Stanis³awa Wyspiañskiego.

7 grudnia � rozpocz¹³ siê ponownie strajk elektryczny, który by³protestem mieszkañców przeciwko wysokim cenom narzuconymprzez bia³ostock¹ elektrowniê.

12 grudnia � odby³o siê zebranie organizacyjne TowarzystwaPrawniczego w Bia³ymstoku. Celem towarzystwa by³o podnoszeniewiedzy prawniczej.

13 grudnia � na scenie �Palace� zespó³ aktorów teatrówlwowskich wystawi³ �Przygody dobrego wojaka Szwejka� JaroslavaHa�ka. W roli g³ównej wyst¹pi³ Leon Wyrwicz.

21 grudnia � nasili³ siê strajk elektryczny mieszkañców miasta.

Fot. 16 Bia³ystok noc¹. Jeszcze przed strajkiem elektrycznym.

141

1933

STYCZEÑ

Trwa strajk elektryczny.

Ukaza³a siê nowa gazeta � �Bia³ostockie Nowiny Codzienne�(mutacja warszawskiego �ABC Nowiny�) pod redakcj¹ KazimierzaBobiñskiego. By³o to skrajne pismo wydawane przez bia³ostoc-kich sympatyków Stronnictwa Narodowego.

LUTY

1 lutego � w sali Biblioteki Miejskiej przy ulicy Legionowej 1otwarto wystawê mieszkaj¹cego na sta³e w Pary¿u artysty malarzaArtura Szyka. Wystawê obj¹³ opiek¹ minister spraw zagranicznychAugust Zalewski.

2 lutego � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ rosyjski zespó³ teatralnyz Zofi¹ Kie³czewsk¹ wystawiaj¹c sztukê pt. �Kuzynka z Warszawy�.

5 lutego � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowypokaza³ �¯abkê� Z. Faldesa oraz �Kobietê i szmaragd�.

5 lutego � w kinie �Apollo� publiczno�æ bia³ostocka bawi³a siêogl¹daj¹c polsk¹ komediê pt. �Romeo i Julcia� z Zul¹ Pogorzelsk¹i Adolfem Dymsz¹ w roli g³ównej.

14 lutego � w sali konferencyjnej Urzêdu Wojewódzkiego odby³osiê pierwsze walne zebranie Towarzystwa Opieki nad wiê�niamizwolnionymi z wiêzienia i ich rodzinami pod nazw¹ �Patronat�.

142

Spotkaniu patronowali: Regina Zyndram-Ko�cia³kowska i Proku-rator S¹du Okrêgowego Józef Ostruszka.

15 lutego � zarz¹d Klubu Szachowego zorganizowa³ turniejszachowy o mistrzostwo miasta Bia³egostoku.

16 lutego � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy poddyrekcj¹ Józefa Krokowskiego i Kazimierza Opaliñskiego wystawi³komediê Bruno Franka pt. �Gwiazdy ekranu�.

22 lutego � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê F. Arnolta pt. �Awantura w raju�.

28 lutego � zakoñczy³ siê kilkudniowy strajk w zak³adach odlew-niczych i metalowych.

28 lutego � z powodu wewnêtrznych niesnasek starosta grodzkizawiesi³ dzia³alno�æ Syndykatu Dziennikarzy w Bia³ymstoku.

MARZEC

2 marca � staraniem Ko³a Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztukiw Seminarium Nauczycielskim przy ulicy Mickiewicza 2 wysta-wiono szopkê kukie³kow¹ pokazuj¹c¹ znane postacie Bia³egostoku.

3 marca � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premiera pol-skiego filmu pt. �10% dla mnie� z Tol¹ Mankiewiczówn¹ w rolig³ównej.

5 marca � w teatrze �Palace� odby³ siê wielki koncert wokalno--muzyczny z udzia³em pierwszego tenora Opery Warszawskiej Sta-nis³awa Gruszczyñskiego oraz Aleksandra Micha³owskiego i IrenyCarreno.

5 marca � w teatrze �Palace� rozegrano mecz bokserski miedzyreprezentacjami Wilna i Bia³egostoku. Zwyciê¿yli zawodnicybia³ostoccy 9:7.

7 marca � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki zorga-nizowa³o wieczór poetów bia³ostockich. Swoje wiersze czytali:

143

H. £otowska (nauczycielka szko³y powszechnej z Wo³kowyska),J. Androjanowa, M. Saszer-Skasso, R. Ruszczyc-Szumowiczowa,W. Makowski i Cz. R¹czaszczykowa.

8 marca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ ponownie wojewódzkiTeatr Objazdowy pod dyrekcj¹ Józefa Krokowskiego i KazimierzaOpaliñskiego wystawiaj¹c �Dzikuskê� H. Mannera.

8 marca � odby³o siê uroczyste otwarcie i po�wiêcenie zorgani-zowanego przez Zwi¹zek Pracy Obywatelskiej Kobiet drugiegopó³internatu przy ulicy D¹browskiego 20. W uroczysto�ci uczest-niczy³ wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski z ¿on¹ Regin¹.

9 marca � zakoñczy³ siê turniej szachowy. Mistrzem Bia³egostokuzosta³ H. Oljan.

13 marca � w bia³ostockich kinach rozpocz¹³ siê bojkot filmówniemieckich.

10 marca � w kinie �Modern� wy�wietlano polski film pt. �Halka�wed³ug Stanis³awa Moniuszki z Janem Kiepur¹.

16 marca � rozpocz¹³ siê kolejny strajk w bia³ostockich fabrykachw³ókienniczych.

17 marca � w kinie �Modern� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu �Blond Venus� w re¿yserii Josefa von Sternberga z Marlen¹Dietrich w roli g³ównej.

19 marca � wyj¹tkowo uroczy�cie obchodzono imieniny JózefaPi³sudskiego, w ramach których wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ w teatrze �Palace� sztukê Józefa Korzeniowskiego pt. �W¹-sy i peruka�. Szczególne wra¿enie na widzach wywar³ ¿ywy obrazpt. �Odnowiciel�, w którym pos¹g Marsza³ka odtworzyli przed-stawiciele wszystkich warstw i klas bez ró¿nicy wyznania i naro-dowo�ci. Wieczorem w sali Urzêdu Wojewódzkiego odby³ siê raut,który u�wietni³a swoim wystêpem artystka teatrów warszawskichMaria Balcerkiewiczówna.

19 marca � w Bia³ymstoku zatrzyma³ siê przejazdem JózefPi³sudski. W czasie postoju poci¹gu przyj¹³ w swoim wagoniewojewodê Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego.

144

21 marca � rozszerzy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

21 marca � S¹d Grodzki przeniós³ siê do w³asnego budynku przyulicy �wiêtojañskiej, s¹siaduj¹cego z gmachem Sadu Okrêgowegoi stanowi¹cym jego przed³u¿enie.

24 marca � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu pt. �Naucz mnie kochaæ� z Robertem Nawarro w roli g³ównej.

24 marca � w obecno�ci w³adz samorz¹dowych, z prezydentemSewerynem Nowakowskim na czele, odby³o siê otwarcie i po�wiê-cenie nowego lokalu czytelni Miejskiej Biblioteki Publicznej.

26 marca � odby³ siê wiec ponad 2 tysiêcy mieszkañców miastaprzeciwko polityce cenowej bia³ostockiej elektrowni.

28 marca � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera g³o�nego ame-rykañskiego horroru �Mumia� z Borysem Karloffem w roli g³ównej.

28 marca � w Wielkiej Synagodze, w ramach protestu organizacji¿ydowskich przeciwko prze�ladowaniom w Niemczech, odby³ siêwiec, w którym wziê³o udzia³ 2 tysi¹ce osób. W trakcie wiecuzapad³a uchwa³a wyra¿aj¹ca ostry protest przeciwko prze�ladowa-niom ¯ydów oraz wzywaj¹c¹ kupców i konsumentów ¿ydowskichdo bojkotu towarów niemieckich.

30 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê J. Montgomery pt. �Tajemnica powodzenia�.

KWIECIEÑ

5-6 kwietnia � na zaproszenie Ko³a Mi³o�ników Historii, Litera-tury i Sztuki, z wyk³adami pt. �Literatura polska w wyk³adach szkol-nych� wyst¹pi³ znany powie�ciopisarz Juliusz Kaden-Bandrowski.

5 kwietnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê G. Passeura pt. �Kobieta, która kupi³a mê¿a�.

11 kwietnia � rozpoczê³y siê prace przy urz¹dzaniu parku woje-wódzkiego. G³ówny nacisk po³o¿ono na arterie komunikacyjne

145

przysz³ych plant, które mia³y po³¹czyæ �ródmie�cie miasta zeZwierzyñcem.

12 kwietnia � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera polskiego�egzotycznego� filmu d�wiêkowego pt. �Ostatnia eskapada� z Ka-rolin¹ Lubieñsk¹ i Józefem Wêgrzynem w rolach g³ównych.

12 kwietnia � w kinie �Modern� odby³a siê premiera polskiegofilmu w re¿yserii M. Krawicza i J. Warneckiego pt. �Ka¿demuwolno kochaæ� z Adolfem Dymsz¹ i Mir¹ Zimiñsk¹ w rolach g³ównych.

19 kwietnia � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Elmera Rice`a pt. �Ulica�, znan¹ ze znakomitejroli Franka stworzonej przez Stefana Jaracza.

20 kwietnia � przeje¿d¿aj¹c przez Bia³ystok Józef Pi³sudskiprzyj¹³ w wagonie restauracyjnym wojewodê Mariana Zyndram--Ko�cia³kowskiego.

23 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ go�cinnie teatr ¯a-giew z Id¹ Michorowsk¹ wystawiaj¹c dla m³odzie¿y sztukê �Wpustyni i puszczy� wed³ug Henryka Sienkiewicza, natomiast dladoros³ej publiczno�ci pe³n¹ humoru komediê �Ksi¹¿ê�.

25 kwietnia � na scenie �Palace� �piewa³a Hanka Ordonówna.Wykona³a m.in. swoje najs³ynniejsze piosenki: �Dwie majstrowe�,�Wró¿ka� i �Melodie Warszawy�.

Oddzia³ Bia³ostockiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczegopodj¹³ uchwa³ê o stworzeniu przewodnika po Bia³ymstoku i okolicy.

MAJ

1 maja � z okazji �wiêta pracy PPS, jak co roku, zorganizowa³apochód.

2 maja � z inicjatywy komendanta garnizonu p³k. dypl. LudwikaKmicic-Skrzyñskiego oraz w³adz wojskowych odby³a siê w Zwie-rzyñcu inscenizacja walk powstañczych z 1863 roku.

3 maja � miasto uroczy�cie obchodzi³o �wiêto 3 Maja.

146

4 maja � w teatrze �Palace� grodzieñski zespó³ garnizonowy orazwojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ Józefa Krokowskiegoi Kazimierza Opaliñskiego wystawi³y sztukê W³adys³awa LudwikaAnczyca pt. �Ko�ciuszko pod Rac³awicami�.

7 maja � odby³ siê zjazd okrêgowy Chrze�cijañskiej Demokracji,na którym wybrano nowy zarz¹d okrêgowy. Na czele zarz¹du stan¹³Wac³aw Bitner.

8 maja � swoje �wiêto obchodzi³ 10 Pu³k U³anów Litewskich.

11 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê pt. �Zwariowany automobilista�.

11 maja � podpisaniem ugodowej umowy miêdzy elektrowni¹i Zwi¹zkiem Ochrony Spo¿ywców zakoñczy³ siê trwaj¹cy od kilkumiesiêcy strajk elektryczny.

11 maja � ukaza³ siê ostatni numer �Bia³ostockich NowinCodziennych�. Do upadku doprowadzi³a skrajnie narodowa liniapisma, która zaowocowa³a konfiskat¹ 55 (na 130) numerów gazety.

13 maja � na boisku sportowym Podlaskiej Brygady Kawalerii,w koszarach im. Gen. Sowiñskiego, odegrano widowisko batali-styczne pt. �Ko�ciuszko pod Rac³awicami�

14 maja � rozpoczêto 10 tydzieñ Ligi Obrony Przeciwlotniczeji Przeciwgazowej, w ramach którego we wszystkich �wi¹tyniachbia³ostockich odby³y siê nabo¿eñstwa oraz liczne imprezy plene-rowe, m.in. pozorowany atak gazowy na miasto.

14 maja � odby³o siê zebranie bia³ostockiego oddzia³u Ukraiñ-skiego Komitetu Centralnego, na którym wybrano delegatów naIII Zjazd UKC.

15 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³y gwiazdy polskiego ekranu:Maria Bogda, Adam Brodzisz i Mieczys³aw Cybulski.

17 maja � w teatrze �Palace�, z zespo³em wojewódzkiego TeatruObjazdowego, w sztuce pt. �¯egnaj mi³o�ci�, wyst¹pi³a JadwigaSmosarska. Partnerowa³ jej artysta teatru polskiego w WarszawieStanis³aw Daszyñski.

147

24 maja � w teatrze �Palace� wojewódzki teatr Objazdowy wy-stawi³ sztukê Jerzego Szaniawskiego pt. �Most� w re¿yserii JózefaKrokowskiego.

25 maja � odby³ siê doroczny bieg prze³ajowy �Dziennika Bia-³ostockiego�. Na starcie stanê³o 75 osób. Puchar przechodni zdoby³aJagiellonia. W konkurencji indywidualnej zwyciê¿y³ zawodnikJagiellonii � Julian Strza³kowski.

27 maja � w celu zapobiegania wylewom oraz poprawieniuwalorów estetycznych rozpoczêto regulacjê rzeki Bia³ej.

CZERWIEC

1 czerwca � zastrajkowali bia³ostoccy szewcy.

2 czerwca � w Bia³ymstoku, w czasie postoju poci¹gu, JózefPi³sudski odby³ 15-minutow¹ konferencjê z wojewod¹ MarianemZyndram-Ko�cia³kowskim.

3 czerwca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Handlarz s³awy�.

5 czerwca � w teatrze �Palace� sztukê Jerzego Szaniawskiegopt. �Murzynek� zagra³ Instytut Reduty pod dyrekcj¹ Mieczys³awaLimanowskiego i Juliusza Osterwy.

5 czerwca � og³oszono wyrok w sprawie upad³o�ci mieszcz¹cejsiê w Dojlidach firmy E. Hasbacha.

7 czerwca � w obecno�ci wojewody Mariana Zyndram-Ko�cia³-kowskiego odby³o siê w Zwierzyñcu uroczyste otwarcie i po�wiê-cenie nowo wybudowanego szpitala �w. Rocha na 115 ³ó¿ek. Zna-laz³y siê w nim oddzia³y chirurgiczny i ginekologiczno-po³o¿niczy.

10 czerwca � w teatrze �Palace�, z dwiema operetkami, wyst¹pi³wileñski Teatr Muzyczny �Lutnia� z Helen¹ Makowsk¹ na czele.Wystawiono �Kobietê, która nie wie czego chce� oraz �Pepinê�w re¿yserii Karola Wyrwicz-Wichrowskiego.

148

12 czerwca � w Urzêdzie Wojewódzkim odby³o siê zebranieorganizacyjne Komitetu Budowy Domu Ludowego im. Marsza³kaJózefa Pi³sudskiego pod przewodnictwem wojewody MarianaZyndram-Ko�cia³kowskiego.

14 czerwca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê R. Bernauera pt. �Pieni¹dze le¿¹ na ulicy�.

15 czerwca � zakoñczy³ siê trwaj¹cy od 16 marca strajk w prze-my�le w³ókienniczym.

25 czerwca � przy ulicy Warszawskiej 19, z inicjatywy Zwi¹zkuPracy Obywatelskiej Kobiet z Regin¹ Ko�cia³kowsk¹ na czele,rozpoczêto prace przy powstaj¹cym w Bia³ymstoku pierwszymOgródku Jordanowskim.

26 czerwca � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty pod kierownic-twem Juliusza Osterwy wystawi³ �¯yw¹ Maskê� z udzia³em Kazi-mierza Junoszy-Stêpowskiego.

28-29 czerwca � uroczy�cie obchodzono �wiêto Morza. Z tejokazji na Rynku Ko�ciuszki wzniesiono kilkumetrow¹ makietêlatarni morskiej.

29 czerwca � w kinie �Apollo� bia³ostocka publiczno�æ bawi³asiê ogl¹daj¹c parê znakomitych komików � Flipa i Flapa.

29 czerwca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Adama Grzyma³y-Siedleckiego pt. �Sublokatorka�.

30 czerwca � Magistrat miasta Bia³egostoku przyst¹pi³ do prze-budowy dawnego budynku szpitalnego przy ulicy Marsza³kaPi³sudskiego 43. Po remoncie budynek zosta³ przeznaczony na szko³êpowszechn¹.

LIPIEC

4 lipca � w Magistracie obj¹³ urzêdowanie nowo mianowany przezwojewodê zastêpca komisarza rz¹dowego na miasto Bia³ystok �Hugo Mantey.

149

6 lipca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê L. Verneuila pt. �Musisz byæ moja�.

13 lipca � w teatrze �Palace� aktorzy teatru grodzieñskiego wysta-wili sztukê Marcela Pagnola pt. �Mariusz�.

23 lipca � przy ulicy £¹kowej 4 spali³a siê fabryka sukna IzraelaD. Szapiro.

29-30 lipca � na stadionie w Zwierzyñcu rozegrano wielkiezawody lekkoatletyczne, w ramach których odby³ siê mecz miê-dzymiastowy Bia³ystok � Wilno oraz ogólnopolskie zawody pañz udzia³em rekordzistki �wiata i Polski � Jadwigi Wajsówny.

Powsta³a ulica Z³ota, ³¹cz¹ca ulice Sienkiewicza i Sobieskiego.

Ukaza³ siê �Bia³ystok. Przewodnik po mie�cie i okolicy� autorstwaMicha³a Go³awskiego i Apolonii Strzedziñskiej.

SIERPIEÑ

2 sierpnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê S. Kiedrzyñskiego pt. �Oczy ksiê¿niczki Fatimy�.By³ to jednocze�nie po¿egnalny wystêp gor¹co oklaskiwanychw Bia³ymstoku aktorów: Zofii Ustarbowskiej i Stanis³awaSmoczyñskiego.

6 sierpnia � w mie�cie odby³y siê uroczysto�ci z okazji rocznicywymarszu �pierwszej kompanii kadrowej�.

16 sierpnia � u wylotu ulic Wo³odyjowskiego i Szpitalnej, obokkoszar im. Gen. Sowiñskiego, stan¹³ pomnik-g³az ku czcipierwszego Polaka � Stanis³awa Skar¿yñskiego � �Który dokona³wielkiego czynu przelotu przez Atlantyk w dniu 8 maja 1933 roku�.

19 sierpnia � w Parku Planty odby³a siê uroczysto�æ otwarciaalei imienia Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego. Wstêgê przeci-na³ sam wojewoda.

20 sierpnia � na stadionie w Zwierzyñcu rozegrano piêciobójmê¿czyzn o mistrzostwo Polski.

150

31 sierpnia � odby³o siê posiedzenie Komitetu ObywatelskiegoBudowy Domu Ludowego im. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego,w czasie którego ukonstytuowa³ siê zarz¹d budowy oraz dwie sek-cje: finansowo-propagandowa i techniczna. Przyjêto równie¿ planyi projekty budowy.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � w kinie �Apollo� wy�wietlano film pt. �Pod Twoj¹opiekê� z Mari¹ Bogd¹ i Adamem Brodziszem w rolach g³ównych.

7 wrze�nia � Bia³ystok wizytowa³ minister komunikacji Micha³Butkiewicz.

7 wrze�nia � na otwarcie sezonu kino �Modern� pokaza³o filmpt. �Po¿egnanie z broni¹� z Gary Cooperem i Helen Hayes w rolachg³ównych.

9 wrze�nia � przy ulicy Sienkiewicza 13 otwarto wystawê artysty--malarza Oskara Rozaneckiego.

9 wrze�nia � na kortach w Zwierzyñcu rozegrano mecz tenisowyo mistrzostwo Bia³egostoku.

13 wrze�nia � przez Bia³ystok przeje¿d¿a³ prezydent Ignacy Mo-�cicki, który wraz z korpusem dyplomatycznym udawa³ siê na po-lowanie reprezentacyjne. Na dworcu powitali go przedstawicielebia³ostockiego samorz¹du.

16-17 wrze�nia � pod patronatem wojewody Mariana Zyndram--Ko�cia³kowskiego rozpoczê³y siê policyjne zawody sportowe o mi-strzostwo województwa bia³ostockiego.

17 wrze�nia � w Zwierzyñcu odby³ siê bieg prze³ajowy mê¿czyzno mistrzostwo okrêgu.

18 wrze�nia � w teatrze �Palace� publiczno�æ bia³ostocka, aletylko ta doros³a, ogl¹da³a sensacyjne przedstawienie Wac³awaGrubiñskiego pt. �Kochankowie� ze Stanis³aw¹ Mazarkówn¹ w rolig³ównej.

151

24 wrze�nia � wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ JanaOtrembskiego sztuk¹ pt. �Ten stary wariat� Stefana Krzywoszew-skiego zainaugurowa³ nowy sezon teatralny.

24 wrze�nia � uroczy�cie obchodzono 250-lecie odsieczywiedeñskiej. Odby³y siê imprezy okoliczno�ciowe i msze w �wi¹ty-niach bia³ostockich.

27 wrze�nia � pokazem nagrodzonego trzema Oskarami filmupt. �Kawalkada� w re¿yserii Franka Lloyda z Dian¹ Wynyandi Clivem Brooke w rolach g³ównych, uroczy�cie otwarto w kinie�Apollo� sezon jesienny.

30 wrze�nia � w kinie �Modern� bia³ostocka publiczno�æ ogl¹da³as³ynnego �King Konga� w re¿yserii M.C. Coopera i E.B. Schoed-sacka z Fay Wray i Robertem Amstrongiem w rolach g³ównych.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � przeje¿d¿a³ przez Bia³ystok J. E. ksi¹dz arcy-biskup Romuald Ja³brzykowski. Na dworcu gor¹co powitali goprzedstawiciele w³adz województwa, samorz¹du i duchowieñstwa.

2 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy pod dyrekcj¹ Jana Otrembskiego wystawi³ komediêpt. �Ach! Ta gotówka�.

5 pa�dziernika � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztukizorganizowa³o wieczór z udzia³em Jana Parandowskiego, któryprzedstawi³ publiczno�ci prelekcje na temat �Jak pracuje pisarz�.

7 pa�dziernika � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miêdzy dru¿ynami¯ydowskiego Akademickiego Klubu Sportowego z Wilna i¯ydowskiego Klubu Sportowego z Bia³egostoku. Zwyciê¿yliwilnianie 4:1.

8 pa�dziernika � uroczy�cie odchodzono 25-lecie Zwi¹zku WalkiCzynnej. W ramach uroczysto�ci odby³ siê wy�cig kolarski i za-wody w strzelaniu zespo³owym o mistrzostwo okrêgu.

152

8 pa�dziernika � Towarzystwo Przyjació³ Gimnazjum im. KrólaZygmunta Augusta urz¹dzi³o koncert z udzia³em Wandy Wermiñ-skiej � sopran. Dochód z koncertu przeznaczony zosta³ na pomocnajbiedniejszym uczniom.

10 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a objazdowa Ope-ra Warszawska wystawiaj¹c �¯ydówkê� Jacquesa Halévy`a oraz�Fausta� Charlesa François Gounoda.

16 pa�dziernika � w teatrze �Palace� odby³ siê Wielki FestiwalTañca Pie�ni i Humoru z udzia³em primabaleriny Teatru Wielkiegow Warszawie Haliny Szmolcówny i Boles³awa Mierzejewskiego.

19 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy pod dyrekcj¹ Jana Otrembskiego wystawi³ sztukê pt.�Fräulein Doktor� z go�cinnie wystêpuj¹c¹ Stanis³aw¹ Mazarkówn¹.

19 pa�dziernika � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera pierw-szego polsko-czeskiego filmu pt. �12 krzese³� z udzia³em VlastaBurjana, Zuli Pogorzelskiej i Adolfa Dymszy.

22 pa�dziernika � na scenie �Palace� wyst¹pi³ zespó³ teatru Re-duta. Bia³ostocka publiczno�æ ogl¹da³a �Mazepê� JuliuszaS³owackiego.

30 pa�dziernika � powsta³o Bia³ostockie Ko³o Szybowcowe.

31 pa�dziernika � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera polskiegofilmu pt. �Dzieje grzechu� wed³ug powie�ci Stefana ¯eromskiego,w re¿yserii Henryka Szaro, z udzia³em plejady gwiazd kinapolskiego, m.in. Aleksandra ¯abczyñskiego, Bogus³awa Sambor-skiego i Heleny Buczyñskiej.

31 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê proces przywódców strajku w³ó-kienniczego: Lejby Lejwego, sekretarza OK KPZB oraz WolfaWo³kowyskiego i Szloma Weubmana, którzy dziêki swojej agitacjidoprowadzili do zamieszek na terenie wiêkszych bia³ostockichfabryk w³ókienniczych.

153

LISTOPAD

1 listopada � pod przewodnictwem A. W. Kap³ana odby³o siêzebranie organizacyjne oddzia³u bia³ostockiego Zwi¹zku ¯ydówUczestników Walki o Niepodleg³o�æ Polski.

3 listopada � w ksiêgarniach bia³ostockich ukaza³a siê monografiaBia³egostoku autorstwa Henryka Mo�cickiego.

7 listopada � w kinie �Modern� wielbiciele Hanki Ordonównymogli ogl¹daæ j¹ w najnowszym polskim filmie M. Krawiczapt. �Szpieg w masce�.

11 listopada � uroczy�cie obchodzono �wiêto Niepodleg³o�ci.

12 listopada � z okazji obchodów �wiêta Niepodleg³o�ci woje-wódzki Teatr Objazdowy wystawi³ sztukê �Placówka� wg Bole-s³awa Prusa.

14 listopada � ca³y Bia³ystok objêty zosta³ epidemi¹ grypy.

15 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ kolejn¹ premierê � sztukê pt. �Jej milioner�.

19 listopada � w teatrze �Palace� rozegrano mecz bokserskimiedzy reprezentacjami Grodna i bia³ostockiej Jagiellonii. Zwy-ciê¿yli bia³ostoczanie 9:3.

21 listopada � w Bia³ymstoku powsta³o kilka nowych ulic: Orla,Szczyg³a, Wróbla, Widok, Zgoda, £¹cznikowa, Krzy¿owa, Cmen-tarna i Grottgera.

25 listopada � na ¿¹danie Banku Gospodarstwa Krajowego odby³asiê licytacja nale¿¹cych do upad³ej firmy Hasbacha terenów o po-wierzchni 16 ha wraz ze stawem i ponad 20 budynkami oraz fabrykidykt wraz z pe³nym urz¹dzeniem. Nabywc¹ by³a Naczelna DyrekcjaLasów Pañstwowych.

26 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ krotochwilê Wincentego Rapackiego pt. �Panna z dobregodomu� z go�cinnie graj¹c¹ Stanis³aw¹ Mazarkówn¹.

154

27 listopada � odby³ siê powiatowy zjazd StronnictwaNarodowego. Do miasta zjechali siê przedstawiciele SN z Sura¿a,Jasionówki, Zab³udowa i Choroszczy.

Fot. 17 Bia³ostockie Planty. Czê�æ parkowa od ulicy Mickiewicza.W g³êbi domki urzêdnicze przy ulicy �wiêtojañskiej.

Fot. 18 Bia³ostockie Planty. Czê�æ parkowa od ulicy Mickiewicza.Widok od ulicy �wiêtojañskiej.

155

1934

LUTY

W wyniku roz³amu w Polskim Stronnictwie Chrze�cijañskiej De-mokracji powsta³o Zjednoczenie Chrze�cijañsko-Spo³eczne. W Bia-³ymstoku na czele nowego ugrupowania stanêli: Franciszek Urbañ-ski, Miko³aj Korbut, ksi¹dz Aleksander Chodyko i Ludwik Mio-duszewski.

Stanis³aw Grala opracowa³ ostateczn¹ wersjê projektu Parku Miej-skiego Planty. Po jej zatwierdzeniu przyst¹piono niezw³ocznie dojego budowy.

MARZEC

18 marca � z powodu powo³ania na stanowisko komisarycznegoprezydenta Warszawy Marian Zyndram-Ko�cia³kowski przesta³pe³niæ funkcjê wojewody bia³ostockiego.

KWIECIEÑ

2 kwietnia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miê-dzy estoñskim klubem z Tallina �Boksi Klub� a reprezentacj¹ Bia³e-gostoku. Zwyciê¿yli go�cie.

4 kwietnia � z inicjatywy Ko³a Mi³o�ników Historii, Literaturyi Sztuki odby³ siê wieczór, na którym profesor Tadeusz Zieliñski,

156

cz³onek Polskiej Akademii Literatury, wyg³osi³ odczyt pt. �Religiaa sztuka w �wiecie staro¿ytnym�.

5 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ chór Dana z Mieczys³a-wem Foggiem.

7 kwietnia � do Bia³egostoku przyjecha³ twórca polskiego lot-nictwa cywilnego p³k Czes³aw Filipowicz, szef departamentulotnictwa cywilnego w ministerstwie komunikacji, p³k BohdanKwieciñski sekretarz generalny Aeroklubu PP oraz g³ówny orga-nizator Challenge w 1934 roku (Challenge Internationale des Avionsde Tourisme, Miêdzynarodowe Zawody Samolotów Sportowych).Przybyli go�cie wyg³osili w Gimnazjum im. króla ZygmuntaAugusta odczyty: �Cele i zadania lotnictwa� i �Challange 1934�.

8 kwietnia � do Bia³egostoku przyby³ Kazimierz Piotrowski,obejmuj¹c stanowisko wiceprezydenta miasta.

10 kwietnia � na scenie �Palace� wyst¹pi³ Adolf Dymsza.

13 kwietnia � miasto odwiedzi³ minister przemys³u i handlu Fer-dynad Zarzycki. Zwiedzi³ najwiêksze fabryki w³ókiennicze.

15 kwietnia � odby³ siê mecz bokserski miedzy reprezentacjamiBia³egostoku i Lublina. Mecz zakoñczy siê remisem.

19 kwietnia � na stadionie sportowym w Zwierzyñcu oddano dou¿ytku trybuny na 600 miejsc. Pod stadionem urz¹dzono szatniedla 100 zawodników oraz natryski. Trybuny wykonano wed³ugprojektu in¿yniera Jana Grina.

23 kwietnia � w teatrze �Palace�, ze sztuk¹ Marii Mrozowiczpt. �Sprawa Moniki�, wyst¹pi³ zespó³ Reduty pod kierownictwemJuliusza Osterwy.

25 kwietnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowypod dyrekcj¹ Jana Otrembskiego wystawi³ sztukê Marcela Pagnolapt. �Pan Topaz�.

30 kwietnia � w teatrze �Palace� ponownie wyst¹pi³ zespó³Reduty pod kierownictwem Juliusza Osterwy. Tym razem pokazanokomediê Adama Grzyma³y-Siedleckiego pt. �Czwarty do bryd¿a�.

157

Bia³ostockie Ko³o Szybowcowe zakupi³o szkolny szybowiec typuWrona ochrzczony imieniem Zyndram, na cze�æ wojewody MarianaZyndram-Ko�cia³kowskiego.

MAJ

1 maja � Centralny Komitet Wykonawczy PPS, zwi¹zkizawodowe oraz Powszechny ̄ ydowski Zwi¹zek Robotniczy Bundzorganizowa³y pochód pierwszomajowy. Oddzielny pochód zor-ganizowa³a ¯ydowska Socjaldemokratyczna Partia RobotniczaPoalej Syjon.

2 maja � przez Bia³ystok przejecha³ rajd motocyklowy zorgani-zowany przez Wileñskie Towarzystwo Cyklistów i Motocyklistówna trasie Wilno-Bia³ystok-Wilno.

3 maja � odby³ siê tradycyjny bieg prze³ajowy o puchar wojewodyMariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego. Trofeum zdoby³ JulianStrza³kowski.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. W teatrze�Palace� wyst¹pili: Tola Mankiewiczówna i Kazimierz Krukowski.

10 maja � z okazji rozpoczynaj¹cego siê Tygodnia Ligi ObronyPrzeciwlotniczej i Przeciwgazowej odby³a siê na Rynku Ko�ciuszkiuroczysto�æ po�wiêcenia nowego szybowca Bia³ostockiego KlubuSzybowcowego.

10 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy poddyrekcj¹ Jana Otrembskiego wystawi³ komediê Stefana Kiedrzyñ-skiego pt. �Ten i tamten�.

12-13 maja � w Bia³ymstoku, Grodnie, Brze�ciu, Osowcu, £om¿yi Piñsku odby³y siê lekkoatletyczne zawody korespondencyjnekobiet i mê¿czyzn.

13 maja � w teatrze �Palace� odby³ siê pierwszy wieczór francuskizorganizowany przez Towarzystwo Mi³o�ników Kultury Francu-skiej, w trakcie którego pokazana zosta³a komedia Moliera w jêzyku

158

francuskim pt. �Les precieuses Ridiucules�. Ca³y dochód z wieczoruprzeznaczony zosta³ na budowê szkó³ powszechnych.

15 maja � w sali reprezentacyjnej Urzêdu Wojewódzkiego odby³siê wieczór polsko-jugos³owiañski, w czasie którego radca posel-stwa Królestwa Jugos³awii w Warszawie Wlastimir Maresz wyg³osi³odczyt pt. �Król Aleksander I jako ¿o³nierz i m¹¿ stanu�.

16 maja � pod przewodnictwem wizytatora szkó³ kuratoriumokrêgu szkolnego brzeskiego odby³a siê konferencja Zarz¹du Ko³aHistoryków w sprawie utworzenia muzeum regionalnego.

24 maja � z udzia³em przedstawicieli Polskiego TowarzystwaKrajoznawczego, Ko³a Historyków Szkó³ �rednich, Ko³a Przyrod-ników, Ko³a Geografów, Ko³a Mi³o�ników Historii, Literaturyi Sztuki, Ligi Ochrony Przyrody, Bazaru Ludowego i Zwi¹zkuNauczycielstwa Szkó³ Powszechnych odby³o siê posiedzeniew sprawie za³o¿enia muzeum regionalnego w Bia³ymstoku.Utwo-rzono komitet organizacyjny w sk³ad którego weszli Micha³ Go-³awski � przewodnicz¹cy, Roman Malinowski i Konstanty Kosiñski.

27 maja � odby³y siê wybory do Rady Miejskiej.

31 maja � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ sztukê MariiPawlikowskiej-Jasnorzewskiej pt. �Niebiescy zalotnicy�.

CZERWIEC

2 czerwca � odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia domu Ewange-lickiego Komitetu Zapomogowego mieszcz¹cego siê przy ulicyFabrycznej 41.

8 czerwca � rozpoczêto roboty kanalizacyjne na ulicy Poleskiej,gdzie planowano budowê tymczasowej przepompowni �cieków.Jako pierwsze mia³y zostaæ skanalizowane ulice i domy w �ród-mie�ciu.

10 czerwca � w salach reprezentacyjnych urzêdu wojewódzkiego,z inicjatywy ZPOK, odby³ siê �Dancing kwiaciany�, na którymwybrano Królow¹ Lnu.

159

16 czerwca � rozpoczê³y siê zawody tenisowe o mistrzostwoPolski miêdzy klubami Jagiellonii i WKS ¯oliborz. Zwyciê¿y³aJagiellonia.

17 czerwca � odby³y siê obchody ku czci zamordowanego mini-stra spraw wewnêtrznych Bronis³awa Pierackiego.

19 czerwca � w zawodach konnych o Mistrzostwo Armii, w kon-kursie eliminacyjnym, zwyciê¿y³ 10 Pu³k U³anów Litewskich.

21 czerwca � w teatrze �Palace� bawi³a bia³ostoczan Wielka War-szawska Szopka Polityczna pt. �Szachy Pana Marsza³ka�.

22 czerwca � w teatrze �Palace� Stowarzyszenie Mi³o�nikówSztuki i Estetyki �Harmonia� wystawi³o �Wesele� Stanis³awaWyspiañskiego.

22 czerwca � Rada Miejska uchwali³a przemianowanie ulicyWarszawskiej na ulicê Bronis³awa Pierackiego.

LIPIEC

1 lipca � w teatrze �Palace�, komedi¹ Wincentego Rapackiegopt. �Weso³y wspólnik�, bawi³ bia³ostock¹ publiczno�æ AntoniFertner z zespo³em aktorów scen warszawskich.

12 lipca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy poddyrekcj¹ Jana Otrembskiego wystawi³ operetkê pt. �Skowronek�.

14 lipca � przy ulicy Weso³ej 15 uroczy�cie otwarto Dom Nocle-gowy dla bezdomnych.

15 lipca � odby³y siê mistrzostwa Polski w tenisie. Na kortachw Zwierzyñcu gra³y takie s³awy jak Lilpopówna i Krzywoszewska.Wygra³a reprezentacja Warszawy.

16 lipca � wojewoda bia³ostocki wyda³ zarz¹dzenie o likwidacji,powsta³ej w lipcu 1931 roku, Ogólno-¯ydowskiej Partii Pracy.

17 lipca � podpisano umowê miêdzy Zarz¹dem Miasta a dyrek-cj¹ teatru Reduta, dotycz¹c¹ regularnych wystêpów w Bia³ymstoku.

160

18 lipca � w kinie �Modern� rozpoczê³a wystêpy s³awna pie�-niarka ¿ydowska � Olga Lilith.

20 lipca � w obecno�ci w³adz wojewódzkich i samorz¹dowychodby³y siê uroczysto�ci przemianowania ulicy Warszawskiej naulicê Bronis³awa Pierackiego.

20 lipca � ukonstytuowa³ siê Komitet Wojewódzki Pomocy Po-wodzianom w Ma³opolsce. Przewodnicz¹cym zosta³ wicewojewodaStanis³aw Micha³owski.

30-31 lipca � w teatrze �Palace� Rosyjski Teatr Artystyczny podkierownictwem czo³owego artysty teatru Stanis³awskiego w Mo-skwie � Wasyla Wasilewicza wystawi³ spektakle: �Czu¿yj rebionok�W. Szkwarkina i �Sen wujaszka� Fiodora Dostojewskiego.

SIERPIEÑ

2 sierpnia � z przemys³owcami bia³ostockim spotka³ siê prezesIzby Przemys³owo-Handlowej w Szanghaju � Konstanty Lutowicz.

21 sierpnia � w uznaniu zas³ug ministra spraw wewnêtrznychMariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego, które po³o¿y³ jako wojewodabia³ostocki, wszystkie rady gminne i miejskie w powiecie bia³o-stockim podjê³y uchwa³ê nadaj¹c¹ ministrowi obywatelstwohonorowe.

Wojewoda bia³ostocki przekaza³ miastu tereny pañstwowe podnowy park.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � Polskie Towarzystwo O�wiatowe w Bia³ymstokuotworzy³o Polskie Prywatne Gimnazjum Koedukacyjne im. Hen-ryka Sienkiewicza.

161

2 wrze�nia � w Klubie Szachowym rozpocz¹³ siê turniej o mi-strzostwo Bia³egostoku.

2 wrze�nia � komedi¹ W³odzimierza Perzyñskiego pt. �Lekko-my�lna siostra� zespó³ Reduty rozpocz¹³ kolejny sezon artystycznyw Bia³ymstoku.

4 wrze�nia � w teatrze �Palace� rozpoczê³a wystêpy Operetka¯ydowska.

5 wrze�nia � w teatrze �Palace� ponownie wyst¹pi³ zespó³ Re-duty w sztuce Marynowskiego pt. �Rozwód�.

8-9 wrze�nia � po raz pierwszy w Bia³ymstoku na boisku Jagiel-lonii przy ulicy Warszawskiej 9 odby³y siê zawody sportowe o mi-strzostwo Polski w koszykówce.

9 wrze�nia � w teatrze �Palace� �piewa³ Mieczys³aw Fogg z chó-rem Dana.

9 wrze�nia � równie¿ w �Palace� rozpocz¹³ wystêpy ukraiñskiTeatr Kijowski pod kierownictwem Teodory Rudenko, wystawiaj¹csztukê Tarasa Szewczenki pt. �Serce Matki�.

11 wrze�nia � przy ulicy M³ynowej 20 sp³onê³a fabryka suknaTeodora Poczebuckiego.

12 wrze�nia � odby³o siê inauguracyjne posiedzenie Rady Miej-skiej. Prezydentem miasta zosta³ wybrany dotychczasowy prezydentkomisaryczny � Seweryn Nowakowski.

14 wrze�nia � rozpocz¹³ siê turniej tenisowy w deblu o mistrzo-stwo Bia³egostoku, w którym udzia³ wziê³y kluby tenisowe z ca³ejPolski. W deblu pañ zwyciê¿y³y: Lilpopówna i Krytówna z Warszawy,w deblu panów: Goldsztejn i Karofiol z WKS-1922 Warszawa.

15 wrze�nia � do Bia³egostoku przyby³ ks. arcybiskup RomualdJa³brzykowski. Celebrowa³ on uroczyste nieszpory bêd¹ce zakoñ-czeniem 40-godzinnego nabo¿eñstwa.

17 wrze�nia � odby³o siê pierwsze posiedzenie pod przewodnic-twem nowo wybranego prezydenta Seweryna Nowakowskiego, na

162

którym postanowiono nadaæ bulwarom parkowym imiê MarianaZyndram-Ko�cia³kowskiego.

20 wrze�nia � na drugim posiedzeniu Rady Miejskiej uchwalanonadanie by³emu wojewodzie bia³ostockiemu Marianowi Zyndarm--Ko�cia³kowskiemu tytu³u honorowego obywatela miasta Bia³e-gostoku oraz potwierdzono nadanie imienia wojewody nowymbulwarom parkowym i ulicy Wersalskiej.

20 wrze�nia � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty kolejny raz wy-stawi³ �Lekkomy�ln¹ siostrê� W³odzimierza Perzyñskiego.

24 wrze�nia � w Parku Zwierzynieckim dosz³o do zamieszek an-tysemickich, w wyniku których zosta³ zamordowany bia³ostockirobotnik � Mendel Lubieñski.

27 wrze�nia � zakoñczy³ siê turniej szachowy o mistrzostwo Bia-³egostoku. I nagrodê zdoby³ A. Nowodworski.

29 wrze�nia � nowym wojewod¹ bia³ostockim mianowany zostajegenera³ Stefan Pas³awski.

30 wrze�nia � na stadionie w Zwierzyñcu rozpoczêto budowê trybun.

30 wrze�nia � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki w saliGimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta przygotowa³o uroczystywieczór w celu uczczenia 100-lecia �Pana Tadeusza� AdamaMickiewicza. W wieczorze wzi¹³ udzia³ profesor UniwersytetuJagielloñskiego � Stanis³aw Pigoñ, który wyg³osi³ odczyt pt. �S³oñcenad Soplicowem�. Nastêpnie znakomity aktor scen warszawskich� Mariusz Maszyñski � recytowa³ fragmenty �Pana Tadeusza�.

PA�DZIERNIK

3 pa�dziernika � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ ko-mediê E. Seribe`a pt. �Szklanka wody�.

7 pa�dziernika � do Bia³egostoku przyby³ nowo mianowanywojewoda bia³ostocki genera³ Stefan Pas³awski, dotychczasowydowódca OK VIII Toruñ.

163

7 pa�dziernika � na stadionie w Zwierzyñcu Zwi¹zek Lekko-atletyczny zorganizowa³ zawody lekkoatletyczne z udzia³emczo³owych zawodników Jagiellonii (Edwarda Luckhausa i Kazi-mierza Kucharskiego).

8 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a �wiatowej s³awy�piewaczka Ada Sari.

11 pa�dziernika � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³sztukê T. Rihtera pt. �W ma³ym domku�.

13 pa�dziernika � w Misji Barbikañskiej mieszcz¹cej siê przyulicy �w. Rocha odby³a siê uroczysto�æ po�wiêcenia nowo wybu-dowanej, bezp³atnej przychodni dla ubogich. W uroczysto�ciachwzi¹³ udzia³ wicewojewoda Stanis³aw Micha³owski.

14 pa�dziernika � w obecno�ci przyby³ych z Wilna: gen. broniLucjana ¯eligowskiego, gen. dywizji Daniela Korzeniowskiego,wicewojewody Stanis³awa Micha³owskiego i prezydenta SewerynaNowakowskiego odby³y siê uroczysto�ci po�wiêcenia sztandarubia³ostockiego okrêgu Zwi¹zku By³ych Uczestników I KorpusuWojska Polskiego na Wschodzie.

16 pa�dziernika � powsta³o Towarzystwo Ogródków Dzia³kowych.

17 pa�dziernika � uchwa³¹ Rady Miejskiej postanowiono nadaænowo powsta³ym alejom parkowym nazwê Bulwarów im. MarianaZyndram-Ko�cia³kowskiego.

24 pa�dziernika � na scenie �Palace� wyst¹pi³a artystka teatrzykuStarej Bandy, doskona³a aktorka charakterystyczna i pie�niarka DoraKalinówna.

26 pa�dziernika � w teatrze �Palace� zespó³ �Harmonii� wysta-wi³ dramat historyczny Jana z Poradowa pt. �Obrona Czêstochowy�.

30 pa�dziernika � w teatrze �Palace� go�ci³ z odczytem by³yprzestêpca, poczytny pisarz powie�ci ze �wiata kryminalnego � UrkeNachalnik.

30 pa�dziernika � w sali �Palace� znakomity podró¿nik i pisarzAleksander Janta-Po³czyñski wyg³osi³ odczyt pt. �Azja grozi�.

164

LISTOPAD

8 listopada � w kinie �Modern� przy ulicy Józefa Pi³sudskiegoodby³a siê bia³ostocka premiera filmu pt. �Ch³opcy z Placu Broni�.

9 listopada � Zarz¹d Miejski og³osi³ konkurs na stanowiskozawodowego wiceprezydenta miasta Bia³egostoku.

11 listopada � z okazji obchodów Dnia Niepodleg³o�ci odby³asiê uroczysto�æ po�wiecenia sztandaru 3 Dru¿yny Harcerskiejim. Stefana Czarneckiego, tzw. �B³êkitnej Trójki�.

11 listopada � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ teatr Reduta z komedi¹pt. �Szwedzka zapa³ka�.

19 listopada � na scenie �Palace� Reduta bawi³a publiczno�æ ko-medi¹ na czasie Volupisa pt. �Zwyciê¿y³em kryzys�.

23 listopada � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ spektaklsk³adaj¹cy siê z fragmentów utworów Adama Mickiewicza, JuliuszaS³owackiego, Stanis³awa Wyspiañskiego i Stefana ¯eromskiegopt. �Bohater narodowy�.

GRUDZIEÑ

3 grudnia � w teatrze �Palace� odby³ siê recital fortepianowylaureata koncertu chopinowskiego, znakomitego niewidomegopianisty z Wêgier � Imre Ungara.

9 grudnia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzydru¿ynami z Warszawy i Bia³egostoku. Mecz zakoñczy³ siê zwy-ciêstwem dru¿yny warszawskiej.

12 grudnia � w �Palace� odby³o siê zebranie przedstawicieli lud-no�ci polskiej wyznania prawos³awnego, ¿¹daj¹cej wprowadzaniaw miejscowej cerkwi kazañ w jêzyku polskim.

16 grudnia � zmar³ by³y wojewoda bia³ostocki � Stefan Popie-lawski.

165

18 grudnia � w lokalu Zwi¹zku ̄ ydowskiego Uczestników Walkio Niepodleg³o�æ przy ulicy Sienkiewicza 29 otwarta zosta³a wy-stawa artysty-malarza Ignacego Hirszfanda, wychowanka AkademiiKrakowskiej, ucznia Jacka Malczewskiego.

23 grudnia � w kinie �Modern� odby³a siê uroczysta bia³ostockapremiera polskiego filmu pt. �M³ody las�.

Fot. 19 Muszla koncertowa na Plantach.

Fot. 20 Uczestnicy rajdu motocyklowego opuszczaj¹ Bia³ystok.

166

1935

STYCZEÑ

4 stycznia � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ komediêpt. �Wieczne pióro�.

6 stycznia � z uwagi na to, ¿e wy�wietlany w kinach film pt. ��lu-by u³añskie� poni¿a godno�æ korpusu podoficerskiego, KomendantGarnizonu Bia³ystok, na wniosek dowódców oddzia³ów, wyda³zakaz uczêszczania na ten film. Gazeta �Echo Bia³ostockie� skry-tykowa³a ten rozkaz. W zwi¹zku z tym Komendant wyda³ poleceniebojkotu �Echa Bia³ostockiego�.

17 stycznia � og³oszono konkurs na stanowisko wiceprezydentamiasta. Zg³osi³o siê 18 kandydatów.

20 stycznia � w sali posiedzeñ Rady Miejskiej odby³o siê otwarciepierwszego zjazdu wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Krajo-znawczego, w czasie którego ponownie mówiono o konieczno�ciutworzenia w Bia³ymstoku muzeum regionalnego.

23 stycznia � odby³o siê uroczyste otwarcie Domu Katolickiegomieszcz¹cego siê przy Rynku Ko�ciuszki 2, w którym urz¹dzonokino ��wiat�. W³a�cicielem kina by³o Chrze�cijañskie OkrêgoweStowarzyszenie Spó³dzielcze �Zjednoczenie�. Nowy obiekt po�wiê-ci³ arcybiskup Romuald Ja³brzykowski.

26 stycznia � w teatrze �Palace� sztuk¹ pt. �Serce ulicznicy� roz-pocz¹³ wystêpy zespó³ Teatru Rosyjskiego z Zofi¹ Kie³czewsk¹w roli g³ównej.

167

30 stycznia � biskup prawos³awny Antonowicz wyrazi³ zgodê nawprowadzenie w miejscowej cerkwi kazañ w jêzyku polskim.

Z powodu epidemii grypy w mie�cie zamkniêto szko³y.

LUTY

4 lutego � odby³o siê inauguracyjne zebranie rady powiatowej.

8 lutego � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ �Norê�Henryka Ibsena.

16 lutego � rozebrano budynki dawnej remizy tramwajowej, copozwoli³o na po³¹czenie Plant ze Zwierzyñcem.

17 lutego � w teatrze �Palace� zespó³ Reduty wystawi³ komediêWalentina Katajewa pt. �Kwadratura ko³a�.

22 lutego � Zarz¹d Miejski powo³a³ specjaln¹ komisjê artystyczn¹do opiniowania przedk³adanych projektów budowlanych, szyldówi reklam.

Odby³ siê I Wojewódzki Zjazd Krajoznawczy, na którym podjêtom.in. uchwa³ê o wydaniu nowoczesnego przewodnika turystycz-nego po województwie. Jego opracowanie zaproponowano przed-stawicielowi Zarz¹du G³ównego Polskiego Towarzystwa Krajo-znawczego dr. Mieczys³awowi Or³owiczowi. Wynik jego pracyukaza³ siê w lecie 1937 roku.

MARZEC

31 marca � w teatrze �Palace� odby³a siê wielka wiosenna rewiamody firm warszawskich. Swoje propozycje pokaza³y najlepszesto³eczne domy mody.

Rozpad³o siê Zjednoczenie Chrze�cijañsko-Spo³eczne.

168

KWIECIEÑ

6 kwietnia � Polski Komitet Olimpijski zaliczy³ 4 bia³ostoczan:Edwarda Luckhausa, Kazimierza Kucharskiego, Jerzego Szyd³owskie-go i Onufrego Pó³toraka na obóz lekkoatletyczny przygotowuj¹cysportowców do olimpiady.

10 kwietnia � Ogród Miejski o�wietlony jest od 10 wieczoremdo 7.30 rano

23 kwietnia � na Rynku Ko�ciuszki odby³a siê wielka manifesta-cja mieszkañców miasta z okazji podpisania przez prezydenta nowejkonstytucji pañstwowej.

23 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pili: Hanka Ordonównai Igo Sym.

28 kwietnia � �Stosunkowo do liczby ludno�ci Bia³ystok przo-duje w ca³ej polsce pod wzglêdem powierzchni zieleni przypada-j¹cej na 1 mieszkañca. Wynosi ona 14,5 m2 � 140 ha.�. Ja wyliczylidociekliwi, posadzonych by³o 0,5 mln ro�lin.

MAJ

1 maja � jak co roku odby³ siê pochód zorganizowany przez PPS.

3 maja � jak co roku obchodzono uroczy�cie �wiêto 3 Maja.

5 maja � odby³ siê bieg prze³ajowy. Wziê³o w nim udzia³ 272zawodników. Zwyciê¿y³ Kazimierz Kucharski z bia³ostockiejJagiellonii.

7 maja � staraniem Ko³a Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztukiw Pañstwowym Gimnazjum ¯eñskim odby³ siê wieczór autorskiz udzia³em Marii D¹browskiej, na którym pisarka wyg³osi³a odczytpt. �Zawód literacki jako s³u¿ba spo³eczna�.

7 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ teatru Reduta z ko-medi¹ pt. �Cydzik i spó³ka�.

169

12 maja � odby³ siê bieg prze³ajowy o puchar �Dziennika Bia³o-stockiego�. Zwyciê¿y³a dru¿yna Jagiellonii.

13 maja � z powodu �mierci Józefa Pi³sudskiego og³oszonow mie�cie ¿a³obê narodow¹.

16 maja � w sali domu ludowego Syjon odby³o siê zebranieprzedstawicieli bia³ostockiego spo³eczeñstwa ¿ydowskiego z udzia-³em by³ego pos³a na Sejm Izaaka Ignacego Schippera, prezesa cen-tralnego komitetu Organizacji Syjonistycznej w Polsce. Jednog³o-�nie postanowiono proklamowaæ w Bia³ymstoku akcjê w celuuwieñczenia pamiêci Pi³sudskiego przez posadzenie w Palestynielasu im. marsza³ka Józefa Pi³sudskiego.

17 maja � we wszystkich �wi¹tyniach bia³ostockich odby³y siênabo¿eñstwa ¿a³obne. Przez 5 minut w mie�cie wy³y syrenyfabryczne i kolejowe. Zak³ady przerwa³y pracê na 30 minut.Wieczorem, na dziedziñcu Urzêdu Wojewódzkiego, odby³a siê uro-czysta akademia ¿a³obna ku czci Marsza³ka.

21 maja � powsta³o Stowarzyszenie �Dom prawos³awny�, sta-wiaj¹ce sobie za cel zjednoczenie Polaków wyznania prawos³awnego.

27 maja � rozwi¹za³ siê bia³ostocki Legion M³odych.

31 maja � o godzinie 2.45 zatrzyma³ siê na kilka minut na stacjiBia³ystok poci¹g przewo¿¹cy urnê z sercem �p. Józefa Pi³sudskiego.Jak donosi³y gazety: �Poci¹g po�ród powszechnego skupienia i g³êbo-kiej ciszy przyby³ na III tor z kilkunastominutowym opó�nieniem�.

CZERWIEC

2 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê turniej lekko-atletyczny miêdzy reprezentacjami £odzi i Bia³egostoku. Zwyciê-¿yli gospodarze 65:58.

2 czerwca � odby³o siê walne zebranie cz³onków Stowarzyszenia�Dom Prawos³awny�, na którym uchwalono, ¿e Stowarzyszeniebêdzie nosi³o imiê Marsza³ka J. Pi³sudskiego.

170

3 czerwca � na kortach tenisowych w Zwierzyñcu odby³ siê meczmiedzy Jagielloni¹ Bia³ystok a Cresowi¹ Grodno. Zwyciê¿yli go�cie.

7-8 czerwca � odby³y siê zawody Zlotu Makabi, w którym wziê³yudzia³ reprezentacje Bia³egostoku, Wilna, Grodna, Suwa³k, Lidy,Baranowicz, Brze�cia, S³onimia i Wo³kowyska. Zwyciê¿y³ ̄ ydow-ski Klub Sportowy Makabi Bia³ystok.

9 czerwca � Bia³ystok odwiedzi³ przejazdem minister spraw za-granicznych Czechos³owacji Edvard Bene�. Spaceruj¹c po mie�cieminister Bene� stwierdzi³, ¿e Bia³ka jest piêkniejsza od We³tawy,gdy¿ ci¹gle ma kolor niebieski. Natomiast ju¿ zupe³nie powa¿niewychwala³ piwo dojlidzkie.

15 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu rozpoczê³y siê okrêgowemistrzostwa lekkoatletyczne.

17-18 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ Teatr im. ElizyOrzeszkowej z Grodna pod dyrekcj¹ Józefa Grodnickiego, wysta-wiaj¹c sztuki: �Muzyka na ulicy� oraz �Mecz ma³¿eñski�.

22 czerwca � Bia³ystok odwiedzi³ konsul Stanów ZjednoczonychAmeryki Pó³nocnej M. Malige. Celem wizyty by³o poznanie bia-³ostockiego o�rodka przemys³u w³ókienniczego.

23 czerwca � zakoñczy³ siê okres ¿a³oby po �p. Józefie Pi³sudskim.

24 czerwca � na Rynku Siennym odby³ siê doroczny jarmark na�w. Jana.

LIPIEC

6 lipca � na stadionie w Zwierzyñcu odby³o siê uroczyste otwarcieXVI g³ównych zawodów lekkoatletycznych o Mistrzostwo Polski.Dru¿ynowym mistrzem Polski zosta³a Warta Poznañ. Na czwartymmiejscu uplasowa³a siê Jagiellonia Bia³ystok.

6 lipca � odby³o siê walne zebranie Towarzystwa Opieki nadPsychicznie i Nerwowo Chorymi. Prezesem Towarzystwa zosta³dr Zygmunt Brodowicz.

171

6 lipca � og³oszono konkurs dla dozorców domów na najlepiejutrzyman¹ posesjê. Przewidziano trzy nagrody � 100, 75 i 50 z³.

Rozpocz¹³ siê strajk robotników kaflarni w zak³adzie J. Kuchar-skiego przy ulicy Grunwaldzkiej 41 oraz zak³adzie M. Szczupakai D. Czaczkowskiego przy ulicy Poleskiej 11.

SIERPIEÑ

2 sierpnia � na cmentarzu ¿ydowskim odby³a siê uroczysto�æpobrania ziemi z 18 mogi³ ¿o³nierzy poleg³ych w walkach o nie-podleg³o�æ Polski na budowany staraniem ca³ego narodu KopiecMarsza³ka Józefa Pi³sudskiego. W uroczysto�ciach udzia³ wziê³ywszystkie organizacje ¿ydowskie i polskie oraz przedstawiciele w³adz.

4 sierpnia � odby³a siê uroczysto�æ pobrania ziemi na KopiecMarsza³ka Józefa Pi³sudskiego z nastêpuj¹cych miejsc: spod p³ytyNieznanego ̄ o³nierza na Rynku Ko�ciuszki, spod pomnika 42. Pu³-ku Piechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiego w Zwierzyñcuoraz spod pomnika na cmentarzu wojskowym w Zwierzyñcu.

7 sierpnia � uroczy�cie otwarto k¹pielisko na Dojlidach.

10 sierpnia � na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê mecz pi³kino¿nej miedzy dru¿ynami Makabi Wilno i ¯ydowskim KlubemSportowym (¯KS) Bia³ystok. Zwyciê¿yli go�cie 3:1.

11 sierpnia � wizytê wojewodzie bia³ostockiemu z³o¿y³ ministerprzemys³u i handlu Henryk Juliusz Floyar-Rajchman.

12 sierpnia � na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê mecz pi³karskimiêdzy dru¿ynami Makabi Wilno i Jagielloni¹ Bia³ystok. Zwyciê-¿yli go�cie 6:2.

16 sierpnia � w teatrze �Palace� wyst¹pili znakomici arty�ciTeatru Narodowego w Warszawie � Maria Malicka i Zbyszko Sawanpokazuj¹c publiczno�ci bia³ostockiej komediê Dario Niccodemiegopt. �I co z tym robiæ�.

172

16 sierpnia � po raz pierwszy w Bia³ymstoku, na stadioniew Zwierzyñcu, odby³ siê mecz pi³ki rêcznej miedzy dru¿ynamiJagiellonii i ¯KS Makabi.

18 sierpnia � Bia³ostocka Ochotnicza Stra¿ Ogniowa (BOSO),jak zwykle uroczy�cie, �wiêtowa³a 37 rocznicê istnienia.

20 sierpnia � przez Bia³ystok przeje¿d¿a³ samochodem prezydentIgnacy Mo�cicki z ma³¿onk¹.

23 sierpnia � na Placu Wyzwolenia rozbi³ namioty warszawskiCyrk Arena.

24 sierpnia � w Zwierzyñcu odby³ siê mecz pi³ki no¿nej miedzydru¿ynami ¯KS Makabi Bia³ystok i WKS �mig³y Wilno.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � w Parku Zwierzynieckim odby³y siê doroczne do-¿ynki wojewódzkie zorganizowane przez Zwi¹zek M³odzie¿y Wsi.Honorowymi gospodarzami do¿ynek byli wojewoda Stefan Pas³aw-ski, a gospodyniami panie wojewodzina Pas³awska i prezydentowaStefania Nowakowska.

1 wrze�nia � przy ulicy Fabrycznej otwarto pierwsze w mie�cieGimnazjum Kupieckie.

1 wrze�nia � opu�ci³ Bia³ystok najlepszy biegacz �wiata na dy-stansie 800 metrów � Kazimierz Kucharski. Przeniós³ siê do Lwowa.

2 wrze�nia � przy ulicy ¯wirki i Wigury rozpoczê³a dzia³alno�æSzko³a Tañca Artystycznego i Rytmiki pani A. Paszkówny.

4 wrze�nia � odby³a siê uroczysto�æ nadania imienia MarianaZyndram-Ko�cia³kowskiego nowo otwartym bulwarom parkowym.W trakcie uroczysto�ci nadano goszcz¹cemu z tej okazji w Bia-³ymstoku by³emu wojewodzie dyplom honorowego obywatelamiasta oraz honorowego obywatela powiatu bia³ostockiego.

6 wrze�nia � w kinie ��wiat�, na rzecz Komitetu Budowy DomuLudowego im. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego, �piewa³ chór Juranda.

173

9 wrze�nia � Bia³ystok odwiedzi³ Arcybiskup MetropolitaWileñski ks. Romuald Ja³brzykowski.

9 wrze�nia � przez Bia³ystok przeje¿d¿a³, udaj¹cy siê do Lwowa,prezydent RP � Ignacy Mo�cicki.

11 wrze�nia � w teatrze �Palace� odby³ siê jedyny wystêp TeatruRewii Lwowskiej z ulubieñcem publiczno�ci bia³ostockiej �Antonim Kaczorowskim. Lwowiacy bawili publiczno�æ rewi¹pt. �Upiæ siê warto�.

11 wrze�nia � na boisku w Zwierzyñcu odby³ siê mecz hazenymiêdzy mistrzem �wiata, dru¿yn¹ Jugos³awii a Jagielloni¹ Bia³ystok.Zwyciê¿yli go�cie 22:2.

13 wrze�nia � w wyborach do Sejmu z województwa bia³ostoc-kiego wybrani zostali: Henryk Juliusz Floyar-Rejchman oraz rolnikz gminy Ruda � Pawe³ Danowski.

15 wrze�nia � w teatrze �Palace� �piewa³ chór Dana z Mieczy-s³awem Foggiem i Adamem Wysockim.

19 wrze�nia � na scenie �Palace� Teatr Miejski z Grodna orazTeatr Objazdowy Samorz¹dów Województwa Bia³ostockiego poddyrekcj¹ Józefa Grodnickiego wystawi³y sztukê pt. �Królewskijedynak�.

26 wrze�nia � w teatrze �Palace� ponownie wyst¹pi³ wojewódz-ki Teatr Objazdowy wystawiaj¹c sztukê pt. �Stare wino� S. Hicksa.

29 wrze�nia � na Rynku Ko�ciuszki odby³ siê, zorganizowanyprzez BBWR wiec przeciwko prze�ladowaniom Polaków na �l¹skuCieszyñskim.

PA�DZIERNIK

1 pa�dziernika � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy Ukraiñ-ski Teatr Kijowski pod kierownictwem Teodory Rudenko. W re-pertuarze teatru znalaz³y siê spektakle: �Nieszczê�liwa mi³o�æ�,�Zaporoski skarb� i �Marusia Bogus³awska�.

174

2 pa�dziernika � Bia³ystok odwiedzi³ pose³ ziemi bia³ostockiej,minister przemys³u i handlu Henryk Juliusz Floyar-Rajchman.

3 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy pod dyrekcja Józefa Grodnickiego wystawi³ sztukêWilliama Somerseta Maughama pt. ��wiêty p³omieñ�.

7 pa�dziernika � w kinie ��wiat� wyst¹pi³a znakomita diva ope-retki � Lucyna Szczepañska, której partnerowali Edward Wejsis,L. Brodzieñski i L. Urstein.

9 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy pod dyrekcja Józefa Grodnickiego bawi³ bia³ostock¹publiczno�æ komedi¹ Micha³a Ba³uckiego pt. �Dom otwarty�.

11 pa�dziernika � kino �Apollo�, otwieraj¹c nowy sezon, poka-za³o znakomit¹ polsk¹ komediê z Jadwig¹ Smosarsk¹ pt. �DwieJoasie�.

13 pa�dziernika � do Bia³egostoku przyby³ znany malarz IzraelTykociñski.

16 pa�dziernika � wybuch³ strajk w fabrykach w³ókienniczych.Do strajku przyst¹pi³o oko³o tysi¹ca robotników.

17 pa�dziernika � na scenie teatru �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy wystawi³ sztukê Aleksandra de Stefani i F. Ceriopt. �Krzyk�.

17 pa�dziernika � przy ulicy Sienkiewicza otwarto wystawêm³odego wileñskiego malarza L. Bia³ogórskiego.

18 pa�dziernika � decyzj¹ w³adz skonfiskowano ca³y nak³ad�Dziennika Bia³ostockiego�.

18 pa�dziernika � otwarto wystawê z okazji 5-lecia istnieniaBazaru Ludowego.

19 pa�dziernika � odby³o siê uroczyste otwarcie i po�wiêcenienowego urzêdu pocztowego Bia³ystok IV mieszcz¹cego siê przyulicy Wo³odyjowskiego 2.

22 pa�dziernika � zakoñczy³ siê strajk w przemy�le w³ókienniczym.

175

24 pa�dziernika � w kinie ��wiat� �piewa³a Hanka Ordonówna.Partnerowa³ jej Igo Sym. Koncert odby³ siê na rzecz KomitetuBudowy Domu Ludowego im. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiegow Bia³ymstoku.

27 pa�dziernika � w �Cafe Lux� przy ulicy Sienkiewicza 38otwarto wystawê obrazów Izraela Tykociñskiego.

30 pa�dziernika � Rada Miejska jednomy�lnie odrzuci³a wniosekmagistratu o uznanie Gryfa z monogramem za herb miasta. Za herbBia³egostoku uznano herb Obwodu Bia³ostockiego ze zmianamimaj¹cymi go dostosowaæ do wspó³czesnych potrzeb.

Miasto objê³a epidemia grypy

Rada Miejska przyjê³a wniosek o rozszerzeniu granic miasta.

Rozstrzygniêto konkurs na najlepiej utrzyman¹ doro¿kê. G³ównanagroda wnosi³a 125 z³.

LISTOPAD

3 listopada � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzyreprezentacjami Warszawy i Bia³egostoku. Zwyciê¿yli go�cie 11:5.

6 listopada � w teatrze �Palace�, komedi¹ AnatolaKrakowieckiego pt. �Sezamie otwórz siê�, bawi³ bia³ostock¹ publicz-no�æ wojewódzki Teatr Objazdowy.

10 listopada � z okazji �wiêta Niepodleg³o�ci wojewódzki TeatrObjazdowy wystawi³ sztukê Kazimierza Broñczyka pt. �StefanBatory�.

11 listopada � obchodzono uroczy�cie �wiêto Niepodleg³o�ci.

16 listopada � odby³o siê zebranie likwidacyjne Rady GrodzkiejBBWR w Bia³ymstoku.

17 listopada � 50 rocznicê istnienia obchodzi³o najstarsze bia³o-stockie Towarzystwo Dobroczynno�ci Linas Hacedek.

176

17 listopada � odby³ siê mecz bokserski miedzy Wart¹ Poznaña reprezentacj¹ Bia³egostoku.

18 listopada � wyst¹pi³a go�cinnie Wanda Wermiñska.

18 listopada � po raz pierwszy otwarto w Bia³ymstoku wystawêfotografii amatorskich powsta³ych w sekcji fotograficznej przy PTK.Szczególn¹ uwagê zwróci³y fotografie Piotra Sawickiego i JanaGlinki.

21 listopada � przy ulicy Artyleryjskiej 5 powsta³ Dom Matkii Dziecka zorganizowany i prowadzony przez Zwi¹zek PomocyOpuszczonym Kobietom. Dom ten zapewnia³ schronienie kobietomopuszczonym przez mê¿ów, znajduj¹cym siê w ostatnim okresieci¹¿y lub opuszczaj¹cym szpitale po³o¿nicze.

27 listopada � w kinie �Modern� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu pt. �Panienka z Poste Restante� z plejad¹ gwiazd polskiegokina.

27 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Cham� z Zygmuntem Tokarskim w rolig³ównej.

Rozwi¹za³a siê Rada Wojewódzka Bezpartyjnego Bloku Wspó³-pracy z Rz¹dem. Czê�æ dzia³aczy z Marianem Zalewskim na czelepowo³a³a w to miejsce Klub Spo³eczny.

Rozstrzygniêto konkurs Towarzystwa Popierania Plantacji Miej-skich pt. �Bia³ystok w kwiatach�. G³ówn¹ nagrod¹ by³a palma wrê-czona przez prezydenta Seweryna Nowakowskiego.

GRUDZIEÑ

5 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowybawi³ publiczno�æ komedi¹ Adama Grzyma³y-Siedleckiego pt.�High-life�.

11 grudnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ znany �piewak i aktorWitold Conti.

177

12 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Ludzie z hotelu�.

13 grudnia � z inicjatywy wojewody bia³ostockiego powo³anyzosta³ komitet redakcyjny, który przyst¹pi³ do wydawania miesiêcz-nika �Drogowskazy� po�wiêconego sprawom kulturalno-o�wiato-wym i spo³eczno-gospodarczym. Redaktorem naczelnym pismazosta³ Micha³ Go³awski.

15 grudnia � 20-lecie istnienia obchodzi³a uroczy�cie Szko³aPowszechna nr 1 im. Juliusza S³owackiego mieszcz¹ca przy ulicy¯wirki i Wigury 2/1 (dzisiejszy budynek III LO).

18 grudnia � na zaproszenie Ko³a Mi³o�ników Historii, Literaturyi Sztuki w sali Pañstwowego Gimnazjum ¯eñskiego przy ulicyMickiewicza 1 odby³ siê wieczór autorski znakomitego satyrykaMariana Hemara.

26 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowybawi³ publiczno�æ komedi¹ pt. �Proboszcz w�ród bogaczy�.

Fot. 21 Ulica Lipowa. Widok od strony cerkwi �w. Miko³aja.

178

1936

STYCZEÑ

1 stycznia � przy PCK przy ulicy Pierackiego 29 powsta³o pogo-towie ratunkowe.

1 stycznia � w kinie �Modern� odby³a siê bia³ostocka premieraznakomitej polskiej komedii muzycznej J. Nowiny-Przybylskiegopt. �Manewry mi³osne� z Tol¹ Mankiewiczówn¹ w roli g³ównej.

8 stycznia � odby³ siê zjazd okrêgowy Stronnictwa Narodowego,na którym wybrano nowe w³adze. W sk³ad zarz¹du weszli: ksi¹dzJan Ostrowski � prezes, Antoni Zieliñski � wiceprezes, WincentyKlejne � sekretarz, Witold Butkiewicz � skarbnik i Bronis³awHorodko.

12 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski mie-dzy reprezentacj¹ Warszawskiego CWSA a po³¹czonymi si³amiWKS Jagiellonia i ¯KS Makabi. Zwyciê¿yli gospodarze 9:7.

15 stycznia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Madisa i Vebera pt. �Spódniczka czy toga�

23 stycznia � ponownie w �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Victoriena Sardou pt. �Madame Sans-Géne�. Rolêtytu³ow¹ kreowa³a wspania³a aktorka Maria Fiszerówna.

26 stycznia � w kinie ��wiat� odby³a siê manifestacja przeciwkoprze�ladowaniom Polaków na Litwie.

179

LUTY

2 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzyreprezentacjami Bia³egostoku i Wilna. Zwyciê¿yli bia³ostoczanie.

6 lutego � w kinie �Modern� odby³a siê bia³ostocka premieraradzieckiej komedii pt. �Mi³o�æ na czo³gu�.

11 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ sztukê G. M. Wattersa pt. �Arty�ci�.

18 lutego � w teatrze �Palace� �piewa³ chór Juranda.

21 lutego � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki zorga-nizowa³o kolejny wieczór autorski, którego bohaterem by³ tymrazem Józef Wittin, autor powie�ci �Sól ziemi�.

22 lutego � w salach reprezentacyjnych Pa³acu Branickich w ra-mach po¿egnania karnawa³u odby³ siê Wielki Wieczór Taneczny,zorganizowany przez kulturalno-o�wiatow¹ organizacjê �Kotwica�,beniaminka Towarzystwa �Przystañ�. Celem balu by³o zebraniepieniêdzy na najbiedniejsze dzieci Bia³egostoku.

MARZEC

1 marca � w kinie ��wiat� odby³a siê bia³ostocka premiera pol-skiego filmu �Pan Twardowski� z Franciszkiem Ksawerym Brod-niewiczem w roli g³ównej.

5 marca � w teatrze �Palace� wyst¹pili arty�ci operywarszawskiej, wystawiaj¹c operê �Tosca� Giacomo Pucciniego.

5 marca � odby³ siê jednodniowy strajk protestacyjny w zak³adachw³ókienniczych i garbarskich.

9 marca � w kinie ��wiat� tañczy³a Loda Halama. �wietna ar-tystka wyst¹pi³a na rzecz Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciw-gazowej. Ca³y dochód z imprezy przeznaczono na budowê lotniskaw Bia³ymstoku.

180

11 marca � na zaproszenie Ko³a Mi³o�ników Historii, Literaturyi Sztuki w Seminarium Nauczycielskim wyst¹pi³ dr Jerzy Stêpow-ski, który wyg³osi³ odczyt o zagadnieniach wspó³czesnej literaturypolskiej.

12 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowybawi³ bia³ostock¹ publiczno�æ komedi¹ �Trafika Pani Genera³owej�W. Bus-Fekete�a.

16 marca � przy ulicy Sienkiewicza otwarta zosta³a wystawaartysty-rze�biarza Cha³efa.

18-19 marca � odby³y siê uroczyste obchody po�wiêcone pamiêciJózefa Pi³sudskiego.

18 marca � w teatrze �Palace� wyst¹pili: Hanka Ordonówna i IgoSym.

18 marca � w prote�cie przeciwko wnioskowi pos³anki JaninyAmelii Prystorowej o zniesienie uboju rytualnego przez 4 godzinystrajkowali robotnicy i kupcy ¿ydowscy.

19 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Mandaryn Wu�.

24 marca � w 125-rocznicê urodzin Fryderyka Chopina w kinie��wiat� odby³a siê uroczysta premiera polskiego filmu �Piewcawolno�ci�.

W lokalu Towarzystwa Przystañ przy ulicy Pierackiego 10 otwartazosta³a wystawa obrazów Zofii Wendrowskiej.

KWIECIEÑ

4 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³y gwiazdy teatrów war-szawskich: Maria Fiszerówna i Aleksander ¯abczyñski.

8 kwietnia � w kinie �Apollo� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu pt. �Ró¿a� z Iren¹ Ejchlerówn¹ w roli g³ównej.

181

10 kwietnia � z inicjatywy pos³ów i senatorów by³ego BBWRodby³ siê w mie�cie wiec okoliczno�ciowy po�wiêcony aktualnymproblemom politycznym.

10 kwietnia � w uznaniu �zas³ug� patronem bia³ostockich urzêd-ników z magistratu zosta³ ��w. Biurokracy�.

16 kwietnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywyst¹pi³ ze szlagierem pt. �Dziewczêta w mundurkach� Ch. Winsloe`a.

16 kwietnia � dla wygody k¹pi¹cych siê miasto zakupi³o dla k¹pie-liska w Dojlidach 12 kajaków.

19 kwietnia � w teatrze �Palace� odby³a siê uroczysta akademiaz okazji 75 rocznicy �mierci znakomitego poety ukraiñskiego TarasaSzewczenki.

22 kwietnia � w teatrze �Palace� ponownie wyst¹pi³ wojewódz-ki Teatr Objazdowy ze sztuk¹ pt. �Powrót mamy�.

27 kwietnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty z Alek-sandrem Wêgierko wystawiaj¹c sztukê pt. �¯o³nierz i bohater� Geo-rga Bernarda Shawa.

28 kwietnia � w teatrze �Palace� odby³ siê wiec zwo³any przezFederacjê Polskich Zwi¹zków Obroñców Ojczyzny, który sta³ siêwielk¹ manifestacj¹ spo³eczeñstwa bia³ostockiego przeciwko na-silaj¹cej siê agitacji komunistycznej.

28 kwietnia � przy ulicy Sienkiewicza 14 otwarto wystawê ¿y-dowskich plastyków wileñskich.

MAJ

1 maja � odby³y siê zorganizowane przez PPS pochody i wiecpod kinem �Palace�.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. W bia³ostockich�wi¹tyniach odby³y siê nabo¿eñstwa, zorganizowano te¿ defiladywojskowe.

182

4 maja � na zaproszenie dyrekcji kina ��wiat�, z okazji bia³o-stockiej premiery filmu �Straszny dwór� wg Stanis³awa Moniuszki,wyst¹pi³a �piewaczka Lucyna Szczepañska.

6 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Stanis³awa Koz³owskiego pt. �Medal 3 Maja�.

6 maja � w teatrze �Palace� rozegrano mecz bokserski miedzydru¿ynami £otwy i Bia³egostoku. Zwyciê¿yli gospodarze 7:5.

6 maja � w drugim dniu tocz¹cego siê w S¹dzie Okrêgowymprocesu przeciwko 12 mieszkañcom Bia³egostoku i okolic oskar-¿onym o dzia³alno�æ komunistyczn¹ zapad³y wyroki skazuj¹ce nakarê od roku do o�miu lat wiêzienia.

12 maja � obchodzono kolejn¹ rocznicê �mierci Józefa Pi³sud-skiego. Ca³e miasto zosta³o �wi¹tecznie udekorowane. Na Cmen-tarzu Wojskowym w Zwierzyñcu odby³a siê Msza �w., a nastêpniedefilada wojskowa i akademie.

16 maja � przedstawiciele zwi¹zku autorów, kompozytorów i wy-dawców, na skutek skargi wniesionej w imieniu autorów, w obec-no�ci policji, dokonali zajêcia p³yt gramofonowych w kinach�Apollo� i �Gryf�.

17 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ zespó³ Reduty wystawia-j¹c sztukê Adolfa Nowaczyñskiego �Wielki Fryderyk�.

17 maja � w fabryce Romana Tryllinga przy ulicy Marsza³kaPi³sudskiego 24, dzier¿awionej przez Jag³oma Szapiro, wybuch³wielki po¿ar zagra¿aj¹c budynkom przy ulicy Czêstochowskiej.

21-22 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ �sensacyjn¹ premierê� sztuki Georga Bernarda Shawapt. �Nigdy nic nie wiadomo�.

25 maja � w teatrze �Palace�, w sztuce pt. �Zamach�, wyst¹pi³Stefan Jaracz.

25 maja � przy ulicy Elektrycznej 9, po dwuletniej przerwie,wznowi³ dzia³alno�æ Legion M³odych.

27 maja � ponownie zosta³a uruchomiona fabryka Jag³omaSzapiro, mieszcz¹ca siê przy ulicy Marsza³ka Pi³sudskiego 24.

183

28-29 maja � Bia³ystok odwiedzi³ konsul polski w Kapsztadzie(RPA) Jan Majewski, który przyby³ na zaproszenie ZrzeszeniaEksporterów Tkanin �Zetap�, celem omówienia zagadnieñ zbytubia³ostockich towarów w³ókienniczych. Konsul zwiedzi³ fabryki:A. Soko³a na ulicy Warszawskiej 61 i J. Zylberfeniga na ulicy Bia-³ostoczañskiej 14 oraz fabrykê Samuela Hirsza Cytrona w Supra�lu.

CZERWIEC

1 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu rozegrano zawody lek-koatletyczne miedzy dru¿ynami z Wilna i Bia³egostoku. Zwyciê¿yliWilnianie 68:65.

7 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu odby³y siê miêdzypañ-stwowe zawody lekkoatletyczne miedzy reprezentacjami PrusPó³nocno-Wschodnich i reprezentacji Polski Pó³nocno-Wschodniej.Zwyciê¿yli go�cie 68:65.

11 czerwca � w teatrze �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê W. Bus-Fekete`a pt. �To wiêcej ni¿ mi³o�æ�.

13 czerwca � w teatrze �Palace� rozgrzewa³ bia³ostoczan argen-tyñski zespól Eduardo Bianco, porywaj¹c publiczno�æ ognistymitangami.

14 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu rozegrano zawody lek-koatletyczne o mistrzostwo okrêgu bia³ostockiego. Bia³ostocki trój-skoczek Edward Luckhaus ustanowi³ nowy rekord Polski wynikiem15 metrów 21 centymetrów, by³ to trzeci w tym roku wynik na �wiecie.

21 czerwca � odby³ siê doroczny bieg �Dziennika Bia³ostockie-go�, w którym wziê³o udzia³ 100 zawodników. Zwyciê¿y³ OnufryPó³torak z WKS Jagiellonia.

23 czerwca � w teatrze �Palace� bia³ostock¹ publiczno�æ bawi³Cyrulik Warszawski z takimi gwiazdami, jak: Mira Zimiñska, Lena¯elichowska, Zofia Terné, Fryderyk Jarossy, Tadeusz Olsza, MarianRentgen i inni.

184

23 czerwca � równie¿ w �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowypokaza³ publiczno�ci sztukê pt. �Szesnastolatka�.

27 czerwca � na stadionie miejskim w Zwierzyñcu odby³y siêmistrzostwa Polski w hazenie pod opiek¹ dowódcy DOK IIIgen. Micha³a Tokarzewskiego-Karaszewicza oraz prezydenta -Seweryna Nowakowskiego. Zwyciê¿y³ dotychczasowy mistrzPolski I KP £ód�. WKS Jagiellonia zajê³a IV miejsce.

30 czerwca � uroczy�cie obchodzono �wiêto Morza.

LIPIEC

1 lipca � w fabryce kapeluszy �O. Nowik i S-wie� przy ulicyMickiewicza 35 wybuch³ strajk.

15 lipca � na Placu Wyzwolenia roz³o¿y³ siê Cyrk Staniewskichoraz Miasteczko Liliputów.

15 lipca � na Rynku Ko�ciuszki odby³ siê wiec protestacyjny prze-ciwko polityce hitlerowców w Wolnym Mie�cie Gdañsku zorgani-zowany przez Ligê Morsk¹ i Kolonialn¹.

16 lipca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ premierê sztuki Wac³awa Grubiñskiego pt. �Kochankowie�.

19 lipca � po dwóch latach pracy wojewoda Stefan Pas³awskizosta³ nominowany na stanowisko wojewody stanis³awowskiego.

22 lipca � do Bia³egostoku przyby³ nowo mianowany wojewodabia³ostocki � Stefan Seweryn Kirtiklis.

23 lipca � ulewne deszcze spowodowa³y wyst¹pienie z brzegówrzeki Bia³ej, która zala³a posesje przy ulicy Nadrzecznej.

30 lipca � zakoñczy³ siê, trwaj¹cy od kilku tygodni, strajk robot-ników zatrudnionych przy regulacji rzeki Bia³ej.

W fabryce wyrobów metalowych Jowela Gotliba przy ulicy £¹-kowej 1 wybuch³ strajk. Po kilku dniach rozszerzy³ siê na innebia³ostockie fabryki metalowe.

185

SIERPIEÑ

5 sierpnia � odby³y siê uroczysto�ci zwi¹zane z kolejn¹ rocznic¹wymarszu �pierwszej kompanii kadrowej�.

11 sierpnia � w kinie ��wiat� wyst¹pi³ Wileñski Teatr PowszechnyE. Merwida pokazuj¹c bia³ostockiej publiczno�ci sztukê B. Adu-rowicza pt. �Za co ciê przeklinam�.

14 sierpnia � w rocznicê Bitwy Warszawskiej uroczy�cie obcho-dzono �wiêto ¯o³nierza Polskiego.

20 sierpnia � w kinie �Palace� �piewa³ chór Dana z Mieczys³awemFoggiem i Adamem Wysockim.

20 sierpnia � w kinie �Modern� pokazano film M. Sandrichapt. �Weso³a rozwódka� z tañcz¹cymi: Fredem Astaire`em i GingerRogers.

22 sierpnia � zjazd by³ych dzia³aczy Stronnictwa Ch³opskiegow Bia³ymstoku powo³a³ Ludowy Komitet Wojewódzki na czelez A. Sawickim.

27 sierpnia � stanowisko wojewody bia³ostockiego oficjalnieobj¹³ Stefan Seweryn Kirtiklis.

28 sierpnia � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premierafilmu pt. �Tajemnica panny Brinx� z plejad¹ gwiazd polskiego kina.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � przy ulicy Sienkiewicza 14 otwarto PrywatnyInstytut Muzyczny kierowany przez Helenê Frankiewicz.

1 wrze�nia � przy ulicy Antoniuk Fabryczny 1 otwarto Gimna-zjum Mechaniczne oraz Gimnazjum Krawieckie.

15 wrze�nia � z powodu strajku palaczy i maszynistów stanê³ywszystkie zak³ady u¿ywaj¹ce do napêdu maszyn pary technicznej.

186

17 wrze�nia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ dramat Karola Huberta Roztworowskiego pt. �Kajus Cezari Kaligula�.

18 wrze�nia � sekcja tenisowa WKS Jagiellonia zorganizowa³aturniej tenisowy o mistrzostwo Bia³egostoku.

20 wrze�nia � w teatrze �Palace� tañczy³ s³ynny Balet FeliksaParnella z Lod¹ i Zizi Halam¹.

20 wrze�nia � zakoñczy³ siê turniej tenisowy o mistrzostwo Bia-³egostoku. I miejsce zaj¹³ zawodnik z Warszawy � Wittman.Mistrzostwo pañ i kryszta³owy puchar �Dziennika Bia³ostockiego�zdoby³a warszawianka � Lilpopówna.

21 wrze�nia � Bia³ystok odwiedzi³ minister opieki spo³ecznejMarian Zyndram-Ko�cia³kowski, który w obecno�ci wojewodyi prezydenta wizytowa³ prace kanalizacyjne przy ulicy Ko�cielnejoraz plac budowy Domu Ludowego im. Marsza³ka Józefa Pi³sud-skiego (dzisiejszy Teatr im. Aleksandra Wêgierki).

23 wrze�nia � na deskach �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowybawi³ publiczno�æ komedi¹ I. Gryziñskiej pt. �Matura�.

26 wrze�nia � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premieranowej polskiej komedii Juliusza Gardana pt. �Jadzia� z Jadwig¹Smosarsk¹ i Aleksandrem ¯abczyñskim.

Rozpoczêto budowê domu s³u¿bowego dla prezydenta miasta przyBulwarach im. Mariana Zyndram-Ko�cia³kowskiego (dzisiejszaulica Akademicka). Po wojnie mie�ci³a siê w nim bia³ostocka roz-g³o�nia Polskiego Radia, a dzi� s³u¿y jako Hotel Garnizonowy.

Zakoñczy³ siê strajk robotników zatrudnionych w firmach pro-dukuj¹cych meble. Robotnicy otrzymali ¿¹dane podwy¿ki p³acy.

W kinie ��wiat� �piewa³ jeden z najlepszych polskich barytonów� Jerzy Czaplicki.

187

PA�DZIERNIK

2 pa�dziernika � w teatrze �Palace� odby³a siê wielka warszawskarewia mody jesiennej i zimowej, na której zaprezentowa³y swojemodele: Dom Mody Villaras, M. Apfelbaum i S-ka, Ravell.

9 pa�dziernika � �Palace� odwiedzili Lwowskie Batiary, czyliToñko i Szczepko, prezentuj¹c fragmenty ze swoich audycji radio-wych �Na weso³ej lwowskiej fali�.

11 pa�dziernika � po�wiêcono nowy budynek Szko³y Powszech-nej nr 7 mieszcz¹cy siê przy ulicy Wiatrakowej i nadano jej imiêMarsza³ka Józefa Pi³sudskiego.

14 pa�dziernika � wiceprezydentem miasta zosta³ wybrany, pia-stuj¹cy dot¹d to stanowisko, Kazimierz Piotrowski.

21 pa�dziernika � w teatrze �Palace� wojewódzki TeatrObjazdowy wystawi³ sztukê W. Speyera pt. �Panowie Sêdziowie�.

LISTOPAD

5 listopada � w kinie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Adama Grzyma³y-Siedleckiego �Spadkobiercy�z dyrektorem teatru � Józefem Grodnickim � w roli g³ównej.

8 listopada � rozpocz¹³ siê turniej szachowy o mistrzostwo Bia-³egostoku.

8 listopada � z okazji Dnia Konia na targowicy miejskiej odby³siê przegl¹d koni. Niezwykle okazale wypad³ korowód pojazdówsun¹cy g³ównymi ulicami miasta.

11 listopada � uroczy�cie obchodzono �wiêto Niepodleg³o�ci.

12 listopada � odby³a siê, zarz¹dzona przez Radê Miejsk¹, akcjaodszczurzania miasta.

12 listopada � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ dramatJuliusza S³owackiego �Maria Stuart�.

188

16 listopada � w kinie ��wiat� wyst¹pi³ zespó³ cygañski podkierownictwem barona Romana Kwieka. Dochód z koncertu prze-kazano Towarzystwu �Caritas�.

21 listopada � w sali reprezentacyjnej Urzêdu Wojewódzkiego,z inicjatywy Ko³a Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki, odby³siê koncert znakomitego pianisty Henryka Sztompki, z którymwyst¹pi³a Stanis³awa Korwin-Szymanowska.

22 listopada � w ramach obchodów Dni Kolonialnych odby³asiê uroczysto�æ przemianowania ulicy Elektrycznej na ulicêgen. Konstantego Gustawa Orlicz-Dreszera.

26 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ nowatorsk¹ sztukê w formie reporta¿u w 11 obrazachpt. �Pierwszy legion� E. Lavery`ego.

GRUDZIEÑ

5 grudnia � w sali Pañstwowego Gimnazjum ¯eñskiego przyulicy Mickiewicza 1 Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztukiprzygotowa³o koncert sopranistki A. Szelemiñskiej i skrzypaczkiEugenii Umiñskiej.

7 grudnia � zakoñczy³ siê turniej szachowy o mistrzostwo Bia³e-gostoku oraz puchar przechodni ufundowany przez prezydentamiasta. Mistrzem zosta³ bia³ostocki Klub Szachowy, wicemistrzem� Towarzystwo Esperantystów.

10 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê �Ludzie na krze� W. Wernera.

14 grudnia � w teatrze �Palace� �piewa³ chór Juranda.

15 grudnia � w bia³ostockich fabrykach w³ókienniczych zastraj-kowali wszyscy majstrowie.

20 grudnia � zakoñczy³ siê strajk majstrów.

28 grudnia � bezrobotni ¯ydzi, w ramach pomocy ¿ywno�cio-wej, zamiast s³oniny i boczku mieli otrzymywaæ olej z olejarni.

189

1937

STYCZEÑ

3 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miedzydru¿yn¹ z Rygi a ¯KS Makabi. Zwyciê¿yli go�cie 8:6.

6 stycznia � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ weso³¹ ko-mediê A. Hopwooda pt. �Jutro pogoda�.

20 stycznia � Bia³ystok prze¿y³ falê mrozów przy ca³kowitymbraku �niegu. Temperatura spad³a do -30oC.

21 stycznia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Johna Galsworthy`ego pt. �Go³êbie serce� z udzia-³em, go�cinnie wystêpuj¹cego, znakomitego aktora B. Krzemieniec-kiego z Teatru Stanis³awskiego w Moskwie.

27 stycznia � miasto prze¿ywa³o kolejn¹ falê mrozów (-25oC).

28 stycznia � wojewódzki Teatr Objazdowy rozgrzewa³ bia³o-stock¹ publiczno�æ ciesz¹c¹ siê wielk¹ popularno�ci¹ sztuk¹ GeorgaBernarda Shawa pt. �Pigmalion� z Mari¹ Fiszer w roli g³ównej.

LUTY

1 lutego � miasto opanowa³a epidemia grypy.

2 lutego � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzywarszawskim klubem PZL a bia³ostockim ¯KS Makabi. Zwyciê-¿yli go�cie.

190

10 lutego � na zaproszenie Ko³a Mi³o�ników Historii, Literaturyi Sztuki w sali Pañstwowego Gimnazjum ¯eñskiego odby³ siêwieczór autorski Melchiora Wañkowicza. Pisarz wyg³osi³ na nimodczyt pt. �Tam, gdzie koñczy siê Europa�.

16 lutego � w wyniku zapowiedzianych na dzieñ 1 marca przezdyrekcjê fabryki �E. Becker i S-ka� przy ulicy �wiêtojañskiej 15zwolnieñ grupowych dosz³o 20 lutego do wybuchu wielomiesiêcz-nego strajku okupacyjnego.

18 lutego � w kinie �Modern� odby³a siê bia³ostocka premierapolskiej komedii w re¿yserii Juliusza Gardana pt. �Pani ministertañczy� z Tol¹ Mankiewiczówn¹ i Aleksandrem ̄ abczyñskim w ro-lach g³ównych.

21 lutego � w kinie ��wiat�, z wieczorem autorskim, ponowniewyst¹pi³ Melchior Wañkowicz. Wyg³osi³ odczyt pt. �85 kilometrówod Bia³egostoku�.

23 lutego � przed S¹dem Okrêgowym rozpocz¹³ siê proces13 osób oskar¿onych o produkcjê i handel narkotykami. G³ównymoskar¿onym by³ Florian Godlewski, który w swoim laboratoriumprzy ulicy Mazowieckiej 40 zajmowa³ siê produkcj¹ narkotyków.

24 lutego � Ko³o Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki zorga-nizowa³o kolejny odczyt. Tym razem go�ciem by³ znakomity so-cjolog i historyk literatury Jan Stanis³aw Bystroñ. Spotkanie odby³osiê w Pañstwowym Gimnazjum ̄ eñskim przy ulicy Mickiewicza 1.

27 lutego � w kinie ��wiat� odby³a siê bia³ostocka premiera pol-skiego filmu pt. �P³omienne serca� w re¿yserii Romualda Gant-kowskiego z udzia³em znakomitego aktora � Mieczys³awa Cybul-skiego, który przyby³ na ten pokaz na zaproszenie dyrekcji kina.

MARZEC

2 marca � kino �Modern� pokaza³o znakomity film amerykañski�Skamienia³y las� z Leslie Howardem i Bette Davis w rolach g³ównych.

191

5 marca � Rosyjskie Towarzystwo Dobroczynno�ci, jak co roku,urz¹dzi³o w hotelu �Ritz� � �Bliny przy romansach cygañskich�.

17 marca � w teatrze �Palace� tañczy³ Balet Parnella z udzia³emZizi i Lody Halamy.

19 marca � bia³ostoczanie, zgodnie z tradycj¹, obchodzili imie-niny Józefa Pi³sudskiego. W �wi¹tyniach odby³y siê uroczyste na-bo¿eñstwa w intencji Marsza³ka.

19 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê W. Wernera pt. �Ludzie na krze�.

21 marca � odby³y siê 10-kilometrowe zawody marszowe zor-ganizowane przez Zwi¹zek Rezerwistów. Marsz odby³ siê na trasieRynek Ko�ciuszki � Sienkiewicza � Pierackiego � Nowowarszawskado Dojlid i z powrotem ulicami Mickiewicza i Kiliñskiego na Ry-nek Ko�ciuszki.

31 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ kolejny spektakl pt. �Tajemnica lekarska�.

KWIECIEÑ

10 kwietnia � w teatrze �Palace� rozpoczê³y siê dwudniowe mi-strzostwa Polski w boksie z udzia³em zawodników z Warszawy,Wilna i Bia³egostoku. Siedem tytu³ów mistrzowskich zdoby³areprezentacja Warszawy, natomiast mistrzem w wadze piórkowejzosta³ bia³ostoczanin � Piotrowicz.

11 kwietnia � na Rynku Ko�ciuszki, w obecno�ci przedstawicieliLigi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej oraz szeregu innychorganizacji spo³ecznych, odby³o siê uroczyste przekazanie bia³o-stockiemu Ko³u Szybowcowemu szybowca typu Wrona-bis.

12 kwietnia � na znak solidarno�ci ze strajkuj¹cymi robotnikamiz fabryki �E. Becker i S-ka� oraz w zwi¹zku z postulatami podnie-sienia p³ac rozpocz¹³ siê strajk w bia³ostockim przemy�le w³ókien-niczym.

192

13 kwietnia � strajk powszechny w przemy�le w³ókienniczymrozszerzy³ siê, obejmuj¹c ok. 7 tysiêcy robotników zatrudnionychw fabrykach w³ókienniczych. Trwa³ tak¿e strajk piekarzy ¿¹daj¹-cych podwy¿ki p³ac o 40%.

16 kwietnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê R. Benatzky`ego pt. �Rozkoszna dziewczyna�z udzia³em Zofii Lubiczówny, Igo Syma i Karola Wyrwicz--Wichrowskiego.

18 kwietnia � w lokalu Towarzystwa Dobroczynno�ci LinasHacedek przy ulicy Ró¿añskiej 3 odby³ siê zjazd rabinów i podra-binów gmin wyznaniowych ¿ydowskich z terenu województwabia³ostockiego. Celem zjazdu by³o m.in. zorganizowanie pomocydla najbiedniejszych ¯ydów.

22 kwietnia � w teatrze �Palace� publiczno�æ bia³ostocka bawi³asiê przy komedii pt. �Moja siostra i ja� z udzia³em Zofii Lubiczówny,Igo Syma i Karola Wyrwicz-Wichrowskiego.

22 kwietnia � w kinie ��wiat� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu pt. �Ty, co w Ostrej �wiecisz Bramie�.

25 kwietnia � w teatrze �Palace� znów �piewa³a Hanka Ordonówna.

MAJ

1 maja � PPS tradycyjnie zorganizowa³a pochód i wiec.

3 maja � uroczy�cie obchodzono �wiêto 3 Maja. Na boiskuw Zwierzyñcu raz trzeci odby³ siê narodowy bieg na prze³aj.Uroczysta defilada przesz³a ulic¹ Pi³sudskiego (dawna Lipowa) odko�cio³a na wzgórzu �w. Rocha do centrum.

6 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê pt. �Mój kochany g³uptasek�.

8 maja � powo³ano Zarz¹d Okrêgowy Sektora Miejskiego ObozuZjednoczenia Narodowego, do którego weszli: adwokat W³ady-s³aw Olszyñski i nauczyciel Witold Antonowicz.

193

20 maja � Bia³ystok wizytowa³ premier, genera³ Felicjan S³awoj--Sk³adkowski.

27 maja � w teatrze �Palace� �piewa³a Lucyna Szczepañska,primadonna Opery i Operetki Warszawskiej.

Odby³ siê bieg prze³ajowy �Dziennika Bia³ostockiego� z udzia³em93 zawodników. Zwyciê¿y³ Onufry Pó³torak.

CZERWIEC

2 czerwca � powo³ano Zarz¹d Okrêgowy Sektora Wiejskiego ObozuZjednoczenia Narodowego. Przewodnicz¹cym zosta³ Micha³ £azarski.

10 czerwca � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ sztukê -Jaros³awa Iwaszkiewicza pt. �Lato w Nohaut�.

13 czerwca � bia³ostoczanie bawili siê ogl¹daj¹c Teatrum Ku-kie³kowe pt. �Szko³a w zezowatym zwierciadle� wystawione przezuczniów i nauczycieli Polskiego Prywatnego Gimnazjum Koedu-kacyjnego im. Henryka Sienkiewicza.

13 czerwca � zakoñczy³ siê strajk w bia³ostockich zak³adach w³ó-kienniczych. Trwa³ strajk okupacyjny w fabryce �E. Becker i S-ka�.

16 czerwca � w teatrze �Palace� wyst¹pi³a znakomita aktorkaTola Mankiewiczówna oraz chór Juranda.

17 czerwca � wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ komediêW. Bus-Fekete`a pt. �Z mi³o�ci niedostatecznie�

17 czerwca � po bankructwie kina �Modern� jego pracownicyrozpoczêli strajk okupacyjny, ¿¹daj¹c od by³ych w³a�cicieli uregu-lowania zaleg³ych p³ac.

18 czerwca � zakoñczony zosta³ turniej szachowy o mistrzostwoBia³egostoku, które zdoby³ A. Zab³udowski.

21 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu odby³o siê spotkanie pi³-karskie o puchar prezydenta Bia³egostoku miedzy reprezentacjamiWarszawy i Bia³egostoku. Puchar zdobyli go�cie wynikiem 5:3.

194

24 czerwca � rozpocz¹³ siê doroczny jarmark na �w. Jana.

26-27 czerwca � na stadionie w Zwierzyñcu odby³y siê mistrzo-stwa lekkoatletyczne Zwi¹zków Makabi w Polsce.

LIPIEC

5 lipca � w teatrze �Palace�, rewi¹ Mariana Hemara i JulianaTuwima pt. �Frontem do rado�ci�, bawi³ publiczno�æ bia³ostock¹Cyrulik Warszawski. W spektaklu udzia³ wziêli m.in.: Jadwiga An-drzejewska, Stefania Górska i Tadeusz Oksza.

14 lipca � w teatrze �Palace� �piewa³ chór Dana z udzia³emMieczys³awa Fogga i Adama Wysockiego.

15 lipca � scenê �Palace� zajê³a wileñska operetka Nowo�ci zespektaklem pt. �Roze�miane serce�, w którym �piewa³a królowaoperetki polskiej � Mela Grabowska.

20 lipca - zastrajkowali robotnicy zak³adów kaflarskich ¿¹daj¹cpodwy¿ki p³ac.

24 lipca � na boisku sportowym w Zwierzyñcu wyst¹pi³ chórDana z Mieczys³awem Foggiem i Adamem Wysockim.

24 lipca � kino �Apollo� pokaza³o znakomity film Josefa vonSternberga pt. �Maroko� z Marlen¹ Dietrich i Gary Cooperem w ro-lach g³ównych.

25 lipca � na kortach w Zwierzyñcu rozpoczê³y siê rozgrywkitenisowe miêdzy WKS Jagiellonia a KS Cresowia z okazji 10-leciabia³ostockiego Klubu Tenisowego. Zwyciê¿yli go�cie 7:4.

Trwa³a rozbiórka starego teatru letniego Rozkosz w Zwierzyñcu.

Ju¿ pi¹ty miesi¹c strajkuj¹ robotnicy fabryki �E. Beckera i S-ka�¿¹daj¹c podwy¿ki p³ac i zmiany warunków pracy.

Przy ulicy �wiêtojañskiej 2 powsta³a Fabryka Wód Gazowanych�Per³a� Zdzis³awa O³dakowskiego.

195

SIERPIEÑ

1 sierpnia � trwaj¹ce od 28 lipca zawody o Mistrzostwo Armii�Militari� zaszczyci³ swoj¹ obecno�ci¹ Naczelny Wódz Marsza³ekEdward �mig³y-Rydz. Mistrzostwo Armii zdoby³ Korpus OchronyPogranicza.

3 sierpnia � w kinie �Apollo� wy�wietlono polski film w re¿yseriiJuliusza Gardana pt. �Trêdowata� z udzia³em El¿biety Barszczew-skiej i Franciszka Brodowicza.

5 sierpnia � zakoñczy³ siê strajk w zak³adach kaflowych.

6 sierpnia � bia³ostocki Inspektorat Szkolny wizytowa³ ministerwyznañ religijnych i o�wiecenia publicznego Wojciech �wiêtos³awski.

11 sierpnia � w Bia³ymstoku rozpoczê³o siê �Postkongreso�.Miasto odwiedzi³o oko³o 200 esperantystów, uczestników Wszech-�wiatowego Kongresu Esperanto w Warszawie.

13 sierpnia � zakoñczy³ siê strajk okupacyjny w fabryce �E. Bec-ker i S-ka�.

14 sierpnia � Kuratorium Okrêgu Brzeskiego nades³a³o Zarz¹-dowi Miejskiemu dyplom nadania Z³otego Medalu �Szkole nawolnym powietrzu� w Parku Zwierzynieckim wydany przez miê-dzynarodowy kongres i miêdzynarodow¹ wystawê szkó³ na wolnympowietrzu, zorganizowan¹ w Hanowerze.

15 sierpnia � Bia³ystok obchodzi³ uroczy�cie �wiêto ¯o³nierzaPolskiego oraz 17 rocznicê odparcia najazdu bolszewików. Odby³ysiê nabo¿eñstwa w �wi¹tyniach i pochody ulicami miasta.

15 sierpnia � odby³ siê I Ogólnopolski Zjazd Antykomunistycznyz udzia³em 100 delegatów z ca³ego kraju.

20 sierpnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ dawno nie widzianyzespó³ Reduty, który wystawi³ znakomit¹ sztukê Georga BernardaShawa pt. �Profesja pani Warren�.

22 sierpnia � na stadionie w Zwierzyñcu rozpoczê³y siê zawodylekkoatletyczne o mistrzostwo Okrêgu Bia³ostockiego.

196

27 sierpnia � kino �Apollo� wy�wietli³o Kronikê Patha, którapokazywa³a zawody konne Militari w Bia³ymstoku.

28 sierpnia � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ s³ynny Balet Parnellaz udzia³em Zizi Halamy.

29 sierpnia � Rabin bia³ostocki, dzia³aj¹c w porozumieniu z za-rz¹dem g³ównego rabinatu w Polsce, proklamowa³ demonstracyjnypost ¿ydowski, aby wyprosiæ u Boga lepsz¹ dolê dla ¯ydów naca³ym �wiecie.

WRZESIEÑ

5 wrze�nia � ksi¹dz dziekan Aleksander Chodyko po�wiêci³ nowowybudowany, 40-³ó¿kowy oddzia³ dla chorych na gru�licê przySzpitalu Centralnym w Zwierzyñcu.

5 wrze�nia � z inicjatywy Okrêgowego Komitetu RobotniczegoPPS ukaza³ siê pierwszy numer �Robotnika Bia³ostockiego� podredakcj¹ Tomasza Kapitu³ka i Miko³aja Pietruczuka.

11 wrze�nia � do Bia³egostoku przyby³ i obj¹³ urzêdowanie nowywojewoda bia³ostocki � Henryk Ostaszewski.

16 wrze�nia � J. E. ks. Arcybiskup Metropolita Romuald Ja³-brzykowski wzi¹³ udzia³ w zakoñczeniu 40-godzinnego nabo¿eñstwaw bia³ostockiej Farze.

18 wrze�nia � przy ulicy Sienkiewicza 28a odby³o siê otwarciei po�wiecenie O�rodka Propagandy i Sprzeda¿y LOPP.

19 wrze�nia � na Krywlanach odby³a siê uroczysto�æ przekazaniadwóch samolotów zakupionych przez spo³eczeñstwo Bia³ostocczyznyAeroklubowi Gdañskiemu.

23 wrze�nia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê pt. �Wo�ny i Minister�.

23 wrze�nia � wybuch³ wielki po¿ar w m³ynie i krupiarni Agrikolina ulicy Szpitalnej. Po¿ar obj¹³ s¹siednie domy i przerzuci³ siê naulicê ¯elazn¹.

197

25 wrze�nia � rozpocz¹³ siê tydzieñ Ligi Obrony Przeciwlotniczeji Przeciwgazowej, w ramach którego zorganizowano mistrzostwaPolski w chodzie na 50 km oraz biegach na 3 km, 400, 300, 200i 100 metrów. W zawodach na stadionie w Zwierzyñcu wziêli udzia³najlepsi zawodnicy polscy.

27 wrze�nia � kino �Apollo� wy�wietli³o znakomity polski filmpt. �Znachor� na motywach powie�ci Tadeusza Do³êgi Mostowiczaz Kazimierzem Junosz¹-Stêpowskim w roli g³ównej.

PA�DZIERNIK

2 pa�dziernika � z inicjatywy Zwi¹zku Pracy ObywatelskiejKobiet przygotowana zosta³a wystawa obrazów Salonu ArtystówMalarzy Polskich z Krakowa. Objê³a ona przesz³o 500 dzie³ takichartystów jak: Teodor Axentowicz, Julian Fa³at, Wojciech Kossak,Jacek Malczewski, Ignacy Pieñkowski i Wojciech Weiss. Prezentowa-na by³a w Szkole Powszechnej nr 1 przy ulicy ¯wirki i Wigury 2.

2 pa�dziernika � na stadionie w Zwierzyñcu rozpoczê³y siê roz-grywki o mistrzostwo Polski w pi³ce rêcznej mê¿czyzn miêdzydru¿ynami £KS £ód� i WKS Jagiellonia zakoñczone wynikiem16:5 dla ³odzian oraz AZS Warszawa i PW Brze�æ, zakoñczonewynikiem 11:6 dla akademików.

4 pa�dziernika � Urz¹d Wojewódzki zatwierdzi³ statut Stowa-rzyszenia Przyjació³ ¯ydowskich Zak³adów Kszta³cenia Zawodo-wego w Bia³ymstoku. Powsta³e Stowarzyszenie mia³o na celupopieranie szko³y zawodowej dla dziewcz¹t prowadzonej przez To-warzystwo Szerzenia Pracy Zawodowej i Rolnej w�ród ¯ydów.

4 pa�dziernika � w kinie ��wiat� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu wed³ug opery Stanis³awa Moniuszki �Halka�.

5 pa�dziernika � po dwóch latach przerwy, w Domu Katolickim,pod przewodnictwem ksiêdza dziekana Aleksandra Chodyki,reaktywowano Chrze�cijañski Uniwersytet Robotniczy.

198

7 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê sztuki S. Donata pt. �Ma³a Kity i wielka polityka�.

16 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê strajk w przemy�le odzie¿owym.

17 pa�dziernika � przy ulicy Mazowieckiej 2 otwarto prywatn¹przychodniê dla zwierz¹t domowych.

18 pa�dziernika � w teatrze �Palace� tañczy³ balet Jana Ciepliñ-skiego z laureatk¹ konkursu berliñskiego � Ziut¹ Buczyñsk¹.

19 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê strajk ¯ydów na znak protestuprzeciwko wyznaczeniu studentom ¿ydowskim oddzielnych ³awekna uczelniach.

22 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê strajk w bia³ostockich zak³a-dach krawieckich.

22 pa�dziernika � w kinie ��wiat�, w wodewilu pt. �TrójkaHultajska� bawi³ publiczno�æ znany aktor komediowy Stanis³awSielañski.

24 pa�dziernika � Klub Motorowy ZS Bia³ystok zorganizowa³jesienne zawody motocyklowe � rajd okrê¿ny dooko³a Bia³egostoku.

24 pa�dziernika � w Zwierzyñcu otwarto wie¿ê spadochronow¹.

27 pa�dziernika � zakoñczy³ siê strajk w zak³adach krawieckich.

28 pa�dziernika � w kinie ��wiat� odby³a siê bia³ostocka pre-miera polskiego filmu w re¿yserii Józefa Lejtesa pt. �Dziewczêtaz Nowolipek� wed³ug powie�ci Poli Gojawiczyñskiej.

31 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ spektakl R. Niemirowicza pt. �Gdzie diabe³ nie mo¿e�.

LISTOPAD

1 listopada � ukonstytuowa³ siê zarz¹d powiatowy Ko³a Zrze-szenia Inteligencji Ludowej i Przyjació³ Wsi. Prezesem ko³a zosta³wiceprezydent Bia³egostoku Kazimierz Piotrowski.

199

4 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê Tadeusza Chrzanowskiego pt. �Japoñski rower�.

5 listopada � Bia³ystok wizytowa³ premier rz¹du Felicjan S³awoj--Sk³adkowski.

11 listopada � uroczyste obchody �wiêta Niepodleg³o�ci.

16 listopada � w Pañstwowym Gimnazjum ¯eñskim przy ulicyMickiewicza 1 odby³ siê pierwszy koncert urz¹dzony przez sekcjêmuzyczn¹ Ko³a Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki. Wyst¹piliM. Dobrowolska-Gruszczyñska (sopran), Helena Frankiewiczi A. Sztaginowa (fortepian), T. Kotowicz (skrzypce), Zofia Fran-kiewicz (g³ówny akompaniament).

16 listopada � w bia³ostockim S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siêproces 18 bia³ostoczan nale¿¹cych do Komunistycznej PartiiZachodniej Bia³orusi, których dzia³ania skierowane by³y przeciw-ko ustrojowi Pañstwa Polskiego.

20 listopada � rozpocz¹³ siê turniej szachowy o dru¿ynowe mi-strzostwo Bia³egostoku.

20 listopada � zakoñczy³ siê proces cz³onków KomunistycznejPartii Zachodniej Bia³orusi, zapad³y wyroki od 6 do 12 lat wiêzienia.

23 listopada � Magistrat uchwali³ nadanie terenom tzw. ZdobyczyRobotniczej nazwy Kolonia im. Boles³awa Limanowskiego orazzmianê nazwy ulicy Monopolowej na ulicê Józefa Marskiego-Mar-jañskiego. Przyjêto tak¿e herb miasta � Orze³ z koron¹ i Pogoñodrzucaj¹c wcze�niejszy protest Ministerstwa Wyznañ Religijnychi O�wiecenie Publicznego.

29 listopada � powsta³o ¯ydowskie Stowarzyszenie DomówNoclegowych i Opieki nad Bezdomnymi �Hachnosas Orchim�z siedzib¹ przy ulicy Brzozowej 2. Za³o¿ycielami stowarzyszeniabyli rabin: Gedali Rozenman i Samuel Wajnrach.

30 listopada � odby³y siê wybory do Gminy ¯ydowskiej w Bia-³ymstoku. Najwiêksz¹ liczbê g³osów otrzyma³ Bund.

200

GRUDZIEÑ

1 grudnia � Stowarzyszenie Robotników Katolickich obchodzi³ouroczy�cie 30-lecie istnienia.

1 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ dwie premiery: �Powrót Prze³êckiego� JerzegoZawieyskiego oraz �Ciotkê Karolê� Tadeusza Brandona.

16 grudnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowybawi³ bia³ostock¹ publiczno�æ now¹ premier¹. By³a to komediaM. Morozowicz-Szczepkowskiej pt. �Wal¹cy siê dom�.

18 grudnia � zapad³a decyzja rozwi¹zania istniej¹cego od czterechlat Komitetu Budowy Domu Ludowego im. Marsza³ka Józefa Pi³-sudskiego i przekazania zebranych funduszy gminie Bia³ystok.

30 grudnia � w lokalu Szko³y Dokszta³caj¹cej przy ulicy Pierac-kiego 6 zosta³a otwarta wystawa plastyków bia³ostockich. Praceswoje wystawili: Józef Blicharski, Eugeniusz Kazimirowski,Czes³aw Sadowski, Tadeusz Sadowski, Stanis³aw Stolarczyk, JózefSeredyñski, Stanis³aw ¯ywar, Amelia Moczyd³owska i JózefZimermann.

Fot. 22 Rynek Sienny w dzieñ targowy.

201

1938

STYCZEÑ

1 stycznia � w kinie ��wiat� odby³a siê uroczysta premiera pol-skiego filmu pt. �Ko�ciuszko pod Rac³awicami�.

7 stycznia � na rogu ulicy Branickiego oraz ̄ wirki i Wigury ksi¹¿êJ. Drucki-Lubecki rozpocz¹³ budowê nowoczesnego bloku miesz-kalnego.

7 stycznia � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera �Czarucyganerii� z Janem Kiepur¹ w roli g³ównej.

22 stycznia � rozpoczê³y siê uroczyste obchody 75 rocznicywybuchu powstania styczniowego przygotowane przez KomitetObywatelski wojewódzkiej Federacji Polskich Zwi¹zków Obroñ-ców Ojczyzny. W ramach obchodów odby³y siê nabo¿eñstwa orazakademia w kinie ��wiat�.

LUTY

8 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ premierê sztuki pt. �Dzieje grzechu� na motywach powie�ciStefana ¯eromskiego.

12 lutego � odby³o siê uroczyste otwarcie nowego kina �Pan�w miejscu dawnego kina �Modern� przy ulicy Pi³sudskiego 20.Otwarcie zainaugurowano filmem �Ksi¹¿ê i ¿ebrak� z ErrolemFlynnem i braæmi Much.

202

18 lutego � w kinie �Pan� odby³a siê bia³ostocka premiera nowegopolskiego filmu pt. �Królowa przedmie�cia� w re¿yserii EugeniuszaBodo wg wodewilu Konstantego Krum³owskiego z Helen¹Grossówn¹ i Aleksandrem ¯abczyñskim w rolach g³ównych.

19 lutego � odby³y siê uroczyste obchody 19 rocznicy wej�ciawojsk polskich do Bia³egostoku.

24 lutego � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ premierê komedii muzycznej �Nitouche� na motywach ope-retki �Mam�zelle Nitouche�.

24 lutego � odby³o siê zebranie organizacyjne WojewódzkiegoKomitetu Funduszu Obrony Narodowej.

Zlikwidowane zosta³y: Zarz¹d Okrêgowy Sektora Miejskiegoi Zarz¹d Okrêgowy Sektora Wiejskiego Obozu ZjednoczeniaNarodowego. W ich miejsce powo³ano Okrêgow¹ Radê ObozuZjednoczenia Narodowego. Na jej czele stan¹³ senator KonstantyTerlikowski. W sk³ad Rady weszli tak¿e: Micha³ £azarski, W³ady-s³aw Olszyñski i Czes³aw Karwowski.

MARZEC

1 marca � celem wyboru prezydium odby³o siê zebranie nowowybranej ̄ ydowskiej Gminy Wyznaniowej. Prezesem nowej Radywybrano Szloma Goldmana.

5 marca � Ko³o Mi³o�ników Sztuki, Literatury i Historii przygo-towa³o wieczór z udzia³em artysty-malarza Eugeniusza Kazimi-rowskiego, który wyg³osi³ odczyt o ¿yciu i twórczo�ci Artura Grottgera.

5 marca � z okazji 10-lecia istnienia nocnego pogotowia Towa-rzystwa Dobroczynno�ci Linas Hacedek odby³y siê uroczysto�ciz udzia³em wojewody bia³ostockiego.

6 marca � w sali teatru �Palace� odby³ siê mecz bokserski mie-dzy reprezentacjami Wilna i Bia³egostoku. Mecz zakoñczy³ siê zwy-ciêstwem go�ci 10:6.

203

8 marca � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premiera pol-skiego filmu pt. �Kobiety nad przepa�ci¹� z udzia³em dawno niewidzianej Nory Ney.

9 marca � w kinie ��wiat� odby³a siê uroczysta premiera �wiel-kiego polskiego eposu lotniczego� w re¿yserii Romualda Gantkow-skiego pt. �Dziewczyna szuka mi³o�ci�.

16 marca � w Bia³ymstoku otwarto Oddzia³ Banku Rolnego.

13 marca � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy zespó³ arty-stów lwowskich z ulubieñcem publiczno�ci bia³ostockiej AntonimKaczorowskim, który wystawi³ operetkê �Przy zamkniêtych drzwiach�.

17 marca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ wielkie widowisko legionowe pt. �Ga³¹zka rozmarynu�Z. Nowakowskiego.

18 marca � rozpoczê³y siê uroczyste obchody imienin JózefaPi³sudskiego.

18 marca � staraniem sekcji muzycznej Ko³a Mi³o�ników Historii,Literatury i Sztuki w sali Pañstwowego Gimnazjum Mêskiegoim. króla Zygmunta Augusta odby³ siê koncert z udzia³em sopra-nistki � A. Szlemiñskiej oraz znakomitego pianisty � Stanis³awaLeopolda Szpinalskiego.

20 marca � na Rynku Ko�ciuszki, z inicjatywy Federacji PolskichZwi¹zków Obroñców Ojczyzny i Chrze�cijañskiego PorozumieniaGospodarczego, odby³ siê wiec protestacyjny przeciwko gwa³tomlitewskim na granicy polsko-litewskiej.

25 marca � w sali Pañstwowego Gimnazjum Mêskiego im. królaZygmunta Augusta otwarto ruchom¹ wystawê sztuki obejmuj¹c¹prace artystów-malarzy i grafików polskich. Pokazane zosta³y m.in.prace Olgi Bozañskiej, Wojciecha Weissa, Ludomira Sleñdziñskie-go, W³adys³awa Skoczylasa, Zofii Stryjeñskiej, Józefa Pankiewicza.

27 marca � nad miastem przesz³a wielka burza powoduj¹c liczneszkody materialne.

204

KWIECIEÑ

2-3 kwietnia � w sali teatru �Palace� odby³ siê mecz bokserskimiedzy reprezentacjami okrêgu bia³ostockiego, warszawskiego i wi-leñskiego. Bia³ystok potwierdzi³ swoj¹ przewagê nad Wilnem, zdo-bywaj¹c jeden tytu³ mistrzowski.

5 kwietnia � w Pañstwowym Gimnazjum ¯eñskim przy ulicyMickiewicza 1 odby³ siê koncert z udzia³em Wandy Kalenkiewiczoraz Zofii i Heleny Frankiewicz.

16 kwietnia � ukaza³ siê pierwszy numer tygodnika spo³eczno--gospodarczego �Mieszczanin�, organu Chrze�cijañskiego Poro-zumienia Gospodarczego.

20 kwietnia � w kinie �Apollo� odby³a siê bia³ostocka premierasuper produkcji hollywoodzkiej pt. �Pani Walewska� w re¿yseriiClarence`a Browna z Gret¹ Garbo i Charlesem Boyerem.

21 kwietnia � za zanieczyszczanie powietrza zamkniêto fabrykêbraci Maliniaków przy ulicy Kolejowej 4 �b�.

27 kwietnia � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê muzyczn¹ C. Grey`a pt. �Jim i Jill�.

27 kwietnia � w kinie ��wiat� odby³a siê bia³ostocka premierapolskiego filmu pt. �Wrzos� w re¿yserii Juliusza Gardana wg po-wie�ci Marii Rodziewiczówny ze Stanis³aw¹ Angel-Engelówn¹i Franciszkiem Brodowiczem w rolach g³ównych.

28 kwietnia � w sali obrad Rady Miejskiej odby³o siê posiedzenieorganizacyjne Miejskiego Komitetu FON pod przewodnictwemprezydenta miasta Seweryna Nowakowskiego.

30 kwietnia � z okazji Dni Lasu otwarto w Szkole Powszechnejnr 1 przy ulicy ¯wirki i Wigury wystawê le�n¹ i ³owieck¹ zorgani-zowan¹ przez komitet obchodów przy poparciu dyrekcji LasówPañstwowych i Polskiego Towarzystwa £owieckiego. Wystawêotworzyli wojewoda Henryk Ostaszewski i komendant garnizonuLudwik Kmicic-Skrzyñski.

205

W budynkach zlikwidowanej fabryki �Imperial� przy szosie ̄ ó³t-kowskiej zosta³a uruchomiona fabryka skór �Kolonia�, która mia³awytwarzaæ specjalne gatunki skór.

MAJ

1 maja � odby³y siê pochody i wiece robotnicze.

3 maja � obchodzono uroczy�cie �wiêto 3 Maja. Odby³ siê naro-dowy bieg prze³ajowy. Zwyciê¿y³ zawodnik bia³ostockiej Jagiel-lonii Onufry Pó³torak. Tradycyjnie odby³a siê te¿ uroczysta defiladaulic¹ Pi³sudskiego (Lipow¹).

4 maja � rozpocz¹³ siê strajk okupacyjny robotników zatrudnio-nych przy regulacji rzeki Bia³ej. Robotnicy protestowali przeciwkoniskim zarobkom i warunkom pracy

5 maja � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowy bawi³bia³ostock¹ publiczno�æ komedi¹ Ryszarda Ruszkowskiego i AdolfaAbrahamowicza pt. �M¹¿ z grzeczno�ci�.

7 maja � w kinie �Pan� rozpocz¹³ wystêpy zespó³ artystów war-szawskich ze Stanis³awem Sileñskim na czele.

7 maja � na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê mecz pi³ki no¿nejmiêdzy WKS Grodno i KS Hapoel. Zwyciê¿yli go�cie 5:0.

8 maja � swoje �wiêto obchodzi³ 10 Pu³k U³anów Litewskich.Prezydent Seweryn Nowakowski, w imieniu mieszkañców miasta,przekaza³ pu³kowi samochód polowy.

9 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ go�cinnie Eugeniusz Bodow komedii muzycznej T. Brandona pt. �Ciotka Karola�.

10 maja � w kinie ��wiat� odby³ siê wieczór humoru i �miechuz udzia³em znakomitego komika � Leona Wyrwicza.

12 maja � odby³y siê obchody trzeciej rocznicy zgonu JózefaPi³sudskiego. Obchodzono je uroczy�cie na cmentarzu wojskowymw Zwierzyñcu.

206

20 maja � w teatrze �Palace� wyst¹pi³ go�cinnie teatr dla dzieciT. Ortyma. Najm³odsza publiczno�æ obejrza³a �Kopciuszka�.

22 maja � rozegrano mecz pi³ki no¿nej miedzy dru¿ynami Bia³e-gostoku i Wilna. By³y to eliminacje o puchar Prezydenta Rzeczy-pospolitej. Wygrali go�cie 1:0.

25 maja � w teatrze �Palace�, ze sztuk¹ Stefana ¯eromskiegopt. �Uciek³a mi przepióreczka� wyst¹pi³ Instytut Reduty z JuliuszemOsterw¹ na czele.

28 maja � w teatrze �Palace� odby³ siê �Jarmark �miechu� �rewia satyryczno-polityczna z udzia³em Kazimierza Krukowskiego,Stefci Górskiej i Mariana Rentgena.

31 maja � dziêki interwencji wojewody Henryka Ostaszewskiegozakoñczy³ siê strajk okupacyjny robotników zatrudnionych przyregulacji rzeki Bia³ej.

Na stadionie w Zwierzyñcu odby³ siê mecz lekkoatletyczny miê-dzy reprezentacjami Bia³egostoku i Wilna. Zwyciê¿yli go�cie 83:51.

CZERWIEC

1 czerwca � wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ JózefaGrodnickiego wystawi³ premierê komedii Stefana Krzywoszew-skiego pt. �Kobieta i jej tyran�.

2 czerwca � wojewódzki Teatr Objazdowy bawi³ publiczno�æ��lubami panieñskimi� Aleksandra Fredry.

9 czerwca � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór humoru z udzia-³em artystów Wielkiej Rewii i Ma³ego Qui pro Quo oraz chóruJuranda.

10 czerwca � otwarto bekoniarniê eksportuj¹c¹ swoje wyroby doAnglii i USA.

12 czerwca � na Pietraszach odby³y siê pierwsze okrêgowe za-wody modeli lataj¹cych.

207

3-5 czerwca � odby³y siê zawody konne o mistrzostwo Podla-skiej Brygady Kawalerii, bêd¹ce jednocze�nie eliminacjami naj-lepszych je�d�ców, którzy mieli wzi¹æ udzia³ w zawodach o mi-strzostwo Armii. Pierwsze miejsce zaj¹³ Pu³k Strzelców Konnychim. Kazimierza Pu³askiego, natomiast mistrzostwo indywidualnewe wszystkich próbach � por. Jan Szmigiero.

12 czerwca � w teatrze �Palace� tañczy³y s³ynne siostry Halama� Loda, Alicja i Ewa (Zizi i Punia).

15 czerwca � autem z Warszawy, w towarzystwie ma³¿onki i radcyKarbowskiego z prezydium Rady Ministrów, przyby³ do miastapremier Felicjan S³awoj-Sk³adkowski, który w obecno�ci wojewodyHenryka Ostaszewskiego objecha³ szereg ulic miasta, interesuj¹csiê ich wygl¹dem oraz stanem remontów domów i parkanów.

16 czerwca � odby³ siê bieg na prze³aj pod patronatem �DziennikaBia³ostockiego�. Wziê³o w nim udzia³ 87 zawodników. Zwyciê¿y³KWP Ognisko w sk³adzie: Onufry Pó³torak, Adamski i Jaworski.

19 czerwca � w teatrze �Palace� odby³ siê wieczór humoruz udzia³em Miry Zimiñskiej i Mieczys³awa Fogga.

23 czerwca � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê pt. �Figle polityczne�.

27 czerwca � Rada Miejska po raz kolejny, nadal bezowocnie,debatowa³a na herbem miejskim. Wybrano kolejn¹ komisjê w celuustalenia wygl¹du herbu miejskiego.

30 czerwca � uroczy�cie obchodzono Dni Morza.

LIPIEC

12 lipca � 42. Pu³k Piechoty im. gen. Jana Henryka D¹browskiegoi 14. Dywizjon Artylerii Konnej obchodzi³y �wiêto pu³kowe, szcze-gólnie uroczy�cie ze wzglêdu na 20-lecie istnienia oddzia³ów. �wiê-to u�wietni³ swoj¹ obecno�ci¹ biskup polowy WP Józef Gawlina,który dokona³ konsekracji ko�cio³a garnizonowego przy koszarachim. R. Traugutta.

208

21 lipca � w drodze powrotnej z urzêdowej lustracji wojewódz-twa wileñskiego i nowogródzkiego zatrzyma³ siê na kilka godzinw Bia³ymstoku minister opieki spo³ecznej Marian Zyndram-Ko-�cia³kowski. Minister odby³ konferencjê z wojewod¹ HenrykiemOstaszewskim. Nastêpnie przeprowadzi³ lustracjê prac przy prze-budowie placu przy ko�ciele Farnym oraz zwiedzi³ buduj¹cy siêko�ció³ na wzgórzu �w. Rocha.

24 lipca � w Cyrku Popularnym rozpocz¹³ siê turniej walk zapa-�niczych, w których sukcesy odnosi³ amator z Bia³egostoku zwany�Czarn¹ Mask¹�.

SIERPIEÑ

1 sierpnia � na Placu Wyzwolenia rozbi³ swój namiot s³ynnyCyrk Staniewskich.

4 sierpnia � wojewodê bia³ostockiego odwiedzi³ minister rolnic-twa i referatów rolnych � Juliusz Poniatowski.

15 sierpnia � uroczy�cie obchodzono �wiêto ¯o³nierza. Odby³asiê msza polowa i defilada.

16 sierpnia � w teatrze �Palace� �piewa³ chór Dana z Hank¹ Brze-ziñsk¹ i Adamem Wysockim.

17 sierpnia � wystêpy w mie�cie rozpocz¹³ Cyrk Korona.

29 sierpnia � w kinie �Pan� wyst¹pi³ chór Dana z Hank¹ Brze-ziñsk¹ i Adamem Wysockim

W muszli na bia³ostockich Plantach wyst¹pi³ skrzypek AdamKriegiel.

Na stadionie w Zwierzyñcu odby³y siê zawody lekkoatletycznez udzia³em najlepszych zawodników z Polski. Zwyciê¿y³a repre-zentacja Bia³egostoku.

209

WRZESIEÑ

2 wrze�nia � przy ulicy Sienkiewicza 14 Helena Frankiewiczotworzy³a (jedno z pierwszych w Polsce) przedszkole muzyczne.

2 wrze�nia � pod Urzêdem Wojewódzkim odby³ siê wiec z okazjiwej�cia wojsk polskich do Cieszyna i przy³¹czenia �l¹ska Zaol-ziañskiego do Polski.

2 wrze�nia � na kortach w Zwierzyñcu rozpocz¹³ siê trzydniowyturniej tenisowy o mistrzostwo Bia³egostoku z udzia³em zawodni-ków z Warszawy i �l¹ska. I miejsce, mistrzostwo miasta, pucharprzechodni wojewody bia³ostockiego oraz nagrodê Dyrektora Ban-ku Rolnego zdoby³ K. Herbst z Bia³ostockiego Klubu Tenisowego.I miejsce, mistrzostwo w�ród pañ oraz nagrodê prezydenta miastaSeweryna Nowakowskiego zdoby³a H. Fusagangerówna z BBSWBielsko.

10 wrze�nia � w kinie ��wiat�, z udzia³em re¿ysera � RomualdaGnatowskiego, odby³a siê uroczysta premiera nagrodzonego w We-necji filmu pt. �Geniusz sceny�.

15 wrze�nia � w teatrze �Palace�, komedi¹ Aleksandra Fredrypt. �Damy i huzary�, swoje wystêpy zainaugurowa³ wojewódzkiTeatr Objazdowy pod dyrekcj¹ W³adys³awa Czengerego.

17 wrze�nia � przy ulicy Sosnowej (róg Sukiennej) odby³o siêuroczyste wmurowanie kamienia wêgielnego pod gmach prywatnej¿ydowskiej szko³y powszechnej.

22 wrze�nia � wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ W³a-dys³awa Czengerego wystawi³ sztukê A. Gheri pt. �Szóste piêtro�.

22 wrze�nia � pod Urzêdem Wojewódzkim odby³ siê wiec zor-ganizowany przez Obóz Zjednoczenia Narodowego, na którymzebrani wyst¹pili z ¿¹daniem przy³¹czenia �l¹ska Cieszyñskiegodo Polski.

25 wrze�nia � Komenda G³ówna Ochotniczego Korpusu Zaol-ziañskiego w Warszawie powo³a³a do ¿ycia w Bia³ymstoku biuro

210

werbunkowe, które mie�ci³o siê w lokalu Zwi¹zku Rezerwistówprzy ulicy Bronis³awa Pierackiego 19.

25 wrze�nia � w Zwierzyñcu, przy ulicy Podle�nej, otwarto i po-�wiêcono nowo wybudowan¹ przez Miejski Komitet WychowaniaFizycznego i Przysposobienia Wojskowego strzelnicê ma³okalibrow¹.

26 wrze�nia � w kinie �Apollo� odby³a siê premiera polskiegofilmu pt. �Ostatnia brygada�.

28-29 wrze�nia � na kortach w Zwierzyñcu rozegrano fina³ dru-¿ynowych mistrzostw Polski w tenisie miêdzy sekcj¹ TWKS Uniaz Lublina i bia³ostockim Klubem Tenisowym. Wygrali bia³osto-czanie 7:1.

PA�DZIERNIK

6 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdo-wy pod dyrekcj¹ W³adys³awa Czengerego wystawi³ komediêW. Bus-Fekete`a pt. �Jan�.

8 pa�dziernika � rozpocz¹³ siê strajk w fabryce Soko³a przy ulicyPierackiego 61 i Zylberfeniga przy ulicy �w. Rocha 7. Do strajkuprzyst¹pi³o 600 robotników.

10 pa�dziernika � w kinie �Pan� odby³a siê uroczysta premierapolskiego filmu pt. �Profesor Wilczur� wg Tadeusza Do³êgiMostowicza, w re¿yserii Micha³a Waszyñskiego, z KazimierzemJunosz¹-Stêpowskim w roli g³ównej.

12 pa�dziernika � zakoñczy³ siê strajk okupacyjny w fabrykachSoko³a i Zylberfeniga.

17 pa�dziernika � na wie¿y ko�cio³a ewangelickiego �w. Janaprzy ulicy Pierackiego (dzisiejszy ko�ció³ �w. Wojciecha) zainsta-lowano czterotarczowy zegar elektryczny ufundowany przez para-fiankê � Juliê Aleksiejewn¹.

21 pa�dziernika � na ³awie oskar¿onych S¹du Okrêgowegow Bia³ymstoku zasiad³a krawcowa � Sara Rotszyld oskar¿ona

211

o przynale¿no�æ do Komunistycznej Partii Zachodniej Bia³orusi.Za udowodnion¹ dzia³alno�æ komunistyczn¹ S¹d skaza³ j¹ na piêælat wiêzienia.

27 pa�dziernika � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowyprzedstawi³ publiczno�ci nowy spektakl pt. �Cz³owiek pod mostem�.

27 pa�dziernika � w zwi¹zku z nie zatwierdzeniem Szloma Gold-mana na prezesa Rady Wyznaniowej Gminy ¯ydowskiej przezMinisterstwo Spraw Wewnêtrznych nowo wybranym prezesemzosta³ znany dzia³acz syjonistyczny adwokat Klementowicz.

Wznowi³ dzia³alno�ci ¿ydowski teatr miniatur �Gilarino� podkierownictwem Wiktora Bubryka.

LISTOPAD

1 listopada � do ko�cio³a pu³kowego przy ulicy Traugutta wpro-wadzono relikwie �w. Andrzeja Boboli. W procesji udzia³ wziêliprzedstawiciele duchowieñstwa, w³adz administracyjnych i pañ-stwowych.

3 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê komedii J. Devala pt. �Subretka�.

3 listopada � odby³ siê tradycyjny bieg �w. Huberta zorganizo-wany przez pu³k piechoty im. gen. J. H. D¹browskiego.

6 listopada � odby³y siê wybory do Sejmu. Z listy nr 40 wybranoWitolda Antonowicza i Romana Lipiñskiego.

7 listopada � na scenie �Palace� tañczy³ Balet Feliksa Parnella zZizi Halam¹.

7 listopada � w S¹dzie Okrêgowym rozpocz¹³ siê proces 22 m³o-dych bia³ostoczan oskar¿onych o przynale¿no�æ do Komunistycz-nej Partii Zachodniej Bia³orusi.

9 listopada � w kinie �Pan� odby³a siê uroczysta premiera nowegofilmu polskiego pt. �Strachy� wg Marii Ukniewskiej, w re¿yserii

212

Eugeniusza Cêkalskiego i K. Szo³owskiego. W premierze uczest-niczy³a odtwórczyni g³ównej roli ¿eñskiej � Hanna Karwowska.

11 listopada � obchodzono uroczy�cie 20-lecie odzyskania nie-podleg³o�ci. Odby³y siê akademie i nabo¿eñstwa w �wi¹tyniachwszystkich wyznañ religijnych.

15 listopada � Rada Miejska uchwali³a jednog³o�nie nadaæDomowi Ludowemu w Ogrodzie Miejskim nazwê Teatr Miejskiim. Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego oraz Publicznej Szkole nr 2 przyulicy Grunwaldzkiej imiê Marsza³ka Edwarda �mig³ego-Rydza.

24 listopada � na scenie �Palace� wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê komedii P. Vebera pt. �Bêben�.

27 listopada � uczennica Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza� Halina Zaliszówna, jako pierwsza bia³ostoczanka skoczy³a naspadochronie z samolotu z wysoko�ci 1500 m. Sensacyjny skokogl¹da³a licznie zgromadzona na lotnisku na Krywlanach publiczno�æ.

W celu wizytacji szkó³ bia³ostockich z Warszawy przyby³ ministerwyznañ religijnych i o�wiecenia publicznego Wojciech �wiêtos³awski.

Przed S¹dem Okrêgowym stanêli znani bia³ostoccy przemys³owcyoskar¿eni o kradzie¿ pr¹du na szkodê Bia³ostockiego TowarzystwaElektryczno�ci.

GRUDZIEÑ

6 grudnia � w teatrze �Palace�, w operetce pt. �Krysia le�ni-czanka� Georga Jarno, �piewa³a urocza Lucyna Szczepañska.

11 grudnia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski miêdzydru¿yn¹ sto³ecznej Polonii a kombinowan¹ dru¿yn¹ bia³ostockichklubów Jagiellonia i Makabi. Zwyciê¿yli go�cie 9:3.

14 grudnia � na posiedzeniu Rady Miejskiej uchwalono prze-mianowanie ulicy Piwnej na ulicê Marii Curie-Sk³odowskiej.

27 grudnia � w kinie ��wiat� odby³a siê premiera nowego pol-skiego filmu pt. �Serce matki� w re¿yserii Micha³a Waszyñskiego

213

z W³adys³awem Kazimierzem Lenczewskim i Stanis³aw¹ Angel--Engelówn¹.

27 grudnia � w Teatrze Miejskim im. Marsza³ka Józefa Pi³sud-skiego wojewódzki Teatr Objazdowy pod dyrekcj¹ W³adys³awaCzengerego przedstawi³ premierê komedii Stefana Kiedrzyñskiegopt. �Cydzik i spó³ka� . Publiczno�æ podziwia³a zarówno now¹ scenê,jak i spektakl.

Fot. 23 Widok z ulicy Kiliñskiego na Teatr Miejski im. Marsza³ka JózefaPi³sudskiego (1939 r.).

214

1939

STYCZEÑ

4-5 stycznia � w Teatrze Miejskim im. Marsza³ka Józefa Pi³sud-skiego wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ spektakle: �W per-fumerii� M. Lászlo oraz �Candida� Bernarda Georga Shawa.

8 stycznia � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ komediê A. Durana pt. �3-6-9�.

11 stycznia � scenê Teatru Miejskiego zajê³a Polska Opera Lu-dowa pod kierownictwem Stanis³awa Narocz-Nowickiego wysta-wiaj¹c �Halkê� Stanis³awa Moniuszki.

13 stycznia � w Teatrze Miejskim odby³ siê Wielki WieczórHumoru z udzia³em Miry Zimiñskiej i Eugeniusza Bodo.

15 stycznia � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej pt. �NagrodaLiteracka�

19 stycznia � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Charlesa Dickensa pt. ��wierszcz za kominem�

21 stycznia � w teatrze �Palace� odby³ siê mecz bokserski mie-dzy CWS Warszawa a reprezentacj¹ Bia³egostoku z³o¿on¹ z za-wodników Jagiellonii i Makabi. Zwyciê¿yli gospodarze 9:7.

24 stycznia � w Teatrze Miejskim odby³ siê koncert z udzia³emEugenii Umiñskiej � skrzypce i Zygmunta Dygata � fortepian.

25 stycznia � Zarz¹d Okrêgu Ligi Morskiej i Kolonialnej wrazz Ko³em Mi³o�ników Historii, Literatury i Sztuki zorganizowa³yw Urzêdzie Wojewódzkim wieczór literacko-artystyczny po�wie-cony polskiej twórczo�ci marynistycznej z udzia³em przedstawicieli

215

polskiej poezji marynistycznej � Józefa Czechowicza, Józefa£obodowskiego oraz Wandy Karczewskiej-Jasiñskiej.

26 stycznia � Bia³ostocki Teatr Kukie³kowy �Baj� wystawi³ w Te-atrze Miejskim sztukê dla dzieci �O Kasi, co g¹ski zgubi³a�.

27 stycznia � w Teatrze Miejskim �piewa³ chór Dana.

27 stycznia � Bia³ystok odwiedzi³a Aleksandra Pi³sudska, pe³ni¹caobowi¹zki przewodnicz¹cej Komisji Rewizyjnej Naczelnego Ko-mitetu Pomocy Zimowej Bezrobotnym. Celem wizyty by³a kontroladzia³alno�ci Komitetu Wojewódzkiego Pomocy Zimowej.

29 stycznia � w teatrze �Palace� rozegrano mecz bokserski miedzydru¿yn¹ KKS Okêcie Warszawa a tandemem Jagiellonia � Makabi.Zwyciê¿yli go�cie 12:4.

W sali Rady Miejskiej przy ulicy Pierackiego otwarto turniej sza-chowy o dru¿ynowe mistrzostwo miasta i puchar przechodni.Opiekê nad mistrzostwami obj¹³ prezydent Seweryn Nowakowski.

LUTY

2-3 lutego � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowy(z now¹ gwiazd¹ � El¿biet¹ £ubieñsk¹) wystawi³ dla dzieci sztukêZ. Laurentowskiego pt. �Kot w butach�.

5 lutego � odby³o siê walne zebranie ko³a grodzkiego StronnictwaNarodowego. Wybrano nowy zarz¹d w sk³adzie: Kazimierz Kor-nacki � prezes, Boles³aw Malicki � sekretarz i Czes³aw Serwatko.

6 lutego � w kinie �Pan� odby³a siê uroczysta premiera �Królewny�nie¿ki� w re¿yserii Walta Disney�a.

6 lutego � nak³adem F. Reinherówny zacz¹³ wychodziæ nowymiesiêcznik �Nasz g³os� pod redakcj¹ J. Kurynca.

8 lutego � na scenie Teatru Miejskiego arty�ci opery warszaw-skiej z M. Karwowsk¹ i E. Mossakowskim na czele, wystawili operêGeorgesa Bizeta pt. �Po³awiacze pere³�.

216

10 lutego � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztuki: �Gniazdo rodzinne� Hermana Sudermanna oraz�Kiedy kobieta k³amie� L. Fedora.

12 lutego � w teatrze �Palace� rozegrano mecz bokserski miedzywarszawskim klubem Makabi a reprezentacj¹ Bia³egostoku. Zwy-ciê¿yli gospodarze 9:5.

14 lutego � Bia³ystok odwiedzi³ arcybiskup Romuald Ja³brzy-kowski, który wizytowa³ Akcjê Katolick¹, Stowarzyszenie Mê¿ówi Niewiast Katolickich oraz szko³y i inne organizacje katolickie.

15 lutego � Rada Miejska uchwali³a przemianowanie ulicy Kole-jowej na Piusa XI. Nastêpnego dnia przemianowano ulicê Ogrodo-w¹ na Peowiaków.

17 lutego � w Teatrze Miejskim �piewa³ �wiatowej s³awy bas--baryton Gieorgij Dubrowski.

19 lutego � obchodzono uroczy�cie 20 rocznicê odzyskania nie-podleg³o�ci przez Bia³ystok.

24 lutego � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê Johana Nepomuka Nestroya pt. �Ga³ganduch, czyliTrójka hultajska�.

25 lutego � w Teatrze Miejskim �piewa³a Hanka Ordonówna.

Na przedmie�ciu Wygoda wybudowano pierwsz¹ seriê dziewiêciudomków robotniczych, ka¿dy na dwie rodziny.

MARZEC

2-3 marca � w Teatrze Miejskim Polska Opera Ludowa z War-szawy pod dyrekcja Stanis³awa Narocz-Nowickiego wystawi³a dwieopery: Stanis³awa Moniuszki �Verbum nobile� oraz Jana Stefaniego�Wesele w Ojcowie�.

8 marca � w Teatrze Miejskim ponownie gra³ wojewódzki TeatrObjazdowy wystawiaj¹c komediê pt. �Dlaczego zaraz tragedia�Romana Stanis³awa Niewiarowicza.

217

13 marca � sp³onê³a fabryka Salomona Finkla przy ulicy £¹kowej 6.

19 marca � odby³y siê uroczysto�ci z okazji imienin �p. marsza³kaJózefa Pi³sudskiego oraz marsza³ka Edwarda Rydza-�mig³ego.

31 marca � w Teatrze Miejskim �piewa³ chór Juranda ze s³ynnymmurzynem � Harry Hamiltonem.

W Teatrze Miejskim wyst¹pi³ zespó³ artystów teatru �8,15� z Lod¹Halama na czele, wystawiaj¹c operetkê pt. �Roxy i jej dru¿yna�.

W kinie �Modern� podczas wy�wietlania tygodnika d�wiêkowegoPolskiej Agencji Telegraficznej �Igrzyska Olimpijskie w Garmisch-Partenkirchen� publiczno�æ ¿ydowska gwizdami i tupaniem zmusi³adyrekcjê do zdjêcia kroniki z ekranu.

KWIECIEÑ

1 kwietnia � w Teatrze Miejskim im. Marsza³ka Józefa Pi³sud-skiego wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³ premierowe przed-stawienie Jerzego Szaniawskiego pt. �Dziewczyny z lasu�.

13 kwietnia � rozebrano dom, w którym urodzi³ siê Ludwik Za-menhof. Plac, na którym sta³ dom, zakupi³a Polska Aukcyjna Spó³kaTelefoniczna, aby wybudowaæ w tym miejscu gmach automatycznejcentrali telefonicznej.

15 kwietnia � w Teatrze Miejskim wyst¹pili znani spikerzyPolskiego Radia � Maria Chmurkowska i Henryk £adosz.

17 kwietnia � miasto wizytowa³ premier Felicjan S³awoj-Sk³ad-kowski.

18 kwietnia � rozpocz¹³ siê, ciesz¹cy siê du¿ym zainteresowa-niem w�ród bia³ostoczanek, kurs przysposobienia obrony kraju(obrona przeciwgazowa, ratownictwo, czytanie map wojskowych).

20 kwietnia � w teatrze �Palace� rozpocz¹³ wystêpy Teatr ̄ ydowski.

22-23 kwietnia � w Teatrze Miejskim wyst¹pili arty�ci teatrówwileñskich: W. �cibor, E. �ciborowa i Irena Horecka ze spektaklami:�I co z takim zrobiæ� oraz �Cz³owiek za burt¹�.

218

23 kwietnia � w koszarach 10. Pu³ku U³anów Litewskich im.Marsza³ka Pi³sudskiego odby³y siê zawody hippiczne, w którychwziêli udzia³ zawodnicy nowo powsta³ej sekcji je�dzieckiej przyWKS Jagiellonia. Sekcja powsta³a z inicjatywy gen. LudwikaKmicic-Skrzyñskiego.

23 kwietnia � w sali reprezentacyjnej Klubu Szachowego odby³osiê uroczyste zamkniêcie trzeciego turnieju szachowego o mistrzo-stwo dru¿ynowe Bia³egostoku. I miejsce i puchar przechodni zdo-by³a dru¿yna Towarzystwa Esperanckiego.

24 kwietnia � w Teatrze Miejskim, staraniem Ko³a Mi³o�nikówSztuki, Literatury i Historii, odby³ siê wieczór pt. �Chopin na Z³otejWyspie� z udzia³em Witolda Hulewicza i Henryka Sztompki.

25 kwietnia � w spektaklu pt. �Ta ma³a banda piêknie gra� bia³o-stock¹ publiczno�æ bawi³ s³ynny zespól Liliputów.

30 kwietnia � na Rynku Ko�ciuszki odby³ siê wiec spo³eczeñstwabia³ostockiego na rzecz subskrybowania Po¿yczki Obrony Prze-ciwlotniczej.

MAJ

3 maja � odby³y siê obchody �wiêta 3 Maja. Zorganizowano de-filadê, narodowy bieg na prze³aj oraz koncert w muszli na Plantach.Z³otymi Krzy¿ami Zas³ugi udekorowano ksiêdza dziekana Alek-sandra Chodyko i ksiêdza kanonika Adama Abramowicza.

5 maja � w Polskim Radiu transmitowane by³o przez wszystkierozg³o�nie s³uchowisko pt. �Bia³ystok� w opracowaniu literackimStefana Klaczyñskiego, z opraw¹ muzyczn¹ Tadeusza Szeligowskiego.

7 maja � w Pa³acu Branickich odby³ siê �Podwieczorek przymikrofonie�. Transmitowana te¿ by³a audycja o Bia³ymstoku, w któ-rej wziêli udzia³ Henryk Mo�cicki, wojewoda Henryk Ostaszewskioraz prezydent miasta Seweryn Nowakowski.

11 maja � w Teatrze Miejski wojewódzki Teatr Objazdowy wy-stawi³ komediê G. Montgomery pt. �Dzieñ bez k³amstwa�.

219

12 maja � odby³y siê obchody ¿a³obne kolejnej rocznicy �mierciJózefa Pilsudskiego. Na dziedziñcu Urzêdu Wojewódzkiego urz¹-dzono ¿a³obny capstrzyk.

14 maja � odby³y siê wybory do Rady Miejskiej. Zwyciêstwozanotowa³y ugrupowania socjalistyczne zdobywaj¹c 16 mandatówradnych spo�ród 48.

14 maja � w Teatrze Miejskim wyst¹pi³ Fryderyk Jarossy z ze-spo³em Cyrulika Warszawskiego.

18 maja � w teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ sztukê pt. �Pensjonat we dworze� z go�cinnym udzia³emKarola Wyrwicz-Wichrowskiego.

24 maja � w Teatrze Miejskim wyst¹pili aktorzy operetki war-szawskiej i poznañskiej ze spektaklami: �Baron Cygañski� JohanaStraussa, �Hrabia Luxemburg� Ferenca Lehára, �Ptasznik z Tyrolu�Karla Zellera oraz �Krakowiacy i górale� Wojciecha Bogus³awskiego.

22 maja � w sali Urzêdu Wojewódzkiego odby³a siê konferencjaprzedstawicieli bia³ostockiego spo³eczeñstwa. Utworzono KomitetRozproszenia zajmuj¹cy siê wyszukiwaniem miejscowo�ci, gdziemogliby byæ ewakuowani mieszkañcy miasta. Na czele komitetustan¹³ prezydent Seweryn Nowakowski.

Z powodu braku zamówieñ stanê³a wiêkszo�æ bia³ostockich fabryk.

CZERWIEC

1 czerwca � w Teatrze Miejskim wraz z chórem Juranda wyst¹pi³aNora Ney.

2 czerwca � w Teatrze Miejskim wojewódzki Teatr Objazdowywystawi³ premierê komedii muzycznej w re¿yserii Karola Wyrwicz--Wichrowskiego pt. �Podwójna buchalteria�.

3 czerwca � w Tetarze Miejskim wyst¹pi³a Wanda Wermiñska.

6 czerwca � odby³o siê inauguracyjne zebranie nowo wybranejRady Miejskiej.

220

8-9 czerwca � w Teatrze Miejskim zespó³ Opery Warszawskiejwystawi³ �Toscê� Giacomo Pucciniego.

10 czerwca � w Teatrze Miejskim tañczy³ s³ynny Balet FeliksaParnella.

10-11 czerwca � na kortach w Zwierzyñcu rozpocz¹³ siê mecztenisowy o mistrzostwo w klasie A miêdzy warszawsk¹ Lawa TenisKlub i Bia³ostockim Klubem Tenisowym. Zwyciê¿yli go�cie 6:2.

12 czerwca � na stadionie sportowym w Zwierzyñcu odby³o siêwidowisko pt. �Ho³d Pruski� w wykonaniu wojewódzkiego TeatruObjazdowego.

13 czerwca � w lokalu przy ulicy Orlicz-Dreszera odby³a siêkonferencja cz³onków zarz¹du wojewódzkiego oraz prezesów i se-kretarzy powiatowego Stronnictwa Ludowego z województwa bia-³ostockiego i nowogródzkiego z udzia³em Wincentego Witosa i Ka-zimierza Bagiñskiego.

15 czerwca � w Teatrze Miejskim bawi³ publiczno�æ Leon Wy-rwicz. Nastêpnego dnia wojewódzki Teatr Objazdowy wystawi³sztukê pt. �Roxy�.

16 czerwca � rozpocz¹³ siê remont kina �Polonia� dawnej �Rusa³ki�.

22 czerwca � w Teatrze Miejskim wyst¹pi³a Polska Opera Ludowawystawiaj¹c spektakl �Cyrulik Warszawski�.

25 czerwca � na p³ywalni w Dojlidach, w ramach obchodów DniMorza, odby³a siê wielka zabawa pt. �Noc �wiêtojañska�.

W dzielnicy Antoniuk powsta³o ko³o dzielnicowe StronnictwaNarodowego.

Nak³adem Oddzia³u Bia³ostockiego Polskiego Towarzystwa Kra-joznawczego ukaza³ siê przewodnik autorstwa Micha³a Goc³aw-skiego i Eugeniusza Kazimirowskiego pt. �Bia³ystok. Przewodnikpo mie�cie i okolicy�.

221

LIPIEC

3 lipca � na stadionie sportowym w Zwierzyñcu odby³ siê meczpi³karski miêdzy reprezentacj¹ Bia³egostoku a KPW �l¹sk. Wygraligo�cie 4:5.

8 lipca � w Teatrze Miejskim wyst¹pi³ grodzieñski teatr garnizo-nowy ze sztuk¹ pt. �Orze³ czy reszka�.

9 lipca � w sali Klubu Szachowego odby³o siê uroczyste zamknie-cie turnieju szachowego o indywidualne mistrzostwo miasta. I na-grodê i tytu³ mistrza zdoby³ M. Barin.

11 lipca � w Teatrze Miejskim, w operetce Ferenca Lehárapt. �Weso³a wdówka� �piewa³a Lucyna Szczepañska.

14 lipca � odby³o siê posiedzenie nowego Zarz¹du Miasta.

25 lipca � w Teatrze Miejskim wyst¹pi³a Maria Malicka z zespo-³em w sztuce pt. �Julia kupuje sobie dziecko�.

25 lipca � z powodu wielkiej ulewy, która przesz³a nad miastem,Bia³ka wyst¹pi³a z brzegów zalewaj¹c posesje przy ulicy Nadrzecznej.

26 lipca � zespó³ teatru Reduta z Juliuszem Osterw¹ wystawi³sztukê Jerzego Zawieyskiego pt. �Powrót Prze³êckiego�.

26 lipca � rozpocz¹³ siê strajk lonkietników.

W Teatrze Miejskim wyst¹pili arty�ci operetki warszawskiej i po-znañskiej ze sztuk¹ pt. �Rose Marie�.

W kinie �Pan� rozpoczêto wy�wietlanie najwiêkszego hitu kino-wego 1939 roku pt. �Zeznanie szpiega�, opartego na serii artyku³ówby³ego agenta FBI Leona G. Turrou og³oszonych w czerwcu 1938roku w trakcie trwania w Nowym Jorku procesu niemieckiej siatkiszpiegowskiej.

Wobec likwidacji obozu uchod�ców w Zb¹szynie do Bia³egostokuprzyby³a nowa grupa ¯ydów, uchod�ców z Niemiec.

222

SIERPIEÑ

4 sierpnia � na Placu Wyzwolenia przy ulicy Wasilkowskiej (dzi�ulica Sienkiewicza, budynek KW Policji) roz³o¿y³ swój namiots³ynny Cyrk Staniewskich.

15 sierpnia � w koszarach Brygady Kawalerii im. Gen. Sowiñ-skiego obchodzono uroczy�cie �wiêto ¯o³nierza.

26 sierpnia � w mie�cie, na murach, pojawi³y siê afisze z og³o-szeniem wezwaniem prezydenta Seweryna Nowakowskiego:�Wzywam wszystkich zdolnych do d�wigniêcia ³opaty � do na-tychmiastowego stawienia siê w Biurze Werbunkowym przy ulicyMarsza³ka Pi³sudskiego 54. Przewodnicz¹cy Komitetu Obywatel-skiego Prezydent Miasta Seweryn Nowakowski�.

26 sierpnia � pod przewodnictwem ksiêdza dziekana AleksandraChodyki odby³o siê zebranie obywatelskie zwo³ane z inicjatywyFederacji Polskich Zwi¹zków Obroñców Ojczyzny w celu powo-³ania Wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego Przysposobieniado Obrony Pañstwa.

26 sierpnia � w Teatrze Miejskim wyst¹pi³ go�cinnie Teatr Miejskina Pohulance pod dyrekcj¹ L. Pobóg-Kielanowskiego wystawiaj¹csztukê I. Krzemienieckiego pt. �Niezawodny system� z udzia³emE. �ciborowej.

31 sierpnia � w mie�cie rozpocz¹³ siê pobór koni, wozów i rowerów.

WRZESIEÑ

1 wrze�nia � mieszkañcy miasta dowiaduj¹ siê o wybuchu wojnyz Niemcami.

1 wrze�nia � decyzj¹ Rady Ministrów wydan¹ na podstawie art. 1ust. 1 Ustawy z dnia 22 lutego 1937 r. o stanie wyj¹tkowym (Dz.U.RP nr 17 poz. 108) zarz¹dzony zosta³ stan wyj¹tkowy na obszarzeca³ego pañstwa.

223

1 wrze�nia � na podstawie art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 23 czerwca1939 r. o stanie wojennym (Dz.U. RP nr 57 poz. 366) PrezydentRzeczypospolitej wprowadzi³ stan wojenny na obszarze ca³egokraju. Na obszarze Bia³egostoku zarz¹dzenie powy¿sze wesz³ow ¿ycia z dniem og³oszenia.

1 wrze�nia � nad miastem pojawi³y siê pierwsze samoloty nie-mieckie.

2 wrze�nia � na podstawie art. 28 ust. 1 prawa o broni i amunicjii materia³ach wybuchowych z dnia 27 pa�dziernika 1932 r. (Dz. U.RP nr 94 poz. 807) wojewoda bia³ostocki wyda³ decyzjê o z³o¿e-niu broni posiadanej w celach osobistych.

2 wrze�nia � w ramach obrony przeciwlotniczej postanowiono,¿e sygna³y d¿wiêkowe (syreny) uruchomione zostan¹ w fabrykachprzy ulicy Jurowieckiej, Artyleryjskiej, £¹kowej, W¹skiej, Sosno-wej i Rabiñskiej. Dodatkowo o nalotach mia³y ostrzegaæ du¿e czar-ne, kwadratowe tarcze z bia³ym kwadratem w �rodku wywieszonena wie¿y ko�cio³a na wzgórzu �w. Rocha. W nocy na znak alarmugas³y na wie¿y �wiat³a.

2 wrze�nia � na miasto spad³y pierwsze bomby. Niemieckie sa-moloty zaatakowa³y okolice dworca kolejowego oraz koszary.

2 wrze�nia � Polski Czerwony Krzy¿ wezwa³ m³odzie¿ oraz ab-solwentów szkó³ powszechnych do pracy w utworzonym w³a�niepunkcie pracy samarytañskiej, mieszcz¹cym siê przy ulicy Pierac-kiego 29.

2 wrze�nia � kino �Apollo� wznowi³o �najlepsz¹ polsk¹ komediêmuzyczn¹ pt. �W³óczêgi� z legendarnymi bardami lwowskimiSzczepciem i Toñciem. Kino ��wiat� wy�wietla³o �dzieje wielkiejmi³o�ci przy d�wiêkach gitary i huku wystrza³ów�, film. pt. �Zau�miech seniority�.

3 wrze�nia � Rada Ministrów na podstawie art. 5 Ustawy z dnia23 czerwca 1939 r. o stanie wojennym (Dz.U. RP nr 57 poz. 366)wprowadzi³a z dniem 2 wrze�nia 1939 r. (Dz.U. RP nr 87 poz. 554)na terenie ca³ego kraju przed s¹dami powszechnymi postêpowanie

224

dora�ne przewidziane rozporz¹dzeniem Prezydenta Rzeczypospo-litej z dnia 19 marca 1928 r. o postêpowaniu dora�nym (Dz.U. RPnr 33 poz. 315) oraz art. 5 ust. 3 i 4 Ustawy z dnia 23 czerwca1939 r. o stanie wojennym.

3 wrze�nia � mimo nalotów nieprzyjacielskich na Bia³ystok ro-boty miejskie odbywaj¹ siê zupe³nie normalnie. Prace nad wy³o¿e-niem kostk¹ brukow¹ Rynku Ko�ciuszki posuwaj¹ siê szybko doprzodu. W czasie nalotów robotnicy chowaj¹ siê do bram, a z chwil¹odwo³ania alarmu wracaj¹ do pracy.

3 wrze�nia � og³oszona publicznie wiadomo�æ o wypowiedzeniuwojny Niemcom przez Wielk¹ Brytaniê wywo³a³a ogromny entu-zjazm. Gdy w dodatku w godzinach wieczornych dotar³a kolejnawiadomo�æ �o przy³¹czeniu siê do akcji wojennej przeciwkoHitlerowi przez nasz¹ sojusznicz¹ Francjê� spo³eczeñstwo miastautworzy³o samorzutnie olbrzymi¹ manifestacjê, w której udzia³wziê³y niezliczone t³umy�. Nastêpnie zorganizowa³ siê ogromnypochód, który ruszy³ z Rynku Ko�ciuszki ulicami: Sienkiewicza,Pierackiego oraz ̄ wirki i Wigóry pod gmach urzêdu wojewódzkiego.

5 wrze�nia � s³u¿ba informacyjna w Ratuszu uruchomi³a apteczkêopatrunkow¹ dla mieszkañców, rozdaje te¿ bezp³atnie przes³onydo latarñ przy samochodach wojskowych i OPL.

5 wrze�nia � w sali posiedzeñ Rady Miejskiej odby³a siê naradaorganizacyjna Obywatelskiego Komitetu Pomocy Spo³ecznej.

5 wrze�nia � w zwi¹zku z wcze�niejszym zamykaniem sklepówstarostwo grodzkie poleci³o utrzymaæ normalny porz¹dek handludla sklepów spo¿ywczych, tj. od godz. 7 rano do 19 wieczorem.

5 wrze�nia � w budynku �Palace� otwarto Dom ¯o³nierza Pol-skiego prowadzony przez Polski Bia³y Krzy¿. Pozosta³e bia³ostockiekina nadal wy�wietlaj¹ filmy.

5 wrze�nia � rozpoczyna siê akcja rozpraszania mieszkañcówBia³egostoku po okolicznych wsiach.

5 wrze�nia � Metropolita Dionizy (do ludno�ci prawos³awnej)oraz Superintendent Bursze (do ludno�ci ewangelicko-augsburskiej)

225

wydaj¹ odezwy o godn¹ postawê i po�wiêcenie wszystkiego dlaobrony ojczyzny.

6 wrze�nia � wojewoda bia³ostocki wyda³ zarz¹dzenia dotycz¹cekopania rowów przeciwlotniczych. Zwi¹zek Pracy ObywatelskiejKobiet poleci³ matkom wszystkich dzieci do lat 10, aby je oznako-wa³y celem unikniêcia ich zagubienia.

7 wrze�nia � wojewoda bia³ostocki wprowadzi³ przymus posia-dania przy sobie dowodów osobistych i meldunków.

7 wrze�nia � prezydent miasta Seweryn Nowakowski powo³a³Stra¿ Obywatelsk¹.

10 wrze�nia � do miasta dochodz¹ informacje o walkach na liniiNarwi, w rejonie £om¿y, Osowca, Ostrowii Mazowieckiej.

10 wrze�nia � Stowarzyszenie Polski Dom Prawos³awia im. Mar-sza³ka Józefa Pi³sudskiego wyda³o odezwê w sprawie aktywnegowstêpowania do wojska polskiego.

13 wrze�nia � po wielodniowej tu³aczce wróci³a do Bia³egostokuznaczna liczba mieszkañców, w tym grupa urzêdników Zarz¹duMiejskiego.

14 wrze�nia � �dalekie echa kanonady artyleryjskiej, któreostatnio da³y siê s³yszeæ w Bia³ymstoku, zw³aszcza w porze nocnej,ju¿ nie docieraj¹ do naszego miasta. Powracaj¹ do opuszczonychpieleszy domowych ró¿ne strachaj³y i panikarze. Miasto wracapoma³u do normalnego trybu ¿ycia�.

14 wrze�nia � �prezydent m. Bia³egostoku Seweryn Nowakow-ski powróci³ i znów przyjmuje interesantów�.

15 wrze�nia � od strony Bia³ostoczka wkroczy³y do miastapierwsze oddzia³y niemieckie.

226

227

Indeks nazwisk

AAbrahamowicz Adolf 205Abramowicz Adam, ksi¹dz 61, 218Adamski 207Adurowicz B. 185Adwentowicz Karol 15, 16, 48, 50,

53, 68, 111, 121, 128, 133Aleksander I 158Aleksiejewna Julia 210Amanullach, król Afganistanu 97Amstrong Robert 151An-ski Szymon 70Anachowicz Chackiel Abramowicz

82Anczyc W³adys³aw Ludwik 146Andrejew Leonid 50Androjanowa J. 143Andrzejewska Jadwiga 194Angel-Engelówna Stanis³awa 204,

213Antoni Kaczorowski 87Antonowicz, biskup prawos³awny

167Antonowicz Jan 72Antonowicz Witold 192, 211Apfelbaum M. 187Arnolt F. 137, 142As-Pego 13, 26Astaire Fred 185Axentowicz Teodor 76, 84, 137, 197©22z

BBadowski Z. 84Bagiñski Kazimierz 220Bajko Aleksander 94Balcerkiewicz Maria 66, 67, 109, 115,

139, 143

Balzac Honoré de 87Ba³achowicz Józef, gen. 94Ba³ucki Micha³ 31, 59, 174Barcewicz Stanis³aw 18Barin M. 221Barrymor Lionel 83Barszczewska El¿bieta 195Bartel Kazimierz 102Bataill 117Becker Eugeniusz 19, 55, 116, 132,

190, 191, 193, 194, 195,Belmont Konstanty 66, 82Belmont Leo 57, 99Benatzky R. 192Bene� Edvard 170Berman Jakub 110Bernauer R. 148Bia³ogórski L. 174Biegañski Wiktor 12Billek Mieczys³aw 80, 87, 102Bim i Bom 26Bitner Wac³aw 146Bizet Georges 215Blicharski Józef 200Blumenfeld Diana 108Bobiñski Kazimierz 141Boboli Andrzej 211Bobrowicz Jan Kazimierz 112Bodo Eugeniusz 49, 83, 202, 205, 214Bogda Maria 146, 150Bogus³awski Wojciech 105, 219Bohwitz H. 53Borkowski Lucjan 104Boyer Charles 204Bozañska Olga 203Bo¿ewska Helena 41, 47

228

Bracco R. 106, 137Brandon Tadeusz 200, 205Brejbart Gustaw 71Brodniewicz Franciszek Ksawery 179Brodowicz Franciszek 195, 204Brodowicz Zygmunt 107, 140, 170Brodzieñski L. 174Brodzisz Adam 146, 150Broniszewska Seweryna 117Bronowski A. 18Broñczyk Kazimierz 175Brooke Clive 151Brown Clarence 103, 204Brzeziñska Hanna 208Brzeziñski Wac³aw 32Brzostowski Albin 100, 120Bubrik T. 44Bubryka Wiktor 78, 211Buczyñska Helena 152Buczyñska Ziuta 198Budziszewska Maria 44, 48Bujnowski Zych 70Bujwid Odo Feliks Kazimierz 41Bu³ak-Ba³achowicz Stanis³aw 94Bu³hakow Micha³ 123Burjan Vlasta 152Bursze, Superintendent 224Bus-Feket W. 180, 183, 193, 210Butkiewicz Micha³ 41, 150Butkiewicz Witold 178Bystroñ Jan Stanis³aw 190

CCalderón de la Barca Pedro 71, 86Cardec Pierre 68Carreno Irena 142Cerio F. 174Cêkalski Eugeniusz 212Cha³ecki Lucjan 14Cha³ef 180Chamska El¿bieta 116Chaplin Charlie 45, 67, 70Charzyñski Stanis³aw 52Ch¹dzyñski Gedeon 92

Che³micki W. 41Chmielewski 48Chmurkowska Maria 217Chodyko Aleksander, ksi¹dz 18, 41,

59, 60, 61, 110, 155, 196, 197, 218,222

Cho³odna Wiera 28, 33, 43, 47, 66, 70Chopin Fryderyk 18, 43, 180Chrzanowski Tadeusz 199Cieplak Jan, arcybiskup 69Ciepliñski Jan 198Cieszkowska Halina 54Colseli A. 134Conti Witold 176Coogan Jackie 45, 67Cooper Gary 130, 150, 194Cooper M. C. 151Corneille Pierr 84Croisset F. 37Cukier Regina 64Curie-Sk³odowska Maria 116, 212Cybulski Gustaw 87Cybulski Mieczys³aw 146, 190Cydzik Napoleon 10Cytron Samuel Hirsz 51, 183Czaczkowski D. 171Czajkowski Piotr 12, 101Czapito P. 50, 84Czaplicki A. 78, 79Czaplicki Jerzy 186Czarnecki Stefan 164Czechowa Olga 107Czechowicz Józef 215Czengerego W³adys³aw 209, 210, 213Czernichow Abram 77Czernow Wiktor 56, 104Czorta banda 42Czy¿ Józef 104

DDanb Marian 81Danowski Pawe³ 173Daszyñski Stanis³aw 146Davis Bette 190

229

D¹browska Maria 139, 168D¹browski Jan Henryk 22, 27, 41, 42,

44, 50Delhaes, kpt 10Dereczyñski J. 134Deval J. 110, 211Dêbski, in¿. 31Dickens Charles 115, 214Dietrich Marlena 113, 143, 194Dionizy, metropolita 224Disney Walt 215Dobosz Adam 32, 45, 48, 67Dobrowolska-Gruszczyñska M. 199Do³êga Mostowicz Tadeusz 197, 210Donat S. 198Doro¿yñski Witold 103Dostojewski Fiodor 110, 160Downarowicz Stanis³aw 12Drucki-Lubecki J. 201Dubrowski Gieorgij 216Duniec Micha³ 123Durana A. 214Duval V. A. 63Dygas Ignacy 56Dygat Zygmunt 214Dymowski Tadeusz 25Dymsza Adolf 30, 141, 145, 152, 156Dynowski Tadeusz 106Dziekoñski Miko³aj 85Dziemiñski Jan 67Dzienis Stanis³aw 36Dzier¿yñski Feliks 21Dziewulski Stanis³aw, p³k 9, 10

EEbsztejn Abram 111Echeñska 134Echeñski Filip 109Ejchler Irena 180El¿bieta Belgijska, królowa 22Erenburg Ilia 97Ervine J. 131

FFajans 121

Fajches Musia 99Faldes Z. 141Faliszewski Tadeusz 125Fa³at Julian 76, 197Fayette André la 87Fedora L. 216Ferber Edna 115Fertner Antoni 52, 159Fidauza 50Fija³kowski M. 14Filipowicz Benedykt 10, 38Filipowicz Czes³aw, p³k 156Filipowicz Feliks 9, 14, 17Filipowicz W³adys³aw 57Filipowski Boles³aw 28Finkiel Salomon 40, 217Fiszer Maria 122, 178, 180, 189Flers R. 125Flip i Flap 148Floyar-Rajchman Henryk Juliusz 171,

173, 174Flynn Errol 201Fodor L. 126Fogg Mieczys³aw 125, 156, 161, 173,

185, 194, 207Forzago G. 109Forzano Andrea 139Franciszek z Asy¿u 76Frank Bruno 142Frankiewicz Helena 199, 204, 209Frankiewicz Zofia 199, 204Fredro Aleksander 15, 51, 61, 71, 76,

89, 113, 128, 206, 209Frenkel Stefan 47Fusagangerówna H. 209

GGajdarow W³odzimierz 49Galsworthy John 189Gantkowski Romuald 190, 203Garbo Greta 83, 91, 103, 204Gardan Juliusz 112, 116, 118, 186,

190, 195, 204Garpent 125

230

Garrick S. 37Gawlina Józef, bp 207G¹siorowski, kurator 87Gellert Edward 64German Juliusz 66Gheri A. 209Giedroyæ Tadeusz 57Gierasimski Romuald 30, 51, 70, 135Gilbert J. 52Gimpel Bronis³aw 93Gistedt Elena 132Giurow Miko³aj 95Glass M. 136Glinka Jan 176Gliñski Franciszek 20, 77G³owacki Edward 35Goc³awski Micha³ 220Godik W³adys³aw 36Godlewski Florian 190Gogol Miko³aj 45, 123Gojawiczyñska Pola 198Gold Henryk 125Goldfarb A. 64Goldman Szloma 202, 211Goldsztejn 161Go³awski Micha³ 149, 158, 177Gone Karol 18Goni¹dzka Chana 81Gorczyñski Boles³aw 15, 32, 51Gordin J. 115Gordon-Sosnowska 32Gorki Maksym 59Gotlib Jowel 184Gounod Charles François 42, 152Górska Stefania 194, 206Grabowska Mela 194Grabowski Ignacy 50, 93Grabski W³adys³aw 30, 50Grala Stanis³aw 155Granichstaedten B. 67, 75Grey C. 204Grina Jan 156Gristedt Elna 75Grodnicki Józef 170, 173, 174, 187,

206

Grossówna Helena 202Grottger Artur 202Grubiñski Wac³aw 150, 184Gruszczyñski Stanis³aw 44, 48, 66,

73, 142Gryziñska I. 186Grzmot Skotnicki, p³k 96Grzyma³a Siedlecki Adam 120, 148,

156, 176, 187Gubiñski 69

HHa�ek Jaroslav 140Halama Loda 179, 186, 191, 207, 217Halama Punia (Ewa) 207Halama Zizi (Alicja) 128, 186, 191,

196, 207, 211Halévy Jacques 42, 78, 152Haller Józef 34Ha³ko Stanis³aw, ksi¹dz 25Hamilton Harry 217Hasbach E. 55, 147, 153Hawme Asad 83Hayes Helen 150Heine Konstanty 48Helm Brygida 97Hemar Marian 177, 194Hepner Wolf 93Herbst K. 209Hercen L. 71Hermanowski Wincenty 105, 116,

117, 130Herszkowicz H. S. 64Hertz Aleksander 101Hertz Jan Adolf 59Hicks S. 173Hirszfand Ignacy 165Hirszfeld Jakub 48Hirszfeld Ludwik 134Hofman Vlastimil 76, 84Holder-Eggerowa Maria 60Hopwood A. 189Horecka Irena 217Horodko Bronis³aw 178Howard Leslie 190

231

Hryckiewicz Nikodem Henryk 25Hugo Wiktor 59Hulanicka 127Hulewicz Witold 121, 218

IIbsen Henryk 167Iwanicki Wiktor 34, 64Iwaszkiewicz Jaros³aw 193

JJab³onowska Anna, z Sapiehów 16Jachno Miko³aj 12Jagodziñski S. 84Ja³brzykowski Romuald, arcybiskup

87, 88, 124, 151, 161, 166, 173, 196,216

Jan z Poradowa 163Janings Emil 58Janowski J. D. 53Janta-Po³czyñski Aleksander 163Janta-Po³czyñski Leon 124Jaracz Stefan 32, 47, 90, 106-108,

110, 113, 145, 182Jarno Georg 212Jarossy Fryderyk 82, 114, 117, 121,

135, 183, 219Jaworski 207Jehoasz 90Jercho W³odzimierz 116Jodko W³adys³aw 63Junosza-Stêpowski Kazimierz 31, 37,

43, 49, 52, 101, 105, 148, 197, 210

KKaczmarczyk Aleksander 113Kaczorowski Antoni 173, 203Kaden-Bandrowski Juliusz 111, 144Kagan 121Kajew 110Kalenkiewicz Wanda 204Kalina Stefan 82Kalinówna Dora 163Kálmán Imre 39, 42, 79Kamiñska Estera Rachela 36, 51

Kamiñska Ida 36, 71Kamiñska Mila 99Kamiñski Kazimierz 51, 104Kapitu³ko Tomasz 196Kap³an A. W. 153Kap³an Pesach 10, 51Karaliszwili Sergiusz 27Karasiñski Walerian 77Karbowski, radca 207Karczewska-Jasiñska Wanda 215Karloff Borys 144Karny Alfons 100Karofiol 161Karwowska Hanna 212Karwowska M. 215Karwowski Czes³aw 202Kar¿ewski Jan 72Katajew Walentin 167Katerwa B. 68Kawecka Wiktoria 29, 32, 79Kawecki, in¿. 82Kazimirowski Eugeniusz 200, 202,

220Keaton Buster 96Kern Jerome 115Kêdzierski 50Kiedrzyñski Stefan 37, 126, 149, 157,

213Kie³czewska Zofia 37, 40, 110, 117,

141, 166Kiepura Jan 136, 143, 201Kimita Zygmunt 56Kirst Karol Henryk Edward 90, 98-

101, 104-106, 110-113, 116, 118Kirst Maria 116Kirtiklis Stefan Seweryn 184, 185Klaczyñski Stefan 218Klatow Aleksander 35Klejne Wincenty 178Klementowicz, adwokat 211Klimkiewicz Jadwiga 14Kmicic-Skrzyñski Ludwik, p³k dypl.

145, 204, 218Kmita Zygmunt 75, 79Knaup Jan 51

232

Kobrynia Aleksander 98Kochañski Pawe³ 47Koehler Ludwik Ludomir 46, 54, 55,

111Kolendo W³adys³aw 14, 82Kollo W. 76Kommichau H. 36, 74Kon Feliks 21Konczyñski Tadeusz 96Kondratowicz Jadwiga 84Kopernik Miko³aj 40, 54Korbut Miko³aj 155Korczak Janusz 116Korda Maeia 59Kornacki Kazimierz 215Korwin-Szymanowska Stanis³awa

109, 188Korzeniowski Daniel, gen. 163Korzeniowski Józef 97, 143Kosiñski Konstanty 10, 49, 69, 93,

158Kossak Wojciech 76, 137, 197Ko�ciuszko Tadeusz 98Kotowicz T. 199Koz³owski Stanis³aw 182Krakowiecki Anatol 175Kraszewski Józef Ignacy 131Krawicz M. 145, 153Kriegiel Adam 208Krokowski Józef 120, 121, 127, 137,

138, 142, 143, 146, 147Krukowski Kazimierz 135, 157, 206Krum³owski Konstanty 202Krynicki 85Krytówna 161Krzemieniecki B. 189Krzemieniecki I. 222Krzywoszewska 159Krzywoszewski Stefan 54, 71, 133,

151, 206Kucharski Jan 112, 171Kucharski Kazimierz 163, 168, 172Kurynca J. 215Kuzniecow Wasyl 45Kwieciñski Bohdan, p³k 156

Kwieka Roman 188

LLabenhaft J. 134Lagerlöff Selma 91Land Robert 113Landau Samuel 36Lario L. 127Laskowski Tadeusz 48Lászlo M. 214Laurentowski Z. 215Lavery E. 188Leczycki Kazimierz 128, 136Lehár Ferenc 52, 219, 221Lejtes Józef 96, 198Lejwe Lejb 152Lejwik Halper 103Lenczewski W³adys³aw Kazimierz

56, 41, 47, 213Lengyel M. 125, 130Leszczyñski Jerzy 86, 108Lewitt Józef 68Liedtke Harry 43, 48, 113Lifszyc Herman 82Lilith Olga 160Lilpopówna 159, 161, 186Limanowski Boles³aw 199Limanowski Mieczys³aw 121, 147Lipiñski Roman 211Lissenko Natalia 60, 69Litwinowicz Aleksander, gen. 99Lloyd Frank 151Lubiczówna Zofia 192Lubieñska Karolina 145Lubieñski Mendel 162Lubitsch Ernst 47, 62Lubkiewicz Antoni 28, 47, 51, 101Lubomirski J. R. 135Luckhaus Edward 163, 168, 183Ludewig Adam 76, 79Lutowicz Konstanty 160

££abêdzka Halina 66£adosz Henryk 217

233

£aszczewska Helena 49£aszewski Witold 29£azarski Micha³ 193, 202£obodowski Józef 215£otowska H. 143£otowski Micha³ 52£ubieñska El¿bieta 215£ukaszewicz M. 92£uszczewski Leon 74, 108£uszczewski Witold 14, 60

MMachówna Julia 45Mackiewicz J. 136Madis 178Majewski Jan 51, 183Makarewycz £ew 93, 106, 107Makowska Helena 72, 147Makowski W. 143Malczewski Jacek 165, 197Malicka Maria 47, 86, 88, 89, 102,

106, 171, 221Malicki Boles³aw 215Malige M. 170Maliniakowie, bracia 204Malinowski Roman 158Malinowski Wac³aw 62Mankiewiczówna Tola 142, 157, 178,

190, 193Manner H. 143Mantey Hugo 149Marchlewski Julian 21Marcinkowski Stanis³aw, ksi¹dz 24Marek Andrzej 115Maresz Wlastimir 158Marka Andrzej 103Markowicz L. 84Marra Jerzy 89, 108Marski-Marjañski Józef 199Martyniuk Semen 93Mary Mia 12Marynowski 161Mas³owa Katia 73Mas³owska Wiera 42

Maszyñski Mariusz 89, 99, 162Matoszko Micha³ 82Matulewicz Jerzy, biskup 15Maxwell Anderson 129May Ewa 43Mazarkówna Stanis³awa 133, 150,

152, 153Mechnówna Julia 32Mere¿kowski Dmitrij 96, 105Merwid E. 185Messal Lucyna 55, 67, 75, 100Micha³owska-Wolañska Zofia 75Micha³owski Aleksander 36, 37, 48,

142Micha³owski Stanis³aw 163Michorowska Ida 145Mickiewicz Adam 79, 162, 164Mierzejewski Boles³aw 42, 77, 106,

152Mieszkowski Jan 121, 137Miller Ruth 59Mioduszewski Ludwik 155Miot³a Piotr 77Mirska Maria 48M³yñski Roman 93, 102, 103, 108,

117Mniszkówna Helena 77, 94Moczyd³owska Amelia 200Modliñski Stefan 131Modrzewska Zofia 34Modzelewska Maria 75Moes 117Molenda Gustaw 69Molier 76, 135, 157Molnár Ferenc 41Momot Serhij 93Moniuszko Stanis³aw 60, 76, 143,

182, 197, 214, 216Montgomery G. 218Montgomery J. 128, 144Moraczewski Jêdrzej 100Morelowski Teofil 70, 87Morozowicz-Szczepkowska M. 200Morstin L. H. 138

234

Mossakowski Eugeniusz 122, 215Mo�cicki Henryk 61, 115, 150, 153,

218Mo�cicki Ignacy 133, 138, 172, 173Motoszko Micha³ 14Mozart Wolfgang Amadeusz 80Moz¿uchin Iwan 35, 60, 69, 76, 104Mroczkowski Aleksander 76Mrozowicz Maria 156Mrozowski Ignacy 9Much, bracia 201Muszyñski Marian 34

NNachalnik Urke 163Na³kowska Zofia 131Namys³owski Stanis³aw 28, 42, 52,

102Narocz-Nowicki Stanis³aw 214, 216Narutowicz Gabriel 38Nawarro Robert 144Nawrocki Stanis³aw, ksi¹dz 19Nazarewicz, cz³owiek-mucha 124Negri Pola 43, 47, 48, 60, 62, 74, 75,

101Nepomuk Johan 216Ney Nora 89, 90, 112, 116, 118, 122,

131, 203, 219Niblo Fred 78, 83Niccodemi Dario 49, 59, 62, 88, 106,

110, 139Niemirowicz R. 198Niewiarowicz Roman Stanis³aw 216Niewiarowska Kazimiera 33, 42, 58,

76Nirztein Z. 55Novarro Ramón 61, 78Nowaczyñski Adolf 182Nowakowska Stefania 172Nowakowski Franciszek 104Nowakowski Seweryn 135, 137, 144,

161, 163, 176, 184, 204, 205, 209,215, 218, 219, 222, 225

Nowakowski Z. 203

Nowik Chanon 19, 38, 78, 79, 83, 84,135

Nowik Eliasz 78Nowik O. 184Nowik Pawe³ 38Nowik Salomon 79Nowina-Przybylski J. 178Nowodworski A. 162Nowodworski Leon 136

OO`Neill E. 117Offenbach Jacques 60Oksza Tadeusz 194Okuñ 51Olden H. 32Olech Jan 10Oljan H. 143Olsza Tadeusz 183Olszyñski W³adys³aw 10, 14, 192,

202O³dakowski Zdzis³aw 194Opaliñski Kazimierz Józef 125, 127,

137, 138, 142, 143, 146Opaliñski, wiceminister 70Orda 137Ordon-Sosnowska Irena 32Ordonówna Hanka 49, 82, 111, 114,

117, 135, 145, 153, 168, 175, 180,192, 216

Ordyñski Ryszard 86, 108Orlicz-Dreszer Konstanty Gustaw

188, 220Or³owicz Mieczys³aw 167Ortyma T. 206Orzeszkowa Eliza 31, 170Ossendowski Ferdynand Antoni 76,

106Ostaszewski Henryk 196, 204, 206,

207, 208, 218Osterwa Juliusz 32, 50, 71, 79, 81, 86,

93, 97, 108, 113, 125, 147, 148, 156,206, 221

Osterwa Wanda 93

235

Ostrowska, pu³kownikowa 80Ostrowski Jan, ksi¹dz 178Ostrowski Micha³ 93, 99, 102, 103Ostruszka Józef 142Ostrzega A. 55Otrembski Jan 151, 152, 156, 157,

159Oven H. 51

PPagnola Marceli 149, 156Pankiewicz Józef 203Parandowski Jan 151Parnell Feliks 128, 186, 191, 196,

211, 220Pas³awska, wojewodzina 172Pas³awski Stanis³aw, p³k 9Pas³awski Stefan 162, 172, 184Passeur G. 144Paszkówna A. 172Paul Lukas 130Pawlikowska-Jasnorzewska Maria

158, 214Perzyñski W³odzimierz 79, 90, 107,

161, 162Petersburski Stanis³aw 125Picard Ch. 122Pieñkowski Ignacy 197Pieracki Bronis³aw 159Pietruczuk Miko³aj 196Pigoñ Stanis³aw 162Pilarski Tadeusz 37, 43, 52, 72Pi³sudska Aleksandra 215Pi³sudski Józef 11, 14, 16, 17, 25, 27,

28, 33, 35, 62, 69, 71, 75, 81, 83, 84,88, 94, 95, 100, 101, 111, 113, 117,122, 133, 137, 143, 145, 147, 150,169-171, 180, 182, 187, 191, 203,205, 212, 217, 219

Pinkas Ignacy 76Piotrowicz 191Piotrowski Kazimierz 156, 187, 198Pius XI 48, 216Pobóg-Kielanowski L. 222

Poczebucki Teodor 161Pogorzelska Zula 83, 114, 141, 152Poniatowski Józef 28Poniatowski Juliusz 208Popielawski Stefan 21, 23, 47, 51-53,

55, 164Pop³awski Zych, pp³k 82Poraj-Wermiñska Wanda 122Porczyñski Witos³aw, p³k dypl. 131Pó³torak Onufry 168, 183, 193, 205,

207Pronaszko Andrzej 84Pronaszko Zbigniew 76Protozanow Jakow A. 60Próchniak Edward 21Prus Boles³aw 153Pryliñski H. 111Prystor Janina Amelia 180Przybylski Zygmunt 132Przybyszewski Stanis³aw 30, 34, 77,

117Puccini Giacomo 42, 79, 220Puchalski Edward 77, 94, 179Puchalski Józef 9, 54Puffke 51Pu³aski Kazimierz 207Putti Lay de 36, 43

RRadwan 51Rajgrodzki Aleksander 93Rak-Michaj³owski Szymon 77Rapacki Wincenty 153, 159Rataj Maciej 71Ravell 187Rawska 101R¹czaszczykowa Cz. 143Redell Emma 47Redo Józef 79Reinhardt Stanis³aw 92Reinherówna F. 215Rembowski Marian 53, 54, 55, 58, 67,

69, 72, 80, 81, 85, 86, 88, 90Rendel J. 40

236

Rentgen Marian 183, 206Reymont W³adys³aw 101Reynter R. 67Rice Elmer 145Rihter T. 163Rittner Tadeusz 16, 32, 97Rodziewiczówna Maria 204Rogers Ginger 185Roland Teodor 48Roman Walery 97Romocki Pawe³ 88Rossini Gioacchino 32, 76Rostand Edmond 79Roszko Micha³ 109Rotbaum Jakub 136Rotszyld Sara 210Rouben Mamoulian 130Rozanecki Oskar 26, 69, 78, 86, 95,

150Rozen 51Rozenman Gedali 199Roztworowski Karol Hubert 186Rómmel Juliusz 52, 71, 74,Rudenko Teodora 161, 173Runicz Józef 28Rupniewski 51Ruszczyc-Szumowiczowa R. 143Ruszkowski Ryszard 205Rybarczyk 101Rybicki Andrzej 90Rychter 69Rydel Lucjan 13, 96Rydz-�mig³y Edward 217Ryszkiewicz T. 84Rytner Tadeusz 80

SSadowski Czes³aw 102, 108, 136, 200Sadowski Tadeusz 200Samborski Bogus³aw 112, 127, 152Sandrich M. 185Sardou Victorien 178Sari Ada 163Sarment J. 139

Saszer-Skasso M. 143Savage A. H. 32Savoir A. 37Sawan Zbigniew 102, 106, 171Sawicki A. 185Sawicki Piotr 176Schildkraut Rudolf 58Schiller Fryderyk 96Schiller Leon 50Schipper Izaak Ignacy 169Schoedsack E.B. 151Schwarcenberg-Czerny W³adys³aw

72Sega³owiczówna 122Sempoliñski Ludwik 128Seredyñski Józef 200Seribe E. 162Serwatko Czes³aw 215Shaw Georg Bernard 181, 182, 189,

195, 214Shonherr W. 32, 58, 72Sidney Sylvia 130Siedlecki Krzysztof 109Sielañski Stanis³aw 198Siemaszko Wanda 121Siemaszko Zygmunt 21, 62, 93Sienkiewicz Henryk 15, 16, 55, 56,

58, 145, 212Siermiñski 51Sieroszewski Wac³aw 49, 56, 60, 69,

75Sileñski Stanis³aw 205Sirota Wiktor 45Skar¿yñski Stanis³aw 149Sk¹pski Bronis³aw 31, 32, 51, 54, 63Skoczylas W³adys³aw 113, 203Skomorocha banda 42Skotnicki Jan 55Skrzyñski Zygmunt 77Skulski Leopold 27Sleñdziñski Ludomir 203S³awek Walery 100, 132S³awoj-Sk³adkowski Felicjan 86, 88,

193, 199, 207, 217

237

S³onimski Antoni 110, 113S³owacki Juliusz 15, 68, 75, 76, 87,

116, 138, 152, 164, 187Smirnow Dymitr 49, 88Smit Adalbert 107Smoczyñski Stanis³aw 149Smosarska Jadwiga 43, 47, 66, 67, 77,

94, 101, 146, 174, 186Sobesto Eugeniusz 105Sobirajski 48Soko³ow Nauman 32Soko³owska Jadwiga 128Soko³owska Janina 79, 100Sokó³ A. 183Sokó³ J. M. 137, 210Solska Irena 49, 58, 79, 122Somerset Maugham William 174Sowiñski Józef, gen. 54, 62, 71, 98,

117, 120, 125, 127, 146, 149Speyer W. 187Spickerman Joseph 77Stachiewicz Piotr 76Stallings L. 129Staniewicz Witold 83Staniewscy 61, 74, 83, 184, 208, 222Starska Halina 34Starzyñski Stefan, dh 20Starzyñski Stefan 139Stefani Aleksander de 174Stefani Jan 216Steiner Hugon 131Sternberg Josef von 143, 194Stêpowski Jerzy 180Stiller Mauritz 91Stolarczyk Stanis³aw 200Strauss Johan 219Strindberg August 48, 50, 68, 111Strug Andrzej 86, 93Stryjeñska Zofia 203Strza³kowski Julian 122, 147, 157Strzedziñska Apolonia 149Styka 51Suchodolski January 113Sudermann Herman 216

Sugimoto R. 96Sulima Helena 108Suworow 117Swanson Gloria 49Sym Fred 99Sym Igo 75, 168, 175, 180, 192,Szadkowski Czes³aw 132Szaniawski Jerzy 68, 71, 75, 80, 108,

128, 147, 217Szapiro Izrael Dawid 95, 130, 149Szapiro Jag³om 182Szapiro Jakub 9, 51, 100, 115Szarkowski Aleksander 13Szaro Henryk 106, 152Szatagin Alicja 103Szaykowski Wac³aw 34Szczeg³ow Piotr 134Szczepañska Lucyna 174, 182, 193,

212, 221Szczepko 187, 223Szczerski Jerzy 14Szczupak M. 171Szczygliñski H. 84Szejkowski Lejzor 112Szekspir William 28, 121Szelemiñska A. 188Szeligowski Tadeusz 218Szewczenko Taras 161, 181Szkwarkin W. 160Szlemiñska A. 203Szmigiero Jan, por. 207Szmolcówna Halina 30, 152Szo³em Alejhem 40, 72, 80, 123Szo³owski K. 212Szpakiewicz Mieczys³aw 134Szpinalski Stanis³aw Leopold 203Sztaginowa A. 199Szteinberg J. 116Sztejman Berta 112Sztompke Henryk 67, 188, 218Szwarc Moris 59Szyd³owski Jerzy 168Szyka Artur 141Szymañska Maria 108

238

Szymañski Boles³aw 14, 17, 31, 52,55, 61, 63, 74, 87

Szymulska Janina 12Szyszko Cezary 109

��cibor W. 217�ciborowa E. 217, 222�ledziewski Piotr 19�liwoniuk Lucjan 49�mig³y-Rydz Edward 195, 212�nie¿ko Witold 86�widerski 99�wiêtos³awski Wojciech 195, 212

TTar³o-Maziñski W³odzimierz 15Terlikowski Konstanty 202Terné Zofia 183Terpi³owski 51Terry Dame Alice Ellen 61Tokarski Zygmunt 176Tokarzewski-Karaszewicz Micha³ 184To³³oczko Kazimierz 104To³stoj Aleksiej 134, 138To³stoj Lew 60Toma Konrad 33, 83Tomaszewiczowie, bracia 28Tondos Stanis³aw 76Toñko 187, 223Topor, in¿. 60Towiñski G. 40Traugutt Romuald 35, 53, 207Trocki Rachmiel 86Trylling Oswald 19, 55, 81Trylling Roman 182Trzciñski 51Turkow Jonas 51, 72Turkow Zygmunt 67, 71Turkowski Tadeusz 14Turrou Leon G. 221Tuwim Julian 82, 194Tykociñski Izrael 174, 175Tyszko Wincenty 101, 102, 106

UUkniewska Maria 211Umiñska Eugenia 214Unferwert Artur 28Ungar Imre 135, 164Unszlicht Józef 21Urbañski Franciszek 155Urstein L. 174Urstejn �Piku�� Józef 33, 39Ustarbowska Zofia 149

VValentino Rudolf 49, 50, 69, 74, 75,

78Vane S. 131Veber P. 178, 212Verdi Giuseppe 44Verneuil L. 101, 128, 149Vernon H. M. 51

WWajnrach Samuel 199Wajnsztadt Beniamin 20Walewski Jan 15, 94, 121Walter W³adys³aw 131Wañkowicz Melchior 190Warholec 26Warnecki J. 145Wasilewicz Wasyl 160Waszyñski Micha³ 210, 212Watters G. M. 179Wayzbun Jerzy 72Weiss Wojciech 76, 197, 203Wejsis Edward 174Wendrowska Zofia 180Wermiñska Wanda 152, 176, 219Werner W. 188, 191Wertyñski Aleksander 48, 49, 64Weubman Szloma 152Wêgierko Aleksander 88, 106, 181Wêgrzyn Józef 31, 47, 52, 58, 66, 75,

94, 145Wieniawa-D³ugoszewski Tadeusz 67,

68, 96, 97, 99, 103

239

Wierzyñski Kazimierz 134Wiktor Fryszman 112Wilga Henryk 54Wiliñska Ninka 98Wilson M. 40Winawer Bruno 134Winsloe Ch. 181Witkiewicz Stanis³aw Ignacy 61Witos Wincenty 56, 71, 220Woirin Ch. 41Wojciechowski Stanis³aw 44, 70, 71Wojewódzki Marian 87Wojtaszek 26Wolf Friedrich 121Wolman 28Wo³kowyski Wolf 152Wo³oszyn Pawe³ 77Wo�niacka Bronis³awa 74Wray Fay 151Wyczó³kowski Leon 76Wynyand Diana 151Wyrwicz Leon 140, 205, 220Wyrwicz-Wichrowski Karol 147, 192,

219Wysocka Stanis³awa 68Wysocka Tatiana 55Wysocki Adam 173, 185, 194, 208Wysocki Andrzej 60Wyspiañski Stanis³aw 24, 127, 159,

164

ZZab³udowski A. 193Zaj¹czkowska Zofia 108Zaleski Antoni, ksi¹dz 59Zalewski A. 44, 45Zalewski August 141Zalewski Marian 176Zaliszówna Halina 212Zamenhof Ludwik 85, 125, 126, 217Zapolska Gabriela 32, 67, 103, 104,

112, 117, 133Zarzycka Irena 102Zarzycki Ferdynad 156Zas³awski 122Zawieyski Jerzy 200, 221Zborowski Marian 74Zeligman Józef 9, 46Zeller Karl 219Zelska Maria 70Zelwerowicz Aleksander 47, 96Zieliñski Antoni 178Zieliñski Tadeusz 155Ziemilski Maksymilian 105Zimermann Józef 200Zimiñska Mira 33, 117, 145, 183,

207, 214Zirkwitz Teodor 104Zylberblat Mordek 100Zylberfenig J. 28, 183, 210Zylberg J., 72Zyndram-Ko�cia³kowska Regina 127,

142, 143, 148Zyndram-Ko�cia³kowski 118, 121,

124, 131, 133, 134, 136, 137, 143,145, 147-150, 155, 157, 162, 163,172, 186, 208

¯¯abczyñski Aleksander 152, 180,

186, 190, 202¯eleñski Stanis³aw 132¯eleñski-Boy Tadeusz 51, 132¯elichowska Lena 183¯eligowski Lucjan, gen. 163¯elska Maria 135¯eromski Stefan 68, 106, 113, 116,

152, 164, 201, 206¯erowski Stefan 97¯o³¹dkowski Alfred 15¯urawiew Jerzy 18¯ywar Stanis³aw 200

240

241

Fot. 1 Uroczysto�ci z okazji odzyskania przez Bia³ystok niepodleg³o�ci. ........ 16Fot. 2 Dawna ulica Wasilkowska, obecnie Sienkiewicza. W g³êbi cerkiew

rozebrana po wyzwoleniu miasta. Na miejscu �wi¹tyni, na Placu Wolno�ci,stoi dzi� budynek Komendy Wojewódzkiej Policji. .................................... 23

Fot. 3 Zwierzyniec. Pomnik ¿o³nierzy 42. pu³ku piechoty poleg³ych w czasiewojny polsko-bolszewickiej. ....................................................................... 23

Fot. 4 Bia³ystok zalany przez Bia³kê w 1922 r. Widok od ulicy Ko�cielnej. .... 38Fot. 5 Uroczysto�ci w zwi¹zku z przybyciem do miasta Naczelnika Pañstwa

Józefa Pi³sudskiego. Przemawia prezydent Boles³aw Szymañski. ............. 38Fot. 6 Hotel �Ritz�. ............................................................................................ 46Fot. 7 Bia³ostocki Ratusz. Z prawej ulica Sura¿ska. .......................................... 57Fot. 8 Bia³ystok noc¹. Widok od strony ko�cio³a Farnego. ............................... 57Fot. 9 Park im. Ksiêcia J. Poniatowskiego. ........................................................ 65Fot. 10 Ulica Pa³acowa. W dole most na rz. Bia³ej. Po lewej hotel �Ritz�. ...... 65Fot. 11 Brama wej�ciowa do Parku im. Ksiêcia J. Poniatowskiego. Znajdowa³a

siê naprzeciwko hotelu Ritz, na wysoko�ci Bramy Pa³acowej. ................... 91Fot. 12 Rotunda (restauracja) w Parku Miejskim. Widok przed 1938 r. ........... 91Fot. 13 Uroczyste obchody odzyskania przez Polskê niepodleg³o�ci. Po lewej

wojewoda Marian Zyndram-Ko�cia³kowski oraz weteran powstaniastyczniowego na Podlasiu Mamert Wandali. ............................................. 119

Fot. 14 Kuchnia ruchoma dla bezdomnych. .................................................... 129Fot. 15 Wóz bojowy Miejskiej Stra¿y Po¿arnej. ............................................ 129Fot. 16 Bia³ystok noc¹. Jeszcze przed strajkiem elektrycznym. ...................... 140Fot. 17 Bia³ostockie Planty. Czê�æ parkowa od ulicy Mickiewicza. W g³êbi

domki urzêdnicze przy ulicy �wiêtojañskiej. ............................................ 154Fot. 18 Bia³ostockie Planty. Czê�æ parkowa od ulicy Mickiewicza. Widok

od ulicy �wiêtojañskiej. ............................................................................. 154Fot. 19 Muszla koncertowa na Plantach. ......................................................... 165Fot. 20 Uczestnicy rajdu motocyklowego opuszczaj¹ Bia³ystok. ................... 165Fot. 21 Ulica Lipowa. Widok od strony cerkwi �w. Miko³aja. ........................ 177Fot. 22 Rynek Sienny w dzieñ targowy. .......................................................... 200Fot. 23 Widok z ulicy Kiliñskiego na Teatr Miejski im. Marsza³ka Józefa

Pi³sudskiego (1939 r.). ............................................................................... 213

Spis fotografii

242

Spis tre�ci

Wstêp ............................................................................................ 5Od autorów ................................................................................... 71919 .............................................................................................. 91920 ............................................................................................ 171921 ............................................................................................ 241922 ............................................................................................ 301923 ............................................................................................ 391924 ............................................................................................ 471925 ............................................................................................ 581926 ............................................................................................ 661927 ............................................................................................ 791928 ............................................................................................ 921929 .......................................................................................... 1071930 .......................................................................................... 1151931 .......................................................................................... 1201932 .......................................................................................... 1301933 .......................................................................................... 1411934 .......................................................................................... 1551935 .......................................................................................... 1661936 .......................................................................................... 1781937 .......................................................................................... 1891938 .......................................................................................... 2011939 .......................................................................................... 214Indeks nazwisk ......................................................................... 227Spis fotografii ........................................................................... 241