šонтент 2015/Июнь

«Қаржы» - «Финансы»№ 11 (10) қараша 2014Ай сайынғы мамандандырылған басылымБас редакторы Яновская Ольга Алексеевна Экономика ғылымдарының докторы, профессор, PhD, «Еуразия» халықаралық Экономика Академиясының академигі; Қоғамдық редакциялық кеңесКарлик Александр Евсеевич,экономика ғылымдарының докторы, профессор, ғылыми жұмыс және инновациялар жөніндегі проректор, Санкт-Петербургтік экономика және қаржы мемлекеттік университетінің кәсіпорын экономикасы және өндіріс менеджменті кафедрасының меңгерушісі (Ресей Федера-циясы);Амирханұлы Валихан,ҚР ҚМ Табысты талдау және салық және кеден заңнамасы сұрақтарын координациялау департаментінің директоры;Рамазанов Ельдос Муратович,«Атамекен» одағы» Қазақстанның Ұлттық экономикалық палатасы Басқармасының Төрағасы;Рожкова Мария Васильевна,«Қазақстанның Тау-кен рудасы компаниясы» ЖШС директоры;Айкимбаева Бекзат Тулендиновна, ҚР ҚМ Персоналды басқару департаментінің директоры; Искакова Зағира Дуйсембаевна,экономика ғылымдарының докторы, ҚР ҚМ «Қаржы академиясы» АҚ «Қаржы» кафедрасының профессоры; Нұрғалиева Жанна Ерғалиевна, экономика ғылымдарының кандидаты, ҚР ҚМ «Қаржы академиясы» АҚ ғылыми-инновациялық жұмыстар және халықаралық байланыс жөніндегі Проректоры; Жұмағұл Ақмарал Нұрланқызы, хатшы, ҚР ҚМ «Қаржы ака-демиясы» АҚ халықаралық бағдарламалар және академиялық ұтқырлық бөлімінің бас менеджері;Лавриненко Анна Ростисла-вовна,экономика ғылымдарының кандидаты, доцент, қаржы-экономика факультетінің деканы, Полоцк мемлекеттік университетінің «Эко-номика және басқарма» кафедрасының меңгерушісі (Беларусь мемлекеті);Коба Екатерина Евстафьева, экономика ғылымдарының докторы, профессор, Мәскеу облысының жоғары білікті білім беру «Қаржы-технологиялық академиясы» Мемлекеттік бюджеттік білім беру мекемесінің «Бухгалтерлік есеп және аудит» кафедрасының меңгерушісі.

«Қаржы» - «Финансы»№ 11 (10) ноябрь 2014Ежемесячное специализиро-ванное издание Главный редактор Яновская Ольга Алексеевна Доктор экономических наук, профессор, PhD, академик Международной Экономиче-ской Академии «Евразия»;Общественный редакционный совет Карлик Александр Евсеевич, доктор экономических наук, профессор, проректор по научной работе и инновациям, зав.кафедрой кафедры эко-номики предприятия и произ-водственного менеджмента Санкт-Петербургского государ-ственного университета эконо-мики и финансов (Российская Федерация);Амирханұлы Валихан, дирек-тор департамента анализа дохода и координации вопро-сов налоговой и таможенного законодательства МФ РК;Рамазанов Ельдос Муратович, заместитель Председателя Правления Национальной Экономической Палаты Казах-стана «Союз «Атамекен»;Рожкова Мария Васильевна, директор ТОО «Горнорудная компания Казахстана»Айкимбаева Бекзат Тулендиновна, директор де-партамента управления персо-налом МФ РК;Искакова Загира Дуйсембаевна, доктор эко-номических наук, профессор кафедры «Финансы», АО «Фи-нансовая академия» МФ РК;Нургалиева Жанна Ергалиевна, кандидат эко-номических наук, проректор по научно-инновационной деятельности и международ-ным связям АО «Финансовая академия» МФ РК;Жумагул Акмарал Нурланкызы, секретарь, главный менеджер отдела международных программ и академической мобильности АО «Финансовая академия» МФ РК;Лавриненко Анна Ростиславов-на, кандидат экономических наук, доцент, декан финансо-во-экономического факультета, зав. кафедрой «Экономики и управления» Полоцкого госу-дарственного университета (Республика Беларусь);Коба Екатерина Евстафьева, доктор экономических наук, профессор, зав. кафедрой «Бухгалтерский учет и аудит», Государственного бюджетного образовательного учреждения высшего профессионального образования Московской об-ласти «Финансово-технологи-ческая академия» (Российская Федерация).

«Қаржы» - «Финансы» - «Finance»№ 11 (10) november 2014Special monthly editionSenior Editor.Yanovskaya Olga Alekseevna Ph.D in Economics, professor, Academician of the International Economic Academy « Eurasia». Public Editorial Council.Karlik Alexander Evseevich, Ph.D in Economics, professor, Vice-Rector for Research and Innovation Affairs, Head of Faculty of enterprise Economics and industrial management of St. Petersburg state University of Economics and Finance (Russian Federation);Amirkhanuly Valikhan, Director of Department of Revenue Analysis and coordination of tax and customs legislation of MF RK; Ramazanov Eldos Muratovich, Deputy Chairman of the National Economic Chamber of Kazakhstan «Atameken» Union»Rozhkova Maria Vasilyevna, Director of LLP «Mining Company of Kazakhstan»Aikimbayeva Bekzat Tulendinovna, Director of Human Resources of Department of MF RK;Iskakova Zagira Dyuisenbayevna, Ph.D in Economics, professor, Head of Faculty of «Finance», «Financial Academy» JSC, MF RK;Nurgaliyeva Zhanna Ergaliyevna, Candidate of Economic Sciences, Vice-rector on Scientific-innovation activity and international relations of «Financial Academy» JSC, MF RK; Zhumagul Akmaral Nurlankyzy. Secretary, chief Manager of the Department of International programs and academic mobility of «Financial Academy» JSC, MF RK.Lavriyenko Anna Rostislavovna. Candidate of economic Sciences, docent, Dean of Financial and Economic Faculty, Head of Faculty of «Economy and management» of Polotsk state University (Republic of Belarus);Koba Ecatherine Estafyeva. Ph.D in Econimics, professor, Head of Faculty «Accounting and Auditing», State Educational Institution of Higher Education Moscow Region «Finance and Technology Academy» (Russian Federation).

Редакция мекенжайы: «Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ., Есенберлин көшесі, 25Адрес редакции: АО «Финансовая академия», г. Астана, ул. Есенберлина, 25Edition address:«Financial Academy» JSC, Astana, 25 Esenberlin street

Серіктестер – Партнеры – Partners«Қазпошта»АҚ / АО «Казпочта» / «Kazpost» JSCҚазақстан Республикасы ұлттық банкінің банкнот фабрикасы / Банкнотная фабрика Национального банка Республики Казахстан / Banknote factory of the national bank of The Republic of KazakhstanҚазақстанның тау-кен компаниясы / Горнорудная компания Казахстана / Mining company of Kazakhstan Дизайн-БЮРО 8.18 / Дизайн-БЮРО 8.18 / Design–Bureau 8.18«DILHAN» ЖШС / ТОО «DILHAN» / «DILHAN» LLP

«Print House Gerona» www.gerona.kz баспаханасында басып шығарылды / Отпечатано в типографии «Print House Gerona» www.gerona.kz / It is printed in «Print House Gerona» www.gerona.kz

№ 02336 тапсырыс. Таралымы 2 100 дана. Заказ № 02336 Тираж 2 100 экз. Order No. 02336 Circulation of 2 100 copies.

Басып шығаруға 23.10.14 қол қойылғанПодписано в печать 23.10.14 It is sent for the press 23.10.14

ISSN 2409 – 4196

Мақалалардың мазмұны үшін авторлар жауапты.За содержание статей ответственность несут авторы. Authors is responsible for contents of articles.

Редакцияның жазбаша рұқсатынсыз материалдарды қайта басып шығаруға тыйым салынады.Без письменного согласия редакции перепечатка материалов запрещена. The reprint of materials is forbidden without written consent of edition.

Қолжазбалар қайтарылмайды Рукописи не возвращаютсяManuscripts don’t given back

Жарнама материалдардың мазмұны үшін редакция жауапты емес.За содержание рекламных материалов редакция ответственности не несет. Edition doesn’t bear responsibility for contents of advertizing materials

Журнал Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігінде тіркелген / Журнал зарегистрирован Министерством культуры и информации Республики Казахстан / The magazine is registered by the Ministry of Culture and Information of the Republic of Kazakhstan

№ 14087-Ж 10.01.2014 ж. БАҚ есепке қойылғаны туралы куәлікСвидетельство о постановке на учет СМИ от 10.01.2014 № 14087-Ж The certificate on registration of mass media dated 10.01.2014 № 14987-Ж

«Қаржы академиясы» АҚ меншік иесі / Собственник АО «Финансовая академия» / Owner of the «Financial Academy» JSC

Жазылуды: • «Қазпошта» АҚ, «Евразия Пресс» Aгенттігi» ЖШС, «Астана Пресс» ЖШС каталогы бойынша (жазылу индекстері 74734, 94734)• [email protected] электрондық пошта бойынша• www.rk-finance.kz сайтында• Астана қ., Есенберлин көшесі, 25, «Қаржы академиясы» АҚ, +7 (7172) 38 31 59, орындаушы редакциясында рәсімдеуге болады

Подписку можно оформить:• По каталогам АО «Казпочта», ТОО «Агентство «Евразия Пресс», ТОО «Астана Пресс» (подписные индексы 74734, 94734)• По электронной почте [email protected]• На сайте: www.rk-finance.kz• В исполнительной редакции: г. Астана, ул. Есенберлина, 25, АО «Финансовая академия», +7 (7172) 38 31 59

It is possible to subscribe:• According to «Kazpost» JSC, «The Agency «Eurasia Press» LLP, «Astana Press» LLP catalogs (Subscription indexes 74734, 94734) • By e-mail: [email protected]• On the site www.rk-finance.kz• In executive edition: Astana, 25 Esenberlin street ,«Financial Academy» JSC, 7 (7172) 38 31 59

МАЗМұНы / СОДЕР ЖАНИЕ / CONTENTS15 қарашада Қазақстан Қаржыгерлер күнін атап өтеді, ҚР Қаржы министрі Б.Т.Сұлтановтың құттықтау сөзі ...... 415 ноября Казахстан отмечает День финансиста, поздравление Министра финансов РК Султанова Б.Т. ...... 5On the 15th day of November Kazakhstan celebrates «Financier’s day», congratulations of the Minister of the RK Sultanov B.T. ...................................................... 5

ҚР Қаржы министрі Б.Т.Сұлтановтың Парламент Мәжілісіндегі баяндамасы ................................................... 6Выступление Министра финансов РК Султанова Б. Т. в Мажилисе Парламента РК ...............................................11The speech of the Minister of Finance of the RK Sultanov B.T. in Majilis of the Parliament ...........................16

Ерғожин Д.Е.«Қазахстан – 2050» стратегиясы. Сапалы фискалды саясат және мықты шағын және орта бизнесті қалыптастырудың іргетасы ретінде әкімшілендіру ........................................................20Ергожин Д. Е. Стратегия «Казахстан-2050». Качественная фискальная политика и администрирование как фундамент становления крепкого малого и среднего бизнеса .................................22Ergozhin D.Е.Strategy Kazakhstan - 2050. Qualitative fiscal policy and administration as foundation of formation of a strong small and medium-sized businesses .....................................25

Әмірханұлы В.Халықаралық ынтымақтастық – отандық экономиканы деоффшоризациялау мәселесіндегі басты құрал................28Амирханулы В.Международное сотрудничество – главный инструмент в вопросе деоффшоризации отечественной экономики ..................................................29Amirkhanuly V.International cooperation is the main tool in the matter of domestic economy deoffshorization ..............30

«Қолжетімді тұрғын үй-2020». Жаңа сандар, жаңа ережелер ............................................43«Доступное жилье-2020» Новые цифры, новые правила ...........................................46«Affordable housing-2020» new figures, new rules ........................................................48

Ақжанов Қ. Б.2014 жылы сыртқы капитал нарықтарында Қазақстан Республикасының еурооблигацияларын шығаруы ............................................................................52Акижанов К. Б.Выпуск еврооблигаций Республики Казахстан на внешних рынках капитала в 2014 году .........................54Akizhanov K.B.Transaction of Eurobonds of the Republic of Kazakhstan on foreign capital markets in 2014 ..................56

Нұрғалиева Ж.Е.Астана PEM PAL шеңберінде тәжірибемен алмасу үшін қонақтарды қабылдайды ................................58Нургалиева Ж.Е.Астана принимает гостей для обмена опытом в рамках PEM PAL ..................................................62Nurgaliyeva Zh.Astana receives visitors for sharing of experience within a framework of PEMPAL ........................68

Ламсков М.Шикізаттық мемлекеттен - электрондыққа.........................72Ламсков М.От сырьевого государства к электронному ........................73Lamskov M.From a primary producing to E-state ....................................75

ҚР Қаржы министрлігі «Электрондық коммерция орталығы» ЖШС бірлесе отырып Global e-Government Forum 2014 көрмесіне қатысты ..........................................77Министерство финансов РК совместно с ТОО «Центр электронной коммерции» приняли участие на выставке Globale-Government Forum 2014 .....................78Ministry of finance of RK and «Electronic commerce center» LLP took part in Global e-Government Forum 2014 exhibition ...........................................................................79

Голоушкина Г.Ақшаны жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес бойынша халықаралық бірлесу .........................................................80Голоушкина Г.Международная интеграция по борьбе с отмыванием денег и финансированием терроризма ..............................82Goloushkina G.International integration on combating money laundering and financing terrorism ........................................................84

МАЗМұНы / СОДЕР ЖАНИЕ / CONTENTSКавкитаев А. К.Мемлекеттік сатып алу саласындағы қаржылық бақылау ............................................................86Кавкитаев А. К.Финансовый контроль в сфере государственных закупок .....................................88Kavkitayev A. K.Financial control in public procurement .................................89

КО мен БЭК мүше мемлекеттері үшін озық қарқынды индикаторлар ...................................91Опережающие индикаторы для государств – членов ТС и ЕЭП ....................................93Leading indicators for States - members of the Customs Union and the Common Economic Space ..........95

Қазақ тілі – біздің болашағымыз! .......................................97Казахский язык – это наше будущее! ................................97Kazakhstan’s future lies in the Kazakh language! ...................98

2014 жылдың 1 қарашасына Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қолма-қол ақшаны бақылау шотындағы ақшаның қозғалысы туралы есеп.....................................101Отчет о движении денег на контрольном счете наличностиНационального фонда Республики Казахстанна 01 ноября 2014 год .....................................................102Statement of Cash Flows for the cash account control of the National Fund of the Republic of Kazakhstan November 01, 2014 ...........................................................103

Болдурукова Л.Ж.Қаржылық инвестициялар мен қаржылық міндеттемелердің есебі. Қаржылық инвестициялар: түсінігі мен жіктелуі ..............104Болдурукова Л. Ж.Учет финансовых инвестиций и финансовых обязательств Финансовые инвестиции: понятие и классификация ................................................114Boldurukova L. Z.Accounting of financial investments and financial liabilities Financial investments: conception and classification ..............................................124

Әлбекова М. Б.Мемлекеттік мүлікті басқаруды жетілдіру және квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қызметін жеделдету.........................................................132Альбекова М. Б.Совершенствование управления государственным имуществом и активизация деятельности субъектов квазигосударственного сектора .......................134Albekova M. B.Improvement of state property and revitalization of activity of subjects quasi – public sector .........................137

Темірова А.Б.ҚР коммуникациялық нарығының бәсекеге қабілеттілігін талдау ..........................................139Темирова А. Б.Анализ конкурентоспособности коммуникационного рынка РК .........................................141Temirova A.B.Analysis of the competitiveness of the communication market of RK ...................................143

Тлеужанова Д.А. Қазақстан Республикасында микроқаржыландыруды жетілдіру перспективалары .............................................145Тлеужанова Д. А.Перспективы совершенствования микрофинансирования в Республике Казахстан ...............147Tleuzhanova D.A.Prospects for improvement in microfinance in the republic of Kazakhstan .............................................152

Тұрмаханбетова Г.А., Жұмажанова М.ТҚазақстан республикасының мемлекеттік сатып алу жүйесіндегі мәселелері мен оларды шешу жолдары. ...............................................................154Турмаханбетова Г.А., Жумажанова М.ТПроблемы в системе государственных закупок республики казахстан и пути их решения. .......................156Turmahanbetova G.A., Zhumazhanova M.TProblems of public procurement system of the republic of Kazakhstan and their solutions. ...............158

Тұрысбекова А.С., Исабаева Г.Ж. Maple бағдарламасында екінші сыныптың механизмін динамикалық синтездеу ...................................................160Турусбекова А.С., Исабаева Г.Ж.Динамический синтез механизма второго класса в программе maple ..................................164Turusbekova A.S., IsabaevaG.ZhDynamic synthesis mechanism of second class in maple software. ............................................................168

Тхакумачев Б. Ю., Кардашевская М. В.Адвокаттың маманның арнайы білімін қолдануды ұйымдастыру ерекшеліктері .............................................172Тхакумачев Б. Ю., Кардашевская М. В.Особенности организации применения адвокатом специальных знаний специалиста...................175Tkhakumachev B. Y., Kardashevskaya M. B.Pecularities of application of specific knowledge by the solicitor .................................................178

4

Қараша / Ноябрь / November / 2014 № 11 (10)

Бишімбаев К.В.,

«Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі»

АҚ басқармасы төрағасы

Бір қарағанда, «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингінің ішкі құрылымы әркелкі, әртарапты болып көрінуі мүмкін. Холдинг құрылған сәтте оған қызмет түрі

әркелкі 10 институт біріктірілді. Мәселен, «Қазақстан даму банкі» ірі компаниялармен жұмыс істейді. Ал «Даму» кәсіпкерлікті қолдау қоры шағын және орта бизнес

үшін қажет. «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» міндеті мемлекеттің тұрғын үй бағдарламаларына қатысушыларға көмек беру болып табылады. Технологиялық

«Бәйтерек» ұлттықбасқарушы холдингін құру –уақыт талабынан туындаған мәселе…«Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингін құру– уақыт талабынан туындаған мәселе. Ол соңғы кездері қоғамда болып жатқан түрлі экономикалық және әлеуметтік проблемалардың алдын алу үшін жұмыс істейді. Мақсаты – экономиканың нақты секторы болып табылатын ірі өнеркәсіп ошақтары мен кіші және орта бизнес нысандарын ұзақ мерзімге қымбат емес қаржы көздерімен қамтамасыз ету. Жиынтық сомасы $12 млрд. құрайтын компаниялар тобын біріктірген «Бәйтерек» холдингі отандық және халықаралық капитал нарығынан инвестиция тарта алатын мүмкіндікке ие. Холдинг еншілес кәсіпорындарының мүмкіндіктері есебінен де экономикаға «бір терезе» қағидаты бойынша түрлі инструменттерді ұсына алады. Ал алдағы жылдары елімізде индустриалды-инновациялық дамудың екінші бес жылдығынының басталуымен холдингке қаржылай көмек көрсету міндеті жүктелген.


5даму жөніндегі ұлттық агенттік еліміздің инновациялық дамуына ат салысады. Де-мек, бұған дейін әр институт не профильді министрліктің, болмаса «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қорының құзырында болды. Әлемдік қаржы нарығындағы тұрақсыздық, әлем экономикасы дамуының бәсеңсуі секілді себептер даму институттарының мүмкіндігі шектеулі екендігін ескере отырып, оларды бір холдингке біріктіру қажеттігін алға тартты. Оның мақсаты қаржы ресурстарын бір орталыққа шоғырландыру болатын. Сонымен, «Бәйтерек» холдингінің алдына келелі міндеттер қойылды: ел экономикасын дамытудағы қаржы институттарының рөлін арттыру, кәсіпорындарды ұзақ мерзімге қымбат емес ресурстармен қамтамасыз ету, сыртқы нарықтан инвестиция тар-ту, мемлекеттің әлеуметтік маңызға ие бағдарламаларының негізгі операторы бо-лып табылатын компаниялардың қызметін халыққа жақындату.

2013 жылдың мамырында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың арнайы Жарлығымен құрылған холдинг аз ғана уақыттың ішінде сан жағынан ғана емес, сапа жағынан да айтарлықтай жетістіктерге жетті. Сан жағынан алғандағы жетістікке тоқталар болсақ, таза табыс көлемін айтуға болады. 2013 жылдың қорытындысы бой-ынша, даму институттарының таза табысы – 30 млрд. теңге, яғни, рекордты межеге жетті. Ал 2014 жылдың жарты жылында бұл көрсеткіш қаржы институттарына жай түскендей әсер еткен жыл басындағы девальвацияға қарамастан, 12,3 млрд. теңге болды. Құрылғанына бар-жоғы бір жылдан сәл астам уақыт болған Холдинг активі 401 млрд. теңгеге (1,8 трлн. теңгеден 2,2 трлн. теңгеге) ұлғайып, несие портфелі 111 млрд. теңге (816 млрд. теңгеден 927 млрд. теңгеге) болды. Бұл, сөз жоқ, холдингтің Қазақстан экономикасындағы рөлінің артқанын білдіреді.

Холдингтің сапа жағынан алғандағы жетістіктеріне тоқталсақ, оған халықаралық рейтинг агенттіктерінің берген жоғары бағасы айқын дәлел бола алады. 2014 жылдың шілде айында «Бәйтерек» холдингіне Fitch Ratings халықаралық агенттіктің ВВВ+ деңгейінде несие рейтингі берілді. Бұл Қазақстанның тәуелсіз рейтингіне пара-пар рейтинг болатын. Бұдан шығатын қорытынды қандай? Де-мек, халықаралық агенттік «Бәйтерек»

холдингінің қызметін тұрақты, таза әрі се-нуге тұрарлық деп бағалайды. Осы жылдың тамыз айында тағы бір халықаралық рейтинг агенттігі – Standart&Poor`s- «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ шетел және ұлттық валютадағы міндеттемелеріне «ВВВ+/А-2» деңгейінде баға берді. Бұл да –Қазақстанның тәуелсіз рейтингімен бірдей көрсеткіш.

Жаңа холдинг қызметіндегі айтуға тұрарлық оқиғалардың бірі – 2014-2023 жж арналған он жылдық Даму стратегиясының қабылдануы.Аталған құжат осы жылдың наурыз айында Премьер-Министрдің қатысуымен өткен Холдинг директор-лар кеңесінің отырысында қабылданды. Айта кету керек, аталған құжаттың мазмұны Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегия-сымен толық үндеседі.

Холдингтің негізгі Миссиясы –Қазақстан экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз ету. Ол үшін холдинг «Стратегия-2050»алға қойған міндеттер мен мақсаттарды орындау арқылы экономиканың басым секторларын қаржыландырады, әлеуеттік мәселелерді шешуге бағытталған мемлекет саясатын қолдайды.

Дамудың төмендегі бес стратегиялық бағыты айқындалды:

1. Қазақстан экономикасы дамуының тұрақтылығын экономикадағы басымдық берілген салаларға қаржылай көмек көрсету арқылы қолдау білдіру.

2. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау.3. Экономиканың жаңа, заманауи салала-

рын қолдау мен инновацияны дамыту.4. Қазақстандық компаниялардың

экспорттық әлеуетін арттыру.5. Мемлекеттің әлеуметтік мәселелерді

шешуге бағытталған қадамдарын қолдау.

Холдингтің экономиканың басым бағыттарына қаржылай көмек беру ту-ралы бірінші міндеті аясындағы негізгі мақсаты – еншілес компаниялардың инвестициялық және несие беру қызметін арттыру. Несие беру мен тікелей инве-стиция тарту арқылы қаржыландыру көлемін ұлғайту «Қазақстан даму банкі», Қазақстан инвестициялық қоры және «Қазына Капитал» менеджменттің

үлесінде. Бірінші кезекте, Холдингтің ин-вестициясы ИИДМБ екінші бесжылдығын жүзеге асыруға, экономиканың мате-риалдарды терең өңдеуден өткізетін шикізатты емес салаларындағы жо-баларды қаржыландыруға, жаңа технологиялардың көмегімен бәсекеге қабілетті өнім шығаратын кәсіпорындарды қолдауға бағытталады. Сондай-ақ инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруға да баса назар аударыла-ды.

Холдингтің Даму стратегиясында инвестициялық қызметті арттыру үшін төмендегі мақсатты индикаторлар айқындалған.

Бірінші.Несие портфелін қазіргі 816 млрд. теңгеден 2023 жылға дейін 6 619 млрд. теңгеге жеткізу. Демек, 8 есеге дейін ұлғайту.

Екінші.Инвестиция портфелі көлемін қазіргі 23 млрд. теңгеден 2023 жылға дейін 335 млрд. теңгеге ұлғайту.

Үшінші.Инвестициялық және несие портфельдерінің көлемін ұлғайту арқылы Холдинг активтерінің көлемін ІЖӨ-ге шаққанда қазіргі 5,6%-дан2023 жылға дейін 7%-ғажеткізу.

Осылайша, Холдинг ел экономикасының дамуындағы өз үлесін арттыруды көздейді. Салыстырмалы түрде айтар болсақ,«Қытай Даму банкі» активтерінің көлемі елдің ІЖӨ-не шаққанда 14,5%, Бразилияда бұл көрсеткіш – 15,3%, ал Кореяда13%-ды құрайды.

Стратегияның екінші басымдығы – кіші және орта бизнесті қолдау.Мемлекет бас-шысы кіші және орта бизнестің ІЖӨ-ге шаққандағы көлемін 2050 жылға дейін 50%-ғажеткізу мақсатын қойды. Қазір оның көлемі–18%. Холдинг компаниялар тобы арасында бұл мақсатпен негізінен қаржылай, қаржысыз көмек көрсету арқылы «Бизнестің Жол картасы-2020» бағдарламасының агенті – «Даму» қоры айналысады. Кепіл болу, пайыздық үстемелерді субсидиялау, экономиканың басым секторларына жеңілдетілген не-сие беру, ақыл-кеңес беру, оқыту сияқты қажеттіліктер бір жағынан бизнесте жүрген кәсіпкерлердің өз ісін дөңгелетуіне көмек болса, екінші жағынан өз кәсібін ашқысы келетіндердің қатарын көбейтері сөзсіз. Бұл бағытта Холдинг төмендегі мақсатты индикаторлар бойынша жұмыс жасайтын болады.

6


Бірінші.ШОБ қолдауға бөлінетін қаржы көлемін қазіргі 236 млрд. теңгеден 2023 жылдың аяғына дейін 583 млрд. теңгеге жеткізу.

Екінші.Арнайы бағдарламалар арқылы дәріс алып, бизнес ашқан кәсіпкерлер са-нын қазіргі 8%-дан2023 жылға дейін 25%-ға жеткізу.

Стратегиядағы ауыз толтырып айтуға бо-латын бағыттардың бірі – ол инновацияны дамыту мен экспортты қолдау.

Инновациялық қызметті қолдау гранттар бөлу, технология әкелу, технологиялық бизнес-инкубация қызметін жандандыру сияқты басқа да құралдар арқылы жүзеге асырылады. Стратегиялық технология-ларды дамыту үшін алдымен кең көлемді қолданбалы ғылыми зерттеулерді бизнес және отандық ғалымдарды тарту арқылы қаржыландыру қажет.

Ал экспортты қолдау мақсатында Холдинг өзінің еншілес кәсіпорны –«Ка-зЭкспортГарант» арқылы экспорттық операцияларды сақтандыру шараларын қолға алады. Бұған қоса кәсіпорындардың сақтандырылған өнімдерінің көлемін экспортқа шығармай тұрып сақтандыру бағдарламасы аясында да көп жұмыстар жасалады. Демек, қаржыландырудың толық циклы жүзеге асырылады деген сөз. Мәселен, қазақстандық экспортерлардың шикізат сатып алғаннан бастап, дайын өнімді шетелдіктерге несиеге, болмаса саудалық қаржыландыру механизмін пайда-лану арқылы, сатқанға дейінгі аралықтағы қызметі толық қолдауға ие болады.

Бұл бағыттағы қызмет түрлері төмендегі көрсеткіштер бойынша бағаланады:

Біріншіден.Түрлі инструменттер арқылы қолданған жобалар аясында шығарылған өнім көлемін 2023 жылға дейін 13 млрд. теңгеге ұлғайту.

Екіншіден.Коммерцияланған жобалардың көлемін қазіргі 14%-дан2023 жылға қарай 30%-ғадейін жеткізу. Мәселен, бүгінгі таңда мұндай 30% жоғары көрсеткіш Израиль мемлекетінде бар.

Үшіншіден.Шикізаттық емес экспорт көлемін қазіргі орташа 1,4%-дан 2023 жылға қарай 3%-ғажеткізу.

Холдингтің бесінші стратегиялық бағыты –Үкіметтің әлеуметтік мәселелерді шешуге арналған қадамдарына қолдау білдіру. Бұлжұмыс «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі»мен«Қазақстанның ипотекалық компаниясына»жүктеліп отыр. Аталған

компаниялардың басты мақсаты – еліміздегі тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамытып, ипотекалық нарықты қолдау және сатып алуға рұқсат беретін арендалы пәтерлер жүйесін еңгізу болып табылады.

Бұл бағытты жүзеге асыру үшін төмендегі мақсатты индикаторлар орындалуы тиіс.

Бірінші.Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне қатысатын экономикалық жағынан белсенді тұрғындардың са-нын қазіргі 4%-дан2023 жылға қарай 17%-ғажеткізу.

Екінші.2023 жылға қарай пайдалануға берілетін арендалы тұрғын үйлердің көлемін 615 мыңшаршы метрге дейін жеткізу.

Үшінші.Екінші деңгейлі банктердегі ипотекалық займдардың талап ету құқығын сатып алуға 2023 жылға дейін жыл сайын 8 млрд. теңге көлемінде қаржы жұмсау.

Холдинг Стратегиясында айқындалған міндеттер бойынша еншілес кәсіпорындар «бір терезе» қағидасы бойынша жұмыс істеуі тиіс. Кәсіпкерлік, инфрақұрылымдық жобалар, инновациялық компанияларды қаржыландыру, экспортты қолдау сияқты түрлі салалардағы күшті біріктірудің нәтижесінде дамудың жаңа көкжиегіне жетуге болатыны ешқандай дау тудырмасы анық.

Стратегияда сондай-ақ барлық даму институттарының орта және ұзақ мерзімге арналған мақсаттары, басымдықтары мен жұмыс механизмдері айдан анық көрсетілген. Енді осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін еншілес кәсіпорындар да өз қызметтерін қайта қарастырып жатыр. Холдингтегі басты институт – «Қазақстан Даму банкі»алғашқылардың бірі болып өз қызметін жаңа арнаға бұрды. Со-нымен, «Даму» банкінің несие портфелі 32%-дан(холдинг құрылған кездегі көрсеткіш) 48%-ға ұлғайды.Демек, бұл ҚДБ осы аралықта Қазақстан экономика-сына 200 млрд. теңгеден астам қосымша қаржы салғанын білдіреді. Жыл соңына дейін осы көрсеткішті 52%-ға дейін жеткізу жоспарланып отыр.Бүгінгі таңда ҚДБ-де несие беру үрдісі толық реттелген: несие-ленген жобаның қалай жүзеге асырылып жатқанынан бастап, несие алушының қаржылық мүмкіндігі ұдайы тексеріліп оты-рады. Бұл– мемлекет қаржысының босқа рәсуа болмауының алдын алу үшін істелетін шаралар. Инвестициялық-несиелік қызметті

арттыру үшін алдымен «Даму»банкі проблемалы несиелерден тазартылды. Мақсатнесие саясатын жандандыру бо-латын. Жарғылық капиталдағы қаржыны пайдалануға қойылған шектеу алынып тасталды. Осылайша, банкте инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін бұрын пайдаланылмай келген қосымша 250 млрд.теңге пайда болды. Несиелеудің үстемелері төмендетіліп, қаржы беру мерзімі де ұлғайтылды. Егер бұрын банк 8-9% үстемемен бар-жоғы 7-10 жылға ғана қаржы берген болса, енді 5,5-8% үстемемен 15-20 жылға дейін несие алу мүмкіндігі туды. Бұл –индустриалды жобалар үшін бұрын-соңды жасалмаған жағдай. Келіп түскен жобалар, талап бойынша, 31 жұмыс күні ішінде қаралып, шешім қабылдануы керек. Бұл да–«Даму» институты қызметінің тиімділігін арттыра-тын жағдай. «Қазақстан Даму банкі»өзінің жаңа Стратегиясын қабылдады. Оған сай, банк экономиканы тек ұлттық валютада ғана қаржыландыратын бірден-бір қаржы институты атануды көздейді. Өйткені, бұл –әлемдік тәжірибе.

Холдинг жұмысындағы тағы бір бағыт –«Қазақстан Даму банкінің» не-сие портфелін «уытты» несиелерден тазарту. Қайтпай қалған проблемалы несиелер енді Холдингтің басқа еншілес кәсіпорны – «Қазақстанның Инвестициялық қорының»еншісінеберілді. Осылайша, ҚИҚ жалпы саны 35 проблемалы жобаны қабылдап алды. Бір жыл ішінде осы пробле-малы активтерден мемлекетке 15,3 млрд. теңге өндіріліп алынды. Олардың арасында мынадай жобалар бар: «Батыс Қазақстан құрылыс материалдары корпорациясы» (қайтарылған инвестиция көлемі – 1 млрд. теңге), «Eurasiaflor» АҚ – 414 млн. теңге, «Астана-Контракт» АҚ– 5,9 млрд. теңге және «Казгеокосмос» АҚ– 410 млн. теңге. Мемлекет тарапынан бөлінген қаражат тек қазынаға қайтарылып жатқан жоқ, жұмысы тұралап қалған көптеген жобаға да қайта жан біте бастады. Мәселен, 2014 жылдың жарты жылында екі нысан пайдалануға берілді. Оның бірі клинкер шығаруды қолға ала бастаған Жамбыл облысындағы Хантау цемент зауыты болса (инвестор – «ЮГ Цемент Строй» ЖШС), екіншісі–төрт жыл тоқтап тұрған Щучинскідегі ет өңдеу комбинаты (инвестор – «Kazbeef LTD» ком-паниясы). Қазан айында Қарағандыдағы кремний зауытына да жан бітті. Бірнеше


7жыл тоқтап тұрған бұл кәсіпорынның қайта іске қосылуы 300 адамды тұрақты жұмыс орнымен қамтамасыз етіп қана қойған жоқ, өңірдегі басқа да салалас кәсіпорындарға жан бітіп, қосымша инфрақұрылым жасақталды. 5-6 жылдан бері тоқтап тұрған Оңтүстік Қазақстандағы тоқыма саласы-на да жаңа инвесторлар келді. Қыркүйек айында ҚИҚ ирандық компаниямен жаңа келісімге келді. Аталған құжатқа сәйкес, Қызылорда қаласында қуаты 197 мың тонна шыны шығаратын зауыт құрылысы басталады. Өнімнің 70%-ыотандық нарықта саудаланса, қалғаны, келісім бойынша, Ке-ден Одағы елдері мен Орталық Азияға экс-портталады. Зауыт іске қосылғанда мұнда 300-ден астам жергілікті тұрғын тұрақты жұмыс орнымен қамтамасыз етіледі.

Аталған келісім Холдингтің ел эконо-микасына отандық, шетелдік инвестиция тарту бағытындағы жұмыстарының жемісін көрсетсе керек. Мұндай байланыстар, әлбетте, экономиканы әртараптандырып, ел дамуындағы индустриалды-инновациялық жобаларды қаржыландыруға өз септігін тигізбей қоймайды.

Өнеркәсіп саласына тікелей инвести-ция тарту жұмыстары жалғасын табуда. Мәселен, биыл «Қазақстан Даму банкі» Қытай банкінен $1,5 млрд. алды. Бұл қаражаттың $1 млрд. мақсатты түрде жұмсалатын болады. Демек, ол Атырау мұнайөңдеу зауытын жаңартуға жұмсалса, қалған $500 млн. индустриализациялау бағдарламасы аясында жеке меншік сектордағы жобаларға бағытталады. ШОБ қаржы тарту үшін «Азия Даму банкімен» арада да жұмыстар атқарылып жатыр. Аталған қаржы ұйымынан $150 млн. қаражат алу жоспарда бар. ШОБ қосымша $200 млн. тарту үшін ЕҚҚД (Еуропалық қайта құру мен даму банкі) келісімдер жа-салып жатыр. Қорыта айтқанда, мұның бәрі Қазақстан экономикасына $2 млрд. жуық қосымша инвестиция тартылады дегенді білдіреді.

Шілде айында жаңартылған энергия көздері саласындағы жобаларды қолдау үшін Ислам даму корпорациясымен (ICD)бірлесіп бастапқы қаражаты 9,1 млрд. теңгені құрайтын венчурлық қор құрылды. Ол қазірдің өзінде индустриалды-инновациялық даму саласындағы бірнеше жобаны одан әрі қаржыландыру үшін талқылауға кірісіп кетті.

Үкімет тапсырмасына сай, ЕҚҚД, ЕАДБ,

IFC сияқты халықаралық ұйымдардан тартылатын қаражатты ұтымды пайдала-ну үшін индустриализациялаудың екінші бесжылдығы аясында жүзеге асырылатын 14 жоба іріктеліп алынды. Мақсат – аталған жобаларды қажетті қаржымен толық қамтамасыз ету. 2015-2019 жж. аталған Бағдарлама аясында жүзеге асырылатын жобаларға 6,6 трлн. теңгетарту көзделген. Оның 593,9 млрд.теңгесі республикалық бюджет есебінен қарастырылады. Хол-дингке республикалық бюджет, оның ішінде ұлттық қордан шамамен 354 млрд. теңге бөлу көзделген болса, оның 234 млрд. теңгесі міндетті түрде жуық арада қайтарылуы тиіс. Осылайша, Холдинг ИИДМБ негізгі қаржы операторы болып табылады.Холдингтің басты міндеті – жо-баларды ұзақ мерзімдік қымбат емес қаржы көздерімен қамтамасыз ету. Қаржы алдымен экономиканың басым бағыты ретінде анықталған өңдеу салалары – хи-мия, машинажасау, мұнай-химия және тағам өнеркәсібі салаларындағы жобаларға жұмсалады. Бүгінгі таңда басымдыққа ие 14 саланың 7 инвестжобасына Холдинг өз қаржысын құйды.

Ірі, шағын және орта кәсіпорындардың қай-қайсысына қаржы құю, оларды қолдау –Холдинг жұмысының басты бағыттарының бірі. «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры («Бәйтерек» ұБХ» АҚ еншілес кәсіпорны)– «Бизнестің жол картасы-2020» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру-шы оператор-компания.«Даму» қоры несие беріп, оған кепілдік береді. Түрлі ағарту бағдарламалары арқылы кәсіпкерлердің біліктілігін арттыру шараларымен де ай-налысады. Бір жыл ішінде «Бәйтерек» холдингі кіші және орта бизнеске 170 млрд. теңгенің қаржылай қолдауын көрсеткен. «Бизнестің жол картасы-2020» мемлекеттік бағдарламасы қолға алынғалы бері4 мыңнан аса кәсіпкер өз ісін дөңгелету үшін субсидия алып, нәтижесінде 50 мыңнан аса адам жұмыс орындарын сақтап қала алды.

Сәуір айында Мемлекет басшысы өңдеу өнеркәсібі саласындағы ШОБ нысанда-рын қолдау үшін ұлттық қордан қосымша 100 млрд. теңге бөлу туралы шешім қабылдады. Президент тапсырған жар-ты жыл ішінде аталған қаржы толықтай игерілді. 6% үстемемен он жылға 437 жоба қаржыландырылды. 23 жаңа кәсіпорын ашылып, 144 несие алушының 27 млрд. теңгесі қайта қаржыландырылды.

ұлттық қор қаржысына қол жеткізген кәсіпорындарда 4,5 мың жұмыс орны сақталып қалды. Алайда сұраныс ұсыныстан артық болып, 98 кәсіпкерден 23,5 млрд.теңгеге қосымша өтініш түсті. Өңдеу өнеркәсібінде жұмыс істейтін орта және шағын бизнес нысандарын қолдау ел экономикасы үшін ғана емес, әлеуметтік ахуалы үшін де маңызды. Алдағы 20 жыл ішінде 13 мың жұмыс орны ашылып, одан бірінші жылдың өзінде бюджетке түрлі салық ретінде 7 млрд.теңге түседі деп жоспарланып отыр. Ал 20 жылда бұл көрсеткіш 250 млрд.теңге болмақ. Бір жыл ішінде мемлекет тарапынан 465 кәсіпорын қаржылай қолдау алса, алдағы 20 жылда оның саны 1300 деп күтіліп отыр.

Мемлекеттің әлеуметтік маңызы бар мәселелерінің бірі – тұрғындарды қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету– «Бәйтерек» холдингі қызметінің негізгі бағыты. Холдингтің бұл бағыттағы міндеттерін «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» мен «Қазақстанның ипотекалық компаниясы» атқарады. Олар – «Қолжетімді баспана-2020» мемлекеттік бағдарламасының операторлары. «Даму» банкі секілді «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» де өз қызметінің негізгі бағыттарын қайта қарап, оны жаңа арнаға бұрды. Енді ол клиенткебағыныштылық, яғни, «барлық қызмет – клиент үшін!» принципіне сүйеніп, жұмыс істейтін болады. Бір жыл ішінде жұмыс істеу тетіктері толықтай қайта өзгертіліп, банк келіп түскен өтініш бой-ынша, шешім қабылдау мерзімі 7 күннен 3 жұмыс күніне дейін қысқартылды. Клиент-терден алынатын комиссиялар жойылып, өтініш иесіне түсетін қаржылық ауыртпалық орта есеппен 30%-ға азайтылды. Қазір мүлдем жаңа ақпараттық жүйе енгізіліп жатыр. Ол бойынша алғашқы нәтижелер де жоқ емес. Бұрынғыдай емес, арыз-шағым азайды, ұзын-сонар кезек жоқ. Өтінішті енді онлайн арқылы да беруге болады. Мұның бәрі,сөз жоқ, қызмет көрсету сапасының артқанын білдіреді.

«Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасын орындау барысында оған қатысатын тұрғындардың тізімін жасақтау механизмдері де жаңартылды. Енді құрылыс аяқталуға үш ай қалған мерзімде де өтініш білдірген тұлға тізімге тұра алады. Бұл да аталған бағдарламаға деген халық арасындағы алып-қашпа сөздердің сап тиы-луына әкелген жақсы үрдіс болды.

8


Бүгінгі таңда аталған банк Қазақстандағы баспана сатып алуға несие беретін қаржы ұйымдары арасындағы нағыз көшбасшыға айналды. Осы нарықтағы оның үлесі – 14,83%. Банк пайда болғалы бері 260 млрд. теңгенің 70 мың несиесі берілген. Қазірдің өзінде 400 мың адам тұрғын үй құрылыс жинағы жүйесінің салымшысы атанған.

2013 жыл Қазақстанның ипоте-ка нарығына ауыр жыл болды. Соған қарамастан, Қазақстанның ипотекалық компаниясы өнімнің осы түрін беруді тоқтатпай, оны 50 млрд. теңгеге дейін жеткізген. Өткен жылы еліміздегі бан-ктер ипотека беруді тоқтатқан кезде, Холдинг керісінше, даму институты тара-пынан ұсынысты арттырды. Нәтижесінде, осы жылдың тоғыз айында «Қазақстан ипотекалық компаниясының» активтері 14%-ға ұлғайып, ол 175 млрд. теңге болды.

Тоғыз айдағы таза табыс мөлшері де артып, ол 1,2 млрд. теңгеге жетті. «Қолжетімді ба-спана-2020» бағдарламасы аясында «ҚИК» Иұ» АҚ тұрғын үйі» бағыты бойынша Алма-ты қаласында көп қабатты үй пайдалануға берілді. Қазір осы бағдарламамен жалпы аумағы 94 527 шаршыметрлік тұрғын үйлер Павлодар, Шымкент, Астана мен Қарағанды қалаларында салынып жатыр. Бұған қоса, Ипотекалық компанияның «Жалға берілген соң, сатып алу» деп аталатын өз бағдарламасы да бар. Ол бойынша компа-ния Алматы қаласында жалпы аумағы 24 мың шаршыметр болатын пәтерлерді сата-тын болады.

Баспана бабы қай елде болмасын ең күрделі, өзекті проблемалардың бірінен саналады. Заман өзгерген сайын, оны шешудің тетіктері де құбыла түседі. Сондықтан оған мемлекеттің әрдайым

араласатыны рас. Өйткені, көп қаржыны талап етеді. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің қарашадағы Жол-дауында тұрғын үйлер құрылысына деген көзқарасты түбегейлі өзгертіп, алдымен жалға берілетін пәтерлерді мейлінше халыққа қолжетімді ету қажеттігін шегелеп тұрып айтқан болатын. «Бәйтерек»Елбасы бастамасын толық қолдайды»,- деп түсіндірді бізге Холдинг мамандары. Еншілес кәсіпорындар енді «жалға берілген соң, сатып алынатын» пәтерлерді сату үшін ешқандай делдалсыз ұзақ мерзімге төмен үстемемен несие таратуға дайын отыр. Сол кезде пәтер бағасы да арзандамақ. Демек, бұл қанша жылдан бері қара халықтың қабырғасын қайыстырған әлеуметтік мәселенің де түйінін шешуге септігін тигізбек дегенді білдірсе керек.

Бишимбаев К. В.,

председатель правления

АО «Национальный управляющий холдинг «Байтерек»

«Байтерек» – это требование времени, ответ на экономические и социальные вызовы современности…Необходимость создания Национального управляющего холдинга «Байтерек» – это требование вре-мени, ответ на экономические и социальные вызовы современности. Его создание направлено на обеспечение длинными и недорогими финансовыми ресурсами реального сектора экономики – от флагманов промышленности до малых и средних предприятий. Как Группа компаний с совокупной стоимостью $12 млрд. «Байтерек» становится серьезным игроком, способным привлекать инвестиции на отечественных и международных рынках капитала. Располагая значительным объемом собствен-ных ресурсов, холдинг может предложить экономике инструменты своих дочерних организаций по принципу «одного окна». В ближайшие годы с учетом начала второй пятилетки индустриально-инно-вационного развития страны холдинг становится ее финансовым агентом.

Структура Национального управля-ющего холдинга «Байтерек» только на первый взгляд кажется пестрой и разно-образной. На момент создания в холдинг

были объединены 10 институтов, которые имели разные направления деятельности. К примеру, Банк развития Казахстана ориентирован на работу с крупными

компаниями, Фонд развития предпри-нимательства «Даму» работает с малым и средним бизнесом, Жилстройсбербанк взаимодействует с широкими слоями


9населения, задействованными в жилищных программах, Национальное агентство по технологическому развитию содействует развитию инновационной деятельности в стране. Каждый из институтов находился либо под управлением профильных мини-стерств, либо в ФНБ «Самрук-Казына». Од-нако нестабильность мировой финансовой экономики, ограниченность деятельности институтов развития, отсутствие взаимо-действия между собой потребовало их объ-единения в единый холдинг – своеобразной мобилизации финансовых ресурсов. Перед «Байтереком» были поставлены глобальные задачи: усиление роли финансовых ин-ститутов страны, для того чтобы они стали локомотивами экономики, обеспечение предприятий длинными и дешевыми финан-совыми ресурсами, привлечение инвести-ций на международных рынках капитала, повышение клиентоориентированности институтов, работающих с населением и являющихся операторами социальных про-грамм государства.

С момента создания холдинга – в мае 2013 г. – специальным Указом Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева достиг-нуты значительные результаты. Не только количественные, но и качественные. Если говорить о количественных результатах – это чистая прибыль. По итогам 2013 года чистая прибыль составила рекордную сумму для институтов развития – 30 млрд. тенге. За первое полугодие 2014 года, несмотря на то, что в начале года была девальвация, которая сильно ударила по финансовым институтам, чистая прибыль составила 12,3 млрд. тенге. За год с небольшим активы холдинга увеличились на 401 млрд. тенге (с 1,8 трлн. тенге до 2,2 трлн. тенге), кре-дитный портфель вырос на 111 млрд. тенге (с 816 млрд. тенге до 927 млрд. тенге), что говорит о возросшем влиянии и участии холдинга в экономике Казахстана.

Если говорить о качественных результатах холдинга, то они выражены в признании международных рейтинговых агентств. В июле 2014 года холдингу «Байтерек» был присвоен международный кредитный рей-тинг агентства Fitch Ratings ВВВ+ на уровне суверенного, что соответствует рейтингу Республики Казахстан. Это свидетельствует о высокой устойчивости, прозрачности и до-верии международных рейтинговых агентств к деятельности холдинга «Байтерек». В августе нынешнего года Международное

рейтинговое агентство Standart & Poor`s также присвоило АО «Национальный управ-ляющий холдинг «Байтерек» кредитные рейтинги по обязательствам в иностранной и национальной валюте ВВВ+/А-2, что пол-ностью соответствует суверенному рейтингу Казахстана.

Одним из знаковых событий нового хол-динга стало принятие Стратегии развития на 10 лет – 2014–2023 гг. Этот документ был принят в марте нынешнего года на совете директоров холдинга во главе с Премьер-Министром страны. Примечательно, что данный документ уже сегодня направлен на реализацию инициированной Президентом Республики Казахстан Назарбаевым Н. А. Стратегии «Казахстан-2050».

Миссией холдинга определено содействие устойчивому экономическому развитию Казахстана посредством финансирования и оказания поддержки приоритетным секто-рам экономики в целях реализации государ-ственной политики, решения социально-ори-ентированных задач и достижения целей, поставленных «Стратегией-2050».

Определены следующие пять стратегических направлений развития:1. Содействие устойчивому развитию эко-

номики Республики Казахстан посред-ством оказания финансовой поддержки приоритетным секторам экономики.

2. Поддержка малого и среднего предпри-нимательства.

3. Поддержка новых современных отрас-лей экономики и развитие инноваций.

4. Поддержка экспортной деятельности казахстанских компаний.

5. Содействие решению социально-ориен-тированных задач государства.

В рамках первого приоритета по оказанию финансовой поддержки ключевым секторам экономики главная задача холдинга – это активизация инвестиционной и кредитной деятельности своих дочерних организаций. Увеличение объемов финансирования путем выдачи кредитов и осуществления прямых инвестиций через Банк развития Ка-захстана, Инвестиционный фонд Казахстана и «Казына Капитал Менеджмент». В первую очередь инвестиции холдинга будут направ-лены на реализацию второй пятилетки ГП ФИИР, поддержку проектов в несырьевых секторах экономики, которые осуществляют

глубокую переработку сырья и материалов, обеспечивают выпуск конкурентоспособной продукции с использованием новых техно-логий. Особое внимание будет уделяться финансированию инфраструктурных про-ектов.

В Стратегии развития холдинга для ак-тивизации инвестиционной деятельности определены следующие целевые индикато-ры:

Первое. Объем кредитного портфеля планируется увеличить с 816 млрд. тенге по итогам 2013 года до 6 619 млрд. тенге в 2023 году. Это более чем 8-кратный рост.

Второе. Объем инвестиционного портфе-ля планируется увеличить с 23 млрд. тенге по итогам 2013 года до 335 млрд. тенге в 2023 году.

Третье. По мере увеличения объемов инвестиционного и кредитного портфелей доля активов холдинга в ВВП страны увели-чится с 5,6% по итогам 2013 года до 7% в 2023 году.

Таким образом, холдинг будет стремиться наращивать свое участие в развитии эконо-мики страны. Для сравнения: на сегодня доля активов в ВВП страны Банка развития Китая составляет 14,5%, Банка развития Бразилии – 15,3%, Банка развития Кореи – 13%.

Второй приоритет стратегии – это под-держка малого и среднего бизнеса. Главой государства поставлена задача по увели-чению доли малого и среднего бизнеса до 50% от ВВП страны к 2050 году с ее нынешних 18%. Решением этой задачи в группе холдинга через увеличение объемов финансовой и нефинансовой поддержки занимается фонд «Даму», являющийся фи-нансовым агентом по программе «Дорож-ная карта бизнеса-2020». Предоставление таких инструментов, как гарантирование, субсидирование процентных ставок, выдача кредитов на льготных условиях для приори-тетных секторов экономики, оказание кон-сультационных услуг и обучение, позволит поддержать как действующих предпринима-телей, так и привлечь новых участников. По данному направлению холдингом определе-ны следующие целевые индикаторы:

Первое. Объем финансовой поддержки МСБ планируется увеличить с 236 млрд. тенге по итогам 2013 года до 583 млрд. тен-ге в 2023 году.

Второе. Долю участников программ об-учения, открывших бизнес, планируется увеличить с 8% по итогам 2013 года до 25%

10


в 2023 году.Отдельными направлениями Стратегии

являются развитие инноваций и поддержка экспорта.

Инструменты поддержки инновационной деятельности включают в себя предоставле-ние грантов, трансферт технологий, услуги технологического бизнес-инкубирования и т. д. Развитие стратегических технологий будет осуществляться путем финансирова-ния крупномасштабных прикладных науч-ных исследований совместно с бизнесом и с привлечением отечественной науки.

Для поддержки экспорта холдинг через дочернюю организацию «КазЭкспортГа-рант» продолжит предоставление услуг по страхованию экспортных операций, а также расширит линейку страховых продуктов пу-тем внедрения программы предэкспортного финансирования предприятий. Это позволит создать завершенную цепочку финансиро-вания, начиная от финансирования приоб-ретения сырья казахстанскими экспорте-рами до погашения этого финансирования иностранными импортерами путем приоб-ретения экспортной продукции в кредит, в том числе с использованием торгового финансирования.

Для оценки этих направлений определены следующие показатели:

Первое. Объем выпущенной продукции проектами, осуществленными в рамках инструментов поддержки, увеличится до 13 млрд. тенге к 2023 году.

Второе. Доля коммерциализованных про-ектов будет доведена до 30% к 2023 году по сравнению с текущим показателем на уровне 14%. К примеру, на сегодняшний день самое высокое значение по данному показателю наблюдается в Израиле на уров-не 30%.

Третье. Увеличение доли покрытия не-сырьевого экспорта до 3% в 2023 году по сравнению со средним текущим показате-лем на уровне 1,4%.

Пятое стратегическое направление холдинга включает в себя содействие Правительству Республики Казахстан в решении социально-ориентированных за-дач. Основная роль в реализации данного приоритета отведена Жилстройсбербанку и Казахстанской ипотечной компании, при-званным обеспечить дальнейшее развитие системы жилищно-строительных сбереже-ний, поддержку ипотечного рынка, а также внедрение системы арендного жилья с

правом выкупа.По данному направлению определены

следующие целевые индикаторы.Первое. Доля участников системы жилищ-

но-строительных сбережений к экономиче-ски активному населению будет повышена с 4% в 2013 году до 17% в 2023 году.

Второе. Объем вводимого арендного жи-лья будет доведен до 615 тыс. кв. м в 2023 году.

Третье. Покупка прав требований по ипо-течным займам у банков второго уровня будет осуществляться на сумму 8 млрд. тен-ге ежегодно вплоть до 2023 года.

Стратегия холдинга предполагает работу дочерних структур по принципу «одного окна», который придает новый импульс раз-витию каждого отдельного направления за счет эффекта синергии – будь то предпри-нимательство, инфраструктурные проекты, финансирование инновационных компаний или поддержка экспортеров.

Стратегия холдинга определяет общие для всех институтов развития цели, приоритеты и механизмы их достижения на средне- и долгосрочную перспективы. Для достижения задач и направлений стратегии дочерние структуры холдинга пересматривают свою деятельность. Переформатирована работа главного института холдинга – Банка разви-тия Казахстана. Доля кредитов в портфеле Банка развития Казахстана увеличилась с 32% (на момент создания холдинга) до нынешних 48%. Т. е. БРК предоставил новые кредиты, новые ресурсы в экономику респу-блики на сумму свыше 200 млрд. тенге. До конца года долю кредитов в портфеле БРК планируется довести до 52%. На сегодня в БРК строго регламентированы все процессы по кредитованию: осуществляется регуляр-ный мониторинг реализации проектов и финансового состояния заемщиков с целью раннего выявления ухудшения ситуации и сигналов тревожности по займам. Самой главной задачей по БРК было поднять его инвестиционно-кредитную деятельность, очистить его баланс от проблемных креди-тов, чтобы он мог сконцентрироваться на основной своей деятельности – кредитова-нии. Удалось добиться снятия ограничений на использование средств уставного капита-ла БРК. Это позволило «разморозить» 250 млрд. тенге, которые ранее не могли быть использованы в целях финансирования ин-вестиционных проектов. Это также позволи-ло снизить ставки кредитования и увеличить

сроки финансирования. Если ранее банк выдавал кредиты по ставкам 8–9% на срок 7–10 лет, то теперь новые ставки составляют 5,5–8% на срок 15–20 лет. Это лучшие ус-ловия для реализации индустриальных про-ектов. В рамках повышения эффективности института развития были сокращены сроки рассмотрения проектов на 31 рабочий день. Согласно принятой новой Стратегии Банка развития Казахстана, финансовый институт должен стать лучшим банком, финансирую-щим в национальной валюте и кредитующим экономику преимущественно в тенге. Это практика всех банков развития в мире.

Другим направлением холдинга стала очистка кредитного портфеля и передача «токсичных» кредитов Банка развития Ка-захстана в дочернюю структуру – Инвести-ционный фонд Казахстана. В общей слож-ности в ИФК были переданы 35 проблемных проектов. За год работы государству было возвращено активов по проблемным за-ймам на сумму порядка 15,3 млрд. тенге. Среди них «Западно-Казахстанская Корпо-рация Строительных Материалов» – возврат инвестиций составил 1 млрд. тенге, АО «Eurasiaflor» – 414 млн. тенге, АО «Астана-Контракт» – 5,9 млрд. тенге и АО «Казге-окосмос» – 410 млн. тенге. Но средства, в свое время выделенные государством на эти проекты, не только возвращаются. Параллельно некоторые активы оздорав-ливаются и восстанавливаются. Например, в первом полугодии 2014 года запущены два объекта – Хантауский цементный завод в Жамбылской области, где на сегодня ве-дется производство клинкера (инвестором выступила отечественная компания ТОО «ЮГ Цемент Строй»), и простаивавший четыре года Щучинский мясоперерабаты-вающий комбинат (инвестор – компания «KazbeefLTD»). В октябре восстановлена работа печей на одном из проблемных про-ектов – кремниевом заводе в Караганде. Бо-лее 300 человек обеспечены работой, полу-чили развитие смежные отрасли в регионе, создается дополнительная инфраструктура. Осенью также осуществлен запуск после 5–6-летнего простоя текстильного кластера в Южно-Казахстанской области.

В сентябре нынешнего года ИФК под-писал с иранской компанией соглашение о создании совместного предприятия по производству и обработке листового стекла в г. Кызылорде. Мощность предприятия порядка 197 тыс. тонн листового стекла,


1170% продукции будет реализовываться на внутреннем рынке, 30% составит экспорт в страны Таможенного союза и Центральной Азии. Работой будут обеспечены более 300 местных жителей.

Такое соглашение – продолжение рабо-ты холдинга в направлении привлечения иностранных и отечественных инвестиций в экономику страны. Подобное сотрудни-чество решает и другие задачи холдинга – содействие диверсификации экономики и финансирование проектов индустриаль-но-инновационного развития экономики страны.

В этом году в рамках работы по при-влечению иностранных инвестиций в про-мышленность Банк развития Казахстана подписал соглашение с банками Китая о привлечении в экономику Казахстана 1,5 млрд. долларов США. Из них 1 млрд. долл. США – это целевые средства, которые пойдут на модернизацию Атырауского не-фтеперерабатывающего завода. Оставшиеся 500 млн. долл. США будут направлены на финансирование проектов частного сектора по программе индустриализации. Холдинг также работает с Азиатским банком разви-тия по привлечению средств для МСБ. Речь идет о 150 млн. долларов США. Ведутся пе-реговоры и с ЕБРР о привлечении 200 млн. долларов США также для финансирования МСБ, то есть, если в совокупности брать все эти инвестиционные ресурсы, получается около 2 млрд. долларов США, которые будут направлены по мере освоения в экономику Казахстана.

С целью поддержки проектов в области возобновляемых источников энергии с Исламской корпорацией развития ICD в июле создан совместный венчурный фонд с общей капитализацией – 9,1 млрд. тенге, который уже приступил к рассмотрению проектов в сфере индустриально-инноваци-онного развития для их дальнейшего финан-сирования.

По поручению Правительства для привле-чения средств международных институтов развития, таких как ЕБРР, ЕАБР, IFC, для финансирования второй пятилетки инду-стриализации сейчас проработан перечень из 14 проектов. Ключевой мерой в про-грамме является обеспечение необходимым объемом финансовых ресурсов. Так, для реализации программы в период 2015–2019 гг. необходимо привлечь 6,6 трлн. тенге, в том числе из республиканского бюджета

около 593,9 млрд. тенге. Выделение средств холдингу из республиканского бюджета, а также из Национального фонда предпола-гается в размере порядка 354 млрд. тенге, из них около 234 млрд. тенге на возвратной основе. Таким образом, холдинг выступит в качестве главного финансового оператора ГП ФИИР. Основная роль холдинга в дан-ном процессе заключается в привлечении и предоставлении длинных и дешевых денег. На первом месте по приоритетности будут финансироваться сегменты обрабатываю-щей промышленности – химия, машиностро-ение, нефтехимия и пищевая отрасль. Из 14 приоритетных секторов холдинг реализует инвестпроекты в 7.

Финансирование, поддержка и развитие как крупных, так и малых и средних пред-приятий – значимый пласт в деятельности холдинга. Дочерняя структура холдинга – Фонд развития предпринимательства «Даму» является оператором государствен-ной программы «Дорожная карта бизне-са-2020». Фонд «Даму» субсидирует, гаран-тирует кредитные сделки и дает возмож-ность повышать профессионализм пред-принимателей через обучающие проекты. В целом за год работы холдинга «Байтерек» малому и среднему бизнесу была осущест-влена поддержка на сумму более 170 млрд. тенге. С момента запуска государственной программы «Дорожная карта бизнеса-2020» почти 4 000 предпринимателей смогли по-лучить субсидирование, сохранено и созда-но более 50 тыс. рабочих мест.

В апреле Глава государства принял реше-ние о поддержке МСБ в обрабатывающей промышленности путем выделения 100 млрд. тенге из Национального фонда. В течение полугода, а именно такой срок по-ставил Президент, деньги были освоены. Финансирование по льготной ставке 6% годовых сроком на 10 лет получили 437 проектов. Создано 23 новых предприятия, рефинансирование получили 144 заемщика на общую сумму 27 млрд. тенге. Общее ко-личество рабочих мест на предприятиях, по-лучивших средства из Национального фонда РК, составило 4,5 тысячи. По данным, озвученным в холдинге, спрос превысил предложение на 23,5 млрд. тенге по 98 за-явкам предпринимателей. Социально-эконо-мический эффект от программы поддержки малого и среднего бизнеса в обрабатываю-щей промышленности высок. В течение 20 лет будет создано порядка 13 тысяч рабочих

мест, поступления в бюджет в виде налогов в первый год составят 7 млрд. тенге, в тече-ние 20 лет эта цифра вырастет до 250 млрд. тенге. Количество предприятий, получивших поддержку государства, за год составит 465, а в течение 20 лет их количество вырастет до 1 300.

Немаловажным направлением в дея-тельности холдинга «Байтерек» является решение социально-ориентированных задач государства – обеспечение доступным жи-льем граждан страны. В этом направлении работают дочерние структуры холдинга – Жилстройсбербанк и Казахстанская ипотеч-ная компания. Они являются операторами государственной программы «Доступное жилье-2020». Как и в случае с Банком развития Казахстана, деятельность Жил-стройсбербанка была переформатирована. Сейчас главной задачей перед банком стоит клиентоориентированность. За год работы в составе холдинга была внедрена новая си-стема взаимодействия внутри банка, что по-зволило сократить сроки принятия решений о предоставлении займа с 7 до 3 рабочих дней. Ликвидирован целый ряд взимаемых с клиентов комиссий, благодаря чему фи-нансовая нагрузка на клиентов снизилась в среднем на 30%. Сейчас внедряется новая информационная система. И уже заметен прогресс – сократилось количество очере-дей, людей быстрее и лучше обслуживают, жалоб стало меньше. Введена система ин-тернет-банкинга для подачи онлайн-заявки.

Существенно изменен подход к порядку формирования пулов в рамках реали-зации жилья по программе «Доступное жилье-2020». Теперь прием заявлений на участие в пуле начинается за три месяца до окончания строительства, что позволит снизить негативные настроения населения, связанные с несвоевременным вводом жи-лья в эксплуатацию.

На сегодня банк с долей 14,83% является абсолютным лидером в Казахстане на рынке кредитов на приобретение жилья. В целом за время деятельности банком уже выдано более 70 тысяч кредитов на сумму свыше 260 млрд. тенге. Участниками системы жил-стройсбережений являются уже более 400 тысяч казахстанцев, и активный рост числа участников системы продолжается.

В сфере ипотечного кредитования, не-смотря на общий спад в 2013 году, Казах-станская ипотечная компания активизирова-ла покупку ипотечных кредитов и довела ее

12


до 50 млрд. тенге. За прошедший период, когда банки снизили свою активность на ипотечном рынке, в холдинге посчитали важным заместить их спад ростом актив-ности со стороны институтов развития. За 9 месяцев 2014 г. активы Казахстанской ипотечной компании увеличились на 14%, составив 175 млрд. тенге. Чистая прибыль за 9 месяцев 2014 года составила 1,2 млрд. тенге. В рамках программы «Доступное жилье-2020» по направлению «Жилье АО «ИО «КИК» завершено возведение жилья

в городе Алматы. Ведется строительство 94 527 кв. м жилья в городах Павлодаре, Шымкенте, Астане и Караганде. В рамках собственной программы «Аренда с после-дующим выкупом» КИК реализует более 24 тыс. кв. м жилья в городе Алматы.

Жилищная сфера страны как самая уяз-вимая и затратная постоянно требует новых подходов и новых решений. Как про-комментировали в холдинге «Байтерек», здесь поддерживают инициативу Главы государства Нурсултана Назарбаева,

озвученную в ноябрьском Послании наро-ду страны, по пересмотру подхода к стро-ительству арендного жилья. Дочерние структуры холдинга готовы предоставить инструменты для реализации решения Президента о строительстве социально-го арендного жилья и предоставления его населению в долгосрочную аренду с правом выкупа без посредников и под максимально низкие проценты займа, что в результате позволит снизить стоимость его приобретения.

Bishimbayev K.V.,

Chairman of the Management Board of

JSC «National Managing Holding Baiterek»

«Baiterek» is a requirement of time, the answer to the economic and social challenges…

The necessity of founding the national management holding «Baiterek» is a requirement of time, the answer to the economic and social challenges. Its creation is aimed at ensuring with long and inexpensive financial resources the real economy - from industry leaders to small and medium enterprises. As a group of compa-nies with an aggregate value of $ 12 billion, Baiterek becomes a serious player, able to attract investment at the domestic and international capital markets. With a significant amount of their own resources, the holding can offer to the economics their instruments of subsidiaries on the principle of one stop-shop principle. In the coming years, following the start of the second five-year plan of the industrial-innovative development of the country, the holding becomes its financial agent.

The Structure of the National Holding «Baiterek» at first glance seems a motley and diverse. At the time of the creation 10 institutions were merged into the holding that had different directions. For instance, the Development Bank of Kazakhstan is focused on work with large companies, Entrepreneurship Development Fund «Damu» works with small and medium-sized businesses, Zhilstroysberbank interacts with the general public involved in housing programs, the National Agency for Technological Development promotes

innovation in the country. Each of the Institute is under the control of either the relevant ministries or the «Samruk-Kazyna». However, the instability of the global financial economy, limited development institutions, the lack of interaction between themselves required combining them into a single holding - a kind of mobilizing financial resources. Before Baiterek global objectives were set: strengthening the role of financial institutions in the country, to become the engines of the economy, providing companies with long and cheap financial

resources, attracting investment from international capital markets, increasing customer focus of institutions that work with the public and that is the operator of the social programs of the State .

Since the creation of the holding - in May 2013 a special decree of the President of Kazakhstan, Nursultan Nazarbayev, has achieved significant results. They are not only quantitative but also qualitative. If we talk about the quantitative results - it’s pure profit. By the end of 2013 pure profit was a record amount for development institutions


1330 billion tenge. During the first half of 2014, despite the fact that at the beginning of the year was the devaluation, and it has hit the financial institutions, net profit was 12.3 billion tenge. For over a year, the assets of the Holding increased 401 billion (1.8 bln. tenge up to 2.2 trillion. tenge), the loan portfolio grew by 111 billion (From 816 billion tenge to 927 billion that speaks about the growing influence and involvement of the holding in Kazakhstan’s economy.

If we talk about the qualitative results of the holding, they are expressed in the recognition of the international rating agencies. In July 2014 Holding «Baiterek» was awarded with the international credit rating agency Fitch Ratings BBB + sovereign level that corresponds to the rating of the Republic of Kazakhstan. This indicates a high stability, transparency and credibility of international rating agencies to the activities of the holding «Baiterek». In August this year, the international rating agency Standart& Poor`s also assigned JSC «National Holding» Baiterek «credit rating in foreign and local currency ‘BBB + / A-2’, which fully corresponds to the sovereign rating of Kazakhstan.

One of the landmark events of the new holding company was the adoption of the Strategy development for 10 years - 2014-2023. This document was adopted in March of this year on the Board of Directors of the holding company headed by the Prime Minister of the country. It is noteworthy that the paper today seeks to implement, initiated by the President of the Republic of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev, the Strategy «Kazakhstan-2050».

The mission of the holding is defined to promote the sustainable economic development of Kazakhstan through the funding and support to priority sectors of the economy in order to implement the public policy decisions of socially-oriented goals and objectives set by the «Strategy - 2050».

The following five strategic directions are identified:1. To promote the sustainable development

of the economy of the Republic of Kazakhstan by providing financial support to priority sectors of the economy.

2. Support for small and medium-sized businesses.

3. Support for the new, modern industries and innovation.

4. Support of export activity of Kazakhstani companies.

5. Contributing to solving social-oriented tasks of the state.

Under the first priority to provide financial support to key sectors of the economy the main task of the Holding - a step up investment and lending activities of its subsidiaries. Increased funding through the

issuance of loans and direct investments will be made through the Development Bank of Kazakhstan Investment Fund of Kazakhstan and Kazyna Capital Management. First of all, the investment Holding will be directed to a second five-year plan SPAIID, supporting projects in non-oil sectors of the economy, that carry the deep processing of raw materials, provide competitive production using new technologies. Particular attention will be paid to the financing of infrastructure projects.

The following target indicators are defined in the Development Strategy for the holding of investment activity.

First. The loan portfolio is planned to increase from 816 bn. At the end of 2013 to 6619 billion tenge in 2023. This is more than an 8-fold increase.

Second. The volume of investment portfolio will be increased from 23 bn. at the end of 2013 to 335 bln. in 2023.

Third. As the volume of investment and the share of the loan portfolio of the holding in the country’s GDP will increase from 5.6% in

2013 to 7% in 2023.Thus, the holding will seek to increase its

participation in the economic development of the country. For comparison, today the share of assets in the GDP of China Development Bank is 14.5%, the Development Bank of Brazil - 15.3%, the Bank of Korea - 13%.

The second priority strategy - is the support small and medium-sized businesses. Head of State tasked to increase the share of small and medium-sized businesses to 50% of GDP by 2050 from its current 18%. The solution of this problem in the group Holding, through increased financial support and nonfinancial, deals Fund «Damu», being the financial agent of the program «Business Road Map 2020». Providing tools such as underwriting, interest rate subsidies, loans on favorable terms for the priority sectors of the economy, the provision of advisory services and training will support both existing businesses and attract new members. In this direction, the following Holding target indicators were defined.

First. The financial support of SMEs will increase from 236 bn. at the end of 2013 to 583 bn. in 2023.

Second. The proportion of participants of training programs, starting a business, it is planned to increase from 8% in 2013 to 25% in 2023.

Certain areas of the Strategy is the development of innovation and export promotion.

Tools supporting innovative activities include grants, technology transfer, technology services business incubation etc. The development of strategic technologies will be implemented through the funding of large-scale applied research in collaboration with the business and with the involvement of national science.

To export support through holding subsidiary KazExportGarant continues to provide services for insurance of export transactions, as well as expand the range of insurance products through the introduction of a program of pre-export financing of enterprises. This will create a complete chain of funding, ranging from financing the acquisition of raw materials Kazakhstan exporters to repay this funding through the acquisition of foreign importers of exports on credit, including with the use of trade finance.

To assess these areas, the following indicators are defined:

14


First. Production volume projects implemented in the framework of support tools to increase to 13 bln. tenge by 2023.

Second. Share of commercialized projects will be increased to 30% by 2023 compared with the current figure of 14%. For instance, to date, the highest value for this indicator is observed Israel at 30%.

Third. Increase the share of non-oil exports coverage to 3% in 2023 compared to the average current figure of 1.4%.

The fifth strategic direction of the holding includes assistance to the Government of the Republic of Kazakhstan in addressing the socio-oriented tasks. The main role in the implementation of the priority assigned Zhilstroysberbank and KMC to ensure further development of housing construction savings, support the mortgage market, as well as the introduction of a system of rental housing with the option to purchase.

In this direction, the following target indicators are defined.

First. Percentage of participants in the system of housing construction savings of economically active population will be increased from 4% in 2013 to 17% in 2023.

Second. The volume administered rental housing will be increased to 615 thousand sq. M. m. in 2023.

Third. Purchase rights requirements on mortgage loans from the banks of the second level will be $ 8 bn. annually up to 2023.

The strategy involves working holding subsidiaries of the holding on the principle of «one window», which gives a new impetus to the development of each individual direction due to the synergy effect - whether it’s entrepreneurship, infrastructure projects, financing of innovative companies or support exporters.

The Strategy of holding determines general for all Development Institutes goals, priorities and mechanisms of their achievement for middle and long-term perspectives. For achievement of tasks and directions of Strategy, holding’s subsidiaries realign their activity. Work of principal holding institute – Development Bank of Kazakhstan – is reshaped. Rate of loans in portfolio of the Development Bank of Kazakhstan increases from 32% (as for the date of the holding establishment) up to the current 48%. In other words DBK granted new loans, new recourses into the economy of the republic for the amount over 200 billion tenge. Up

to the end of the year rate of loans in DBK portfolio is planning to raise up to 52%. For today in DBK the whole processes of loan services are strictly regulated: regular monitoring of project implementation and financial conditions of borrower is carried out with the purpose of early detection of worsen situation and anxiety signal on loans. The upmost aim concerning DBK was to ratchet upward its investment-credit activity, clean this balance from problem loans so that it was able to concentrate on its principal activity – loan services. They managed to ease of restrictions for application of funds of DBK authorized capital. It allowed defrosting of 250 bld. tenge that previously couldn’t be used for the purposes of investment projects financing. It also allowed reducing crediting rate and increasing the financing schedule. If previously the bank granted a loan at the rate of 8-9 % for the period of 15-20 years but currently new rates are 5,5-8% for the period of 15-20 years. These conditions are much better for the purposes of industrial projects. Within the framework of improvement of the development institute, duration of project review was shorten for 31 business days. According to the accepted new Strategy of the Development Bank of Kazakhstan financial institution shall become the best bank financing in native currency and loaning the economy mainly in tenge. That is the practical activity of all development banks in the world.

The other holding’s direction became clearance of loan portfolio and delegation of toxic loans of the Development Bank of Kazakhstan into the other subsidiary – Investment Fund of Kazakhstan. All together to IFK were delegated 35 problem projects. For a year of work there were returned assets on problem loans for the amount of 15,3 billion tenge to the state. Among them - «Zapadno-Kazakhstanskaya Korporatsiya Stroitelnykh Materialov» return of investments was 1 billion tenge, JSC «Eurasiaflor» - 414 million tenge, JSC «Astana-Kontrakt» - 5,9 billion tenge and JSC «Kazgeocosmos» - 410 million tenge. But funds in due course given by the state for these projects do not only return. Concurrent some assets are recovering. For example, in the first half of 2014 two objects were started – Khantausk cement factory in Zhambylsk region, whereas for today clinker production is carried out (the investor was a domestic

company «YUG TsementStroy» LLP) and Shchychinskiy meat-processing complex (investor – «Kazbeef» LTD) which loss of use was four years. In October kiln firing was reconstructed in one of the problem projects – silicone plant in Karaganda. More than 300 people were employed, related industries are also developing in the region, additional infrastructure is formed. In autumn in Yuzho-Kazakhstan region start of textile cluster was preformed after 5-6 years loss of use.

In September of this year IFK has signed with Iranian company a joint-venture agreement on production and handling of plate glass in Kyzylorda. Enterprise capacity is about 197 thous. tons of plate glass, 70% of the production will be distributed in the domestic market, 30% will be exported to the countries of the Custom Union and Central Asia. 300 local citizens will be employed.

Such agreement is working forward in the direction of attraction of foreign and domestic investments into the national economy. Such cooperation solves other goals of the holding – assistance in the diversification of the economy and financing of projects of industrial-innovation-driven growth of the national economy.

This year within the frame of work on attraction of foreign investments into the industry the Development Bank of Kazakhstan signed an agreement with Banks of China on attraction into the economy of Kazakhstan USD 1,5 billion. Where USD 1 billion – targeted funds for modernization of Atyrausk oil refinery. The rest USD 500 million will be applied towards financing of private sector projects under the industrialization program. The holding also cooperates with Asian Development Bank on attraction of financial resources for MSE. It is referred to USD 150 million. Negotiations are in process with EBRD on attraction of USD 200 million for financing of MSE, so in case of accumulation of all investment recourses it results about USD 2 billion which will be aimed as far as assimilation to the economy of Kazakhstan.

With the purpose of project support in the sphere of renewable energy sources in June together with Islamic Corporation for Development ICD was established joint venture capital fund with initial capitalization with total capitalization - 9,1 billion tenge, which has already proceed with project review in the sphere of


15industrial-innovation-driven growth for their further financing.

On behalf of the Government for attraction of means of the international development banks, such as EBRD, EDB, IFC for financing of the second five-years period of industrialization now there is drawn up the list of 14 projects. The key measure in the Program is provision with the requires scope of financial resources. As to realize the Program within the period from 2015 till 2019 it is necessary to attract 6.6 trln. tenge, including from the Central Government Budget about 593.9 billion tenge. Provision of the means to the Holding from the Central Government Budget, and also from the National Fund is foreseen in the amount of about 354 billion tenge, of which about 234 billion tenge on a repayable basis. Thus, the Holding shall be the main financial operator of SPIAD. The main role of the Holding in this process is in attraction and provision of long and cheap money. At first place on priority there shall be financed the segments of the manufacturing industry – chemistry, machine engineering, oil chemistry and food industry. The holding realizes projects in 7 priority sectors of 14.

Financing, support and development of both large and small and medium enterprises is the sufficient part in the Holding activity. The Holding subsidiary structure – The Fund of the entrepreneurship development «Damu» is the operator of the state program «Business Road Map – 2020». The fund «Damu» subsidizes, warranties credit bargains and gives the opportunity to increase the professionalism if entrepreneurs through training projects. In the whole, for the years of work of the holding «Baiterek» there have been rendered support to the small and medium business for the amount of over than 170 billion tenge. From the moment of start of the state program «Business Road Map 2020» almost 4000 entrepreneurs have been able to get subsidizing, over than 50 thnd., working places have been saved.

In April the Head of the state made the decision about the support of SMB in manufacturing industry, by provision of 100 billion tenge from the National Fund. During half a year, the term given by the President, the money were spent. Financing as per the preferential annual rate of 6% for the term of 10 year have obtained 437 projects. There

have been created 23 new enterprises, 144 borrowers have obtained financing for the total amount of 27 billion tenge. The total number of working places at enterprises obtained the means from the National Fund of the RK is 4.5 thousand. As per the data given in the Holding – the demand exceeded the offer for 23.5 billion tenge under 98 applications of entrepreneurs. The social-economic effect from the program of support of the small and medium business in the manufacturing industry is high. In 20 years there will have been created about 13 thousand working places, the inputs to the budget in the form of taxes will be 7 billiontenge, for 20 years this figure will have grown up to 250 mlrd. tenge. The number of the enterprises obtained the state support during the year will have been 465, and for 20 year their number will have grown up to 1300.

The important direction of the activity of the Holding «Baiterek» is solving of socially-oriented tasks of the state, i.e. provision of available housing for the country citizens. The subsidiary structures of the Holding «Zhilstroisberbank», Kazakhstan Mortgage Company work in this direction. They are the operator of the state program «Available Housing – 2020». As in case with Kazakhstan Bank of Development, the activity of «Zhilstroisberbank» was reformatted. Now the main task of the bank is the client-orientation. During the year of work within the Holding there was implemented the system of cooperation inside the bank, that allowed to decrease the terms of solution-making about provision of the loan from 7 to 3 working days. There was liquidated a number of commissions the customers charged with, that helped to decrease the financial load to the clients in average for 30%. Now the new informing system is being implemented. And the progress is already seen, i.e. the number of queues has decreased, the people are served faster, the number of complains has become less. There has been implemented the system of internet-banking for online applying.

There has been sufficiently changed the approach to pools forming within the realization of housing under the program Available housing – 2020». Now receiving of applications for participation in the pool begins three months before construction finishing, that will allow to decrease the negative moods of citizens related

to untimely putting of the housing into operation.

As for the present day the Bank with the share of 14.83% is the absolute leader of Kazakhstan at the market of credits for the housing purchase. In the whole, for the period of activity the Bank has already issued over than 70 thousand credits for the amount of over than 260 billion tenge. Over than 400 thousand of Kazakh people are the participants of the system of the housing-construction savings, and the active growth of the number of the system participants is going on.

In the sphere of mortgage credit lending, notwithstanding the total decrease in 2013, Kazakhstan Mortgage Company has activated the purchase of mortgage credits and has driven it to 50 billion tenge. For the past period, when banks decreased their activity at the mortgage market, in the Holding they considered important to replace their decrease with the growth of the activity from the end of the development institutes. For 9 months of 2014 the assets of Kazakhstan Mortgage Company have increased for 14% and comprised 175 bln. tenge. The net profit for 9 months comprised 1.2 billion tenge. Within the program «Available Housing – 2020» under direction Housing JCS «KIK» there have been finished the construction of housing in the city of Almaty. There are being constructed 94 527 sq. meters of housing in the cities of Pavlodar, Chimkent, Astana and Karaganda. Within own program «Rent with the following purchase», KIK realizes over than 24 sq. meters of housing in the city of Almaty.

The housing sphere of the country, as the most fragile and pricey, constantly requires new approached and solutions. As it was commented in the Holding «Baiterek» here they support the initiative of the Head of the state Nursultan Nazarbayev expressed in November message to the citizens of the country, on reconsideration of the approach to construction of the rental housing. Subsidiary structures of the Holding are ready to submit the instrument for realization of the President decision regarding construction of the social rental housing and its submission to the people for long-term rent with the right to purchase it without dealers and under maximally low loan per cent rates, that finally will allow to decrease the price of its purchase.

16


Коржова Н.А.,

Қазақстан Республикасы

Қаржы министрлігінің жауапты хатшысы

Қаржы министрлігінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекет ету

Қаржы министрлігі жүйесінде сы-байлас жемқорлық деңгейін төмендету Министрліктің құрылымдық бөлімшелері мен ведомстволары қызметінің стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін анықтау кезінде негізін қалаушы қағидат болып табылады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама бұзушылықтарының статистикасын талдау, салық, кеден салаларының және мемлекеттік сатып алу саласының бұл жағымсыз көрініске едәуір әлсіздігін куәландырады.

Министрлік сыбайлас жемқорлықтың құқық бұзушылықтарын жеке

күштерімен алдын алуға және анықтауға бағытталған іс- шараларға, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықтың көрінуі үшін жағдайларды жоюға көңіл бөледі. ЭыДұ Сыбайлас жемқорлықпен күрес бойын-ша Стамбулдық Әрекеттер жоспарының шеңберінде Қазақстанның халықаралық ынтымақтастығы бұл бағытта сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың қажетті топтамасын жасап шығаруға көмектеседі.

Бүгінгі сәтте, мемлекеттік басқаруды реформалау шеңберінде, Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті құрылған, оның құрамына салық, кеден

қызметтері, сондай-ақ экономикалық және қаржылық қылмыстардың алдын алу мен тексеру бойынша тапсырмаларды іске асы-ратын қаржы полициясының бөлімшелері кірген.

Салық және кеден саласында, оның ішінде сыбайлас жемқорлыққа неғұрлым ұшырағын басқарушылық қауіптерді жүйелендіру бойынша жұмыс аяқталды. Комитеттің бірінші басшысына тікелей бағынышты, құрылған ішкі қауіпсіздік комитеті бұл бағыттағы барлық шаралар-ды мұқият бақылауды жүзеге асыруға бағдарланатын болады.


17Мемлекеттік кірістердің аумақтық

департаменттері басшыларының лауазымы-на үміткерлерді мұқият іріктеу жүргізілді. Бүгінгі күні бұл орынға орындалған тестілеу, сұхбаттасу, сондай-ақ полиграфта (өтірік де-текторы) тексеру қорытындылары бойынша оң нәтиже алған адамдар тағайындалған.

Ақпараттық жүйелерді жаңғырту біздің қызметкерлеріміз мен салық төлеушілердің тікелей байланысын жоюға бағдарланған. Сонымен, «Салық төлеушінің кабинеті» WEB- қосымшасының базасында салық және кеден декларацияларын ұсыну мүмкіндігі іске асы-рылады. МКК Куәландырушы орталығында (бұрын СК куәландырушы орталығы) шығарылған ЭЦҚ кеден декларацияларын растау мүмкіндігі сынды жаңалық іске асы-рылады.

Оның үстіне, СЭҚ қатысушылары үшін біз қажетті анықтамалық ақпаратты тегін негізде алу, оның ішінде СЭҚТН кодын анықтау бойынша мүмкіндікті іске асырамыз. Біздің ақпараттық жүйелерімізді қолданумен үндеулер жіберуге және қызықтыратын сұрақтар бойынша жауаптар алуға мүмкіндік беретін, «Кері байланыс» электрондық сервисін құрамыз.

Мемлекеттік кірістер комитетінің бірыңғай ақпараттық портал-сайты, жаңадан құрылған Комитеттің электрондық сервистерінің интерактивтік тізбесімен және өзекті ақпаратпен толықтырылатын болады.

2014 жылдың 11 қарашасында Елбасы Н.Назарбаевтың «Нұр Отан» партиясыы саяси кеңесінің кеңейтілген Отырысын-да, қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бөлігінде қойған тапсырмалары кеден және салық заңнамаларын қайта қарауды қажет етеді.

Сонымен, кеден операцияларын қысқарту мен жеңілдету мақсатында 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап ендіріледі:

- кедендік бақылау акцентін шығарудан кейінгі кезеңге ауыстыру тетігі;

- тек СУР ұсынысының негізінде тауар-ларды кедендік тазарту кезеңінде кедендік бақылауды құру;

Өткізу пункттерінен өту уақытын қысқарту үшін 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап автомобильдік өткізу пункттерінде тек 2 қызмет қалады: шекаралық және кедендік.

Көліктік, санитарлық-эпидемиологиялық, ветеринарлық, фитосанитарлық, радиациялық бақылау жүргізу бойынша функцияларды тек кедендік инспекторлар жүзеге асыратын болады.

Кедендік шекарадан өту мерзімдеріне міндетті алдын ала хабарлау және алдын ала декларациялауды қолдану мүмкіндіктерін кеңейту қағидатын ендіру біраз әсерін тигізеді.

2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап кедендік декларациялау үшін қажетті құжаттардың саны едәуір қысқарады. Кеден қызметіне импортқа тек 4 құжат және экспортқа 3 құжат ұсыну қажет бо-лады. Бұнымен қоса, мынадай құжаттарды міндетті ұсыну бойынша талап алып таста-лынады:

1. шығу сертификаты, 2. кеден декларациясын беретін тұлғаның

өкілеттіктерін растайтын құжат,3. кеден төлемдері мен салықтарын

төлеуді растайтын құжаттар

2016 жылы сәйкестік сертификаттарын бақылауды елдің ішінде тауарларды өткізу сәтіне ауыстыру қағидатын ендіру бойынша сұрақ жетілдірілуде.

Салық саласында біз арнайы ҚҚС- шот-тар мен электрондық шот- фактуралар ендіреміз.

Функцияларды облыстық деңгейдегі департаменттерге тапсыру арқылы салық аудиті орталықтандырылды (225 аудандық басқармада салық аудиті функциялары алып тасталды). Аудандық деңгей бөлімшелерінде тек салық төлеушілерге сервистік қызмет көрсету функциясы ғана қалады. Бұның арқасында салық тексерістерін 51%-ға қысқарту мен салықтық тексеру актілері бойынша қоса есептеулер сомасын 62%-ға арттыру қамтамасыз етілген.

Келесі кезең Е-аудит ендіруді қарастырады. Республикалық монито-рингте тұрған ірі салық төлеушілер үшін электрондық аудитті ендіру 2016 жылдан бастап жоспарланады. Келешекте тексерістер жүргізу бойынша қызметтерді аутсорсинг-ке – аудиторлық компанияларға тапсыру сұрағы қарастырылуда.

Көзделген іс- шараларды іске асыру салық төлеушіге тексерістер жүргізу мерзімін қысқартуға, айыппұл санкцияларын қолданусыз бұзушылықтарды өз бетімен жоюға және ізінше бизнес шығындарын қысқартуға мүмкіндік береді. Жүргізілетін жұмыстың мультипликативтік әсері – мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру, фискалдық органның жұмыс ашықтығы және сыбайлас жемқорлықтың көріну шарттары үшін алаңды тарылту.

Сыбайлас жемқорлықты төмендетуге бағытталған мемлекеттік сатып алу саласындағы жетістіктердің бірі электрондық мемлекеттік сатып алуды ендіру болып та-былады.

Бүгінде мемсатып алуды тек электрондық тәсілмен өткізу қарастырылған, бұл бізге мемсатып алуларда жеткізуші қатысушылардың санын 184,4 мыңға дейін көбейтуге мүмкіндік берді.

Бизнес процестер ашығырақ бола түсті. Бір лотқа қатысушылар саны 20- ға дейін жететін болды, осылайша біз бәсекелі ор-таны қамтамасыз еттік және мемсатып алу қорытындылары бойынша электрондық мемсатып алудың барлық кезеңі ішінде 247,9 млрд.теңге ақша қаражаттарының шартты үнемі қалыптасты.

Бұл жылдың басынан бері жеткізушілерге бәсекені жақсарту үшін өзінің ұсыныстарын түзету құқығы берілді, осылайша бол-май қалған конкурстардың төмендеуі қамтамасыз етілді.

Сонымен қатар конкурстар өткізу кезінде комиссиялар жол беретін бұзушылықтар, және, сәйкесінше, олардың әрекеттеріне жеткізушілер тарапынан шағымдану төмендеді.

Бүгінде, біз әзірлеген «Мемлекеттік сатып алу туралы» заң жобасының шеңберінде, мем-сатып алу саласында сыбайлас жемқорлыққа одан әрі қарсы әрекет ету үшін бірқатар нор-маларды қарастыру жоспарланады.

Жаңа енгізілімдер мемлекеттік сатып алу-ды өткізу рәсімдерін өзгертуге, сондай-ақ «электрондық дүкен» жаңа сатып алу тәсілін ендіруге қатысты. Веб-портал арқылы тапсы-рыс берушіге жеткізушілер мемлекеттік орган-дарды қызықтыратын тауарларды ұсынатын болады, бұл транспаренттік сатып алуды күнбе- күн жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Орындалған шарт бойынша жеткізушіге төлемді созу фактілерінің тамырын жою үшін тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді қабылдау актісіне қол қойғаннан кейін, тап-сырыс беруші жеткізушіге төлем жүргізуге міндетті кезеңді заңнамалық қарастыру жо-спарланады.

Бұдан басқа, аукциондық және конкурстық комиссияларда тәуелсіз қадағалаушылар институтын ендіру бол-жанылады. Бұл комиссиялардың тәуелсіз қадағалаушылардың ескертулерін назарға алуы есебінен конкурстар мен аукциондар өткізу кезінде сыбайлас жемқорлықты төмендетуге мүмкіндік береді.

18


Коржова Н.А.,

Ответственный секретарь

Министерства финансов Республики Казахстан

Противодействие коррупции в Министерстве финансов

Снижение уровня коррупции в системе Министерства финансов является осново-полагающим принципом при определении стратегических целей и задач деятельности структурных подразделений и ведомств Ми-нистерства.

Анализ статистики нарушений антикор-рупционного законодательства, свидетель-ствует о существенной уязвимости сфер налогового, таможенного и сферы госу-дарственных закупок данному негативному проявлению.

Министерство акцентирует усилия на ме-роприятиях, направленных на профилактику и выявление коррупционных правонаруше-ний собственными силами, а также устра-нении условий для проявления коррупции. Международное сотрудничество Казахстана в рамках Стамбульского Плана действий по борьбе с коррупцией ОЭСР помогает выра-ботать необходимый пакет антикоррупцион-ных мер в данном направлении.

На сегодняшний момент, в рамках рефор-мирования государственного управления, образован Комитет государственных дохо-дов Министерства финансов, в состав кото-рого вошли налоговая, таможенная службы, а также подразделения финансовой по-лиции, реализующие задачи по предупреж-дению и расследованиюя экономических и финансовых преступлений.

Завершена работа по систематизации управленческих рисков в налоговой и тамо-женной сфере, в том числе наиболее под-верженных коррупции. Созданная служба внутренней безопасности, подчиненная не-посредственно первому руководителя Коми-тета, будет ориентирована на осуществление тщательного контроля всех мероприятий

данного направления.Проведен тщательный отбор кандидатов

на должности руководителей территори-альных департаментов государственных доходов. На эти позиции сегодня назначены люди, которые получили положительные результаты по итогам тестирования, собе-седования, а также проверки на полиграфе (детекторе лжи).

Модернизация информационных систем ориентирована на исключение непосред-ственного контакта наших сотрудников и налогоплательщиков. Так, на базе WEB-приложения «Кабинет налогоплательщика» будет реализована возможность пред-ставления как налоговых так и таможен-ных деклараций. Будет реализовано такое новшество, как возможность заверения, таможенных деклараций ЭЦП, выпущенных в Удостоверяющем центре КГД (ранее удо-стоверяющий центр НК).

Кроме того, для участников ВЭД мы реа-лизуем возможность на бесплатной основе получать необходимую справочную инфор-мацию, в том числе по определению кода ТНВЭД. Создадим электронный сервис «Об-ратная связь», который позволит направ-лять обращения с использованием наших информационных систем и получать ответы на по интересующим вопросам.

Единый информационный портал-сайт Комитета государственных доходов, будет наполнен актуальной информацией и инте-рактивным перечнем электронных сервисов вновь созданного Комитета.

Задачи, поставленные 11 ноября 2014 Главой Государства Н. Назарбаевым на расширенном Заседании политсовета Пар-тии «Нур Отан», в части формирования

антикоррупционной культуры в обществе, требует пересмотра таможенного и налого-вого законодательств.

Так, в целях ускорения и упрощение та-моженных операций с 1 января 2015 года внедряется:

- механизм переноса акцента таможенно-го контроля на этап после выпуска;

- построение таможенного контроля на этапе таможенной очистки товаров исклю-чительно на основании рекомендации СУР;

Для сокращения времени прохождения пунктов пропуска с 1 января 2015 года в автомобильных пунктах пропуска остаются только 2 службы: пограничная и таможен-ная.

Функции по проведению транспортного, санитарно-эпидемиологического, ветери-нарного, фитосанитарного, радиационного контроля будут осуществляться только та-моженными инспекторами.

На сроки прохождения таможенной границы существенно повлияет внедрение принципа обязательного предварительного информирования и расширения возможно-стей применения предварительного декла-рирования.

С 1 января 2015 года существенно со-кращается количество документов, необхо-димых для таможенного декларирования. Таможенной службе необходимо будет представлять только 4 документа на импорт и 3 документа на экспорт. При этом, исклю-чается требование по обязательному предо-ставлению таких документов, как:

1. сертификат происхождения, 2. документ, подтверждающий полно-

мочия лица, подающего таможенную


19декларацию,

3. документы, подтверждающие уплату таможенных платежей и налогов.

Отрабатывается вопрос по внедрению в 2016 году принципа переноса контроля сер-тификатов соответствия на момент реализа-ции товаров внутри страны.

В налоговой сфере мы внедряем специ-альные НДС-счета и электронные счетаов – фактуры.

Централизован налоговый аудит путем передачи функций в департаменты област-ного уровня (в 225 районных управлениях исключены функции налогового аудита). У подразделений районного уровня остаются только функция сервисного обслуживания налогоплательщиков. Благодаря этому обе-спечено сокращение налоговых проверок на 51% и увеличение сумм доначислений по актам налоговых проверок на 62%.

Следующий этап предусматривает вне-дрение Е-аудита. Внедрение электронного аудита планируется с 2016 года для крупных налогоплательщиков, состоящих на респу-бликанском мониторинге. В перспективе рассматривается вопрос передачи функции по проведению проверок в аутсорсинг - ау-диторским компаниям.

Реализация намеченных мероприятий

позволит налогоплательщику сократить срок проведения проверок, самостоятельно устра-нять нарушения без применения штрафных санкций и как следствие сократить издержки бизнеса. Мультипликативный эффект про-водимой работы - повышения качества ока-зания государственных услуг, прозрачность работы фискального органа и сужение поля для условий проявления коррупции.

Одним из достижений в сфере государ-ственных закупок, направленных на сниже-ние коррупции является внедрение электрон-ных государственных закупок.

Сегодня предусмотрено проведение госзакупок только электронным способом, это позволило нам увеличить количество участников поставщиков до 184,4 тыс. в гос-закупках.

Бизнес процессы стали прозрачнее. Ко-личество участников в одном лоте стало доходить до 20, тем самым мы обеспечили конкурентную среду и по итогам госзакупок образовалась условная экономия денежных средств 247,9 млрд.тенге за весь период электронных госзакупок.

С начала этого года предоставлено право поставщикам исправлять свои предложения для улучшения конкуренции, тем самым обе-спечив снижение несостоявшихся конкурсов.

Также снизились нарушения допускаемые

комиссиями при проведении конкурсов и, соответственно, обжалование их действий со стороны поставщиков.

И сегодня, в рамках разработанного нами законопроекта «О государственных закуп-ках», планируется предусмотреть ряд норм для дальнейшего противодействия корруп-ции в сфере госзакупок.

Нововведения касаются изменений про-цедур проведения государственных закупок, а именно внедрения нового способа закупок «электронный магазин». Через Веб-портал заказчику будут поставщиками предлагаться интересующие государственные органы то-вары, что позволит день в день осуществлять транспарентные закупки.

Для искоренения фактов затягивания оплаты поставщику по исполненному до-говору планируется законодательно предус-мотреть период, в течение которого заказчик будет обязан провести оплату поставщику, после подписания актов приема товаров, работ, услуг.

Помимо этого, предполагается внедрение института независимых наблюдателей в аук-ционных и конкурсных комиссиях. Это по-зволит снизить коррупцию при проведении конкурсов и аукционов за счет принятия во внимание комиссиями замечаний независи-мых наблюдателей.

Korzhova N. A.,

the Executive Secretary

of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan

Anti-corruption in the Ministry of FinanceDecrease in the corruption level in the Min-

istry of Finance is a fundamental principle in determining the strategic goals and objectives of the activities of structural units and depart-ments of the Ministry.

Statistical analysis of anti-corruption leg-islation violations demonstrates a significant

vulnerability to this negative manifestation in such areas as taxation, customs and state procurement.

The Ministry focuses its efforts on activi-ties aimed at the prevention and detection of corruption infringements on their own, as well as the elimination of the conditions for

corruption. International cooperation of Ka-zakhstan within the framework of the Istanbul Anti-corruption Action Plan of the OECD sup-ports the development of the necessary pack-age of anti-corruption measures in this area.

To date, within the reforming of public ad-ministration, the State Revenue Committee of

20


the Ministry of Finance has been established, which includes tax, customs services and fi-nancial police departments, which implement the task on the prevention and investigation of economic and financial crimes.

Work on the systematization of manage-ment risks in the areas of taxation and customs, including areas which are more vulnerable to corruption, was completed. Established internal security service, subordi-nated to the first head of the Committee, will be focused on the implementation of careful monitoring of all activities of this area.

A thorough selection of candidates for the positions of heads of territorial departments of state revenue was carried out. People who have received positive results of testing, in-terviews and a polygraph tests (lie detector) are appointed to these positions.

Modernization of information systems is focused on the exclusion the direct contact between our employees and taxpayers. Thus, on the basis of WEB-application «Taxpayer’s office» the possibility of sub-mission the tax and customs declarations and such innovation as the possibility of the assurance of customs declarations of EDS, issued by the Certification Authority CSR (former Certification Authority of TC), will be implemented.

In addition, for traders of FEA, we imple-ment free of charge opportunity to obtain the necessary reference information, including the definition of FEACN (Foreign Economic Activity Commodity Nomenclature). We will develop an e-service «Feedback», which will allow send applications with the use of our information systems and receive answers on significant issues.

A single information web portal of State Revenue Committee will include relevant in-formation and an interactive list of electronic services of the newly created Committee.

November 11, 2014 the Head of the State, Nursultan Nazarbayev at the enlarged meet-ing of the political council of the party «Nur Otan» has set tasks in terms of the formation of an anti-corruption culture in the society, and these tasks require a review of customs and tax legislation.

Thus, in order to accelerate and simplify customs operations since January 1, 2015 there will be an introduction of:

- the mechanism of transfer of customs control emphasis to the stage after the re-lease;

- the forming-up the customs control at the stage of customs clearance of goods abso-lutely on the basis of the recommendation of the RMS.

In order to reduce the time of checkpoints passage since January 1, 2015 automobile checkpoints will consist only of 2 services: border and customs.

Only customs inspectors will implement functions on carrying out the transport, sani-tary and epidemiological, veterinary, phytos-anitary, radiation monitoring.

Terms of customs border passage are substantially affected by the implementation of the principle of compulsory preliminary informing and widening the range of applica-bility of preliminary declaration.

Since January 1, 2015 there will be a sig-nificant decline in the number of documents required for customs declaration. Customs Service will require only 4 documents on import and 3 documents on export. At the same time, there will be elimination the requirement for compulsory submission of documents such as:

1. certificate of origin,2. documents confirming the authority

of the person submitting the customs declaration,

3. documents confirming the payment of customs duties and taxes.

The issue on introduction in 2016 the prin-ciple of the transfer of control of certificates of conformity during the realization of goods within the country is considered.

We introduce special VAT accounts and electronic invoices in the tax area.

The tax audit is centralized through the transfer of functions to the departments of the regional level (the tax audit is excluded in 225 district offices). District level units will have only a function of taxpayers’ sup-port service. Thanks to this a tax audits have reduced by 51% and the amount of additional accruals for tax audit has increased by 62%.

The next stage is the introduction of E-audit. The introduction of electronic audit is planned to be implemented 2016 for large taxpayers who are on the republican monitor-ing. In the long term the issue on transferring functions on audit realization to the outsourc-ing, audit firms, is considered.

The implementation of these actions will allow the taxpayer to reduce the terms of

audits, independently eliminate infringements without penalties and sanctions, and as a result to reduce the business costs. Multipli-cative effect of this work is following: improv-ing the quality of rendering state services, transparency of the work of fiscal organ and reduction of conditions for corruption.

One of the achievements in the area of the state procurement, which are designed to reduce corruption, is the introduction of elec-tronic state procurement.

Today carrying out of state procurement is provided only by electronic means; it has allowed increase the number of suppliers to 184.4 thousand participants.

Business processes have become more transparent. The number of participants in one lot has been up to 20, thus, we have pro-vided a competitive environment and on the results of state procurement a nominal cash savings (247.9 billion tenge for the whole period of electronic procurement) has been formed.

Since the beginning of this year, suppliers were given a right to correct their proposals for improving competition, thereby ensuring the reduction of failed tenders.

Also violations permitted by commissions during the holding of competitions and there-fore, the appeal of their actions on the part of suppliers have been decreased.

And today, within the framework of the draft law «On State Procurement», it is planned to provide a number of regulations for further anti-corruption activities in state procurement area.

Innovations are connected with the chang-es in state procurement, namely the introduc-tion of a new way of purchasing in the form of «electronic store». Suppliers will offer interested goods to the customer through the web portal, and that will allow carry out transparent procurement to a day.

To eradicate the facts of delaying the pay-ment to supplier according to performed contract it is planned to review the period, during which the customer will be obliged to effect payment to the supplier after the sign-ing the acceptance report of goods, works and services.

Apart from this, it is assumed to imbed the institute of independent observers of the auc-tion and competitive commissions. This will allow reduce corruption during tenders and auctions, taking into account the comments of commission’s independent observers.


21

Даленов Р.Е.,

Қазақстан Республикасы

Қаржы вице-министрі

Жекешелендірудің екінші толқынының барысы туралы

Мемлекеттің экономикаға қатысу көлемі – мемлекеттік кәсіпорындар санының жалпы кәсіпкерлік ортамен қарапайым ара қатынасына қарағанда неғұрлым күрделі санат. Бүгінгі таңда елімізде әрекет ететін барлық белсенді заңды тұлғалардың саны 226 мыңнан артық бірлікті құрайды. Бұнымен қоса мемлекеттің тікелей қатысуымен заңды тұлғалардың саны 6 мыңға жетеді (әрі қарай – ұйымдар), ал квазимемлекеттік компаниялар арқылы жанама қатысуды ескерумен мемлекетке бақылауға қарасты кәсіпорындардың саны 8 мыңға жетеді. Бұл көп пе әлде аз ба? Қосылған құн немесе капитал санының макродеңгейде ара қатынасы кәсіпкерлік бастаманың сығылушылық деңгейі немесе еркіндігі туралы толық

бейне бере алмайды. Бағалау үшін салалық ерекшелікті ескеру немесе тіпті, макродеңгейге түсу маңызды. Квазимемлекеттік ұйымдар көбінесе жеке кәсіпорындар сияқты нарықтарда жұмыс істейді. Бұнымен қоса олар жеке бизнеске бюджеттік қаражатқа қол жеткізудің жолын бөгеп, мемлекеттік тапсырыстар мен тапсырмаларды ала-ды. Мысалы, «жекешелендірудің екінші толқыны» шеңберінде сатуға қойылатын мемлекеттің қатысуымен кәсіпорындар тікелей бюджеттен мемлекеттік тапсы-рыс пен тапсырма түрінде 25,8 млрд.теңге алған. Бұл жағдайда бизнес,тіпті, мемтапсырма бойынша мемқұралдарға қол жеткізу үшін жарысу мүмкіндігінен айрылған, олар мемкәсіпорындарға кон-курссыз тиеді.

Сонымен бірге мемлекеттің міндеті – бизнеспен бәсекелесу емес, оны дамыту үшін жағдайлар жасау.

Бәсекелі ортада жұмыс істейтін ұйымдардың мемлекет тарапынан ішінара қолдауы болмауы тиіс, себебі, бұл бірдей емес бәсеке жасайды, кейде сол жеке кәсіпкерлер мен халықтың салықтары есебінен қалыптасатын бюджет шығыстарының тиімсіздігі туғызады.

Оның үстіне, Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру Тұжырымдамасымен экономика дамуының ұзақ мерзімді басымдықтары анықталған, олардың бірі Қазақстанның индустриалды және әлеуметтік жаңғыртылуының негізгі құралы ретінде шағын және орта бизнесті дамыту болып

22


табылады.Осы мақсатпен Қазақстан

мемлекеттің жеке компаниялардың капиталына қатысу рәсімдері мен нақты жағдайларын қарастыратын, «YellowPagesRule» қағидаларын ендіретін болады.

Сонымен, заң жобасының шеңберінде жаңа мемлекеттік кәсіпорындар мен еншілес компанияларды құруда қатаң шектеу енгізу, анықтаушы қағидаттарға қарамастан, құрылған мемлекеттік компанияларды жекешелендіру, монополияға қарсы органды күшейту бекітілген.

Мемлекеттің тікелей бақылауымен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін, мемлекеттік және салалық бағдарламаларды іске асыруға қатысатын, экономиканың стратегиялық маңызды салаларында қызметті жүзеге асыратын ұлттық холдингілердің атынан квазимемлекеттік сектор субъектілері қалады. Мемлекеттік меншіктің барлық қалған объектілері мемлекеттік- жеке әріптестіктің әр түрлі тетіктерін қолдана отырып, бәсекелі ортаға тапсырылады.

Бүгінгі таңда бұл жұмыс басталған. Елімізде үш жылға есептелген кешенді жекешелендіру жоспары іске асырылу-да.

Жүргізілетін жекешелендірудің негізгі арқауы кәсіпкерлік қызметке мемлекеттік қатысуды қысқарту бо-лып табылады, бұл шағын және орта

бизнесті дамытуға түрткі болуы тиіс.Жекешелендіру үшін «бастау-

лар» бәсекелі ортада әрекет ететін, мемлекеттің қатысуымен стратегиялық емес сипаттағы нысандар болып табылған.

Үш жылдық кезеңге кешенді жоспар-мен 850-ден астам кәсіпорынды жеке бизнеске тапсыру анықталған, оның үстіне 300- ден астам нысан жойылуға жатады.

Қаржы министрлігінің міндеті бұл процеске ашықтық пен жариялылық беру болып табылады. Осы мақсатпен бірыңғай электрондық сауда алаңы құрылған, оны холдингтер, ұлттық компаниялар мен жергілікті атқарушы органдар пайдаланады.

2014 жылы 313 нысанды іске асыру жоспарланған.

Олардың санында: 20 – республикалық меншік нысандары, 132 – коммуналдық меншік, 81 – ӘКК, 80 – холдингтер.

Олардан 169-ы қойылған, олар-дан 92 нысан өткізілді, оның ішінде республикалық меншіктегі – 4, коммуналдық меншіктегі – 38, ӘКК – 37, холдингтер – 13.

Тұтастай алғанда, 5,4 млрд.теңге старттық баға кезінде, сату бағасы 6,9 млрд. теңгені құраған.

Сатудан түскен қаражат келесідей бөлінді, республикалық бюджет – 326 млн.теңге, облыстық бюджеттер – 390

млн.теңгеден артық, холдингтер – 3,6 млрд.теңге, ӘКК – 2,6 млрд.теңге.

Сауда қорытындыларының ыңғайлы түрде көпшілік алдында қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін www.gosreestr.kz мамандандырылған сайтында орна-ласады. Сайтта онлайн «жекешелендіру есептеуіші» жұмыс істейді.

Сонымен қатар онда «ең -ең» деген рейтинг құрастырылады. Мысалы,

ең қымбат сатылған нысан – «Мак Екібастұз» ЖШС-де (Павлодар облысы) 100% үлес – 1,021 млрд. теңге.

Ең жылдам аукцион – «Қандыағаш ГТЭС-100» АҚ (Ақтөбе облысы) акция-лар пакетін сату бойынша сауда болды – 21 минут.

Қатысушылар саны бойынша ең көп санды «Қазығұрт- ЮГ» ЖШС- де (Оңтүстік Қазақстан облысы) 100% үлесті сату бойынша сауда болды – 5 қатысушы.

Ең ұзақ сатылмаған нысан – «Елорда-Жарнама» ЖШС- де (Астана қ.) 100% үлес болып табылады – 6 ұсыну.

Сату бағасының старттық бағадан асып түсуі бойынша ең қомақтысы – «Ритуал-Сервис» ЖШС- де (Шығыс Қазақстан облысы) 51 % үлесті сату бойынша сауда болған, бағасы 25,5 есе асып түскен.

Нысандар, бағалар мен хабарлан-дырулар туралы ақпаратпен www.gosreestr.kz сайтынан толығырақ танысуға болады.

Даленов Р. Е.,

Вице-Министр финансов

Республики Казахстан

О ходе второй волны приватизацииВеличина участия государства в эко-

номике – категория более сложная, чем простое соотношение числа госпред-приятий с общей предпринимательской

средой. На сегодняшний день число всех действующих активных юридических лиц в стране составляет 226 с неболь-шим тысяч единиц. При этом число

юридических лиц с прямым участием государства достигает 6 тысяч (далее – Организации), а с учетом косвенного участия через квазигосударственные


23компании количество подконтрольных государству предприятий достигает 8 ты-сяч. Много это или мало? Соотношение на макроуровне численности добавлен-ных стоимостей или капитала не могут давать полной картины о свободе или степени стесненности предприниматель-ской инициативы. Для оценки важно учи-тывать отраслевую специфику или даже спуститься на микроуровень. Квазиго-сударственные организации работают в основном на тех же рынках, что и част-ные предприятия. При этом они получа-ют госзаказы и госзадания, перекрывая доступ частному бизнесу к бюджетным средствам. Например, предприятия с государственным участием, выставляе-мые на продажу в рамках второй волны приватизации, получили напрямую из бюджета в виде государственного заказа и государственного задания 25,8 млрд. тенге. В этом случае бизнес даже лишен возможности посоревноваться за доступ к госсредствам по госзаданию – они до-стаются госпредприятиям без конкурса.

Вместе с тем обязанность государства – создавать условия для развития бизне-са, а не конкурировать с ним.

Организации, функционирующие в конкурентной среде, не должны иметь выборочную поддержку со стороны госу-дарства, поскольку это создает неравную конкуренцию, иногда порождает неэф-фективность расходов бюджета, который формируется за счет налогов тех же частных предпринимателей и населения.

Кроме того, Концепцией вхождения Казахстана в число 30 самых развитых стран мира определены долгосрочные приоритеты развития экономики, одной из которых является развитие малого и среднего бизнеса как основного ин-струмента индустриальной и социальной модернизации Казахстана.

В этих целях Казахстан будет внедрять принципы YellowPagesRule, предусма-тривающие четкие условия и процедуры возможного участия государства в капи-тале частных компаний.

Так, в рамках проекта закона закре-плено введение жесткого ограничения в создании новых госпредприятий и дочерних компаний; приватизация тех госкомпаний, которые созданы вопреки определяющим принципам; усиление антимонопольного органа.

Под непосредственным контролем го-сударства останутся субъекты квазигосу-дарственного сектора в лице националь-ных холдингов, которые осуществляют деятельность в стратегически важных отраслях экономики, обеспечивающих национальную безопасность и участву-ющие в реализации государственных и отраслевых программ. Все остальные объекты государственной собственности будут переданы в конкурентную среду, используя различные механизмы госу-дарственно-частного партнерства.

В настоящее время данная работа уже начата. В стране реализуется Комплекс-ный план приватизации, рассчитанный на три года.

Основным лейтмотивом проводимой приватизации является сокращение го-сударственного участия в предпринима-тельской деятельности, что должно дать толчок в развитии малого и среднего бизнеса.

«Источниками» для приватизации явились объекты нестратегического характера с государственным участием, действующие в конкурентной среде.

На трехлетний период Комплексным планом определена передача частному бизнесу более 850 предприятий, кроме того, более 300 объектов подлежат лик-видации.

Задачей Министерства финансов является придать данному процессу гласность и прозрачность. В этих целях созданы единая электронная торговая

площадка, которой пользуются холдинги, национальные компании и местные ис-полнительные органы.

В 2014 году запланировано реализо-вать 313 объектов.

В их числе: 20 – это объекты респу-бликанской собственности, 132 – ком-мунальная собственность, 81 – СПК, 80 – холдингов.

Уже выставлено 169, из них реали-зовано 92 объекта, в том числе респу-бликанской собственности – 4, комму-нальной собственности – 38, СПК – 37, холдингов – 13.

В целом при стартовой цене 5,4 млрд. тенге цена продажи составила 6,9 млрд. тенге.

Средства от продажи распределились следующим образом: республиканский бюджет – 326 млн. тенге, областные бюджеты – более 390 млн. тенге, хол-динги – 3,6 млрд. тенге, СПК – 2,6 млрд. тенге.

Для обеспечения публичной доступно-сти итоги торгов в удобной форме раз-мещаются на специализированном сайте www.gosreestr.kz. На сайте функциони-рует онлайн-«счетчик приватизации».

Также составляется своего рода рей-тинг «самых-самых». Например,

самым дорогим проданным объектом стало 100% доли в ТОО «Мак Экибастуз» (Павлодарская область) – 1,021 млрд. тенге.

Самым быстрым аукционном были торги по продаже пакета акций АО «Кан-дыгашская ГТЭС-100» (Актюбинская об-ласть) – 21 минута.

Самым многочисленным по числу участников стали торги по продаже 100% доли в ТОО «Казыгурт-ЮГ» (Юж-но-Казахстанская область) – 5 участни-ков.

Самым долго не продающимся объек-том является 100% доли в ТОО «Елорда-

Жарнама» (г. Астана) – 6 выставлений. Самым значительным по превышению

цены продажи от стартовой стали торги по продаже 51% доли в ТОО «Ритуал-Сервис» (Восточно-Казахстанская об-ласть) – цена превышена в 25,5 раза.

С информацией об объектах, ценах и объявлениях можно детально ознако-миться на сайте www.gosreestr.kz.

С информацией об объектах, ценах и объявлениях можно детально ознакомитьСя

на Сайте www.gosreestr.kz

24


Dalenov R.E.,

Vice-minister of Finance

of the Republic of Kazakhstan

About process of second wave of privatizationVolume of state participation in economy is

more difficult category than simple correlation between number of government enterprises and common business environment. Today number of all acting legal bodies in the country amounts to a little over 226 thousand units. Herewith number of legal bodies directly sponsored by the government comes up to 6 thousand (here-inafter – Organizations), and including indirect involvement by means of quasi-public com-panies, number of state-controlled enterprises comes up to 8 thousand. Is that enough or not? The ratio at the macro level of number of added values or capital cannot arrive at a com-prehensive picture of liberty or degree of pres-sure of entrepreneurial initiative. To assess it is important to take into account specificity of the sector or even to go down to the micro level. Quasi-public organizations work generally at the same markets as private enterprises. Herewith, they receive government contracts and govern-ment job, blocking private sector to budgetary funds. For example, government-sponsored enterprises offered for sale within the frame-work of «second wave of privatization» received 25,8 billion KZT directly from the budget by way of government contracts and government job. In such case, business is even deprived of the opportunity to compete for the access to gov-ernment funds of government job, government enterprises get them without competition.

At the same time obligation of the state is to create conditions for development of business, not compete with it.

Organizations functioning in competitive environment must not have selective state aid, because it creates unequal contest, and some-times inefficiency of budget spending which is formed by means of taxes of the same private entrepreneurs and citizens.

Furthermore, the concept of entering the top-30 list of the most developed economies set

long-term priorities for economic development, one of which is development of small and me-dium business as main instrument of industrial and social modernization of Kazakhstan.

For these purposes Kazakhstan will introduce «Yellow Pages Rule» principles providing clear terms and procedures for potential state par-ticipation.

Thus, in the framework of draft law imposi-tion of hard limits in creation of new govern-ment enterprises and affiliated companies, privatization of those government companies, which were established in disregard for defining principles, strengthening of competition author-ity are fixed.

The quasi-public sector entities representing by national holdings operating in strategically important sectors of economy furnishing na-tional security, and participating in government and sectorial programs implementation will remain under direct government control.

All the rest government property objects will be transferred to the competitive environment with the use of different mechanisms of public and private partnership.

Today this activity is already started. The Complex three-year Plan of privatization is be-ing implemented in the country.

The main keynote of the privatization imple-mented is reduction of state participation in entrepreneurship, which should spur the devel-opment of small and medium-sized businesses.

«Sources» for the privatization appeared to be of nonstrategic state-owned objects, operat-ing in a competitive environment.

The Complex Plan determines transfer of 850 entities to private sector; for another thing 300 objects are subject to privatization for a three year period.

The objective of the Ministry of Finance is to give publicity and transparency to this process. For these purposes, a single electronic trading

platform was set up, which is used by holdings, national companies and local executive bodies.

Implementation of 313 objects planned for 2014.

Among them: 20 republic property objects, 132 community property objects, 81 SEC ob-jects, 80 holdings’ objects.

169 of them put up for sale already, 92 ob-jects were sold, including 4 objects of republic property, 38 community property objects, 37 SEC objects, 13 holdings’ objects.

In total, provided starting price was 5,4 bil-lion KZT, selling price came up to 6,9 billion KZT.

Profit on sales was divided as follows: repub-lican budget – 326 billion KZT, regional budgets – over 390 billion KZT, Holdings - 3,6 billion KZT, SEC – 2,6 billion KZT.

To provide public availability results of tender are in legible form posted on special-purpose web-site: www.gosreestr.kz. «Online-counter of privatization» is active on the web-site.

Also, there is a sort of top-list. For example, the most expensive sold object was 100%

share in «Mak Ekibastuz» LLP (Pavlodar region) - 1,021 billion KZT.

The fastest auction sale was tender on stock of shares of «Kandygashskaya GTES-100» JSC (Aktobe region) – 21 minutes.

Tender which had the largest number of par-ticipants was tender for the sale of 100% share in «Kazygurt-SOUTH» LLP (South-Kazakhstan region) – 5 participants.

The most «non-purchasable» object is 100% share in «Elorda-Zharnama» LLP (Astana) - 6 offers for sale.

The most critical in excess selling price up from the starting was tender for the sale of 51% share in «Ritual-Service» LLP (East-Kazakhstan region). The price is 25,5 times exceeded.

See more details about objects, prices and announcements on www.gosreestr.kz.


25

Аса құрметті Елбасы!Құрметті партия мүшелері!

«Нұр Отан» партиясының саяси кеңесінің кеңейтілген отырысында

Мемлекеттік кірістер комитетінің төрағасы Д.Е. Ерғожиннің

сөз сөйлеуі Астана, 2014 жылғы 11 қараша

Нұр Отан партиясының сайлау алдындағы платформасын орындау үшін казыналық саладағы тапсырмалардың іске асырылуы туралы қысқаша баяндама жасауға рұқсат беріңіз.

Сізбен «Қазақстан-2050» стратегиясында 1 тұрғынға ЖІӨ –ні 60 мың АҚШ долларына дейін, еңбек өнімділігін - 5 есе, орта және шағын бизнестің үлесін 50 % -ға дейін арт-тыру бойынша міндет қойылған болатын.

Елбасының жүргізетін саясатының арқасында тәуелсіздікке қол жеткізілгеннен кейін еліміз жоспарлы және тұрақты түрде осы мақсаттарға қарай бағыт алуда. Бизнес аяғына мықты тұрды, ал салықтардың жи-налуы артып келеді және ЖІӨ-ге 23,3 % -ды құрайды.

Белгіленген бағытты әрі қарай дәл ұстану үшін Мемлекеттік кірістер комитеті болашақта қазыналық функ-цияларды біріктіреді, бизнес-үдерістерді оңтайландырады және жеңілдетеді, ең ба-стысы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін төмендетеді.

Бүгінгі таңдағы біздің негізгі міндетіміз салықтарды және кедендік төлемдерді төлету ғана емес, сондай-ақ салықтар жеңіл және ыңғайлы төленетін ойдағыдай жұмыс істейтін бизнес-ортаны қалыптастыру бо-лып табылады. Бизнес өзінің құқықтары толықтай қорғалатындығына сенімді бола тұрып, ашық және адал түрде жұмыс істеуге талпынатын болады. Барлығы ЭыДұ-ның ең үздік қағидаттарына сәйкес жүзеге асыры-лады.

Осы тетікті іске асыру жетістігі бизнес-қоғамның өзіне байланысты болады. Сондықтан, ұлттық кәсіпкерлер палатасы өнегелі кәсіпкерлерді тәрбиелеу саласында

қадамдар жасайтындығына сенім білдіреміз.Нұрсұлтан Әбішұлы, Сіздің тапсырмаңыз

бойынша бизнес-қоғамдармен жұмыс жасау әдістемелеріне өзгерістер енгізілуде.

Осылайша, Экономикалық тергеу-лер қызметінің негізгі міндеті заңды төлемдердің бюджетке өтелуін қамтамасыз ету болады. Қылмыстық қудалау айрықша іс-әрекет ретінде жүзеге асырылады.

Нұрсұлтан Әбішұлы, Сіздің Жарлығыңызға сәйкес біз жоспарлы тексерістер жүргізуді толықтай тоқтаттық және Тәуекелдерді басқару жүйесіне көшеміз.

Қазір адами факторды жоққа шығаратын бірыңғай үйлесімді тетік ретіндегі салық және кедендік тәуекелдер жүйелерін жөнге келтіруді аяқтаудамыз.

Негізге алынатын қағидат: «Заң бұзушылықтар болмаса, толық қамтылатын бақылау жүргізілмейді».

Құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы, Сіздің тапсырмаңыз бойынша электрондық ресми мәлімдеуге көшу үшін зор жұмыс жүргізілді. 2014 жылы салық декларацияларының 94%-ы (6,4 млн.) электрондық түрде тапсырылды және осы көрсеткіш бойынша біз АҚШ-тың алдында келеміз.

Оған қоса, 23 (32-нің) салық қызметі толықтай автоматтандырылған. Тек ағымдағы жылдың 10 айы ішінде электрондық түрде шамамен алғанда 17 млн. қызмет көрсетілді немесе олардың жалпы санынан 75 % -ы жүзеге асырылды. Бұл ТМД елдері мен Еуропа одағының жеке елдері арасындағы өте жоғары көрсеткіш.

Ағымдағы жылдың 1 шілдесінен ба-стап ерікті негізде бизнеске жұмсалатын шығындарды арағұрлым азайтатын

электрондық шот-фактураларды енгізу жүйесі жұмыс істейді.

Басқа жаңашылық бақылау-кассалық машиналардан нақты уақыт режімінде деректерді беруге көшу болып табылады, бұл іс жүзінде шағын және орташа бизнесті тексеру қажеттігін теңестіреді.

Нәтижесінде ақпараттандыру мемлекеттік кіріс органдарындағы сы-байлас жемқорлық деңгейін төмендету, бизнестің мемлекет көрсететін қызметтерге қанағаттанушылығын 87 %-ға дейін арт-тыру, ең бастысы – «Бизнесті жүргізу» рейтингінде салық салу бойынша бірінші жиырма ел қатарына кіру мүмкіндігін берді.

Кеден саласында рәсімдерді оңтайландыру және бизнестің мемлекеттік қызметкерлермен қарым-қатынасын азайту үшін іспеттес әдістемелерді қолданамыз.

Қосымша импульс алатын негізгі бағыт – электрондық декларациялауды және Бірыңғай электрондық терезені енгізу.

Экспорттау немесе импорттау кезінде құжаттар санын 12-ден 4-ке дейін азайтуға және басқа мемлекеттік органдар беретін 50 (58) рұқсат беру құжаттарын алу қажеттігін қайта қарауға тура келеді.

Бұл сыбайлас жемқорлық, бюрократтық созбалау деңгейін төмендету, жеткізу бағасын және уақытын азайту мүмкіндігін береді. Нәтижесінде «Халықаралық сау-да» индексі бойынша «Бизнесті жүргізу» рейтингінде соңғы орындардан алға қарай түбегейлі жылжу мүмкіндігі пайда болады.

Салық есептілігі бөлігінде Сіздің тапсырмаңыз бойынша оны оңтайландыру бойынша нысаналы жұмыс жүргізілді. Нәтижесінде оның саны екі есе қысқарды. Анықтамалық ақпарат ретінде: Кәсіпкерлер

26


бүгінгі таңда шамамен алғанда 160 салық және 58 кедендік құжаттарды тапсырады.

Біз қалған есептілікті кейінгіде Тәуекелдерді басқару жүйесінің қажеттіліктеріне дейін ойтайландыруды көздейміз.

Сонымен қатар, шағын бизнесте дербес бухгалтерді ұстау қажеттігі туындамас үшін есептілік мүмкіндігінше жеңілтетілетін бо-лады.

Әрине, қазыналық жүйенің анағұрлым интеллектуалды және талдау деңгейіне көшу Мемлекеттік кірістер комитетін тиісті персо-налмен жасақтауды талап етеді.

Біз әрбір құрылымдық бөлімшені,

аумақтық департаментті және әрбір қызметкерді жекеше тиімді бағалау жүйесін құруды жоспарлаймыз. Бұның барлығы қоғам мен Нұр Отан партиясындағы біздің активтерімізді тартумен ашық түрде жүзеге асырылатын болады.

Осы жүйеге көтермелеудің барлық түрлері мен мансап сатысы бойынша жоғары көтерілу мүмкіндігі байланыстырылатын болады, бұл қызметкерлерді тұрақты түрде өздерінің біліктілігі мен кәсіпқорлығын арттыруға ынталандырады.

Бұның барлығы сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйелік жұмысты жалғастыру мүмкіндігін береді.

Құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы!

Жұмысымыздың әр түрлі аспектілерінде біз әрқашан «Қазақстан-2050» стратегиясында Сіз берген бағытты ұстанамыз.

Осыған байланысты біздің қызметіміз кәсіпкерлік ортаның сапалы өсуі және жекеменшік кәсіпкерлерді қорғау үшін шынында тиімді негізді қалау мақсатында үдерісті жеңілдетуге және ырықтандыруға бағытталған.

Кәсіпкерлік қоғамдастықтың және жалпы қоғамның қолдауымен Сіз қойған міндеттердің орындалуын қамтамасыз ететіндігімізге сенімдік білдіремін.

Назар аударғаныңызға рахмет.

Глубокоуважаемый Елбасы!Уважаемые члены партии!

Выступление председателя

Комитета государственных доходов

Ергожина Е. Е. на расширенном

заседании политсовета партии «Нур Отан»

г. Астана, 11 ноября 2014 года

Разрешите мне кратко доложить о реа-лизации поручений в фискальной сфере во исполнение предвыборной платформы партии «Нур Отан».

В Стратегии «Казахстан-2050» вами по-ставлена задача по увеличению ВВП на душу населения до 60 тыс. долл. США, произво-дительности труда – в 5 раз, доли малого и среднего бизнеса в экономике – до 50%.

Благодаря проводимой политике нашего Елбасы с момента обретения независимости страна планомерно и устойчиво движется к этим целям. Бизнес крепко стоит на ногах, а собираемость налогов растет и уже достиг-ла 23,3% к ВВП.

Для дальнейшего четкого следова-ния поставленному курсу Комитету

государственных доходов предстоит объеди-нить фискальные функции, оптимизировать и упростить бизнес-процессы и, главное, снизить коррупционные риски.

Теперь наша основная миссия заклю-чается не просто во взимании налогов и таможенных платежей, а в формировании успешной бизнес-среды, где легко и удобно платить налоги. Бизнес сам будет стре-миться работать открыто и честно, будучи уверенным в полной защите своих прав. Все это будет произведено на лучших принципах ОЭСР.

Успех реализации этого механизма зави-сит от самого бизнес-сообщества. Поэтому мы ожидаем, что Национальная палата предпринимателей предпримет ответные

шаги по воспитанию добропорядочных биз-несменов.

По вашему поручению, Нурсултан Аби-шевич, мы меняем и подходы в работе с бизнес-сообществом.

Так, главной задачей Службы экономи-ческих расследований теперь станет обе-спечение возмещения законных платежей в бюджет. Уголовное преследование будет осуществляться как исключительное дей-ствие.

В соответствии с вашим указом, Нурсул-тан Абишевич, мы полностью отменяем плановые проверки и переходим на Систему управления рисками.

Сейчас мы уже завершаем настройку систем налоговых и таможенных рисков как


27

Уважаемый Нурсултан Абишевич!

Во всех аспектах своей работы мы всег-да сверяемся с курсом, заданным вами в Стратегии «Казахстан-2050».

Именно поэтому наша деятельность на-правлена на упрощение и либерализацию, чтобы заложить действительно эффек-тивную основу для качественного роста предпринимательской среды и защиты честных предпринимателей.

Убежден, что при поддержке предпри-нимательского сообщества и общества в целом мы обеспечим выполнение всех поставленных вами задач.

Благодарю за внимание!

Dear President!Dear members of the party!

Speech of the Chairman

of the State Revenue Committee

Yergozhin E. E. at the enlarged

Meeting of the Political Council of Nur Otan Party

Astana, November 11, 2014

единого слаженного механизма, исключаю-щего человеческий фактор.

Основополагающий принцип – «нет нару-шений законов, нет тотального контроля».

Уважаемый Нурсултан Абишевич, по ва-шему поручению проведена большая работа для перехода к электронному декларирова-нию. В 2014 году 94% (6,4 млн.) налоговых деклараций было сдано в электронном виде, и по этому показателю мы опережаем США.

Более того, 23 (из 32) налоговые услуги полностью автоматизированы. Только за 10 месяцев текущего года в электронном виде оказано порядка 17 млн. услуг, или 75% от их общего числа. Это самый высокий по-казатель среди стран СНГ и отдельных стран Европейского союза.

С 1 июля этого года на добровольной основе функционирует система ведения электронных счетов-фактур, значительно сокращающая затраты бизнеса.

Другим новшеством является переход на передачу данных в режиме реального времени с контрольно-кассовых машин, что практически нивелирует необходимость проверки малого и среднего бизнеса.

В результате информатизация позволила снизить коррупцию в органах государствен-ных доходов, повысить до 87% удовлетво-ренность бизнеса услугами государства, но главное – закрепиться в первой двадцатке по налогообложению в рейтинге «Ведение бизнеса».

В таможенной сфере мы применим ана-логичные подходы для оптимизации про-цедур и минимизации контакта бизнеса с

государственными служащими.Ключевое направление, которое получит

дополнительный импульс, – это внедрение электронного декларирования и единого «электронного окна».

При экспорте или импорте нам предстоит сократить количество документов с 12 до 4 и пересмотреть необходимость получения 50 (58) разрешительных документов, кото-рые выдаются другими госорганами.

Это позволит сократить коррупцию, бю-рократическую волокиту, стоимость и время поставок, кардинально продвинуться с

последних мест в рейтинге «Ведение бизне-са» по индексу «Международная торговля».

В части налоговой отчетности по вашему поручению проведена целенаправленная работа по ее оптимизации. В результате ее количество сократилось в 2 раза.

Справка: Предприниматели сегодня сдают около 160 налоговых и 58 таможенных до-кументов.

Мы намерены далее оптимизировать оставшуюся отчетность до потребностей Системы управления рисками.

Кроме того, она будет максимально упрощена, чтобы у малого бизнеса не воз-никла необходимость содержать отдельного бухгалтера.

Конечно, переход фискальной системы на более интеллектуальный и аналитический уровень требует подкрепления Комитета государственных доходов соответствующим персоналом.

Мы планируем выстроить эффективную систему оценки каждого структурного подразделения, территориального депар-тамента и каждого отдельного сотрудника. Все это будет производиться открыто с при-влечением общественности и нашего актива партии «Нур Отан».

К этой системе будут привязаны все виды поощрений и возможность продвижения по карьерной лестнице, у сотрудников появит-ся мотивация к постоянному повышению собственной квалификации и профессио-нализма.

Все это позволит продолжить системную работу по противодействию коррупции.

Allow me to report in short on the realiza-tion of assignments in the fiscal sphere, in

pursuance of the election platform of the party Nur Otan.

In the «Kazakhstan-2050» Strategy you’ve set a task on the growth of GDP per capita

28


to USD 60 thousand dollars, growth labor productivity by 5 times, the share of small and medium-sized businesses in the economy up to 50%.

Thanks to the carried out policy of our President since the moment of gaining in-dependence, the country has gradually and steadily moving towards these goals. Business has both feet on the floor, and tax collection is growing and has already reached 23.3% of GDP.

For further strict adherence of the set course, the State Revenue Committee will unite fiscal functions, optimize and simplify business processes and, above all, reduce corruption risks.

Now, our primary mission is not only to col-lect taxes and customs duties, but to develop successful business environment, where it will be easy and convenient to pay taxes. Business itself will tend to work openly and honestly, being sure the full protection of its rights. All of this will be made on the best principles of the OECD.

Successful implementation of this mecha-nism depends on the business community. Therefore, we expect that the National Cham-ber of Entrepreneurs will take retaliatory steps to train right-minded businessmen.

Nursultan Abishuly, on your behalf, we change approaches to work with the business community.

Thus, the main task of the Economic In-vestigation Service now will be ensuring the reimbursement of legal fees into the budget. Criminal prosecution will be carried out as an exceptional action.

In accordance with your Decree, we com-pletely cancel the planned inspections and move to the risk management system.

Now we are completing the setting of the tax and customs risk systems as a single coherent mechanism, which excludes the human factor.

A fundamental principle: «No violations of the laws, no total control of the state.»

Dear Nursultan Nazarbayev, on your behalf, a lot of work to move to electronic declaration was carried out. In 2014, 94% (6.4 million) of tax declarations were made in electronic form and we are ahead of the United States on this indicator.

Moreover, 23 (out of 32) tax services have been completely automated. Only for 10 months of this year, 17 million (or 75% of the total number) services were in electronic form. It is the highest indicator among the

CIS countries and some other countries of the European Union.

Since July 1, this year on a voluntary basis system of introduction of electronic invoices is operating, and business costs are significantly reducing.

Another innovation is the transition to data transmission in real time from check-out machines that virtually eliminates the need to check the small and medium-sized businesses.

As a result informatization allowed to reduce corruption in the government revenue agen-cies, increase business satisfaction with the services of the state up to 87%, and take hold in the top of twenty on the taxation in the rat-ing «Doing Business».

In the customs area, we apply similar ap-proaches to optimize procedures and minimize contact of business with government officials.

Key area, which will receive an additional impetus, is the introduction of electronic dec-laration and Single Electronic Window.

During the export or import, we will have to reduce the number of documents from 12 to 4 and reconsider the need to obtain 50 (58) per-missive documents, which are issued by other government agencies.

This will allow reduce corruption, red tape, prices and delivery time. and as a result radi-cally move forward from the last places in the rating «Doing Business» by index «Interna-tional Trade».

On your behalf, in terms of the tax reporting we carried out purposeful work on its optimi-zation. As a result, its number decreased twice. For reference: Entrepreneurs today submit about 160 tax and 58 customs documents.

We intend to continue a further optimization of the remaining reporting up to requirements of risk management system.

In addition, it will be maximally simplified, so that small businesses will not have a need to have an individual accountant.

Of course, the transition of the fiscal system to an intellectual and analytical level requires reinforcement of the State Revenue Committee with the appropriate personnel.

We are going to build an effective system of evaluation of each structural unit, territo-rial department and each individual employee. All of this will be carried out openly with the involvement of the public and our asset of the Party Nur Otan.

This system will be attached with all kinds of incentives and the ability to move up the ca-reer ladder, employees will have a motivation

for constant improvement of their skills and professionalism.

All of this will allow continue system work on anti-corruption.

Dear Nursultan Abishuly!

In all aspects of our work, we always check with the course that you set in the «Kazakhstan-2050» Strategy.

That is why our activities are aimed at the simplification and liberalization in order to lay a really effective foundation for qualitative growth of the business environment and protection of honest entrepreneurs.

I am sure that with the support of the business community and society as a whole, we ensure the implementation of all tasks you’ve set.

Thank you for your attention.


29

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы-мемлекеттердің Қаржы барлау бөлімшелері басшыларының Кеңесінің төртінші отырысы

Таджияқов Б. Ш.,

ҚР ҚМ Қаржылық мониторинг комитетінің төрағасы

2014 жылы 11 қарашада Душанбе қаласында (Тәжікстан Республикасы) Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы-мемлекеттердің Қаржы барлау бөлімшелері басшыларының Кеңесінің кезекті отырысы өтті.

Отырыстың жұмысына Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы-мемлекеттердің Қаржы барлау бөлімшелерінің басшыларының Кеңесін құру туралы Келісіміне қатысушы-мемлекеттердің қаржы барлау бөлімшелерінің делегациялары қатысты (ҚБББК): Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан Респу-бликасы.

Сонымен қатар отырысқа ТМД қатысушы-мемлекеттердің Терроризмге қарсы орталық басшысының орынбасары В.В.Соловьев қатысты.

Отырыстың қатысушылары алдына ТМД атқарушы комитетінің қауіпсіздік және жаңа шақырулар мен қауіп-қатерлерге қарсы саласындағы ынтымақтастық жөніндегі департаменттің директоры А.И.Дружинин сәлем сөзін алды.

ТМД елдерінің қаржы барлау басшыларының бүгінгі Кеңестің оты-рысы ТМД қатысушы-мемлекеттер басшыларының саммитынан кейінгі, ҚБББК туралы Келісімге енгізілген өзгертулерді мақұлдаған, Беларусь Ре-спубликасында ағымды жылдың қазан айында өткен бірінші отырыс болды.

Отырыс барысында Достастық мемлекеттердің қаржы барлау бөлімшелерінің ынтымақтастықтарының тиімділігін және өзара ара қатынастарын арттыруға бағытталған, мәселелер қарастырылды.

Душанбеде өткен қаржы барлау басшыларының кездесулерінің күн тәртібінде 14 мәселе шығарылды, олардың ішінде Қаржы барлау бөлімшелерінің ынтымақтастық тұжырымдамасы 2015-2016 жылдарға жұмыс жоспары, ТМД ҚББ арасындағы ақпаратпен алмасу жүйесінің тұжырымдамасы келесі жылға Достастық елдер кеңістігінде террористік және экстремистік іс-әрекеттерді қаржыландыруға қарсы бойынша жұмыс жоспары. Осы құжаттардың барлығы Кеңеспен бекітілді.

Сонымен қатар қылмыстық кірістерді заңдастыру және терроризмді қаржыландыруды алдын алу саласындағы тәуекелдер мен қауіп-қатерлерді бағалау туралы Беларусь және Ресейдің баянда-малары тыңдалды.

ТМД кеңістігінде қылмыстық активтердің ізденісі мен қайтару тақырыптары және есірткінің және олардың прекурстарының заңсыз айна-лымы нәтижесінде алынған, кірістерді заңдастыру саласында ҚББ өзара әрекет ету мәселелері қатысушылардың ерекше назарларын аударды.

Кездесудің қорытындысы бойын-ша түйінді мәселелер жөнінде бір қатар шешімдер қабылданды. Соның ішінде кірістерді заңдастыруға және терроризмді қаржыландыруға қарсы саласында тәуекел мен қауіп-қатерді бағалау бойынша жұмыс тобын құру ту-ралы шешім қабылданды. ТМД елдерінің қаржы жүйелеріне трансұлттық есірткі топтарының лаңкестік қаражаттарының кіру қаупін төмендету және заңдастыру мақсатымен, осы қызмет бағыты бой-ынша ҚББ арасында ақпаратпен жедел алмасудың қамтамасыз ету жөнінде қосымша шаралар құрастыру шешілді.

Отырыстың қатысушылары, қатысушы-мемлекеттердің Қаржы барлау бөлімшелері басшыларының Кеңестік отырысы өзара түсінісу, сенім және сындарлы сұхбат рухында өткенін белгілеп кетті.

Бірлескен күштің арқасында қатысушы-елдердің қаржы барлау ынтымақтастығы шеңберінде тұрақтылық пен қауіпсіздікті күшейту міндеттерін шешу, ұйымдастырушылық-құқықтық жүйелерді жетілдірудің кешендік тәсілдерін қамтамасыз етуге, сонымен қатар қазіргі заманның талаптарын жауап беретін серіктестік нысандарды енгізуге көмектеседі.

ҚБББК келесі 5-отырысы 2015 жылы мамыр айында Бішкек қаласында (Қырғыз Республикасы) өткізу жоспарланды.

30


Четвертое заседание Совета руководителей подразделений финансовой разведки государств – участников Содружества Независимых Государств

Таджияков Б. Ш.,

председатель Комитета по финансовому

мониторингу МФ РК

11 ноября 2014 года в городе Душанбе (Республика Таджикистан) состоялось очередное заседание Совета руководите-лей подразделений финансовой развед-ки государств – участников Содружества Независимых Государств.

В работе заседания приняли участие делегации подразделений финансо-вой разведки государств – участников Соглашения об образовании Совета руководителей подразделений финан-совой разведки государств – участников Содружества Независимых Государств (СРПФР): Армении, Беларуси, Казахста-на, Кыргызской Республики, Республики Таджикистан.

Также в заседании принял участие заместитель руководителя Антитеррори-стического центра государств – участни-ков СНГ Соловьев В. В.

С приветственным словом перед участниками заседания выступил дирек-тор департамента по сотрудничеству в сфере безопасности и противодействия новым вызовам и угрозам Исполнитель-ного комитета СНГ Дружинин А. И.

Нынешнее заседание Совета глав финансовых разведок стран СНГ стало первым после саммита глав государств – участников СНГ, состоявшегося в октябре текущего года в Республике Беларусь, на котором были одобрены

изменения, внесенные в Соглашение об СРПФР.

В ходе заседания рассмотрены во-просы, направленные на повышение эффективности сотрудничества и взаи-модействия подразделений финансовой разведки стран Содружества.

На повестку дня встречи глав фи-нансовых разведок в Душанбе было вынесено 14 вопросов, среди которых Концепция сотрудничества подразделе-ний финансовой разведки, План работы на 2015–2016 годы, Концепция системы обмена информацией между ПФР СНГ, План работы по противодействию фи-нансированию террористической и экс-тремистской деятельности на простран-стве Содружества на следующий год. Все эти документы утверждены Советом.

Также были заслушаны доклады Бела-руси и России об оценке рисков и угроз в сфере предотвращения легализации преступных доходов и финансирования терроризма, а также о разработке про-цедур по управлению рисками.

Особое внимание участников при-влекли вопросы поиска и возврата пре-ступных активов на пространстве СНГ и вопросы взаимодействия ПФР в сфере противодействия отмыванию доходов, полученных в результате незаконного оборота наркотиков и их прекурсоров.

По итогам встречи был принят ряд решений по ключевым вопросам, в том числе решение о создании рабочей груп-пы по оценке рисков и угроз в сфере ПОД/ФТ. С целью снижения рисков про-никновения грязных денег транснацио-нальных наркогруппировок в финансо-вые системы стран СНГ и их отмывания было решено разработать дополнитель-ные меры по обеспечению оперативного обмена информацией между ПФР по данному направлению деятельности.

Участники заседания констатировали, что заседание Совета руководителей подразделений финансовой разведки государств – участников Содружества Независимых Государств прошло в духе взаимопонимания, доверия и конструк-тивного диалога.

Благодаря совместным усилиям в рамках Содружества финансовые раз-ведки стран-участниц помогают обе-спечить комплексный подход в решение задач укрепления стабильности и без-опасности, совершенствования орга-низационно-правовых систем, а также внедрения адекватных современным требованиям форм партнерства.

Следующее, 5-е заседание СРПФР, запланировано провести в г. Бишкеке (Кыргызская Республика) в мае 2015 года.


31

The Fourth Meeting of the Council of the Heads of Financial Intelligence Unit of member states of the Commonwealth of Independent States

Tadjiyakov B.Sh.,

Chairman of the Committee for Financial Monitoring MF RK

November 11, 2014 there was a regular meeting of the Council of the Heads of Financial Intelligence Unit of member states of the Commonwealth of Independent States in Dushanbe (Tajikistan).

The meeting was attended by the delegations of financial intelligence units of member states of the Agree-ment on the formation of the Council of Heads of Financial Intelligence Unit of member states of the Common-wealth of Independent States (CHFIU): Armenia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyz Republic, and the Republic of Tajiki-stan.

Also the deputy head of the Anti-Ter-rorist Center of the CIS member states, V. V. Solovyev attended the meeting.

The Director of the Department for Co-operation in the Field of Security and Countering new challenges and threats of the CIS Executive Commit-tee, A. I. Druzhinin acted with welcom-ing remarks in front of the participants of the meeting.

Present meeting of the Council of the Heads of Financial Intelligence Unit of the CIS member states was the first after the Summit of Heads of the CIS member states, which was held in October this year in the Republic of

Belarus, where changes to the Agree-ment on CHFIU had been approved.

During the meeting issues, aimed at the improvement of the efficiency of cooperation and interaction between financial intelligence units of the Com-monwealth, were considered.

14 issues were at the agenda of the meeting of heads of financial intelli-gence in Dushanbe, including: the Con-cept on cooperation of financial intel-ligence units, the work plan for 2015-2016, the Concept of the system for exchange of information between FIUs CIS, work plan to counter the financing of terrorist and extremist activities in the space of the Commonwealth for the next year. All these documents were approved by the Council.

Also reports of Belarus and Russia on the assessment of risks and threats in the field of prevention of money laundering and terrorist financing, and on the development of risk manage-ment procedures were heard.

A special attention of participants was attracted by the topic on the search and return of criminal assets in the CIS space and the issues of coop-eration with the FIU in combating mon-ey laundering of income earned by ille-gal drug turnover and its precursors.

At the end of the meeting number of decisions on key issues was adopted. Including, the decision on the estab-lishment the working group on as-sessment the risks and threats in AML / CFT was taken. In order to reduce risks of penetration of dirty money of transnational drug groups into the CIS countries financial systems and its laundering there was a decision to de-velop additional measures on ensuring operational exchange information with FIUs in this area of activities.

Participants of the meeting have stated that the meeting of the Council of the Heads of Financial Intelligence Unit of the CIS member states was held in a spirit of mutual understand-ing, trust and constructive dialogue.

Thanks to joint efforts within the framework of the Commonwealth fi-nancial intelligence units of member states help to ensure a comprehensive approach to the solution of objectives on strengthening the stability and se-curity, improvement of organizational and legal systems, as well as the intro-duction of appropriate modern require-ments to forms of partnerships.

The next 5th meeting of the CHFIU is scheduled to hold in Bishkek (Kyrgyz Republic) in May 2015.

32


Досмұратова Н.Г.,

ҚР ҚМ Стратегиялық даму департаментінің директоры

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіндегі стратегиялық жоспарлаудың кейбір тәсілдері туралы

Елдің 2050 жылға дейінгі одан әрі экономикалық даму басымдығын белгілей отырып, Мемлекет басшысы өзгерістердің әлеуметтік-қоғамдық бағыттылығына әрдайым екпін береді. Жаһандық бәсекелестік жағдайларында әлемнің ең дамыған елдерінің 30-дығына кіру бүкіл қоғамның күш-жігер салуын талап етеді.

Қаржы министрлігі де өз қызметін жоспарлау кезінде өзінің стратегиялық мақсаттарын елдің стратегиялық басымдықтарымен байланысты-рады. Реттеуші және іске асырушы функциялардың кең ауқымы қоғамның алдында, орындалып жатқан стратегиялық міндеттердің сапасы мен тиімділігі үшін үлкен жауапкершілік жүктейді.

Мемлекетте болып жатқан оқиғалар аясында тиімді шешімдер қабылдаудың уақытылы болуын қамтамасыз ету үшін Қаржы министрлігінің 2014-2018 жылдарға арналған Стратегиялық жоспарында кли-ентке бағыттылықты дәл белгілеп көрсету туралы шешім қабылданды.

Министрліктің миссиясын ескере отырып, біздің министрліктің қызметін тұтынушылардың, клиенттердің екі ны-саналы тобы бөлінді. Біздің пікірімізше, азаматтар мен бизнес-құрылымдар, сол сияқты жүктелген функциялар оның аты-нан орындалатын Үкімет осындай болып табылады.

Осылайша, екі басым бағыт бөлінді: 1. «Қаржылық қауіпсіздікті қамтамасыз

етуде жәрдемдесу»;2. «Мемлекеттік қызметтер мен

атқарылатын функциялардың сапасын қамтамасыз ету».

ҚР ҚМ Стратегиялық жоспарының бірінші стратегиялық бағыты бенефициар ретінде Республиканың Үкіметі неғұрлым мүдделі болатын мақсаттарды біріктірді. Мұнда бюджет қаражатының толық түсуін, жұмсалуын тиімді қамтамасыз ету, республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландыру мен мемлекеттік бо-рышты қауіпсіз деңгейде ұстап қалу, қазынашылық қызмет көрсетудің сапасы, мемлекеттік сатып алуды оңтайландыру, қаржылық тәртіп пен мемлекеттік меншікті басқаруды жетілдіру жөніндегі міндеттер көрініс тапқан.

Екінші бағыттың мақсаттары мен міндеттерін жоспарлау кезінде біздің сыртқы клиенттеріміз – мемлекеттік қызметті тұтынушылардың сапасы қандай қызметті қалайтынына сүйендік. Олардың арасында қарапайым азамат-тар да, министрлікпен бизнес қатынасқа тікелей тартылмаған, бірақ бюджетке төленетін салықтар түрінде жиналған қаражаты мемлекеттік аппаратты ұстауға жұмсалатын салық төлеушілер де бар.

Көрсетілетін қызметтердің тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында оларды көрсетуге жұмсалатын шығындарды оңтайландыру, кедендік және салықтық қызметтердің сапасын арттыру, бюджет қаражатын тиімді басқару, ішкі бақылау

қызметінің тиімділігін, бухгалтерлік есеп және аудит саласында бәсекеге қабілеттілікті, қазынашылық қызмет көрсетудің сапасын, мемлекеттік сатып алуды рәсімдерінің тиімділігін және мемлекеттік басқару тиімділігін артты-ру, бюджеттердің атқарылу ашықтығын, сыбайлас жемқорлықты азайту үшін превентивтік шаралардың нәтижелілігін, көлеңкелі экономика деңгейін қысқартуды қамтамасыз ету бойынша міндеттер жоспарланған.

Бүкіл әлемде тез ден қою және өзгеріп тұратын бизнес-ортаға бейімделу үрдісі байқалады. Жаһандану жағдайларында бұл өз қызметтері арқылы іскерлік байланысқа тартылған мемлекеттік құрылымдарға да қатысты. Бұл ретте шешімдер қабылдауға бөлінген уақыт барған сайын қысқарып баруда.

Министрліктің перспективалы қызметін жоспарлауда бюджет қаражатын тиімді пайдалана отырып, азаматтарға қызмет көрсету үшін оның барлығын қисынды негіздей отырып, есеп беруді шоғырландыру, уәждемелеу және қамтамасыз етуге қабілетті мұндай көзқарас қажет болып тұрды.

Әлемде табысты компаниялар ғана емес, сол сияқты жоспарлау кезінде мемлекеттік құрылымдар да қолданатын тиімді тұжырымды құралдардың бірі 90 жылдары әлемге Робертом Каплан мен Дэйвид Нор-тон ұсынған және өз тиімділігін тәжірибеде дәлелдеген, теңгерімделген көрсеткіштер


33жүйесі (ТКЖ) болып табылады.

Экономиканың мемлекеттік секторында қажетті нәтижелерге қол жеткізу үшін ТКЖ сияқты миссияны нақты, сезілетін міндеттер мен көрсеткіштерге айнал-дыра отырып, стратегия ресурстарды жұмылдыру мен реттеудің оңтайлы тәсілін айқындайды.

Жалпы, стратегиялық жоспарлау бой-ынша құқықтық актілердің қолданыстағы нормаларын талдау заңнаманың бүкіл мемлекеттік органдарға нәтиже көрсеткіштеріне қол жеткізу мен тұтынушыға бағдарлауды мақсат етіп қоюға бағыттайды. Тап осы мақсаттар ТКЖ мақсаттарымен үндескен.

Сондықтан да біз Қаржы министрлігінің 2013-2018 жылдарға арналған Стратегиялық жоспарын қалыптастыру кезінде министрлік қызметінің бүкіл қолдағы бар қаржылық және қаржылық емес көрсеткіштерін теңгерімдеуге ұмтылысты іске асырғанбыз.

• қаржы-қаражат (нәтижеге бағдарланған бюджет);

• клиенттер (қызметтерді алушылар);• ішкі бизнес-процестер;• оқу-үйрену және өсу.

Одан кейін министрліктің құрылымдық бөлімшелерінің қызметтерін жоспарлауға заңнамалық құқықты пайдалана оты-рып, әрбір қызметкерге дейінгі деңгейде Стратегиялық жоспардың көрсеткіштерін орындауды каскадтай отырып, құрылымдық бөлімшелерінің жоспарлары бекітілді.

Бұл тәсіл ұйымның барлық деңгейлері үшін де, қызметкерлер үшін ақпараттық қолжетімділікті арттыруы тиіс. Қызметтерді тұтынушымен тікелей байланыстағы қызметші олардың іс-қимылдары мен шешімдерінің қаржылық нәтижелері қандай деген сұрақты түсінуге қол жеткізулері тиіс.

Олардың көмегімен өз стратегиясын іске асыруға қол жететін нәтиже көрсеткіштері мен міндеттерге қол жеткізу факторлары туралы халықты хабардар ету қажеттігі – бұл министрлікті стратегиялық жоспар-лауда тағы бір сатыға көтерген уәждің

бірі болып табылады. Тиімді қызмет қағидаларына айналуға тиіс алғашқы қадамдар басталды.

Жалпы стратегиялық жоспар – жалпы стратегияны көрсететін шығармашылық процестің ұжымдық нәтижесі. Оның сапа-сы тұрақты мониторинг арқылы жетілуге тиіс, бұл, түптеп келгенде, министрліктің барлық бөлімшелерінің жасайтын қосылған құнын айқындауға мүмкіндік береді. Басталған жұмыс құрылымдық бөлімшелердің барлығы қатысатын ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді мақсаттар арасында, қалаған нәтижелер мен оларға қол жеткізу факторлары арасында теңгерімге қол жеткізуге мүмкіндік береді деп үміттенеміз.

Өзара қарым-қатынас ең алды-мен сенім қағидатында орнатылады. Министрліктің стратегиялық жоспарлау арқылы өз клиенттерінің қажетін түсінуге, стратегиялық міндеттерге қол жеткізуді қоғамның қажеттігін қанағаттандыруға жоспарлауға ұмтылысы миссияны жетілдіру мен оны іске асыруда жоғары жетістіктерге алып келуі тиіс.

О некоторых подходах стратегического планирования в Министерстве финансов Республики Казахстан

Досмуратова Н. Г.,

директор Департамента стратегического развития МФ РК

Глава государства, обозначая при-оритеты дальнейшего экономического развития страны до 2050 года, неизмен-но акцентирует на обязательности со-циально-общественной направленности перемен. Реализация задачи вхождения в 30 самых развитых стран мира в усло-виях глобальной конкуренции требует

приложения усилий всего общества. Естественно, что Министерство фи-

нансов, планируя деятельность, связыва-ет свои стратегические цели со стратеги-ческими приоритетами страны. Широкий спектр регулятивных и реализационных функций возлагает огромную ответ-ственность за качество и эффективность

выполняемых стратегических задач перед обществом.

Чтобы обеспечить своевременность принятий эффективных решений в трен-де происходящих в государстве событий, решено было обозначить четкую клиен-тонаправленность деятельности Мини-стерства финансов в Стратегическом

34


плане на 2014–2018 годы.С учетом миссии министерства были

выделены две целевые группы потреби-телей услуг, клиентов нашего Министер-ства. Таковыми, на наш взгляд, являются как граждане и бизнес-структуры, так и Правительство, от имени которого вы-полняются возложенные функции.

Таким образом, было выделено два приоритетных направления: 1. содействие в обеспечении финансо-

вой безопасности;2. обеспечение качества государствен-

ных услуг и эффективности испол-няемых функций.

Первое стратегическое направление Стратегического плана МФ РК объедини-ло цели, в которых в качестве бенефици-ара наиболее заинтересовано Правитель-ство республики. Здесь нашли отражение задачи по эффективному обеспечению полноты поступлений, расходованию бюджетных средств, финансирования дефицита республиканского бюджета и удержания государственного долга на безопасном уровне, качества казна-чейского обслуживания, оптимизации государственных закупок, финансовой дисциплины и совершенствования управ-ления государственной собственностью.

При планировании целей и задач второго направления исходили из виде-ния того, какого качества услуги хотят видеть наши внешние клиенты – потре-бители государственных услуг, в числе которых и простые граждане, налого-плательщики, прямо не вовлеченные в бизнес-отношения с министерством, но их средства, собранные в виде налогов в бюджет, расходуются на содержание государственного аппарата.

В целях обеспечения эффективности предоставляемых услуг запланированы задачи оптимизации затрат на их ока-зание, повышения качества налоговых и таможенных услуг, эффективного управления бюджетными средствами, повышения эффективности деятель-ности внутреннего контроля, конкурен-тоспособности в сферах бухгалтерского учета и аудита, качества казначейского

обслуживания, эффективности процедур государственных закупок и эффективно-сти государственного управления, обе-спечения открытости исполнения бюдже-тов, результативности превентивных мер для уменьшения коррупции, сокращения уровня теневой экономики.

Во всем мире наблюдается тенденция необходимости быстрого реагирования и адаптации к меняющимся условиям бизнес-среды. В условиях глобализа-ции это относится и к государственным структурам, вовлеченным в деловые свя-зи через свои услуги. При этом время, отпущенное на принятие решений, стано-вится все короче и короче.

Нужен был подход планирования пер-спективной деятельности министерства, способный сконцентрировать, мотиви-ровать и обеспечить подотчетность, ло-гически обосновывая ее существование для обслуживания граждан, эффективно используя бюджетные средства.

Одним из эффективных концептуаль-ных инструментов в мире, применяемых не только успешными компаниями, но и государственными структурами при планировании, является Система сбалансированных показателей (ССП), предложенная миру Робертом Капла-ном и Дэйвидом Нортоном в 90-х годах и доказавшая свою эффективность на практике.

В государственном секторе экономи-ки стратегия определяет оптимальный способ мобилизации и упорядочения ресурсов ради достижения желаемых результатов, также как ССП, трансфор-мируя миссию в конкретные, осязаемые задачи и показатели.

Анализ действующих норм правовых актов по стратегическому планированию показал, что законодательство нацелива-ет все государственные органы на дости-жение показателей результативности и на ориентир на потребителя. И эти цели созвучны с целями ССП.

Поэтому нами при формировании Стратегического плана Министерства финансов на 2013–2018 годы была реализована попытка сбалансировать все имеющиеся финансовые и нефинан-совые показатели деятельности мини-стерства, распределив их в классических перспективах ССП:

• финансы (бюджет, ориентированный на результат);

• клиенты (получатели услуг);• внутренние бизнес-процессы;• обучение и рост.

Затем, используя законодательное право планирования деятельности уже структурных подразделений министер-ства, были утверждены планы структур-ных подразделений с каскадированием исполнения показателей Стратегического плана вплоть до конкретных сотрудни-ков.

Этот подход должен повысить инфор-мационную доступность для работников всех уровней организации. Служащие, находящиеся в непосредственном кон-такте с потребителями услуг, должны достичь понимания в вопросе, каковы финансовые результаты их действий и решений.

Необходимость информирования населения о показателях результатов и факторах достижения задач, с по-мощью которых удается реализовать свою стратегию, – еще один мотиватор, сподвигнувший министерство на новый прием в стратегическом планировании. Начаты первые шаги, которые должны превратиться в правила эффективной деятельности.

В целом стратегический план – коллек-тивный результат творческого процесса, отражающий общую стратегию. Качество его должно совершенствоваться через постоянный мониторинг, что в конечном итоге позволит определять создаваемую добавленную стоимость всех подразде-лений министерства. Надеемся, что на-чатая работа позволит достичь баланса между долговременными и краткосроч-ными целями, между желаемыми ре-зультатами и факторами их достижения, в котором участвуют все структурные подразделения.

Взаимоотношения выстраиваются в первую очередь на принципе доверия. Стремление министерства через каче-ство стратегического планирования по-нять нужды своих клиентов, запланиро-вать достижение стратегических задач на удовлетворение потребностей общества должно привести к высоким достижени-ям в совершенствовании и реализации миссии.


35

On some approaches of strategic planning in the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan

Dosmuratova N.G.,

Director of Strategic Development Department of the Ministry of Finance

of the Republic of Kazakhstan

The head of state, indicating priorities for fur-ther economic development of the country until 2050, always focuses on mandatory social and community programs change. Implementation of the task enter the club of top 30 most developed countries of the world in the global competition require efforts of the whole society.

Naturally, the Ministry of Finance planning its activities links its strategic objectives with the strategic priorities of the country. A wide range of regulatory and realizable functions imposes a huge responsibility for the quality and effective-ness of strategic tasks performed by the society.

To ensure the timely adoption of effective solu-tions in the trend of events taking place in the state It was decided to identify a clear customer-oriented activity of the Ministry of Finance in the Strategic Plan for 2014 - 2018.

Two target groups of consumers, clients of our Ministry were distinguished given the mission of the Ministry. Those in our opinion are as citizens and businesses, and Government on behalf of it performed the function.

Thus, highlighted two priorities 1. «Assisting in ensuring financial security»;2. «Ensuring the quality of public services and

effectiveness of executable functions.»The first strategic direction of the Strategic Plan

of the MF RK united goal, the Government most interest to which as a beneficiary. Tasks on effec-tively esurience of completeness of revenue, ex-penditure of budget funds, financing deficit from the republican budget and withholding public debt at a safe level, quality of treasury services, optimi-zation of public procurement, financial discipline and improving management of state property are reflected in it.

When planning goals and objectives of the second direction we came from a vision of what quality services want to see our external custom-ers - clients of public services. Among them - and ordinary citizens, taxpayers, not directly involved in the business relationship with the Ministry, but

whose funds collected in the form of taxes to the budget is spent on supply services.

Tasks on cost optimization of their supply, improve the quality of tax and customs services, effective budget management, improve the effec-tiveness of internal control, competitiveness in the fields of accounting and auditing, quality, treasury services, effectiveness of public procurement pro-cedures and effectiveness of good governance, transparency of budget execution, effectiveness of preventive measures to reduce corruption, reduce the level of the shadow economy were planned In order to ensure the effectiveness of provided services.

Throughout the world, there is a tendency to rapid response and adaptation to changing busi-ness conditions - environment. In the context of globalization it applies to government agencies involved in business relationships through its ser-vices. At the same time availability for decision-making is becoming shorter and shorter.

It was necessary this approach of planning future activities of the Ministry e ability to concen-trate, motivate and ensure accountability, logically justifying its existence to serve citizens efficiently using budgetary funds.

One of the effective conceptual tools in the world used not only by successful companies but also government agencies in planning is Balanced Scorecard (BSC) e proposed to the world by Robert Kaplan and David Norton in the 90s and proven in practice.

In the public sector strategy determines optimal method of mobilization and resources ordering to achieve the desired results, as well as the BSC, transforming the mission into concrete, tangible targets and indicators.

In general, the analysis of existing rules and le-gal acts on strategic planning has shown that the legislation directs all public authorities to achieve the performance indicators and consumer bench-mark. And these goals in tune with the objectives of the BSC.

Therefore, we, in formation of the Strategic Plan of the Ministry of Finance for 2013-2018 realized an attempt to balance all the financial and non-financial activities of the Ministry, distributing them in the classical perspective of BSC:

• finance (budget, results-oriented);• Clients (recipients of services);• internal business processes;• training and growth.Then, plans of structural units with cascading

of performance indicators of the Strategic Plan up to the individual employees were approved using the legal right of planning activity of structural units of the Ministry.

This approach should improve information available to employees at all levels of organiza-tion. Employees, who are in direct contact with consumers, should reach an understanding on question - what are the financial results of their actions and decisions.

The need to inform the public about outcome and factors contributing to problems with help of which it is possible to implement the strategy - another motivator who inspired Ministry on the new method for strategic planning. The first steps that should become a rule effectively were begun.

In general, strategic plan - the collective result of creative process reflecting the overall strategy. It should improve the quality through constant monitoring, which ultimately will identify the value added created by all departments of the Ministry. We hope that the initial work would achieve a balance between long-term and short-term goals between desired outcomes and fac-tors to achieve them, in which all structural units participate.

Relationships are built primarily on the prin-ciple of trust. The desire of the Ministry through quality of strategic planning to understand the needs of their clients, to plan achievement of strategic objectives to meet the needs of society, should lead to high achievements in improvement and implementation of the Mission.

36


Бектұрова А.Т.,

ҚР ҚМ Бухгалтерлік есеп әдістемесі және нақты сектор аудиті,

ішкі бақылау департаментінің директоры

Аудиторлық қызмет туралы заңнаманы әрі қарай жетілдіру

2014 жылы 17 қарашада Қаржы министрлігінде «Аудиторлық қызмет туралы заңнаманы әрі қарай жетілдіру» атты тақырыпқа жиналыс өткізілді.

Жиналыс барысында аудиторлық

және бухгалтерлік қоғамдастықтардың өкілдері сөз сөйледі.

Кездесудің мақсаты әлемдік озат тәжірибелердің негізінде қызмет көрсету сапасын көтеру және бәсекеге

қабілетті 30 елдің қатарына кіру жолын-да заңнаманы әрі қарай да реформалау болып табылады.

Сапалы аудиттің негізгі мақсаттарының бірі иелік етуші

ОҢТҮСТІК АФРИКА – 1-орын Реттеуші – тәуелсіз орган (IRBA). Мүшелерін

ҚМ тағайындайды. Қаржыландырылуы – мемлекеттік бюджет, жинақтары бух.фирма-

лардан. Миссиясы, оның ішінде аудиторлар мен бухгалтерлердің тиімді біліміне қолдау.

ФИНЛЯНДИЯ – 2-орынРеттеуші – Орталық Сауда Палатасының аудиті

бойынша Кеңес тәуелсіз орган. Мүшелерін Экономика және жұмысбастылық министрлігі тағайындайды. Қаржыландырылуы – аудитор-

лардан міндетті жинақтар.

ГЕРМАНИЯ – 23-орын Реттеуші – Аудиторларды қадағалау жөніндегі комиссия. Мүшелерін Экономика министрлігі

тағайындайды. Бақылау – қаржылық қадағалаудың федералды басқармасы. Қаржыландыру – бақылаушы ұйымдар.

ұЛыБРИТАНИЯ – 16-орын Реттеуші – Қаржылық есептілік бойынша Кеңес тәуелсіз орган(FRC). Директорлар кеңесін Биз-

нес, инновациялар және құрылым министрі тағайындады. Қаржыландырылуы – листинг жа-саушы компаниялармен, мемлекеттік бюджет.

БРАЗИЛИЯ – 41-орын Реттеуші – ҚМ байланысты құнды қағаздар

бойынша тәуелсіз орган Комиссия. Мүшелерін елдің Президенті тағайындайды. Бақылау – Қаржылық қадағалаудың федералды

басқармасы. Қаржыландыру – листинг жасаушы компаниялар.

Норвегия – 4-ші орынРеттеуіш – Норвегияның Қаржылық қадағалау

басқармасының тәуелсіз органы.Мүшелері ҚМ-мен тағайындалады.

Аудиторлармен қаржыландырылады.

РЕСЕЙ – 106-орын Реттеуші –ҚМ.

Бақылау – Қаржылық бюджеттік қадағалау Федералды қызметі.

БӘСЕКЕГЕ ҚАБілЕТТіліК КөРСЕТКішТЕРі БОйыНшА АУДиТОРлыҚ ҚыЗМЕТТі РЕТТЕУ ЖөНіНДЕГі Ең үЗДіК ӘлЕМДіК ТӘЖіРиБЕ


37

ЛИЦЕНЗИЯЛАУ

– Сапаны сырттан бақылау

– Оқыту – Модульдер

– Аудиторларды оқыту

«Аудиторлар коллегиясы» КАұ

«Аудиторлар одағы» КАұ

«Аудиторлар палатасы» КАұ

Аудиторлық ұйымдар

Аудиторлар

ҚОлДАНыСТАҒы ЗАңНАМА БОйыНшА АУДиТ ЖүйЕСі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБлиКАСыНың ҚАРЖы МиНиСТРліГі

Кәсіби аудиторлық ұйымдарды аккредиттеу (КАҰ)

Кем дегенде 2 аудиторды құру

үшін

«аудитор» біліктілік куәлігін беру

Міндетті мүшелік

Міндетті ем

ес мүшелік

субъектілер қызметінің сенімділігін, олардың функцияландыруының үзілмейтіндігін және инвестициялық қызығушылық бағасының айқындығын қамтамасыз ету болып табылады.

Жиналысқа қатысушылар әртүрлі пікірлер айтты. Аудиторлық қоғамдастықтың жеке өкілдері аудиторлық қызметтің қазіргі қолданыстағы ретке келтіру жүйесін қолдады.

Жиналыстың кейбір қатысушылары, қазіргі қолданыстағы аудит жүйесінің, жекелей алғанда қарама-қайшы пікірлерді ұстанған тәуелді тексерушілердің сапа бақылауындағы негізгі кемшіліктерін атап өтті. Со-нымен қатар бақылаушы ұйымдар жөніндегі дамыған елдердің озық тәжірибелерінің жақсы жақтары да ай-тылып өтті.

Мысалға, ұлыбританияда қаржылық есеп жөніндегі Кеңес (FRC), АҚШ-та бұл Комиссия бағалы қағаздар бойынша (SEC), Алманияда аудитор-лар мен аудиторлық фирмалардың қызметтерін бақылау жөніндегі Комис-сия (АОС) жұмыс істейді. Бұл жағдайда осы айтылған елдер Бүкіләлемдік

экономикалық форумының Жоғарғы бәсекеге қабілеттілік индексінің көрсеткіштері бойынша алдыңғы қатарларды иеленген.

Аудит мәселесі барлық елдерде қатаң ретке келтіріледі, сонда да мемлекеттің осы процестегі атқаратын рөлі әртүрлі деңгейде шешілуде.

Мемлекеттік шеңберде аудиттік қызметті ретке келтіру жөніндегі бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштерін есепке ала отырып, әлемдік өте озық тәжірибелерге әрі қарай да зерттеулер жүргізілуде.

Қазақстандық аудиторлық ұйымдардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және жұмыстарының нәтижелерін шетелдік пайдаланушыларға мой-ындату мақсатында, әлемдік озық тәжірибелерді есепке ала отырып, аудитті реттеу жүйесін міндетті түрде жақсарту керек.

Бақылау ұйымдарының бо-луы жөніндегі мәселе, жан-жақты талқылауды және сараптама жа-сауды қажет етеді. Бұл жағдайда, халықаралық озық тәжірибелерді Қазақстанның қазіргі кездегі бар

мүмкіншіліктерін пайдалана білуді ке-рек етеді.

Бүгінде Қазақстанда аудиторлық 180 ұйым мен 805 аудитор жұмыс істейді, солардың кәсіпқой аудиторлық 3 ұйымы («Аудиторлар коллегиясы» КАұ, «Қазақстан Республикасының Аудиторлар палатасы» КАұ, «Қазақстан аудиторлар одағы» КАұ) аккредиттелген.

Қолданыстағы заңнамаға сәйкес аудиторлық қызмет лицензиялауға жатады, сонымен қатар кәсіпқой аудиторлық ұйымдар министрліктен аккредиттеулер алады.

Әртүрлі кәсіпқой ұйымдардың өз беттерімен жүргізетін кәсіпқойлық аттестациялау мен сапа бақылауын тексерулеріне міндетті түрде көңіл бөлу керек, кері жағдайда аудиторлар дайындаудың және аудиторлық қызмет сапасының әртүрлі деңгейлігіне алып келеді.

Аудиторлық қызмет спецификалық болып табылады, соған байланысты заңнама нормалары туралы бірнеше рет мәселе көтерілді, соның ішінде ұлттық кәсіпкерлер палатасының деңгейінде және Қаржы министрлігінде қаралды.

38


Дальнейшее совершенствование законодательства об аудиторской деятельности

Бектурова А. Т.,

директор Департамента методологии бухгалтерского учета и аудита

реального сектора, внутреннего контроля МФ РК

17 ноября 2014 года в Министерстве финансов состоялось совещание на тему «Дальнейшее совершенствова-ние законодательства об аудиторской

деятельности».В процессе совещания выступили

представители аудиторского и бухгал-терского сообщества.

Целью встречи является дальнейшее реформирование законодательства на основе лучших мировых практик для повышения качества услуг и вхождения

ЮЖНАЯ АФРИКА – 1 место Регулятор – независимый орган (IRBA).

Члены назначаются МФ.Финансирование – госбюджет, сборы

от бух. фирм. Миссия, в том числе, содействие эффективно-

му образованию аудиторов и бухгалтеров.

ФИНЛЯНДИЯ - 2 местоРегулятор – независимый орган Совет

по аудиту Центральной Торговой Палаты.Члены назначаются – Министерством

занятости и экономики. Финансирование – обязательные

сборы с аудиторов.

ГЕРМАНИЯ – 23 место Регулятор – Комиссия по надзору за аудиторами. Члены назначаются

Министерством экономики. Контроль – Федеральное управление

финансового надзора. Финансирование – контролируемыми

организациями.

ВЕЛИКОБРИТАНИЯ – 16 место Регулятор- независимый орган Совет

по финансовой отчетности (FRC). Совет директоров назначаются Министром

бизнеса, инноваций и образования. Финансирование – госбюджет, листингующими компаниями.

БРАЗИЛИЯ – 41 место Регулятор – независимый орган Комиссия по

ценным бумагам, связан с МФ.Члены назначаются Президентом страны.

Контроль – Федеральное управление финансового надзора.

Финансирование – листингующими компаниями.

НОРВЕГИЯ – 4 место Регулятор – независимый орган Управление

финансового надзора Норвегии.Члены назначаются МФ.

Финансирование – аудиторами.

РОССИЯ – 106 место Регулятор – МФ.

Контроль – Федеральная служба финансово-бюджетного надзора.

лУЧшАя МиРОвАя ПРАКТиКА ПО РЕГУлиРОвАНию АУДиТОРСКОй ДЕяТЕльНОСТи ПО ПОКАЗАТЕляМ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТи


39

ЛИцЕНЗИРОВАНИЕ

– Внешний контроль качества

– Обучение– Модули

– Аттестация аудиторов

ПАО «КОЛЛЕГИЯ АУДИТОРОВ»

ПАО «СОЮЗ АУДИТОРОВ»

ПАО «ПАЛАТА АУДИТОРОВ»

Аудиторские организации

Аудиторы

СиСТЕМА АУДиТА ПО ДЕйСТвУюЩЕМУ ЗАКОНОДАТЕльСТвУ

МиНиСТЕРСТвО фиНАНСОв РЕСПУБлиКи КАЗАхСТАН

Аккредитация профессиональных аудиторских организаций (ПАО)

Для созданияминимально –

2 аудитора

выдача квалификационного свидетельства «аудитор»

Обязательное членство

Необязательное ч

ленство

в 30 конкурентоспособных стран. Одной из основных задач качествен-

ного аудита является обеспечение про-зрачности деятельности хозяйствующих субъектов в целях определения надеж-ности, непрерывности их функциони-рования и оценки инвестиционной при-влекательности.

Участниками совещания были вы-сказаны различные мнения. Отдельные представители аудиторского со-общества поддерживали действующую систему регулирования аудиторской деятельности.

Некоторыми участниками совеща-ния отмечен основной недостаток в существующей системе аудита, в част-ности контроль качества, проводимый зависимыми проверяющими, с явными признаками конфликта интересов. Так-же озвучены положительные стороны опыта развитых стран в части создания надзорного органа.

К примеру, в Великобритании дей-ствует Совет по финансовой отчетности (FRC), в США это Комиссия по ценным бумагам (SEC), в Германии Комиссия по надзору за деятельностью аудиторов

и аудиторских фирм (АОС). При этом необходимо отметить, что данные страны в рейтинге Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума занимают первые позиции.

Аудит во всех странах жестко регу-лируется, однако вопрос о том, какова роль государства в этом процессе, ре-шается различно.

В рамках государственного регулиро-вания аудиторской деятельности прово-дится дальнейшее изучение лучшей ми-ровой практики с учетом показателей конкурентоспособности.

В целях повышения конкурентоспо-собности и признания результатов работы казахстанских аудиторских организаций зарубежными пользовате-лями необходимо улучшение системы регулирования аудита с учетом лучшей мировой практики.

Вопрос наличия надзорного органа подлежит всестороннему рассмотре-нию и анализу. При этом наилучший международный опыт требует приспо-собления к текущим реалиям Казах-стана.

На сегодня в Казахстане действуют 180 аудиторских организаций и 805 аудиторов, аккредитованы 3 про-фессиональные аудиторские органи-зации (ПАО «Коллегия аудиторов», ПАО «Палата аудиторов Республики Казахстан», ПАО «Союз аудиторов Казахстана»).

Согласно действующему законода-тельству, аудиторская деятельность подлежит лицензированию, также профессиональные аудиторские ор-ганизации получают аккредитацию в министерстве.

Необходимо акцентировать, что профессиональная аттестация и про-верка контроля качества проводятся самостоятельно разными професси-ональными организациями, это при-водит к разному уровню подготовки аудиторов и качеству аудиторских услуг.

Аудиторская деятельность является специфичной, в связи с чем нормы законодательства неоднократно обсуж-даются, в том числе на площадках На-циональной палаты предпринимателей и Министерства финансов.

40


The further improvenent of the legislation On audit activities

Bekturova A.T.,

Director of the Department of methodology of accounting and

audit of the real sector of the internal control of the MF RK

SOUTH AFRICA – 1st place Regulator is an independent entity (IRBA).

Members are appointed by the Ministry of Finance.Financing is coming from the state budget, fees

from public accounting firms. Mission is the promotion of effective training

of auditors and accountants.

FINLAND – 2nd placeRegulator is an independent entity Council on the

Audit of the Central Chamber of Commerce. Members are appointed by the Ministry of

employment and economy. Financing is coming from auditors compulsory fees.

GERMANY – 23rd place Regulator is the Commission on supervision

for auditors. Members are appointed by the Ministry of economy.

Supervision is implemented by The Federal Financial Supervisory Authority.

Financing is coming from the controlled organizations.

GREAT BRITAIN – 16 place Regulator is an independent entity Financial

Reporting Council (FRC). Board of management is appointed by the Minister of Business, innovations and education. Financing is coming from the state

budget, listing companies.

BRAZIL – 41 place Regulator is an independent entity The Securities

Commission of Brazil (CVM).Members are appointed by the President

of the state. Supervision is implemented by. The Federal Financial Supervisory Authority. Financing is coming from listing companies.

NORWAY – 4th place Regulator is an independent entity Financial

Supervisory Authority of Norway.Members are appointed by the Ministry of Finance.

Financing is coming from auditors.

Russia – 106 place Regulator is the Ministry of Finance.

Supervision is implemented by the Federal Service for Fiscal and Budgetary Supervision.

THE BEST wORlD PRACTICE ON REgUlATION OF AUDIT ACTIvITIESIN TERMS OF COMPETITIvENESS


41

November 17, 2014 there was at a meeting on the theme: «The further improvement of the legislation on audit activities» in the Ministry of Finance.

During the meeting the representatives of the audit and accounting community addressed.

The purpose of the meeting is the further reformation of the legislation on the basis of best global practices for improving the quality of services and en-tering into the top of 30 most competitive countries.

One of the main goals of a quality audit is to ensure transparency of business entities in order to determine the reliabil-ity and continuity of their operation and evaluation of investment potential.

The participants of the meeting brought out different opinions. Some representa-tives of the audit community supported the current system of audit activities regulation.

Some participants have noted the key failing of the current audit system, in particular, quality control, conducted by dependent auditors, with obvious signs of clash of interest. Also some positive

aspects of the experience of developed countries regarding the creation of a su-pervisory body were sounded.

For instance, there are the Financial Reporting Council (FRC) in the UK, Secu-rities and Exchange Commission (SEC) in the United States is a, in Germany the Auditor Oversight Commission (AOC) in Germany. At the same time, it should be noted that these countries occupy the first positions in the rating the Global Competitiveness Index of the World Eco-nomic Forum.

Audit in all countries is strictly regu-lated, however the question regarding the role of the state in this process, is settled in different ways.

Within the framework of state regula-tion of audit activities the further inves-tigation of the best world practice taking into account competitiveness indicators is carried out.

In order to improve the competitive-ness and recognize the results of the work of the Kazakhstan’s audit organiza-tions by foreign users there is a need to improve audit system regulation taking into account the best global practice.

A matter of having the supervisory authority is subjected to a comprehensive review and analysis. In this case, the best world experience requires the adaptation to the current realities of Kazakhstan.

As of today there are 180 organizations and 805 auditors in Kazakhstan, 3 profes-sional audit organizations are accredited (PAO «Collegium of auditors», PAO «Chamber of auditors of the RK», PAO «Union of auditors of Kazakhstan»).

In accordance with the current leg-islation audit activities are subjected to licensing and professional audit organi-zations receive the accreditation in the Ministry.

It is necessary to emphasize that the professional attestation and quality as-surance checks are carried out indepen-dently by various professional organiza-tions, and that leads to different level of training of auditors and the audit services quality.

Audit activities are specific, therefore the norms of the legislation are discussed continually, including at the sites of the National Chamber of Entrepreneurs and the Ministry of Finance.

LICENSING

– Еxternal quality audit

– Training– Modules

– Аuditors’ appraisal

PAO «COLLEGIUM OF

AUDITORS»

PAO«UNION OF AUDITORS»

PAO«CHAMBER OF AUDITORS»

Audit Organizations

Auditors

AUDIT SYSTEM UNDER APPlICABlE lEgISlATION

MINISTRY OF FINANCE OF THE REPUBlIC OF KAzAKHSTAN

Accreditation of Professional Audit Organizations (PAO)

For creation minimum 2 auditors

Issue the certificate of competence «auditor»

Obligatory membership

Optional mem

bership

42


Айқымбаева Б.Т.,

ҚР ҚМ Персоналды басқару департаментінің

директоры

Дуалды оқыту: кадрларды дайындауға инновациялық жол

Президенттің ««Қазақстан-2050» стра-тегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауында, «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: жалпыға ортақ еңбек қадамына қарай 20 қадам» бағдарламалық мақаласында экономиканы біліктілігі жоғары кадрлармен қамтамасыз ету және кадрларды дайындауға қатысты әрі қарай модернизациялау бойынша міндеттер белгіленген.

Қаржы министрлігі өзінің негізгі міндеттерін шешумен қатар елдің қаржылық жүйесі үшін біліктілігі жоғары кадрларды дайындау процесіне де қатысады.

Осылайша, 2009 жылы елдің қаржылық жүйесі үшін кадрларды дайындау мақсатында Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің «Қаржы академиясы» Акционерлік Қоғамы құрылды.

Бүгінде Қаржы академиясы елдің өңірлерінде жоғары білікті кадрларының жетіспеушілігімен байланысты маңызды мәселелерін шеше отырып, оқытудың үздіксіздігін қамтамасыз ететін: колледж, бакалавриат және магистратура, бірыңғай мектеп болып табылады. Осы мақсаттарда түрлі өңірлерден мектеп бітірушілеріне гранттар бөлінеді, бұл алыстағы ауылдардан дарынды балаларға мемлекеттік тапсырыс арқылы оқуға және жоғарғы оқу орнын бітіргеннен кейін туған жеріне оралуға мүмкіндік береді.

Осы бағытта тиімді қызметті ұйымдастыру үшін Қаржы министрлігі Қаржы академиясымен жасасқан дуалды оқытуды енгізу бойынша ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды.

Бұл Меморандумның мақсаты білім

берудің дуалды жүйесін қолданумен кад-рларды дайындау саласында күш-жігерді біріктіру болып табылады.

Қаржы министрлігі мен оның комитеттерінің лауазымдарына қойылатын біліктілік талаптарының, жұмыс істейтін кадрларының функционалы мен құрылымдық бөлімшелері туралы ережелерді талдау негізінде кадрларды дайындаудың келесі траекториялары бойынша жұмыс оқу жоспарлары мен модульдік білім беру бағдарламалары әзірленді: «Қаржы» мамандығы – «Мемлекеттік бюджет» траекториясы, «Құнды қағаздар нарығы және банк тәуекелдері», «Мемлекеттік сатып алулар», «Қаржылық менеджмент»; «Салық және салық салу»; «Есеп және аудит» мамандығы – «Экономиканың нақты секторындағы есеп және аудит», «Экономиканың қоғамдық секторындағы есеп және аудит» траектори-ясы; «Ақпараттық жүйелері» мамандығы – «Экономика және бизнестегі ақпараттық жүйелер» траекториясы, «Есептеу техни-касы мен бағдарламалық жабдықтама» мамандығы – «Есептеу техникасының бағдарламалық жабдықтамасы» траектори-ясы, сондай-ақ магистратура мамандықтары бойынша «Қаржылық аналитика», «Банк менеджменті және қор операциялары», «Мемлекеттік органдардағы қаржы менеджменті» траекториясы әзірленді.

Қол қойылған Меморандум шеңберінде Қаржы министрлігінің мамандары акаде-мия мамандықтары бойынша жұмыс оқу жоспарларын әзірлеуге қатысады, кәсіби дайындық деңгейін бағалауды жүргізу бой-ынша біліктілік комиссиясы, Қорытынды

мемлекеттік аттестациялық комиссия мүшелері мен төрағалары болып табылады.

Оқытудың маңызды және тиімді әдістерінің бірі жеке пәндер бойынша Қаржы академиясының магистранттары мен студенттеріне дәріс оқу үшін министрліктің білікті мамандарын шақыру болып табыла-ды.

Оның үстіне, дуалды оқыту жөніндегі академияның жұмыс оқу жоспарлары, элективті курстары Қаржы министрлігімен келістірілді, ал академия студенттері бекітілген кесте бойынша министрліктен кәсіби тәжірибеден өтеді.

2013-2014 жылдың ішінде дуалды жүйе бойынша министрліктің орталық аппара-тында келесі мамандықтар бойынша бітіру курстарының 242 студенті оқу тәжірибесінен өтті: «Есеп және аудит», «Қаржы», «Ақпараттық жүйелер», «Есептеу техникасы мен бағдарламалық жабдықтама».

Жүргізілген жұмыс тәжірибесі білім беру мен тәжірибенің өзара байланысы, өзара сіңісу және өзара ықпал етуін қамтамасыз ететін оқытудың инновациялық түрлерін енгізудің тиімділігі мен мақсаттылығын көрсетті.

ДУАлДы ОҚыТУДы ЕНГіЗУМЕН КЕлЕСі Оң АСПЕКТілЕР БАйҚАлАДы:

• оқу процесі мен тәжірибенің өзара әрекеттестігі қамтамасыз етіледі;

• енгізу сәттілігі білім беру деңгейлеріне алдыңғы «желілік» көзқарасты жеңу кепілдігі ретінде шығуы;

• «кәсіби стандарттарға» бағыттылық,


43

ДУАлДы ОҚыТУ ЖүйЕСі

Негізгі себеп – еңбек нарығы мен білім беру (оқыту) нарығы арасында байланыс жоқ

ДУАлДы ОҚыТУ: КАДРлАРДы ДАяРлАУ БОйыНшА иННОвАциялыҚ ЖОл

«ДУАлДы КӘСіБи БіліМДі ДАМыТУ МАңыЗДы»

(«Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына жиырма қадам»)

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев

ЖұМыС БЕРУШІЛЕРКӘСІБИ БІЛІМІ

БАР ЖОғАРы БІЛІКТІ КАДРЛАРғА ҚАЖЕТТІЛІК

ОҚУ ОРыНДАРы:КАДРЛАР ДАЯРЛАУ

АЖы

РАУ

еңбек нарығында оқу мекемелерінің бітірушілерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру;

• жұмысқа тұру және ұжымдарға кіру, өндіріске бейімделу;

• мамандардың дайындық сапасымен қанағаттану.

Қаржы академиясы базасында бұл жобаны іске асыру, бітірушілердің еңбек

нарығында сұранысқа ие болып, оқушылар үшін үлкен ынталылық болатыны сөзсіз. Қаржы академиясы ҚР Қаржы министрлігінің қолдау көрсетуімен 2013 жылы бакалавриат пен колледждердің шамамен 96%-ы түлектерді жұмысқа тұрғызды.

Оқытудың инновациялық әдістерін енгізу еңбек нарығының қажеттілігін қамтамасыз ету және сапалы білімді дамыту үшін негіз

болады. Осындай жүйенің бірі – дуалды оқыту.

Қазақстанның алдында жаңа міндеттер тұр, олардың түпкілікті мақсаты – әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына ену, ал бұл негізін қазіргі заманға сай, білімдері жоғары, жауапты, креативті және өзгеруге дайын азаматтар – жоғары білікті мамандар құрайтын бәсекеге қабілетті экономиканы құрусыз мүмкін болмайды.

44


ПЕРСОНАЛДы БАСҚАРУ

ДЕПАРТАМЕНТІ

АйҚыМБАЕВАБЕКЗАТ

ТӨЛЕНДІҚыЗы

ӘДІСТЕМЕ ЖӘНЕ БЮДЖЕТТІК РӘСІМДЕР


ЕРНАЗАРОВА ЗАЙФУН

АЛТыНБЕКҚыЗы

СТРАТЕГИЯЛыҚ ДАМУ


ДОСМұРАТОВА НұРГұЛ

ғИНАЯТОЛЛАҚыЗы

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ӘДІСТЕМЕСІ,

НАҚТы СЕКТОРДыҢ АУДИТІ, ІШКІ

БАҚыЛАУ ДЕПАРТАМЕНТІ

БЕКТұРОВА АРМАН

ТұРСыНҚыЗы

АҚПАРАТТыҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ДЕПАРТАМЕНТІ

КУНТУБАЕВДУМАН

ЖАППАРБЕКұЛы

МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРыЗДАНУ


АҚЖАНОВ ҚУАТ

БАЛХАШұЛы

РЕАлиЗАция СиСТЕМы ДУАльНОГО ОБУЧЕНия в фиНАНСОвОй АКАДЕМии

2014-2015 о.ж. дуалды оқыту бойынша ҚР Қаржы министрлігінің оқытушы- қызметкерлері

ДУАлДы ОҚыТУ КЕЗіНДЕ өЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ ТЕТіГі

ҚАРЖы МиНиСТРліГі

Практикалық курс, оқу тәжірибесі(дағдылар қалыптастыру)

Өндірістік тәжірибе (кәсіби құзыреттер)

ОҚУ ПРОцЕСі

СТУДЕНТТЕР ПОҚ

Теориялық курс Практикалық курс Біліктілікті арттыру Тағылымдама

ҚАРЖы АКАДЕМияСы

Колледж Бакалавриат Магистратура Қосымша білім

ПӘНДЕРДің АТАУы ОҚыТУшыНың АТы- ЖөНі

ұйымдардың экономикасы бойынша оқу тәжірибесі, Қаржы менеджменті бойынша оқу тәжірибесі, Бюджеттік есеп бойынша оқу тәжірибесі

Ерназарова Зайфун Алтынбекқызы, Каймолдинова Анар Бахытханқызы,

Бюджеттік рәсімдер әдістемесі департаменті

Қаржылық есептілікті талдау бойынша оқу тәжірибесі

Әлиева Ак-бала Тағаймұратқызы,Насырова Шапига Азизқызы,

Бухгалтерлік есеп әдістемесі, нақты сектордың аудиті, ішкі бақылау департаменті

Компьютерлік графика бойынша оқу тәжірибесі, Интернет-технология бойынша оқу тәжірибесі

Исабекова Мафтуха Марасқызы,Ақпараттық технологиялар департаменті


45

ҚАЗыНАШыЛыҚ КОМИТЕТІ

ОҚУ БАғДАРЛАМАЛАРыН КЕЛІСТІРУ ӨНДІРІСТІК ТӘЖІРИБЕ ӨҢІРЛЕРДЕ ЖұМыСҚА

ОРНАЛАСТыРУ

ҚАРЖы АКАДЕМияСы

ҚАРЖыЛыҚ БАҚыЛАУ КОМИТЕТІ

ҚАРЖыЛыҚ МОНИТОРИНГ

ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ

МЕМЛЕКЕТТІК МҮЛІК ЖӘНЕ

ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ КОМИТЕТІ

МЕМЛЕКЕТТІК КІРІСТЕР КОМИТЕТІ

МЕМЛЕКЕТТІК САТыП АЛУ

ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ

КОМиТЕТТЕРМЕН өЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ

өНДіРіСТіК ТӘЖіРиБЕ

36 ШАРТ ЖАСАЛДы40

35

30

25

20

15

10

5

0

ҚР Қаржы министрлігі

Екінші деңгейлі банктер

ұлттық компаниялар

Мемлекеттік және жеке ұйымдар

ТүлЕКТЕРДі ЖҰМыСҚА ОРНАлАСТыРУ

КОЛЛЕДЖ

ЖұМыСҚА ОРНАЛАСТыРУ 96%-Ды ҚұРАЙДы

ҚР Қаржы министрлігі,өңірлік бөлімшелер

Мемлекеттік және жеке ұйымдар

ЖОО

16%

21%

63%

46


Айкимбаева Б. Т.,

директор

Департамента управления персоналом

МФ РК

Дуальное обучение: инновационный путь по подготовке кадров

ТүлЕКТЕРДі ЖҰМыСҚА ОРНАлАСТыРУ

БАКАЛАВРИАТ МАГИСТРАТУРА

ЖұМыСҚА ОРНАЛАСТыРУ 95%-Ды ҚұРАЙДы ЖұМыСҚА ОРНАЛАСТыРУ 98%-Ды ҚұРАЙДы

ҚР Қаржы министрлігі, өңірлік бөлімшелер


ҚР банк жүйесі

?????

?????

ҚР Қаржы министрлігі, өңірлік бөлімшелер


ҚР банк жүйесі

?????

21%

16%

13%

4%46% 63%

13%

3%

21%

В Послании Президента «Казахстан-2050: новый политический курс состоявшегося государства» программной статьей «Соци-альная модернизация Казахстана: 20 шагов к обществу всеобщего труда» обозначены

задачи по дальнейшей модернизации в ча-сти подготовки кадров и обеспечения эконо-мики квалифицированными кадрами.

Министерство финансов наряду с ре-шением своих основных задач участвует в

процессе подготовки высококвалифици-рованных специалистов для финансовой системы страны.

Так, с целью подготовки кадров для финансовой системы страны в 2009 году


47образовано АО «Финансовая академия» Министерства финансов Республики Казах-стан.

На сегодняшний день Финансовая ака-демия является единой школой, которая обеспечивает непрерывность обучения: колледж, бакалавриат и магистратура – для решения важной проблемы нехватки квали-фицированных кадров в регионах страны. В этих целях ежегодно выделяются гранты для выпускников школ из разных регионов, что дает возможность талантливым ребятам из дальних сел обучаться по государственному заказу и после окончания вуза вернуться в родные края.

Для организации эффективной деятель-ности в данном направлении Минфин заключил с Финансовой академией Мемо-рандум о сотрудничестве по внедрению дуального обучения.

Целью данного Меморандума является объединение усилий в сфере подготовки кадров с применением дуальной системы образования.

На основе квалификационных требований к должностям Минфина и его Комитетов, анализа положений о структурных подраз-делениях и функционала действующих ка-дров разработаны рабочие учебные планы и модульные образовательные программы по следующим траекториям подготовки кадров:

специальность «финансы» – траектория «государственный бюджет», «рынок ценных бумаг и банковские риски», «государствен-ные закупки», «финансовый менеджмент»; «налоги и налогообложение»; специаль-ность «учет и аудит» – траектория «учет и аудит в реальном секторе экономики», «учет и аудит в общественном секторе эко-номики»; специальность «информационные системы» – траектория «информационные системы в экономике и бизнесе», специ-альность «вычислительная техника и про-граммное обеспечение» – траектория «про-граммное обеспечение вычислительной техники», а также по специальностям маги-стратуры разработана траектория «финан-совая аналитика», «банковский менеджмент и фондовые операции», «финансовый ме-неджмент в государственных органах».

В рамках подписанного меморандума специалисты министерства финансов участвуют в разработке рабочих учебных планов по специальностям академии, явля-ются председателями и членами Итоговой государственной аттестационной комиссии, квалификационной комиссии по проведе-нию оценки уровня профессиональной под-готовленности.

Одним из самых важных и эффективных методов преподавания является привле-чение квалифицированных специалистов

Министерства для чтения лекций студентам и магистрантам Финансовой академии по отдельным дисциплинам.

Кроме того, рабочие учебные планы ака-демии по дуальному обучению и элективные курсы согласованы с Министерством фи-нансов, а студенты академии по утвержден-ному графику проходят профессиональную практику в министерстве.

За 2013–2014 учебный год по дуальной системе в центральном аппарате министер-ства прошли учебную практику 242 студента выпускных курсов по специальностям: «учет и аудит», «финансы», «информационные системы», «вычислительная техника и про-граммное обеспечение».

Опыт проводимой работы показал эф-фективность и целесообразность внедрения инновационной формы обучения, которая обеспечивает взаимосвязь, взаимопроник-новение и взаимовлияние образования и практики.

С вНЕДРЕНиЕМ ДУАльНОГО ОБУЧЕНия ОТМЕЧАюТСя ПОлОЖиТЕльНыЕ АСПЕКТы:

• обеспечивается взаимодействие учебного процесса и практики;

• успешность внедрения выступает залогом преодоления прежнего

ДУАльНОЕ ОБУЧЕНиЕ: иННОвАциОННый ПУТь ПО ПОДГОТОвКЕ КАДРОв

«вАЖНО РАЗвивАТь ДУАльНОЕ ПРОфЕССиОНАльНОЕ ОБРАЗОвАНиЕ»

(«Социальная модернизация Казахстана: двадцать шагов к Обществу Всеобщего Труда»)

Президент Республики КазахстанН.А. Назарбаев

48


«линейного» подхода к уровням об-разования;

• ориентация на «профессиональные стандарты», повышение конкуренто-способности выпускников учебных заведений на рынке труда;

• успешная адаптация к производству, вхождению в трудовые коллективы и трудоустройство;

• удовлетворенность качеством под-готовки специалистов.

Безусловно, реализация данного проекта на базе Финансовой академии является большим стимулом для обучающихся, и вы-пускники академии востребованы на рынке труда. Финансовой академией при содей-ствии Министерства финансов РК в 2013 году трудоустроено около 96% выпускников колледжа и бакалавриата.

Внедрение инновационных методов обу-чения, одним из которых является дуальная система, послужит основой для развития

качественного образования и обеспечения потребности рынка труда.

Перед Казахстаном стоят новые задачи, конечной целью которых является вхожде-ние в 30 самых развитых стран мира, а это невозможно без создания конкурентоспо-собной экономики, ее основу должны со-ставить современные, высокообразованные, ответственные, креативные и готовые ме-няться граждане – высококвалифицирован-ные специалисты.

Основная причина – отсутствует связь между рынком труда и рынком образования (обучения)

МЕхАНиЗМ вЗАиМОДЕйСТвия ПРи ДУАльНОМ ОБУЧЕНии

МиНиСТЕРСТвО фиНАНСОв

Практический курс, учебная практика (выработка навыков)

Производственная практика (профессиональные компетенции)

УЧЕБНый ПРОцЕСС

СТУДЕНТы ППС

Теоретический курс Практический курс Повышение квалификации Стажировка

фиНАНСОвАя АКАДЕМия

Колледж Бакалавриат Магистратура Дополнительное образование

ДУАльНАя СиСТЕМА ОБУЧЕНия

РАБОТОДАТЕли потребность

в высококвалифицированных кадрах с профессиональным

образованием

УЧЕБНыЕ ЗАвЕДЕНия:

Подготовка кадров

РАЗР

ыв


49

ДЕПАРТАМЕНТ УПРАВЛЕНИЯ ПЕРСОНАЛОМ

АйКИМБАЕВА БЕКЗАТ

ТУЛЕНДИНОВНА

ДЕПАРТАМЕНТ МЕТОДОЛОГИИ БЮДЖЕТНыХ

ПРОЦЕДУР

ЕРНАЗАРОВА ЗАЙФУН

АЛТыНБЕКОВНА

ДЕПАРТАМЕНТ СТРАТЕГИЧЕСКОГО

РАЗВИТИЯ

ДОСМУРАТОВА НУРГУЛь

ГИНАЯТОЛЛАЕВНА

ДЕПАРТАМЕНТ МЕТОДОЛОГИИ

БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА, АУДИТА

РЕАЛьНОГО СЕКТОРА, ВНУТРЕННЕГО

КОНТРОЛЯ

БЕКТУРОВА АРМАН

ТУРСУНОВНА

ДЕПАРТАМЕНТ ИНФОРМАЦИОННыХ

ТЕХНОЛОГИЙ

КУНТУБАЕВ ДУМАН

ЖАППАРБЕКОВИЧ

ДЕПАРТАМЕНТ ГОСУДАРСТВЕННОГО

ЗАИМСТВОВАНИЯ

АКИЖАНОВ КУАТ

БАЛХАШЕВИЧ


Преподаватели - сотрудники Министерства финансов РК по дуальному обучению на 2014-2015 у.г.

НАиМЕНОвАНиЕ ДиСциПлиН фиО ПРЕПОДАвАТЕля

Учебная практика по экономике организаций,Учебная практика по финансовому менеджменту,

Учебная практика по бюджетному учету

Ерназарова Зайфун Алтынбековна, Каймолдинова Анар Бахытхановна

Департамент методологии бюджетных процедур

Учебная практика по анализу финансовой отчетности

Алиева Ак-бала Тагаймуратовна,Насырова Шапига Азизовна,

Департамент методологии бухгалтерского учета, аудита реального сектора, внутреннего контроля

Учебная практика по компьютерной графике, Учебная практика по интернет-технологии

Исабекова Мафтуха Марасовна,Департамент информационных технологий

КОМИТЕТКАЗНАЧЕйСТВА

СОГЛАСОВАНИЕ УЧЕБНыХ ПРОГРАММ

ПРОИЗВОДСТВЕННАЯ ПРАКТИКА

ТРУДОУСТРОйСТВО В РЕГИОНАХ

фиНАНСОвАя АКАДЕМия

КОМИТЕТ ФИНАНСОВОГО

КОНТРОЛЯ

КОМИТЕТ ПО ФИНАНСОВОМУ

МОНИТОРИНГУ

КОМИТЕТ ГОСУДАРСТВЕННОГО

ИМУщЕСТВА И ПРИВАТИЗАцИИ

КОМИТЕТ ГОСУДАРСТВЕННыХ

ДОХОДОВ

КОМИТЕТ ПО ГОСУДАРСТВЕННыМ

ЗАКУПКАМ


50


ПРОиЗвОДСТвЕННАя ПРАКТиКА

ЗАКЛЮЧЕНО – 36 ДОГОВОРОВ40

35

30

25

20

15

10

5

0Министерствофинансов РК

Банки второго уровня

Национальныекомпании

Государственныеи частные организации

ТРУДОУСТРОйСТвО выПУСКНиКОв

КОЛЛЕДЖ

ТРУДОУСТРОйСТВО СОСТАВЛЯЕТ – 96%.

Министерство финансов РК,региональное подразделение

Государственные ичастные организации

ВУЗ

16%

21%

63%

ТРУДОУСТРОйСТвО выПУСКНиКОв

БАКАЛАВРИАТ МАГИСТРАТУРАТРУДОУСТРОйСТВО СОСТАВЛЯЕТ – 95%. ТРУДОУСТРОйСТВО СОСТАВЛЯЕТ – 98%.

Министерство финансов РК, региональное подразделениеГосударственные и частные организацииНациональные компанииБанковская система РК???

Министерство финансов РК, региональное подразделениеГосударственные и частные организацииНациональные компанииБанковская система РК

21%

16%

13%

4%

46% 63%

13%

3%

21%


51

Aikimbayeva B. T.,

The Director of the Human Resources Department

of the MF RK

Dual education: an innovative way of personnel training

The Address of the President of the Republic of Kazakhstan«Strategy Kazakhstan-2050»: new political course of the established state» has the program article «Social modernization of Kazakhstan: 20 steps to the society of uni-versal labor», which includes determined ob-jectives for further modernization in terms of personnel training and providing the economy with qualified personnel.

The Ministry of Finance along with the solu-tion of its main tasks participates in the pro-cess of training of highly qualified specialists for the financial system of the country.

Thus, for the purpose of personnel training for country’s financial system in 2009 there was established the «Financial Academy» JSC of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan.

As of today the Finance Academy is a single school, which provides continuity of training: College, Bachelor’s and Master’s programs, tackling a main problem of the shortage of qualified personnel in state’s regions. For these purposesannually grants for high school graduates from different regions are allotted, and it gives the opportunity to talented chil-dren from distant villages to study under the state order and after graduation to return to their homes.

The Ministry of Finance and Financial Acad-emy have concluded the Memorandum on cooperation in the implementation of dual edu-cationfor effective work in this area.

The purpose of this memorandum is joining efforts in the field of personnel training with the use of dual system of education.

On the basis of qualification requirements for the positions of the Ministry of Finance

and its Committees, analysis of the provisions of structural subdivisions and functionality of existing staff, working curricula and modular educational programs were developed for the following personnel training paths: the paths «State budget», «Securities market and bank-ing risks», «Public procurements», «Financial Management»; «Taxes and taxation» for spe-cialty «Finance»; paths «Accounting and Audit in the public sector of economy», «Accounting and auditing in the real sector of the economy» for specialty «Accounting and Audit»; the path «Information systems in economics and busi-ness» for specialty «Information Systems»; the path «Software of Computer Systems» for specialty «Computer Systems and Software»; and paths«Financial analytics», «Bank man-agement and stock exchange transactions», «Financial management government agencies» for specialties of Master’s program.

Within the framework of signed Memoran-dum specialists from the Ministry of Finance are involved in the development of working curricula for specialties of the Academy, and they are also chairman and members of the Final State Attestation Commission, and the Qualification Commission for assessing the degree of professional training.

One of the most important and effective teaching methods is involvement of qualified specialists from the Ministry to give lectures students and graduate students of the Finance Academy on separate disciplines.

In addition, Academy’s working curricula on dual educationand elective courses are approved by the Ministry of Finance, and stu-dents are training in the ministry according to approved schedule.

For 2013-2014 242 graduates on special-ties: «Accounting and audit», «Finance», «Information Systems», «Computer Systems and Software» have been training in the central office of the Ministry.

The experience of conducted work has shown efficiency and suitabilityof the introduc-tion of innovative form of training, which pro-vides interaction, interpenetrationand mutual interference between training and practice.

POSITIvE FACTORS wERE NOTEDwITH THE INTRODUCTION OF DUAl EDUCATION:

• the interaction of the educational process and practices;

• successful implementation has pledged as security of overcoming the previous «linear» approach to levels of training;

• commitment to «professional standards», increase the graduates’competitiveness in the labor market;

• successful adaptation to production, entering into the labor collectives and employment;

• satisfaction with the quality of personnel training.

Definitely, the implementation of this project on the basis of the Finance Academy is a great incentive for students, and graduates of the academy are in demand in the labor market. The Finance Academy with the assistance of the Ministry of Finance of the Republic of Ka-zakhstan in 2013has employed about 96% of college and bachelor’s graduates.

52


The introduction of innovative teaching methods, one of which is dual system, will serve as the basis for the development of qual-ity education and labor market requirements.

Now Kazakhstan faces new goals, the ulti-mate goal of which is to enter the club of top 30 most developed countries of the world, but it is impossible without the creation of a

competitive economy. And the basis of such economy are advanced, highly educated, responsible, and creative and prepared to change citizens, highly qualified specialists

DUAl SYSTEM OF EDUCATION

Key reason is an absence of relation between labor market and educational market

DUAl EDUCATION: AN INNOvATIvE wAY OF PERSONNEl TRAININg

«DEvElOPMENT OF DUAl PROFESSIONAl EDUCATION IS AN IMPORTANT THINg»

(«Social modernization of Kazakhstan: twenty steps to Universal Labor Society»)

The President of the Republic of Kazakhstan N.A. Nazarbayev

EMPlOYERS: demand for high-qualified

personnel with professional education

EDUCATIONAl INSTITUTIONS:

personnel training

lACK

OF

COM

MU

NIC

ATIO

N


53

HUMAN RESOURCES

DEPARTMENT

AYKIMBAYEVA BEKZAT

TULENDINOVNA

BUDGET PROCEDURE

METHODOLOGY DEPARTMENT

YERNAZAROVA ZAYFUN

ALTYNBEKOVNA

STRATEGIC DEVELOPMENT DEPARTMENT

DOSMURATOVA NURGUL

GINAYATOLLAYEVNA

DEPARTMENT OF ACCOUNTING METHODOLOGY, AUDIT OF REAL

ECONOMY, INTERNAL AUDIT

BEKTUROVA ARMAN

TURSUNOVNA

INFORMATION TECHNOLOGY DEPARTMENT

KUNTUBAYEV DUMAN

ZHAPPARBEKOVICH

PUBLIC BORROWING DEPARTMENT

AKIZHANOV KUAT

BALKHASHEVICH

COllABORATIvE MECHANISM IN THE PROCESS OF DUAl EDUCATION

IMPlEMENTATION OF DUAl EDUCATION SYSTEM IN FINANCIAl ACADEMY

THE MINISTRY OF FINANCE

Practical course, in-house training (acquisition of skill)

On-the-job training (professional competence)

TEACHINg AND lEARNINg ACTIvITIES

STUDENTS Teaching stuff

Theoretical course Practical course Advanced training Internship

FINANCIAl ACADEMY

College Bachelor degree course Master course Extended education

54


TREASURY COMMITTEE

APPROVAL OF TRAINING PROGRAMS ON-THE-JOB TRAINING JOB PLACEMENT

IN REGIONS

FINANCIAl ACADEMY

FINANCIAL CONTROL

COMMITTEE

FINANCIAL MONITORING COMMITTEE

THE COMMITTEE OF STATE

PROPERTY AND PRIVATIZATION

COMMITTEE OF STATE

REVENUES

PUBLIC PROCUREMENTS

COMMITTEE

COOPERATION wITH COMMITTEES

ON-THE-jOB TRAININg

CONCLUDED – 36 AGREEMENTS40

35

30

25

20

15

10

5

0

The Ministry of Finance of RK

Regulated banks

National companies

State and private institutions

Teachers – officers of the Ministry of Finance of RK on dual education for 2014-2015

NAME OF DISCIPlINES TEACHER’S NAME

In-house training on organizations economy,In-house training on financial management,In-house training on budgetary accounting

Yernazarova Zayfun Altynbekovna,Kaymoldinova Anar Bakhytkhanovna

Budget Procedure Methodology Department

In-house training on financial accounting analysis

AliyevaAk-balaTagaymuratovna,NasyrovaShapigaAzizovna

Department of Accounting Methodology, Audit of Real Economy, Internal Audit

In-house training on computer graphics,In-house training on Internet-based technology

Isabekova Maftukha Marasovna,Information Technology Department


55

gRADUATE EMPlOY ABIlITY

COLLEGE

% OF EMPLOYABILITY – 96%

Ministry of finance of RK, regional divisions


Higher education institution

16%

21%

63%

gRADUATE EMPlOY ABIlITY

BACHELOR’S PROGRAM MASTER’S PROGRAM

% OF EMPLOYABILITY – 95% % OF EMPLOYABILITY – 98%



National companies

Banking system of RK

???



National companies

Banking system of RK

21%

16%

13%

4%46% 63%

13%

3%

21%

56


Тоқсейітов Н. А.,

ҚР ҚМ Халықаралық қаржылық катынастар департаменті

директорының орынбасары

Еуропадағы интеграция: Еуропалық Одақ және Еуразиялық Одақ

Екі жақты қатынастарды дамыту «жаңа серіктестік» ұғымында көрсетілген жалпы бағытты сипаттайды, ол Еуропалық одақтың (бұдан әрі – ЕО) және Қазақстанның стратегиялық мақсаттылығын білдіреді.

Қазіргі уақытта ЕО жайғасымы «Қазақстан Орталық Азияда ЕО үшін маңызды серіктес болып табылады. ЕО демократиялық және экономикалық рефор-маларды қолдайды, жақсы дамыған сауда қатынастарына сүйене отырып, энергетика саласындағы ынтымақтастықты нығайтады және Орталық Азияда өңірлік тұрақтылыққа бірігіп жағдай жасай отырып, жаңа жолдар-ды іздейді»,- деп қорытылады.

Орталық Азия өзінің бай табиғи ресурста-рымен – Қазақстанның, Түркменістанның және Өзбекістанның мұнай мен газы, сондай-ақ Тәжікстанның су ресурста-ры – әртүрлі халықаралық, оның ішінде еуропалық жобалардың қосымша орны ретінде қарастырылады. Бұл транспорттық және энергетикалық магистральдардың желісін құру жобалары, мысалы, «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» трансконтинен-тальды жобасы, «Солтүстік – Оңтүстік», «Солтүстік ағын», «Оңтүстік ағын» және басқа жобалар.

Қазақстанның көп векторлық сыртқы саясатында Еуропалық Одақ Ресеймен, Қытаймен және АҚШ-пен бірге маңызды басымдылық болып қалады. Қазақстанның мүдделері ЕО дүниежүзілік экономикадағы және саудадағы жетекші рөлімен, оның сәтті интеграциялық саясатымен айқындалған. Қазақстанға ЕҚыұ төрағалық ету барысын-да Дүниежүзілік сауда ұйымына және Еу-ропа Кеңесіне кіру жөніндегі келіссөздерде

өз мүдделерін көтеру үшін ЕО қолдауы маңызды.

Жалпы ЕО Орталық Азияда, оның ішінде Қазақстанда болып жатқан интеграциялық үдерістерге аза назар аударады.

Құқықтық алаңда бизнесті жүргізу мен саяси және іскерлік қатынастарды дамыту бойынша екі жаққа қолайлы жағдайларды құру бойынша айтарлықтай жұмыс жүргізілуде. Сонымен, Қазақстан және Еуропалық одақ Қазақстан Республикасының және Еуропалық одақтың арасындағы кеңейтілген серіктестік және ынтымақтастық туралы Келісімге қол қоюға дайындық рәсімдерін жүргізуде. Ке-лешекте аталған құжат тығыз өзара тиімді ынтымақтастықты дамытуға себеп болады.

Халықаралық сарапшылардың пікірі бойынша, ЕО және Қазақстанның сауда қатынастары серпінді дамуда. Қазақстан Еуропаның барлық мемлекеттерімен және аумақтарымен сауда-экономикалық ынтымақтастықты іске асырады.

ЕО Қазақстан үшін негізгі сау-да серіктестігі екенін атап өту керек. Өзара қатынастарды нығайту және перспективалығы туралы өзара сауданың жыл сайын көбейіп келе жатқан көлемі куәландырады.

2013 жылы Қазақстанның және ЕО елдерінің арасындағы сауда айналымы 60 млрд. жуық АҚШ долларын құрады. ЕО Қазақстан үшін ұзақ уақыт бойы нөмірі бірінші сауда серіктестігі болып келеді, оның үлесіне мемлекеттің сыртқы саудасының 50%-ға жуығы келеді.

Қазақстан Еуропаға энерготасығыштардың ОПЕК-ке мүше емес

мемлекеттерден Ресей және Норвегиядан кейін үшінші ірі өнім беруші болды. ЕО кейбір мемлекеттерінде қазақстандық мұнайды жеткізу үлесі өте жоғары. Мысалы, Румыниямен ол 30%-ды құрайды, Австрия-мен – 25%, ал Швейцариямен біз 2-орында тұрмыз. Қазақстан ЕО мемлекеттеріне энергияны импорттаудың жалпы көлемінен 20%-ға дейін қамтамасыз етеді.

Қазақстанның қазіргі күнгі экономикалық әлеуетін атап өтейік: ЖІӨ көлемі бойынша ҚР еуропалық 46 мемлекеттің арасында 23-орынға ие. ХВҚ деректері бойынша 2015 жылы Қазақстан Республикасының ЖІӨ Украинадан, Венгриядан ілгері болып, Португалияға, Финляндияға, Ирландияға және Румынияға жетіп қалады. Бұнымен қоса Қазақстанның мұнайынан өндірілетін бензин және дизельдік отын 52 млн. жуық еуропалық автомобильдерде пайдаланыла-ды.

Сауда-экономикалық қатынастардың тиімділігі ЕО артықшылықтарының Бас жүйесін қолдануға, экономикалық өнімділікті және экспортты әртараптандыруға байланысты. Импорттың 3 млрд. жуық АҚШ доллары тұтыну тауарларын сатып алуға жұмсалды. Преференцияның ұқсас тізімінде халық ара-сында кең таралған машиналар, дәрілік пре-параттар, жуу құралдары, жиһаз, косметика, алкогольдік сусындар, кондитерлік өнімдер бірінші болып тұр. Еуропалық мемлекет-терге қазақстандық жеткізу құрылымында өнімнің үш негізгі түрі үстем болып отыр: энергетика (96 млн. тонна), кен, металдар және химикаттар (13,3 млн. тонна), ауыл шаруашылық өнімдері (901,5 мың тонна).


57Бұнымен қоса, аталған мақаланың

тақырыбы кездейсоқ таңдалған жоқ. 2014 жылғы 20-24 қазан аралығында Вена қаласында (Австрия) Австрия ұлттық банкі және Қаржы министрлігі, сондай-ақ Біріккен Вена институты ағылшын тілінде «Еуропадағы интеграция: Еуропалық Одақ және Еуразиялық Одақ» тақырыбына Қазақстан, Ресей, Беларусь, Армения, Әзірбайжан, Молдова, Қырғызстан және Болгария ұлттық банктерінің және Қаржы министрліктерінің өкілдерінің қатысуымен оқу семинарын ұйымдастырды. Семинар қатысушылары еуропалық интеграцияның тарихымен және ағымдағы үдерістерімен, сондай-ақ еуроаймақтың Кеден одағы және Бірыңғай экономикалық кеңістік (бұдан әрі – КО және БЭК) мемлекеттерімен сауда-экономикалық ынтымақтасу көрсеткіштерімен айтарлықтай егжей-тегжейлі танысты. Атап айтқанда, ұйымдастырушылар басымды саяси және экономикалық шешімдер арқылы еуропалық одақтың және еуразиялық одақтың қалыптасу тарихының аспектілеріне тал-дау әрекетін жүргізді. Бірақ семинардың негізгі күн тәртібі еуразиялық инте-грация үдерістерін, оның дүниежүзілік қоғамдастықтағы рөлін оқып-зерттеу бол-ды.

Мысалы, Еуропалық одақ көптеген про-блемалар мен дағдарыстарға қарамастан, кеңеюде және 60 жылдан кейінгі тіршілігінде құрамында 500 млн. артық халқы бар және ЖІӨ 13 трлн. еуро біріккен көлемімен 28 мүше мемлекеті бар (Хорватия 2013 жылғы шілдеде қосылды). Сондай-ақ Сербия, Түркия, Грузия, Молдова және Украина секілді мемлекеттердің тарапынан ЕО мүшелікке кандидатуралар қарастырылуда. Бұнымен қоса ұлыбритания және Греция ЕО құрамынан шығып кетуі мүмкін.

Сондай-ақ еуропалық сарапшылар жүргізілетін ішкі және сыртқы саясаттың жоғары бөлігіне байланысты басында ба-сым-мемлекеттер тұрған: Германия (30% үлесі) – Еуропалық одақ және Ресей (77% үлесі) – Еуразиялық одақ өз өңірлеріндегі ірі интеграциялық бірлестіктердің арасында саяси және экономикалық талдау жасады.

ЕУРАЗиялыҚ эКОНОМиКАлыҚ ОДАҚ

Еуразиялық кеңістікте интеграци-ялау үдерісінің 20 жылдан аса тари-хы бар. Он жылдықтар бойы болған

шаруашылық-экономикалық байланыстарды жаңа қағидаттарда сақтап қалу әрекеттері КСРО ыдырағаннан кейін басталды.

Оған объективті түрткі жаңа тәуелсіз мемлекеттердің ұлттық экономикаларының әртүрлі салаларында өзара кооперациялық байланыстардың жоғары деңгейі болды: өндірісте және ауылдық шаруашылықта, транспортта және энергетикада. Бұған ортақ әлеуметтік және гуманитарлық кеңістікті де қосу қажет.

Әрбір жаңа мемлекетке толық саяси және экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізу ұмтылысы маңызды басымдылық болды. Бірақ жетістік байланыстары сақталмай эко-номиканы дамыту және азаматтардың өмір сүру сапалығын арттыру қол жетімділігі қиын болатыны түсінікті болды.

Факт факт болып қалады, ал қазіргі уақытта Еуразиялық экономикалық одақ – экономикалық дамудың қуатты, тартушы орталығы, ол 170 миллионнан артық адам-ды біріктіретін ірі өңірлік нарық, табиғи ресурстардың үлкен қоры, оның ішінде энергетикалық ресурстардың қоры бар. Оған газдың дүниежүзілік қорының бірден бес бөлігі келеді және 15 пайызға жуығы – мұнай.

Кеден одағына және Бірыңғай экономикалық кеңістікке (бұдан әрі – КО және БЭК) мүше мемлекеттердің жеке экономикалық көрсеткіштері бойынша дүниежүзілік рейтингті қарастыра отырып, 2012 жылы мынадай көрсеткіштерді атап өту қажет:

1. Табиғи газ шығару – дүниежүзілік үлестен 20,7%;

2. Мұнай шығару (оның ішінде газ кон-денсаты бар) – дүниежүзілік үлестен 14,6%;

3. Электроэнергия өндіру – дүниежүзілік үлестен 9%;

4. Көмір өндіру – дүниежүзілік үлестен 5,9%;

5. Минерал тыңайтқыштарды өндіру бойынша дүниежүзінде екінші орын – дүниежүзілік үлестен 14%;

6. Болатты өндіруден дүниежүзінде төртінші орын – дүниежүзілік үлестен 6%;

7. Шойынды өндіруден дүниежүзінде үшінші орын – дүниежүзілік үлестен 5%;

8. Темір жолдардың жалпы ұзақтығы бойынша дүниежүзінде екінші орын

– дүниежүзілік үлестен 7,8%;9. Автомобиль жолдардың жалпы

ұзақтығы бойынша дүниежүзінде бесінші орын – дүниежүзілік үлестен 2,1 %;

10. Күнбағыс өндірісі бойынша дүниежүзінде бірінші орын – дүниежүзілік үлестен 22,7%;

11. Қант қызылшасы өндірісі бойын-ша дүниежүзінде бірінші орын – дүниежүзілік үлестен 18,6%.

Кеден одағын құру тұтынушылардың бірыңғай нарығының пайда болуын білдіреді, онда Бірыңғай кеден кодексінің нормалары қолданылады, Бірыңғай ке-ден тарифі, бірыңғай сыртқы сауда және кедендік реттеу жүйесі бар, бірыңғай техникалық реттеу іске асырылады. Бүгінде қызметінің нақты нәтижелерін байқауға болады.

Үш жылдық мерзімде КО және БЭК жұмыс қорытындылары мынадай нәтижелер береді:

І. Кеден одағына мүше мемлекеттердің сыртқы саудасының үшінші мемлекеттер-мен жиынтық көлемі 2011 жылы 907,2 млрд. АҚШ долларын құрады. Тауарларды өзара сату көлемі (өзара саудадағы Ке-ден одағы мемлекеттерінің экспорттық операцияларының құндық көлемдерінің со-масы) 2011 жылы 63,1 млрд. АҚШ долларын құрады. 2010 жылмен салыстырғанда өзара сауда көлемі 33,9%-ға артты.

ІІ. Кеден одағына мүше мемлекеттердің сыртқы саудасының үшінші мемлекеттер-мен жиынтық көлемі 2012 жылы 934,6 млрд. АҚШ долларын құрады, оның ішінде тауарларды экспорттау 593,7 млрд. АҚШ долларын құрады, импорт 340,9 млрд. АҚШ долларын құрады. Кеден одағына мүше мемлекеттердің өзара тауарлар саудасының көлемі 2012 жылы 67,9 млрд. АҚШ долла-рын немесе 2011 жылғы деңгейге 107,5% құрады.

ІІІ. Кеден одағына мүше мемлекеттердің үшінші мемлекеттермен сыртқы саудасының жиынтық көлемі 2013 жылы 931 млрд. АҚШ долларын құрады, оның ішінде тауарлардың экспорты 585,4 млрд. АҚШ долларын, им-порт 345,6 млрд. АҚШ долларын құрады. Кеден одағына мүше мемлекеттердің тау-арларды өзара сату көлемі 2013 жылы 64,1 млрд. АҚШ долларын құрады.

Интеграцияның келесі кезеңі – Бірыңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру.

58


Бұл төрт еркіндікті қамтамасыз етуді білдіреді – Бірыңғай экономикалық кеңістіктің аумағында тауарлардың, капиталдардың, қызметтердің және жұмыс күшінің қозғалысы. Бұдан басқа, Бірыңғай экономикалық кеңістіктің қызметі негізгі салаларға – макроэкономика және қаржылық сектор, транспорт пен энерге-тика, өнеркәсіп және аграрлық өнеркәсіп кешеніне, саудаға және басқаларға қатысты мүше мемлекеттердің экономикалық саяса-тын үйлестіруді ұсынады.

Қазақстан, Ресей және Беларусь 2014 жылдың мамыр айында Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қойды, ол күшіне 2015 жылғы 1 қаңтарда енеді. Құжатқа қол қою рәсімі Астанада өтті.

Бұдан бұрын Минскте ТМД елдері басшыларының кездесуі барысында Арме-ния Республикасының ЕАЭО-на қосылуы туралы шартқа қол қойылды. Бүгінгі таңда Қырғызстан аталған одаққа қосылуға дай-ындалу үстінде.

Нәтиже ретінде 2014 жылғы 14 қазанда Қазақстан Республикасының Президенті «Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартты ратификациялау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды.

Шарттың мәні Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттер халқының өмір сүру деңгейін арттыру мүддесінде олардың экономикаларын тұрақты дамыту, сондай-ақ тауарлардың, қызметтердің, капиталдың және еңбек ресурстарының бірыңғай нарығын қалыптастыру, ғаламдық эконо-мика жағдайында ұлттық экономикалардың бәсекелестігін арттыру үшін жағдайлар жасауға бағытталған.

Бірақ алдағы уақытта көптеген іс-шараларды жүзеге асыру қажет. Мыса-лы, дүниежүзілік саяси-экономикалық үдерістердің жағымсыз сыртқы әсері Еуропаның, сондай-ақ Орталық Азияның экономикалық өсіміне қатты әсерін тигізеді. Дүниежүзілік Банктің деректері бойынша өңір көптеген проблемаларға тап болады, олардың шешімі геосаяси шиеленіске, құрылымдық реформалардағы қажеттілікке, әлсіз бюджеттік саясат, сыртқы қарыздың жоғары деңгейі және қаржылық нарықтардағы проблемалар екпініне жаса-лады (диаграмманы қараңыз).

Еуропаның және Орталық Азияның (ЕОА) қалыптасып келе жатқан экономикасы бар мемлекеттердегі экономикалық өсім қарқыны төмен болып отыр. 2014 жылы

Дүниежүзілік банк топтарының және ХВҚ қатысушы мемлекеттерінің жыл сайынғы жиналысын өткізу барысында өңірдің ЖІӨ 2014 жылы тек 1,8%-ды құрайды деп күтілуде және 2015 жылы аздап 2,1%-ға дейін көтерілуі мүмкін,- деді Дүниежүзілік банк.

Еуропаның және Орталық Азияның қалыптасып келе жатқан экономика-сы бар мемлекеттердің өңірі бойынша Дүниежүзілік банктің Вице-президенті Лора Так «Еуропаның және Орталық Азияның қалыптасып келе жатқан экономикасы бар мемлекеттер экономикалық өсімнің белгісіз перспективаларының аясында өте маңызды проблемалармен кездеседі», - деп атап өтті. «Украинадағы шиеленіс елдегі экономиканың өсіміне әсер етті және экономикалық белсенділіктің күрт төмендеуіне әкелді. Бірақ өңір мемлекеттері экономикаларының алдында қазіргі күні тұрған көптеген құрылымдық проблемалар дағдарысқа дейін де болған және олар же-дел шешімді талап етеді».

«Украинадағы дағдарыстың өңірге әсер етуін қатаң қадағалап отыруымызға қарамастан, елдерге экономикалық өсу қарқынын арттырып, өте қажетті жаңа жұмыс орындарын құру үшін шешілуі тиісті ұзақ мерзімді проблемаларды өз назарынан тыс қалдырмау қажет. Орталық және Шығыс Еуропаның көптеген елдерінде дағдарысты аяғына дейін жеңу проблема болып табыла-ды, бұл қаржылық секторды дамытуға им-пульс беру және іскерлік климатты жақсарту дегенді білдіреді. Балқан жарты аралындағы елдерде маңызды мәселе институционалдық реформаларды тереңдету және медициналық басқару сапасын арттыру болып табылады. Ресейде және көптеген көршілес елдерде экономикалардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және мұнай-газ секторынан басқа экономикалық өсу көздерін құру мақсатында негізгі міндеттер реформаларды жүргізу болып табылады», - деді Так ханым.

эКОНОМиКАНың ҚАлПыНА КЕлУ БЕлГілЕРі

Өңірде экономикалық жанданудың кейбір үміт беретін белгілері байқалады. Орталық және Шығыс Еуропа (ОШЕ) елдерінде 2014 жылы 2,5% -ға дейін және 2015 жылы 2,8%-ға дейін экономикалық өсу қарқынының артуы күтіледі. Бұл өсу өте азғантай болған

(2012 жылы – 0,8% және 2013 жылы – 1,3%) өткен екі жыл ішіндегі жағдайдан анағұрлым жақсырақ. Алайда жаңа елдер – Еуропа Одағына мүше елдерде экономиканы қалпына келтіру динамикасы жан-жаққа таралған, бұл уақытта Батыс Еуропадағы экономикалық өсу үмітті ақтаған жоқ.

Жұмыссыздық көптеген елдерде өте жоғары көрсеткіштерге жетті, алайда қазір жағдай бірқатар жақсаруда. ОШЕ кейбір елдерінде жұмыссыздық деңгейі әлі күнге дейін 10%-дан аспайтындығына қарамастан, деңгейдің анағұрлым төмендеуі Эсто-ния, Латвия және Литва сияқты елдерде байқалады – бұған құрылымдық реформа-ларды белсенді түрде жүргізу және зерделі экономикалық саясатты ұстану арқылы қол жеткізілді. Бұрынғы беталыстарды есепке ала отырып, осындай оң динамика халқы кедейшіліктен тауқымет көретін елдердегі кірістің 40%-ға дейін артуына әкеледі деп күтіледі.

Балқан жарты аралының батыс жағында орналасқан елдерде экономикалық өсу деңгейі 2013 жылы 2,4%-дан 2014 жылы 0,6%-ға дейін төмендейді деп күтіледі. Бұл қарыздық ауыртпалықтың болуына байланысты орын алады және бизнес үшін қаржылық ресурстарға қолжетімділік мүмкіндіктерінің қысқаруына әкеледі, сондай-ақ реформаларды жүргізу үшін жағымды кезеңнің туындамауымен сипат-талады. 2015 жылы 1,9%-ға дейін азғантай өсу орын алады деп болжанады.

БОлАшАҚ ПЕРСПЕКТивА

Еуропа мен Орталық Азиядағы эконо-микасы қалыптасып келе жатқан елдердегі өңірлердің бас экономисі Ханс Тиммердің айтуынша: «Еуропа мен Орталық Азиядағы экономикасы қалыптасып келе жатқан ел-дер үшін жасалатын болжам құрылымдық реформалардың кейінге қалдырылуына, сондай-ақ Батыс Еуропадағы азғантай өсудің орын алуына және Ресейдегі тоқырауға байланысты жағымсыз болып табылады». «Өңірдегі экономикалық өсу әлемнің басқа көптеген өңірлерімен салыстырғанда әлі күнге дейін төмен. Пер-спективада мемлекеттік басқару сапасын арттыруға және инвестициялық климатты жақсартуға, бәсекені нығайтуға, қаржылық сектордың тұрақтылығын қамтамасыз етуге және тұрақты макроэкономикалық саясатты жүргізуге акцент жасау қажет».

«ұзақ мерзімді перспективада

ЕУРОПА ЖӘНЕ ОРТАлыҚ АЗияэКОНОМиКАлыҚ БАяНДАМА2014 ЖылҒы ҚАЗАН

ЕО-ҒА ЖАңА МүшЕ- МЕМлЕКЕТТЕРДЕГі ҚАлПыНА КЕлТіРУ БЕлГілЕРі

ЕО-ға мүше-жаңа елдердегі өсу динамикасы әртүрлі бағытқа бағытталған болып қалады.

үшНЕГіЗГіТРЕНД

УКРАиНАДАҒы ДАҒДАРыСУкраинадағы қауырттылық елдегі терең экономикалық дағдарыстың орын алуына әкелді, алайда, жалпы алғанда, өңірдің экономика-сына аса ауыр әсер еткен жоқ.

Нақты Жіө өсуі, % болжам

2014 жылға арналған Жіө өсу болжамы

РЕСЕйДЕГі СТАГНАцияРесейде және көптеген көршілес елдерде құрылымдық реформаларды жүргізу қарқыны бәсеңдеуіне байланысты экономикалық өсу қарқынының бәсеңдеуі байқалады.

ЕУРОПАДАҒы ЖӘНЕ ОРТАлыҚ АЗияДАҒы эКОНОМиКАлыҚ өСУ ТөМЕН ДЕңГЕйДЕ

өңіРДЕ эКОНОМиКАлыҚ өСУ БОлЖАМы ТүЗЕТілДі

БАлҚАН ЖАРТы АРАлыНың ЕлДЕРі

ТМД ЕлДЕРі, ГРУЗия, УКРАиНА ЖӘНЕ ТүРКия

ЕУ ЕлДЕРі – 11

ГЕОСАЯСАТТыҚ ҚАУыРТТыЛыҚ

ҚұРыЛыМДыҚ РЕФОРМАЛАРДыҢ

ҚАЖЕТТІЛІГІ

ӘЛСІЗ БЮДЖЕТТІК

САЯСАТ

СыРТҚы ҚАРыЗДыҢ

ЖОғАРы ДЕҢГЕЙІ

ҚАРЖыЛыҚ НАРыҚТАғы

ПРОБЛЕМАЛАР

БОСНия ЖӘНЕ ГЕРцЕГОвиНА

РЕСЕй

БЕлАРУСь

МОлДОвА

ҚыРҒыЗСТАН

АРМЕНия

ҚАЗАҚСТАН

ӘЗіРБАйЖАН

ГРУЗия

ТӘЖіКСТАН

өЗБЕКСТАН

ТүРКіМЕНСТАН

ТүРКия

ҚАРЖылыҚ СЕКТОРДы ТҰРАҚТАНДыРУ

МЕМлЕКЕТТіК БАСҚАРУ

КөліКТіК ЖӘНЕ эНЕРГЕТиКАлыҚ иНфРАҚҰРылыМ

иНвЕСТициялыҚ КлиМАТТы ЖАҚСАРТУ

ЕңБЕК РЕСУРСТАРыН ДАМыТУ

өңіРДЕ шЕшіМі МыНАлАРҒА НАЗАР АУДАРылАТыН КөПТЕГЕН ПРОБлЕМАлАР ТУыНДАйДы:


59

60


тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін экономикалық өсу және жалпыға бірдей өркендеу бюджеттік ресурстармен қамтамасыз етілу тұрғысынан қолжетімді болуы, экологиялық жауапкершілік қағидаттарына сәйкес келуі және әлеуметтік ықпалдасуға көмектесуі тиіс», - деді Тим-мер.

ПОСТСКРиПТУМ

ЕО пен Орталық Азияның жаңа серіктестігі XXI ғасырда өз жемісін береді. Орталық

Азия елдері тарапынан ЕО-мен барлық деңгейлерде және іс жүзінде барлық салаларда ынтымақтасуға шынында қызығушылық артты.

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы маңызды сауда келісімдері Ресей Федерациясымен және Қытай Халық Республикасымен жасалған. Орталық Азиядағы жетекші держава болып табылатын Қытай елінің батыс жақтағы аумақтарының қауіпсіздігін қамтамасыз етуді және ресурстық басымдылықтардың

пайдаланылуын өз алдына қойылатын мақсат ретінде қабылдайды, бұл экономикалық ынтымақтастықты әрі қарай дамытуға көмектеседі.

Сол уақытта көптеген басқа елдер тез өсіп келе жатқан экономикаға байланысты экспорттық әлеуеті жоғары Орталық Азияда өз мәртебесін нығайту және ресурстарға қол жеткізу мақсатында Қазақстан Респу-бликасымен мықты дипломатиялық және сауда ара қатынастарының пайда болуына қызығушылық тудырады.

Токсеитов Н. А.,

заместитель директора

Департамента международных финансовых отношений МФ РК

интеграция в Европе: Европейский союз и Евразийский союз

Развитие двусторонних отношений харак-теризует общее направление, выраженное в понятии «новое партнерство», которое приобретает стра-тегическую целеустрем-ленность Европейского союза (далее – ЕС) и Казахстана.

В настоящее время позиция ЕС за-ключается в том, что Казахстан является важнейшим партнером для ЕС в ЦА. ЕС поддерживает демократические и экономи-ческие реформы, укрепляет сотрудничество в области энергетики, опираясь на хорошо развитые торговые отношения, и ищет но-вые пути, чтобы совместно способствовать региональной стабильности в Центральной Азии.

Центральная Азия с ее богатыми природ-ными ресурсами – нефть и газ Казахстана, Туркменистана и Узбекистана, а также водные ресурсы Таджи-кистана – рассма-тривается в качестве места приложения раз-личных международных проектов, включая европейские. Это крупные проекты по соз-данию сети транспортных и энергетических

магистралей, например, трансконтиненталь-ный проект «Западный Китай – Западная Европа», проекты «Север – Юг», «Северный поток», «Южный поток» и др.

В многовекторной внешней политике Ка-захстана Европейский союз наряду с Росси-ей, Китаем и США остается важнейшим при-оритетом. Интересы Казахстана определены ведущей ролью ЕС в мировой экономике и торговле, его успешной интеграционной политикой. Казахстану важна поддержка ЕС для продвижения своих интересов в перего-ворах по вступлению в ВТО и в Совет Евро-пы в ходе председательства в ОБСЕ и т. д.

В целом ЕС проявляет повышенное вни-мание интеграционным процессам, проис-ходящим в Центральной Азии, в частности в Казахстане.

В правовом поле проводится значитель-ная работа по созданию обоюдных благо-приятных условий по ведению бизнеса и развитию политических и деловых отно-шений. Так, Казахстан и Европейский союз проводят подготовительные процедуры к

парафированию Соглашения о расширенном партнерстве и сотрудничестве между Респу-бликой Казахстан и Европейским союзом. В будущем данный документ будет способ-ствовать развитию тесного взаимовыгодно-го сотрудничества.

По мнению международных экспертов, торговые отношения ЕС и Казахстана разви-ваются динамично. Казахстан осуществляет торгово-экономическое сотрудничество со всеми государствами и территориями Европы.

Следует отметить, что ЕС для Казахстана является основным торговым партнером. Об укреплении и перспективности взаимных отношений свидетельствует ежегодно увели-чивающийся объем взаимной торговли.

За 2013 год товарооборот между Казах-станом и странами ЕС составил около 60 млрд. долларов США. ЕС долгое время яв-ляется для Казахстана торговым партнером номер один, на долю которого приходится около 50% внешней торговли страны.

Казахстан стал третьим крупнейшим


61поставщиком энергоносителей в Европу из стран – не членов ОПЕК после России и Норвегии. В некоторых странах ЕС доля по-ставок казахстанской нефти очень высока. Например, с Румынией она составляет 30%, с Австрией – 25%, а с Швейцарией мы нахо-димся на 2-м месте. Казахстан обеспечивает до 20% от общего объема импорта энергии в государства ЕС.

Отметим экономический потенциал Казахстана сегодня: по объему ВВП РК за-нимает 23-е место среди 46 европейских стран. По данным МВФ, к 2015 году ВВП Республики Казахстан будет впереди Укра-ины, Венгрии, приблизится к Португалии, Финляндии, Ирландии и Румынии. Более того, бензин и дизельное топливо, выраба-тываемые из нефти Казахстана, исполь-зу-ют более 52 млн. европейских автомобилей.

Эффективность торгово-экономиче-ских отношений зависит от применения Генеральной системы преференций ЕС, от диверсификации экономического произ-водства и экспорта. Около 3 млрд. долларов США импорта было направлено на приобре-тение потребительских товаров. В подобном списке преференций лидируют по популяр-ности среди населения машины, лекарствен-ные препараты, моющие средства, мебель, косметика, алкогольные напитки, конди-терские изделия. В структуре казахстанских поставок в европейские страны доминируют три основных вида продукции: энергетика (96 млн. тонн), руды, металлы и химикаты (13,3 млн. тонн), сельскохозяйственные продукты (901,5 тыс. тонн).

Вместе с тем тематика данной статьи была выбрана не случайно. В период с 20 по 24 октября 2014 года в г. Вене (Австрия) Национальным банком и Министерством финансов Австрии, а также Объединенным венским институтом был организован учеб-ный семинар на английском языке на тему «Интеграция в Европе: Европейский союз и Евразийский союз» с участием представи-телей национальных банков и министерств финансов Казахстана, России, Беларуси, Армении, Азербайджана, Молдовы, Кыр-гызстана и Болгарии. Участники семинара достаточно подробно ознакомились с исто-рией и текущими процессами европейской интеграции, а также с показателями тор-гово-экономического сотрудничества ев-розоны со странами Таможенного союза и Единого экономического пространства (да-лее – ТС и ЕЭП). В частности, организаторы

провели попытку проанализировать исто-рические аспекты формирования Европей-ского союза и Евразийского союза через ключевые политические и экономические решения. Однако, несомненно, основная повестка семинара заключалась в изучении процесса евразийской интеграции и ее роли в мировом сообществе.

К примеру, Европейский союз, несмотря на многочисленные проблемы и кризисы, расширяется и после 60 лет существования имеет в составе 28 государств-членов (Хор-ватия присоединилась в июле 2013 года) с более чем 500 млн. населением и совокуп-ным объемом ВВП – 13 трлн. евро. Кроме того, рассматриваются кандидатуры на членство в ЕС со стороны таких стран, как Сербия, Турция, Грузия, Молдова и Украина. В то же время Великобритания и Греция могут выйти из состава ЕС.

При этом европейские эксперты прово-дили политический и экономический ана-лизы между крупнейшими в своих регионах интеграционными объединениями во главе стран-доминантов, от которых зависит большая часть проводимой внутренней и внешней политики: Германия (30%-ная доля) – Европейский союз и Россия (77%-ная доля) – Евразийский союз.

ЕвРАЗийСКий эКОНОМиЧЕСКий СОюЗ

Процесс интеграции на евразийском пространстве имеет более чем 20-летнюю историю. Фактически попытки на новых принципах сохранить существовавшие де-сятилетиями хозяйственно-экономические связи начались сразу после распада СССР.

Объективным стимулом тому служил высокий уровень взаимных кооперацион-ных связей в самых разных отраслях на-циональных экономик новых независимых государств: в промышленности и сельском хозяйстве, транспорте и энергетике. К этому необходимо добавить во многом общее со-циальное и гуманитарное пространство.

Для каждого нового государства стрем-ление к обретению полноценного полити-ческого и экономического суверенитета стало важнейшим приоритетом. Но было и понимание того, что без сохранения связей успеха в деле развития экономики и повы-шения качества жизни граждан будет до-стичь сложнее.

Факт остается фактом, в настоящее время Евразийский экономический союз

– мощный притягательный центр экономи-ческого развития, крупный региональный рынок, который объединяет более 170 млн. человек, обладает огромными запасами природных ресурсов, в том числе энерге-тических. На него приходится пятая часть мировых запасов газа и почти 15% нефти.

Рассматривая мировой рейтинг по от-дельным экономическим показателям государств – членов Таможенного союза и Единого экономического пространства в 2012 году, необходимо отметить следующие показатели:

1. добыча естественного газа – 20,7% от мировой доли;

2. добыча нефти (включая газовый кон-денсат) – 14,6% от мировой доли;

3. производство электроэнергии – 9% от мировой доли;

4. добыча угля – 5,9% от мировой доли;5. второе место в мире по производству

минеральных удобрений – 14% от ми-ровой доли;

6. четвертое место в мире по производ-ству стали – 6% от мировой доли;

7. третье место в мире по производству чугуна – 5% от мировой доли;

8. второе место в мире по общей про-тяженности железных дорог – 7,8% от мировой доли;

9. пятое место в мире по общей протя-женности автомобильных дорог – 2,1% от мировой доли;

10. первое место в мире по производству подсолнечника – 22,7% от мировой доли;

11. первое место в мире по производству сахарной свеклы – 18,6% от мировой доли.

Создание Таможенного союза означает появление единого рынка потребителей, на котором применяются нормы единого Таможенного кодекса, действуют единый таможенный тариф и единая система внеш-неторгового и таможенного регулирования, осуществляется единое техническое регули-рование. Уже сегодня мы можем наблюдать конкретные результаты его функциониро-вания.

В трехлетнем периоде итоги работы ТС и ЕЭП показывают следующие результаты:

I. суммарный объем внешней торговли товарами государств – членов Таможенного союза с третьими странами в 2011 году

62


составил 907,2 млрд. долларов США. Объ-ем взаимной торговли товарами (сумма стоимостных объемов экспортных операций государств Таможенного союза во взаим-ной торговле) в 2011 году составил 63,1 млрд. долларов США. По сравнению с 2010 годом объем взаимной торговли увеличил-ся на 33,9%;

II. суммарный объем внешней торговли товарами государств – членов Таможенного союза с третьими странами в 2012 году со-ставил 934,6 млрд. долларов США, в том числе экспорт товаров составил 593,7 млрд. долларов США, импорт – 340,9 млрд. долла-ров США. Объем взаимной торговли товара-ми государств – членов Таможенного союза составил в 2012 году 67,9 млрд. долларов США, или 107,5% к уровню 2011 года;

III. суммарный объем внешней торговли товарами государств – членов Таможен-ного союза с третьими странами в 2013 году составил 931 млрд. долларов США, в том числе экспорт товаров составил 585,4 млрд. долларов США, импорт – 345,6 млрд. долларов США. Объем взаимной торговли товарами государств – членов Таможенного союза составил за 2013 год 64,1 млрд. дол-ларов США.

Следующий этап интеграции – формиро-вание Единого экономического простран-ства. Это означает обеспечение четырех свобод – движения товаров, капиталов, ус-луг и рабочей силы на территории Единого экономического пространства. Кроме того, функционирование Единого экономическо-го пространства предполагает координацию экономической политики государств-членов в отношении ключевых отраслей – макроэ-кономики и финансового сектора, транспорта и энергетики, промышленности и агропро-мышленного комплекса, торговли и др.

Казахстан, Россия и Беларусь в мае 2014 года подписали договор о Евразийском эко-номическом союзе, который вступает в силу 1 января 2015 года. Церемония подписания документа прошла в Астане.

Несколько ранее в Минске в ходе встречи глав государств СНГ был подписан договор о присоединении Республики Армении к ЕАЭС. На данный момент Кыргызстан гото-вится к вступлению в данное объединение.

Как результат 14 октября 2014 года Пре-зидентом нашей страны подписан Закон Республики Казахстан «О ратификации Договора о Евразийском экономическом союзе».

По своей сути договор направлен на соз-дание условий для стабильного развития экономик государств – членов Евразийского экономического союза в интересах повы-шения жизненного уровня их населения, а также формирование единого рынка това-ров, услуг, капитала и трудовых ресурсов, повышение конкурентоспособности нацио-нальных экономик в условиях глобальной экономики.

Однако еще многое предстоит сделать. К примеру, негативное внешнее влияние ми-ровых политико-экономических процессов весьма сильно отражается на экономиче-ском росте как Европы, так и Центральной Азии. По данным Всемирного банка, регион сталкивается с целым рядом проблем, решение которых заключается в акценте на геополитическую напряженность: необхо-димость в структурных реформах, слабая бюджетная политика, высокий уровень внешнего долга и проблемы на финансовых рынках (см. диаграмму).

Темпы экономического роста в странах с формирующейся экономикой Европы и цен-тральной Азии остаются низкими. Ожида-ется, что ВВП региона в 2014 году составит лишь 1,8% и немного повысится в 2015 году – до 2,1%, заявил Всемирный банк в ходе проведения Ежегодного собрания стран – участниц Группы Всемирного банка и МВФ в 2014 году.

«Страны с формирующейся экономикой региона Европы и Центральной Азии сталки-ваются с очень серьезными проблемами на фоне неопределенности перспектив эконо-мического роста, – отметила Лора Так, ви-це-президент Всемирного банка по региону стран с формирующейся экономикой Евро-пы и Центральной Азии. – Напряженность в Украине, со всей очевидностью, повлияла на рост экономики страны и привела к рез-кому снижению экономической активности. Однако многие структурные проблемы, которые сегодня стоят перед экономиками стран региона, существовали и до кризиса и все еще требуют скорейшего решения. Не-смотря на то что мы внимательно следим за влиянием, которое оказывает на регион кризис в Украине, важно не упускать из виду долгосрочные проблемы, которые не-обходимо решить странам для того, чтобы ускорить темпы экономического роста и создать столь необходимые новые рабочие места. Во многих странах центральной и Восточной Европы проблема заключается в

том, чтобы окончательно преодолеть кри-зис, а значит, придать импульс развитию финансового сектора и улучшить деловой климат. В странах Балканского полуострова важнейшей задачей является углубление институциональных реформ и повышение качества государственного управления. В России, как и во многих соседних странах, ключевыми задачами являются проведение реформ в целях повышения конкурентоспо-собности экономик и создание источников экономического роста помимо нефтегазо-вого сектора».

ПРиЗНАКи вОССТАНОвлЕНия эКОНОМиКи

В регионе отмечаются некоторые обнаде-живающие признаки экономического ожив-ления. В странах центральной и Восточной Европы (цВЕ) ожидается ускорение темпов экономического роста до 2,5% в 2014 году и 2,8% в 2015 году. Это существенно лучше, чем в течение предыдущих двух лет, когда рост был весьма незначительным (0,8% в 2012 году и 1,3% в 2013 году). Однако ди-намика восстановления экономики в новых государствах – членах Европейского союза остается разнонаправленной, в то время как экономический рост в Западной Европе не оправдал ожиданий.

Безработица в ряде стран достигала ре-кордно высоких показателей, хотя сейчас отмечается некоторое улучшение ситуации. Несмотря на то что в некоторых странах цВЕ уровень безработицы до сих пор превы-шает 10%, наиболее существенное снижение отмечено в таких странах, как Эстония, Лат-вия и Литва – этого удалось достичь благо-даря энергичному проведению структурных реформ и благоразумной экономической политике. Учитывая прошлые тенденции, ожидается, что данная положительная дина-мика отразится на повышении уровня дохо-дов 40% беднейшего населения стран.

Что касается стран на западе Балканского полуострова, то ожидается снижение эко-номического роста с 2,4% в 2013 году до уровня, не превышающего 0,6% в 2014 году. Это обусловлено долговым бременем, что ведет к сокращению возможностей доступа к финансовым ресурсам для бизнеса, а так-же характеризуется отсутствием благопри-ятного момента для проведения реформ. В 2015 году прогнозируется незначительный рост до 1,9%.


63

64


ПЕРСПЕКТивА НА БУДУЩЕЕ«Прогноз для стран с формирующейся

экономикой Европы и центральной Азии остается неутешительным в силу отложен-ного проведения структурных реформ, а также продолжающегося медленного роста в Западной Европе и стагнации в России, – отметил Ханс Тиммер, главный экономист региона стран с формирую-щейся экономикой Европы и центральной Азии. – Экономический рост в регионе по-прежнему ниже, чем в большинстве других регионов мира. В перспективе акцент следует сделать на повышение качества государственного управления и улучшение инвестиционного климата, укрепление кон-куренции, обеспечение стабильности фи-нансового сектора и проведение устойчивой

макроэкономической политики».«Для обеспечения устойчивости в долго-

срочной перспективе необходимо, чтобы экономический рост и всеобщее про-цветание были доступны с точки зрения обеспечения бюджетными ресурсами, соот-ветствовали принципам экологической от-ветственности и содействовали социальной интеграции», – добавил Тиммер.

ПОСТСКРиПТУМ

Новое партнерство ЕС и Центральной Азии в XXI веке приносит результаты. Со стороны стран Центральной Азии действи-тельно возрос интерес к сотрудничеству с ЕС на всех уровнях и практически во всех областях.

В данный момент важнейшие торговые соглашения Республики Казахстан заключе-ны с Российской Федерацией и Китайской Народной Республикой. Китай, являясь ведущей державой в Средней Азии, ставит цель обеспечить безопасность своих запад-ных территорий и использовать ресурсные преимущества, что будет способствовать дальнейшему экономическому сотрудниче-ству.

В то же время множество других стран испытывают интерес в крепких диплома-тических и торговых взаимоотношениях с Республикой Казахстан в целях получения доступа к ресурсам и упрочения положения в Средней Азии, обладающей высоким экс-портным потенциалом благодаря быстро растущей экономике.

Tokseitov N. A.,

Deputy Director of the Department of International Financial Relations

of the MF RK

Integration in Europe: The European Union and the Eurasian Union

The development of bilateral relations char-acterizes the general direction, expressed in the concept of a «new partnership», which acquires a strategic determination of the European Union (hereinafter - EU) and Kazakhstan.

Today the position of the EU is that «Kazakh-stan is the most important partner for the EU in Central Asia. EU supports democratic and eco-nomic reforms, strengthens cooperation in the energy sector, relying on well-developed trade relations, and seeks new ways to jointly promo-tion of regional stability in Central Asia. «

Central Asia, with its rich natural resources, such as oil and gas in Kazakhstan, Turkmeni-stan and Uzbekistan, and water resources in Tajikistan, is considered as the place for imple-mentation of various international projects, including European ones. These are big projects for the networking of transport and energy lines, such as transcontinental project «West-ern China - Western Europe», such projects

as «North - South», «Nord Stream», «South Stream» and others.

In a multi-vector foreign policy Kazakhstan gives an important priority to the European Union, along with Russia, China and the United States. Kazakhstan’s interests are determined by the leading role of the EU in the world econ-omy and trade, and its successful integration policy. EU support is important for Kazakhstan for the promotion of its interests in negotiations to join the WTO and the Council of Europe; dur-ing the chairmanship of the OSCE, etc.

As a whole, the EU shows increased attention to the integration processes in Central Asia and in particular in Kazakhstan.

In the legal field, a considerable work on the creation of mutually favorable conditions in business dealing and the development of politi-cal and business relations is carried out.

Thus, Kazakhstan and the European Union hold preparatory procedures for initialing

Agreement on Expanded Partnership and Coop-eration between Kazakhstan and the European Union. In the future, this document will contrib-ute to the development of close mutually favor-able cooperation.

According to international experts, trade relations between the EU and Kazakhstan are developing dynamically. Kazakhstan carries out the economic and trade cooperation with all European states and territories.

It should be noted that the EU main trading partner for Kazakhstan’s. Annually increasing volume of mutual trade proves the strengthen-ing and perspective of mutual relations.

During 2013 the commodity turnover be-tween Kazakhstan and the EU was about 60 billion US dollars. For a long time the EU is Kazakhstan’s key trading partner, accounts for about 50% of foreign trade of the state.

Kazakhstan has become the third largest supplier of utilities (energy) to Europe from


65countries, which are not members of OPEC, after Russia and Norway. In some EU states Kazakhstan’s oil supply share is very high. For example, with Rumania it is 30%, 25% with Austria, and we are on the 2nd place with Swit-zerland. Kazakhstan provides up to 20% of total energy import to the EU.

The economic potential of Kazakhstan today in terms of GDP of Kazakhstan takes 23th place out of 46 European countries. According to the IMF, in 2015 the GDP of the Republic of Kazakhstan will be ahead of Ukraine, Hungary, and will be close to Portugal, Finland, Ireland and Romania. Moreover, gasoline and diesel fuel produced from Kazakhstan’s oil are used by more than 52 million European cars.

The efficiency of trade and economic rela-tions depends on the application of the EU General System of Preferences, the diversifica-tion of economic production and export. About 3 billion US dollars of the import were aimed at the procurance of consumer goods. In this list of preferences such as machinery, phar-maceuticals, detergents, furniture, cosmetics, alcoholic beverages, confectionery are leading. In the structure of Kazakhstani supplies to Eu-ropean countries three main types of products dominate. They are: energy (96 million tons), ores, metals and chemicals (13.3 million tons), agricultural products (901.5 th. tons).

However, the subject of this article was cho-sen not fortuitous. In the period from 20 to 24 October 2014 in Vienna (Austria), the National Bank, the Ministry of Finance of Austria and the Joint Vienna Institute have organized a training seminar in English on the topic «Integration in Europe: The European Union and the Eurasian Union» with the participation of the representa-tives of the national banks and Ministries of Fi-nance of Kazakhstan, Russia, Belarus, Armenia, Azerbaijan, Moldova, Kyrgyzstan and Bulgaria. Participants of the seminar in sufficient detail have acquainted with the history and current processes of European integration, as well as with the indicators of trade and economic coop-eration of euro-zone countries and countries of the Customs Union and the Common Economic Space (hereinafter - CU and CES). In particular, initiators made an attempt to analyze the histori-cal aspects of the formation of the European Union and the Eurasian Union through the key political and economic decisions. However, un-doubtedly, the main agenda of the seminar was to study the Eurasian integration process, and its role in the world community.

For example, the European Union, despite

the numerous problems and crises, expands and after 60 years of the existence includes 28 Member States (Croatia has joined in July 2013, its population is more than 500 million people, and total GDP is 13 trillion euro. In addition, candidatures for EU membership of such coun-tries as Serbia, Turkey, Georgia, Moldova and Ukraine are considered now. At the same time, the United Kingdom and Greece may withdraw from the EU.

At the same time, European experts made po-litical and economic analysis between the major integration associations in their regions headed by dominant countries, on which the most part of internal and foreign policy depends: Germany (30%) - The European Union and Russia (77%) - Eurasian Union.

Eurasian Economic UnionThe integration process in the Eurasian

region has more than 20-year history. In fact, attempts to save for existed of economic ties with new principles have begun after the col-lapse of the USSR.

The objective incentives to this were a high level of mutual cooperative ties in various fields of the national economies of new independent states: industry, agriculture, transport and en-ergy. Here we can add in many cases common social and cultural space.

The most important priority for each new state was the desire to achieve full political and economic sovereignty. But there was under-standing of that without saving the ties it would be difficult to reach the success in development of economy and improvement of citizens life quality.

The fact remains that, at present Eurasian Economic Union is a powerful, attractive center of economic development, a large regional mar-ket, which unites more than 170 million people, possesses huge deposits of natural resources, including energy. It accounts for one fifth of the world’s gas reserves and almost 15 percent of oil.

In considering of world rating for individual economic indicators of member states of the Customs Union and the Common Economic Space (hereinafter - CU and CES) in 2012, the following indicators should be noted:

1. Natural gas production was 20.7% of the global share;

2. Crude oil production (including gas con-densate) was 14.6% of the global share;

3. Electricity generation was 9% of the world share;

4. Coal mining amounted 5.9% of the world share;

5. Second place in the world for the pro-duction of mineral fertilizers, it amount-ed 14% of the world share;

6. The fourth largest steel producer, 6% of the world share;

7. Third place in the world for the iron making, 5% of the world share;

8. Second place in the world in the total length of railways, 7.8% of the world share;

9. The fifth place in the world for a total length of roads, 2.1% of the world share;

10. First place in the world for the produc-tion of sunflower, 22.7% of the global share;

11. First place in the world for the produc-tion of sugar beet, 18.6% of the global share.

The Customs Union formation means the emergence of a single market of consumers, with the norms of the single Customs Code, a single customs tariff, a single system of foreign trade and customs regulation and single techni-cal regulation. Even today we can see concrete results of its operation.

During the three-year period, results of work of the CU and the CES show the following re-sults:

I. The total volume of foreign trade of goods of the CU member states with third countries in 2011 amounted to 907.2 billion US dollars. The volume of bilateral trade of goods (the amount of cost volumes of export opera-tions of CU states within the mutual trade) in 2011 amounted to 63.1 billion US dollars. In comparison with 2010, the volume of mutual trade increased by 33.9%.

II. The total volume of foreign trade of goods of the CU member states with third coun-tries in 2012 amounted to 934.6 billion US dol-lars, including goods export amounted to 593.7 billion US dollars, import was 340.9 billion US dollars. The volume of mutual trade of goods of CU member states in 2012 amounted to 67.9 billion US dollars, or 107.5% in comparison with 2011.

III. The total volume of foreign trade of goods of the CU member states with third countries in 2013 amounted to 931 billion US dollars, including goods exports amounted to 585.4 billion US dollars, import was 345.6 billion US dollars. The volume of mutual trade

66



67of goods of the CU member states for 2013 amounted to 64.1 billion US dollars.

The next stage of integration is the formation of the Common Economic Space. This means ensuring four freedoms, they are: moving of goods, capital, services and labor power on the territory of the Common Economic Space. In addition, the operation of the Common Eco-nomic Space involves the coordination of the economic policy of the member states regard-ing the key industries: macroeconomic and financial sector, transport, energy, industry and agriculture, trade and others.

Kazakhstan, Russia and Belarus in May 2014 signed the Treaty on the Eurasian Economic Union, which will enter into force on January 1, 2015. The signing ceremony was held in Astana.

Somewhat earlier in Minsk during the meet-ing of heads of the CIS states the treaty on joining of the Republic of Armenia the EaEU. Currently Kyrgyzstan is preparing to join the association.

As a result, October 14, 2014 the President of the Republic of Kazakhstan signed the Law of the RK «On Ratification of the Treaty on the Eurasian Economic Union.»

By their nature the Treaty is aimed at the cre-ation of conditions for sustainable development of the economies of the EaEU member states, in order to improve the living standards of their populations, as well as the formation of a single market for goods, services, capital and labor power, improvement the competitiveness of national economies into the global economy.

However, a lot of things must be done. For example, the negative external influence of global political-economic processes rather strongly reflected in the economic growth of both, Europe and Central Asia. According to the World Bank the region faces a number of prob-lems the solution of which lies in the emphasis on geopolitical tensions, the need for structural reforms, weak fiscal policy, high level of exter-nal debt and the problems in the financial mar-kets (see diagram).

Economic growth temps in the emerging market countries of Europe and Central Asia (ECA) are still low. It is expected that the re-gion’s GDP in 2014 will amount to 1.8% and increase slightly in 2015 by 2.1%, the World Bank has stated during the Annual Meeting of the member countries of the World Bank Group and the IMF in 2014.

«European and Central Asian emerging mar-ket countries face quite serious problems on the

background of uncertainty about prospects for economic growth,» Laura Tuck, Vice President of the World Bank’s in the region of European and Central Asia’s emerging market countries.

«Tensions in the Ukraine definitely influenced the growth of the country’s economy and led to a sharp decline in the economic activity. Howev-er, many of the structural problems of region’s economies existed before the crisis. And they still require an early solution».

«Despite the fact that we keep a sharp look-out for the impact of Ukraine’s crisis on the region, it is important not to lose long-term issues, which countries need to resolve in order to accelerate economic growth and cre-ate much-needed jobs. In many countries of Central and Eastern Europe, the problem is to overcome finally the crisis, i.e. to give impetus to the development of the financial sector and improve the business climate. For the Balkan states the most important goal is the deepening of institutional reforms and improvement of the quality of public administration. For Russia, as for many neighboring countries, the key goals are the implementation of reforms in order to improve the competitiveness of economies and the creation of sources for economic growth apart from oil and gas sector, «Ms. Tuck said.

SIgNS OF ECONOMIC DEvElOPMENT

There are has some encouraging signs of economic redevelopment in the region. Central and Eastern Europe (CEE) countries expect the acceleration of the economic growth rates by 2.5% in 2014and by 2.8% in 2015. This is substantially better than in previous two years, when the growth has been quite insignificant (0.8% in 2012 and 1.3% in 2013). However, the dynamics of the economic redevelopment in EU new member states remains multidirectional, while economic growth in Western Europe has fallen short of expectations.

Unemployment in some countries has reached record high indicators, although now there has been some improvement. Despite the fact that in some CEE countries the unemploy-ment rate is still higher than 10%, the most significant decrease has been noted in such countries as Estonia, Latvia and Lithuania; this has been achieved through vigorous implemen-tation of structural reforms and rational eco-nomic policy. Taking into account past trends, it is expected that this positive dynamics will be reflected in the escalation of incomes level of 40% of the poorest countries.

As for the Western Balkan countries, there the cutting down of economic growth from 2.4% in 2013 to the level that does not exceed 0.6% in 2014 is expected. It is caused by the debt burden, which leads to a reduction in pos-sibilities of the access to financial resources for the business, as well as characterizes by the absence of a favorable moment for reform. In 2015 insignificant growth by 1.9% is predicted.

FUTURE PROSPECT

«The forecast for the emerging market countries of Europe and Central Asia remains unnerving due to the delayed structural re-forms, as well as the continued slow growth in Western Europe and stagnation in Russia», Hans Timmer, Chief Economist of the region of European and Central Asian emerging market countries said. «Economic growth in the region is still lower than in most other regions of the world. In the future, the emphasis should be on quality improvement of public administration and investment climate, strengthening the com-petition, ensuring the stability of the financial sector and holding sustainable macroeconomic policy. «

«In order to ensure sustainability in the long term it’s necessary to make economic growth and the common prosperity available in terms of budget resources, and make them conformed to principles of environmental responsibility and promoted the integration,» Timmer said.

POSTSCRIPT

The new partnership of the EU and Central Asia in the XXI century shows results. From the side the Central Asian countries there is really a growing interest in cooperation with the EU at all levels and virtually in all areas.

Currently the most important trade agree-ments of the Republic of Kazakhstan are enclosed with the Russian Federation and the People’s Republic of China. China, as a major power in Central Asia, set a goal to ensure the security of its western territories and use the resource advantages that will promote the fur-ther economic cooperation.

At the same time, many other countries have an interest in strong diplomatic and trade relations with the Republic of Kazakh-stan in order to get access to resources and strengthen their position in Central Asia, possessing high export potential due to the rapidly growing economy.

68


Ботақанова Т.С.,

ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитеті

Әдістеме департаментінің директоры

Салық заңнамасындағы өзгерістер

Ағымдағы жылғы қыркүйек айында салық және кедендік қызмет органдары, сондай-ақ негізінде Мемлекеттік кіріс комитеті құрылған Қаржы полициясы қайта ұйымдастырылды.

Бұл ретте комитет қызметіндегі негізгі басымдылықтар салық төлеушілердің салық міндеттемелерін орындау үдерісін оңтайландыру және жеңілдету, сондай-ақ комитеттің және оның аумақтың бөлімшелерінің мемлекеттік қызметтерді сапалы және уақытылы көрсетуі болып айқындалған.

Осы міндеттер заңнамалық және ұйымдастырушылық шаралардың көмегімен іске асырылады.

Осы бағыттағы бірінші қадамдар қабылданған болатын. Осылайша, қазіргі таңда Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауындағы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бой-ынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасын-да кәсіпкерлік қызмет үшін жағдайды түбегейлі жақсарту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобаларымен салықтық әкімшілдендіруді жетілдіру бөлігіндегі Салық кодексіне өзгерістер енгізу көзделген.

Салықтық әкімшілдендірумен байла-нысты негізгі өзгерістер

Салық органдарының мемлекеттік қызметтерді көрсету үдерістерін жеңілдету бөлігінде

Соңғы жылдар ішінде салық

төлеушілерді тарату үдерістерін жеңілдету бойынша шаралар қабылданды, оның ішінде салық төлеушілердің кейбір санаттары бойын-ша салықтық тарату тексерістерінің күші жойылды, осындай салық төлеушілерді тарату өңделетін бақылау нәтижелері бойынша жүргізіледі. Бұл салық орган-дары мен салық төлеушілердің ресурста-рын үнемдеу түріндегі оң нәтиже берді. Осы жұмыстың нәтижелеріне талдау жасау негізінде тарату үдерісін кейінгіде жеңілдету бойынша шаралар ұсынылды.

Осылайша, құжаттамалық тексеріс және өңделетін бақылау жүргізусіз салық төлеушінің өтініші негізінде салық төлеушіні ЖК ретінде тіркеу есебінен алып тастау жүзеге асырылады. ҚҚС төлеушісі болып табылмайтын ЖК-ға осындай құқық беріледі, АСР шаруа және фермерлік шаруашылықтар үшін қолданылмайды және қызметтің жеке түрлері бойынша тіркеу есебіне алын-байды.

Сондай-ақ тексеріс және өңделетін бақылау жүргізусіз салық төлеушінің жазбаша келісімі негізінде мынадай:

- патент негізінде арнайы салық режимін қолданатын, патент бағасын кезекті есептеудің белгіленген мерзімінен бастап алпыс күнтізбелік күн ішінде ұсынылмаған жағдайда,

- салық есептілігін ұсынуды тоқтатып, нәтижесінде салық есептілігін белгіленген мерзімнен кейін алпыс күнтізбелік күн ішінде ұсынбаған салық төлеуші ЖК ретінде тіркеу есебінен ав-томатты түрде алып тасталады.

Тіркеу есебінен алып тастау үшін ЖК

ұсынатын құжаттар саны қысқартылады (БАҚ-та ЖК қызметін тоқтату туралы ақпараттың жариялануын растайтын құжаттар, банк шоттарын жабу, мөрді жою).

Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы салықтық өтініштердің жеке түрлерін (ЖК тіркеу есебі, патент, ПИН-кодты меншіктеу, салық есептілігін ұсыну мерзімін ұзарту) және салық есептілігінің нысандарын (ҚҚС қоспағанда) ұсыну мүмкіндігі беріледі.

Бензинді, этил спиртін, алкоголь өнімін, темекі бұйымдарын өндіру, алкоголь өнімін бөлшектеп сату сияқты қызмет түрлері бойынша тіркеу есебіне алу «Е-лицензиялау» деректер қоры негізінде жүзеге асырылатын болады. Бұл салық төлеушілердің мемлекеттік органдарға бару санын және ұсынылатын құжаттар санын қысқартады.

Сондай-ақ заң жобаларымен мыналар көзделген:

Салық төлеушілерді «күмән ту-дыратын» салық төлеушілер тура-лы анағұрлым сенімді және жедел ақпаратпен қамтамасыз ету үшін Салық комитетінің сайтында орналастырылған, әрекет етпеуші ретінде танылған салық төлеушілер тізімдері «онлайн» режимінде осындай тұлғалар туралы ақпаратпен алмастырылады;

тағы бір жаңалық – аудиторлық ұйымдар берген қорытындылар негізінде салық төлеушілерді өз еркімен таратудың жеңілдетілген тәртібін 2015 жылдан бастап енгізу (салықтық тарату тексерісін жүргізусіз);


69

изменения в налоговом законодательстве

салық төлеушінің бастамасы бойынша аудиторлық ұйымдардың салықтар бой-ынша аудит өткізу түріндегі салықтық тексерістердің баламасы енгізіледі (2016 жылдан бастап енгізіледі).

Салықтық тексерістердің аутсорсингі бойынша ұсынылатын жаңалықтар салық төлеушіге айыппұл санкцияларын қолданусыз қосымша салық есептілігін ұсыну жолымен салық заңнамасының бұзылуын өз бетімен жою, салықтық тексерістердің санын қысқарту, сондай-ақ салық төлеушілерді, оның ішінде қосылған құн салығын төлеушілерді тарату үдерісін жеңілдету мүмкіндігін береді.

Кедендік және салықтық бақылау рәсімдері біріктірілуіне байланысты 2015 жылдан бастап салық төлеушілерге тауарларды импорттау (таңба салынуы тиісті тауарларды қоспағанда) кезінде жанама салықтарды төлеу мерзімін ұзарту мүмкіндігі беріледі. Импорттау кезінде жанама салықтар кедендік рәсімдер аяқталғанға дейін төленуі тиіс болса, қазіргі таңда ішкі тұтыну үшін арналған тауарлар шығарылған айдан кейінгі айдың 20 күніне дейін, яғни, ең ұзақ кейінге қалдыру күні – 50 күнге дейін. Осындай кейінге қалдыруды басқару жүйесін қолдану нәтижесінде сенімсіз салық төлеушілер санатына жатқызылған салық төлеушілер қол

жеткізе алады. Сонымен қатар Елбасының тапсыр-

масын орындау үшін заңнамада 2014 жылғы 1 қаңтардағы ахуал бойынша жеке шотта жатқан және 2014 жылғы 1 қазандағы ахуал бойынша төленбеген өсімдер мен айыппұлдарды жабу бой-ынша бір жолғы акция көзделген.

Өсімдер мен айыппұлдарды жабу жо-лымен салық амнистиясын өткізу салық төлеушілерге босаған қарыздарды бизнесті кеңейтуге және дамытуға бағыттау мүмкіндігін береді, сондай-ақ ішкі инвестициялардың әлеуетін артты-рады.

Өзгерістердің жеке блогы әлеуетті «жалған кәсіпорындарды» ҚҚС бой-ынша тіркеу есебіне қою фактілерін болдырмауға бағытталған.

Оның ішінде ҚҚС бойынша тіркеу есебіне қою кезінде қосымша критерий-лер енгізіледі.

Осылайша, салық органдары мынадай жағдайларда тіркеу есебіне қоюдан бас тартады:

Салық төлеуші салық төлеушінің салық салынатын айналымның ең төменгі деңгейін асырғандығын рас-тайтын құжаттардың көшірмелері ұсынылмаған жағдайда;

Заңды тұлғаның құрылтайшысы (қатысушысы), басшысы қайтыс болған (қайтыс болды деп мәлімденген) жеке

тұлға болған жағдайда, Қазақстан Республикасының

Қылмыстық кодексінің 222-бабы бойынша жабылмаған немесе алып тасталмаған сотталу жағдайы орын алса,

келу мақсаты Қазақстан Респу-бликасында еңбек қызметін жүзеге асырумен байланысты емес немесе Қазақстан Республикасының аумағында рұқсат етілген болу мерзімі аяқталған жеке тұлға – шетел азаматы немесе азаматтығы жоқ тұлға болған жағдайда.

Салық органының шешімі бойынша салық төлеушілер мынадай жағдайларда ҚҚС бойынша есептен алып тасталады:

екі үздіксіз салықтық кезең ішінде ҚҚС бойынша декларацияда тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді іске асыру және сатып алу бойынша мәліметтер болмаған жағдайда;

міндетті қойылым шеңберінде ҚҚС бойынша тіркеу есебіне алынған тұлғадағы айналым көлемі артылмаған жағдайда;

бірінші басшы немесе заңды тұлғаның жалғыз құрылтайшысы (қатысушы) немесе жеке кәсіпкер қабілетсіз, ха-барсыз жоғалған, қайтыс болған, іздеу салынған жағдайда.

Заң жобаларымен салықтық климатты жақсартуға бағытталған басқа бірнеше түзетулер көзделген.

Ботаканова Т. С.,

директор Департамента методологии

Комитета государственных доходов МФ РК

В сентябре текущего года прошла реорганизация органов налоговой и таможенной служб, а также финансовой полиции, на базе которых создан Коми-тет государственных доходов.

При этом основными приоритетами в деятельности Комитета определены оптимизация и упрощение процедур ис-полнения налоговых обязательств нало-гоплательщиками, а также качественное

и своевременное оказание государ-ственных услуг Комитетом и его терри-ториальными подразделениями.

Данные задачи будут реализованы как через законодательные меры, так и

70


через организационные. Первые шаги в этом направлении уже

приняты. Так, законопроектами «О вне-сении изменений и дополнений в неко-торые законодательные акты Республи-ки Казахстан по вопросам налогообло-жения» и «О внесении изменений и до-полнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам кардинального улучшения условий для предпринимательской деятельности в Республике Казахстан», которые в на-стоящее время находятся на рассмотре-нии Парламента Республики Казахстан, предусмотрены изменения в Налоговый кодекс в части совершенствования на-логового администрирования.

Основные изменения, связанные с налоговым администрированием.

В части упрощения процедур оказа-ния государственных услуг налоговых органов

В течение последних лет уже были приняты меры по упрощению процеду-ры ликвидации налогоплательщиков, в частности отменены по отдельным кате-гориям налогоплательщиков ликвидаци-онные налоговые проверки, ликвидация таких налогоплательщиков производит-ся по результатам камерального кон-троля. Это дало положительный эффект в виде экономии ресурсов как налого-вых органов, так и налогоплательщиков. На основе анализа результаты этой ра-боты предложены меры по дальнейшему упрощению процедуры ликвидации.

Так, без проведения документальной проверки и камерального контроля на основании заявления налогоплательщи-ка будет производиться снятие налого-плательщика с регистрационного учета в качестве ИП. Такое право предостав-ляется ИП, которые не являются пла-тельщиком НДС, не применяют СНР для крестьянских или фермерских хозяйств и не состоят на регистрационном учете по отдельным видам деятельности.

Также без проведения проверки и камерального контроля на основании письменного согласия налогоплатель-щика будет производиться автоматиче-ское снятие с регистрационного учета в качестве ИП, налогоплательщика:

- применяющего специальный на-логовый режим на основе патента, в случае непредставления им в течение

шестидесяти календарных дней с уста-новленного срока очередного расчета стоимости патента;

- приостановившего представление налоговой отчетности и не представив-шего впоследствии налоговую отчет-ность в течение шестидесяти календар-ных дней после установленного срока.

Сокращается количество докумен-тов, представляемых ИП для снятия с регистрационного учета (документы, подтверждающие публикацию в СМИ ин-формации о прекращении деятельности ИП, закрытие имеющихся банковских счетов, уничтожение печати).

Предоставляется возможность пред-ставления отдельных видов налоговых заявлений (рег. учет ИП, патент, при-своение ПИН-кода, продление срока представления налоговой отчетности) и форм налоговой отчетности (за исклю-чением НДС) через центры обслужива-ния населения.

Постановка на регистрационный учет по таким видам деятельности, как про-изводство бензина, этилового спирта, алкогольной продукции, табачных из-делий, оптовая и розничная реализация алкогольной продукции, будет произ-водиться на основании базы данных «е-лицензирование». Это сократит коли-чество посещений налогоплательщиками государственных органов и количество представляемых документов.

Также законопроектами предусмотре-но следующее:

- для обеспечения налогоплательщи-ков более достоверной и оперативной информацией о так называемых «не-благонадежных» налогоплательщиках, списки налогоплательщиков, признан-ных бездействующими, которые разме-щались на сайте Налогового комитета, заменяются информацией о таких лицах в режиме онлайн;

- еще одно новшество – это введение с 2015 года упрощенного порядка до-бровольной ликвидации налогоплатель-щиков на основании заключений ауди-торских организации (без проведения ликвидационной налоговой проверки);

- вводится альтернатива налоговым проверкам в виде проведения по иници-ативе самого налогоплательщика аудита по налогам аудиторскими организация-ми (с 2016 года).

Предлагаемые нововведения по аут-сорсингу налоговых проверок позволят налогоплательщику самостоятельно устранить нарушения налогового за-конодательства путем предоставления дополнительной налоговой отчетности без применения к ним штрафных санк-ций, сократить количество налоговых проверок, а также упростит процедуру ликвидации налогоплательщиков, в том числе плательщиков налога на добав-ленную стоимость.

В связи с объединением процедуры таможенного и налогового контроля с 2015 года налогоплательщикам предо-ставляется возможность получения отсрочки по уплате косвенных налогов при импорте товаров (за исключением товаров, подлежащих маркировке). Если сейчас косвенные налоги при импорте должны уплачиваться до завершения та-моженных процедур, то по-новому – до 20 числа месяца, следующего за меся-цем, в котором произведен выпуск то-варов для внутреннего потребления. Т. е. максимально отсрочка предоставля-ется до 50 дней. Такую отсрочку смогут получить налогоплательщики, которые в результате применения системы управ-ления не попали в категорию рисковых налогоплательщиков.

Также законопроектом во исполне-ние поручения Главы государства пред-усмотрена разовая акция по списанию пеней и штрафов, числящихся в лицевых счетах по состоянию на 1 января 2014 года и не уплаченных по состоянию на 1 октября 2014 года.

Проведение налоговой амнистии путем освобождения от пеней и штра-фов позволит налогоплательщикам на-править высвободившиеся средства на развитие и расширение бизнеса, а также усилит потенциал внутренних инвести-ций.

Отдельный блок изменений направлен на предотвращение фактов постановки на регистрационный учет по НДС потен-циальных лжепредприятий.

В частности, вводятся дополнитель-ные критерии проверки при постановке на регистрационный учет по НДС.

Так, налоговые органы будут отказы-вать в такой постановке в следующих случаях:

- когда налогоплательщиком не


71

Botakanova T. S.

Director of Department of Methodology

Of Committee of State Revenues of the MF RK

Changes in tax legislationIn September of this year there was

the reorganization of the tax and customs services, and the financial police, on the basis of which the Committee of State Revenues had been developed.

The major priorities in the activity of the Committee are the optimization and simplification of procedures of compliance with the tax obligations by taxpayers, as well as quality and timely rendering state services by the Committee and its territo-rial divisions.

These objectives will be implemented through the legislative and organizational measures.

First steps in this area were already made. Thus, the draft laws «On amend-ments and additions to some legislative acts of the Republic of Kazakhstan on taxation issues» and «On amendments and additions to some legislative acts of the Republic of Kazakhstan on issues of radical improvement of the business envi-ronment in the Republic of Kazakhstan», which are currently on consideration of

the Parliament of the Republic of Kazakh-stan, has provided changes in the Tax Code in the part of improving tax admin-istration.

The main changes connected with tax administration.

In the part of the simplification of pro-cedures of rendering the public services by tax authorities.

In recent years, measures on simplifica-tion of liquidation procedure of taxpayers have been already taken, particularly liqui-dation tax audits for certain categories of taxpayers were canceled, and the liquida-tion of such taxpayers is carried out on the results of in-house review. This gave a positive effect in the form of saving tax authorities and taxpayers resources. On the basis of the analysis of these results measures for the further simplification of the liquidation procedure were proposed.

Thus, taxpayer’s removal from the reg-istration as IE will be implemented without documentary audits and in-house reviews. This right is given to IE, which are not VAT

payers, do not apply the STR for peasant and farm economies and are not regis-tered in the individual activities.

Also without audits and in-house re-views on the basis of the taxpayer’s writ-ten consent the taxpayer will be automati-cally removed from the register as the IE:

- if taxpayer apply special tax regime on the basis of the patent, in the case of fail-ure to provide it within sixty calendar days from the established date of regular cost calculation of the patent,

- if the taxpayer suspended submission of the tax reports and subsequently didn’t submit the tax reports within sixty calen-dar days after the established date.

The number of documents submitted by IE for the removal from the register is reduced. (documents confirming the pub-lication of the information on the termina-tion of business of IE in media, closing the bank accounts, erasure of the stamp).

The taxpayer is given the opportunity to submit certain types of tax applications (IE Register, patent, assignment of PIN,

представлены копии документов, под-тверждающих сложившееся превышение минимума облагаемого оборота налого-плательщика;

- учредитель (участник), руководитель юридического лица является умершим (объявленным умершим) физическим лицом;

- либо лицом, имеющим непогашен-ную или неснятую судимость по статье 222 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

- либо физическим лицом-ино-странцем или лицом без гражданства,

цель пребывания которого не связана с осуществлением трудовой деятельности в Республике Казахстан либо разрешен-ный срок пребывания на территории Республики Казахстан истек.

По решению налогового органа будут сниматься с регистрационного учета по НДС налогоплательщики в следующих случаях:

- если в течение двух непрерывно следующих налоговых периодов в де-кларации по НДС будут отсутствовать сведения об оборотах по реализации и приобретению товаров, работ, услуг;

- в случае отсутствия превышения размера минимума оборота у лица, вставшего на регистрационный учет по НДС в рамках обязательной поста-новки;

- если первый руководитель или единственный учредитель (участник) юридического лица, или индивидуаль-ный предприниматель является недее-способным, безвестно отсутствующим, умершим, находящимся в розыске.

Законопроектами также предусмо-трен ряд других поправок, направлен-ных на улучшение налогового климата.

72


prolongation of the term to submit tax reporting) and tax reporting forms (ex-cluding VAT) through the Public Service Centers.

Registration on such activities as the production of gasoline, ethyl alcohol, alco-holic beverages, tobacco products, whole-sale and retail sale of alcoholic beverages will be made on the basis of the database «E-licensing». This will reduce the number of taxpayers’ visits to the state bodies and the number of submitted documents.

Also, the law drafts provide the following:In order to provide taxpayers for more

accurate and timely information on the so-called «unreliable» taxpayers, lists of taxpayers, who was admitted slack and posted on the website of the Tax Com-mittee, would be replaced by information about them in the «online» regime;

One more novelty is the introduction of a simplified procedure of voluntary liqui-dation of taxpayers based on the conclu-sions of audit organizations (without the liquidation tax audit) since 2015;

There will be introduced an alternative tax audits in the form of audit on taxes by audit organizations initiated by the tax-payer (will be introduced in 2016).

Suggested innovations on outsourc-ing of tax audits will allow the taxpayer independently eliminate violations of tax laws by providing additional tax reporting without application of penal sanctions, reduce the number of tax audits, as well as simplify the procedure of liquidation of the taxpayer, including payers of value

added tax.Due to the unification of customs pro-

cedures and tax control since 2015 tax-payers will have the opportunity to obtain a delay in the payment of indirect taxes in the import of goods (excluding goods subjected to marking). If currently indirect taxes in import should be paid until the completion of customs procedures, so un-der new law, it should be done till the 20th day of the month, following the month, when goods for domestic consumption were produced. That is the maximum de-lay is given up to 50 days. Such delay can be given to taxpayers, who in the result of the control system application were not included into the category of risk taxpay-ers.

By the order of the Head of state the draft law also provides for one-time action on writing off the late charges and penal-ties which are registered in the personal accounts as of January 1, 2014 and not paid as of October 1, 2014.

Implementation of tax amnesty through the exemption from late charges and penalties will allow taxpayers to direct released funds to the development and expansion of the business, as well as strengthen the potential of domestic in-vestment.

A separate block of changes is aimed at preventing the facts of the registration on VAT of potential «sham companies».

In particular, additional criteria of checking the registration on VAT are in-troduced.

Thus, the tax authorities will deny the registration in the following cases:

When a taxpayer does not provide for copies of the documents confirming the excess of the minimum chargeable turn-over of the taxpayer;

The founder (participant), the head of the legal person is dead (is declared dead) natural person,

or has outstanding or unexpunged con-viction under Article 222 of the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan,

or natural person is a foreigner or per-son without citizenship, whose residence purpose is not connected with the em-ployment in the Republic of Kazakhstan, or the permitted period of residence on the territory of the Republic of Kazakhstan has expired.

By the decision of the tax authority tax-payers will be removed from the register on VAT in the following cases:

If within two continuously following tax periods in the VAT declaration information about the turnover on sales and purchases of goods, works and services will be ab-sent;

if the person, registered on VAT under the mandatory registration, will not have the excess of the minimum of turnover;

if the first head, or the only founder (participant) of the legal entity or indi-vidual entrepreneur is incapable, missing, dead or being on the wanted list.

Draft laws also provide for a number of other amendments, aimed at the improve-ment of the tax climate.


73

Каскенова И.Т.,

ҚР ҚМ Мемлекеттік сатып алулар әдіснамасы департаменті басқармасы басшысы

Қазақстандағы электрондық мемлекеттік сатып алулар

Барлығына белгілі, мемлекеттік сатып алулар асыра пайдалану шегіне анағұрлым ұшырағыш келетін салаларға жатқызылады. Сондықтан сатып алу саласындағы ашықтық басты қағидаттардың бірі болып саналады және осы қағидат электрондық сатып алулар-ды енгізудің арқасында іске асырылады.

Қазақстанда электрондық сатып алулар алғаш рет 2008 жылы баға ұсынысын сұрату әдісімен енгізілген және 2012 жылдың 1 шілдесінен бастап елдің барлығы сатып алудың электрондық пішіміне ауысты (байқау, аукцион, баға ұсыныстарының сұранысы).

Электрондық сатып алулардың оң жақтары сатып алу шығындарын азайту, ашықтық, тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету болып табы-лады.

Енгізу нәтижесі 2014 жылдың 1 қарашасында порталмен пайдаланушылардың жалпы саны 200 мыңнан астам адамды құраған, ал сатып алудың жеңімпаздары ретінде 180 мың кәсіпкер танылды, бұл 2010 жылға қарағанда 3 есеге дерлік көп болып отыр.

Қол жеткізілгенмен тоқтап қалмай, қазіргі кезде Елбасының тапсырмасын орындау мақсатында Қаржы министрлігі «Мемлекеттік сатып алулар туралы» жаңа Заң жобасын әзірледі.

Заң жобасының негізгі міндеті – мемлекеттік сатып алудың жүйесін әрі қарай жетілдіру, атап айтқанда:

- сатып алу процесін жеңілдету, - жемқорлық көріністеріне жол бермеу,- ықтимал жабдықтаушылардың заңды

мүдделері мен құқықтарын қорғаудың тиімді механизмдерін енгізу,

- мемлекеттік сатып алулар қатысушыларының жауапкершілігін арттыру.

Осылайша, мысалы сатып алу рәсімдерін

оңайлату сатып алудың екі жаңа әдісін енгізуді қарастырады:

- электрондық дүкен арқылы;- жабдықтаушыларды алдын-ала біліктілік

іріктеумен байқау. Электрондық дүкен арқылы құны 20 мың

АҚШ долларына тең сомадан аспайтын тауарлар, жұмыстар, қызметтерді сатып алу ұсынылады. Сонымен бірге мұндай са-тып алуларды өткізу мерзімі 2 күнге дейін қысқартылады, бұл кезде бүгінде сатып алу-лар орташа есеппен 20 күнді құрап отыр.

Жабдықтаушыларды алдын-ала квалификациялық іріктеумен байқау енгізу әр түрлі байқауға біркелкі құжаттарды ұсыну мәселесін шешетін болады.

Осылайша, бірінші кезеңде Білікті жабдықтаушылардың тізімі құрылады, ол жүйелі түрде жаңартылып отырады.

Екінші кезеңде сатып алулар осы тізімнің ішіне кіргізілген ықтимал жабдықтаушылар арасында өткізілетін болады.

Бір мезгілде аукционды өткізу ретін қайта қарау және оны үш емес, екі кезең бойынша өткізу ұсынылады: бірінші кезеңде өтінімдердің техникалық ерекшеліктері мен біліктілік талаптарына сәйкестігі қаралады және екінші кезеңде аукцион жүргізіледі.

Бұл көзқарас аукционды жүргізу уақытын қысқартуға мүмкіндік береді және анағұрлым төмен бағаны ұсынған ықтимал жабдықтаушылардың өтінімдерінен бас тарту мүмкіндігін болдырмайды.

Оның үстіне, заң жобасы келісім-шарттарды жасасудың тек электрондық пішімін енгізеді. Бұл оларды жасасу тәртібін жеңілдетуге және келісім-шартты жасасудан бас тартқан ықтимал жабдықтаушыларды сатып алулардың жосықсыз қатысушылардың Тізіміне автоматты түрде енгізілуіне мүмкіндік

туғызады. ұсынылып отырған Тізімге қосу көзқарасы

жосықсыз ықтимал жабдықтаушыларға қатысты жедел шараларды қабылдаудың қажеттілігімен шартталған.

Осылайша, мысалы ЖК Жұмабаева 29 рет сатып алуды бұзған, оған қатысты бір айдың ішінде 35 арыз берілді. Сонымен бірге ЖК Жұмабаева бірде- бір сот отырысына келмеді.

Айта кету керек, қазіргі кезде Тізімде 5 мыңнан астам ықтимал жабдықтаушы тұр, олардың ішінен 86,8% жабдықтаушы келісім-шартты жасаудан бас тартқаны үшін қосылған.

Бұл шара сот қарауларының санын біршама қысқартып, адами жүктемені сәйкесінше азайтуға мүмкіндік береді.

Оның үстіне, келісім-шарттардың электрондық пішімі тауарлар, жұмыстар, қызметтерге орташа сатып алу бағаларына талдау жүргізу мүмкіндігін береді, бұл байқаудан тыс рәсімдерге талаптарды күшейтіп, орташа сатып алу баға коридо-рынан сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтерден бас тартуға қатысты камералдық бақылау жүргізуге көмектеседі.

Мысалы, байқау рәсімдерінің қорытындысы бойынша қалыптастырылған диапазоннан аса-тын бағалар бойынша бір көзден алу әдісімен келісім-шарт жасасқан жағдайда тәуекелді басқару жүйесі автоматты жұмыс істейді, бұл анағұрлым толық бақылау үшін негіздеме болады.

Сондай-ақ веб-порталда шағымдарды жедел қарау үшін электрондық шағым беру бойынша функционалды орнату жоспарланады.

Осылайша, толық автоматтандыру бақылаушы органдарға нысанға шықпай веб-порталдағы бар ақпараттың негізінде шаралар-ды өткізуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, заң жобасы байқау

74


қатысушыларымен өтінімдерді берудің жа-сырын түріндегі қағидатын енгізу арқылы тапсырыс берушілер және жабдықтаушылар арасындағы келісіп алу мүмкіндіктерін төмендетуге бағытталған.

Сатып алу процесінің ашықтығын қамтамасыз ету үшін Қаржы министрлігі жаңа заң жобасында ұсынады:

- баға ұсыныстарын сұрату әдісімен сатып алу бойынша нақты уақыттың режимінде төмендетуге сауда жүйесін енгізу;

- веб-порталда орналастырылған мемлекеттік қызметтер туралы ақпаратқа барлық ниетті адамдар үшін еркін қол жетімділікті беру жолымен қоғамдық бақылау институтын енгізу.

- жоспарлау уақытынан бастап келісім-шартты орындауға дейін сатып алудың тарихи деректері болатын әр сатып алуға берілетін сәйкестендіру кодын енгізу;

- техникалық ерекшелікпен жобаларды алдын-ала талқылаудың институтын енгізу.

Осылайша, техникалық ерекшелікті бекітудің міндетті шарты оның алдын-ала талқылануы болады.

Бұл шараның шеңберінде ықтимал жабдықтаушылар техникалық ерекшелік жоба-сымен алдын-ала таныса алады және келісім-шарт жобасының негізсіз талаптары орын алған жағдайда бақылаушы органдар немесе тапсырыс берушіге шағым келтіре алады.

Жабдықтаушылардың құқықтарын қорғаудың тиімді механизмдерін енгізу мақсаттарында паритетті айыппұл санкцияла-ры орнатылады, сондай-ақ демпингке қарсы шаралар институты енгізіледі.

Жалпы, жаңа Заңды қабылдау сатып алу жүйесін жетілдіру және әрі қарай дамытуға оң әсерін тигізеді деп болжануда.

Мемлекеттік сатып алуларды Қаржы министрлігі үздіксіз бюджеттік процестің бір бөлігі ретінде қарастырады, сәйкесінше қауіпті басқару жүйесі жарамды басқарушылық нысан болып табылады. Осылайша, мысалы

Қазынашылық комитеті Қаржылық бақылау комитетімен бірлесе отырып критерийлерді әзірлеген, осы критерийлерге сәйкес пилотты режимде қазынашылық транзакциялар тиісті мониторингтен өткізіледі және бұл жасалған келісім-шарттар бойынша соңғы есептерді өткізуге дейін қаржылық бұзушылықтарды ерте анықтауға мүмкіндік береді.

Жалпы, біздің негізгі міндетіміз мемлекеттік сатып алулар жүйесін толықтай автоматтандыру болып табылады, бұл ықтимал жабдықтаушылармен ұсынылатын құжаттардың дұрыстығын растау механизмін жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Қорыта келгенде, біз үшін мемлекеттік сатып алулар туралы заң жобасын әзірлеу шеңберінде мемлекеттік сатып алулардың электрондық пішімі шарттарында сатып алы-натын тауарлардың сапалы көрсеткіштерін қамтамасыз етуге қатысты шетелдік тәжірибе үлкен қызығушылық танытатынын айта кеткіміз келеді.

электронные государственные закупки в Казахстане

Каскенова И.Т.,

руководитель Управления Департамента методологии государственных закупок МФ РК

Всем известно, что государственные за-купки относятся к сфере, наиболее подвер-женной злоупотреблениям. Поэтому главным принципом в сфере закупок является про-зрачность. И этот принцип реализуется благо-даря внедрению электронных закупок.

Впервые в Казахстане электронные закупки внедрены в 2008 году для закупок способом запроса ценовых предложений, и уже с

1 июля 2012 года вся страна перешла на электронный формат закупок (конкурс, аукци-он, запрос ценовых предложений).

Плюсами электронных закупок являются – снижение закупочных расходов, прозрач-ность, обеспечение равных возможностей.

Итогом внедрения может служить тот факт, что 1 ноября 2014 года общее количество пользователей порталом составило более 200 тысяч, а победителями закупок признаны

более 180 тысяч предпринимателей, что почти в 3 раза больше чем, в 2010 году.

Не останавливаясь на достигнутом, в на-стоящее время во исполнение поручения Главы государства Министерством финансов разработан проект нового Закона «О государ-ственных закупках».

Основной задачей законопроекта является дальнейшее совершенствование системы госу-дарственных закупок, а именно:

- упрощение процесса закупок, - недопущение коррупционных проявлений,- внедрение эффективных механизмов за-

щиты прав и законных интересов потенциаль-ных поставщиков,

- повышение ответственности участников государственных закупок.

Так, например, упрощение процедур за-купок предусматривает внедрение двух новых

способов закупок:- через электронный магазин;- конкурс с пред. квал. отбором поставщиков. Через электронный магазин предлагается

закупать товары, работы, услуги, стоимость которых не превышает сумму, равную 20 тыс. долларов США. При этом срок проведения данной закупки будет сокращен до 2 дней, тог-да как сегодня закупки составляют в среднем 20 дней.

Внедрение конкурса с пред. квал. отбором поставщиков будет решать проблему предо-ставления одних и тех же документов на раз-ные конкурсы.

Так, на первом этапе будет формироваться Реестр квалифицированных поставщиков, который будет периодически обновляться.

На втором этапе закупки будут прово-диться среди потенциальных поставщиков,


75включенных в данный реестр.

Одновременно предлагается пересмотреть порядок проведения аукциона, и проводить его не в три этапа, а в два. На первом этапе будут рассматриваться заявки на предмет соответствия тех. спецификации и квал. тре-бованиям, на втором этапе будет проводиться аукцион.

Данный подход позволит сократить время проведения аукциона и исключит возмож-ность отклонения заявок потенциальных поставщиков, предоставивших наименьшее ценовое.

Кроме того, законопроектом внедряется исключительно электронный формат заклю-чения договоров. Это позволит упростить по-рядок их заключения, а также автоматически включать в Реестр недобросовестных участ-ников закупок потенциальных поставщиков, уклонившихся от заключения договоров.

Предлагаемый подход включения в Реестр обусловлен необходимостью принятия опера-тивных мер в отношении недобросовестных потенциальных поставщиков.

Так, к примеру, ИП Джумабаева 29 раз срывала закупки, в отношении нее в течение одного месяца было подано 35 исков. При этом ИП Джумабаева не явилась ни на одно судебное заседание.

Следует отметить, что в настоящее время в Реестре состоят свыше 5 тысяч потенциаль-ных поставщиков, из них 86,8% поставщиков включены за уклонение от заключения до-говоров.

Данная мера позволит значительно со-кратить количество судебных разбирательств и, соответственно, уменьшит человеческую нагрузку.

Кроме того, электронный формат догово-ров позволит проводить анализ средних за-купочных цен на товары, работы, услуги, что даст возможность проведения камерального

контроля на предмет отклонения приобретен-ных товаров, работ, услуг от коридора средне-закупочных цен, а также повысить требования к внеконкурсным процедурам.

К примеру, в случае заключения договоров способом из одного источника по ценам, пре-вышающим диапазон, сформированный по итогам конкурсных процедур, автоматически будет срабатывать Система управления риска-ми, что будет являться основанием для более тщательного контроля.

Также для оперативного рассмотрения жа-лоб на веб-портале планируется установление функционала по подаче электронных жалоб.

Таким образом, полная автоматизация позволит контролирующим органам без вы-хода на объект проводить мероприятия на основании информации, содержащейся на веб-портале.

Наряду с этим законопроект направлен на снижение возможности сговоров между за-казчиками и поставщиками через введение принципа анонимности подачи заявок участ-никами конкурса.

Для обеспечения прозрачности процесса закупок Министерством финансов в новом законопроекте предлагается:

- внедрить систему торгов на понижение в режиме реального времени по закупкам спо-собом запроса ценовых предложений;

- внедрить институт общественного кон-троля путем предоставления всем желающим свободного доступа к информации о госу-дарственных закупках, размещенной на веб-портале;

- ввести идентификационный код, при-сваиваемый каждой закупке, в котором будут содержаться исторические данные закупки, начиная от этапа планирования до исполнения договора;

- внедрить институт предварительного об-суждения проектов тех. спецификаций. Так,

обязательным условием утверждения тех. спецификации будет его предварительное обсуждение.

В рамках данной меры потенциальные по-ставщики смогут заранее ознакомиться с про-ектом тех. спецификации и в случае наличия необоснованных требований проекта договора подать жалобу в адрес заказчика либо контро-лирующих органов.

В целях внедрения эффективных механиз-мов защиты прав поставщиков устанавлива-ются паритетные штрафные санкции, а также внедрение института антидемпинговых мер.

В целом полагаем, что принятие нового Закона окажет положительное воздействие на дальнейшее развитие и совершенствование системы закупок.

Государственные закупки Министерством финансов рассматриваются как часть непре-рывного бюджетного процесса, соответствен-но, Система управления рисками является приемлемой управленческой формой. Так, например, Комитетом казначейства совмест-но с Комитетом финансового контроля разра-ботаны критерии, в соответствии с которыми казначейские транзакции в пилотном режиме проходят соответствующий мониторинг, и это позволяет выявлять финансовые нарушения на ранней стадии – до проведения окончатель-ных расчетов по заключенным договорам.

Нашей основной задачей является полная автоматизация системы государственных за-купок, что позволит упростить механизм под-тверждения достоверности представляемых потенциальными поставщиками документов.

В завершение хотелось бы отметить, что для нас в рамках разработки законопроекта о госзакупках представляет большой интерес зарубежный опыт в части обеспечения каче-ственных показателей приобретаемых товаров в условиях электронного формата государ-ственных закупок.

Kaskenova I.T.,

the Head of the Department

of the state procurement methodology, MF RK

Electronic state procurements in KazakhstanEveryone knows that state procurements

belong to the area, which is most susceptible to abuses. Therefore, the main principle in the sphere of procurement is transparency. And

this principle is realized through the introduc-tion of e-procurement.

76


For the first time in Kazakhstan, electronic procurement were introduced in 2008 for the procurement by the method of price quotations, and since July 1, 2012 the entire country had moved to electronic format of purchases (ten-der, auctions, request price quotations).

Advantages of e-procurement are decline in procurement costs, transparency and ensuring of equal opportunities.

As the result of the introduction may be the fact that November 1, 2014 the total number of users of the portal accounted for more than 200,000, and more than 180, 000 entrepre-neurs were recognized as winners of purchas-es, that was almost 3 times more than in 2010.

Leading the charge currently in execution of the order of the Head of the State the Ministry of Finance has developed a draft of new law «On state procurement».

The main objective of the draft law is further improvement of the state procurement system, that is:

- simplification of the procurement process,- prevention of corruption,- the introduction of effective mechanisms

for the protection rights and legitimate interests of the potential suppliers,

- increasing the responsibility of members of state procurement.

Thus, for example, the simplification of pro-curement process stipulates the introduction of two new procurement methods:

- through the electronic store;- competition with the pre-qualification of

suppliers.It’s suggested to buy goods, works and ser-

vices, the value of which does not exceed the amount in US 20 thousand through the elec-tronic store. The period of this purchase will be reduced to 2 days, whereas today the purchase is implemented during 20 days.

The introduction of the competition with sup-pliers’ pre-qualification will resolve the problem of providing the same documents in different competitions.

Thus, at the first stage the register of quali-fied suppliers will be formed, and it will be up-dated from time to time.

At the second stage procurement will be conducted among potential suppliers included in this register.

At the same time it’s suggested to revise the order of the auction and to hold it not in 3, but in 2 stages; at the first stage application for compliance with technical specifications will be

considered, and the auction will be conducted at the second stage.

This approach will allow reducing time of the auction and will eliminate the possibility of rejection of potential supplier’s applications, submitted the lowest price quotations.

In addition, the draft law introduces only electronic format of the conclusion of the con-tracts. This will allow simplifying the order of its conclusion, and automatically include potential suppliers, who have avoided the conclusion of the agreements, into the register of unconsci-entious participants of purchases.

The suggested approach of the inclusion into the Register is stipulated by the necessity of taking prompt actions against unconscientious potential suppliers.

Thus, for instance, IE Dzhumabaeva pulled off procurements 29 times, against of her 35 lawsuits were lodged during a month. At the same time, IE Dzhumabaeva has never shown up for hearings.

It should be noted that currently there are more than 5,000 potential suppliers in the Reg-istry, and 86.8% of the suppliers were included there for avoiding the conclusion of the agree-ments.

This measure will allow reduce significantly the number of lawsuits and therefore reduce human workload.

In addition, the electronic format of contracts will allow carry out analysis of the average purchase prices for goods, works and services, and that will give a possibility to conduct the off-site control for the deviation of purchased goods, works and services from the corridor of the average purchase price, as well as to increase the requirements for non-competitive procedures.

For example, in the case of the conclusion of agreements from one source at prices exceed-ing the range, formed on the basis of competi-tive procedures, a risk management system will automatically operate, and that will serve as grounds for a more detailed control.

Also it is planned to establish a functional for submitting of electronic complaints for prompt consideration of complaints on the web portal.

Thus, the complete automation will allow the regulatory authorities to conduct activities on the basis of the information from the web portal without entering the facility.

At the same time, the draft law is aimed at the reduction the possibility of collusion between customers and suppliers through the introduction of the principle of anonymity of the

submission of participants’ applications.In order to ensure transparency of the pro-

curement process the Ministry of Finance in the new draft law suggests:

- to introduce a system of reverse auction on procurement in real time mode by price pro-posals request;

- to introduce an institution public control by providing all interested persons with free access to information on public procurement posted on website;

- to introduce the identification code as-signed to each purchase, which would include historical purchasing data, starting from plan-ning to execution of the contract;

- to introduce an institution for preliminary discussion of technical specifications. Thus, preliminary discussion will be the obligatory condition for the approval of technical specifi-cations.

Within the framework of this action potential suppliers will be able to get introduced with the project of technical specifications in advance and upon the existence of unreasonable de-mands in the draft treaty to make a complaint to the customer or regulatory authorities.

In order to introduce effective mechanisms of protection the suppliers’ rights parity penal-ties are established, and the institute of anti-dumping measures is inculcated.

In general, we believe that the adoption of new Law will have a positive impact on the further development and improvement of the procurement system.

The Ministry of Finance considers state procurement as part of a continuous budget process, and risk management system is an acceptable administrative form. Thus, for exam-ple, the Treasury Committee together with the Financial Control Committee has developed the criteria according to which treasury transac-tions in pilot mode pass the proper monitoring and that allows to detect financial irregularities at the early stage before the final payments under the concluded contracts.

In general, our main objective is a complete automation of the state procurement system, which will allow simplifying the mechanism of the assurance of documents submitted by po-tential suppliers.

In conclusion it should be noted that within the framework of the development of the draft law on state procurement we are very interest-ed in a foreign experience in terms of ensuring of quality indicators of acquired goods in condi-tions of state purchases of electronic format.


77

Сәрсебеков М.Б.,

ҚР ҚМ Республикалық мемлекеттік заңды тұлғалардың мүлікті пайдалану және мүліктік

жалдауға беруді ұйымдастыру Басқарма басшысы

«Бірыңғай баланс ұстаушы» жобасы

Заңнамаға сәйкес (АК 189-б. 1-т.) меншiк иесi өзiне тиесiлi мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығын көтередi, осыған байланы-сты мемлекеттік органдар ғимараттардың, құрылыстар мен автокөлік құралдарының баланс ұстаушылары бола отырып, оларға қызмет көрсету бойынша функцияларды жүзеге асыруға мәжбүр, сондай-ақ штаттан тыс жұмысшыларды ұстайды (шаруашылық меңгерушілері, жүргізушілер, күзетшілер, от жағушылар, еден сүртушілер, сантехниктер, электриктер және т.б.).

Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 1 наурыздағы «Мемлекеттік мүлік тура-лы» Заңына сәйкес (бұдан әрі – Заң) (8-б. 4-т) мемлекеттік мүлік мемлекеттік заңды тұлғаларға шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығымен бекітілуі мүмкін.

Мемлекеттік мекемені немесе қазыналық кәсіпорынды жедел басқару құқығы – мемлекеттен меншік иесі ретінде мүлік алған және өз қызметінің жарғылық мақсаттарына, уәкілетті мемлекеттік органдардың тапсырмаларына және мүліктің мақсатына сәйкес осы мүлікті иелену, пайда-лану және оған билік ету құқығын Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде, Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген шекте жүзеге асыратын мемлекеттік мекеменің немесе қазыналық кәсіпорынның заттық құқығы (Заңның 1-б. 16-т.).

Республикалық меншіктегі жайлар мен ғимараттар, негізінен, мемлекеттік органдар (департаменттер, басқармалар, бөлімдер және т.б.) болып табылатын мемлекеттік мекемелердің балансында бекітіледі.

Облыстық мемлекеттік мүлік және

жекешелендіру департаменттерінің деректеріне сәйкес, Қазақстан Республика-сы Президентінің 2014 жылғы 25 тамыздағы № 898 Жарлығымен көзделген, мемлекеттік органдарды қайта құруды жүргізуге дейін, құқық қорғау органдарын қоспағанда, ре-спублика бойынша меморгандардың 1970 аумақтық бөлімшесінен:

штаттық саны 28 мың қызметкерден жоғары 1309 аумақтық бөлімшенің ба-лансында жалпы ауданы 762 мың ш.м. 15 342 ғимарат пен құрылыс бар (әкімшілік ғимараттар, жайлар, гараждар, қоймалар, қазандар және т.б.),

5 мың бірліктен жоғары қызметкерінің штаттық саны бар 513 аумақтық бөлімше басқа мемлекеттік заңды тұлғалардың балансында болатын ауданы 77 мың ш.м. жоғары 416 жайда орналасқан (негізінен республикалық меншікте),

қызметкерлерінің штаттық саны 2 мың бірліктен жоғары 148 аумақтық бөлімшеден 2 мыңнан артық бірлігі мемлекеттік емес заңды және жеке тұлғалардан ауданы 30 мың ш.м. жоғары 148 жайды жалға алады.

Меморгандардың аумбөлімшелері оларға бекітілген жедел басқару құқығында, ғимараттардың, құрылыстар мен автомашиналардың баланс ұстаушылары бола отырып, қолданыстағы заңнаманың талаптарына сүйенумен, штатта жеке-леген қызметкерлерді ұстауға немесе құрылымдық бөлімшелердің штаттық қызметкерлеріне (әкімшілік, қаржылық, заң бөлімдері мен басқармалары) ғимараттарды, аудандар мен автокөлікті ұстау мен қызмет көрсету бойынша жұмысты үйлестіру бойынша қосымша

міндеттерді жүктеуге мәжбүр (оның ішінде мемлекеттік сатып алулар жүргізу).

Қаржы министрлігі ведомстволарының ішінде жүргізілген функционалдық талдау бұл функцияларды штаттық қызметкерлердің орындауы бір облыс аумағында орналасқан Қаржы министрлігі ведомстволарының барлық аумақтық бөлімшелері үшін бірдей екенін және мемлекеттік органдар үшін тән болып та-былмайтынын анықтады.

Оның үстіне талдау Қаржы министрлігі ведомстволарының ғимараттары бой-ынша 1 ш.м. ұстауға орташа шығындар өзгеше болатынын көрсетті. Мысалы, облыстық Салық департаментінде олар 1 ш.м-ге 650 теңгені құрайды, Қазынашылық департаментінде – 730 теңге, ал Кедендік бақылау департаментінде – 370 теңге.

Оның үстіне Қаржы министрлігі ведомстволарының аумбөлімшелерінде штаттық санды кезең-кезеңімен қысқарту нәтижесінде пайда болған, артық ау-дандар бар. Сонымен, Үкіметтің 2011 жылғы 31 наурыздағы № 335 қаулысымен бекітілген нормативтік ережеде Ақтөбе об-лысында министрлік ведомстволарының аумбөлімшелері үшін 593 бірлік жалпы санынан 7105 ш.м. қажет, нақты түрде олардың балансында 12517 ш.м. саналады. Бұнымен қоса, арнайы жайлардың ауданы 2598 ш.м.-ды құрайды.

Артық аудандар, бұл 2814 ш.м. не-месе барлық ауданнан 22%-ы. Бұнымен қоса 1582 ш.м.-ге басқа меморгандар орналасқан, ал 974 ш.м. кәсіпкерлік субъектілеріне жалға берілген.

Осыған байланысты жүргізілген талдау

78


нәтижелерін ескере отырып, сондай-ақ меморгандардың аумбөлімшелерінің ғимараттарын, құрылыстары мен автокөлігін ұстауға республикалық бюджеттің әкімшілік шығыстарын қысқарту және мемқызметкерлердің тән емес функцияла-рын орындаудан босату мақсатында олар бойынша Комитеттің аумақтық бөлімшелері тұлғасында бірыңғай баланс ұстаушыны анықтау бойынша шешім қабылданды.

Бұл тәсілдер мүмкіндік береді:аудандарды ұстауға шығыстардың

бірыңғай мөлшерін белгілеуге (ағымдағы күрделі жөндеу, күзет, жылыту, электр энер-гиясы, су және т.б.);

штаттан тыс қызметкерлердің са-нын оңтайландыру, ал жеке кәсіпкерлік субъектілерінен ғимараттар мен автокөлікті күтіп ұстау бойынша қызметтерді сатып алу қызметтер саласында кәсіпкерлікті дамыту үшін қосымша түрткі береді.

Әрі қарай, Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі мен Үкіметінің келісімін алғаннан кейін 2014 жылдың екінші жартысынан бастап Ақтөбе облы-сында жылжымайтын мүлік объектілерін, автомашиналарды, ғимараттарға қызмет көрсетуге кірістірілген жұмысшылар мен мемлекеттік қызметкерлерді, сондай-ақ ғимараттар мен көлікті ұстауға шығындарды Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің ведомстволарының балан-старынан Ақтөбе мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаментінің балансына (бұдан әрі – Ақтөбе ММЖД) тапсыруды қарастыратын «Бірыңғай баланс ұстаушы» пилоттық жобасын іске асыру басталды.

Қаржы министрлігі ведомстволарының аумақтық бөлімшелерінен ғимараттарды, құрылыстар мен автокөлікті ұстауды қамтамасыз ету бойынша функцияларды Бірыңғай баланс ұстаушының (ММЖД) басқаруына тапсыру бұл функциялар-ды орындау бойынша бизнес-процесті, сондай-ақ аумақтық бөлімшелердің ұйымдастырушылық құрылымын оңтайландыруға мүмкіндік берді. Сонымен, Ақтөбе облысындағы Қаржы министрлігі ведомстволарының 5 құрылымдық бөлімшесінен тек біреуі ғана қалды. Оның үстіне ғимараттар мен құрылыстарға қызмет көрсетуге шығыстарды ММЖД тұлғасында бір әкімшіде орталықтандыру мен бір көзден сатып алудан кету жемқорлық құқық бұзушылықтардың көріну мүмкіндігін жоюға және мемсатып

алу қорытындылары бойынша үнемдеуге мүмкіндік берді.

Бұрынғы көптеген шарттардың орнына Ақтөбе ММЖД қызмет жеткізушілерімен орталықтан шарттар жасасуда (коммуналдық, ҚТҚ шығару, күзет, бейнебақылау жүйелеріне техқызмет көрсету және т.б.), бұл қызметтерді мем-сатып алу қорытындылары бойынша 30 пайыздық үнем жасауға мүмкіндік берді.

Өткізілген конкурс нәтижелері бойынша «Елім-ай» ЖШС жеке кәсіпкерлік субъектісіне қызмет көрсетуге Ақтөбе қ. орналасқан 9 ғимарат тапсырылды, нәтижесінде үнем 4,5 млн. теңгені құраған. Оның үстіне, Ақтөбе қ. орналасқан барлық ғимараттарға күзет қызметтері сатып алынды.

Үнемделген сома зиянды заттар мен олардың көздерінің атмосфералық ауаға шығарылуын түгендеу, ғимараттардың түтінағарларына техникалық қызмет көрсету бойынша, Ақтөбе қаласы бойынша әкімшілік ғимараттардың аумағынан ҚТҚ шығару бой-ынша қызметтерді сатып алуға, мемлекеттік туларды сатып алуға, ырғыз ауданының ғимаратында сұйық отынында жылыту жабдығын демонтаждау мен монтаждауға, республикалық бюджетте қарастырылмған, қысқартылған жұмысшыларға өтемақы төлеуге бағытталды.

Сонымен бірге, тұтастай облыс бой-ынша толық ауқымды экономикалық әсерді алу (шығындарды стандарттау арқылы 1 ш.м. ұстауға шығындарды қысқарту мен оңтайлы көшет отырғызу, жеке кәсіпкерлік субъектілеріне қызмет көрсетуге ғимараттардың конкурстық рәсімдері шеңберінде тапсыру есебінен үнемдеу) барлық ғимараттар мен автокөліктерді, сондай-ақ оларды ұстауға шығындарды Ақтөбе облысында орналасқан барлық орталық атқарушы органдардың аумбөлімшелерінен бір меморган – Ақтөбе облысы бойынша ММЖК департаментінің балансына тапсыруы кезінде мүмкін.

Сонымен, берілген сәтке Ақтөбе облысы бойынша баланс келесідей көрінеді.

Үкіметтің Қаулысымен бекітілген ереженің нормаларына сәйкес барлық аумбөлімшелерін орналастыру үшін қажетті аудан (ККМ, ӨДМ, ИЖТМ, АШМ, ДМ, ӘМ, ҚҚСРМ, СА, ТҚҚА) 19706 ш.м. құрайды. Көрсетілген меморгандардың аумбөлімшелерінің қызметкерлерін бар 21820 ш.м. оңтайлы орналастыру кезінде шығындары 16,7 млн.теңгені құрайтын

2114 ш.м. босату ұсынылады. Бұнымен қоса бүгінде жеке меншік иелерінен 5469 ш.м. жалға алатын аумбөлімшелерінің қызметкерлері босатылатын ауданға орна-ластырылады, бұл сомасы 45,2 млн. теңге жалға алу бойынша шығыстарды қысқартуға мүмкіндік береді.

Берілген сәтке Ақтөбе облысы бойын-ша ММЖД Ақтөбе облысының барлық аудандары бойынша аумбөлімшелерінің қызметкерлерін оңтайлы орналастыру бой-ынша ұсыныстар қалыптасуда.

Жоғарыда айтылғанды ескере отырып, Ақтөбе облысында жобаны әрі қарай іске асыру үшін Қаржы министрлігінің бұрын қабылдаған шешімдеріне сәйкес тиісті функциялар берумен Ақтөбе облысы бой-ынша меморгандардың аумбөлімшелері мүлкінің бірыңғай баланс ұстаушысы етіп Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті тұлғасында Қаржы министрлігі анықтау туралы Үкіметтің қаулы жобасы әзірленді.

Оның үстіне, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 25 қыркүйектегі № 1012 қаулысымен бекітілген, 2014-2015 жылдарға Қазақстан Ре-спубликасында Құрылымдық рефор-маларды іске асыру бойынша Жол картасының 16-тармағымен Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында Қаржы министрлігі ведомстволарының аумақтық бөлімшелері базасында жобаны әрі қарай іске асыру, ал 2015 жылдың екінші тоқсанының қорытындылары бойынша ұсыныстар дайындау және күтіп ұстау бойынша жеке кәсіпкерлік субъектілеріне кейіннен тапсырумен, құқық қорғау ор-гандарын қоса алғанда, барлық орталық атқарушы органдардың аумақтық бөлімшелеріне бекітілген ғимараттар мен автокөлік құралдарының бірыңғай баланс ұстаушылары деп Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінің аумақтық бөлімшелерін анықтау бойынша тиісті шешімдер қабылдау қарастырылған.

Жол картасымен қарастырылған іс-шараларды іске асыру Қаржы министрлігі ведомстволарының штаттық санын қайта бөлуді болжайды, оған Президент Әкімшілігі Жетекшісінің келісімі алынған. Қаржы министрлігінің аумақтық бөлімшелерін тартумен «Бірыңғай баланс ұстаушы» жобасын Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында әрі қарай іске асыру 2015 жылдың қаңтарынан басталады.


79

АҚТөБЕ ОБлыСы БОйыНшА «БіРыңҒАй БАлАНС ҰСТАУшы» ПилОТТыҚ ЖОБАСыН ЖүЗЕГЕ АСыРУ 1

АҚТөБЕ ОБлыСыНДА «БіРыңҒАй БАлАНС ҰСТАУшы» ЖОБАСыН ЖүЗЕГЕ АСыРУ НӘТиЖЕлЕРі2

Ведомстволардың ұйымдық құрылымдарын реформалау нәтижесінде – ОА 5-құрылымдық бөлімшесінің орнында ММЖК 1-бөлімше қалды – Министрліктердің аумақтық ведомстволарының 5-құрылымдық бөлімшесінің орнында Ақтөбе облысы бойынша ММЖД 1-құрылымдық бөлімше қалды

1

Бұрынғы көптеген шарттардың орнына Ақтөбе ММЖД орталықтандырылған шарттарды жасасты: – коммуналдық қызмет төлеміне, – ҚТҚ шығаруға, – Қазынашылық департаменті ғимаратын күзетуге МКҚБ-мен, – 3-ғимарат (қазынашылық (1) және кеден комитеті бойынша бейнеқадағалау жүйесіне техқызмет көрсетуге.

2

Бір әкімгерге шығындарды орталақтандыру және бір көзден сатып алудан кету сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтың туындау мүмкіндігін жоюға және мемсатып алу нәтижесі бойынша үнем құруға мүмкіндік берді. – Белгіленген 7,5 млн. теңге (ғимаратты күзету, ҚТҚ шығару, бейнеқадағалау жүйесіне техқызмет көрсету, күзет-өрт дабылын орнату, компьютерлерді сатып алу) бір көзден сатып алу орнына конкурс өткізу нәтижесінде үнемдеу 2,97 млн.теңгені құрады, ол 38%. – Облыс орталығында орналасқан 9 ғимаратты жеке кәсіпкерлік субъектілеріне қызмет көрсетуге тапсыру бойынша конкурс өткізу нәтижесінде үнемдеу 1,47 млн.теңгені құрады, ол белгіленген сома 10,07 млн.теңгенің 14%-ы.

3

Ведомстволардың ОА деңгейінде 5-құрылымдық бөлімше

Облыс деңгейінде 5-құрылымдық бөлімше

ММЖК ОА деңгейінде 1-құрылымдық бөлімше

Ақтөбе облысы деңгейінде 1-құрылымдық бөлімше

ММЖК,ҚБК,КБК ҚұРыЛыМДыҚ

БӨЛ-ЛЕР

ҚК ҚұР-ДыҚ БӨЛІМШЕ

СК ҚұРыЛыМДыҚ

БӨЛ-ШЕ

КГИП,ҚБК,КБК ОБЛыСТыҚ

ҚұРыЛыМДыҚ БӨЛІМШЕЛЕРІ

ҚК ОБЛыСТыҚ ҚұР-ДыҚ БӨЛІМ-СІ

СК ОБЛыСТыҚ ҚұР-ДыҚ БӨЛІМ-СІ

ҚМ ІАД

ММЖК ОА ҚұРыЛыМДыҚ БӨЛІМШЕ (БАСҚАРМА)

ОБЛыСТАғы ҚұР-ДыҚ БӨЛІМШЕ

ҚМ ІАД

өтін

імөт

інім

шы

ғынд

ар

өтін

імшы

ғынд

ар

өтін

ім

шы

ғынд

ар

шы

ғынд

ар

80


«БіРыңҒАй БАлАНС ҰСТАУшы» ЖОБАСыН ТАРАТУ (2015Ж. БАСТАП ҚМ ЖүйЕСі БОйыНшА ҚР АУМАҒыНДА)3

Облыстар деңгейінде 80-құрылымдық бөлімше ведомстволардың ОА деңгейінде 5-құрылымдық бөлімше

БАРлыҒы: – ведомстволардың ОА деңгейінде 4-құрылымдық бөлімше – облыс орталықтары және респ.маңыздағы қалалар, Астана деңгейінде 64-құрылымдық бөлімше

Облыста 16-құрылымдық бөлімше ММЖК ОА деңгейінде 1-құрылымдық бөлімше

және т.б..

Барлығы 1

Барлығы 5

Барлығы 80

ОшБОшБ ОшБ

ПИЛОТыН БАСТАғАНғА ДЕЙІНГІ АХУАЛ

ҚК ОА ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

КБК ОА ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

АҚТӨБЕ ММЖД ҚұР-ДыҚ

БӨЛ-ШЕ

ҚБК ОА ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

ҚАРАғАНДы ММЖД ҚұР-ДыҚ

БӨЛ-ШЕ

ММЖК ОА ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

АҚМОЛА ММЖД ҚұР-ДыҚ

БӨЛ-ШЕСІ

СК ОА ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

ММЖК ОА ҚұРыЛ-Қ БӨЛ-СІ

СК АУМКОМ-НІҢ ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

16-ОБЛыСТыҚ ҚұР-ДыҚ БӨЛІМШЕ

СК АУМКОМ-НІҢ ҚұРыЛ-Қ

БӨЛ-СІ

ҚМ ІАД ҚМ ІАД

өтін

ім

шы

ғынд

ары

өтін

ім

шы

ғынд

ары

циО БАРлыҚ АУМ-ТыҚ БөліМшЕлЕРіНДЕ 2016 ЖылДАН БАСТАП «БіРыңҒАй БАлАНС ҰСТАУшы» ЖОБАСыН ТАРАТУ. «БіРыңҒАй БАлАНС ҰСТАУшы» ММЖК ТҰлҒАСыНДА ҚАРЖыМиН-ДЕ ОРТАлыҚ АТҚАРУ ОРГАНДАРыНАН

ҒиМАРАТТАРДы ЖӘНЕ АвТОКөліКТЕРДі ҰСТАУ БОйыНшА ТӘН ЕМЕС фУНКциялАРДы ТАПСыРУ.4

ЖЕКЕ БиЗНЕС СУБъЕКТілЕРіНЕН ҚыЗМЕТТЕРДі САТыП АлУ (АУТСОРСиНГ)

иДМғимараттарды және автокөлікті

ұстау бойынша

АшМғимараттарды және автокөлікті


ДМғимараттарды және автокөлікті


БАСҚА ОАО ҚР ПРЕЗиДЕНТіНЕ ТіКЕлЕй ЕСЕП БЕРУі ТиіС МЕ-

МОРГАНДАРДы САНАМАҒАНДАғимараттарды және

автокөлікті ұстау бойынша

ТиіМДіліК


81

Сарсебеков М. Б.,

Руководитель Управления по организации передачи в имущественный наем и использованию

имущества республиканских государственных юридических лиц МФ РК

Проект «Единый балансодержатель»

В соответствии с законодательством (п. 1 ст. 189 ГК) собственник несет бремя со-держания принадлежащего ему имущества, в связи с чем госорганы, являясь балан-содержателями зданий, сооружений и ав-тотранспортных средств, вынуждены осу-ществлять функции по их обслуживанию, а также содержат внештатных работников (завхозы, водители, сторожа, истопники, технички, сантехники, электрики и т. д.).

Согласно Закону Республики Казахстан от 1 марта 2011 года «О государственном имуществе» (далее – Закон) (п. 4 ст. 8), государственное имущество может за-крепляться за государственными юриди-ческими лицами на праве хозяйственного ведения или оперативного управления.

Право оперативного управления госу-дарственного учреждения или казенного предприятия – вещное право государствен-ного учреждения или казенного предпри-ятия, получившего имущество от государ-ства как собственника и осуществляющего в пределах, установленных Гражданским кодексом, Законом и иными законами, в соответствии с уставными целями своей деятельности, заданиями уполномоченных государственных органов и назначением имущества права владения, пользования и распоряжения этим имуществом (п.16 ст.1 Закона).

Помещения и здания, находящиеся в ре-спубликанской собственности, в основном закрепляются на балансе государственных учреждений, являющихся государственны-ми органами (департаменты, управления, отделы и т. д.).

Согласно данным областных департа-ментов государственного имущества и при-ватизации, до проведения реорганизации

государственных органов, предусмо-тренной Указом Президента Республики Казахстан от 25 августа 2014 года № 898, по республике из 1 970 терподразделений госорганов, за исключением правоохрани-тельных органов:

- на балансе 1 309 терподразделений, штатная численность которых свыше 28 тыс. сотрудников, находится 15 342 здания и сооружения (административные здания, помещения, гаражи, склады, котельные и т. д.) общей площадью свыше 762 тыс. кв. м;

- 513 терподразделений со штатной численностью сотрудников свыше 5 тыс. единиц размещены в 416 помещениях пло-щадью свыше 77 тыс. кв. м, находящихся на балансах других государственных юри-дических лиц (в основном республикан-ской собственности);

- 148 территориальных подразделений со штатной численностью сотрудников свыше 2 тыс. единиц арендуют 148 по-мещений площадью свыше 30 тыс. кв. м у негосударственных юридических и физи-ческих лиц.

Терподразделения госорганов, являясь балансодержателями зданий, сооружений и автомашин, закрепленных за ними на праве оперативного управления, исходя из требований действующего законода-тельства вынуждены содержать в штате отдельных сотрудников либо возлагать до-полнительно обязанности по координации работы по содержанию и обслуживанию зданий, площадей и автотранспорта (в т. ч. проведение государственных закупок) на штатных сотрудников структурных подраз-делений (административные, финансовые, юридические отделы и управления).

Функциональный анализ, проведенный

внутри ведомств Министерства финансов, определил, что выполнение этих функций штатными сотрудниками идентичны для всех территориальных подразделений ведомств Министерства финансов, нахо-дящихся на территории одной области, и не являются свойственными для государ-ственных органов.

Анализ показал, что в среднем расходы на содержание 1 кв. м по зданиям ве-домств Министерства финансов разнятся. Так, к примеру, у областного Налогового департамента они составляют 650 тенге на 1 кв. м, Департамента казначейства – 730 тенге, а у Департамента таможенного кон-троля – 370 тенге.

Кроме того, у терподразделений ве-домств Министерства финансов имеются излишние площади, образовавшиеся в ре-зультате поэтапного сокращения штатной численности. Так, нормативом положенно-сти, утвержденным постановлением Прави-тельства от 31 марта 2011 года № 335, для терподразделений ведомств министерства в Актюбинской области на 593 единицы необходимо 7 105 кв. м, фактически на их балансах числится 12 517 кв. м. При этом площадь спецпомещений составляет 2 598 кв. м. Излишние площади – это 2 814 кв. м, или 22% от всей площади. При этом на 1 582 кв. м размещены другие госорганы, а 974 кв. м переданы в аренду субъектам предпринимательства.

В связи с этим, учитывая результаты проведенного анализа, а также в целях сокращения административных расходов республиканского бюджета на содержание зданий, сооружений и автотранспорта терподразделений госорганов и освобож-дения их от выполнения несвойственных

82


функций госслужащими было принято решение определить по ним единого ба-лансодержателя в лице территориальных подразделений комитета.

ДАННыЕ ПОДхОДы ПОЗвОляюТ:• установить единые размеры

расходов на содержание площадей (текущий капитальный ремонт, охрана, отопление, электроэнергия, вода и т. д.);

• оптимизировать количество внештатных сотрудников, а приобретение услуг по содержанию зданий и автотранспорта у субъектов частного предпринимательства даст дополнительный импульс для развития предпринимательства в сфере услуг.

После получения согласия Администра-ции Президента и Правительства Респу-блики Казахстан со второго полугодия 2014 года в Актюбинской области началась реализация пилотного проекта «Единый балансодержатель», предусматривающего передачу объектов недвижимости, авто-машин, внештатных работников и госу-дарственных служащих, задействованных в обслуживании зданий, а также затрат на содержание зданий и автотранспорта с балансов ведомств Министерства финан-сов Республики Казахстан на баланс Актю-бинского Департамента государственного имущества и приватизации (далее – Актю-бинский ДГИП).

Передача от территориальных подраз-делений ведомств Министерства финансов функций по обеспечению содержания зданий, сооружений и автотранспорта в ведение Единого балансодержателя (ДГИП) позволила оптимизировать бизнес-про-цесс по выполнению этих функций, а также организационную структуру территориаль-ных подразделений. Так, из 5 структурных подразделений ведомств Министерства финансов, находящихся в Актюбинской об-ласти, осталось только одно. Кроме того, централизация расходов на обслуживание зданий и автотранспорта на одном адми-нистраторе в лице ДГИП и уход от закупа из одного источника позволили исключить возможность проявления коррупционных правонарушений и создать экономию по итогам госзакупок.

Взамен ранее множественных договоров Актюбинским ДГИП централизованно за-ключены договоры с поставщиками услуг (коммунальные, вывоз ТБО, охрана, техоб-служивание систем видеонаблюдения и т. д.), что позволило создать 30-процентную экономию по итогам госзакупок услуг.

По результатам проведенного конкурса субъекту частного предпринимательства ТОО «Елім-ай» были переданы на обслужи-вание 9 зданий, находящихся в г. Актобе, в результате экономия составила около 4,5 млн. тенге. Кроме того, приобретены ох-ранные услуги на все здания, находящиеся в г. Актобе.

Сэкономленная сумма была направлена на приобретение услуг по инвентаризации выбросов вредных веществ и их источни-ков в атмосферный воздух, по техническо-му обслуживанию дымоходов зданий, по вывозу ТБО с территории административ-ных зданий по городу Актобе, на приобре-тение государственных флагов, демонтаж и монтаж отопительного оборудования на жидком топливе в здании Иргизского рай-она, выплату компенсации сокращенным работникам, которые не были предусмо-трены в республиканском бюджете.

В то же время получение полномасштаб-ного экономического эффекта по области в целом (сокращение расходов на содержа-ние 1 кв. м через стандартизацию расходов и оптимальную рассадку, экономия за счет передачи в рамках конкурсных процедур зданий на обслуживание субъектам част-ного предпринимательства) возможно при передаче всех зданий и автомашин, а также расходов на их содержание от терподраз-делений всех центральных исполнительных органов, расположенных в Актюбинской области, на баланс одного госоргана – Де-партамента КГИП по Актюбинской области.

Так, на данный момент баланс по Ак-тюбинской области выглядит следующим образом.

Необходимая площадь для размещения всех терподразделений (МТК, МРР, МИНТ, МСХ, МЗ, МЮ, МОСВР, АС, АЗПП) в со-ответствии с нормами положенности, утвержденными Постановлением Пра-вительства, составляет 19 706 кв. м. При оптимальной рассадке сотрудников терпо-дразделений указанных госорганов из 21 820 кв. м, имеющихся в наличии, предпо-лагается высвободить 2 114 кв. м, затраты на содержание которых составляют 16,7

млн. тенге. При этом сотрудники терпо-дразделений, которые сегодня арендуют 5 469 кв. м у частных собственников, будут размещены на высвобождаемой площади, что позволит сократить расходы по аренде в сумме 45,2 млн. тенге.

На данный момент ДГИП формируются предложения по оптимальной рассадке сотрудников терподразделений по всем районам Актюбинской области.

Учитывая вышеизложенное, для даль-нейшей реализации проекта в Актюбинской области в соответствии с ранее принятыми решениями Министерством финансов разработан проект постановления Прави-тельства об определении Министерства финансов в лице Комитета государствен-ного имущества и приватизации единым балансодержателем имущества терпо-дразделений госорганов по Актюбинской области с наделением соответствующими функциями.

Кроме того, пунктом 16 Дорожной кар-ты по реализации структурных реформ в Республике Казахстан на 2014–2015 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 сентября 2014 года № 1012, предус-мотрена дальнейшая реализация проекта на базе территориальных подразделений ведомств Министерства финансов на всей территории Республики Казахстан, а по итогам второго квартала 2015 года подготовка предложений и принятие со-ответствующего решения по определению территориальных подразделений Комитета государственного имущества и приватиза-ции едиными балансодержателями зданий и автотранспортных средств, закрепленных за территориальными подразделениями всех центральных исполнительных орга-нов, за исключением правоохранительных органов, с последующей передачей функ-ций по их содержанию субъектам частного предпринимательства.

Реализация мероприятий, предусмо-тренных Дорожной картой, предполагает перераспределение штатной численности ведомств Министерства финансов, на что уже получено согласие руководителя Администрации Президента. Дальнейшая реализация проекта «Единый балансодер-жатель» с вовлечением в него террито-риальных подразделений Министерства финансов на всей территории республики будет начата с января 2015 года.


83

РЕАлиЗАция ПилОТНОГО ПРОЕКТА «ЕДиНый БАлАНСОДЕРЖАТЕль» ПО АКТюБиНСКОй ОБлАСТи1

РЕЗУльТАТы РЕАлиЗАции ПРОЕКТА «ЕДиНый БАлАНСОДЕРЖАТЕль» в АКТюБиНСКОй ОБлАСТи2

В результате реформирования организационной структуры ведомств вместо – 5 структурных подразделений ЦА осталось 1 подразделение в КГИП– вместо 5 структурных подразделений терорганов ведомств Министерства осталось 1 структурное подразделение в ДГИП по Актюбинской области

1

Взамен ранее множественных договоров Актюбинским ДГИП централизованно заключены договоры:– на оплату коммунальных услуг, – на вывоз ТБО, – по охране с УССО на здания Департамента казначейства, – на техобслуживание систем видеонаблюдения по 3 зданиям (казначейства (1) и таможенного комитета (2)

2

Централизация расходов на одном администраторе и уход от закупа из одного источника позволили исключить возможность проявления коррупционных правонарушений и создать экономию по итогам госзакупок.– из предусмотренных 7,5 млн. тенге (охрана зданий, вывоз ТБО, техобслуживание системы видеонаблюдения, устройство охранно-пожар-ной сигнализации, приобретение компьютеров) в результате проведения конкурса вместо закупа из одного источника экономия составила 2,97 млн.тенге, это 38%. – в результате проведения конкурса по передаче на обслуживание 9 зданий, находящихся в областном центре субъектам частного предпри-нимательства – экономия составила 1,47 млн.тенге, 14% от заложенной суммы в 10,07 млн.тенге

3

5 структурных подразделений на уровне ЦА ведомств

5 структурных подразделений на уровне области

1 структурное подразделение на уровне ЦА КГИП

1 структурное подразделение на уровне Актюбинской области

СТРУКТУРНыЕ ПОДР-Я В КГИП,

КФК, КТК

СТРУКТУРНОЕ ПОДР-Е В КК

СТРУКТУРНОЕ ПОДР-Е В НК

ОБЛАСТНыЕ СТРУКТУРНыЕ ПОДР-Я КГИП,

КФК, КТК

ОБЛАСТНОЕ СТРУКТУРНОЕ

ПОДР-Е КК

ОБЛАСТНОЕ СТРУКТУРНОЕ

ПОДР-Е НК

ДВА МФ

СТРУКТУРНОЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЕ (УПРАВЛЕНИЕ) В цА КГИП

СТРУКТУРНОЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЕ В ОБЛАСТИ

ДВА МФ

заяв

каза

явка

расх

оды

заяв

казаяв

ка

расх

оды

расх

оды

заяв

ка

расх

оды

расх

оды

84


РАСПРОСТРАНЕНиЕ ПРОЕКТА «ЕДиНый БАлАНСОДЕРЖАТЕль» (НА ТЕРРиТОРии РК ПО СиСТЕМЕ Мф С 2015 Г.)3

80 структурных подразделений на уровне областей 5 структурных подразделений на уровне ЦА ведомств

иТОГО: – 4 СТРУКТУРНыХ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ НА УРОВНЕ цА ВЕДОМСТВ – 64 СТРУКТУРНыХ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ НА УРОВНЕ ОБЛАСТНыХ цЕНТРОВ И ГОРОДА РЕСП. ЗНАЧЕНИЯ, СТОЛИцы

16 структурных подразделений в области 1 структурное подразделение на уровне ЦА КГИП

и т.д.

Всего 1

Всего 5

Всего 80

СМБСМБ СМБ

СОСТОЯНИЕ ДО НАЧАЛА ПИЛОТА

СТРУКТУРНОЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЕ

ЦА КК


ЦА КТК


В АКТЮБИН-СКОМ ДГИП


ЦА КФК

СТРУКТУРНОЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЕ В КАРАГАНДИН-

СКОМ ДГИП


ЦА КГИП


В АКМОЛИН-СКОМ ДГИП


ЦА НК


В цА КГИП


ТЕРКОМА НК

16 ОБЛАСТНыХ СТРУКТУРНыХ

ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ


ТЕРКОМА НК

ДВА МФ ДВА МФ

заяв

ка

расх

оды

заяв

ка

расх

оды

РАСПРОСТРАНЕНиЕ ПРОЕКТА «ЕДиНый БАлАНСОДЕРЖАТЕль» С 2016 ГОДА НА вСЕ ТЕРПОДРАЗДЕлЕНия циО. ПЕРЕДАЧА НЕСвОйСТвЕННых фУНКций ПО СОДЕРЖАНию ЗДАНий и АвТОМАшиН ОТ цЕНТРАльНых

иСПОлНиТЕльНых ОРГАНОв в МиНфиН, в лицЕ КГиП «ЕДиНый БАлАНСОДЕРЖАТЕль» 4

ПРиОБРЕТЕНиЕ УСлУГ У СУБъЕКТОв ЧАСТНОГО БиЗНЕСА (АУТСОРСиНГ)

МиРпо содержанию зданий и

автотранспорта

МСхпо содержанию зданий и


МЗпо содержанию зданий и


ДРУГиЕ циО, ЗА иСКлюЧЕНиЕМ ГОСОРГАНОв,

НЕПОСРЕДСТвЕННО ПОДОТЧЕТНых ПРЕЗиДЕНТУ РК

по содержанию зданий и автотранспорта

эффЕКТивНОСТь


85

Sarsebekov M. B.,

Head of office for lease and use of property

of republican state corporate bodies of the MF RK

«Single asset holder» project

According to the law (c.1 art. 189 C.C.) owner bear the burden of upkeep of his property so government agencies being the asset holders of buildings, struc-tures and vehicles are forced to perform functions on their maintenance and to maintain non-personnel establishment workers (supply managers, drivers, care-takers, coal-heavers, scrub-women, sani-tary technicians, electricians, etc.)

According to the law of the Republic of Kazakhstan as on the 1st of March, 2011 «On public property» (hereinafter – the Law) (c.4 art.8) public property is at-tached to public corporations on the ba-sis of the right of economic management or operational management.

The right of operational management of public office or public enterprise is the right in things of public office or public enterprise received property from the state as an owner and exercising rights of possession, enjoyment and disposition of such property within the limits estab-lished by Civil Code, the Law and other laws, according to statutory goals of its activity, tasks of public authorities and nature of property (c.16 art.1 of the Law).

Premises and buildings in republican ownership are mainly attached in inven-tory of public offices being government agency (departments, administrations, authorities, etc.).

According to the data of regional departments of public property and privatization before readjustment of gov-ernment agencies, described by Decree of President of the Republic of Kazakhstan as of 25th of August, 2014 № 898, out of 1970 regional divisions of government

agencies over the Republic, except for law-enforcement authorities following regional divisions are in inventory:

15 342 premises and buildings (admin-istrative buildings, premises, garages, stores, boilerhouses, etc.) with a total area over 762 thousand sq.m. are in in-ventory of 1309 regional divisions with staff numbers of 28 thousand officers,

513 regional divisions with staff num-bers over 5 thousand officers are placed in 416 premises with a total area over 77 thousand sq.m, being in inventory of other government entities (mainly of pub-lic property),

148 regional divisions with staff num-bers over 2 thousand officers take on lease 148 premises with a total area over 30 thousand sq.m from non-governmen-tal entities and individuals.

Regional divisions of government agencies being asset holders of build-ings, premises and vehicles, attached to them on the basis of the right of opera-tional management, on the assumption of current law are forced to maintain certain employees or entrust corporate employ-ees of divisions (administrative, financial, legal departments and administrations) to coordinate activities for maintenance and housekeeping of buildings, premises and vehicles (including public procurement).

Functional analysis carried out inside branches of the Ministry of finance has determined that performing these functions by corporate employees is ap-propriate for all regional divisions of the Ministry of finance being on the territory of one oblast and is not usual for govern-ment agencies.

For another thing, the analysis revealed that on the average expenses for mainte-nance of 1 sq.m. of buildings of branches of the Ministry of finance differ. So, for example, expenses of Department of a Taxation amount to 650 KZT for 1 sq.m., expenses of Department of the Treasury amount to 730 KZT and Department of customs control – 370 KZT.

On top of that regional divisions of branches of the Ministry of finance have extra space which appeared as a result of phased personnel reduction. For example, according to availability standards ap-proved by a decree of the Government as of March 31, 2011 No. 335 regional divisions of branches of the Ministry in Aktobe region – total number of which comes to 593 – need 7105 sq.m., but in practice 12517 sq.m. are carried as an asset by them. At that space of special-ized premises is 2598 sq.m.

Extra space is 2814 sq.m. in area or 22% of the total territory. Thus, other government agencies are placed on 1582 sq.m., and 974 sq.m. are leased to busi-ness entities.

In this regard, given the results of the analysis, as well as to reduce the admin-istrative expenses of the national budget for the maintenance of buildings, facili-ties and vehicles of territorial divisions of government agencies and to discharge them from unusual functions a decision was taken by public officers to appoint a single asset holder represented by re-gional divisions of the Committee.

Such approaches provide an opportu-nity to:

establish single volume of expenses

86


for maintenance of facilities (current full repair, security service, heating, electric power, water, etc.);

optimize number of seasonal em-ployees; and obtainment of services for buildings and vehicles maintenance from business entities will give an additional impulse for promotion of entrepreneur-ship in service business.

Then, after getting assent from Execu-tive Office of the President and the Gov-ernment of the Republic of Kazakhstan from the second half of 2014 execution of «Single asset holder» pilot project, pro-viding for transfer of real estate, vehicles, freelancers and government employees engaged in building maintenance, as well as maintenance expenses for build-ing and vehicles from balance sheets of departments of the Ministry of finance of the Republic of Kazakhstan to balance sheets of Aktobe Department of Public Property and Privatization (hereafter DPPP of Aktobe) started.

Transfer of buildings, constructions, and vehicles maintenance functions from regional divisions of departments of the Ministry of Finance under the jurisdic-tion of the Single asset holder (DPPP) allows optimizing of business processes of these functions performing as well as of institutional structure of regional divi-sions. For example, there is only one of 5 structural subdivisions of departments of the Ministry of Finance in Aktobe region now. In addition, centralization of mainte-nance costs for buildings and vehicles on one administrator represented by DPPP and shift away from purchasing from one source allow excluding the possibility of corruption offenses and creating savings at the end of public procurement.

Instead of previously multiple con-tracts DPPP of Aktobe centrally signed contracts with service providers (public utility, disposal of solid waste, security, maintenance of video surveillance sys-tems, etc.), which resulted in 30 percent savings at the end of public procurement of services.

Based on the results of the tender held 9 buildings situated in the city of Aktobe were transferred for maintenance to «Elim-ai» LLP free enterprise. As a result savings came up to 4.5 mln KZT. In addi-tion security services for all buildings of the city of Aktobe are obtained.

Amount saved was aimed at obtain-ment of services for the inventory of emissions and their sources into the air, maintenance of chimneys of buildings, disposal of solid waste from the territory of the administrative buildings of the city of Aktobe, purchase of state flags, re-moval and installation of oil-fired heating equipment in the building of Irgiz district, compensation to reduced workers who were not included in the national budget.

At the same time, getting the full economic effect over the whole region (reduction of 1 square meter mainte-nance costs through standardization and optimal seating arrangement, savings due to transfer of buildings for mainte-nance to free enterprises under competi-tive procedures) is possible in case of transfer of all buildings and vehicles, as well as maintenance costs from regional divisions of all central executive bodies located in the Aktobe region to balance sheets of one government agency - the Department DPPP of Aktobe region.

So, at the moment the balance of the Aktobe region is as follows.

Required space to accommodate all the regional divisions (MTC, MRD, MINT, MA, MH, MJ, MEWR, AS, ACP) in accordance with the availability standards approved by the Resolution of the Government is 19706 sq.m. At optimal seating arrange-ments of employees of regional divisions of the specified government agencies it is expected to vacate 2114 sq.m. of 21820 sq.m. available, maintenance costs for which come to 16.7 mln. KZT. In this case employees of the regional divisions who currently rent 5469 sq.m. from private owners will be accommodated on vacated area, which would reduce the cost of rent in the amount of 45.2 mln. KZT.

Currently DPPP of Aktobe region generates suggestions for optimal seating arrangements of employees of regional divisions in all areas of Aktobe region.

Taking the abovementioned into con-sideration, for the further implementation of the project in Aktobe region a draft decree of the Government on appoint-ment the Ministry of Finance, represented by the Committee of Public Property and Privatization, as single asset holder of property of regional divisions of govern-ment agencies in the Aktobe region with functions related was developed in ac-cordance with previous decisions of the Ministry of Finance.

In addition, paragraph 16 of the Road-map for the implementation of structural reforms in the Republic of Kazakhstan for 2014 – 2015, approved by the Gov-ernment of the Republic of Kazakhstan as of September 25, 2014 No 1012 pro-vides for the further implementation of the project on the basis of the regional divisions of branches of the Ministry of Finance throughout the territory of the Republic of Kazakhstan; and at the end of the second quarter of 2015 the said para-graph provides for preparation of propos-als and taking an appropriate decision on appointment the regional divisions of the Committee of Public Property and Privati-zation as single asset holder of buildings and vehicles assigned to the regional di-visions of all the central executive bodies, with the exception of law enforcement agencies, with subsequent transfer of functions for their maintenance to private entrepreneurs.

Implementation of the activities stipulated by the Roadmap means re-distribution of staff size of branches of the Ministry of Finance, which was already obtained consent of the head of the Presidential Administration. Further country-wide implementation of «Single asset holder» project with involvement of regional divisions of the Ministry of Finance starts from January 2015.

подписной индексв АО «Казпочта»

94734


87

IMPlEMENTATION OF «SINglE ASSETS HOlDER» PIlOT PROjECT IN AKTOBE REgION1

RESUlTS OF IMPlEMENTATION OF «SINglE ASSET HOlDER» PIlOT PROjECT IN AKTOBE REgION2

As a result of restructuring of branch structure– 1 structural subdivision in PPPC left instead of 5 subdivisions CO– 1 structural subdivision in DPPP of Aktobe region left instead of 5 subdivisions of regional offices of branches of the Ministry1

Instead of previous multiple contracts DPPP of Aktobe centrally made contracts on:– payment for utility services,– disposal of solid waste,– security of building of Treasury Department with SSSA,– maintenance of video surveillance systems for 3 buildings (1 of Treasury Department and 2 of Custom Committee)

2

Centralization of maintenance costs on one administrator and shift away from purchasing from one source allow excluding the possibility of corruption offenses and creating savings at the end of public procurement.– As a result of holding of a competitive tender instead of purchasing from one source savings amount came to 2,97 mln KZT which equals 38% of total 7,5 mln KZT allocated (security of buildings, disposal of solid waste, maintenance of video surveillance system, fire and security alarm, acquisition of computers). – As a result of holding of a competitive tender for transfer of maintenance of 9 buildings in regional center to business entities savings amount came to 1,47 mln KZT which equals 14% of total 10,07 mln KZT allocated.

3

5 structural subdivisions at the level of CO of branches

5 structural subdivisions at the level of the region

1 structural subdivision at the level of CO of PPPC

1 structural subdivision at the level of Aktobe region

STRUCTURAL SUBDIVISIONS IN PPPC, FCC, CCC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN TC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN TC

REGIONAL STRUCTURAL

SUBDIVISIONS IN PPPC, FCC, CCC

REGIONAL STRUCTURAL

SUBDIVISION IN TC

REGIONAL STRUCTURAL

SUBDIVISION IN TC

DIA MF

STRUCTURAL SUBDIVISION (ADMINISTRATION) IN CO PPPC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN THE REGION

DIA MF

requ

est

requ

est

expe

nses

requ

est

expe

nses

requ

est

expe

nses

expe

nses

88


ExTENSION OF «SINglE ASSET HOlDER» PROjECT (ON THE TERRITORY OF RK ACCORDINg TO MF SYSTEM SINCE 2015)3

80 structural subdivisions at the level of regions5 structural subdivisions at the level of CO of branches

TOTAl: – 4 STRUCTURAL SUBDIVISIONS AT THE LEVEL OF CO OF BRANCHES – 64 STRUCTURAL SUBDIVISIONS AT THE LEVEL OF REGIONAL CENTERS AND CITY OF REPUBLICAN STATUS, CAPITAL

16 structural subdivisions in the region1 structural subdivisions at the level of CO of PPPC

And so on

Total 1

Total: 5

Total: 80

СМБСМБ СМБ

SITUATION PRIOR TO PILOT

STRUCTURAL SUBDIVISION OF

CO OF TC


CO OF CCC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN PPPD IN AKTOBE

REGION


CO OF FCC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN PPPD IN

KARAGANDA REGION


CO OF PPPC

STRUCTURAL SUBDIVISION IN

PPPD IN AKMOLA REGION


CO OF TC

STRUCTURAL SUBDIVISION OF CO OF PPPC


ТЕРКОМА НК

16 ОБЛАСТНыХ СТРУКТУРНыХ

ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ


ТЕРКОМА НК

DIA MF DIA MF

requ

est

expe

nses

requ

est

expe

nses

ExTENSION OF «SINglE ASSET HOlDER» PROjECT SINCE 2016 TO All REgIONAl DIvISIONS OF CEA. TRANSFER OF UNCHARACTERISTIC FUNCTIONS OF MAINTENANCE OF BUIlDINgS AND vEHIClES FROM CENTRAl

ExECUTIvE AgENCIES, REPRESENTED BY «SINglE ASSET HOlDER» PPPC4

OBTAINMENT OF SERvICES FROM BUSINESS ENTITIES (OUTSOURCINg)

MIDmaintenance of buildings and

vehicles

MAmaintenance of buildings and

vehicles

MHmaintenance of buildings and

vehicles

OTHER CEA ExCEPTINg gOvERNMENT AgENCIES

DIRECTlY ACCOUNTABlE TO THE PRESIDENT OF RK

maintenance of buildings and vehicles

EFFICIENCY


89

Айтмұхамбетова С.,

ҚР ҚМ Қызметкерлерді басқару департаменті Тізімдік бақылау басқармасының жетекшісі

Айтмухамбетова С.,

руководитель Управления ведомственного контроля

Департамента управления персоналом МФ РК

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің қызметкерлері ЕЭыДұ ыстамбұлдық жемқорлықпен күрес туралы әрекеттер жобасының Мониторингтік кездесуінің 14-отырысына қатысты

Сотрудники Министерства финансов Республики Казахстан приняли участие в заседании 14-й мониторинговой встречи Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией ОЭСР

ыстамбұлдық жемқорлықпен күрес ту-ралы әрекеттер жобасы – бұл 2003 жылы Шығыс Еуропа мен Орталық Азия елдеріне арналған жемқорлықпен күрес бойынша ЕЭыДұ желісі аясында басталған өзара субаймақтық бағалау бағдарламасы.

Қазақстан 2004 жылдан бері Шығыс Еу-ропа мен Орталық Азия елдеріне арналған жемқорлықпен күрес бойынша ЕЭыДұ (ұйымның штаб-пәтері Парижде орналасқан) ыстамбұлдық жемқорлықпен күрес ту-ралы әрекеттер жобасының қатысушысы болып табылады. Берілген жоспар аясында 2005 жылы халықаралық сарапшылармен Қазақстанға арналған жемқорлықпен күрес бойынша шаралар мен жемқорлыққа қарсы заңнамаларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстар өңделді.

Осы ұсыныстарға сәйкес Қазақстанның рейтингтер мен ұсынылған ұсыныстардың орындалуына берілген бағалар көрсетілген алғашқы нәтижелер туралы мониторинг 2011 жылдың қыркүйек айында бекітілген.

2014 жылдың қазан айында Париж қаласындағы (Франция Республика-сы) Қазақстанның делегациясы ЕЭыДұ ыстамбұлдық жемқорлықпен күрес тура-лы әрекеттер жобасының Мониторингтік кездесуінің 14-отырысына қатысты. Делега-ция құрамында Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің қызметкерлері де болды.

Кездесу барысында Қазақстан тарабының Қазақстан мониторингінің үшінші раундының Есебі жобасына дайындалған позициясы талқыланды.

Сарапшылардың зерттеу жобаларының таныстыру рәсімінде Қазақстанда жүзеге асырылып келе жатқан элек-тронды мемлекеттік сатып алулар мен салық органдарындағы жемқорлық туралы әлеуметтік зерттеулер сияқты жемқорлыққа қарсы құралдар ерекшеленді. Есеп беруде 2013 жылғы Қазақстан Республикасында қаржылық бақылау мен мемлекеттік аудит туралы заң жобасын дайындау мен мемлекеттік аудитті енгізу Тұжырымдамасын бекіту жақсы қолдауға ие болды.

Ағымдағы жылдың соңында қорытынды есептің таныстыру рәсімін көрсету мақсатында Қазақстанға мониторингтік топтың келуі күтілуде.

Стамбульский план действий по борьбе против коррупции – это субрегиональная программа взаимной оценки, которая была начата в рамках сети ОЭСР по борьбе с коррупцией для стран Восточной Европы и Центральной Азии в 2003 году.

Казахстан с 2004 года является участ-ником Стамбульского плана действий по

борьбе с коррупцией для стран Восточной Европы и Центральной Азии ОЭСР (штаб-квартира организации находится в Париже). В рамках данного плана в 2005 году между-народными экспертами для Казахстана были выработаны рекомендации по совер-шенствованию антикоррупционного законо-дательства и мер по борьбе с коррупцией.

Первый отчет о результатах мониторинга, в котором была дана оценка исполнению исходных рекомендаций и присвоены рейтинги соответствия Казахстана этим ре-комендациям, был принят в сентябре 2007 года. Второй раунд мониторинга Казахстана утвержден в сентябре 2011 года.

В октябре 2014 года делегация Казахстана

90


приняла участие в заседании 14-й мони-торинговой встречи Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией ОЭСР в городе Париже (Французская Республика). В состав делегации входили и сотрудники Министерства финансов Республики Казах-стан.

В ходе проведенных встреч были об-суждены подготовленные казахстанской

стороной позиции к проекту Отчета третьего раунда мониторинга Казахстана.

В презентованном экспертами проекте исследования положительно отмечены такие антикоррупционные инструменты, реализуемые Казахстаном, как электронные государственные закупки и социологические исследования о коррупции в налоговых ор-ганах. В отчете приветствуется утверждение

в 2013 году Концепции внедрения государ-ственного аудита в Республике Казахстан и подготовка законопроекта о государствен-ном аудите и финансовом контроле.

В конце текущего года ожидается визит мониторинговой группы в Казахстан, целью которого является презентация итогового отчета.

Aytmukhambetova S.,

Head of Departmental Control Management

of Human Recourses Department

of the MF RK

Officers of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan took part in proceedings of 14th Monitoring meeting of Istanbul Plan of Action to Combat Corruption of OECD

Istanbul Plan of Action to Combat Cor-ruption is sub-regional programme for peer assessment that was started in the framework of OECD Anti-Corruption Network for Eastern Europe and Central Asia in 2003.

Since 2004 Kazakhstan has been participant of OECD Istanbul Plan of Action to Combat Corruption for Eastern Europe and Central Asia (headquarters of the organization is in Paris). As part of this plan in 2005 international ex-perts worked out the recommendations for improvement of anti-corruption laws and anti-corruption measures in Kazakhstan.

The first monitoring report which included

original recommendation performance rat-ing and where accordance Kazakhstan with these recommendations was rated was adopted in 2007. The second round of monitoring of Kazakhstan was confirmed in September 2011.

In October 2014 delegation of Kazakhstan took part in proceedings of 14th Monitoring meeting of Istanbul Plan of Action to Com-bat Corruption of OECD in the city of Paris (French Republic). The delegation included officials from the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan as well.

During the meetings positions prepared

by Kazakhstan party to the draft of Kazakh-stan third-round monitoring report were discussed.

In research project presented by experts such anti-corruption tools carried out by Ka-zakhstan as electronic public purchases and social researches on tax corruption have been favored. Clearance of concept of introduction of state audit in the Republic of Kazakhstan in 2013 and preparation of state audit and finan-cial control bill are commended in the report.

At the end of current year visit of monitoring team to Kazakhstan is expected, the goal of the visit is final report presentation.


91

Айсағалиева С.С.,

ҚР ҚМ Қаржылық мониторинг комитеті

төрағасының орынбасары

фАТф Пленарлық отырыс қортындысы бойынша

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қаржы мониторингі комитет басшылығы ЕАТ делегациясы құрамында 2014 жылдың 22-24 қазан аралығында өткен Ақшаны жылыстатуға қарсы қаржылық шаралар әзірлейтін тобының ( ФАТФ) 26- Пленарлық отырысына қатысты.

ФАТФ отырысы алғаш рет Австралия төрағалығымен өтті.

Анықтама: ФАТФ Төрағалығының мерзімі 1 жыл, осы жылдың 1- маусымнан келер жылдың 30 шілдесіне дейін. 2013-2014 жылдар аралығында ФАТФ төрағалығын Ресей Федерациясы атқарды.

Осы Пленарлық отырыс шеңберінде халықаралық қаржылық жүйесіне қауіп төндіретін мемлекеттерді айқындау және көпшілікке жария ету үшін екі басты құжат шығарылды:

• АЖ/ТҚҚ саласындағы стратегиялық кемшіліктері бар мемлекеттер бойынша ФАТФ-ң ашық жариясы және

• АЖ/ТҚҚ саласындағы стратегиялық кемшіліктері бойынша ФАТФ-пен бірлесе оларды жою үшін әзірленген әрекет жоспары бар мемлекеттердің тізімі.

Сонымен қатар аталған Пленарлық отырыс шеңберінде келесі мәселелер қарастырылды:

Де-тәуекел құбылысына қатысты тәуекелге бағытталған тәсілді (ТБТ)

қолдануды анықтау мақсатында фАТф мәлімдемесі.

ФАТФ ұғындыруы бойынша ТБТ жалпы тұрде емес әр іске жекеше қолдануы қажет. Сонымен қатар ФАТФ Пленарлық отырысы аталған мәселені G20 кезекті отырысында қарастыруды ұсынды.

Соңғы кезде көп мемлекеттер-де комерциялық банктар тарапынан тәуекелдерді (де-тәукел) сырып кою құбылысы байқалуда. Аталған құбылыс мәні, банктер жоғары тәукелді клиентер үшін ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландыру схемасына банкті қатыстыру тәуекелін төмендету шараларын қолдану орнына аталған клиентермен іскерлік қарым-қатынас орнатуды , не болмаса қатынасты доғаруды жөн санайды. Сондай-ақ ФАТФ Пленарлық отырысы клиентерге жиі әр клиенттің жеке мінездемесін және өзгешілігін айқындамайтын жалпы белгілер негізінде жоғарғы тәуекел деңгейі береді. Нәтиже ретінде, потенциалды клиенттер тобына банктік қызметтер қол жетімді бол-майды.

фАТф Ұсынымдарына сәйкестік бой-ынша Норвегия мен испанияның өзара бағалаудың төртінші раунд есептері.

Пленарлық отырысы 2012 жылы қабылданған ФАТФ ұсынымдарына сәйкестік бойынша өзара бағалаудың төртінші раундының алғашқы екі есептерін талқылады. Есептер 2013 жылғы бағалау әдістемелігі бойынша әзірленді. АЖ/ТҚҚ ша-раларын жүзеге асыру бойынша Әдістемелік ФАТФ ұсынымдарының техникалық

сондай-ақ нәтижелік сәйкестігіне назар ау-дарады.

Жаңа Әдістемеліктің негізгі бағыты ұлттық деңгейде тәуекелді бағалау, тар жерлерін айқындау мен ақшаны жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл бой-ынша мемлекеттк саясаттың қалыптасуы және қаржылық барлау бөлімшелері мен құқыққорғау органдарының әрекеттесу механизімдерінің болуы және нәтижелігі. Әр бап бойынша бағалаушылардың тұжырымдамасын жете қарастырды.

ФАТФ тарапынан есептердің және өзара бағалауды талдап тексеруі

(ФАТФ пленарлық отырысы алғаш рет екі елдің есебін талқылау үшін осындай көп уақыт жіберді) ФАТФ типтес аумақтық топтарға өздерінің бағалау процедураларын қайта қарастыру негіздеме болып отыр, ал бағаланатын елдер үшін ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша нәтижелі және өзара әрекеттесу деңгейін жоғарлату жұмысын жүргізі қажеттігі туындайды.

Анықтама: ЕАТ екінші раунд бағалау шеңберіндегі жаңа процедураларды ағымдағы жылдың 10-14 қараша айында ЕАТ-ң Пленарлық отырыстарында талқылау жоспарлануда.

Біздің елімізді бағалау 2018 жылға жоспарланған, осы уақытқа дейін Қазақстан бірінші раунд шеңберінде көрсетілген барлық кемшіліктерді жой-ып, стандартты мониторингінен алынып, заңнамаға өзгерістер енгізіп жаңартылған халықаралық ФАТФ стандарттарға сәйкес әрекеттесу бойынша қажетті барлық үлестіруші механизмдерді құру қажет.

92


Аргентина, Куба, эфиопия, Тәжікстан және Түркия елдерінің АЖ/ТҚҚ саласындағы жетістіктері бойынша жаңартылған ақпарат.

ФАТФ Аргентина, Куба, Эфиопия, Тәжікстан және Түркия елдерін АЖ/ТҚҚ саласындағы стратегиялық кемшіліктерін түзелту бойынша жеткен жетістіктерімен құттықтады.

АЖ/ТҚҚ саласындағы стратегиялық кемшіліктері бойынша

ФАТФ-пен бірлесе оларды жою үшін әзірленген әрекет жоспары орындағаны үшін жоғарыда аталған мемлекеттердің ФАТФ тізімдерінен шығару туралы шешім қабылданды және олар ФАТФ тарапынан мониторингіне жатпайтын болады. Казіргі таңда өз мүше-мемлекеттерінің ФАТФ-ң «қара» немесе « сұр » тізімде жоқтығы бойынша ЕАТ ФАТФ-ң жаһанды желісіндегі жалғыз топ.

Бірнеше мемлекеттегі өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламаларды шолу (vTC).

VTC бағдарламасы бойынша 2014 жылғы шілде айында ФАТФ-пен қабылданған процедураларға сәйкес ЕАТ пен АТГ өздерінің өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламаларды мониторингі бойынша процедуралар-ды қабылдағаны туралы ФАТФ-ты ақпараттандырды.

ФАТФ Аргентина, Австралия,

Франция және Қырғызстан елдерінің өз еркімен салық заңнамасын орын-дау бойынша бағдарламалар туралы есептері мен жаңартылған ақпараттарды қарастырды. Аталған мемлекеттердің өткізген бағдарламалары ФАТФ-ң VTC бағдарламасының базалық төрт принциптеріне сай екендігі атал-ды. Қырғызстанның бағдарламасын мониторингілеу осы Пленарлық отырыспен тоқтатылды, себебі аталған бағдарлама 2014 жылдың шілде айында аяқталған еді.

ЕАТ және МАНИВЭЛ Қазақстан және Ал-бания мемлекеттерінің VTC бағдарламасы бойынша жанартылған ақпарат ұсынды.

ЕАТ баяндамасында Қазақстаннның өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламасының ФАТФ-ң VTC бағдарламасының төрт базалық прин-циптарына сәйкестігі бойынша ҚР ҚМ Қаржы мониторингі комитетінің әзірленген және ЕАТ Хатшылығымен келісілген тал-дау жасалды. Жалпы ЕАТ Хатшылығы 2014 жылдың қырқүйектен бастап 2015 жылдың желтоқсан айына дейінгі Қазақстан Республикасының азаматтарына, оралмандарға және Қазақстан Республи-касында тұруға ықтиярхаты бар адамдарға олардың мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жасауға қатысты нормативті-құқықтық актілер бойынша жалпы талдау жасады.

Қазақстаннның өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламасы туралы ЕАТ баяндамасы ФАТФ пленарлық отырысы хабардар болды.

Сондай-ақ Қазақстаннның өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламасы ФАТФ-ң VTC бағдарламасының төрт базалық принципта-рына сәйкестігі аталды.

ЕАТ-қа Қазақстаннның өз еркімен салық заңнамасын орындау бойынша бағдарламасы одан әрі мониторингілеуді жалғастыру және дәйекті есепті келесі жылдың ақпан айында өтетін ФАТФ-ң Пленарлық отырысына ақпарат әзірлеу тап-сырылды.

фАТф-ң мүшелігін кеңейту.

2012 жылдың қазан айынан бастап ФАТФ Пленарлық отырысы өз мүшелігін кеңейту туралы мәселесі талқыланды.

Кандидатураларды қарастыру бойынша бастапқы талдауға 69 ел жіберілді. 2013 жылдың шілде айында Осло қаласында өткен ФАТФ-ң Пленарлық отырысының шешімімен егжей-тегжейлі қарастыру үшін 12 ел сарапталып алынған еді. Қазақстан сол 12 елдің тізімінде болды.

2014 жылдың шілде айында өткен ФАТФ-ң Пленарлық отырысының қортындысы бойынша ФАТФ 4 елге дейін өз мүшелігін кеңейту туралы шешім қабылдады (Израиль,Сауд Арабиясы, Малазия және Нигерия).

Өткен отырыста ФАТФ Малазия мемлекетін топтың бақылаушысы ретінде қабылдап және мүшелікке алу процедурала-рын орындау мақсатында онымен одан әрі тығыз жұмыс жасауды жоспарлауда.

фАТф Бұқаралық мәлімдеме жасау – 2014 жылғы 24қазан

Париж, 2014 жылғы 24 қазан– Ақшаны жылыстатумен күресудің қаржылық шараларын әзірлеу тобының (ФАТФ) халықаралық деңгейде ақшаны жылыстатумен және терроризмді қаржыландырумен күрес (АЖ/ТҚК) бойынша халықаралық стан-дарттарды әзірлеу және енгізу жөніндегі ұйымы болып табылады. АЖ/ТҚК қаупінен халықаралық қаржы жүйесін қорғау және АЖ/ТҚК халықаралық стандарттарына ұлттық режімдердің анағұрлым толығырақ сәйкес келуіне жағдай жасау мақсатында, ФАТФ АЖ/ТҚЖ жүйелерінде стратегиялық кемшіліктері бар заң құзыреті тізбесін айқындады және халықаралық қаржы жүйесіне қауіп

төндіретін осы кемшіліктерді жою бойынша жұмыс жүргізуде.

фАТфмүше елдерді және басқа заң өкілеттіліктерін осы заң құзыретінен шығатын, ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландырудың (АЖ/ТҚ) айтарлықтай тәуекелдерінен халықаралық қаржылық жүйені қорғау мақсатында қарсы шаралар-ды қолдануға шақыратын заң құзыреті.

иран КорейхалықДемократиялықРеспубликасы(КхДР)


93Кемшіліктерді жоюда жеткілікті түрдегі прогресске қол жеткізе

алмаған немесе ФАТФ-пен бірлесіп әзірлерген Кемшіліктерді жою бойынша іс-әрекеттер жоспары орындалмайтын АЖ/ТҚК ұлттық режімдерінің стратегиялық кемшіліктері бар заң құзыреті. ФАТФ мүше елдерді төменде берілген елдерде орын алатын тәуекелдерді назарға алуды сұрайды

Алжир эквадор индонезия Мьянма

иранФАТФ-дыәлі күнге дейін бұрынғы Иран мен ФАТФ арасындағы

келісушілікке және жуырда берілген ақпаратқа қарамастан, халықаралық қаржылық жүйенің тұтастығына үлкен қауіптің төнуі мен қаржылық терроризм қаупін тудырмауға қатысты Иранның қабілетсіздігі қобалжытады.

ФАТФ қайтадан мүше елдерді және барлық заң өкілеттіліктерін өздерінің қаржы институттарының Иранмен, оның ішінде Иран елінің компаниялары мен қаржы институттарымен іскерлік қарым-қатынастар және транзакциялар жүргізуіне айрықша назар аударуды сұрайды. Нығайтылған әсер ету шараларына қосымша ретінде ФАТФ өзінің 2009 жылғы 25 ақпандағы мәлімдемесін рас-тайды және қайтадан мүше елдерді және басқа заң өкілеттіліктерін Ираннан төнетін АЖ/ТҚК қаупінен өздерінің қаржылық жүйелерін қорғау үшін тиімді қарсы шараларды қолдануға шақырады. Сондай-ақ ФАТФ заң өкілеттіліктеріне осы қарсы шараларды айналып өту мүмкіндігін беретін корреспонденттік қарым-қатынастарды орнатпау және қауіптердің жойылуы бойынша шараларды нығайту, сондай-ақ ирандық қаржы институттары осы заң өкілеттіліктерінде өздерінің филиалдары мен еншілес компанияларын ашу тал-пынысын жасаған жағдайда АЖ/ТҚК қаупін есепке алу туралы кеңес береді. Иран тарапынан қаржылық терроризмнің қаупі әлі күнге дейін төнуіне байланысты, заң өкілеттіліктеріне жасалған қадамдарға және болашақта қолданылатын қосымша шараларға шолулар жасау немесе қолданыстағы қорғаныс тетіктерін нығайту қажет.

ФАТФ Иранды АЖ/ТҚК жүйесіндегі кемшіліктерді тез арада және тиісті түрде жоюды, оның ішінде терроризмнің қаржыландырылуын қылмысты әрекет ретінде қарастырып, күдікті операциялар туралы хабарламаларды (КПХ) жіберу туралы талаптарды тиімді түрде имплементтеуді сұрайды. Иран терроризмді қаржыландырумен күрес (ТҚК) жүргізу бойынша ұлттық жүйені жетілдіру бойынша нақты қадамдар жасамаған жағдайда ФАТФ өз мүшеріне және басқа заң өкілеттіліктеріне 2015 жылдың ақпан айында қаржылық шараларды күшейту туралы өтініш жасау мүмкіндігін қарастырады.

Корей халық Демократиялық Республикасы (КхДР)2014 жылғы 2014 маусымнан бастапКХДР АЖ/ТҚК жүйесіндегі

кемшіліктер жөнінде сөз қозғау үшін ФАТФ және АТГ –мен тікелей қарым-қатынас жасайды. ФАТФ КХДР–ды ФАТФ-пен ынтымақтастықты жалғастыруды және ФАТФ –пен бірлесіп әзірленген іс-әрекеттер жоспарын іске асыруда жоғары деңгейлі саяси жолын қуушылықты қамтамасыз етуді сұрайды.

ФАТФ –ты әлі күнге дейін АЖ/ТҚК ұлттық жүйесіндегі елеулі

кемшіліктерді жою бойынша КХДР-да орын алған жағдай және халықаралық қаржылық жүйе тұтастығына төнетін қауіп қобалжытады.ФАТФ КХДР-ды АЖ/ТҚК саласындағы кемшіліктерді тез арада шешуді сұрайды.

ФАТФ өзінің 2011 жылғы 25 ақпандағы мәлімдемесін растай-ды және қайтадан мүше елдерді және барлық заң өкілеттіліктерін өздерінің қаржы институттарының КХДР-мен, оның ішінде КХДР компаниялары мен қаржы институттарымен іскерлік қарым-қатынастар және транзакциялар жүргізілуіне айрықша назар ауда-руды сұрайды. Нығайтылған әсер ету шараларына қосымша ретінде ФАТФ қайтадан мүше елдерді және басқа заң өкілеттіліктерін КХДР-дан төнетін АЖ/ТҚК қаупінен өздерінің қаржылық жүйелерін қорғау үшін тиімді қарсы шараларды қолдануға шақырады. Елдерге осы қарсы шараларды айналып өту мүмкіндігін беретін корреспонденттік қарым-қатынастарды орнатпау және қауіптердің жойылуы бойынша шараларды нығайту, сондай-ақ КХДР қаржы институттары осы заң өкілеттіліктерінде өздерінің филиалдары мен еншілес компанияла-рын ашу талпынысын жасаған жағдайда АЖ/ТҚК қаупін есепке алу туралы кеңес беріледі.

АлжирАлжир ПОД/ФТ режимдерін жақсарту мақсатында іс-шаралар

қабылдады. Алайда, Алжирдың ФАТФ және МЕНАФАТФ-пен жұмыс жүргізуі жоғары дәрежеде саяси беріктілігіне қарамастан, ПОД/ФТ аясындағы стратегиялық кемшіліктерді жою үшін, Алжир бекітілген мерзімде жоспарды іске асыру үшін жеткілікті қадам жасаған жоқ және стратегиялық кемшіліктер де сол күйінде қалады. Ал-жир жоспар әрекетін жүзеге асыруда кемшіліктерді шешу жөнінде мына жолдар арқылы жұмысын жалғастыруы тиіс: (1) тиісті үлгіде лаңкестік іс-әрекеттерді қаржыландыруды қылмыстық әрекетке санау; (2) Лаңкестік белсенділерді көрсету, қадағалау және тоқтату үшін баламалы құқықтық негізді бекіту және енгізу; (3) ФАТФ стандарттарына сәйкес клиенттердің міндеттемелерін тексеруде тиісті шара қабылдау. ФАТФ Алжирді өзінің кемшіліктерін шешу үшін шешім қабылдауға және жоспар әрекетін жүзеге асыруды жалғастыруға шақырады.

эквадорЭквадор ПОД/ФТ режимін жақсарту жолында ілгері қадам

жасады, соның ішінде ПОД/ФТ жөніндегі ережелерді реттеп-бақылаушы компанияларға беруде шешім қабылдады. Алайда, Эквадордың саяси міндеттемелерінің ФАТФ пен ГАФИСУД алдында жоғары деңгейіне қарамастан, ПОД/ФТ аясындағы стратегиялық кемшіліктерді жою үшін Эквадор әрекет жоспарын жүзеге асыруда жеткілікті ілгерілушілік жасамады және стратегиялық кемшіліктер де сол күйінде қалды. Эквадор бұл кемшіліктерді жою жөніндегі шешімдерін жүзеге асыруда әрі қарайда жұмыстар жүргізіп, соның ішінде (1) арқылы лаңкестік белсенділерді анықтау мен тоқтату үшін баламалы іс-шараларды енгізіп және жасауы керек; (2) ОД-мен байланысты ақшалай қаражатты тәркілеу іс-шараларын анықтау. Эквадор сондай-ақ қаржылай секторларға да бақылау жүргізуді жалғастыруы керек. ФАТФ Эквадорды қалған кемшіліктерді жою мен жоспарды жүзеге асыру іс-шараларын жалғастыруға шақырады.

индонезияИндонезия ПОД/ФТ режимін жақсарту жөнінде іс-шаралар

94


қабылдады, соның ішінде Индонезиялық режимде лаңкестік белсенділерді тоқтату іс-шараларын жасады. Бірақ таФАТФ және МЕНАФАТФ-пен Индонезияның жоғары дәрежеде жұмыс жүргізуі саяси беріктілігіне қарамастан,Индонезия стратегиялық кемшіліктерді жою үшін, бекітілген мерзімде жоспарды іске асыру үшін жеткілікті қадам жасаған жоқ және баламалы нормативті-құқықтық негізі мен іс-шараларды жүргізу және лаңкестік белсенділерді көрсету мен тоқтату жұмыстары сол күйінде қалып отыр. ФАТФ Индонезияны қалған кемшіліктерді ФАТФ стандарт-тарына сәйкес жоюда РСБ ООН 1267 толық жүзеге асыру жолы арқылы және нормативті-құқықтық негізді анықтап,лаңкестік белсенділерді көрсету мен тоқтату жұмыстарын алға қоюға шақырады.

МьянмаМьянма ПОД/ФТ режимдерін жақсарту мақсатында алға қарай

қадам басты. Бірақ та, Мьянманың саяси міндеттемелерінің жоғары дәрежеде екендігіне қарамастан, ФАТФ және ФТГ бірігіп жұмыс жүргізуде,жоспарды іске асыру үшін жеткілікті қадам жасаған жоқ және ПОД/ФТ аясындағы стратегиялық кемшіліктер өзгеріссіз қалады. Мьянмажоспар әрекетін жүзеге асыруда кемшіліктерді шешу жөнінде мына жолдар арқылы жұмысын жалғастыруы тиіс: (1) тиісті үлгіде лаңкестік іс-шараларды қаржыландыруды қылмыстық әрекетке санау; (2) Лаңкестік белсенділерді көрсету, қадағалау және тоқтату үшін баламалы құқықтық негізді бекіту және енгізу; (3) лаңкестік әрекеттерді қаржыландырумен байланысты экстрадиция негізін әрі қарай бекіту; (4) қаржылық бақылауда атқарымды және тиімді бөлімшені қамтамасыз ету; (5) қаржылық айқындылықты күшейту; және (6) тиісті тексеруге байланысты клиенттерді бекіту. ФАТФ Мьянманы өзінің қалған кемшіліктерін шешу үшін шешім қабылдауға және жоспар әрекетін жүзеге асыруды жалғастыруға шақырады.

Айсагалиева С.С.,

Заместитель председателя Комитета

по финансовому мониторингу МФ РК

По итогам Пленарного заседания фАТфРуководство Комитета по финансовому

мониторингу Министерства финансов Ре-спублики Казахстан в составе делегации ЕАГ приняли участие в состоявшихся 22-24 октября 2014 года в Париже на 26-ом Пле-нарном заседании Группы разработки фи-нансовых мер борьбы с отмыванием денег (ФАТФ).

Заседание ФАТФ впервые прошла под австралийским председательством.

Справочно: Срок Президентства ФАТФ 1 год, с 1 июля по 30 июня предыдущего года. Президентство ФАТФ переходит по ротации среди членов данной группы. В 2013-2014гг в ФАТФ председательствовала Российская Федерация.

Основные вопросы, рассмотренные на

этом пленарном заседании, это выпуск двух публичных документов в рамках иденти-фикации стран, представляющих риск для международной финансовой системы:

• Публичное заявление ФАТФ о юрисдикциях со стратегическими недостатками в сфере ПОД/ФТ и

• Перечень стран со стратегическими недостатками в сфере ПОД/ ФТ, для устранения которых совместно с ФАТФ был разработан план действий.

Совместно с этим в ходе данного Пленар-ного заседания были рассмотрены следую-щие вопросы :

Заявление фАТф в целях уточнения при-менения риск-ориентированного подхода (РОП) в отношении явления де-риска.

ФАТФ разъяснила, что РОП применяется к каждому отдельному делу индивидуаль-но, а не в общем порядке. Помимо этого, Пленарное заседание ФАТФ предложило рассмотреть данную проблему ближайшей встрече G20.

В последнее время во многих странах на-блюдается такое явление как сворачивание рисков (де-риск) со стороны коммерческих банков. Суть данного явления состоит в том, что банки вместо того, что принимать меры, позволяющие снизить риск вовле-чения банка в схемы отмывания доходов и финансирования терроризма для высокори-сковых клиентов, предпочитают вообще не устанавливать с такими клиентами деловые отношения, либо разрывать уже существу-ющие. При этом, Пленарное заседание ФАТФ, отмечает, что очень часто клиентам присваивается высокий уровень риска на


95основании общих признаков, не отражаю-щих особенности и характеристики каждого клиента. В результате, банковские услуги могут оказаться недоступными для каких-то групп потенциальных клиентов.

Отчеты четвертого раунда взаимной оценки Норвегии и испании на соответ-ствие Рекомендациям фАТф.

Пленарное заседание обсудило первые два отчета четвертого раунда взаимных оценок ФАТФ соответствия Рекомендациям ФАТФ, принятым в 2012 году. Отчеты были подготовлены на основе Методо-логии оценки в редакции 2013 года. При реализации мер ПОД/ФТ новая Методо-логия требует принимать во внимание как эффективность реализации, так и техническое соответствие для каждой из Рекомендаций ФАТФ.

Следует отметить, что обсуждение двух отчетов четвертого раунда оценок ФАТФ проводилась с использованием новой методологии, отправной точкой которой является оценка рисков на национальном уровне, выявление узких мест, форми-рование государственной политики по противодействию отмыванию денег и фи-нансированию терроризма, наличие и эф-фективность механизмов взаимодействия правоохранительных органов и подраз-делений финансовой разведки. Подробно рассматривали заключения оценщиков по каждому пункту.

Столь пристальное внимание со сто-роны ФАТФ деталям отчетов и взаимной оценки (впервые Пленарное заседание ФАТФ посвятило такое значительное коли-чество времени обсуждению отчетов двух стран), является основанием для региональ-ных групп по типу ФАТФ для пересмотра своих процедур оценки в рамках нового раунда, а для оцениваемых стран – сиг-налом для проведения серьезной работы, направленной на повышение уровня взаи-модействия и эффективности по вопросам противодействия отмыванию денег и фи-нансированию терроризма.

Справочно:Новые процедуры взаимной оценки в рамках второго раунда оценок ЕАГ запланировано обсудить на Пленарном заседании ЕАГ10-14 ноября текущего года.

Следующая взаимная оценка нашей страны запланирована на 2018 год, к этому времени Казахстан должен устранить все замечания, полученные по взаимной оценке в рамках первого раунда, «сняться» со стандартного мониторинга, внести изменения в законодательства и создать все необходимые координационные механизмы взаимодействия в соответствии с обновленными международными стандартами ФАТФ (февраль 2012).

Обновленная информация по улучшени-ям в сфере ПОД/фТ в Аргентине, на Кубе, в эфиопии, Таджикистане и Турции.

ФАТФ поздравил Аргентину, Кубу, Эфиопию, Таджикистан и Турцию со зна-чительным прогрессом, достигнутым в ис-правлении стратегических недостатков ПОД/ФТ. Принято столь долгожданное решение о выходе из списков ФАТФ вышеуказанных стран, которые выполнили План действий, согласованный с ФАТФ в рамках процесса ICRG, и больше не будет подлежать монито-рингу со стороны ФАТФ. И на сегодняшний день ЕАГ единственная в глобальной сети ФАТФ не имеющая среди своих членов государств, находящихся в «черном» или «сером» списках.

Обзор программ добровольного соблю-дения налогового законодательства (vTC) в ряде юрисдикций.

ФАТФ была информирована о принятии ЕАГ и АТГ собственных процедур по монито-рингу программ соблюдения налогового за-конодательства государств-членов, которые разработаны в соответствии с процедурами ФАТФ по VTC, принятыми в июне 2014 года.

ФАТФ были заслушаны доклады и обнов-ленная информация о программах добро-вольного соблюдения налогового законода-тельства (VTC) Аргентины, Австралии, Фран-ции и Кыргызстана. Все эти программы были признаны соответствующими четырем базовым принципам ФАТФ для программ VTC. Мониторинг программы Кыргызстана был прекращен решением данного Пленар-ного заседания, в связи с тем, что програм-ма была завершена в июне 2014 года.

ЕАГ и MONEYVAL представили обнов-ленные результаты мониторинга по про-граммам VTC соответственно Казахстана и Албании.

В докладе ЕАГ был представлен обзор-ный анализ по программе добровольного соблюдения налогового законодательства (VTC) Казахстана на предмет соответствия четырем базовым принципам ФАТФ для программ VTC, подготовленный Комитетом по финансовому мониторингу МФ РК и со-гласованный Секретариатом ЕАГ. В частно-сти, Секретариат ЕАГ провел обзор норма-тивно-правовых актов касающихся амнистии граждан Республики Казахстан, оралманов и лиц, имеющих вид на жительство в Респу-блике Казахстан, в связи с легализацией ими имущества с сентября 2014 до декабря 2015 года.

Доклад ЕАГ по программе добровольного соблюдения налогового законодательства (VTC) Казахстана, принят к сведению Пле-нарным заседанием ФАТФ.

При этом было отмечено, что Программа добровольного соблюдения налогового законодательства (VTC) Казахстана соответ-ствует четырем базовым принципам ФАТФ для программ VTC.

ЕАГ было поручено продолжить мони-торинг реализации Программы VTC Казах-стана и представить детальный отчет по реализации данной Программы на следую-щем Пленарном заседании ФАТФ в феврале следующего года.

Расширение членства фАТф

С октября 2012 года Пленарным заседа-нием ФАТФ обсуждался вопрос о расшире-нии своего членства.

По первому предварительному обзору кандидатур были допущены

69 стран, для углубленного анализа. Решением Пленарного заседания ФАТФ в июне 2013 года в городе Осло (Норвегия) были отобраны 12 стран для более деталь-ного обзора. Казахстан вошел в список из 12 стран.

По итогам Пленарного заседания прошед-шего в июне 2014 года, ФАТФ пришла к ре-шению о расширении состава членов группы до 4 стран (Израиль, Саудовская Аравия, Малайзия и Нигерия).

На прошедшем заседании, ФАТФ при-ветствовал Малайзию в качестве наблю-дателя в данную группу, и продолжит работать в тесном сотрудничестве со страной в ходе исполнения всех тре-бований для получения полноправного членства в ФАТФ.

96


фАТф Публичное заявление - 24 октября 2014

Париж, 24 октября 2014 - Группа разработки финансовых мер борьбы с отмыванием денег (ФАТФ) является организацией, устанавливающей стандарты в сфере противодействия отмыва-нию денег и финансированию терроризма (ПОД/ФТ) на между-народном уровне. В целях защиты международной финансовой системы от рисков ОД/ФТ и содействия более полному соответ-ствию национальных режимов международным стандартам ПОД/ФТ, ФАТФ определила перечень юрисдикций, в системах ПОД/ФТ которых имеются стратегические недостатки, и проводит с ними работу по устранению данных недостатков, представляющих угро-зу международной финансовой системе.

Юрисдикции, в отношении которых ФАТФ призывает государ-ства-члены и другие юрисдикции применить контрмеры в целях защиты международной финансовой системы от сохраняющихся значительных рисков отмывания денег и финансирования терро-ризма (ОД/ФТ), исходящих от данных юрисдикций.

иран

Корейская Народно-Демократическая Республика (КНДР)

Юрисдикции со стратегическими недостатками национальных режимов ПОД/ФТ, которые не достигли достаточного прогресса в устранении недостатков или не выполняют разработанный совместно с ФАТФ план действий по устранению недостатков. ФАТФ призывает государства-члены принимать во внимание ри-ски, вытекающие из нижеследующих стран

Алжир эквадор индонезия Мьянма

иранФАТФ по-прежнему обеспокоен неспособностью Ирана в реше-

нии риска финансирования терроризма и серьезной угрозы, ко-торую это представляет для целостности международной финан-совой системы, несмотря на предыдущей договоренности Ирана с ФАТФ и недавнего представления информации.

ФАТФ снова призывает государства-члены и настоятельно ре-комендует всем юрисдикциям обращать особое внимание своих финансовых институтов на деловые отношения и транзакции с Ираном, включая иранские компании и финансовые институты. В дополнение к мерам усиленного воздействия ФАТФ подтверж-дает свое заявление от 25 февраля 2009 года и вновь призывает государства-члены и настоятельно рекомендует другим юрис-дикциям принять эффективные контрмеры для защиты своих финансовых систем от рисков ОД/ФТ, которые исходят от Ирана.

ФАТФ вновь настоятельно рекомендует юрисдикциям не вступать в корреспондентские отношения, которые могут использоваться для обхода этих контрмер и усилий по устранению рисков, а так-же учитывать риски ОД/ФТ в случаях, когда иранские финансо-вые институты пытаются открыть филиалы и дочерние компании в этих юрисдикциях. В связи с сохраняющейся угрозой финанси-рования терроризма, исходящей от Ирана, юрисдикциям следует провести обзор уже предпринятых шагов и возможных дополни-тельных мер или усилить уже действующие защитные механизмы.

ФАТФ настоятельно призывает Иран безотлагательно и долж-ным образом устранить существующие в системе ПОД/ФТ недо-статки, в частности, криминализовать финансирование террориз-ма и эффективно имплементировать требования о направлении сообщений о подозрительных операциях (СПО). В случае, если Иран не предпримет конкретные шаги по совершенствованию национальной системы противодействия финансированию тер-роризма (ПФТ), ФАТФ рассмотрит возможность обратиться к своим членам и другим юрисдикциям с призывом ужесточить контрмеры в феврале 2015 года.

Корейская Народно-Демократическая Республика (КНДР)С июня 2014 года, КНДР занимается непосредственно с ФАТФ и

АТГ, чтобы обсудить недостатки в системе ПОД / ФТ. ФАТФ при-зывает КНДР продолжить сотрудничество с ФАТФ и обеспечить политическую приверженность на высоком уровне в реализации плана действий, разработанного с ФАТФ.

ФАТФ по-прежнему глубоко обеспокоена ситуацией КНДР по устранению существенных недостатков в национальной системе ПОД/ФТ и возникающей в связи с этим угрозой целостности международной финансовой системы. ФАТФ призывает КНДР незамедлительно решить свои недостатки в сфере ПОД / ФТ.

ФАТФ подтверждает свое заявление от 25 февраля 2011 года, вновь призывая государства-члены и настоятельно рекомендуя другим юрисдикциям обращать особое внимание своих финан-совых институтов на деловые отношения и транзакции с КНДР, включая компании и финансовые институты КНДР. В дополнение к мерам усиленного воздействия ФАТФ вновь призывает госу-дарства-члены и настоятельно рекомендует другим юрисдикциям принять эффективные контрмеры для защиты своих финансовых систем от рисков ОД/ФТ, которые исходят от КНДР. Странам так-же не следует вступать в корреспондентские отношения, которые могут использоваться для обхода этих контрмер и усилий по устранению рисков, а также учитывать риски ОД/ФТ в случаях, когда финансовые институты КНДР пытаются открыть филиалы и дочерние компании в этих юрисдикциях.

АлжирАлжир принял меры к улучшению режима ПОД / ФТ. Однако,

несмотря на высоком уровне политической приверженности


97Алжира работать с ФАТФ и МЕНАФАТФ для устранения страте-гических недостатков в сфере ПОД / ФТ, Алжир не сделал доста-точного прогресса в реализации плана действий в установленные сроки, и ряд стратегических недостатков остаются. Алжир должен продолжать работу по реализации плана действий по решению этих недостатков, в том числе путем: (1) криминализировать над-лежащим образом финансирование терроризма; (2) установить и ввести адекватную правовую основу для выявления, отслежива-ния и замораживания террористических активов, и (3) принятие надлежащей проверки клиентов обязательства в соответствии со стандартами ФАТФ. ФАТФ призывает Алжир для решения своих недостатков и продолжить процесс реализации плана действий.

эквадорЭквадор предпринял шаги в направлении улучшения режима

ПОД / ФТ в том числе путем выдачи правил по ПОД / ФТ для ком-паний, контролируемых регулятором. Однако, несмотря на высо-ком уровне политических обязательств Эквадора в ФАТФ и ГА-ФИСУД для устранения стратегических недостатков в сфере ПОД / ФТ, Эквадор не сделал достаточного прогресса в реализации плана действий, и ряд стратегических недостатков остаются. Эк-вадор должен и далее работать по реализации его плана действий по решению этих недостатков, в том числе путем (1) создать и внедрить адекватные процедуры для выявления и заморажива-ния террористических активов и (2) уточнение процедуры для конфискации денежных средств, связанных с ОД. Эквадор также должны продолжать повышать надзор за финансовым сектором. ФАТФ призывает Эквадор устранить оставшиеся недочеты и про-должить процесс реализации плана действий.

индонезияИндонезия приняла меры к улучшению его режима ПОД / ФТ в

том числе путем разработки Индонезийского режима заморозки террористических активов. Однако, несмотря на высоком уровне политической приверженности Индонезии работать с ФАТФ и АТГ на устранение стратегических недостатков ФТ, Индонезия не сделала достаточного прогресса в реализации плана действий в согласованные сроки, а некоторые ключевые недостатки ФТ остаются относительно разработки и реализации адекватной нормативно-правовой базы и процедуры выявления и заморажи-вания террористических активов. ФАТФ призывает Индонезию устранить оставшиеся недочеты в соответствии со стандартами ФАТФ путем полного осуществления РСБ ООН 1267 и уточнения нормативно-правовой базы и процедуры для замораживания тер-рористических активов.

МьянмаМьянма предприняла шаги в направлении улучшения его режи-

ма ПОД / ФТ. Однако, несмотря на высоком уровне политических обязательств Мьянмы работать с ФАТФ и АТГ по устранению стратегических недостатков в сфере ПОД / ФТ, Мьянма не сде-лала достаточного прогресса в реализации плана действий, и ряд стратегических недостатков в сфере ПОД / ФТ остаются. Мьянма должны продолжать работу по реализации плана действий по ре-шению этих недостатков, в том числе путем: (1) криминализации надлежащим образом финансирование терроризма; (2) создать и внедрить адекватные процедуры для выявления и замораживания террористических активов; (3) дальнейшее укрепление основы экстрадиции в связи с финансированием терроризма; (4) обеспе-чить функциональное и эффективное подразделение финансовой разведки; (5) усиления финансовой прозрачности; и (6) укрепле-ния клиентов меры по надлежащей проверке. ФАТФ призывает Мьянму для решения оставшихся недостатков и продолжить про-цесс реализации плана действий.

Aisagaliyeva S.S.,

Vice-chairman of Financial Monitoring

Committee of the MF RK

Outcomes of the Plenary meeting of the FATFLeadership of the Committee on Finan-

cial Monitoring of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan as a part of delegation of EAG took part at the 26th Plenary Meeting of the Financial Action Task

Force on Money Laundering (FATF) on 22-24 October 2014 in Paris.

The FATF meeting was held under the Australian Presidency.

Reference: The term of the presidency of the FATF 1 year, from 1 July to 30 June of the previous year. FATF presidency goes on rotation among the members of this

98


group. In the 2013-2014 presidency of the FATF was the Russian Federation.

The main issues discussed in this ple-nary session, were the identification of countries that pose a risk to the interna-tional financial system and as the result to issue two public documents :

• FATF Public Statement on jurisdic-tions with strategic deficiencies in AML / CFT

• Jurisdictions with strategic AML/CFT deficiencies for which they have developed an action plan with the FATF.

In the same time Plenary meeting were addressed the following questions:

Issuing a statement to clarify the risk-based approach (RBA) in the light of the de-risking phenomenon.

FATF explained that the RRR is applied to each case individually and not in a gen-eral manner. In addition, the FATF Plenary invited to consider the problem of the next meeting G20.

Recently, in many countries there is such a thing as a folding risks (de risk) by commercial banks. The essence of this phenomenon is that the banks instead of what to take measures to reduce the risk of bank involvement in the scheme money laundering and terrorist financing to high-risk customers prefer not to install with clients such dealings or break the exist-ing ones. In this case, the FATF Plenary meeting, noted that very often the clients assigned to a high level of risk on the basis of common features that do not reflect the features and specifications of each customer. As a result, banking services may not be available for some groups of potential customers.

Fourth round mutual evaluation reports on compliance with the FATF Recommen-dations of Norway and Spain.

The Plenary discussed the first two re-ports of the fourth round of mutual evalu-ations of countries’ compliance with the FATF Recommendations adopted in 2012. The reports were prepared on the basis of

the Methodology for assessments which was adopted in 2013. This is a new meth-odology that requires the FATF to take into account the effectiveness with which AML/CFT measures are implemented, as well as technical compliance for each of the FATF Recommendations.

It should be noted that the discussion of the two reports of the fourth round of the FATF assessment was conducted using a new methodology, which is the starting point for risk assessment at the national level, identifying bottlenecks, the formation of public policies to combat money laundering and terrorist financing, the availability and effectiveness of the mechanisms of interaction of law enforce-ment and financial Intelligence Units. The Plenary examined in detail the conclusion of evaluators for each item.

Such attention to detail on the part of the FATF mutual evaluation reports, and (for the first FATF Plenary meeting has de-voted a considerable amount of time dis-cussing the reports of the two countries), this is the reason for the regional FATF –style groups to revise their assessment procedures as part of a new round, and for the evaluated countries is the signal for the serious work aimed at increasing the level of interaction and effectiveness on combating money laundering and terrorist financing.

Reference:New procedures for mutual assessment in the second round of evaluations of the EAG is scheduled to discuss the EAG Ple-nary meeting on 10-14 November 2014.Next mutual assessment of our country is scheduled for 2018, by this time, Kazakh-stan should remove all comments received on the mutual evaluation in the first round, «removal» from the standard monitoring, to amend the legislation and to create all the necessary coordination mechanisms of cooperation in accordance with the updated FATF international standards (Feb 2012).

Update on AMl/CFT improvements in Argentina, Cuba, Ethiopia, Tajikistan and Turkey.

The FATF congratulates Argentina, Cuba, Ethiopia, Tajikistan and Turkey, for the

significant progress made in addressing the strategic AML/CFT deficiencies earlier identi-fied by the FATF and included in their action plans. These countries will no longer be sub-ject to the FATF’s monitoring process under its on-going global AML/CFT compliance process. Nowadays EAG one in the FATF global network among the regional FATF –style groups which has not its members states in the «black» or «gray» lists.

voluntary tax compliance programmes in several jurisdictions.

The Plenary was also informed that APG and EAG have adopted their own pro-cedures to monitor their member’s VTC, which were developed to be consistent with the FATF VTC procedures adopted in June 2014.

The Plenary heard a report and an update on the voluntary tax compliance (VTC) programmes of Argentina, Aus-tralia, France, and Kyrgyzstan. All these programmes were found to be consistent with the FATF’s four basic principles on VTC. Monitoring of the VTC programme of Kyrgyzstan ends at this Plenary as the pro-gramme has ended at the end of June 2014.

As for the members of the FSRBs, EAG and MONEYVAL provided an up-date of their monitoring results on the programmes of Kazakhstan and Albania respectively.

EAG presented report on the review of the program of voluntary tax compliance (VTC) of Kazakhstan for compliance with the four basic principles of the FATF for programs VTC, prepared by the Commit-tee on Financial Monitoring of MF RK and coordinated by the Secretariat of the EAG. In particular, the EAG Secretariat undertook a review of legal acts relating to amnesty citizens of the Republic of Kazakhstan, repatriates and persons who have a residence permit in the Republic of Kazakhstan, due to the legalization of property from September 2014 to De-cember 2015.

Report EAG program of voluntary tax compliance (VTC) of Kazakhstan, noted by the FATF Plenary.

It was noted that the program is voluntary tax compliance of the Kazakhstan corre-sponds to four basic principles of the FATF VTC program.


99

Public Statement - 24 October 2014

Paris, 24 October 2014 - The Financial Action Task Force (FATF) is the global standard setting body for anti-money laundering and combating the financing of terrorism (AML/CFT). In order to protect the interna-tional financial system from money laundering and financing of terror-ism (ML/FT) risks and to encourage greater compliance with the AML/CFT standards, the FATF identified jurisdictions that have strategic defi-ciencies and works with them to address those deficiencies that pose a risk to the international financial system.

Jurisdictions subject to a FATF call on its members and other jurisdic-tions to apply counter-measures to protect the international financial system from the on-going and substantial money laundering and terror-ist financing (ML/FT) risks emanating from the jurisdictions.

Iran

Democratic People’s Republic of Korea (DPRK)

Jurisdictions with strategic AML/CFT deficiencies that have not made sufficient progress in addressing the deficiencies or have not committed to an action plan developed with the FATF to address the deficiencies. The FATF calls on its members to consider the risks arising from the deficiencies associated with each jurisdiction, as described below.

AlgeriaEcuadorIndonesia Myanmar

IranThe FATF remains particularly and exceptionally concerned about

Iran’s failure to address the risk of terrorist financing and the serious threat this poses to the integrity of the international financial system, despite Iran’s previous engagement with the FATF and recent submis-sion of information.

The FATF reaffirms its call on members and urges all jurisdictions to advise their financial institutions to give special attention to business relationships and transactions with Iran, including Iranian companies

and financial institutions. In addition to enhanced scrutiny, the FATF reaffirms its 25 February 2009 call on its members and urges all juris-dictions to apply effective counter-measures to protect their financial sectors from money laundering and financing of terrorism (ML/FT) risks emanating from Iran. The FATF continues to urge jurisdictions to protect against correspondent relationships being used to bypass or evade counter-measures and risk mitigation practices and to take into account ML/FT risks when considering requests by Iranian financial institutions to open branches and subsidiaries in their jurisdiction. Due to the continuing terrorist financing threat emanating from Iran, jurisdic-tions should consider the steps already taken and possible additional safeguards or strengthen existing ones.

The FATF urges Iran to immediately and meaningfully address its AML/CFT deficiencies, in particular by criminalising terrorist financing and effectively implementing suspicious transaction reporting require-ments. If Iran fails to take concrete steps to continue to improve its CFT regime, the FATF will consider calling on its members and urging all jurisdictions to strengthen counter-measures in February 2015.

Democratic People’s Republic of Korea (DPRK)Since June 2014, the DPRK has further engaged directly with the

FATF and APG to discuss its AML/CFT deficiencies. The FATF urges the DPRK to continue its cooperation with the FATF and to provide a high-level political commitment to the action plan developed with the FATF.

The FATF remains concerned by the DPRK’s failure to address the significant deficiencies in its anti-money laundering and combating the financing of terrorism (AML/CFT) regime and the serious threat this poses to the integrity of the international financial system. The FATF urges the DPRK to immediately and meaningfully address its AML/CFT deficiencies.

The FATF reaffirms its 25 February 2011 call on its members and urges all jurisdictions to advise their financial institutions to give special attention to business relationships and transactions with the DPRK, including DPRK companies and financial institutions. In addition to enhanced scrutiny, the FATF further calls on its members and urges all jurisdictions to apply effective counter-measures to protect their finan-cial sectors from money laundering and financing of terrorism (ML/

EAG was instructed to continue moni-toring the implementation of the Program VTC Kazakhstan and submit a detailed report on the implementation of this pro-gram for the next FATF Plenary meeting in February next year.

Expanding membership of the FATF

Since October 2012 FATF Plenary

discussed the expansion of its member-ship.

According to the first preliminary review of the candidates were admitted 69 coun-tries for in-depth analysis. Decision of the FATF Plenary meeting in June 2013 in Oslo (Norway), were selected for the 12 coun-tries for a more detailed review. Kazakh-stan was in that list of 12 countries.

By the end of the Plenary meeting held

in June 2014, the FATF has come to the decision to expand the membership of the group to 4 countries (Israel, Saudi Arabia, Malaysia and Nigeria).

At the last meeting, the FATF welcomed Malaysia as an observer country to the FATF and will work closely with the coun-try as it works towards meeting all of the requirements for full membership of the FATF.

100


FT) risks emanating from the DPRK. Jurisdictions should also protect against correspondent relationships being used to bypass or evade counter-measures and risk mitigation practices, and take into account ML/FT risks when considering requests by DPRK financial institutions to open branches and subsidiaries in their jurisdiction.

AlgeriaAlgeria has taken steps towards improving its AML/CFT regime.

However, despite Algeria’s high-level political commitment to work with the FATF and MENAFATF to address its strategic AML/CFT deficiencies, Algeria has not made sufficient progress in implementing its action plan within the established timelines, and certain strategic deficiencies remain. Algeria should continue to work on implementing its action plan to address these deficiencies, including by: (1) adequately criminalis-ing terrorist financing; (2) establishing and implementing an adequate legal framework for identifying, tracing and freezing terrorist assets and (3) adopting customer due diligence obligations in compliance with the FATF Standards. The FATF encourages Algeria to address its remaining deficiencies and continue the process of implementing its action plan.

EcuadorEcuador has taken steps towards improving its AML/CFT regime

including by issuing AML/CFT regulations for companies supervised by Superintendence of Companies. However, despite Ecuador’s high-level political commitment to work with the FATF and GAFISUD to address its strategic AML/CFT deficiencies, Ecuador has not made sufficient progress in implementing its action plan, and certain strategic deficien-cies remain. Ecuador should continue to work on implementing its action plan to address these deficiencies, including by (1) establishing and implementing adequate procedures to identify and freeze terror-ist assets and (2) clarifying procedures for the confiscation of funds related to money laundering. Ecuador should also continue enhancing financial sector supervision. The FATF encourages Ecuador to address

its remaining deficiencies and continue the process of implementing its action plan.

IndonesiaIndonesia has taken steps towards improving its AML/CFT regime

including by further implementing its terrorist asset-freezing regime. However, despite Indonesia’s high-level political commitment to work with the FATF and APG to address its strategic CFT deficiencies, Indo-nesia has not made sufficient progress in implementing its action plan within the agreed timelines, and certain key CFT deficiencies remain regarding the development and implementation of an adequate legal framework and procedures for identifying and freezing of terrorist as-sets. The FATF encourages Indonesia to address its remaining deficien-cies in compliance with FATF standards by fully implementing UNSCR 1267 and improving the legal framework and procedures for freezing terrorist assets.

MyanmarMyanmar has taken steps towards improving its AML/CFT regime.

However, despite Myanmar’s high-level political commitment to work with the FATF and APG to address its strategic AML/CFT deficiencies, Myanmar has not made sufficient progress in implementing its action plan, and certain strategic AML/CFT deficiencies remain. Myanmar should continue to work on implementing its action plan to address these deficiencies, including by: (1) adequately criminalising terror-ist financing; (2) establishing and implementing adequate procedures to identify and freeze terrorist assets; (3) further strengthening the extradition framework in relation to terrorist financing; (4) ensuring a fully operational and effectively functioning financial intelligence unit; (5) enhancing financial transparency; and (6) strengthening customer due diligence measures. The FATF encourages Myanmar to address the remaining deficiencies and continue the process of implementing its action plan.


101

Голоушкина Г.А.,

ҚР ҚМ Қаржы мониторингі комитетінің

Ғ4 Басқармасының басшысы

ЕАТ 10 жылдығына арналған ғылыми-тәжірибелік конференцияның қорытындылары туралы

2014 жылы 12 қарашада лаңкестік кірістерді заңдастыру және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес жөніндегі Еуразиялық топтың Пленарлық отырысы шеңберінде, ЕАТ құрылуына 10 жылдығына арналған ғылыми-тәжірибелік конференция өтті.

Конференция жұмысына ЕАТ мүше-мемлекеттерінің өкілдері қатысты: Беларусь, Тәжікстан, Қазақстан, Ресей, Қырғызстан, Түркіменстан, Өзбекстан, Қытай, Үндістан, со-нымен қатар бақылаушы-мемлекеттер елдері – Армения, Польша, Украина, Франция және өзге елдер. Сонымен қатар бақылаушылар ретінде халықаралық ұйымдардың өкілдері қатысты.

ЕАТ 2004 жылы 6 желтоқсанда екі құжат негізінде Мәскеу қаласында құрылған: лаңкестік кірістерді заңдастыру және терро-ризмге қарсы күрес жөніндегі Еуразиялық топты құру туралы декларация мен ЕАТ құзыретіндегі мәселелер. 2011 жылы ЕАТ үкіметаралық ұйым мәртебесі бекітілді.

Қазақстан Беларусь, Қытай, Қырғызстан, Ре-сей және Тәжікстанмен қатар ЕАТ құрылуының бастамасында тұрған. Кейін ЕАТ-на Өзбекстан, содан соң Түркіменстан мен Үндістан қосылды.

Конференцияны ашқан және жетекшілік еткен ЕАТ Төрағасының орынбасары, Қаржы мониторингі жөніндегі комитеттің төрағасы Бисенғали Шамғалиұлы Таджияқов. Өзінің алғы сөзінде Бисенғали Шамғалиұлы ерекше атап кетті:

«Құрылған сәтінен бастап, ЕАТ өзінің дамуында үлкен жол жасады, көптеген жұмыстар атқарылды. ұйымның барлық мүше-мемлекеттерінде қылмыстық кірістерді заңдастыру және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрестің тұрақты ұлттық жүйесі бар, құқықтық негіздер мен қызметтер, қаржы барлау институттары

құрылған. Еуразиялық өңірде ілгері АЖ/ТҚҚ саласында салалық ынтымақтастық дамып келеді.

Еуразиялық топ, негізгі қызметін атқара оты-ра, бірінші раундты аяқтайды және жуырда ЕАТ өзара бағалаудың екінші раундын бастайды.

Бізде мамандандырылған хатшылық және сарапшы-бағалаушылардың жаңа әдістемесі бойынша оқытылғандардың қажетті саны құрылған. Жұмыс көп, алайда осы міндетке төтеп бере алатын және дәуірдің сұраныстарына жауап беретін жеткілікті әлеуетіміз бар ойлаймын.

Халықаралық сахнада ЕАТ имиджінің ұдайы өсуін де айтып кетейін. Топ ФАТФ жұмысына белсене қатысады, өңірдегі осы ұйымның тұжырымдамалары мен рәсімдерін өткізуші болып табылады.

Қазіргі уақытта ЕАТ мүше-мемлекеттерінің біреуі де ФАТФ мониторингінде болып та-былмайды (ФАФТ санкциялық тізімінде), бұл ЕАТ сөзсіз табысты және дұрыс бағыттағы көрсеткіш болып табылады.

Біз өзіміздің мүше-мемлекеттерімізбен және бақылаушыларымызбен тығыз өзара қарым-қатынаста жұмыс жасаймыз. ФАТФ типі бой-ынша өзге өңірлік топтармен бірлескен біздің іс-шараларымыз жақсы дәстүрге айналды және біздің ойымызша, ФАТФ қауымдастығында горизонталды ынтымақтастықтың жағымды үлгісі ретінде қызмет етеді».

Конференция барысында ЕАТ-тың мүше-мемлекеттері және бақылаушылармен өзара тығыз қарым-қатынас жұмысы белгіленген. ФАТФ (АТГ, МАНИВЭЛ, МЕНАФАТФ, ГИ-АБА) типі бойынша өзге өңірлік топтардың әріптестерімен бірлескен іс-шараларды өткізу, ФАТФ қауымдастығында горизонталды ынтымақтастықтың жағымды үлгісі болып табылады.

ЕАТ-тың ФАТФ жұмысына белсенді қатысқаны және Еуразиялық өңірдің ФАТФ тұжырымдары мен рәсімдерін өткізуші ретінде ЕАТ рөлі белгіленген.

Конференцияда ЕАТ мүше-мемлекеттері делегацияларының басшылары сөз алды, Қазақстан Республикасы атынан ҚР ҚМ Қаржы мониторингі жөніндегі комитеті төрағасының орынбасары София Серікбайқызы Айсағалиева шықты.

Конференцияның соңында «ЕАТ 10 жыл» мерейтойлы медалімен марапаттау рәсімі өтті.

«ЕАТ 10 жыл» медальдарымен ЕАТ мүше-мемлкеттерінің бірқатар басшылары, АЖ/ТҚК ұлттық жүйесін құруда және жетілдіруде қатысқан өкімет мүшелері марапатталған, олардың арасында Қаржы министрі Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов, Қаржы министрінің жауапты хатшысы Наталья Артемовна Коржо-ва, Қаржы вице-министрі Ардақ Мырзабайұлы Теңгебаев, Қаржы мониторингі жөніндегі комитеттің төрағасы Бисенғали Шамғалиұлы Таджияқов, ҚР ҚМ Қаржы мониторингі жөніндегі комитеті төрағасының орынба-сары София Серікбайқызы Айсағалиева, Қаржы мониторингі жөніндегі комитет басқармасының бірқатар басшылары бар.

Сонымен қатар бұдан бұрын мемлекет-тер және уәкілетті тұлғалармен делегация мүшелері бойынша сәйкесінше ұсынымдар енгізілген, соның ішінде ертеде ЕАТ желісінде жұмыс жасағандар туралы, олардың ішінде: Андрей Николаевич Кравченко (ЕАТ жұмыс тобының экс-қосарлас төрағасы), Рустам Анварович Ибраимов (ЕАТ төрағасының экс-орынбасары), Айгүл Аманқызы Шаи-мова (ЕАТ жұмыс тобының экс-қосарлас төрағасы), Мүсірәлі Смаилұлы Үтебаев (Қаржы мониторингі жөніндегі комитеттің экс-төрағасы).

102



Руководитель Управления F4

Комитета по финансовому мониторингу МФ РК

Об итогах научно-практической конференции,посвященная 10-летию ЕАГ

12 ноября 2014 года в рамках Пленарной недели Евразийской группы по противодей-ствию легализации преступных доходов и финансированию терроризма (ЕАГ) прошла научно-практическая конференция, посвя-щенная 10-й годовщине образования ЕАГ.

В работе конференции приняли участие представители государств-членов ЕАГ: Бе-ларуси, Таджикистана, Казахстана, России, Кыргызстана, Туркменистана, Узбекистана, Китая, Индии, а также стран государств-на-блюдателей – Армении, Польши, Украины, Франции и других стран. Также в качестве наблюдателей присутствовали представите-ли международных организаций.

ЕАГ была образована 6 октября 2004 года в городе Москве на основе двух документов: Декларации об учреждении Евразийской группы по противодействию легализации преступных доходов и финансированию терроризма и Вопросы компетенции ЕАГ. В 2011 году ЕАГ утвержден статус межправи-тельственной организации.

Казахстан наряду с Беларусью, Китаем, Кыргызстаном, Россией и Таджикистаном стоял у истоков образования ЕАГ. Позже к ЕАГ присоединились Узбекистан, а затем Туркменистан и Индия.

Открыл и руководил работой конферен-ции заместитель Председателя ЕАГ, пред-седатель Комитета по финансовому мони-торингу Таджияков Бисенгали Шамгалиевич. В своем вступительном слове Бисенгали Шамгалиевич подчеркнул:

«Начиная с момента своего создания, ЕАГ проделала в своем развитии большой путь, сделано много работы. Во всех го-сударствах-членах организации имеются стабильные национальные системы противо-действия легализации преступных доходов и финансированию терроризма, созданы

правовые основы их функционирования, институты финансовой разведки. В Евразий-ском регионе поступательно развивается от-раслевое сотрудничество в сфере ПОД/ФТ.

Евразийская группа, выполняя свою ос-новную функцию, завершает первый раунд и в ближайшее время начнет второй раунд взаимных оценок ЕАГ.

У нас создан квалифицированный Секретариат и необходимое количество обученных по новой Методологии экспер-тов-оценщиков. Работа предстоит немалая, но, думаю, что у нас имеется достаточный потенциал, позволяющий справиться с этой задачей и ответить на вызовы эпохи.

Отмечу и неуклонный рост имиджа ЕАГ на международной арене. Группа принимает активное участие в работе ФАТФ, является проводником принципов и процедур этой организации в регионе.

В настоящее время ни одно из государств – членов ЕАГ не находится на мониторинге ФАТФ (в санкционных списках ФАТФ), что является несомненным успехом и показате-лем правильного курса ЕАГ.

Мы работаем в тесном взаимодействии с нашими государствами-членами и наблю-дателями. Наши совместные мероприятия с нашими коллегами из других региональных групп по типу ФАТФ уже стали хорошей традицией и служат, по нашему мнению, положительным примером горизонтального сотрудничества в семействе ФАТФ».

В ходе конференции обозначена работа ЕАГ в тесном взаимодействии с государства-ми-членами и наблюдателями, Проведение совместных мероприятий с коллегами из других региональных групп по типу ФАТФ (АТГ, МАНИВЭЛ, МЕНАФАТФ, ГИАБА), что является хорошей традицией и служит по-ложительным примером горизонтального

сотрудничества в семействе ФАТФ.Отмечено активное участие ЕАГ в работе

ФАТФ и роль ЕАГ в качестве проводника принципов и процедур ФАТФ в Евразийском регионе.

На конференции выступили главы делега-ций государств-членов ЕАГ, от Республики Казахстан – заместитель председателя Ко-митета по финансовому мониторингу МФ РК Айсагалиева София Серикбаевна.

В завершении конференции состоялась церемония награждения юбилейной меда-лью «10 лет ЕАГ».

Медалями «10 лет ЕАГ» награждены ряд глав государств-членов ЕАГ, членов прави-тельств, которые принимали участие в соз-дании и совершенствовании национальных систем ПОД/ФТ, среди которых Министр финансов Султанов Бахыт Турлыханович, Ответственный секретарь Министерства финансов Коржова Наталья Артемовна, Вице-министр финансов Тенгебаев Ардак Мырзабаевич, председатель Комитета по финансовому мониторингу Таджияков Бисенгали Шамгалиевич, заместитель пред-седателя Комитета по финансовому мони-торингу Айсагалиева София Серикбаевна, ряд руководителей управлений Комитета по финансовому мониторингу.

Также ранее государствами и уполномо-ченными лицами были внесены соответству-ющие представления по членам делегаций, в том числе по тем, кто работал по линии ЕАГ ранее, из их числа: Кравченко Андрей Николаевич (экс-сопредседатель рабочей группы ЕАГ), Ибраимов Рустам Анварович (экс-заместитель председателя ЕАГ), Шаи-мова Айгуль Амановна (экс-сопредседатель рабочей группы ЕАГ), Утебаев Мусиралы Смаилович (экс-председатель Комитета по финансовому мониторингу).


103

Goloushkina G.A.,

Chief of the division F4 Committee on Financial

Monitoring of MF RK

On the results of the research and practice conference, dedicated to the 10th anniversary of the EAg

November 12, 2014 within the framework of the plenary week of The Eurasian group on combating money laundering and financing of terrorism (EAG) the research and practice conference, dedicated to the 10th anniversary of the EAG, was carried out.

The conference was attended by the rep-resentatives of EAG member states: Belarus, Tajikistan, Kazakhstan, Russia, Kyrgyzstan, Turkmenistan, Uzbekistan, China, India and the countries of the observer states - Armenia, Poland, Ukraine, France and other countries. Also the representatives of international orga-nizations attended as observers.

The EAG was established October 6, 2004 in Moscow on the basis of two documents: the Declaration on the Establishment of the Eur-asian Group on Combating Money Laundering and Financing of Terrorism and Question of competence of the EAG. In 2011, the EAG was approved as an intergovernmental organiza-tion.

Kazakhstan, along with Belarus, China, Kyr-gyzstan, Russia and Tajikistan, was behind the formation of the EAG. Later Uzbekistan, Turk-menistan, and then India joined The EAG.

The EAG Deputy Chairman, the Chairman of the Committee on financial monitoring Bisen-gali Shamgalievich Tadzhiyakov has opened the conference and superintended its work. In his opening remarks Bisengali Shamgalievich has stressed:

«Since the moment of the creation the EAG has done a long way in its development, a lot of work has been done. In all member states organizations have stable national systems of combating money laundering and financing of terrorism, the institutions of financial intel-ligence and the legal basis of their operation have been produced. In the Eurasian region

AML / CFT sectoral cooperation is consistently developing.

The Eurasian Group, performing its main function, completes the first round and will begin the second round of mutual evaluations of the EAG in the near future.

We have created a qualified Secretariat and the required amount of workmen trained by the new methodology of appraisers. The work will be considerable, but I think that we have sufficient potential pull off this task and meet the challenges of the era.

I would like also to mention a steady in-crease in the EAG’s image in the international arena. The Group takes actively participates in the FATF work, and it is also an agent of the principles and procedures of the organization in the region.

Currently, none of the EAG member states is not under the FATF monitoring (in the FATF sanctions list), which is an indicator of un-doubted success and the right course of the EAG.

We are working in close collaboration with our member states and observers. Our joint activities with our colleagues from other FATF-style regional groups have already become a good tradition and serve, in our opinion, as a positive example of horizontal cooperation in the FATF family.»

During the conference, the EAG work in close cooperation with member states and observers and the implementation of joint activities with colleagues from other FATF-style regional groups (ATG, MONEYVAL, MENA-FATF, and GIABA) has been stipulated, what is a good tradition and serves as a positive example of horizontal cooperation in the FATF family.

There were noted active participation of the

EAG in the FATF work and the EAG role as an agent of the principles and procedures of the FATF in the Eurasian region.

The heads of the delegations of the EAG member states acted at the conference, Deputy Chairman of the Committee on financial moni-toring MF RK Aysagalieva Sofia Serikbaevna was from the delegation of the Republic of Kazakhstan.

At the end of the conference there was Ju-bilee Medal «10 Years of the EAG» awarding ceremony.

Medals «10 years of the EAG» were awarded to a number of the heads of the EAG member states, government members, who participated in the creation and development of national AML / CFT systems, including Minister of Finance Bakhyt Turlyhanovich Sultanov, the Executive Secretary of the Minister of Finance Korzhova Nataliya Artemovna, Vice Minister of Finance Tengebayev Ardak Myrz-abayevich, Chairman of the Committee on financial monitoring Bisengali Shamgaliev-ich Tadzhiyakov, the vice-chairman of the Committee for Financial Monitoring Sofiya Serikbaevna Aisagalieva and a number of heads of departments of the Committee for Financial Monitoring.

Also earlier states and authorized persons have made appropriate representations re-garding members of delegations, including those who worked under the EAG previously, they are: Andrey Nikolaevich Kravchenko (for-mer associate chairman of the EAG working group), Rustam Anvarovich Ibragimov (former Deputy Chairman of the EAG), Aigul Amanovna Shaimova (associate chairman of the EAG working group), Mussiraly Smailovich Utebaev (ex-chairman of the Committee for Financial Monitoring).

104



ҚР ҚМ Қаржы мониторингі комитетінің

Ғ4 Басқармасының басшысы

ЕАТ-тың 21-Пленарлық отырысы туралы ақпарат2014 жылы 10-14 қараша аралығында Тәжікстан астанасында лаңкестік кірістерді заңдастыруға және терроризмді қаржыландыруға қарсы тұру бойынша Еуразиялық топтың (ЕАТ) 21-Пленарлық отырысы өтті.

Оған Қазақстан Республика-сы Қаржы министрлігі Қаржы мониторингі жөніндегі комитетінің, Қазақстан Республикасының ұлттық банкі және Тәжікстандағы Қазақстан Республикасының елшілігі қатысты.

Іс-шараға ЕАТ мүше-мемлекеттер делегациялары қатысты: Бела-русь, Үндістан, Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан, сондай-ақ ЕАТ бақылаушы мемлекеттер мен ұйымдардың өкілдері қатысты: Ар-мения, Ауғаныстан, Польша, АҚШ, Түркия, Черногория, Франция, Укра-ина, ФАТФ, АТТ, МАНИВЭЛ, Азиаттық даму банкі (АДБ), Бүкіләлемдік банк (ББ), Еуразиялық даму банкі (ЕАДБ), Еуропалық қайта құру және даму банкі (ЕҚДБ), ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ұҚШұ), Еуропадағы Қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйым (ЕҚыұ), Бұұ Есірткі және қылмыс жөніндегі басқармасы (Бұұ ЕҚБ), сондай-ақ Пленарлық оты-рысымен шақырылғандар Иран өкілдері мен ТМД ТҚО.

ЕАТ пленарлық апта шеңберінде 10-11 қарашада бес жұмыс тобының отырыстары өтті: типологияла-ры жөнінде; өзара баға беру және құқықтық мәселелер жөнінде; техникалық жәрдемдесу жөнінде; есірткі бизнесіне, лаңкестікке және терроризмге қарсы қаржылық күрес

жөнінде; қатерлер және қадағалау жөнінде.

13-14 қарашада ЕАТ пленарлық оты-рысы өтті, ол отырыс ЕАТ төрағасының орынбасары, Қазақстан Республи-касы Қаржы министрлігінің Қаржы мониторингі жөніндегі комитеттің төрағасы Бисенғали Шамғалиұлы Таджияқовтың төрағалығымен өтті.

Пленарлық отырыс ЕАТ Төрағасы д-р Кришнанның 2015 жылғы қараша айына дейінгі Іс-қимылдар жоспарын, сондай-ақ қатерлер мониторингі және бақылау бойынша Жұмыс тобының мандатын және іс-қимылдар жоспарын жүзеге асыруды аяқтағанға дейін ЕАТ төрағасының лауазымына Аджай Тьяга м-ның (Үндістан Республикасы) канди-татурасын бекітті.

2014 жылы қазанда үнді делегациясының ақпараттандыруымен, д-р К.П. Кришнан Үнді өкіметінде басқа лауазымға ауыстырылды және оның ор-нын Аджай Тьяга алып отыр. Сондықтан Үндістанның төрағалық етуі мерзімі аяқталғанға дейін ЕАТ Төрағасы ретінде, үнді тарапынан Аджай Тьяганың канди-датурасы бекітілді.

Төрағалық етуші Б.Ш.Таджияқов отырысқа қатысушылардың атынан атқарылған жұмысы үшін д-р Кришнанға алғысын білдірді.

Тағы да бір отырыстың күн тәртібіндегі маңызды тармағы жаңа ЕАТ Атқарушы хатшылығы туралы

мәселе болды: 2011 жылдан бастап осы қызметті атқарған Б.В. Торопов өзінің қызметтік орнын босатқалы тұр. Оның орнына 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап В.П.Нечаев бекітілді, 2013-2014 жылдарда – ФАТФ президенті, 2010-2013 жылдарда – МАНИВЭЛ басшы-сы (ФАТФ типі бойынша ЕАТ ұқсас аймақтық топ).

ЕАТ алаңында Иран Ислам Республи-касына ЕАТ бақылаушысы мәртебесін ұсыну туралы мәселе қозғалды: Иран елі осы мәртебеде ұйымға қосылу мүмкіндігі туралы мәселені қарастыру және техникалық көмек көрсету өтінішін білдірді. Қатысушылар Республиканың қаржы барлау басшысы М.Ахмадабади мырзаның таныстырылымымен қызыға танысты. Пікірталас қорытындысы бойынша бақылаушы мәртебесі ту-ралы мәселе ЕАТ туралы Келісімнің ережелеріне сәйкес қайта қарастыру және келесі 22-Пленарлық отырыста талқылау шешілді.

Қырғызстанды және Тәжікстанды ФАТФ халықаралық ынтымақтастық (ICRG) үдерісінде шолу шеңберінде қарастыру және 2014 жылы қазанда осы елдерден ФАТФ мониторингін шешу туралы ақпарат тыңдалды.

Қаржы мониторингі жөніндегі төраға орынбасары С.С.Айсанғалиева пленарлық отырыстың алдында қаржыны заңдастыру және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес (АЖ/


105ТҚҚ) саласында ұлттық заңдылықтарды өзгерту, сонымен қатар ФАТФ жұмысында Қазақстанның ағымдағы және жоспарланған қатысу мәселесі жөнінде есеппен сөз алды.

АЖ/ТҚҚ саласында ұлттық заңдылықты өзгерту жөнінде атқарылатын жұмыс туралы Қазақстанмен ұсынылған есеп пленарлық отырыспен жағымды бағаланды. АЖ/ТҚҚ саласында ұлттық жүйені жетілдіру жөнінде жұмыстарды жалғастыруға және қолданыстағы кемшіліктерді жоюға, өзара бағалаудың бірінші рауындының аяқталуына байла-нысты ЕАТ мониторингінің рәсімдерінен шығу мақсатында, 2015 жылы қарашада егжей-тегжейлі есепті даярлау және ұсыну жөнінде іс-шараларды қолдану ұсынылды. 2016 жылы басталатын екінші бағалау раундына даярлықты бастау.

Сонымен қатар АЖ/ТҚҚ саласында ұлттық заңдылықтардың өзгерістері туралы Беларусь, Үндістан, Қытай және Ресей делегациялары ақпараттандырды.

Қырғыз Республикасында, Түркменістан және Өзбекстан Респу-бликасында өрлеу туралы есеп беру-лер тыңдалды. Осы елдерде өздерінің АЖ/ТҚҚ ұлттық жүйесін жетілдірудің өрлеуі белгіленді және қолданыстағы кемшіліктерді жою жөнінде жұмыстарды жалғастыру ұсынылды. Қол жеткен өрлеуге байланысты Қырғызстан және Тәжікстанды ЕАТ мониторингінің рәсімдерінен шешу туралы шешім қабылданды. Түркіменстан және Өзбекстанды стандартты мониторинг режимінен шешу рәсімдері шеңберінде 2015 жылы қарашада өтетін өрлеу тура-лы егжей-тегжейлі есепті ұсынады.

Қырғыз Республикасында және Қазақстан Республикасында салық заңдылығын сақтау еркіндігі бағдарламасын қарастырған және талқылаған.

ФАТФ Хатшылығы қазан айында өткен ФАТФ-тың Пленарлық отырысының барысында ФАТФ принциптеріне сәйкес келуі нәтижесінде ЕАТ мүше-мемлекеттерінде салық заңдылығын сақтау еркіндігі бағдарламасын қарастыру бойынша ЕАГ рәсімдерін бекіту туралы шешім қабылданды.

Қырғызстан бойынша ЕАТ Хатшылығы

Қырғызстанда капиталдарды рақымшылау бағдарламасын ФАТФ қарастыру нәтижелері туралы РГОП ақпарат етті.

Қазақстанда СЗСЕ талқылау кезінде ЕАТ Хатшылығы Қаржы мониторингі жөніндегі комитет даярлаған, Қазақстандағы мүлікті рақымшылау бағдарламасының талдауын ұсынды.

ЕАТ және ФАТФ тараптары-нан салық заңдылығын сақтау еркіндігі бағдарламасын жүзеге асыру кезінде, мүлікті рақымшылау бағдарламасы ФАТФ төрт базалық тұжырымдамаларынан сәйкес келеді деп танылған.

Бұдан әрі ЕАТ Хатшылығы Қазақстандағы жағдайды бақылауын және талдауын жалғастырады.

Қазақстанда мүлікті рақымшылау бағдарламасын іске асыруды аяқтауға дейін, Қаржы мониторингі жөніндегі комитетке ЕАТ Хатшылығымен өзара тығыз әрекеттесуге, уақытында осы мәселе бойынша қосымша ақпаратты ұсынуға, ЕАТ Хатшылығы арқылы ФАТФ жағдайы туралы ақпарат беріп отыру міндеті тұр.

ФАТФ өкілдері 2012 жылы қабылданған, жаңа халықаралық стандарттарға сәйкес Испания және Норвегияның бірінші өзара бағалауын өткізу кезінде тәжірибесімен бөліскен.

АЖ/ТҚҚ әрбір ФАТФ ұсынымдарынан жаңа әдістемелік-техникалық сәйкестікті де, солайша тиімділігін жүзеге асыру сияқты шараларын жүзеге асыру кезінде назарды талап етеді.

Бағалаушылардың әр командасы ФАТФ мүше-мемлекеттерінен таңдап алынған, құқықтық, қаржылық және құқық қорғаушы сарапшылардан, сонымен қатар ФАТФ Хатшылары қызметкерлерінің қатарынан тұрады. Бағалаушылар көшпелі миссиялардың нәтижелерін және елдің АЖ/ТҚҚ режимін талдау, сонымен қатар АЖ/ТҚҚ бойынша шараларды бекіту үшін елдерге ұсынымдарды ұсынды.

ФАТФ төртінші раундын бағалаудың екі есеп беруін талқылау жұмыс күні бойына созылғандығын атап өту қажет. Бұл келесімен байланысты, төртінші раундтың шеңберінде елдердің өзара бағалауы алғаш рет жаңа әдістемелерді қолданумен өткізілген:

• ұлттық деңгейдегі қатерлерді бағалау,

• тар орындарды айқындау,• ақшаны заңдастыру және

терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес жөніндегі мемлекеттік саясатты қалыптастыру,

• құқық қорғаушы органдардың және қаржы барлау бөлімшелерінің бар болуы және өзара іс-қимыл механизмдерінің тиімділігі.

Осыған байланысты елдер әр тармақ бойынша бағалаушылардың қорытындыларын, тиімділікті бағалаумен байланысты, әдістемелік мәселелерді талқылай келе толық қарастырды, сонымен қатар техникалық сәйкестігі ФАТФ стандарттарының техникалық кірістерді заңдастыру және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрестің ұлттық жүйесінің тиімді жұмысының кепілі болып табылмайтындығын ерекше атап өтті.

ФАТФ тарапынан есеп беру егжей-тегжейлеріне және өзара бағалауына мейлінше назар аударулары, ЕАТ сияқты, ФАТФ типі бойынша өңірлік топтар үшін, негіз болып табылады, жаңа раунд шеңберінде өз рәсімдерін бағалауды қайта қарастыру үшін, сондай-ақ бағаланатын елдер үшін ақшаны заңдастыру және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес мәселесі жөнінде өзара іс-қимыл ету және тиімділіктің деңгейін арттыруға бағытталған, жұмыстарды өткізу үшін дабыл болып табылады.

Қазақстанның АЖ/ТҚҚ жүйесін өзара бағалау 2018 жылдың қазан айына жаңа халықаралық стандарты бойынша жоспарланған, осы уақытқа Қазақстан бірінші раунд шеңберінде өзара бағалау бойынша алынған, барлық ескертулерді жоюы тиіс, ЕАТ мониторингінің проце-дураларынан шешілуге, заңдылықтарын АЖ/ТҚҚ жаңа халықаралық стандарт-тарына сәйкестендіруі және стандарт-тармен қарастырылған, өзара қимыл етудің барлық қажетті үйлестіру механизмдерін құруға.

Келесі 22-Пленарлық отырыс келесі жылы Ташкент қаласында (Өзбекстан Республикасы) өтеді.

106



Руководитель Управления F4

Комитета по финансовому мониторингу МФ РК

информация об итогах 21-го Пленарного заседания ЕАГВ период с 10 по 14 ноября 2014 года в столице Таджикистана состоялось 21-е Пленарное заседание Евразийской группы по противодействию легализации преступных доходов и финансированию терроризма (ЕАГ).

Где приняли участие представители Комитета по финансовому монито-рингу Министерства финансов Респу-блики Казахстан, Национального банка Республики Казахстан и посольства Республики Казахстан в Таджикистане.

В мероприятии приняли участие делегации государств-членов ЕАГ: Беларусь, Индия, Казахстан, Китай, Кыргызстан, Россия, Таджикистан, Туркменистан и Узбекистан, а также представители государств и органи-заций-наблюдателей в ЕАГ: Армения, Афганистан, Польша, США, Турция, Черногория, Франция, Украина, ФАТФ, АТГ, МАНИВЭЛ, Азиатский банк раз-вития (АБР), Всемирный банк (ВБ), Евразийский банк развития (ЕАБР), Европейский банк реконструкции и развития (ЕБРР), Организация до-говора коллективной безопасности (ОДКБ), Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ), Управление ООН по наркотикам и преступности (УНП ООН), а также при-глашенные Пленарным заседанием представители Ирана и АТЦ СНГ.

В рамках Пленарной недели ЕАГ 10-11 ноября прошли заседания пяти рабочих групп: по типологиям; по взаимным оценкам и правовым вопро-сам; по техническому содействию; по финансовому противодействию нарко-бизнесу, преступности и терроризму; по рискам и надзору.

13-14 ноября состоялось Пленар-ное заседание ЕАГ, которое прошло под председательством заместителя председателя ЕАГ, председателя Ко-митета по финансовому мониторингу Министерства финансов Республики Казахстан Таджиякова Бисенгали Шам-галиевича.

Пленарное заседание утвердило кан-дидатуру г-на Аджая Тьяги (Республи-ка Индия) на должность Председателя ЕАГ до окончания реализации Плана действий Председателя ЕАГ д-ра Криш-нана до ноября 2015 года.

В октябре 2014 года индийская деле-гация проинформировала, что д-р К.П. Кришнан переведен на другую долж-ность в правительстве Индии, и теперь его место занимает Аджай Тьяги. Именно поэтому индийской стороной предложена кандидатура Аджай Тьяги в качестве Председателя ЕАГ до окон-чания срока председательствования Индии.

Председательствующий Б.Ш. Таджия-ков от лица всех участников заседания выразил благодарность д-ру Кришнану за проделанную работу.

Еще одним важным пунктом по-вестки заседания стал вопрос о новом Исполнительном секретаре ЕАГ: Б.В. Торопов, занимавший эту должность с 2011 года, покидает свой пост. На его место с 1 января 2015 года утверж-ден В.П. Нечаев, в 2013-2014 годах

– президент ФАТФ, в 2010-2013 годах – глава МАНИВЭЛ (аналогичная ЕАГ региональная группа по типу ФАТФ).

На площадке ЕАГ был поднят также вопрос о предоставлении Исламской Республике Иран статуса наблюда-теля в ЕАГ: страна обратилась в ЕАГ с просьбой рассмотреть вопрос о возможности присоединения к орга-низации в этом качестве и оказании технического содействия. Участники с интересом ознакомились с презен-тацией главы финансовой разведки Республики г-на М. Ахмадабади. Во-прос о статусе наблюдателя по итогам дискуссий решено проработать в соот-ветствии с положениями Соглашения о ЕАГ и обсудить его на следующем 22-м Пленарном заседании.

Была заслушана информация о рас-смотрении Кыргызстана и Таджикиста-на в рамках процесса обзора междуна-родного сотрудничества (ICRG) ФАТФ и снятии в октябре 2014 года данных стран с мониторинга ФАТФ.

Заместитель председателя Комитета по финансовому мониторингу Айсага-лиева С.С. выступила перед пленарным заседанием с отчетом по вопросам изменения национального законода-тельства в сфере противодействия отмыванию денег и финансированию терроризма (ПОД/ФТ), а также текуще-го и планируемого участия Казахстана в работе ФАТФ.


107Пленарным заседанием положи-

тельно оценен представленный Казах-станом отчет о проводимой работе по изменению национального законода-тельства в сфере ПОД/ФТ. Рекомен-довано продолжить работу по совер-шенствованию национальной системы ПОД/ФТ и устранению существующих недостатков, принять меры по под-готовке и предоставлению детального отчета в ноябре 2015 года в целях выхода с процедур мониторинга ЕАГ в связи с завершением первого раунда взаимных оценок. И приступить к под-готовке ко второму раунду оценок, который начнется в 2016 году.

Также об изменениях в националь-ных законодательствах в сфере ПОД/ФТ проинформировали делегации Бе-ларуси, Индии, Китая и России.

Были заслушаны отчеты о прогрессе Кыргызской Республики, Туркмениста-на и Республики Узбекистан. Отмечен прогресс этих стран по совершенство-ванию своих национальных систем по ПОД/ФТ и рекомендовано продолжить работу по устранению существующих недостатков. В связи с достигнутым прогрессом принято решение о снятии Кыргызстана и Таджикистана с про-цедур мониторинга ЕАГ. В рамках про-цедур снятия с режима стандартного мониторинга Туркменистан и Узбеки-стан представят детальные отчеты о прогрессе на 23-м Пленарном заседа-нии ЕАГ в ноябре 2015 г.

Рассмотрены и обсуждены Про-граммы добровольного соблюдения налогового законодательства (ДСНЗ) в Кыргызской Республике и Республике Казахстан.

Секретариат ФАТФ сообщил о том, что в ходе октябрьского Пленарного заседания ФАТФ принято решение об утверждении процедур ЕАГ по рас-смотрению программ добровольного соблюдения налогового законодатель-ства в государствах-членах ЕАГ ввиду его соответствия принципам ФАТФ.

По Кыргызстану Секретариат ЕАГ ин-формировал РГОП об итогах рассмо-трения ФАТФ программы амнистии капиталов в Кыргызстане.

При обсуждении ДСНЗ Казахстана Секретариат ЕАГ представил анализ программы амнистии имущества в

Казахстане, подготовленный Комите-том по финансовому мониторингу.

Со стороны ЕАГ и ФАТФ програм-ма амнистии имущества признана соответствующей четырем базовым принципам ФАТФ при реализации программ добровольного соблюдения налогового законодательства.

В дальнейшем Секретариат ЕАГ про-должит отслеживать и анализировать ситуацию в Казахстане.

Комитету по финансовому мони-торингу до завершения реализации программы амнистии имущества в Казахстане предстоит тесно взаимо-действовать с Секретариатом ЕАГ, своевременно предоставлять допол-нительную информацию по данному вопросу, через Секретариат ЕАГ ин-формировать о ситуации ФАТФ.

Представители ФАТФ поделились опытом, полученным при проведении первых взаимных оценок Испании и Норвегии на соответствие новым меж-дународным стандартам, принятым в 2012 году. Отчеты были подготовлены на основе Методологии оценки в ре-дакции 2013 года.

При реализации мер ПОД/ФТ новая Методология требует принимать во внимание как техническое соответ-ствие, так и эффективность реали-зации для каждой из Рекомендаций ФАТФ.

Каждая команда оценщиков со-стоит из правовых, финансовых и правоохранительных экспертов, пре-имущественно отобранных из госу-дарств-членов ФАТФ, а также из числа сотрудников Секретариата ФАТФ. Оценщики представили выводы выезд-ных миссий и анализ режимов ПОД/ФТ страны, а также - рекомендации стра-нам для укрепления мер по ПОД/ФТ.

Следует отметить, что обсуждение двух отчетов четвертого раунда оценок ФАТФ продолжалось весь рабочий день. Это связано с тем, что в рамках четвертого раунда взаимная оценка стран впервые проводилась с исполь-зованием новой методологии, отправ-ной точкой которой является:

• оценка рисков на национальном уровне,

• выявление узких мест,

• формирование государственной политики по противодействию отмыванию денег и финансированию терроризма,

• наличие и эффективность механизмов взаимодействия правоохранительных органов и подразделений финансовой разведки.

В связи с этим, страны подробней-шим образом рассматривали заклю-чения оценщиков по каждому пункту, попутно обсуждая методологические вопросы, связанные с оценкой эф-фективности, особо при этом, подчер-кивая, что техническое соответствие стандартам ФАТФ еще не является гарантией эффективной работы на-циональной системы противодействия отмывания доходов и финансирования терроризма.

Столь пристальное внимание со стороны ФАТФ деталям отчетов и взаимной оценки (впервые Пленарное заседание ФАТФ посвятило такое зна-чительное количество времени обсуж-дению отчетов двух стран), является основанием для региональных групп по типу ФАТФ, таких как ЕАГ, для пересмотра своих процедур оценки в рамках нового раунда, а для оценивае-мых стран – сигналом для проведения серьезной работы, направленной на повышение уровня взаимодействия и эффективности по вопросам противо-действия отмыванию денег и финанси-рованию терроризма.

Взаимная оценка системы ПОД/ФТ Казахстана запланирована по новым международным стандартам заплани-рована на октябрь 2018 года, к этому времени Казахстан должен устранить все замечания, полученные по взаим-ной оценке в рамках первого раунда, «сняться» с процедур мониторинга ЕАГ, привести законодательство в со-ответствие новым международным стандартам ПОД/ФТ и создать все необходимые координационные ме-ханизмы взаимодействия, предусмо-тренные стандартами.

Следующее 22-е Пленарное засе-дание состоится в следующем году в городе Ташкент (Республика Узбеки-стан).

108


Goloushkina G.A.,

Chief of the division F4 Committee on Financial

Monitoring of MF RK

Information on the results of the 21st Plenary Meeting of the EAgDuring the period from 10 to 14 November 2014 there was the 21st Plenary Meeting of the Eurasian Group on Combating Money Laundering and Financing of Terrorism (EAG) in the capital of Tajikistan, representatives of the Committee for Financial Monitoring of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan, the National Bank of the Republic of Kazakhstan and Embassy of the Republic of Kazakhstan in Tajikistan attended it.

The event was attended by the delega-tions of the EAG member states: Belarus, India, Kazakhstan, China, Kyrgyzstan, Russia, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan, and by representatives of the EAG observer states and organizations: Afghanistan, Armenia, Poland, USA, Turkey, Montenegro, France, Ukraine, FATF, APG, MONEYVAL, the Asian Devel-opment Bank (ADB), World Bank (WB), the Eurasian Development Bank (EDB), the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), the Collective Security Treaty Organization (CSTO), the Organization for security and Coopera-tion in Europe (OSCE), the United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), and the representatives of Iran and CIS ATC invited by plenary meeting.

Within the framework of the EAG Ple-nary week 10-11 November there were meetings of 5 working groups: on typolo-gies; on mutual assessments and legal issues; on technical assistance; on finan-cial combating drug traffic, crime and terrorism; on risks and supervision.

November 13-14 the EAG Plenary meeting was carried out under the chair-manship of the deputy chairman of the EAG, chairman of the Committee for Financial Monitoring of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan Bisengali Shamgalievich Tadzhiyakov.

Plenary meeting has approved the candidature of Mr. Ajay Tyagi (Republic of India) to the office of the EAG Chairman before the end of the implementation of the Plan of Actions of the EAG Chairman Dr. Krishnan until November 2015.

In October 2014 an Indian delegation had informed that Dr. K. P. Krishnan was transferred to another office in the gov-ernment of India, and now his position is taken by Ajay Tyagi. That is why the Indian side has suggested the candida-ture of Ajay Tyagi to the office of the EAG Chairman before the expiry of chairman-ship of India.

Presiding B.Sh. Tadzhiyakov on behalf of all participants of the meeting has ex-pressed the gratitude to Dr. Krishnan for executed work.

Another important item on the agenda has been the issue on a new Executive Secretary of the EAG: B. V. Toropov, who held this position since 2011, is leav-ing his post. V. P. Nechayev, President of the FATF in 2013-2014, Head of the MONEYVAL (the EAG similar FATF-style regional group) in 2010-2013, will take his office from January 1, 2015.

There was also raised the issue of providing the Islamic Republic of Iran for the EAG observer status at the site the EAG: the state had appealed to consider the possibility of joining the organization

in this function and providing techni-cal assistance. Participants reviewed with interest the presentation of Mr. M. Ahmadabadi, the head of the Financial Intelligence. On the results of discussions it was decided to work out the issue on observer status in accordance with the provisions of the Agreement on the EAG and discuss it at the next 22nd Plenary Meeting.

The information on the consideration of Kyrgyzstan and Tajikistan within the framework of the review process of the FATF international cooperation (ICRG) and taking off the FATF monitoring data from states in October 2014 has been heard.

The Deputy Chairman of the Com-mittee for Financial Monitoring, S. S. Aysagalieva spoke in front of the plenary meeting with a report on changes in na-tional legislation in the field of combating money laundering and financing of terror-ism (AML / CFT), as well as current and planned participation of Kazakhstan in the FATF work.

The Plenary meeting highly evaluated the report of Kazakhstan on the carried out work on changing the national legisla-tion in the field of AML / CFT. It was rec-ommended to continue work on improve-ment the national AML / CFT system and elimination of the existing shortcomings,


109take measures on preparation and provid-ing a detailed report in November 2015 in order to exit the EAG monitoring proce-dures in connection with the completion of the first round of mutual evaluations, and begin preparations to the second round of evaluations, which will begin in 2016.

Also delegations of Belarus, India, Chi-na and Russia have informed on changes in national legislation in the field of AML / CFT.

Reports on the progress of the Kyrgyz Republic, Turkmenistan and Uzbekistan were heard. Progress in these countries in improvement of their national AML / CFT systems has been noted and it’s recommended to continue their work on elimination of the existing shortcomings. In connection with the achieved progress there was a decision to take Kyrgyzstan and Tajikistan off the EAG monitoring procedures. Within the framework of procedures of taking off the standard monitoring, Turkmenistan and Uzbekistan will submit detailed reports on progress at the 23rd EAG Plenary meeting in No-vember 2015.

The voluntary tax compliance (VTC) programmes of the Kyrgyz Republic and the Republic of Kazakhstan were reviewed and discussed.

The FATF Secretariat has reported that during the October FATF Plenary meeting there was taken a decision on approval the EAG procedures on consideration of voluntary tax laws compliance in the EAG member states due to its compliance with the FATF principles.

The EAG Secretariat of Kyrgyzstan has informed the WGEL on the results of the consideration FATF Capital Amnesty pro-gram in Kyrgyzstan.

During the discussion of VTC of Ka-zakhstan the EAG Secretariat has submit-ted an analysis of the property amnesty program in Kazakhstan, prepared by the Committee for Financial Monitoring.

On the part of the EAG and FATF prop-erty amnesty program has been found appropriate to four FATF basic principles in the implementation of programs of voluntary tax compliance.

In the future, the EAG Secretariat will continue to monitor and analyze the situ-ation in Kazakhstan.

The Committee for Financial Monitoring until the completion of the implementa-tion of the capital amnesty program in Kazakhstan will closely interact with the EAG Secretariat and timely submit ad-ditional information on this issue, as well as inform FATF on the situation through the EAG Secretariat.

FATF representatives have shared the experience gained during Norway’s and Spain’s first mutual evaluations on com-pliance with the FATF Recommendations adopted in 2012. The reports were pre-pared on the basis of the Methodology for assessments which was adopted in 2013.

This new methodology requires take into account technical compliance as well as the effectiveness of the implementa-tion for each of the FATF Recommenda-tions.

Each team of assessors consists of legal, financial and law enforcement ex-perts, mainly selected from the member states of the FATF, as well as from the staff of the FATF Secretariat. Each team has presented its findings from the on-site visit and analysis of the country’s AML/CFT regime and recommendations to countries to strengthen its AML/CFT measures.

It should be noted that the discussion of the two reports for the fourth round of FATF evaluations continued the whole day. It is connected to the fact that in the fourth round the mutual evaluation was conducted for the first time with a new methodology, the starting point of which is

• the assessment of risks at the national level,

• the identification of bottlenecks,• the formation of state policy for

combating money laundering and financing of terrorism,

• the existence and effectiveness of mechanisms of interaction between law enforcement agencies and financial intelligence units.

In this connection, countries in detailed manner have considered the appraisers conclusions for each item, incidentally discussing methodological issues associ-ated with the assessment of effective-ness, at the same time especially empha-sizing that the technical compliance with FATF standards does not guarantee the effective operation of the national system of combating money laundering and ter-rorist financing.

So much attention by FATF detail re-ports and mutual evaluation (for the first time the FATF Plenary meeting has devot-ed a considerable amount of time to dis-cuss the reports of two countries), is the basis for FATF-style regional groups, such as the EAG, for revising their assessment procedures within the framework of a new round, and for the assessed coun-tries it is a signal for serious work aimed at increasing the level of interaction and effectiveness in combating money laun-dering and financing of terrorism.

Mutual evaluation of the AML / CFT system of Kazakhstan on the new interna-tional standards, is scheduled for October 2018, and Kazakhstan should eliminate all comments received on the mutual evalu-ation in the first round, «to be taken off» the EAG monitoring procedures, to bring the legislation into accordance with the new international AML / CFT standards and to create all the necessary coordina-tion mechanisms of interaction, in accor-dance with standards by that time.

The next 22nd Plenary meeting will be held next year in the city of Tashkent (Uzbekistan).


94734

110


Игембаев А.К.,

ҚР ҚМ Қаржы мониторингі комитеті

F1 басқармасының басшысы

Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру (жылыстату) және терроризмді қаржыландыру саласындағы бағдарланған тәуекел тәсіліБүгінде Қазақстанда жеке сектордың және мемлекеттік құрылымдардың ынтымақтастығына негізделген, тұтастай алғанда, қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимылдың (АЖ/ТҚҚ) жүйесі қалыптастырылды.

АЖ/ТҚҚ жүйесі халықаралық құрылымдар тарапынан, оның ішінде ФАТФ – ақшаны жылыстату-мен күрестің қаржылық шараларын әзірлеудің халықаралық тобының және ЕАТ – қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру (жылыстату) және терроризмді қаржыландыру жөніндегі Еуразиялық топтың сараптамалық бағалауынан ойдағыдай өтуде.

Алайда әлемдік экономикадағы дағдарыс көріністері, АЖ/ТҚҚ саласындағы әлемдік үрдістер АЖ/ТҚҚ ұлттық жүйесіне жаңа, жоғары талаптар ұсынды. Қылмыстық жол-мен алынған кірістерді жылыстату және терроризмді қаржыландырудың ұлттық жүйелерін бағалау нормалары, тиімділік критерийлері айтарлықтай күшейтілді.

ФАТФ-ның халықаралық стандарт-тарына сәйкес әрбір ел тәуекелдерді бағалау жөніндегі органды неме-се шараларды үйлестіру жөніндегі механизмді айқындай отырып, (АЖ/ТҚ) ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландыру тәуекелдерін белгілеу және бағалау, сондай-ақ осы тәуекелдерді тиімді төмендету мақсатында ресурстар бөлуі қажет.

АЖ/ТҚҚ проблемаларына көп көңіл бөлінуде, өйткені, АЖ/ТҚҚ ұлттық жүйесінің тиімділігін қамтамасыз етудің маңызды шарты оған кіретін ведом-стволар мен ұйымдардың қызметіндегі өзара іс-қимыл болып табылады.

Осы мақсатта құрамына мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, сондай-ақ қаржы мониторингі субъектілерінің қоғамдық бірлестіктерінің өкілдері кірген Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жөніндегі ведомствоаралық комиссия (ВАК) құрылған болатын.

ВАК жұмысының негізгі басымдығы мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдар мен АЖ/ТҚҚ саласындағы қаржы мониторингі субъектілерінің келісілген шешімдерін әзірлеу және іске асыру, Қазақстанда АЖ/ТҚҚ жүйесін жетілдіру бойынша тиімді шаралар қабылдау болып табылады.

Бағдарланған тәуекел тәсілі (БТТ) – қазіргі кезде ақшаны жылыстатумен және терроризмді қаржыландырумен күрестің пәрменді әдісі. Алайда бұл барынша «сезімтал» меха-низм және қандай да бір секторда

Бағдарланған тәуекел тәсілін қолдану әдісін таңдағанда тиісті сектордың мүмкіндіктерін және ауқымын ескеру қажет.

Бағдарланған тәуекел тәсілінің қаржы мекемелеріне және белгіленген қаржылық емес кәсіпорындар мен кәсіптерге (БҚЕКК) беретін іс-қимыл еркіндігі мен жауапкершілігі, мүмкіндіктері жоғары секторлар үшін неғұрлым орынды болып табылады.

Өз кезегінде мемлекеттік орган-дар жеке сектор өкілдеріне олардың ақшаны жылыстату және терроризмді қаржыландыру жағдайларын бол-дырмау немесе санын қысқарту үшін қолданатын шаралары оларға өз меншік ресурстарын анықталған тәуекелдерге сәйкес келуі үшін барынша тиімді қалай бөлуі керектігі туралы дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік беруде көмек көрсетуге тиісті.

Осы міндетті іске асыру бағдарланған тәуекел тәсілі қағидаттарына негізделген АЖ/ТҚҚ мақсатында қаржы мониторингі субъектілерінің ішкі бақылауды ұйымдастыруымен тікелей байланысты.

Бағдарланған тәуекел тәсілін енгізу субъектілерге қылмыстық жолмен


111

Игембаев А.К.,

руководитель Управления F1

Комитета по финансовому

мониторингу МФ РК

Риск-ориентированный подход в сфере противодействия легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма На сегодняшний день в Казахстане в целом сформирована система противодействия легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма (далее – ПОД/ФТ), основанная на сотрудничестве государственного и частного секторов.

алынған кірістерді заңдастыруды (жылыстатуды) және терроризмді қаржыландыруды жасау немесе жәрдемдесу мақсатына арналған шараларды олардың көрсететін қызметтеріне сәйкес басқа тұлғалардың пайдаланбауы үшін өз клиенттерін тиісінше тексеру, ішкі бақылау тәртібі рәсімдеріне жаңаша қарауды көздейді.

«Қылмыстық жолмен алынған кiрiстердi заңдастыруға (жылыстатуға) қарсы iс-қимыл туралы» 2014 жылғы 10 маусымдағы Қазақстан Республика-сы Заңының соңғы өзгерістеріне сәйкес ішкі бақылау жүргізу кезінде қаржы мониторингі субъектісінің қызметіне талаптармен қатар ішкі бақылау қағидасына бірқатар бағдарламалар енгізілуге тиіс:

• АЖ/ТҚҚ мақсатында ішкі бақылауды ұйымдастыру бағдарламасы;

• клиенттердің тәуекелдерін және технологиялық жетістіктерді

пайдалану тәуекелін қоса, қылмыстық мақсаттарда қызметтерді пайдалану тәуекелін ескеретін АЖ/ТҚ заңдастыру тәуекелін басқару бағдарламасы;

• клиенттерді сәйкестендіру бағдарламасы;

• клиенттердің күрделі, әдеттен тыс ірі және басқа әдеттен тыс операцияларын зерделеуді қоса алғанда, мониторинг және клиенттердің операцияларын зерделеу бағдарламасы;

• АЖ/ТҚҚ мәселесі бойынша қаржы мониторингі субъектілері қызметкерлерін дайындау және оқыту бағдарламасы;

• ішкі бақылау қағидасына сәйкес қаржы мониторингі субъектілері әзірлей алатын өзге де бағдарламалар.

Осы бағдарламалар бір жағынан қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру (жылыстату)

және терроризмді қаржыландыру процестерінде қаржы мониторингі субъектілерінің қызметтерін қатыстыру тәуекелдерін тиімді төмендетуге, басқа жағынан АЖ/ТҚҚ саласында заңнаманың тиісінше орындалуын қадағалау тиімділігін ең жоғарғы деңгейде арттыруға мүмкіндік береді.

Сонымен, реттеуші, әкімшілік және ұйымдық шаралар негізінде АЖ/ТҚҚ саласына бағдарланған тәуекел тәсілін енгізу АЖ/ТҚ заңдастыру процестеріне жеке және заңды тұлғаларды қасақана немесе аңдаусыз тартудың әлеуетті мүмкіндіктерін тиімді төмендететін болады, АЖ/ТҚҚ жүйесіне қатысушылардың ал-дын алу шараларында күш-жігерін шоғырландыруға мүмкіндік береді, тұтастай алғанда, ұлттық қаржы жүйесінің және экономиканың ашықтығын жоғарылатады және ең соңында еліміздің инвестициялық тартымдылығының өсуіне мүмкіндік жасайтын болады.

Система ПОД/ФТ успешно проходит экспертные оценки со стороны ряда международных структур, в числе

которых ФАТФ − международная группа разработки финансовых мер борьбы с отмыванием денег и ЕАГ − Евразийская

группа по противодействию легализации преступных доходов и финансированию терроризма.

112


Однако кризисные проявления в миро-вой экономике, мировые тенденции в сфере ПОД/ФТ диктуют новые, повышен-ные требования к национальным систе-мам ПОД/ФТ. Произошло значительное ужесточение норм оценки национальных систем, критериев эффективности противодействия отмыванию преступных доходов и финансированию терроризма.

В соответствии с международными стандартами ФАТФ каждой стране не-обходимо определить и оценить риски отмывания денег и финансирования тер-роризма (ОД/ФТ), определив орган или механизм по координации мер по оценке рисков, а также распределить ресурсы с целью эффективного снижения этих рисков.

Проблемам ПОД/ФТ уделяется все больше внимания, ведь важнейшим ус-ловием обеспечения эффективности си-стемы ПОД/ФТ является взаимодействие деятельности входящих в нее ведомств и организаций.

В этих целях создана Межведомствен-ная комиссия по противодействию лега-лизации (отмыванию) доходов, получен-ных преступным путем, и финансирова-нию терроризма (МВК), в состав которой входят представители государственных и правоохранительных органов, а также общественных объединений субъектов финансового мониторинга.

Основным приоритетом работы МВК является выработка и реализация со-гласованных решений государственных органов, общественных объединений и субъектов финансового мониторинга в сфере ПОД/ФТ, принятие эффективных мер по совершенствованию системы ПОД/ФТ в Казахстане.

Риск-ориентированный подход (РОП) в настоящее время – действенный способ борьбы с отмыванием денег и финанси-рованием терроризма. Однако следует помнить, что это достаточно «чувстви-тельный» механизм и, выбирая способ применения РОП в каком-либо секторе,

необходимо учитывать возможности и масштабы соответствующего сектора.

Необходимо понимать, что свобода действий и ответственность, которую РОП дает финансовым учреждениям и уста-новленным нефинансовым предприятиям и профессиям, более уместны в секторах с большими возможностями.

В свою очередь государственные ор-ганы должны помочь представителям частного сектора в том, чтобы меры, при-меняемые ими для предотвращения или сокращения количества случаев ОД/ФТ, позволяли им правильно принять реше-ние, как распределять свои собственные ресурсы наиболее эффективно, чтобы они соответствовали выявленным рискам.

Реализация данной задачи напрямую связана с организацией внутреннего контроля субъектами финансового мони-торинга в целях ПОД/ФТ, основанного на базе принципов риск-ориентированного подхода.

Внедрение РОП нацеливает субъек-тов по-новому взглянуть на процедуры надлежащей проверки своих клиентов, правила внутреннего контроля, чтобы принимать меры, в соответствии с кото-рыми оказываемые ими услуги не были использованы другими лицами для целей совершения или оказания содействия в легализации (отмывании) доходов, полу-ченных преступным путем, и финансиро-вании терроризма.

В соответствии с последними измене-ниями в Закон Республики Казахстан «О противодействии легализации (отмыва-нию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма» от 10 июня 2014 г. правила внутреннего контроля, помимо требований к деятель-ности субъекта финансового мониторин-га при проведении внутреннего контроля, должны включать в себя ряд программ:

• программу организации внутреннего контроля в целях ПОД/ФТ;

• программу управления риском легализации ОД/ФТ, учитывающую риски клиентов и риски использования услуг в преступных целях, включая риск использования технологических достижений;

• программу идентификации клиентов;

• программу мониторинга и изучения операций клиентов, включая изучение сложных, необычно крупных и других необычных операций клиентов;

• программу подготовки и обучения сотрудников субъектов финансового мониторинга по вопросам ПОД/ФТ;

• иные программы, которые могут разрабатываться субъектами финансового мониторинга в соответствии с правилами внутреннего контроля.

Данные программы позволят, с одной стороны, эффективно снизить риски во-влечения услуг субъектов финансового мониторинга в процессы легализации преступных доходов и финансирования терроризма, а с другой – в максимальной степени повысить эффективность надзо-ра за надлежащим исполнением законо-дательства в сфере ПОД/ФТ.

Таким образом, внедрение риск-ориентированного подхода в сфере ПОД/ФТ на базе регулятивных, администра-тивных и организационных мер будет эффективно снижать потенциальные возможности преднамеренного или не-преднамеренного вовлечения физических и юридических лиц в процессы легализа-ции ОД/ФТ, позволит сконцентрировать усилия участников системы ПОД/ФТ на превентивных мерах, повысит прозрач-ность национальной финансовой системы и экономики в целом и в конечном итоге будет способствовать росту инвестицион-ной привлекательность страны.


94734


113

Igembaev A.K.,

Chief of F1 division

Committee on Financial

Monitoring MF RK

The risk-based approach in sphere of combating legalization (laundering) of criminal gained income and financing terrorismToday in Kazakhstan in whole formed a system of counteraction to legalization (laundering) of proceeds from crime and financing of terrorism (hereinafter – AML/CFT) based on the collaboration of public and private sectors.

AML/CFT system passes the expert evaluations from side of a number of international organiza-tions, including the FATF – the international Finan-cial Action Task Force on Money Laundering and the EAG - Eurasian Group on Combating Money Laundering and Financing of Terrorism.

However, the demonstrations of the crisis in the global economy and the global trends in the field of AML/CFT set new and higher demands to the national systems of AML/CFT. There was a signifi-cant tightening of the rules of national assessment systems, performance criteria of combating money laundering and financing of terrorism.

In accordance with international standards of the FATF, each country needs to identify and assess the risks of money laundering and financing of terror-ism (AML/CFT), identify the authority or mechanism to coordinate the measures of assessing risks and also to distribute the resources with purpose to effectively reduce these risks.

To issues of AML/CFT paid more and more atten-tion, because essential to ensure the effectiveness of the AML/CFT is the interaction activities of its member authorities and organizations.

For these purposes, the Interministerial Com-mission on countering the legalization (laundering) of proceeds from crime and financing of terrorism (IMC), which was composed of representatives from government and law enforcement authorities, as well as associations of financial monitoring enti-ties.

The main priority of the IMC is the development and implementation of the agreed decisions of state bodies, public associations and entities of financial monitoring of AML/CFT, the adoption of effective measures to improve the AML/CFT system in

Kazakhstan. The risk-based approach (RBA) is currently an

effective way in combating money laundering and financing of terrorism. However, be aware that it is quite «sensitive» mechanism and choosing a method of using RBA in any sector, it is necessary to take into account the possibility and extent of the sector.

It should be understood that the freedom of ac-tion and responsibility that RBA gives financial in-stitutions and designated non-financial businesses and professions (DNFBPs), more relevant in sectors with great potential.

In turn, the public authorities must help the private sector to measures used by them to prevent or reduce the number of cases of AML/CFT allow them to correctly decide how to allocate their own resources more effectively to match the identified risks.

Implementation of this task is directly related to the organization of internal control entities of finan-cial monitoring for AML/CFT, based on the base principles of risk-based approach.

Introduction RBA directs entities to take a fresh look at the procedures for proper verification of their clients, internal control rules, so that the mea-sures under which their services were not used by others for the purpose of committing or facilitating in the legalization (laundering) of criminal proceeds and the financing of terrorism.

In accordance, with the latest amendments of the Law of the Republic of Kazakhstan «On combating legalization (laundering) of criminal gained income and financing terrorism» June 10, 2014. internal control rules, in addition to the requirements of the entity’s activities during the financial monitoring

of internal control should include a number of programs:

- A program of internal control organization AML/CFT;

- The risk management program of legalization of ML/FT, consider the risks of clients and the risks of using customer service for criminal purposes, including the risk of use of technological advances;

- Customer identification program;- The program of monitoring and studying cus-

tomer operations, including the study of complex, unusual large transactions, and other unusual clients;

- The program of training and educating of staff entities of financial monitoring of AML/CFT;

- Other programs that may be developed by enti-ties of financial monitoring in accordance with the rules of internal control.

These programs will allow on the one hand, to effectively to reduce the risks of engaging the services of entities of financial monitoring in the process of money laundering and financing terror-ism, and the other - to maximize the effectiveness of supervision of the proper implementation of the legislation in the field of AML/CFT.

Thus, the introduction of a risk - based approach to AML/CFT-based regulatory, administrative and organizational measures will effectively reduce the potential for intentional or unintentional engage-ment of individuals and entities in the process of legalization of ML/FT will allow participants to focus AML/CFT system on preventive measures, increase the transparency of the national financial system and the economy as a whole, and, ultimately, will contribute to the growth of the investment attrac-tiveness of the country.

114


2014 жылдың 1 желтоқсанына Қазақстан Республикасы ұлттық қорының қолма-қол ақшаны бақылау шотындағы

ақшаның қозғалысы туралы есеп

(теңге)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ерекшелік Жыл басынан бастап

өспелі қорытындымен

сомасы

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Түсімдер ...................................................................................................................................3 335 234 514 040,52

101105 Занды тұлға - мұнай секторы ұйымдарынан алынатын, корпоративтік табыс салығы ......................................998 551 208 990,82

101106 Резидент заңды тұлғалардан алынатын, төлем көздерінен мұнай секторы ұйымдары ұстайтын

корпорациялық табыс салығы .................................................................................................................................27 962 836 021,16

101107 Резидент емес заңды тұлғалардан алынатын, төлем көздерінен мұнай секторы ұйымдарымен

ұсталатын корпорациялық табыс салығы .............................................................................................................164 756 630 394,91

105322 Мұнай секторы ұйымдарынан алынатын, үстеме пайдаға салынатын салық ........................................................81 125 604 849,07

105325 Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін бонустар ......................................................................................................30 925 054 633,21

105326 Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін, пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық ..................................940 421 051 506,54

105327 Мұнай секторы ұйымдарынан салынатын экспортқа рента салығы ....................................................................712 147 991 454,40

105328 Мұнай секторы ұйымдарынан жасалған келісім-шарттар бойынша өнімді

бөлгендегі Қазақстан Республикасының үлесі .....................................................................................................357 049 079 077,86

105329 Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін, қызметін өнімді бөлу жөніндегі келісім-шарт бойынша

жүзеге асыратын, жер қойнауын пайдаланушының қосымша төлемі ..........................................................................................0,00

204201 Орталық мемлекеттік органдар, олардың аумақтық бөлімшелері мұнай секторы

ұйымдарына салатын әкімшілік айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар .......................................12 248 509 992,37

204202 Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер мұнай секторы

ұйымдарына салатын басқа да айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар ...............................................51 687 011,00

204203 Мұнай секторы ұйымдары келтірген зиянның орнын толтыру туралы талаптар бойынша

табиғатты пайдаланушылардан алынған қаражат ....................................................................................................8 805 261 751,15

206111 Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін басқа да салықтық емес түсімдер ........................................................................408 466,55

303102 Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін түсімдер .....................................................1 189 189 891,48

601103 Республикалық меншіктегі және тау-кен әрі өңдеу салаларына жататын мемлекеттік

мүлiктi жекешелендіруден түсетін түсімдер ...................................................................................................................................0,00

II. ҚР Ұлттық қорының ҚБш аударымдары .............................................................................................3 334 268 071 112,52

13 Өзгелер .................................................................................................................................................................3 334 268 071 112,52

9 Өзгелер .................................................................................................................................................................3 334 268 071 112,52

217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі .....................................................................................................3 334 268 071 112,52

005 Қазақстан Республикасының ұлттық қорына қаражатты аударуды ұйымдастыру ..........................................3 334 268 071 112,52

339 Басқа мемлекеттік басқару деңгейлеріне берілетін өзге ағымдағы трансферттер ..........................................3 334 268 071 112,52

III. Жылдың басына ақша қалдығы ...............................................................................................................0,00

Iv. Кезең аяғына ақша қалдығы ..................................................................................................... 966 442 928,00


115

Отчет о движении денег на контрольном счете наличностиНационального фонда Республики Казахстан

на 01 декабря 2014 год

(тенге)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сумма с начала года

Специфика нарастающим итогом

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Поступления .................................................................................................................................3 335 234 514 040,52

101105 Корпоративный подоходный налог с юридических лиц-организаций нефтяного сектора .................................998 551 208 990,82

101106 Корпоративный подоходный налог с юридических лиц-резидентов, удерживаемый

у источника выплаты организациями нефтяного сектора ......................................................................................27 962 836 021,16

101107 Корпоративный подоходный налог с юридических лиц-нерезидентов, удерживаемый

у источника выплаты организациями нефтяного сектора ....................................................................................164 756 630 394,91

105322 Налог на сверхприбыль от организаций нефтяного сектора..................................................................................81 125 604 849,07

105325 Бонусы от организаций нефтяного сектора ............................................................................................................30 925 054 633,21

105326 Налог на добычу полезных ископаемых от организаций нефтяного сектора .....................................................940 421 051 506,54

105327 Рентный налог на экспорт от организаций нефтяного сектора ...........................................................................712 147 991 454,40

105328 Доля Республики Казахстан по разделу продукции по заключенным контрактам

от организаций нефтяного сектора .......................................................................................................................357 049 079 077,86

105329 Доп.платеж недропользователя, осуществляющего деятельность по контракту о разделе продукции,

от организаций нефтяного сектора нефтяного сектора ................................................................................................................0,00

204201 Административные штрафы, пени, санкции, взыскания, налагаемые центральными государственными

органами, их территориальными подразделениями, на организаций нефтяного сектора ...................................12 248 509 992,37

204202 Прочие штрафы, пени, санкции, взыскания, налагаемые государственными учреждениями,

финансируемыми из республиканского бюджета, на организаций нефтяного сектора .............................................51 687 011,00

204203 Средства, полученные от природопользователей по искам о возмещении вреда организациями

нефтяного сектора .....................................................................................................................................................8 805 261 751,15

206111 Другие неналоговые поступления от организаций нефтяного сектора ............................................................................408 466,55

303102 Поступления от продажи земельных участков сельскохозяйственного назначения .............................................1 189 189 891,48

601103 Поступления от приватизации государственного имущества, находящегося в республиканской

собственности и относящегося к горнодобывающей и обрабатывающей отраслям ...................................................................0,00

II. Переводы с КСН Национального фонда РК ..........................................................................................3 334 268 071 112,52

13 Прочие ..................................................................................................................................................................3 334 268 071 112,52

9 Прочие ..................................................................................................................................................................3 334 268 071 112,52

217 Министерство финансов Республики Казахстан ................................................................................................3 334 268 071 112,52

005 Организация перевода средств в Национальный фонд Республики Казахстан ................................................3 334 268 071 112,52

339 Прочие текущие трансферты другим уровням государственного управления ................................................3 334 268 071 112,52

III. Остаток денег на начало года ..............................................................................................................................0,00

Iv. Остаток денег на конец периода ............................................................................................................. 966 442 928,00

116


Statement of Cash Flows for the cash account control of the National Fund of the Republic of Kazakhstan

December 01, 2014

(tenge)

Amount from specific nature

the beginning on a cumulative total

I. Revenue ........................................................................................................................3 335 234 514 040.52

101105 Corporate income tax from legal entities oil sector organizations ............................................................................998 551 208 990.82

101106 Corporate income tax from legal entities - resident withholding from the source by organizations oil sector ...........27 962 836 021.16

101107 Corporate income tax from legal entities non-resident withholding from the source by organizations oil sector ....164 756 630 394.91

105322 Excess profits tax from oil organizations sector ........................................................................................................81 125 604 849.07

105325 Bonuses from oil sector organizations ........................................................................................................................30 925 054 633.21

105326 Tax on mining organizations from the oil sector ......................................................................................................940 421 051 506.54

105327 Rent tax on export of oil sector organizations ...........................................................................................................712 147 991 454.40

105328 Share of the Republic of Kazakhstan in production on contracts by the oil sector organizations .............................357 049 079 077.86

105329 Excess payment of subsoil user performing activities on the production sharing contract,

from organizations of oil sector ........................................................................................................................................................0.00

204201 Administrative fines and penalties levied by central state bodies and their territorial subdivisions

on the oil sector organizations ...................................................................................................................................12 248 509 992.37

204202 Other fines and penalties levied by state institutions financed from the state budget, organizations on the oil sector ......51 687 011.00

204203 Funds received from the natural resources on claims on damages by oil sector organizations ...................................8 805 261 751.15

206111 Other non-tax revenue from 333 organizations oil sector ......................................................................................................408 466,55

303102 Proceeds from sale of land for agricultural purpose ....................................................................................................1 189 189 891.48

601103 Proceeds from privatization of state property, being in the republican ownership

and relating to the mining and manufacturing industries ..................................................................................................................0,00

II. Transfers from the SPE National Fund ..................................................................................................3 334 268 071 112.52

13 Other ......................................................................................................................................................................3 334 268 071 112.52

9 Other ......................................................................................................................................................................3 334 268 071 112.52

217 Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan .................................................................................................3 334 268 071 112.52

005 Organization of the transfer of funds to the National Fund of the Republic of Kazakhstan ....................................3 334 268 071 112.52

339 Other current transfers to other levels of government ...........................................................................................3 334 268 071 112.52

III. Rest of money at the beginning of the year ....................................................................................................0.00

Iv. Rest of money ,for the end of period .............................................................................................. 966 442 928.00


117

БолдырықоваЛ.Ж.,

ТСБҚ инновациялық

жобалар және ғылыми бағдарламалар

секторының бас маманы,

«Қаржы академиясы» АҚ

«Certificate in International Publik Sektor

Financial Reporting (Cert IPSFR)»

халықаралық сертификаты,

ҚР кәсіби бухгалтері

Тақырыбы: Кірістер мен шығыстардың есебі. ММ мысалында кезеңді жaбу

Мемлекеттік мекеме алатын кірістер ай-ырбасталмайтын операциялардан түсетін кірістерге, айырбасталатын операциялардан түсетін кірістерге, активтерді басқарудан алынатын кірістер және өзге кірістерге бөлінеді.

Мемлекеттік мекеменің сенімді бағалана алатын, болашақ экономикалық пайда не-месе сервистік әлеует алу мүмкіндігі болса, кіріс танылады.

Мемлекеттік мекеме кірісті есептеу әдісімен таниды.

Мемлекеттік мекеменің кірістерін есепке алу үшін Шоттар жоспарының 6- бөлімінің шоттарына арналған.

Айырбасталмайтын операциялардан түсетін кірістер белгілі шарттармен шек-телмеген айырбасқа шамамен тең құнды тікелей ұсынусыз активтердің артуын білдіретін мемлекеттік мекеменің алуына жататын немесе алынған экономикалық пайдалардың немесе сервистік әлеуеттің жалпы түсімін білдіреді.

Айырбасталмайтын операциялардан түскен кірістердің жалпы белгісі ақша қаражаты бір заңды тұлғадан екіншісіне айырбастау кезінде бағасы бірдей құнды қамтамасыз етусіз аударылады.

Айырбасталмайтын операцияларды жүргізу кезінде мекеме ресурстар алады және қандай да бір нысандағы өтемақыны айырбастауға бермейді.

МЕМлЕКЕТТіК МЕКЕМЕлЕРДің КіРіСТЕРі:

• ағымдағы қызметті қаржыландыру;• трансферттер мен субсидиялар алу;• демеушілік және қайырымдылық

көмек алу;

• гранттар алу;• өзге айырбасталмайтын операциялар

сияқты айырбасталмайтын операциялардан қалыптастырылады.

Және есепте танылады:1. Мемлекеттік мекеменің ағымдағы

шығыстары мен басқа іс- шараларды қаржыландыруға бюджеттік шотқа түсті:

Дебет 1081 «Жеке қаржыландыру жо-спары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары» республикалық бюджет, 1091 «Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жо-спарлы тағайындаулары» жергілікті бюджет.

Кредит 6010 «Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер».

2.Трансферттер мен субсидиялар бойын-ша жоспарлы тағайындауларды қабылдау:

Дебет 1084, 1093 «Трансферттер бойын-ша міндеттемелер қабылдауға арналған жо-спарлы тағайындаулар», 1085, 1094 «Субси-диялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар»

Кредит 6030 «Трансферттер бойынша кірістер»; 6040 «Субсидиялар төлеу бойын-ша қаржыландырудан түскен кірістер».

3. Демеушілік, қайырымдылық көмек ҚБШ түскен сомаға:

Дебет 1041 «Демеушілік және қайырымдылық көмек ҚБШ»

Кредит 6050 «Демеушілік және қайырымдылық көмектен алынатын кірістер».

4.Гранттар бойынша кірістер ретінде до-норлардан алынған қайтарусыз гранттар (қайтарусыз қаржылық көмектің) сомасы ескеріледі.

Ақша қаражаты түрінде гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шотына қаражаттың түсуі көрсетіледі және кіріс ретінде мойындалады:

Дебет 1061 «Гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты»

Кредит 6060 «Гранттар бойынша кірістер»5. Сыртқы қарыздар бойынша бюджеттiк

инвестициялық жобаның арнайы шотына қаражат түскен кезде көрсетіледі:

Дебет 1062 «Сыртқы қарыздар бойынша бюджеттiк инвестициялық жобаның арнайы шоты»

Кредит 6070 «Сыртқы қарыздар есебiнен қаржыландырудан түсетін кірістер».

Айырбасталмайтын операциялардан түсетін өзге кірістер ретінде мемлекеттік ме-кемелер бюджетке қайтарусыз түсімдерден алынған кіріс сомасы ескеріледі және 6080 «Айырбас емес операциялардан алынатын өзге кірістер» шотында танылады.

Қаржыландырудың пайдаланылмаған со-масын қайтару көрсетіледі:

Дебет 6090«Қаржыландыруды бюджетке қайтару»

Шоттар жоспарының 1080 «Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары», 1090 «Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары» бөлімшесінің шоты тиісті қосалқы шотының кредиті

118


Айырбасталатын операциялардан түсетін кірістер

Айырбасталатын операция бір тарап активтерді немесе қызметтерді алады не-месе міндеттемелерді өтейтін және тікелей екінші тарапқа шамамен тең құнды тапсыра-тын (негізінен тауарлар, қызметтер немесе активтерді қолданудың мүмкіндігі түрінде) операция танылады.

6110 «Тауарларды (жұмыстарды, көрсеттілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер» шотында Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес мемлекеттік мекеменің иелігінде қалатын және бюджет бойынша бөлінген қаржы бөлумен қатар (сақталуға) белгілі мақсаттарға жұмсала алатын та-уарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан алатын кірістер ескеріледі

Айырбасталатын операциялардан түсетін жалпы (таза) кіріс алынған және алуға жата-тын соманың әділ құны бойынша өлшенеді.

Өтеу әдетте ақша қаражаты немесе олардың баламалары түрінде жүргізіледі, жалпы кірістің сомасы – алынған немесе алуға күтіліп отырған ақша қаражаты мен олардың баламаларының сомасы.

ұзақ мерзімді сипаттағы жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді көрсету операция-ларымен байланысты жалпы кіріс операция нәтижесі сенімді бағаланғанда, есеп кезеңіне операцияның аяқталу дәрежесін есепке ала отырып, яғни, мынадай шарттар орындалса танылады:

• жалпы кірістің шамасы сенімді бағалана алады;

• операцияға байланысты экономикалық пайда немесе сервистік әлеует субъектіге түседі деген ықтималдық болғанда;

• есепті күндегі жағдай бойынша операцияның аяқталу дәрежесі сенімді бағалана алады;

• операцияға байланысты шегілген шығындар мен оны аяқтау үшін қажет шығындар сенімді бағалана алады. Жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер бойынша жалпы кіріс мынадай сәттер бойынша тапқан кіріс ретінде танылады

• нақты орындау – шарт (келісім, келісім-шарт) талаптарына сәйкес: не қызметті көрсетудің басталу сәтінде, не аяқтау кезінде, не қызметті

көрсеткеннен кейін, не шарттың әрекет еткен кезеңі (қызметті көрсету кезеңі) ішінде барабар;

• қызметті көрсету дәрежесін (аяқталу дәрежесін) ескере отырып – барабар орындау;

• қызметтер көрсету шамасына қарай – аяқталған орындау немесе «пайыздық дайындық» әдісі.

Жалпы кіріс қызметтер көрсетілген және жұмыстар орындалған есеп кезеңдерінде ғана танылады.

21.1- мысал«№1 кәсіби лицей» ММ оқу- өндірістік

комбинат оқушылары дайындаған жаңа бұйымдарды өткізді.

БҰНыМЕН ҚОСА КЕлЕСіДЕй ЖАЗУ БЕРілЕДі:Дебет 1231 «Сатып алушылар мен

тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»

Кредит 6110 «Тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді өткізуден кірістер»

Түскен төлем сомасына:Дебет 1042 «Ақылы қызметтер ҚБШ»,

1010 «Кассадағы ақша қаражаттары» Кредит 1231 «Сатып алушылар мен

тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі».

Активтерді басқарудан алынатын кірістерге инвестиция объектісінің таза кірісінің бір бөлігінің түсімдерінен, акциялардың мемлекеттік пакеттеріне дивидендтерден түсетін кірістер және заңды тұлғаларда қатысу үлестеріне кірістер, мүлікті жалдау-дан түсетін кірістер, берілген қарыздар бой-ынша сыйақылар жатады.

Пайыздар мен дивидендтер әкелетін мекеменің активтерін басқарудан түскен жалпы кіріс мына кездерде танылады:

• операцияға байланысты экономикалық пайда немесе сервистік әлеует субъектіге түседі деген ықтималдық болғанда;

• жалпы кірістің шамасы сенімді бағалана алады. Жалпы кіріс келесідей есеп әдістерін қолданумен танылады:

• пайыздар активтің нақты кірістілігін ескеретін уақыттық негізде барабар танылады;

• дивидендтер немесе олардың ба-ламалары акционерлердің немесе мекеменің төлем алуға құқығы белгіленген кезде танылады.

6200 «Активтерді басқарудан алынатын кірістер» шотының қосалқы шоттарын-да инвестиция объектісінің таза кірісінің бір бөлігінің түсімдерінен, акциялардың мемлекеттік пакеттеріне дивидендтерден түсетін кірістер және заңды тұлғаларда қатысу үлестеріне кірістер, мүлікті жалдау-дан түсетін кірістер, берілген қарыздар бой-ынша сыйақылар көрсетіледі.

Мысал:Бюджеттік бағдарламалар әкімшісі,

ҚР Үкіметі шешімінің негізінде, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жарғылық капиталын толықтыру ретінде «Орталық» АҚ акцияларын сатып алды. «Орталық» АҚ дивидендтер төлеу туралы жариялады.

ББӘ- де операцияны көрсету (қаржылық инвестицияны есепке алған жағдайда нақты құны бойынша):

Дебет 1250 «Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар»

Кредит 6220 «Активтерді басқарудан алы-натын өзге де кірістер»

Бір уақытта есептелген дивидендтер бой-ынша бюджет алдында берешек сомасына екінші жазу жүзеге асырылады:

Дебет 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар бойынша шығыстар»

Кредит 3133 «Өзге операциялар бой-ынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек»

Инвестиция объектісі пайдасының (шығындарының) үлесінде мемлекеттік мекеменің қатысуын көрсету акционерлердің/қатысушылардың (жалғыз акционердің/қатысушының) немесе мемлекеттік басқару органының жалпы жиналысының шешімі бойынша жүзеге асы-рылады:

Дебет 2120 «ұзақ мерзімді қаржы инве-стициялары»

Кредит 6220 «Активтерді басқарудан алы-натын өзге де кірістер».

ҚАРЖылыҚ ЖАл БОйыНшА СыйАҚы ЕСЕПТЕУ КөРСЕТілЕДі:Дебет 1250 «Алынуға тиісті қысқа

мерзімді сыйақылар»


119Кредит 6210 «Сыйақылар бойынша

кірістер» және бір уақытта Дебет 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар

бойынша шығыстар» Кредит 3133 «Өзге операциялар бой-

ынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек».

өЗГЕ КіРіСТЕРДің ЕСЕБі Шоттар жоспарының «Өзге кірістер»

кіші бөлімінің шоттарында ұзақ мерзімді активтердің кемуінің, жеке және заңды тұлғалардың активтерін тегін алудың, бағамдық айырманың әділ құны бойынша есеп моделін қолданған кезде, ұзақ мерзімді активтердің әдiл құнының өзгеруiнен түсетiн кiрiстер есептеледі.

Өзге кірістерді тану бойынша шоттар кор-респонденциялары:

1. ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруінен кірісті тану:

ұзақ мерзімді активтің тиісті шотының дебеті

Кредит 6310 «Әдiл құнның өзгеруiнен түсетiн кiрiстер».

2.ұзақ мерзімді активтердің кемуінен түскен кірістер:

Дебет 1231 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»

Кредит 6320 «ұзақ мерзімді активтердің кемуінен түскен кірістер».

3.Бағамдық айырмадан түсетін кірістер: • бағам көтерілген кезде, активтердің

шоттары бойынша:Шоттар жоспары активінің тиісті қосалқы

шотының/шотының дебетіКредит 6340 «Бағамдық айырмадан

түсетін кірістер»;• бағам төмендеген кезде,

міндеттемелердің шоттары бойынша:Шоттар жоспары міндеттемесінің тиісті

қосалқы шотының/шотының дебетіКредит 6340 «Бағамдық айырмадан

түсетін кірістер».

4. Өтеусіз түрде алынған активтерден алы-натын кірістер:

Шоттар жоспары активінің тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті

Кредит 6330 «Өтеусіз түрде алынған ак-тивтерден алынатын кірістер».

5.Үшінші тараптардың активтердің құнсыздануынан залалдарды өтеуінен кірістерді тану:

ұзақ мерзімді активтің құнсыздануына тиісті шоттың дебеті

Кредит 6350 «Залалдарды өтеуден алына-тын кірістер».

6360 «Өзге кірістер» шотында келесілердің нәтижесінде мемлекеттік мекеменің кірістері көрінеді:

• мемлекеттік мекеменің кассасында артық ақша қаражаттарын анықтау:

Дебет 1010 «Кассадағы ақша қаражаттары»

Кредит 6360 «Өзге кірістер»,бір уақытта: Дебет 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар


ынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек»;

• кінәлі тұлғалардың шотына жатқызылған материалдар мен азық- түлік өнімдерінің жетіспеушіліктері мен жоғалтуларын шығындау:

Дебет 1262 «Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»

Кредит 6360 «Өзге кірістер», және бір уақытта: Дебет 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар



• бұрын шығындалған дебиторлық берешекті қайтару:

Дебиторлық берешектің тиісті шотының дебеті

Кредит 6360 «Өзге кірістер»; Дебет 1010 «Кассадағы ақша

қаражаттары» Дебиторлық берешектің тиісті шотының

кредиті;Дебет 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар



Дебет 3133 «Өзге операциялар бой-ынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек»

Кредит 1010 «Кассадағы ақша қаражаттары»;

• сенімсіз кредиторлық берешекті

шығындау (бұған объективті жағдайлар болған кезде):

Кредиторлық берешектің тиісті қосалқы шоттарының дебеті

Кредит 6360 «Өзге кірістер»;• негізгі құралдарды таратудан алынған

материалдардың құнын кірістеу:Дебет 1319 «Өзге материалдар» Кредит 6360 «Өзге кірістер»;• биологиялық активті биоөзгерту

процесінде төлдеу, өсім немесе салмақ қосуды алу: 2610 «Жануарлар» қосалқы шотының дебеті және 6360 «Өзге кірістер» шотының кредиті;

Дебет 2610 «Жануарлар» Кредит 6360 «Өзге кірістер»;• биологиялық активтерден өнім алу: Дебет 1330 «Дайын өнім» Кредит 6360 «Өзге кірістер».

Есепті күнге кірістердің шоттарын жабу Қаржыландырудың пайдаланылмаған со-

масын қайтару көрсетіледі:Дебет 6090 «Қаржыландыруды бюджетке

қайтару»Шоттар жоспарының 1080

«Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары», 1090 «Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бой-ынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жо-спарлы тағайындаулары» бөлімшесінің шоты тиісті қосалқы шотының кредиті

Жыл аяқталысымен мемлекеттік мекеме-лер есепті жылдың қаржылық нәтижесіне кірістердің шоттарын жабады:

Дебет 6000 «Айырбасталмайтын операция-лардан алынатын кірістер»

6100 «Айырбасталатын операциялардан алынатын кірістер»

6200 «Активтерді басқарудан алынатын кірістер»

6300 «Өзге кірістер»Кредит 5210 «Есепті жылдың қаржылық

нәтижесі»

Шығыстар –капиталда қатысатын тұлғаларға бөлуге қатысты азаюдан ерекшеленетінжәне ықтимал және сенімді бағасы бар, таза активтердіңазюына әкелетін

120


активтердің қайтуы немесе өсуі немесе міндеттемелердің артуына түрінде есепті кезең ішінде экономикалық пайдалардың немесе пайдалы әлеуеттің азаюы.

Есептеу әдісі олар ақша қаражаттарын төлеуге байланыссыз шеккен кезеңде шығыстарды тануды қажет етеді.

Мемлекеттік мекеменің шығыстарын есеп-ке алу үшін Шоттар жоспарының 7-бөлімінің шоттары тағайындалған.

Бюджет бойынша шығындарды есеп-ке алу Шоттар жоспарының «Активтерді басқару бойынша шығыстар» және «Басқа шығыстар» кіші бөлімдерінің шоттарында ескерілетін шығыстарды қоспағанда, мекеме, бағдарлама, кіші бағдарлама бойынша және бюджеттік сыныптаманың ерекшеліктері бой-ынша жүргізіледі.

Мемлекеттік мекемелердегі шығыстарды келесі түрлерге сыныптауға болады:

Операциялық шығыстар – мемлекеттік мекеменің кәдімгі қызметі нәтижесінде есепті кезеңі ішінде туындайтын шығыстар, іссапарлар бойынша шығыстар, қорлар бойынша шығыстар, ағымдағы жөндеуге шығыстар, коммуналдық төлемдер бойынша шығыстар және т.б.

Операциялық шығыстар 7000-7100 «Операциялық шығыстар» кіші бөлімі шоттарының қосалқы шоттарында танылады.

Мысал:Мемлекеттік мекемеде келесідей

шығыстар жүргізілген:1) Әкімші персоналға жалақы есептелдіДт 7010 «Еңбекақы төлеуге шығыстар»Кт 3241 «Еңбекақы төлеу бойын-

ша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»

2) Студенттерге шәкіртақы есептелдіДт 7020

«Шәкіртақытөлеубойыншашығыстар»Кт 3230 «Стипендианттарғақысқамерзiмдi

кредиторлықберешек»

3) Қосымшабелгіленгензейнетақыжарналарыбойыншашығыстаркөрсетілген (еңбексіңіргенжылдарыбойынша)

Дт 7030 «Қосымшабелгіленгензейнетақыжарналарынашығыстар»

Кт 3142 «Жинақтаузейнетақықорларыназейнетақыжарналарыбойыншақысқамерзімдікредиторлықберешек»

4) Әлеуметтіңсалықпенміндеттісақтандыру

бойыншашығыстаресептелдіДт 7040 «Әлеуметтіксалыққашығыстар»Кт 3122 «Әлеуметтіксалықбойыншақысқа

мерзімдікредиторлықберешек»Дт 7050 «Міндеттісақтандыруғаарналғанш

ығыстар»Кт 3143 «Өзгедеміндеттіжәнееріктітөлемд

ербойыншаөзгеқысқамерзімдікредиторлықберешек»

5) Кеңсе тауарлары шығындалды Дт 7060 «Қорлар бойынша шығыстар»Кт 1316 «Шаруашылық материалдары

және кеңсе жарақтары»

6) Іссапар бойынша есепті тұлғаның аванстық есебі қабылданды

Дт 7070 «Іссапар бойынша шығыстар»Кт 1261 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді

дебиторлық берешегі»

7) Коммуналдық қызметтер мен жеткізушілердің ұсынған шоттары бой-ынша байланыс қызметтері үшін сомалар шығындалды

Дт 7080 «Коммуналдық төлемдер мен басқа қызметтер бойынша шығыстар»

Кт 3210 «Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»

8) Жабдықтың техникалық күйін қолдау үшін ағымдағы жөндеуге материалдар шығындалды және жеткізушілерге төлеу бой-ынша шығыстар жүргізілді

Дт 7090 «Ағымдағы жөндеуге шығыстар»Кт 1310 «Материалдар»Кт 3210 «Жеткізушілерге және

мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»

9) Ақылы қызметтердің есебінен сатып алынған жабдыққа амортизация есептелді

Дт 7110 «ұзақ мерзімді активтердің амор-тизациясы бойынша шығыстар»

Кт 2391 «Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы»

10) Кассадағы анықталған артық ақша бойынша бюджетпен есеп айырысулар бой-ынша шығыстар көрсетілді

Дт 7120 «Бюджетпен есеп айырысулар бойынша шығыстар»

Кт 3133 «Өзге операциялар бойынша бюд-жет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек»

11) Консультантқа қаламақы есептелдіДт 7140 «Өзге операциялық шығыстар»Кт 3273 «Өзгеқысқамерзімдікредиторлық

берешектер»

Бюджеттіктөлемдербойыншашығыстар – бұл трансферттер, субсидиялар, зейнетақы мен жәрдемақы, субвенциялартөлеубойыншамемлекеттік мекеменің төлемдері.

Мемлекеттік мекеменің бюджеттік төлемдері бойынша шығыстар 7200 «Бюджеттік төлемдер бойынша шығыстар» кіші бөлімі шоттарының қосалқы шоттарында есепке алынады:

Мысал:1) Төмен тұрған бюджеттің бюджеттік

бағдарламалар әкімшісі есебінің негізінде жоғары тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарламалар әкімшісі трансферттерді шығындау бойынша шығыстарды көрсетеді:

Дт 7210 «Трансферттер бойынша шығыстар»

Кт 1212 «Ағымдағы нысаналы трансферт-тер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек», 1213 «Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек»

2) Мемлекеттің мекеме зейнетақылар мен әлеуметтік жәрдемақылар төлеу бойынша нақты жүргізілген шығыстарды шығындады:

Дт 7220 «Зейнетақылар мен әлеуметтік жәрдемақылар төлеу бойынша шығыстар»

Кт 1216 «Зейнетақылар мен жәрдемақылар төлеуге трансферттер бойын-ша қысқа мерзімді дебиторлық берешек»

3) Мемлекеттік мекеме жеке және заңды тұлғаларға төлеген субсидиялар бойын-ша шығыстарды шығындауды жазумен көрсетеді:

Дт 7230 «Субсидиялар бойынша шығыстар»

Кт 3114, «Жеке тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық бере-шек», 3115 «Заңды тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық бе-решек»

Активтерді басқару бойынша шығыстар– келесі жағдайларда туындайтын шығыстар:

А) алынған қарыздар бойынша сыйақылар бойынша шығыстарды есептеу;

Б) пайыздар бойынша шығыстарды есептеу


121(қаржылық жал);

В) мемлекеттік мекеменің инвестиция объектісінің залалдар үлесіне қатысуын көрсету.

«Активтерді басқару бойынша шығыстар» кіші бөлімінің шоттары 7300 шоттарын қамтиды:

7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар»7320 «Активтерді басқару бойынша басқа

шығыстар»

Мысал:1) Мемлекеттің мекеме алынған қарыздар

мен жал бойынша сыйақылар бойынша шығыстарды есептеуді көрсетеді:

Дт 7310 «Сыйақылар бойынша шығыстар»Кт 3250 «Төленуге жататын қысқа

мерзімді сыйақылар»

2) Мемлекеттің басқару органының шешімі бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшісі инвестиция объектісі залалдарының үлесіне қатысуы бойынша жазуды жүргізеді:

Дт 7320 «Активтерді басқару бойынша басқа шығыстар»

Кт 2120 «ұзақ мерзімді қаржы инвестици-ялары»

Басқа шығыстар – бұл ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруі, ұзақ мерзімді активтердің кемуі, бағамдық ай-ырма нәтижесінде, резерв құру бойынша активтердің құнсыздануына туындайтын шығыстар және басқалары.

Басқа операциялар бойынша шығыстарды есепке алу үшін 7400 «Басқа шығыстар» кіші бөлімінің шоттары тағайындалған.

Мысал:1) Әділ құнның өзгеруі нәтижесінде

биологиялық активтің құны азайды:Дт 7410 «Әділ құнының өзгеруі бойынша

шығыстар»Кт 2610 «Жануарлар»

2) Бағамның төмендеуіне байланысты мемлекеттік мекеме сатып алынған шетелдік валюталар бойынша бағамдық айырмадан шығыстарды көрсетеді:

Дт 7430 «Бағамдық айырма бойынша шығыстар»

Кт 1050 «Шетелдік валютадағы шот»

3) Мемлекеттік мекеме бағамның артуы нәтижесінде міндеттемелердің шоттары бойынша бағамдық айырма бойынша

шығыстарды көрсетеді:Дт 7430 «Бағамдық айырма бойынша

шығыстар»Кт 3210 «Жеткізушілерге және

мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»

Мемлекеттік мекеме есепті кезеңнің соңында активтердің құнсыздануына тест жүргізеді (баланстық құн мен өтелетін құнды салыстыру). Егер өтелетін құн баланстық құнға қарағанда төмен болып шықса, онда бұл құндардың айырмасына құнсызданудан резерв құрылады:

– Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялардың құнсыздануына резерв:

Дт 7440 «Активтердің құнсыздануынан шығыстар»

Кт 1130 «Қысқа мерзімді қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв», 2130 «ұзақ мерзімді қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв».

– Қорлардың құнсыздануына резерв:Дт 7440 «Активтердің құнсыздануынан

шығыстар»Кт 1360 «Қорлардың құнсыздануына ре-

зерв»– Негізгі құралдардың құнсыздануына

резерв:Дт 7440 «Активтердің құнсыздануынан

шығыстар»Кт 2392 «Негізгі құралдардың

құнсыздануына резерв»– Инвестициялық жылжымайтын мүліктің

құнсыздануына резерв (инвестициялық жылжымайтын мүлікті өзіндік құны бойынша есепке алған жағдайда):


Кт 2522 «Инвестициялық жылжымайтын мүліктің құнсыздануына резерв»

– Биологиялық активтердің құнсыздануына резерв (биологиялық активтерді өзіндік құны бойынша есепке алған жағдайда):


Кт 2632 «Биологиялық активтердің құнсыздануына резерв»

– Материалдық емес активтердің құнсыздануына резерв:


Кт 2722 «Материалдық емес активтердің

құнсыздануына резерв»Сонымен қатар мемлекеттік мекеме

дебиторлық берешек пен бағалық және кепілдік міндеттемеге қатысты өзге резервтерді құрайды.

Күдікті дебиторлық берешек бойынша ре-зерв құру:

Дт 7450 «Резервтерді құру бойынша шығыстар»

Кт 1290 «Күдікті дебиторлық берешек бой-ынша резерв»

Бағалық және кепілдік міндеттемелер бой-ынша резерв құру:

Дт 7450 «Резервтерді құру бойынша шығыстар»

Кт 3310 «Қысқа мерзімді бағалық міндеттемелер», 3320 «Қысқа мерзімді кепілдік міндеттемелер»

7460 «Басқа шығыстар» шоты мысалы, бүлінуден, стихиялы апаттардан, өрттен, ұрлаулардан және т.б. қорлардың жоғалуы кезінде туындайтын шығыстарды есепке алуға арналған және бухгалтерлік есепте мына жазумен көрінеді:

Дт 7460 «Басқа шығыстар»Кт 1310 «Материалдар», 2610 «Жануар-

лар»Жыл аяқталысымен мемлекеттік

мекемеесепті жылдың қаржылық нәтижесіне мынадай жазумен шығыстардың шоттарын жабуды жүргізеді:

Дт 5210 «Есепті жылдың қаржылық нәтижесі»

Шығыс бөлімі кіші бөлімдерінің тиісті шотының Кт

7000-7100 «Операциялық шығыстар»7200 «Бюджеттік төлемдер бойынша

шығыстар »7300 «Активтерді басқару бойынша

шығыстар»7400 «Басқа шығыстар»

Кірістер мен шығыстардың бухгалтерлік құжатайналымы тәртібі

Кірістерді құжаттамалық ресімдеу алғашқы есеп құжаттарының негізінде жүзеге асады.

Тексерілген және есепке қабылданған құжаттар операциялардың жасалу күніне қарай жүйелендіріледі (хронологиялық тәртіппен) және 14-мемориалды ордерде Нысандар альбомының 406 нысанды бала-ларды күтіп-ұстағаны үшін ата-аналарымен есеп айырысу жөніндегі жиынтық ведомо-стерде ресімделеді;

122


15-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 409 нысанды айырбастал-майтын операциялардан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

16-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 409-а нысанды тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) іске асырудан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

17-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 409-б нысанды активтерді басқарудан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

18-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 409-в нысанды өзге операция-лар бойынша кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі.

Кірістердің өзге түрлерін есепке алу Нысандар альбомының 283-нысанды көп бағанды карточкаларында жүзеге асыры-лады

Негізгі құралдардың жинақталған амор-тизациясы мен инвестициялық жылжы-майтын мүлік бойынша есепке алу негізгі құралдарды, жылжымайтын мүлікті, жану-арларды (жұмысшы мал), ауылшаруашылық қызметіне байланысты емес өсімдіктерді

Нысандар альбомының ОС-6, ОС-8 нысан-ды түгендеу карточкаларында жүргізіледі, онда теңгемен амортизацияның жылдық сомасы, тозу есептелетін ай және жыл жазылады. Ай сайынғы амортизацияны есептеу Нысандар альбомының 459 нысан-ды ұзақ мерзімді активтердің амортизация сомасын есептеудің әзірлеу кестесінде өсу қорытындысымен көрсетіледі.

Материалдық емес активтердің амортизациясы бойынша есепке алу Нысандар альбомының НОС-6 нысан-ды активтерді есепке алудың түгендеу карточкаларында жүргізіледі, онда теңгемен амортизацияның соңғы рет тозу есептелетін бір жылда және айда жинақталған сомасы жазылады.

Іссапар шығыстарын есепке алу Ны-сандар альбомының 386-нысанына есеп беретін тұлғалармен есеп айырысу бой-ынша жинақтаушы ведомста жүргізіледі (8 мемориалдық ордер).

Есеп беретін тұлғаларының саны көп емес мемлекеттік мекемелерде есеп айырысулардың талдама есебі Нысандар альбомының 292-а нысанды карточкаларын-да есептілікке жауапты әр тұлға бойынша

жүргізіледі (Нысандар альбомының 292 нысанды кітабында).

Шығыстарды есепке алу 19-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 458 нысан-ды операциялық шығыстарды есептеудің жиынтық ведомостінде жүргізіледі;

20-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 458-а нысанды бюджеттік төлемдер бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

21-мемориалды ордер – Нысандар альбомының 458-б нысанды активтерді басқару жөніндегі шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

22-мемориалды ордер - Нысандар альбомының 458-в нысанды өзге опера-циялар бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі.

Шығыстардың қалған түрлерді есепке алу Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкаларында немесе Нысандар альбомының 292-а нысанды карточкасында жүргізіледі (Нысандар альбомының 292 ны-санды кітабында).

Резервтер бойынша шығындарды есепке алу Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкасымен ресімделеді.

ММ мысалында кірістер мен шығыстарды есепке алу бойынша шаруашылық операциялардың журналын құрастыру.2- Қосымша.

Шаруашылық операциялардың журналыКірістер мен шығыстарды жабу

№ р/р күні операция Дт Кт Сомасы теңге

1 31.12.13 ж. Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға жоспарлық мәндердің шоттары бойынша пайдаланылмаған қалдықтар шығындалды 5011 1082 1 196 700

2 31.12.13ж. Есепті кезеңнің соңында есептелген қорытынды айналымдармен шығындау

Ағымдағы қызмет бойынша қаржыландырудан кірістер 6010 5210 32 207 904

Күрделі салымдар бойынша қаржыландырудан кірістер 6020 5210 3 826 590

Трансферттер бойынша кірістер 6030 5210 14 500 000

Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер 6220 5210 12 500 000

Ұзақ мерзімді активтердің кемуінен түскен кірістер 6320 5210 350 000

3 31.12.13г. Қорытынды айналымдармен есепті кезеңнің соңында есептелген шығыстарды шығындау

Еңбекақы төлеу бойынша шығыстар 5210 7010 15 155 300

Әлеуметтік салыққа шығыстар 5210 7040 817 275

Міндетті сақтандыруға арналған шығыстар 5210 7050 30 000

Қорлар бойынша шығыстар 5210 7060 17 658 900

Іссапарларға шығыстар 5210 7070 31 800

Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар 5210 7110 3 584 490

Бюджетпен есеп айырысу бойынша шығыстар 5210 7120 12 850 000

Өзге операциялық шығыстар 5210 7140 9 987 300

Трансферттер бойынша шығыстар 5210 7210 14 500 000

Ұзақ мерзімді активтердің кемуі бойынша шығыстар 5210 7420 232 100

Активердің құнсыздануынан шығыстар 5210 7440 270 000


123

Болдурукова Л. Ж.,

главный специалист сектора инновационных

проектов и научных программ АССА,

АО «Финансовая академия»,

Международный сертификат

Certificate in International Publik Sektor

Financial Reporting (Cert IPSFR),

профессиональный бухгалтер РК

Учет доходов и расходов. Закрытие периода на примере ГУ

Доходы, получаемые государственным учреждением, подразделяются на доходы от необменных операций, доходы от об-менных операций, доходы от управления активами и прочие доходы.

Доход признается, когда сущест¬вует вероятность получения государственным учреждением будущих экономических вы-год или сервисного потенциала, которые могут быть надежно оценены.

Государственное учреждение признает доходы методом начисления.

Для учета доходов государственного учреждения предназначены счета 6-го раздела Плана счетов.

Доходы от необменных операций пред-ставляют собой валовое поступление экономических выгод или сервисного потенциала, полученных или подлежащих получению государственным учреждени-ем, представляющее собой увеличение активов без прямого предоставления при-мерно равной стоимости в обмен, неогра-ниченные какими-либо условиями.

Общий признак доходов от необменных операций заключается в том, что денеж-ные средства перечисляются от одного юридического лица другому без обеспече-ния равноценной стоимости при обмене и не являются налогами.

При проведении необменных операций учреждение получает ресурсы и не предо-ставляет в обмен компенсацию в какой-либо форме.

Доходы государственных учреждений формируются от следующих необменных операций:

• финансирование текущей деятель-ности;

• получение трансфертов и субси-дий;

• получение спонсорской и благо-творительной помощи;

• получение грантов;• прочие необменные операции.

и признаются в учете:1. Поступило на бюджетный счет

финансирование на текущие расходы государственного учреждения и другие мероприятия:

Дебет 1081 «Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуаль-ному плану финансирования» – респу-бликанский бюджет, 1091 «Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования» – местный бюджет.

Кредит 6010 «Доходы от финансирова-ния текущей деятельности».

2. Принятие плановых назначений по трансфертам и субсидиям:

Дебет 1084, 1093 «Плановые на-значения на принятие обязательств по трансфертам», 1085, 1094 «Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям»

Кредит 6030 «Доходы по трансфер-там»; 6040 «Доходы от финансирования по выплате субсидий».

3. На суммы, поступившие на КСН спон-сорской, благотворительной помощи:

Дебет 1041 «КСН спонсорской и благо-творительной помощи»

Кредит 6050 «Доходы от спонсорской и благотворительной помощи».

4. В качестве доходов по грантам учи-тываются суммы невозвратных грантов (безвозмездной финансовой помощи), полученных от доноров.

Поступление средств на специальный счет бюджетного инвестиционного про-екта по грантам в виде денежных средств отражается и признается как доход:

Дебет 1061 «Специальный счет бюд-жетного инвестиционного проекта по грантам»

Кредит 6060 «Доходы по грантам».

5. Поступление средств на специальный счет бюджетного инвестиционного проек-та по внешним займам отражается:

Дебет 1062 «Специальный счет бюджет-ного инвестиционного проекта по внеш-ним займам»

Кредит 6070 «Доходы от финансирова-ния за счет внешних займов».

В качестве прочих доходов от необмен-ных операций учитываются суммы дохода, полученного государственным учреждени-ем от безвозмездных поступлений в бюд-жет, и признаются на счете 6080 «Прочие доходы от необменных операций».

Возврат неиспользованных сумм фи-нансирования отражается:

Дебет 6090 «Возврат остатков бюджет-ных средств»

Кредит соответствующего субсчета счета подраздела 1080 «Плановые назна-чения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из респу-бликанского бюджета», 1090 «Плановые назначения на принятие обязательств,

124


согласно индивидуальному плану финан-сирования по обязательствам государ-ственных учреждений, финансируемых из местного бюджета» Плана счетов.

ДОхОДы ОТ ОБМЕННых ОПЕРАцийОбменная операция является такой

операцией, при которой одна сторона получает активы или услуги или погашает обязательства и передает в обмен непо-средственно другой стороне приблизитель-но равную стоимость (в основном в виде товаров, услуг или возможности использо-вания активов).

На счете 6110 «Доходы от реализации товаров, работ и услуг» учитываются до-ходы, получаемые от реализации товаров (работ, услуг), которые в соответствии с действующим законодательством Респу-блики Казахстан остаются в распоряжении государственных учреждений и могут рас-ходоваться на определенные цели помимо выделенных ассигнований по бюджету.

Валовой доход от обменных операций измеряется по справедливой стоимости сумм, полученных и подлежащих полу-чению.

Возмещение обычно производится в форме денежных средств или их эквива-лентов, а сумма валового дохода – это полученная или ожидаемая к получению сумма денежных средств или их эквива-лентов.

Валовой доход, связанный с операцией предоставления работ и услуг, которые имеют долгосрочный характер, признается с учетом степени завершенности операции на отчетную дату, когда результат опера-ции может быть надежно оценен, то есть если выполняются следующие условия:

• величина валового дохода может быть надежно оценена;

• существует вероятность того, что экономические выгоды или сервисный потенциал, связанные с операцией, поступят субъекту;

• степень завершенности операции по состоянию на отчетную дату может быть надежно оценена;

• затраты, понесенные в связи с операцией, и затраты, необходимые для ее завершения, могут быть надежно оценены. Валовой доход по работам и услугам признается как заработанный доход по следующим моментам:

• конкретное выполнение – в соответствии с условиями договора (соглашения, контракта): либо на момент начала оказания услуг, либо на момент завершения, либо после оказания услуг, либо пропорционально на протяжении периода действия договора (периода оказания услуг);

• пропорциональное выполнение – с учетом степени оказания услуг (степени завершенности);

• завершенное выполнение или метод «процентной готовности» – по мере предоставления услуг.

Валовой доход признается в тех отчет-ных периодах, в которых

предоставляются услуги и выполняются работы.

Пример 21.1ГУ «Профлицей № 1» реализовало го-

товые изделия, изготовленные учениками учебно-производственного комбината.

При этом дается следующая запись:Дебет 1231 «Краткосрочная дебиторская

задолженность покупателей и заказчиков»Кредит 6110 «Доходы от реализации

товаров, работ и услуг»

На сумму поступившей платы:Дебет 1042 «КСН платных услуг», 1010

«Денежные средства в кассе» Кредит 1231 «Краткосрочная дебитор-

ская задолженность покупателей и заказ-чиков».

К доходам от управления активами отно-сятся доходы от поступлений части чистого дохода объекта инвестиции, дивидендов на государственные пакеты акций и доходы на доли участия в юридических лицах, доходы от аренды имущества, вознаграждений по предоставленным займам.

валовой доход от управления активами учреждения, приносящими проценты и дивиденды, признается, когда:

• существует вероятность того, что экономические выгоды или полезный потенциал, связанные с операцией, поступят в учреждение;

• величина валового дохода может быть надежно оценена. Валовой доход признается с использованием следующих методов учета:

• проценты признаются на пропорционально временной основе, учитывающей реальную доходность актива;

• дивиденды или их эквиваленты признаются, когда установлено право акционеров или учреждения на получение выплаты.

На субсчетах счета 6200 «Доходы от управления активами» отражаются доходы от поступлений части чистого дохода объ-екта инвестиции, дивидендов на государ-ственные пакеты акций и доходы на доли участия в юридических лицах, доходы от аренды имущества, вознаграждений по предоставленным займам.

Пример:Администратор бюджетных программ на

основании решения Правительства РК при-обрел акции АО «Центр» в качестве попол-нения уставного капитала субъектов ква-зигосударственного сектора. АО «Центр» объявило о выплате дивидендов.

Отражение операции у АБП (в случае учета финансовой инвестиции по фактиче-ской стоимости):

Дебет 1250 «Краткосрочные вознаграж-дения к получению»

Кредит 6220 «Прочие доходы от управ-ления активами»

Одновременно осуществляется вторая запись на сумму задолженности перед бюджетом по начисленным дивидендам:

Дебет 7120 «Расходы по расчетам с бюджетом»

Кредит 3133 «Краткосрочная кредитор-ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям»

Отражение участия государственного учреждения в доли прибыли (убытков) объекта инвестиции (при применении метода долевого участия) осуществляется по решению общего собрания акционеров/участников (единственного акционера/участника) или органа государственного управления:

Дебет 2120 «Долгосрочные финансовые инвестиции»

Кредит 6220 «Прочие доходы от управ-ления активами».

Начисление вознаграждения по финан-совой аренде отражается:

Дебет 1250 «Краткосрочные


125вознаграждения к получению»

Кредит 6210 «Доходы по вознагражде-ниям» и одновременно


Кредит 3133 «Краткосрочная кредитор-ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям».

УЧЕТ ПРОЧих ДОхОДОв На счетах подраздела «Прочие доходы»

Плана счетов учитываются доходы от из-менения справедливой стоимости долго-срочных активов при применении модели учета по справедливой стоимости выбытия долгосрочных активов, безвозмездного получения активов от физических и юри-дических лиц, курсовой разницы и пр.

КОРРЕСПОНДЕНции СЧЕТОв ПО ПРиЗНАНию ПРОЧих ДОхОДОв:1. Признание дохода от изменения

справедливой стоимости долгосрочных активов:

Дебет соответствующего счета долго-срочного актива

Кредит 6310 «Доходы от изменения справедливой стоимости».

2. Доходы от выбытия долгосрочных активов:

Дебет 1231 «Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков»

Кредит 6320 «Доходы от выбытия долго-срочных активов».

3. Доходы от курсовой разницы: – при повышении курса, по счетам акти-

вов: Дебет соответствующего субсчета/счета

актива Плана счетов Кредит 6340 «Доходы от курсовой раз-

ницы»;– при понижении курса, по счетам обя-

зательств: Дебет соответствующего субсчета/счета

обязательства Плана счетовКредит 6340 «Доходы от курсовой раз-

ницы».

4. Доходы от безвозмездного получения активов:

Дебет соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов

Кредит 6330 «Доходы от безвозмездно-го получения активов».

5. Признание доходов от компенсации убытков от обесценения активов третьими сторонами:

Дебет соответствующего счета резерва на обесценение долгосрочного актива

Кредит 6350 «Доходы от компенсации убытков».

На счете 6360 «Прочие доходы» отража-ются доходы государственного учрежде-ния, возникшие в результате:

• выявления излишков денежных средств в кассе государственного учреждения:

Дебет 1010 «Денежные средства в кас-се»

Кредит 6360 «Прочие доходы» и одно-временно


Кредит 3133 «Краткосрочная кредитор-ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям»;

• списания недостач и потерь материа-лов и продуктов питания, отнесенных за счет виновных лиц:

Дебет 1262 «Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками»

Кредит 6360 «Прочие доходы», и одно-временно:


Кредит 3133 «Краткосрочная кредитор-ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям»;

• возврата списанной ранее дебиторской задолженности:

Дебет соответствующего счета дебитор-ской задолженности

Кредит 6360 «Прочие доходы»; Дебет 1010 «Денежные средства в кас-

се» Кредит соответствующего счета дебитор-

ской задолженности; Дебет 7120 «Расходы по расчетам с

бюджетом» Кредит 3133 «Краткосрочная кредитор-

ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям»;

Дебет 3133 «Краткосрочная кредитор-ская задолженность перед бюджетом по прочим операциям»

Кредит 1010 «Денежные средства в кассе»;

• списание безнадежной кредиторской

задолженности (при наличии на это объ-ективных условий):

Дебет соответствующих субсчетов креди-торской задолженности

Кредит 6360 «Прочие доходы»;• оприходования стоимости материа-

лов, полученных от ликвидации основных средств:

Дебет 1319 «Прочие материалы» Кредит 6360 «Прочие доходы»;• получения приплода, прироста или

привеса в процессе биотрансформации биологического актива:

Дебет 2610 «Животные» Кредит 6360 «Прочие доходы»;• получения продукции от биологических

активов: Дебет 1330 «Готовая продукция» Кредит 6360 «Прочие доходы».

Закрытие счетов доходов на отчетную дату

Возврат неиспользованных сумм финан-сирования отражается:

Дебет 6090 «Возврат остатков бюджет-ных средств»

Кредит соответствующего субсчета счета подраздела 1080 «Плановые назначения на принятие обязательств, согласно инди-видуальному плану финансирования по обязательствам государственных учрежде-ний, финансируемых из республиканского бюджета», 1090 «Плановые назначения на принятие обязательств согласно индиви-дуальному плану финансирования по обя-зательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета» Плана счетов.

По окончании года государственные учреждения проводят закрытие счетов до-ходов на финансовый результат отчетного года:

Дебет 6000 «Доходы от необменных операций»

6100 «Доходы от обменных операций»6200 «Доходы от управления активами» 6300 «Прочие доходы»Кредит 5210 «Финансовый результат

отчетного года»

Расходы – это уменьшение экономи-ческих выгод или полезного потенциала в течение отчетного периода в форме оттока или прироста активов или увели-чения обязательств, которые приводят к

126


уменьшению чистых активов, отличному от уменьшения, связанного с распределением лицам, участвующим в капитале, которые вероятны и имеют надежную оценку.

Метод начисления требует признания расходов в том периоде, когда они были понесены, независимо от выплаты денеж-ных средств.

Для учета расходов государственного учреждения предназначены счета 7-го раз-дела Плана счетов.

Учет расходов по бюджету ведется по учреждению, программе, подпрограмме и спецификам бюджетной классификации, за исключением расходов, учитываемых на счетах подразделов «Расходы по управле-нию активов» и «Прочие расходы» Плана счетов.

Расходы в государственных учреждени-ях можно классифицировать на следующие виды:

Операционные расходы – расходы, воз-никающие в результате обычной деятель-ности государственного учреждения в те-чение отчетного периода, т. е. расходы на оплату труда, расходы по командировкам, расходы по запасам, расходы на текущий ремонт, расходы по коммунальным плате-жам и т. д.

Операционные расходы признаются на субсчетах счетов подраздела 7000–7100 «Операционные расходы».

Пример:В государственном учреждении были

произведены следующие расходы:1) Начислена заработная плата админи-

стративному персоналу:Дт 7010 «Расходы на оплату труда»Кт 3241 «Краткосрочная кредиторская

задолженность работникам по оплате труда»

2) Начислена стипендия студентам: Дт 7020 «Расходы по выплате стипен-

дии»Кт 3230 «Краткосрочная кредиторская

задолженность стипендиатам»

3) Отражены расходы по дополнительно установленным пенсионным взносам (по выслуге лет):

Дт 7030 «Расходы на дополнительно установленные пенсионные взносы»

Кт 3142 «Краткосрочная кредиторская

задолженность по пенсионным взносам в накопительные фонды»

4) Начислены социальный налог и рас-ходы по обязательному страхованию:

Дт 7040 «Расходы на социальный налог»Кт 3122 «Краткосрочная кредиторская

задолженность по социальному налогу»Дт 7050 «Расходы на обязательное стра-

хование»Кт 3143 «Прочая краткосрочная креди-

торская задолженность по другим обяза-тельным и добровольным платежам»

5) Были списаны канцелярские товары:Дт 7060 «Расходы по запасам»Кт 1316 «Хозяйственные материалы и

канцелярские принадлежности»

6) Принят авансовый отчет подотчетно-го лица по командировке:

Дт 7070 «Расходы по командировке»Кт 1261 «Краткосрочная дебиторская

задолженность работников»

7) Списаны суммы за коммунальные услуги и услуги связи по выставленным счетам поставщиков:

Дт 7080 «Расходы по коммунальным платежам и прочим услугам»

Кт 3210 «Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчи-кам»

8) Для поддержания технического со-стояния оборудования списаны материалы на текущий ремонт и произведены расходы по оплате поставщикам:

Дт 7090 «Расходы на текущий ремонт»Кт 1310 «Материалы»Кт 3210 «Краткосрочная кредиторская

задолженность поставщикам и подрядчи-кам»

9) Начислена амортизация на обору-дование, приобретенное за счет платных услуг:

Дт 7110 «Расходы по амортизации долгосрочных активов»

Кт 2391 «Накопленная амортизация ос-новных средств»

10) Отражены расходы по расчетам с бюджетом по выявленным излишкам в кассе:

Дт 7120 «Расходы по расчетам с

бюджетом»Кт 3133 «Краткосрочная кредиторская

задолженность перед бюджетом по про-чим операциям»

11) Начислен гонорар консультанту:Дт 7140 «Прочие операционные рас-

ходы»Кт 3273 «Прочая краткосрочная креди-

торская задолженность»

Расходы по бюджетным выплатам – это выплаты государственного учреждения по трансфертам, субсидиям, выплатам пен-сий и пособий, субвенций.

Расходы по бюджетным выплатам госу-дарственного учреждения учитываются на субсчетах счетов подраздела 7200 «Рас-ходы по бюджетным выплатам»:

Пример:1) На основании отчета администратора

бюджетных программ нижестоящего бюд-жета администратор бюджетных программ вышестоящего бюджета отражает расходы по списанию трансфертов:

Дт 7210 «Расходы по трансфертам»Кт 1212 «Краткосрочная дебиторская

задолженность по целевым текущим транс-фертам», 1213 «Краткосрочная дебитор-ская задолженность по целевым трансфер-там на развитие»

2) Государственным учреждением спи-саны фактически произведенные расходы по выплате пенсий и социальных пособий:

Дт 7220 «Расходы по выплатам пенсий и пособий»

Кт 1216 «Краткосрочная дебиторская задолженность по выплате пенсий и посо-бий»

3) Государственное учреждение от-ражает записью списание расходов по субсидиям, выплаченным физическим и юридическим лицам:

Дт 7230 «Расходы по субсидиям»Кт 3114, «Краткосрочная кредиторская

задолженность по субсидиям физическим лицам», 3115 «Краткосрочная дебиторская задолженность по субсидиям юридиче-ским лицам»

Расходы по управлению активами – расходы, возникающие при следующих


127условиях:

А) начисление расходов по вознагражде-ниям по полученным займам;

Б) начисление расходов по процентам (финансовая аренда);

В) отражение участия государственного учреждения в доли убытков объекта инве-стиции.

Счета подраздела «Расходы по управле-нию активами» включают счета 7300:

7310 «Расходы по вознаграждениям»7320 «Прочие расходы по управлению

активами»

Пример:1) Государственное учреждение отража-

ет начисление расходов по вознаграждени-ям по полученным займам и аренде:

Дт 7310 «Расходы по вознаграждениям»Кт 3250 «Краткосрочные вознагражде-

ния к выплате»

2) По решению органа государственного управления администратор бюджетных программ производит запись по участию в доли убытков объекта инвестиции:

Дт 7320 «Прочие расходы по управле-нию активами»

Кт 2120 «Долгосрочные финансовые инвестиции»

Прочие расходы – это расходы, возни-кающие в результате изменения справед-ливой стоимости долгосрочных активов, выбытия долгосрочных активов, курсовой разницы, от обесценения активов, по соз-данию резерва и прочие.

Для учета расходов по прочим операци-ям предназначены счета подраздела 7400 «Прочие расходы»

Пример:1) В результате изменения справедли-

вой стоимости уменьшилась стоимость биологического актива:

Дт 7410 «Расходы от изменения спра-ведливой стоимости»

Кт 2610 «Животные»

2) В связи с понижением курса государ-ственное учреждение отражает расходы от курсовой разницы по приобретенным ино-странным валютам:

Дт 7430 «Расходы по курсовой разнице»Кт 1050 «Счет в иностранной валюте»

3) Государственное учреждение по сче-там обязательств в результате повышения курса отражает расходы по курсовой раз-нице:

Дт 7430 «Расходы по курсовой разнице»Кт 3210 «Краткосрочная кредиторская

задолженность поставщикам и подрядчи-кам»

Государственное учреждение в конце отчетного периода проводит тест на обе-сценение активов (сравнение балансовой стоимости и возмещаемой стоимости). В случае если возмещаемая стоимость окажется ниже, чем балансовая стоимость, то на разницу этих стоимостей создается резерв от обесценения:

– Резерв на обесценение краткосроч-ных и долгосрочных финансовых инвести-ций:

Дт 7440 «Расходы от обесценения акти-вов»

Кт 1130 «Резерв на обесценение кратко-срочных финансовых инвестиций», 2130 «Резерв на обесценение долгосрочных финансовых инвестиций»

– Резерв на обесценение запасов:Дт 7440 «Расходы от обесценения акти-

вов»Кт 1360 «Резерв на обесценение за-

пасов»– Резерв на обесценение основных

средств:Дт 7440 «Расходы от обесценения акти-

вов»Кт 2392 «Резерв на обесценение основ-

ных средств»– Резерв на обесценение инвестицион-

ной недвижимости (в случае учета инве-стиционной недвижимости по себестоимо-сти):


Кт 2522 «Резерв на обесценение инве-стиционной недвижимости»

– Резерв на обесценение биологиче-ских активов (в случае учета биологиче-ских активов по себестоимости):


Кт 2632 «Резерв на обесценение биоло-гических активов»

– Резерв на обесценение нематериаль-ных активов:


Кт 2722 «Резерв на обесценение немате-риальных активов»

Также государственное учреждение создает прочие резервы касательно со-мнительной дебиторской задолженности и оценочного и гарантийного обязательства.

Создание резерва по сомнительной де-биторской задолженности:

Дт 7450 «Расходы по созданию резерва»Кт 1290 «Резерв по сомнительной деби-

торской задолженности»Создание резерва по оценочным и га-

рантийным обязательствам:Дт 7450 «Расходы по созданию резерва»Кт 3310 «Краткосрочные оценочные

обязательства», 3320 «Краткосрочные га-рантийные обязательства»

Счет 7460 «Прочие расходы» предна-значен для учета расходов, возникающих, например, при потере запасов от порчи, стихийных бедствий, пожара, хищений и т. д. отражается в бухгалтерском учете за-писью:

Дт 7460 «Прочие расходы»Кт 1310 «Материалы», 2610 «Живот-

ные»

По окончании года государственное учреждение производит закрытие счетов расходов на финансовый результат отчет-ного года записью:

Дт 5210 «Финансовый результат отчет-ного года»

Кт соответствующий счет подразделов раздела расходов

7000-7100 «Операционные расходы»7200 «Расходы по бюджетным выплатам

»7300 «Расходы по управлению активов»7400 «Прочие расходы»

Порядок бухгалтерского документообо-рота доходов и расходов

Документальное оформление доходов осуществляется на основании первичных учетных документов.

Проверенные и принятые к учету до-кументы систематизируются по датам совершения операций (в хронологическом порядке) и оформляются в мемориальном ордере 14 – свод ведомостей по расчетам с родителями за содержание детей форма 406 Альбома форм;

мемориальный ордер 15 – накопитель-ная ведомость начисления доходов от

128


необменных операций форма 409 Альбо-ма форм;

мемориальный ордер 16 – накопитель-ная ведомость начисления доходов от реализации товаров (работ, услуг) форма 409-а Альбома форм;

мемориальный ордер 17 – накопитель-ная ведомость начисления доходов от управления активами форма 409-б Альбо-ма форм;

мемориальный ордер 18 – накопительная ведомость начисления доходов по прочим операциям форма 409-в Альбома форм.

Учет прочих видов доходов осуществля-ется на многографных карточках форма 283 Альбома форм.

Учет по накопленной амортизации ос-новных средств и инвестиционной недви-жимости ведется в инвентарных карточках учета основных средств, инвестиционной недвижимости, животных (рабочий скот), растений, не связанных с сельскохозяй-ственной деятельностью, в формах ОС-6, ОС-8 Альбома форм, где записывается

накопленная сумма амортизации в тенге, месяц и год, в котором последний раз начисляется износ. Ежемесячное начис-ление амортизации отражается с нарас-тающим итогом в Разработочной таблице расчета сумм амортизации долгосрочных активов формы 459 Альбома форм.

Учет по накопленной амортизации не-материальных активов ведется в инвен-тарных карточках учета активов формы НОС-6 Альбома форм, где записывается накопленная сумма амортизации в тенге, месяц и год, в котором последний раз начисляется износ.

Учет расходов на командировки ведется в накопительной ведомости по расчетам с подотчетными лицами формы 386 Альбо-ма форм (мемориальный ордер 8).

В государственных учреждениях с не-значительным количеством подотчетных лиц аналитический учет расчетов ведется по каждому подотчетному лицу на карточ-ках формы 292-а Альбома форм (в книге формы 292 Альбома форм).

Учет расходов ведется в мемориальном ордере 19 – накопительная ведомость на-числения операционных расходов форма 458 Альбома форм;

мемориальный ордер 20 – накопитель-ная ведомость начисления расходов по бюджетным выплатам форма 458-а Аль-бома форм;

мемориальный ордер 21 – накопитель-ная ведомость начисления расходов по управлению активами форма 458-б Аль-бома форм;

мемориальный ордер 22 – накопитель-ная ведомость начисления расходов по

прочим операциям форма 458-в Альбо-ма форм.

Учет остальных видов расходов ведется на многографных карточках формы 283 Альбома форм или на карточке формы 292-а Альбома форм (в книге формы 292 Альбома форм).

Учет расходов по резервам оформляет-ся многографной карточкой формы 283 Альбома форм.

Составление журнала хозяйственных операций по учету доходов и расходов на примере ГУПриложение 2

Журнал хозяйственных операцийЗакрытие доходов и расходов

№ п/п дата операция Дт Кт Сумма тенге

1 31.12.13 г. Списаны неиспользованные остатки по счетам плановых назначений на при-нятие обязательств по капитальным вложениям 5011 1082 1 196 700

2 31.12.13 г. Списание заключительными оборотами начисленных доходов в конце отчетного периода

Доходы от финансирования по текущей деятельности 6010 5210 32 207 904

Доходы от финансирования по капитальным вложениям 6020 5210 3 826 590

Доходы по трансфертам 6030 5210 14 500 000

Прочие доходы от управления активами 6220 5210 12 500 000

Доходы от выбытия долгосрочных активов 6320 5210 350 000

3 31.12.13 г. Списание заключительными оборотами начисленных расходов в конце отчет-ного периода

Расходы по оплате труда 5210 7010 15 155 300

Расходы на социальный налог 5210 7040 817 275

Расходы на обязательное страхование 5210 7050 30 000

Расходы по запасам 5210 7060 17 658 900

Расходы на командировки 5210 7070 31 800

Расходы по амортизации долгосрочных активов 5210 7110 3 584 490

Расходы по расчетам с бюджетом 5210 7120 12 850 000

Прочие операционные расходы 5210 7140 9 987 300

Расходы по трансфертам 5210 7210 14 500 000

Расходы по выбытию долгосрочных активов 5210 7420 232 100

Расходы от обесценения активов 5210 7440 270 000


129

Lyazzat Zh.B.,

Chief specialist in the sector of innovative

projects and research programs of ACCA,

«Finance Academy» JSC

International Certificate

Certificate in International Public Sector

Financial Reporting (Cert IPSFR)»,

Professional accountant of RK

Subject: Accounting of income and expenses. Period-end closing as exemplified by PO

Income derived by the public office is divided into: revenues from non-exchange transactions, income from exchange operations, income from asset management and other income.

Revenue is recognized when it is probable for public office to get future economic benefits or service potential that can be measured reliably.

State institution recognizes revenues on an accrual basis.

Accounts of the 6th section of the Chart of Accounts are provided to account for the income of state institutions.

Income from non-exchange transactions are the gross acquisition of economic benefits or service potential received or receivable by a public office, and representing an increase of assets without the direct provision of approximately equal value in return, not limited to certain conditions.

A common feature of revenues from non-exchange transactions is that the funds are transferred from one legal entity to another without providing an equivalent value in the exchange and which are not taxes.

During the non-exchange transactions institution receives resources and does not provide in return compensation in any form.

Revenues of state institutions are generated from the following non-exchange transactions:

• finance current operations;• receiving of transfers and subsidies;• obtaining sponsorship and charity

support;• receiving grants;• other non-exchange transactions.

And the account recognizes:1. Budget account received finance for

current expenses of state institution and other

events:Debit 1081 «Scheduled appointments on the

incurrence of liabilities on an individual plan of the finance» the republican budget, 1091 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities on an individual plan of the finance» local budget.

Credit 6010 «Income from finance of current operations»

2. Acceptance of scheduled appointments on transfers and subsidies:

Debit 1084, 1093 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities on transfers,» 1085, 1094 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities on subsidies».

Credit 6030 «Income from transfers»; 6040 «Income from finance on payment subsidies»

3. The SPE received sponsorship and charity support on amounts:

Debit 1041 «SPE of sponsorship and charity support»

Credit 6050 «Income from sponsorship and charity support»

4. Amounts of non-performing grants (grant financial support) received from donors are accounted as income on grants

Receipt of funds to a special account of the budget investment project on grants in the form of cash is reflected and recognized as income:

Debit 1061 «Special Account of the budget investment project on grants»

Credit 6060 «Income from grants»5. Receipt of funds to a special account

of the budget investment project on foreign loans is reflected:

Debit 1062 «Special Account of the budget investment project on foreign loans»

Credit 6070 «Income from financing through external borrowing»

Amounts of income received a public office from gratuitous revenues are accounted as other income from non-exchange transactions, and are recognized in the account 6080 «Other income from non-exchange transactions.»

Return of the unused amounts of the finance is reflected:

Debit 6090 «Return of the balance of budget funds»

Credit of the appropriate subsidiary account of subchapter 1080 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities according to an individual plan of the finance on liabilities of public officesfinanced from the state budget», 1090 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities according to an individual plan of the finance on liabilities of public offices financed from the local budget» of the Chart of Accounts.

Income from exchange transactions.Exchange operation is the operation, in

which one party receives assets or services, or extinguishes the liabilities and passes in return to the other side approximately equal value (primarily in the form of goods, services or opportunities of assets utilization).

Account 6110 «Income from the realization of goods, works and services» accounts incomes received from the realization of goods (works, services), which, in accordance with the current legislation of the Republic of Kazakhstan remain at the disposal of public offices and may be spent for specific purposes in addition to the allocations on the budget .

Gross income from exchange transactions is measured at the fair value of received and receivable amounts.

Indemnity is usually performed in the form of cash or cash equivalents and the amount of gross income is received or receivable by the

130


amount of cash or cash equivalents.Gross income connected with the operation

providing works and services, which are long-term, is recognized according to the degree of completion of the transaction as of accounting date when the results of the operation can be estimated reliably, i.e. if the following conditions are met:

• the value of the gross income can be measured reliably;

• there is a possibility that the entity will receive the economic benefits or service potential connected with transaction;

• the degree of completion of the transaction as of accounting date can be measured reliably;

• expenses incurred in connection with the transaction and the expenses required to complete the transaction can be measured reliably.

Gross income for the works and services is recognized as earned income by the following points:

• concrete implementation - in accordance with the terms of the contract (agreement, treaty), either at the time of services start, either at the time of completion, or after the provision of services or proportionally over the period of the contract (service period);

• proportional implementation - according to the degree of the provision of services (degree of completion);

• complete implementation or method of «interest readiness» – according to provision of services.

Gross income is recognized in the accounting periods, which include provided services and performed work.

Instance 21.1«Lyceum №1»PO has sold complete articles

made by students of vocational training facility. And here the following note is given:Debit 1231 «Short-term bills receivable of

buyers and customers»Credit 6110 «Income from the realization of

goods, works and services»In the amount of received payment:Debit 1042 «SPE of paid services» 1010

«Cash on hand»Credit 1231 «Short-term bills receivable of

buyers and customers»Income from asset management includes

income from the proceeds of the net income of the investment volume, dividends on state blocks of stocks and income per share of participation in legal entities, income from rental property, loan fees.

Gross income from asset management of institutions, bringing interest and dividends, is recognized when:

- there is a possibility that the institution will receive economic benefits or useful potential connected with the transaction

- and the value of the gross income can be reliably measured.

Gross income is recognized with the following accounting methods:

- percentages are recognized on proportionally time basis, taking into account the real profitableness of the asset;

- dividends or their cash equivalents are recognized when the right of shareholders or institution to receive payment is established.

Subaccounts of the account 6200 «Income from asset management» reflects income from the proceeds of the net income of the investment objects, dividends on state blocks of stocks and income per share of participation in legal entities, income from rental property, loan fees.

Instance The administrator of the budget programs,

according to the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan, has acquired shares of «Center» JSC as the increase of the authorized capital entities of quasi-public sector. «Center» JSC has announced the payment of dividends.

Reflection of the transaction in BPO (Business process outsourcing) (in the case of registration of financial investment at cost):

Debit 1250 «Short-term receivable fees»Credit 6220 «Other income from asset

management»Simultaneously, the second record for the

amount of tax due for accrued dividends is implemented:

Debit 7120 «Expenses on budget settlements»Credit 3133 «Short-term credit indebtedness

to the budget on other transactions»Reflection of state institution’s participation

in the share of profits (losses) of the investment object (when using the equity method) is implemented by the decision of the general meeting of shareholders / members (sole shareholder / member) or public administration body:

Debit 2120«Long-term financial investments»Credit 6220«Other income from asset

management».Accrual of remuneration on finance lease is

reflected:Debit 1250«Short-term receivable fees»Credit 6210«Income on remunerations» and

at the same timeDebit 7120«Expenses on budget settlements» Credit 3133 «Short-term credit indebtedness

to the budget on other transactions»Accounting of other incomeThe accounts of the subchapter «Other

income» in the Chart of Accounts take into account income from changes in fair value of long term assets, in the application of the model of fair value accounting disposal of long term assets, gratuitous assets receipt from individuals and legal entities, exchange difference and other.

CORRESPONDENCE OF ACCOUNTS ON THE RECOgNITION OF OTHER INCOME:1. Recognition of income from changes in the

fair value of long term assets:Debit of the appropriate account of long-term

assetCredit 6310 «Income from changes in fair

value»

2. Income from disposal of long term assets:Debit 1231 «Short-term receivables from

buyers and customers»Credit 6320 «Income from disposal of long

term assets»

3. Income from exchange difference:- with increasing rate on asset accounts:Debit of the appropriate sub-account / asset

account of the Chart of AccountsCredit 6340 «Income from foreign exchange

difference»;- with decreasing rate on the accounts of

liabilities:Debit of the appropriate sub-account / account

of liabilities of the Chart of AccountsCredit 6340 «Income from exchange

difference»

4. Income from gratuitous assets receipt:Debit of the appropriate sub-account / asset

account of the Chart of AccountsCredit 6330 «Income from gratuitous assets

receipt»

5. Recognition of income from compensation of losses from impairment of assets by third parties:

Debit of the appropriate account of provision for impairment of long term asset

Credit 6350 «Income from the compensation of losses»

Account 6360 «Other income» reflects


131revenues of the state institutions, came from:

• identifying the overflow of cash on hand of the state institutions:

Debit 1010 «Cash on hand» Credit 6360 «Other income» at the same time: Debit 7120 «Expenses on budget settlements»Credit 3133 «Short-term creditor indebtedness

to the budget on other transactions»• writing-off inadequacy and losses of

materials and food products related at the expense of those responsible:

Debit 1262 «Short-term receivables on other types of payments to employees’

Credit 6360 «Other income»at the same time: Debit 7120 «Expenses on budget settlements» Credit 3133 « Short-term creditor

indebtedness to the budget on other transactions»;

• return of previously written off are receivables:

Debit of the appropriate receivables account Credit 6360 «Other income»;Debit 1010 «Cash on hand»Credit of the appropriate receivables account;Debit 7120 «Expenses on budget settlements»Credit 3133 « Short-term creditor

indebtedness to the budget on other transactions»;

Debit 3133 « Short-term creditor indebtedness to the budget on other transactions»

Credit 1010 «Cash on hand»;• writing-off uncollectable creditor

indebtedness (if objective conditions are available):

Debit of the appropriate sub-account of the creditor indebtedness

Credit 6360 «Other income»;• recognition of materials cost received from

the disposals:Debit 1319 «Other Materials»Credit 6360 «Other income»;• receipt of crop, growth or weight gain during

the biotransformation of a biological asset:Debit 2610 «Animals»Credit 6360 «Other income»;• receipt of products from biological assets:Debit 1330 «Final goods»Credit 6360 «Other income».

ClOSINg THE REvENUE ACCOUNTS AT ACCOUNTINg DATE

Return unused amounts of financing is reflected:

Debit 6090 «Return of the residual budget»

Credit of the appropriate subsidiary account of subchapter 1080 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities according to an individual plan of the finance on liabilities of public offices financed from the state budget», 1090 «Scheduled appointments on the incurrence of liabilities according to an individual plan of the finance on liabilities of public offices financed from the local budget» of the Chart of Accounts.

At the end of the year, state institutions carry out closing of income accounts for the financial result of the reporting year:

Debit 6000 «Income from non-exchange transactions»

6100 «Income from exchange transactions» 6200 «Income from asset management» 6300 «Other income»Credit 5210 «The financial result of the

reporting year»Expenses are decreases in economic benefits

or the useful potential during the reporting period in the form of outflows or increase in assets or increase in liabilities which lead to decrease in net assets different from decrease connected with the distribution to persons, participating in the capital, and who probably have a reliable estimation.

Accrual method demands the recognition of expenses in that period when they have been incurred, regardless of funds payment.

Accounts of the 7th chapter of the Chart of Accounts are set for accounting expenses of the state institutions.

Accounting of the budget expenses is carried out over agencies, programs, subprograms, and the specificities of the budget classification, except for expenses recorded at the deposit of the subchapter «Expenses on asset management» and «Other expenses» of the Chart of Accounts.

Expenses of the state institutions can be classified into the following types:

Operating expenses are expenses resulting from the ordinary activity of the state institution during the reporting period, i.e. labor costs, expenditure for travel on official business, costs of inventory, maintenance expenses, costs of utility bills, etc.

Operating expenses are recognized on the subaccounts of the subchapter 7000-7100 «Operating expenses».

Instance:

THE PUBlIC OFFICE HAS BEEN MADE THE FOllOwINg ExPENSES:1) The administrative personnel was run

payroll calculationsDebit 7010 «Labor costs»Credit 3241 «Short-term creditor indebtedness

for employees on payment for labor»

2) Students’ scholarship was assessedDebit 7020 «Expenditure for scholarships»Credit 3230 «Short-term creditor indebtedness

for scholars»

3) Expenses for additional established pension tax are reflected (seniority pension)

Debit 7030 «Expenses for additional established pension tax»

Credit 3142 «Short-term creditor indebtedness on pension contributions to savings funds»

4) Assessment of the social tax and expenses compulsory insurance

Debit 7040 «Expenses for social tax»Credit 3122 «Short-term creditor indebtedness

on social tax»Debit 7050 «Expenses for compulsory

insurance»Credit 3143 «Other short-term creditor

indebtedness to other mandatory and voluntary payments»

5) Office supplies were written off Debit 7060 «Expenses for inventory»Credit 1316 «Household materials and office

supplies»

6) Advance account of the person accountable on a business trip was received

Debit 7070 « Expenses for travel on official business»

Credit 1261 «Short-term receivables of workers»

7) Amounts for utilities and communication services on rendered invoices were written off

Debit 7080 «Expenses for utility payments and other services»

Credit 3210 «Short-term creditor indebtedness to suppliers and contractors»

8) To maintain the equipment performance materials for minor repairs were written off and expenses for payment of suppliers were incurred

Debit 7090 «Expenses for minor repairs»Credit 1310 «Materials»Credit 3210 «Short-term creditor indebtedness

to suppliers and contractors»

132


9) Depreciation on equipment purchased at the expense of paid services was accrues

Debit 7110 «Expenses for depreciation of long term assets»

Credit 2391 «Accumulated depreciation of main funds»

10) Expenses for budget settlements on the identified overflow of cash on hand

Debit 7120 «Expenses for budget settlements»Credit 3133 «Short-term credit indebtedness

to the budget on other transactions»11) Consultant’s fees were accruedDebit 7140 «Other operating expenses»Credit 3273 «Other short-term creditor

indebtedness»

Expenses for budget payments are payment of the state institution for transfers, subsidies, pensions, allowances, subventions.

Expenses for budget payments of the state institution are accounted for on subsidiary account of subchapter 7200 «Expenses for budget payments»:

Instance:1) On the basis of the report of the

administrator of budget programs of subordinate budget administrator of the budget programs of higher budget reflects the expenses for writing-off transfers:

Debit 7210 «Expenses for transfers’Credit 1212 «Short-term receivables on target

current transfers», 1213 «Short-term receivables on target transfers to development»

2) The State institution writes off s actually incurred expense for payment of pensions and social benefits:

Debit 7220 «Expenses for pensions and benefits»

Credit 1216 «Short-term receivables on the payment of pensions and benefits»

3) State institution reflects the record of writing-off the expenses for subsidies paid to individuals and legal entities:

Debit 7230 «Expenditure on Subsidies»Credit 3114, «Short-term creditor

indebtedness on subsidies to individuals,» 3115 «Short-term receivables on subsidies to legal entities»

Expenses for asset management are expenses arising in the following conditions:

A) accruals of expenses for loan fees;B) accruals of expenses for interests (finance

lease);

B) reflection of the participation of state institution in the share of losses of the investee.

Accounts of the subchapter «Expenses for asset management» include accounts 7300:

7310 «Expenses for loan fees»7320 «Other expenses for asset management»

Instance: 1) State institution reflects the accruals

of expenses for loan fees and leases:

Debit 7310 «Expenses for loan fees»Credit 3250 «Short-term fees to be paid»

2) According to the decision of the state administrative body administrator of budget programs makes record on participation in the share of losses of the investee:

Debit 7320 «Other expenses for asset management»

Credit 2120 «Long-term financial investments»

Other expenses are expenses arising from changes in fair value of long term assets, disposal of long term assets, exchange differences, from impairment of assets, on creation of reserves and others.

To take into account the expenses for other operations accounts of subchapter 7400 «Other expenses» are provided.

Instance:1) As a result of changes in fair value the

cost of biological assets has decreased:Debit 7410 «Expenses from changes in fair

value»Credit 2610 «Animals»

2) Due to the decline in rate the state institution reflects the expenses from exchange differences by purchased foreign currency:

Debit 7430 «Expenses for exchange differences»

Credit 1050 «Account in foreign currency»

3) The state institution on liabilities accounts as a result of the appreciation of currency reflects expenses for exchange differences:

Debit 7430 « Expenses for exchange differences»

Credit 3210 «Short-term payables to suppliers and contractors»

The State institution at the end of the reporting

period holds the test for impairment of assets (comparison of the carrying value and the recoverable amount). If the recoverable amount is lower than the carrying amount, then for the difference of these values impairment allowance is created:

- Impairment allowance of short-term and long-term financial investments:

Debit 7440 «Expenses from assets impairment»

Credit 1130 «Impairment allowance of short-term investments,» 2130 «Impairment allowance of long-term financial investments»

- Impairment allowance of inventories:Debit 7440 «Expenses for assets impairment»Credit1360 «Impairment allowance of

inventories»- Impairment allowance for capital

asset:Debit 7440 «Expenses from assets

impairment»Credit 2392 «Impairment allowance of capital

asset»- Impairment allowance of investment

property (in the case of accounting of investment property at cost):

Debit 7440 Expenses from assets impairment»Credit 2522 « Impairment allowance of

investment property»- Impairment allowance of biological

assets (in the case of accounting for biological assets at cost):

Debit 7440 Expenses from assets impairment»Credit 2632 «Impairment allowance of

biological assets»- Impairment allowance of fictitious

assets:Debit 7440 Expenses from assets impairment»Credit 2722 « Impairment allowance of

fictitious assets»

Also, the state institution creates other reserves on doubtful receivables and estimated and warranty liabilities.

Creation of the provision for doubtful debts:Debit 7450 «Expenses for creation the

provision»Credit 1290 «Provision for doubtful debts»Creation of the provision for estimated and

warranty liabilities:Debit 7450 «Expenses for creation the

provision»Credit 3310 «Short-term estimated liabilities»

3320 «Short-term warranty liabilities»Account 7460 «Other expenses» is intended

to account for the expenses arising, for example,


133from loss of inventory from damage, natural disasters, fire, theft, etc. and is reflected in the accounting record:

Debit 7460 «Other expenses»Credit 1310 «Materials» 2610 «Animals»

At the end of the year state institutions carry out closing the expenses accounts for the financial result of the reporting year with the record:

Debit 5210 «Financial result of the reporting year»

Credit of the appropriate account of the subchapter of expenses

7000-7100 «Operating expenses»7200 «Expenses for budgetary payments»7300 «Expenses for asset management»7400 «Other expenses»

The procedure for preparation of income and expenditure accounting documentation.

Income documentation should be drawn up on the basis of primary accounting records.

Revised and entered in accounting records documents should be filed according to dates of transactions (in chronological order) and listed in transaction memo 14 – an account bill on settlements with parents for maintenance of children; form No 406 of an Album of forms;

transaction memo 15 –final statement of non-exchange gain; form No 409 of the Album

of forms; transaction memo 16 - final statement of

products (works, services) sales income; form No 409-a of the Album of forms;

transaction memo 17 - final statement of asset management incomes; form No 409-бof the Album of forms;

transaction memo 18 - final statement of other transactions incomes form No 409-в of the Album of forms;

Accounting of other types of revenues should be carried out with the use of a card with many columns; form No 283 of the Album of forms.

Accounting of fixed assets and investment property by accumulated amortization should be carried out with the use of an inventory card of accounting for fixed assets, investment property, animals (draft cattle), plants not associated with agricultural activities in forms ОС-6, ОС-8 of the Album of forms, whereaccumulated sum of amortization in KZT, month and year when it was charged last time are registered. Monthly charging of amortization is reflected with cumulative sum in itemized table of calculation of amortization of long-term assets of form of 459 of Album of form.

Accounting of fictitious assets by accumulated amortization is kept in inventory assets accounting cards in form of НОС-6 of Album of form where accumulated sum of amortization in KZT, month and year when it was charged last

time are registered.Accounting of expenses for travel is kept in

closing statement by employee advances in form of 386 of Album of form (memo slip 8).

In public offices with small quantity of regulated persons analytical employee advances is kept by each regulated person in cards of form 292-а of Album of form (in book of form of 292 of Album of form).

Expenditure records should be filed in transaction memo 19 – final statement of operating expenses; form No 458 of the Album of forms;

transaction memo 20 - final statement of budget payments expenses; form No 458-a of the Album of forms;

transaction memo 21 - final statement of assets management expenses; form No 458-бof the Album of forms;

transaction memo 22 - final statement of other transactions expenses; form No 458-вof the Album of forms.

Accounting of other types of expenses should be carried out with the use of a card with many columns; form No 283 of the Album of forms or with the use of a card of from No 292-a of the Album of forms (in a book of form No 292 of the Album of forms).

Accounting of expenses on reserves should be drawn up on a card with many columns; form No 283 of the Album of forms.

Drawing up of a business transactions journal for accounting of income and expenses as exemplified by PO.Appendix 2

Business transactions journalCovering of income and expenses

No Date Transaction Dr Cr Total amount, KZT

1 31.12.13 Unexpended balances of scheduled purpose for commitment of capital expenditures were written off 5011 1082 1 196 700

2 31.12.13 Write-off of accrued assets at the end of a reporting period by closing turnoverFinance income from operating activities 6010 5210 32 207 904Income on capital investments 6020 5210 3 826 590Transfer revenue 6030 5210 14 500 000Other asset management incomes 6220 5210 12 500 000Disposal of fixed assets gain 6320 5210 350 000

3 31.12.13 Write-off of accrued expenses at the end of a reporting period by closing turnoverLabor costs 5210 7010 15 155 300Social tax expenses 5210 7040 817 275Compulsory insurance expenses 5210 7050 30 000Expenditure on reserves 5210 7060 17 658 900Business travels expenses 5210 7070 31 800Fixed assets amortization expenses 5210 7110 3 584 490Costs of settlements with the budget 5210 7120 12 850 000Other operating expenses 5210 7140 9 987 300

Transfer costs 5210 7210 14 500 000Disposal of fixed assets expenditure 5210 7420 232 100Impairment charges 5210 7440 270 000

134


Гнидина Ю.А.,

ф.ғ.к., доцент, «ӘЭБжМИ» ЖКБ МЕБМ мемлекеттік-құқықтық пәндер

кафедрасының меңгерушісі, Балашиха, РФ

Тұлға, қоғам және мемлекет қатынастары туралы: негізгі тарихи түрлер Мақалада мемлекеттіліктің қызметін тұрақты негіздеудегі көзқарасты анықтауды іздеуде жеке тұлға, қоғам мен мемлекет қатынастарының үш әдістемелік түрі сипатталған. Соңғыларының ішінде аңыздық-бейнелі игілік, әкімшілік құрылыс жан-жақтылығы, саяси элитаның мәселелерін шешуде онтологиялық бағыт қарастырылған. Жеке тұлға мен мемлекет арасындағы ара жікті жақындастыру негізінде тұлғаның субьективті құрылымы жатады, оны «мән», «іс қимыл», «жауапкершілік», «сайлау еркіндігі» санаттарының онтологиялық [болмыс] түсініктемесі арқылы көрсетеді.

Тарихи дамуда жеке тұлға, азаматтық қоғам мен мемлекеттің қатынасының қалыптасуы қалай жүзеге асқандығы, біздің көзқарасымыз бойынша, үш сипатта-ушы түрін жүйелеуге болады, ол бір-бірін алмастыратын, алдыңғыларының «ресурсын аяқталуын» өзгертетін, сонымен қатар дәуірдің әлеуметтік жағдайын нақты саяси-құқықтық сипатқа ие болады.

Алғашқысы антика дәуірімен бай-ланысты (софистер, Платон, Аристо-тель), әлемді сипатауда аңыздық-бейнелі толық бағыт, азаматтық қоғамның (тұлғаны қоса алғанда) әлеуметтік-мемлекеттік құрылыс арнайы полистік түр шеңберінде және мемлекет мәселелік негізде қарастырылмайды. Болмыстың үш саласы бір жүйеге біріктірілген әділеттілік ілімі – адамгершілікті және субъектінің қалыс қалуы (антикалық сөздің мәні бойынша) негізінде ара-ласуы.

Әлеуметтік өмірді ғарыштық тәртіптермен, жанмен байланысты-ра сипаттауды пайдалану (мысалы, Платонның «Мемлекет», «Заң», сонымен қатар, Цицеронның диа-логында) әлеуметтік (саясиды қоса)

өмір тәртіптің араласуының жоғарғы деңгейі адамзат ақыл ойынан да жоғары екендігін мәлімдейді. Сондықтан да, субъектімен басқарудың қызметі қабылдаудың дұрыс түрін, тұлғалық қабылдау және басқа азаматтардың осы тәртіпті сол күйінде таратудан тұрады, бұл сол субъектінің жоғары адамгершілігі мен жақсылық ниеттестігін көрсетеді.

Сондықтан да, антикалық көзқараста субъектінің (тұлға, жеке индивидтің) әлеуметтік тәртібін жоюдың мәні жоқ, ол әлеуметтік өмірдің мызғымас бөлігі ретінде өзін ол тәртіпті жалғастырушы және онсыз тұлғалық құдіретті жоғалтушы ретінде сезінетін, субъект «игілік» ұйымы үшін қызмет ететін. Басқару формасы, әлеуметтік статус, заңдар – өмірдің әлеуметтік-саяси атрибуты ретінде тек онтологиялық «игіліктің», ғарыштық тәртіптің бейнесі. Әлеуметтік үрдіске енген адам, яғни, кез-келген адам бұл игіліктің жетістігіне жету жолында екендігін мойындайды.

Антикалық ой, әлеуметтік ойдың қалыптасуы алдындағы әдістемеден тұрады, ол Платонның «бірлік идея-сы» немесе Аристотельдің «мақсатқа мақсатпен» ілімдерінен көруге

болады, дамудың (әлеуметтік әлемнің) мүмкіндік пен қажеттіліктерін бо-лудан гөрі, оны болдыртуға тыры-сады. Басқаша айтқанда, кез-келген әлеуметтік өзгеріс бар ілімнен «данышпандарға» тиесілі ілімнен бас тарту және антикалық трак-таттарда әлеуметтік түрдің дамуы «данышпандардың» билік басына келуімен байланысты. Бұл ой, мыса-лы, Платонның «Мемлекет» еңбегінде айтылған, ол үшін эйдос жоғары тұр, яғни, ол дегеніміз, тәжірибелік мемле-кет емес болып кеткен, тек соны ары қарай дамытушы болып табылады.

Бұндай қалыпты Ежелгі Шығыс мемлекеттерінің негізінде де көруге болады. Бұл бағыт бағдардың негізінде ежелгі аңыздық көзқарастарда адам-зат қоғамы бағынатын заң, адам мен қоғам пайдаланатын табиғат заңы ретінде де қарастыралады. Өз уақытында ежелгі философия мен әлемдік діндерде кездесетін барлық дүниетанымның бір идеядан пайда болу принципімен тығыз байланысты.

Антикаға тән сипат, субъектің (жеке тұлғаның) өзара тығыз байланы-сын бекітеді және азаматтық қоғам мен мемлекет қатынасын түсінудің эверистикалық түрлерін өмірдің ашық


135ұйымы ретінде қарастырады.Біздің ойымызша, «мақсат» пен «мемлекет» санаттарының қатынасы құрылымды, онда Аристотельдің философиялық жүйесінде қарастырылатындай әлеуметтік құрылымның кешеуленген тұжырымдамаларында да көрініс та-бады [1].

Антикадағы әлеуметтік құрылым «рухқа» «негізделген» (М.Вебер «технологияға» қарсы қояды) деуге болады және «данышпандардың» күштерімен құрылған социумның жағдайын біріктіруді қолдайтын, «технологияға» қатысты талқылауды талап етпейді. Әлеуметтік тәртіп бұндай жағдайда тұрақсыз құбылысқа айналады, белгілі ұрпақ пен нақты тұлғаларға тікелей «қатысты», олардың ерік-жігерінің нәтижесі болып табылады, сонымен қатар нақты арнайы тарихи шаралар да әсер етеді, мысалы, полистік әлеуметтік-мемлекеттік құрылым.

Тұлға, қоғам мен мемлекет қатынастарының келесі идеясы – жаңа заманның жобасында қалыптасқан, мемлекет қатал технологиямен тығыз байланысқан, машиналы басқарылым, нақты тұлғамен оның байланысы аппараттың тұлғасыздығын көрсетеді, басқаруды тікелей әрекеттің қол шоқпарына айналдырған, заңға бағынбау, ал нақты тұлғамен немесе азаматтық қоғаммен байланысты басқарушылар тарапынан да, басқарма тарапынан да еш мәнсіздікті көрсетеді.

Әлеуметтік құрылым үшін белгілі бір құрылымның тікелей қатынасы ғана байланыс жасай алады, оның өзі басқармалы жағдайды туғызады, тұлғасыз әлеуметтік шешім қабылдау тәжірибеге айналады және де ішкі құрылымның ішкі әлеуметтің ерекше ақиқатын қалыптастырады, өзіндік арнайы технологиясы бар, нормативті кестелігі және сапалы байланысы бар, сонымен қоса легитимділік, яғни, заңдылықтың бір дәрежесін қажет етушілер. Дәстүрлі қайнар көздерден (заңдылық және әділеттілік декла-рациясы, мақсатқа жетушілік және тағы да басқа) басқа, легитимділік ерекше ресурстардың (салық, басқару аппараты, әскер және т.б.) болуын қамтамасыз етеді және де азаматтық

қоғамның «тәуелсіздігін» көрсетеді, ол олардың егемендігін, яғни, ешкімге бағынбайтындығын аңғартады.

Әлеуметтік мағыналы шешімдерді субъектінің қабылдау позициясы және де бағыт-бағдар үшін жауапкершілік және кез-келген шаруаны орында-уда ешкім ешкімнің алдында жауап бермейді, бір тұлғадан екінші тұлғаға өктемдік көрсете алмайды. Азаматтық қоғамдағы «субъект» басқарушыға басқарудың «объектісі» қарама-қарсы бола алады, бұл үнемі әлеуметтік латенттік жанжалдың өзектілігіне үнемі қауіп төндіреді.

Әлеуметтік өмірдің мұндай түрін құрудағы принципті өміршең деп атау мүмкін емес, ең алдыменен ішкі ресурстардың (материалды және ма-териалды емес) үнемі қайта таратудың қажеттілігінен жанжал мәселесін шешу пайдасы, барлық қатысушылардың даму мүмкіндіктерін шектейді, әлеуметтік өзара іс-әрекетті қосқанда (Дж. Локк, Ш. Монтескье, Ж.-Ж. Рус-со), «...мәндер әлемінде өмір сүру мүмкіндігі бар («рух» — Ю.Г.) белгісіз бір өз бетіндік нақты өмір ретінде» [2; б. 29]. Бірақ та оның түбегейлі өміршеңді болмауы, әлеуметтік ақиқат қызметтері нормативті және басқармалық актілерге тәуелді, «жіберуші» рөлінде мемлекет бо-лып табылады. Бұл өз кезегінде гносеологиялық (танымдылық) және әлеуметтік-психологиялық бағдарды қоса алып жүреді, ал ол өз кезегінде мемлекеттің «онтологизациялануына» әкеледі, У.Эконың айтуы бойынша: «Философияның метаморфоздық тәртібі түсіндіру құралын біреудің (уақытша пайдалануы немесе өз пайда-сына шешуін) философиялық түсінікке айналдыруы және құралдардың өзін құбылыстың себебі болуына айналды-рады, бұл құралдар зерттеу үшін ойлап табылған» [3; б. 12-13].

Мемлекеттіліктің дамуындағы мемлекеттің абсолюттік шексіздігін дәлелдеуде мемлекеттің пайда бо-луын либералистер бағыты негізінде түсіндіреді, ол әлеуметтік өмірдегі басқарудың келесі «күштілердің» қатысуы: «мемлекеттік еркіндікпен» қатар өзін және «заң еркіндігін» теңгерімге қояды, сонымен қатар,

әлеуметтік реттеудің тұлғалық сапасының субъектісі болып табылады (И. Кант, Г. Гегель, И. Фихте).

ХIХ ғасырдың ортасында «үштік» (мемлекет – заң – азаматтық қоғам (тұлға) пайда болған соң социумға қатысушылардың барлық іс-әрекеттеріне тапсырыс берушілердің кез-келген талабын бекіте бастады, кейінгі кездері де осы үштік кез-келген құрылымның базалық элементі болып табылды, еш өзгеріссіз дами бастады, әлеуметтік өмір осы үштік төңірегінде дамыды.

Отандық зерттеушілердің аз бөлігіне қарамастан, мемлекет және құқық теориясының классиктері болып та-ныла бастады, (Б.Н. Чичерин, Л.И. Петражицкий, М.М. Ковалевский, П.И. Новгородцев, Н.А. Бердяев, В.М. Гес-сен, Б.А. Кистяковский, М.А. Бакунин, И.А. Ильин, А. Кетле және тағы да басқалардың еңбектері), әлеуметтік тәжірибенің дамуының қазіргі кездегі деңгейіне сай келетін теорияның әдістемелік және пәндік шешімдерін талап етті.

Қазіргі заманда мемлекеттің табиғатын зерттеп талдауда оны түсінуді мемлекет туралы немесе ме-ханизм туралы деп қарастырса әділетті болар еді, өзіне барлығын «тартушы» және барлық қоғамның «күшін» (ре-сурстарын) пайдаланушы, сондықтан да ол «қуатты» да күшті механизмге айналуда. Бұл жағдайда «күшті» тікелей де метафоралы тұрғыдан да қарастыруға болады. Мемлекет қоғамдық ресурсты қайта бөлу және үнемдеу қызметін атқарады, соған сәйкес оған тез әрі еркін жету жолын-да мықты болып табылады. Сонымен қоса, мемлекеттің ерекшелігі – оның талап ету мекемелерінің болуы әскер және құқық қорғау мекемелері, әлеуметтік қатынастағы «кез-келген» қатысушы жария биліктің күшін сезіне бастайды. Мемлекет бұл күшті қалай пайдалана алады, ұжымдық келісім-шарт негізінде, барлық қатысушылардың сенімі негізінде не-месе оған табыну негізінде, бірақ та бұл маңызды емес, өйткені, кез-келген пайда болған механизм тұлғасыз бола-ды, яғни, тұлғаны бақылау, қадағалау, тәуелді ету білімді жоғары дәріптейді,

136


өзінің табиғаты жағынан мемлекет бұл жағдайда заң табиғатына ұқсас болып келеді және де тұлғаны бақылап реттеуші ретінде қызмет атқарады.

Заң мен мемлекет жария қатынасты бейнелейді, дәлірек айтсақ, дәстүрлі тағылымдағы мемлекет – бұл әлеуметтік өзара іс әрекеттің бөлігі, жария, яғни, заңмен бекітілген, заң тек мемлекет атынан шығарылады. Жүйелілік шеңбері қалыптасты, мемлекеттің өзіне-өзі барып тірелетін шеңбер пайда болды.Мемлекеттің «онтологиялық қайнар көздері» болмайды, қызметтік сипатқа ие, сондықтан да ол қызметтік бағыт-бағдарға (өзіндік жоғары бағасы бар), құрылымға ие.

Заңтанудың теориялық шеңберінде қалыптасқан құқықтық мемлекет тұжырымдамасы (С.С. Алексеев, К.С. Гаджиев, В.С. Нерсесянц, Л.С. Явич және басқалар.), мемлекеттік билікті мемлекеттік құрылымды құқықтық шектелу режимін қалыптасумен байланыстырады. Ол заң арқылы таратылады, заң үрдісінің көзқарасы бойынша мемлекеттің өзінің аты-нан қабылданады және таратылады, яғни, мемлекет өзі үшін шектеулер қою керек. Бірақ та, барлығымызға мәлім мемлекет еш уақытта өзіне шектеу қоймайды және де оның нақты шектеулік шеңберін тек тұлға билігі, азаматтық қоғамның еркіндігі ғана қоя алады.Сондықтан да саяси - құқықтық және әлеуметтік ақиқаттың өзгеруін шындық үдерісімен жаңастыру қажет, ал ол үрдіс жеке тұлғаның құрылымын («мән», «іс-қимыл», «жауапкершілік», «сайлау еркіндігі»), саяси антропо-логияны, әлеуметтануды, психоло-гияны зерттеулерден де тереңдей түсуде, тіпті, заңтану ғылымдарында философиялық талдау пәнінің шеңберінде қарастыруға болады.

Қазіргі кездегі мемлекеттік құрылымның негізін зерттеу кезінде кез- келген билеушінің

территориялық қызығушылық саласы оның өзінің жеке билігінен жоғары екені белгілі. Бұдан «тұлғадан тыс» немесе «тұлғасыздық» бақылау механизмінің қажеттілігі пайда бола-ды, бұл мемлекеттің нақты бейнесін көрсетеді. Өзінің мағынасына қарай тұлғалық биліктің құрылымынан бастау алған қарапайым құрылым болашақта күрделене келе, қоғам ішіндегі ресурстарды таратудың құралы ретінде қызмет атқарушы ин-ститут болып табылады, бұл жағдайда мемлекет қоғамның тарихи өмірі кезінде «жеңілтектік» көрсетеді, тұлға арқылы әлеуметтік мақсаттың мәнін шешетін немесе тұлғалық өз өзіне жоғары баға қою, өзін жоғары санау, бұл институтқа қандай жол болма-сын енуді көздейтіндер, институттың әлеуметтік – кәсіби рөлімен тығыз байланыс орнатуға талпынады, мемлекеттің басқа рөлдерімен тығыс әрекет етушілер тепе-теңдік белгісін қоюға тырысады. Бұл олардың әрекет етудегі көзқарастарын өзгертеді, азаматтық қоғам пайдасына заңды қабылдау арқылы немесе жеке манса-бына байланысты.

Сонымен қатар қазіргі кездегі мемлекеттік құрылымдағы әлеуметтік «ресурстарды» бөлу немесе тарату ежелгі заманда қалыптасқандай жеке бір тұлғаның мінез-құлқына тәуелді емес, толығымен «тұлғасыздықты» көрсетпейді, сондықтан да жаңа заманның парадигмасы ретінде өзіндік қалыптасқан үрдіс, бірақ әлеуметтік топта, элитада қалыптасады, олар қозғаушы күштердің бастысы болып талады, синергетикалық, яғни, өзара қатысушылық, мемлекет «күші» арқылы, яғни, бұл институттың ұйымдастыру қабілетіне байланы-сты, әлеуметтік шындықты дамытуды ұйымдастыруды құрауда таптыр-майтын мүмкіндік (құқықтық мем-лекет), бұл үрдісті белгілі бір уақыт аралығында ұстап тұруға болар

еді, оның саяси (жалпы әлеуметтік) істеріне байланысты, бірақ олардың ешқайсысы қоғамға пайда әкелмейді, тек әкімшілік жүйенің пайдасына ғана шешіледі.

Соңғысын (пайданы) сараптасақ, мемлекеттің тұлғадан теріс айналуы, мемлекеттілікті дағдарысқа әкелді, бірақ оның негізінде жаһандық саланың әсіресе онтологиялық, яғни, мемлекет, азаматтық қоғам мен тұлғаның өзара қарым-қатынасының заңдылықтары әлсіреп, тарқай бастағанын көруге болады. Онтологиялық тұрғыдан тұлға мем-лекет пен азаматтық қоғам арасын байланыстырып тұрушы деген пікір, ғылыми пәнаралық пікір талас та, әсіресе, саясаттану мен теориялық-құқықтық салада, тұлға, мемлекет пен азаматтық қоғам санаттары бір ізділікті, яғни, шын мәнінде олар бір тәртіпке бағынушылар, бір деңгейлік әдістемелік сипатқа ие, біздің ойымыз-ша, ол бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі көзқарастар жүйесі болып табылады.Бірақ та, әдістемелік тұрғыдан оларды бір жүйелілік мәнде қарастыру, бір қарастырып отырған санаттардың өзара байланыс деңгейін анықтайды, олардың әдістемелік «өсу өрісін» қалыптастырады және де толық мәнді қалыптастыруға толық қанды жағдай жасайды.

Әдебиеттер1. Мысалы, мемлекет және құқық

теориясы ғылыми пән ретінде құқықтағы мақсатты қарастырады, тек құқықтың мақсатын емес, соңғысы құқық философиясы пәніне тән, ол арқылы нақты ғылыми мемлекеттік-құқықтық пікірталасты тудыра алады.

2. Налимов В.В. Басқа мағына іздеу жолында. М., 1993.

3. Эко У. Жоқ құрылым. СПб., 1998.


94734


137

Гнидина Ю. А.,

к. ф. н., доцент, зав. кафедрой

государственно-правовых дисциплин

НОУ ВПО «ИСЭПиМ», Балашиха, РФ

О соотношении личности, общества и государства: основные исторические типы В статье описаны три методологических типа соотношения личности, общества и государства, выделенные с точки зрения поиска устойчивых оснований функционирования государственности. Среди последних рассмотрены мифолого-метафорическое благо; административный ресурс с вертикальной конструкцией; онтологическая направленность решений политических элит. Основанием преодоления отчуждения личности и государства являются субъектные структуры личности, выражающиеся через категории «смысл», «поступок», «ответственность», «свобода выбора» в их онтологическом развертывании.

Применительно к тому, как складывалось соотношение личности, гражданского обще-ства и государства в историческом развитии, с нашей точки зрения, схематически можно выделить три описательных типа, которые воплощаются в конкретном политико-право-вом характере социальности соответствую-щей эпохи, сменяя друг друга по мере «ис-черпания ресурса» предыдущим.

Первый связан с эпохой античности (софисты, Платон, Аристотель), когда на фоне мифолого-метафорического, т. е. целостного подхода к описанию мира, в рамках специфической полисной формы социально-государственного устройства соотношение гражданского общества (а зна-чит, и личности) и государства не мыслится принципиально проблемным. Три сферы бытия объединены одним контекстом – иде-ей справедливости, который воплощается в моральном и воздержанном (в античном смысле слова) субъекте.

Используемые при описании социальной жизни аналогии с космическим порядком, душой (например, в диалогах Платона «Го-сударство», «Законы», а также диалогах Ци-церона) свидетельствуют о том, что социаль-ная (включая политическую) жизнь высту-пает своеобразным воплощением порядка более высокого уровня, нежели тот, который доступен человеческому разумению. Поэто-му функция управляющего субъекта состоит в должном восприятии, фиксации (личном

осознании) и адекватном транслировании этого порядка остальным гражданам, чему способствует высокая мораль и добропоря-дочность данного субъекта.

Таким образом, в античных воззрениях на устроение социального порядка субъекта (как индивида, личности), по сути, нет; он полагается трансцендентным и обезличен-ным, воплощающемся в социальной жизни как абстрактный принцип ее организации – «благо». Формы правления, социальные статусы, законы как атрибуты социально-по-литической жизни являются лишь отражени-ем космического порядка, онтологического «блага». Человек, включенный в социальный процесс, т. е. любой человек, заведомо при-знается вступившим на путь достижения этого блага.

Античная мысль методологически исходит из предустановленности социального мира, обусловленной «идеей единого» у Платона или «целью целей» у Аристотеля, что, ско-рее, исключает, чем предполагает возмож-ность и необходимость его (социального мира) развития. Иначе говоря, любое соци-альное изменение есть отклонение от совер-шенной идеи, которая доступна «мудрым», и развитие форм социальности в античной трактовке представляет собой возвращение к правлению «мудрых». Эта мысль, напри-мер, воплощена в «Государстве» Платона, которое для него является эйдосом, то есть совершенным, а не эмпирическим

государством.Аналогичную установку можно обнару-

жить и в основах государственности Древне-го Востока. В основе этой парадигмы лежит основополагающая для древнего мифологи-ческого мышления идея о том, что законы, которым подчинено человеческое общество, представляют собой те же самые законы природы, только примененные к человеку и обществу. В свою очередь, это восходит к признанию идеи единого для всего мирозда-ния принципа творения, присущего древней философии и мировым религиям.

Подобное, характерное для античности, утверждение тесной взаимосвязи субъекта (отдельной личности) и публичной организа-ции жизни является эвристическим момен-том в понимании соотношения гражданского общества и государства. Конструктивно также, на наш взгляд, соотнесение категорий «цели» и «государства», которое прослежи-вается в философской системе Аристотеля и которое нивелировалось в более поздних концептах социального устройства [1].

Можно сказать, что социальное устрой-ство античности «основано» на «духе» (который М. Вебером противопоставляется «технологии») и не требует разработки соответствующих «технологий», поддержи-вающих упорядоченное состояние социума, созданное усилиями «мудрецов». Социаль-ный порядок в таком случае становится не-устойчивым явлением, поскольку напрямую

138


«привязан» к конкретным личностям и определенным поколениям, выступая ре-зультатом их воли, а также к конкретным специфическим историческим условиям, например, полисному социально-государ-ственному устройству.

Следующий тип соотношения личности, гражданского общества и государства идей-но сформирован проектом Нового времени, когда государство представляется жесткой технологией, машиной управления, а идея ее связи с конкретной личностью соответствен-но сменяется полной обезличенностью аппа-рата, использующего управление на основе прямого действия, без опосредования его через закон, а связь с конкретной личностью (и гражданским обществом) не является предметом рефлексии ни со стороны управ-ляющего, ни со стороны управляемого.

Для социального устройства предпола-гается только «вертикальная» организаци-онная конструкция, которая обуславливает создание такой управленческой ситуации, когда обезличенное принятие социального решения становится практикой, и тем самым фактически формируется особая реальность внутри социальной – внутренне структуриро-ванная, со специфическими технологиями, нормативными схемами и качеством связей, но, тем не менее, обладающая необходимой степенью легитимности. Кроме традицион-ных источников (декларация законности и справедливости, целесообразность и т. п.), легитимность обеспечивается наличием осо-бого ресурса (налоги, аппарат управления, армия и т. д.) и той самой «независимо-стью» от гражданского общества, теперь уже становящейся отчуждением.

Позиция субъекта принятия социально значимых решений и, следовательно, ответ-ственности за их направленность и выполне-ние никем не занята или дрейфует от одних лиц или групп лиц к другим, что, по сути, равно отсутствию. Происходит резкое про-тивопоставление управляющего «субъекта» гражданскому обществу как управляемому «объекту», что создает постоянную опас-ность актуализации латентных социальных конфликтов.

Такой принцип устроения социальной жизни справедливо может быть назван не-жизнеспособным, прежде всего, из-за необ-ходимости постоянного перераспределения внутреннего ресурса (в любом его матери-альном и нематериальном выражении) в пользу разрешения конфликтных ситуаций,

что исключает возможность развития всех участников, включенных в социальное взаи-модействие (Дж. Локк, Ш. Монтескье, Ж.-Ж. Руссо), поскольку «...исключенной оказалась возможность существования в мире смыс-лов («духа». – Ю. Г.) как некой самостоя-тельной реальности» [2; с. 29]. Но фунда-ментальная его несостоятельность в том, что функционирование социальной реальности связано тотальной зависимостью от нор-мативных и управленческих актов, «отпра-вителем» которых выступает государство. Это влечет за собой ряд гносеологических и социально-психологических парадоксов, связанных с «онтологизацией» государства, причину которых точно сформулировал У. Эко: «Метаморфозы философского порядка случаются тогда, когда <...> кто-то пре-вращает инструмент объяснения (очевидно, временного пользования и полученный благодаря абстрагированию) в философское понятие и принуждает инструментарий ста-новиться причиной того самого явления, для исследования которого этот инструментарий и разработан» [3; с. 12–13].

В развитии государственности преодоле-ние тенденции абсолютизации государства выражается в становлении государства так называемого либералистского толка, кото-рое характеризуется следующим «силовым» перераспределением участия в социальной жизни: наряду с «государственной волей» начинает являть себя и «воля закона», а так-же постепенно становится все более явной личность в качестве субъекта социального регулирования (И. Кант, Г. Гегель, И. Фихте).

С середины ХIХ века, после того, как некая «тройственность» (государство – за-кон – гражданское общество (личность)) на социальной арене укрепилась как наиболее адекватно отвечающая запросам всех дей-ствующих в социуме участников, последую-щие изменения в поле описания устройства социальности происходят без изменения этих трех базовых элементов ее структуры.

Несмотря на значительное количество отечественных исследований, уже ставших классическими для теории государства и права (работы Б. Н. Чичерина, Л. И. Петра-жицкого, М. М. Ковалевского, П. И. Новго-родцева, Н. А. Бердяева, В. М. Гессена, Б. А. Кистяковского, М. А. Бакунина, И. А. Ильина, А. Кетле и др.), требуется дальнейшее рас-ширение предметного и методологического поля рефлексии в соответствии с совре-менным уровнем развития социальной

практики.При анализе исследований природы го-

сударства в современном его понимании справедливо говорить о государстве как о механизме, «стягивающем» на себя и рас-поряжающемся «силой» (ресурсом) всего общества, и потому самим по себе стано-вящимся «силой». «Силу» в данном случае можно понимать и буквально, и метафори-чески. Государство выполняет функцию мо-билизации и перераспределения обществен-ного ресурса, соответственно, оно сильно уже возможностью быстрого и свободного доступа к нему. Кроме того, отличительным признаком государства являются его органы принуждения – армия и правоохранительные органы, «благодаря» которым каждый участ-ник социальных отношений неизменно ощу-щает присутствие доминирующей силы пу-бличной власти. Каким образом государство аккумулирует силу – через коллективный договор, всеобщее доверие или поклонение – не имеет значения, так как возникающий механизм всегда становится безличным, точнее, надличностным образованием, и в этом смысле государство родственно по своей природе закону, имеющему также над-личностный характер.

Кроме того, закон и государство отражают публичные отношения, точнее, государство в его традиционном понимании – это та часть социальных взаимодействий, которая пу-блична, а значит, закреплена законом; закон же может быть издан только «от имени» государства. Так, формируется в некотором роде логический круг, отражающий опреде-ленную замкнутость государства на самое себя. Поскольку государство не обладает «онтологическим источником», а имеет функциональный характер, оно становится в своей функциональности отчужденной (в смысле самодостаточности) структурой.

В концепции правового государства, раз-рабатываемой в рамках теоретической юри-спруденции (С. С. Алексеев, К. С. Гаджиев, В. С. Нерсесянц, Л. С. Явич и др.), последова-тельное связывание государственной власти осуществляется посредством формирования для государственных структур режима правового ограничения. Оно реализуется через закон, который, с точки зрения зако-нодательной процедуры, принимается и реа-лизуется от имени самого же государства, т. е. государство должно вводить ограничения в отношении себя самого. Однако, очевид-но, что государство само себя никогда не


139ограничит, и подлинным ограничением его власти может стать только власть личности, воля гражданского общества. И потому действительные изменения в политико-правовой и социальной реальности надлежит связывать с процессами, протекающими в личностных структурах (связанными с кате-гориями «смысл», «поступок», «ответствен-ность», «свобода выбора»), на уровне более глубоком, чем исследуемый в политической антропологии, социологии, психологии, рас-смотрение которого невозможно в рамках юриспруденции и составляет предмет фило-софского анализа.

При исследовании основ современного го-сударственного устройства, можно предпо-ложить, что сфера территориальных интере-сов любого правителя больше, чем он может удержать своей личной властью. Этим об-условлена необходимость выработки меха-низма «внеличностного» или «безличного» контроля, каковым и является государство. По своей сути, ведя свое происхождение от простейших структур личной власти и будучи отчужденным от них, этот институт сохра-няет способность служить инструментом распределения ресурсов внутри общества, при этом государство «дрейфует» в исто-рической жизни общества, и те личности, которыми движут либо социально значимые цели, либо личные амбиции, интуитивно или разумно и осознанно стремятся проникнуть в этот институт, чтобы отождествиться с социально-профессиональными ролями

института – теми или иными государствен-ными постами. Это позволяет им менять характер распределения с помощью при-нятия законов либо в пользу гражданского общества, либо в собственную пользу.

Таким образом, распределение соци-ального «ресурса» в современном госу-дарственном устройстве не привязано к харизме определенной личности, как это сложилось в древности, не является полно-стью «обезличенным» и потому самопро-извольным процессом, как в парадигме Нового времени, но производится соци-альной группой, элитой, которая является действующей силой, синергетически «взаи-модействующей» (то есть, сотрудничающей) с «силой» государства (в смысле органи-зующих «способностей» этого института), имеет уникальную возможность как создать организованную развивающуюся социальную реальность («правовое государство»), так и задержать этот процесс на неопределенное время, что становится наиболее вероятным при ориентации ее политических (общесоци-альных) действий не на пользу обществу, но на выгоду административной системы.

Предпочтение последней (выгоды), усу-губляющееся отчуждением государства от личности, актуализировало кризис государ-ственности, но его основу сформировала утрата глобальной сферы, а именно онтоло-гической – поиска закономерностей взаи-мосвязей государства, гражданского обще-ства и личности. Игнорирование того факта,

что личность онтологически инициирует и поддерживает взаимосвязь государства и гражданского общества, привело к тому, что в научном междисциплинарном дискурсе, в частности политологическом и теоретико-правовом, категории личности, общества и государства фигурируют как гомогенные, то есть по умолчанию они употребляются как однопорядковые, принадлежащие к одному и тому методологическому уровню описания, что, на наш взгляд, обоснованно исключи-тельно сложившейся традицией. Однако ме-тодологически более корректным является рассмотрение их в едином смысловом поле, что позволяет выявить тот уровень взаимос-вязи рассматриваемых нами категорий, на котором происходит их методологическое «сращивание» и сохраняются условия для дальнейшей интерпретации целостного смысла.

литература1. Например, современная теория

государства и права как научная дисциплина рассматривает вопрос о целях в праве, но не цель права, относя последнее к предмету философии права, тем самым выводя за рамки конкретно-научного государственно-правового дискурса.

2. Налимов В. В. В поисках иных смыслов. М., 1993.

3. Эко У. Отсутствующая структура. СПб., 1998.

Gnidina Y.A.,

cand.phil.sci., associate professor,

Head of the Department of State and legal disciplines

Institute of socio-economic forecasting and modelling, Balashikha, RF

The correlation between the individual, society and the state: the main historical typesThe article describes three types of methodological relations of personality, society and the state from the point of view of effective state system functioning. Therefore, we have considered mythological and metaphorical value of the subject; administrative resource with a vertical construction; ontological orientation of decisions of political elites.

140


The reason to overcome the alienation of the individual and the state is the subject structure of personality, expressed through categories «sense», «act», «responsibil-ity», «freedom of choice» in their ontologi-cal development.

Considering the correlation of personal-ity, civil society and the state in historical development, it is schematically possible to distinguish three descriptive types, which are embodied in the specific political and legal nature of sociality of the appropri-ate era, replacing each other as «resource depletion» by previous.

The first type relates to antiquity (the Sophists, Plato, Aristotle), when on the background of mythological and meta-phorical, and, therefore, a holistic approach to the description of the world as part of a specific form of the polis socio-polity rela-tionship of civil society (and hence person-ality) and the state is not considered to be fundamentally problematic. Three spheres are united by one context - the idea of justice - which is embodied in moral and abstinent (in ancient sense of the word) of the subject.

Analogies used to describe social life with the cosmic order and the soul (for example, in Plato’s dialogues «State», «Laws», also in dialogues of Cicero) indi-cate that social (including political) life is a kind of incarnation of the order of a higher level than the one which is accessible to human understanding. Therefore, the func-tion of the subject is a proper perception, fixation (personal awareness) and adequate transmitting of this order to other citizens, aided by high morals and integrity of the subject.

Thus, there is no subject (as an individ-ual person), in fact, in the ancient concep-tion of the dispensation of the social order, it is transcendent and impersonal, brought to social life as an abstract principle of its organization - the «goodness». Forms of government, social status, laws as at-tributes of social and political life are just a reflection of the cosmic order, the ontologi-cal «goodness.» Person included in the social process, i.e. any person, is admitted achieve this «goodness.»

Ancient thought, thus, methodologically is based on the predesignation of social world due to «the idea of a single» in Plato or «target of targets» in Aristotle, that

excludes rather than involves the possibil-ity and the need of its (the social world) development. In other words, any social change is a deviation from the perfect idea, which is available for «wise» and the devel-opment of forms of sociality in the antique interpretation, represents a return to the rule of «wise.» This idea, for example, is represented in the «State» of Plato, which the “eidos”, that is a perfect but not an em-pirical state.

A similar setup can be found in the basis of statehood of the Ancient East. At the core of this paradigm there is a fundamen-tal idea of the ancient mythological thinking that the laws, which a human society is complied with, are the same laws of nature, just applied to the individual and society. And it goes back to the idea of a single principle of creation for the whole universe inherent in ancient philosophy and world religions.

Such a characteristic of antiquity, of the close relationship of the subject (the individual) and the organization of public life is a heuristic point in understanding the relation of civil society and the state. Also, in our view, correlation of the categories of «purpose» and «state» is constructive, which is evident in the philosophical sys-tem of Aristotle and which was negated in the later concepts of social order. [1]

We can say that the social order of an-tiquity is «based» on the «spirit» (which Weber opposed to «technology») and it does not require the development of ap-propriate «technologies» that support the ordered status of society, made by efforts of «wise men». Social order in this case becomes unstable phenomenon as it is directly «bound» to the specific person and a certain generation, being a result of their will, but also of specific particular historical conditions, such as socio-polis governmen-tal mechanism.

The next type of personality, civil society and the state relations is formed by the ide-ological project of Modern times, when the state is constituted as a hard technology, control machine and the idea of its connec-tion with a particular person is respectively replaced by a complete impersonality of the machine using the control on the basis of direct action, without mediation it through law, and relation with a specific person (and civil society) is not a subject of any

reflection neither from the manager, nor from the managed.

For the social system only «vertical» organizational structure is assumed, which causes the creation of a management situ-ation where impersonal social acceptance solutions becomes practice, and thus actu-ally a special reality within the social is formed - internally structured, with specific technologies, regulatory schemes and the quality of communication, but nevertheless, which has the necessary degree of legiti-macy. In addition to traditional sources (the declaration of law and justice, expediency, etc.), the legitimacy is provided by the presence of special resources (taxes, man-agement apparatus, the army, etc.), and the same «independence» of civil society, which is now becoming alienated.

The position of the subject to adopt so-cially significant decisions and, therefore, to be responsible for their direction and execution is occupied by nobody or it drifts from one individual or group of persons to another, that is, in fact, lack. There is a sharp contrast between the managing «subject» and the civil society as a man-aged «object», which creates a constant danger of latent social conflicts actualiza-tion.

This construction principle of social life can be rightly called unsustainable - pri-marily because of the need for constant reallocation of internal resources (in any of its tangible and intangible terms) in favor of conflict resolution, which eliminates the possibility of the development of all partici-pants included in the social interaction (J. Locke, Montesquieu, Rousseau), because «... the possibility of existence in the world of sense (« spirit «- JG) was excluded as a kind of independent reality» [2; p. 29]. But its fundamental inconsistency is in the fact that the functioning of social reality totally depends on regulatory and administrative acts, «sender» of which is the state. This entails a number of epistemological and socio-psychological paradoxes related to «ontologization» of the state, the cause of which is precisely formulated by U. Eco: «Metamorphosis of philosophical order occur when ... someone moulds the tool of explanation (obviously temporarily used and obtained through abstraction) into phil-osophical concept and forces it to become a cause of the phenomenon for which this


141tool was designed « [3; pp. 12 - 13].

In the development of the statehood overcoming the tendency of state absolut-ism is expressed in the formation of the so-called liberalist wing state, which is characterized by the following «forceful» redistribution of social participation: the «will of law» begins to manifest itself along with the «will of the state» and an indi-vidual gradually becomes more apparent as a subject of social regulation (Kant, Hegel, Fichte).

Since the mid-nineteenth century, after some «triality» (the state - the law - civil society (an individual)) established on the social scene as the most adequate to meet the needs of all active participants in society, subsequent social changes occur without any changes in these three basic elements of its structure.

Despite a significant number of domestic research, which has already become a clas-sic for the theory of state and law (works of B. N. Chicherin, L. I. Petricola, M. M. Kova-levsky, P. I. Novgorodtsev, N. A. Berdyaev, C. M. Hesse, B. A. kistyakivskyy, M. A. Bakunin, I. A. Ilyin, A. Quetelet and others), further expansion of substantive and meth-odological reflection field in accordance with the present level of development of social practice is required.

In the research analysis of state nature in its modern conception it is worth to consider the state to be a mechanism «tightening» and disposing «force» (re-sources) of the whole society and, there-fore, it becomes a «force» itself. «Forse» in this case can be understood literally and metaphorically. State performs the function of mobilization and redistribution of public resource, respectively, it is strong by the possibility of quick and free access to it. In addition, the hallmarks of the state are its organs of coercion - the army and the po-lice, «thanks» to which each participant of social relations always feels the presence of the dominant power of public authority. How the state accumulates force - through the collective agreement, the general trust or worship – it does not matter, because the resulting mechanism is always imper-sonal, more precisely, it is a transpersonal formation and in this sense the state is akin in nature to law, which has also transper-sonal character.

Also the law and the state reflect public

attitudes, rather, a state in the traditional sense is a part of social interactions, which are open and therefore fixed by law; law may be issued only «on behalf» of the state. Thus a kind of logical circle is formed, reflecting specific exclusiveness of the state itself. Since the state does not have the «ontological source» and has a functional nature, it becomes a structure alienated in its functionality (in the sense of self-sufficiency).

Within the concept of constitutional state, developed in the framework of theo-retical jurisprudence (S.S. Alekseev, K.S. Hajiyev, V.S. Nersesyants, L.S. Yavich et al.), sequential development of state power is implemented by generating regime of legal restrictions for the state structures. It is realized through law, which, in terms of the legislative procedure, is adopted and implemented on behalf of the state, i.e., the state should impose restrictions on itself. However, it is obvious that the state will never limit its own power and its true limit-ing authority can only be the authority of the individual and the will of civil society.

And so the actual changes in political-legal and social reality must be linked to the processes in the personality structure (associated with the categories of «sense», «action», «responsibility», «freedom of choice»), at a level deeper than in the analyzed political anthropology, sociology, psychology, consideration of which is im-possible under the law and it is the subject of philosophical analysis.

In the study of the foundations of the modern state system, it can be assumed that the scope of the territorial interests of any ruler more than he can keep in his personal authority. This explains the need for a mechanism of «non-personal» or «impersonal» control and that is the state. At its core, descending from the simplest structures of personal authority and being alienated from them, this institution retains the ability to serve as a tool for the alloca-tion of resources within the society, with the state «drifting» in the historical society, and those individuals who are moving by either social goals or personal ambitions, intuitively or rationally and consciously seek to penetrate into the institution to identify with the social and professional roles of it - various governmental posts. It allows them to change the nature of the

distribution through the adoption of laws either in favor of civil society or in their own favor.

Thus, the distribution of social «resourc-es» in the modern state system is not tied to a specific individual charisma, as it hap-pened in ancient times, is not completely «impersonal» and therefore spontaneous process, as in the paradigm of the New Age, but produced by a social group, elite, which is being the active force, synergisti-cally «interacted» (i.e., cooperated) with the «power» of the state (in the sense of the organizing «abilities» of this institu-tion) has a unique opportunity to create organized progressing social reality («legal state «) or impede the process indefinitely, it becomes evident at its political orienta-tion (general social) not for the benefit of society, but for the administrative system.

The preference of the latter (benefit) exacerbating the alienation of the state from the individual actualized the crisis of statehood, but its basis was formed by the loss of global sphere - namely ontological - search for patterns of interrelations of the state, civil society and the individual. Ignor-ing that the person ontologically initiates and maintains the relationship of the state and civil society has led to the fact that in the scientific interdisciplinary discourse, particular, in political science and theoreti-cal-legal, categories of individuals, society and the state appear as homogeneous, that is, they automatically are used in the same spfere, belonging to the same methodologi-cal level description, that, in our view, is justified solely by traditions. However, it is methodologically more correct to consider them in the same semantic field that identi-fies the level of interconnection of catego-ries under consideration.

literature1. For example, the modern theory of

state and law as a scientific discipline is considering the purpose in the law, but not the purpose of the law assigning the last to the subject of recent philosophy of law, thereby outputting beyond specific scientific state-legal discourse.

2. Nalimov V.V. In search of other meanings. M., 1993.

3. Eco U. Absence of structures. SPb., 1998.

142


Делия В. П.,

э.ғ.д., ф.ғ.к., доцент,

Әлеуметтік-экономикалық

болжамдау және модельдеу

Институтының Ректоры

Қосалқы шаруашылықтың жаңаруы – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жолыРесей экономикасы төзімділікке байланысты сынақтан өтуде. Ол дүниежүзілік экономиканың даму қарқындарының баяулауы, мұнайға бағаның 30%-ға және рубль бағамының төмендеуі, яғни, ұлттық валютаның девальвациясы, АҚШ пен Еуропаның, АҚШ қолдайтын басқа мемлекеттердің тарапынан экономикалық санкцияларды қолдануы және ізінше елдің қорғаныс бюджетін өсіру жағдайларында елдің жаңару қажеттілігімен детерминделген.

Сонымен бірге Халықаралық валюта қоры қазан айында баспаға шығатын «Әлемдік экономиканың даму перспективалары» атты кезекті баяндаманы шығарды. Әлем экономикалық көп полярлықты тапты: олар тұтастай ЖІӨ-нің мөлшері G7 елдің (Канада, Франция, Германия, Италия, Жа-пония, ұлыбритания және АҚШ) $34,5 трлн. салыстырғанда, $37,8 трлн. құрайтын (сатып алу қабілеттігінің тепе-теңдігі) жеті дамып келе жатқан ірі БРҮҚ нарығы (Бразилиия, Ресей, Үндістан, Қытай), сонымен қатар MINT тобы деп аталатын үш ел (Мексика, Индонезия және Түркия). Мұны британдық Financial Times газеті жариялады. Ресей жаңа экономикалық дамыған ел топтарының алтыншысы болып Франция және ұлыбританиядан озып келеді [3].

Осы жағдайды ескере отырып, біріншіден, бірінші қажетті өнімдердің және азық-түлік бағаларының өсуі, екіншіден, салық салудың артуы, үшіншіден, батыстық тауарлар мен өнімдерге тапшылық, төртіншіден, шекарадан тыс сапарларға шектеу және т.б. белгілейтін қысқа мерзімді болжам жасауға болады. Осыған сәйкес азық-түлік қауіпсіздігінің қиындықтары бірінші орынға шығады. Ресей соңғы жиырма жылдан артық уақытта қазір өзіне санкция жариялаған мемлекеттерден ақталмаған азық-түлік тәуелділігіне түсті.

Заманауи жағдайларда елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қиындықтарын шешу, біздің ойымызша, жеке қосалқы

шаруашылықтың жаңа деңгейде жаңаруына негізделіп, инновациялық тәсілдемелерді қажет етеді. Былай қарағанда, бұл тәсілдеме жаңашыл емес, өйткені, Ресей экономика-сы тарихында мұндай экономикалық жүйе болған. Бұл жағдайда инновациялық бо-лып жеке қосалқы шаруашылықты (ЖҚШ) инновациялық экономика жүйесінде жаңа экономикалық бірлік ретінде қарастыру бо-лып табылады.

Авторлармен осы салада соңғы бес жылда ЖҚШ дамуының теориялық талдау негізінде практикалық және тарихи тәжірибесінде экономикалық сынақ жүргізілуде [1].

Жеке қосалқы шауашылықтың тарихи енуі жеке шаруаның және еңбекші шаруаның екі жақты табиғатын есепке алу қажеттілігімен, өндіруші күш дамуының жеткіліксіздігімен шартталған. Өзінің даму процесінде ол көптеген функцияларды атқарды, ең басты-сы, өзінің иелерін және отбасы мүшелерін тамақтану өнімдерімен және қосымша кірістермен қамтамасыз етті. Ол РФ-ның Федералды «Жеке қосалқы шаруашылық туралы» заңында бейнесін тапты, онда ЖҚШ кәсіпкерлік қызмет емес екендігі аталып, тұтынушылық бағыты сипатталады. Басқа да маңыздылығы кем емес функция ауыл шаруашалық ұйымдары жұмыс күштерінің ұдайы өсіп-өнуі жеке қосалқы шарушылықты қолдауға негіз бола алады.

ЖҚШ Ресей шаруалары дәстүрлі түрде дақылдарды (картоп, көкөністер және

басқалар) көбінесе ішкі отбасылық тұтыну үшін өсірген қосалқы учаске базаларын-да пайда болды. Жеке шаруашылықтың мал шаруашылық бөлігі шаруалық мал шаруашалығының тұтынушылық секторы-нан пайда болды. Көптеген әр түрлі тарихи шарттардың күшке енуіне байланысты ЖҚШ айнымалы дамыды: алғашқы пайда болуы және үдемелі дамуы оның кенет құлдырауымен және толық жойылуымен аяқталды, ары қарайғы қалпына келуі жеке қосалқы шаруашылықтардың ұжымдық кәсіпорындармен тығыз қарым-қатынастары мен шектеулердің кенеттен алынып таста-луымен себептесіп, ЖҚШ дамуының жаңа кезеңімен ауысты.

Мұндай мұқтаждықтар жеке аула салығының жалпы дамуына тұрақсыз сипаттама беріп, ЖҚШ-тың мәні мен рөлін бағалауда, сонымен қатар иелерінің жағдайларында сөзсіз көрінеді. Осылайша 1980 жылдары ЖҚШ тұрғындарды өзін-өзі жабдықтауда және елдің азық-түлік қорларын толықтыруда маңызды рөлді алып отырды. 1988 жылы жеке секторда ауыл шаруашылығының жиынтық өнімінің төрттен бірі (оның ішінде картоп – 59%, көкөністер – 31%, ет – 28%, жұмыртқа – 26 %) және тауардың өнімнің оннан бірі өндірілді. ЖҚШ көрсетілген өнімдермен ауылдық отбасылардың қажеттіліктерінің көп бөлігін қанағаттандырды. Бірақ та ЖҚШ-тың жоғары сандық көрсеткіштері олардың


143ұжымшарлық-кеңшарлық өндіріспен тығыз интеграцияда болуының арқасында болды. Жеке шаруашылықты жүргізу ресурстарының қомақты бөлігі ауыл шаруашылық кәсіпорындарының (қосалқы учаскелерді өңдеу, жемдерді сатып алу және ұрлау және т.б.) есебімен қамтамасыз етілді.

1990 жылдардың басында ЖҚШ өлшемі және онда өндірілетін өнімдердің көлемі айтарлықтай артты. Жедел акционерленген кеңшарлар мен ұжымшарларда өндірістің бір тіркесте құлауы экономиканың жеке секторының салыстырмалы салмағының өсуіне әкелді. ЖҚШ тек картоп қана емес, көкөністерді, етті, сүтті өндірушіге айналды. Жеке шаруашылықтың дамуының ынтала-нуына ауыл шаруашылық және ауылдың басқа да кәсіпорындарында еңбектің төлем ақыларын минималдау болып табылды. Осындай жағдайларда ЖҚШ көптеген ауылдық отбасыларға кірістің негізгі көзі бо-лып табылады. Жеке шаруашылықты жүргізу ресурстарының қомақты бөлігі баяғыдай ауыл шаруашылық кәсіпорындарының есебімен қамтамасыз етілді. Алайда соңғыларының материалдық-техникалық базасы орындалмай ғана қойған жоқ, соны-мен қатар жылдам қарқынмен талан-таражға түсті. 1990 жылдардың екінші жартысында ре-сурсты толықтыруды қысқарту экономиканың жеке секторының құлдырауына әкелді.

Реформа кезеңінде ұжымшарлар мен кеңшарларды қайта құру, көптеген ірі ауыл шаруашылық кәсіпорындардың жой-ылуына және банкроттылығына әкеліп, ЖҚШ иелерін ауыр жағдайда қалдырды. Кірістерінің нақты деңгейі айтарлықтай төмендеді, ауыл шаруашылық ұйымдарына жеке аула салықтарының демеу көлемі қысқартылды, ал кейбір елді мекендерде жеке қосалқы шаруашылық адамдары үшін мемлекет тарапынан қандай да бір қолдаудың жоқтығынан жалғыз табыс көзі болып са-налды. Нәтижесінде ЖҚШ-нан өнім өндірісі және кіріс қысқартылып, ауыл шаруашылық санақ (2006 ж.) нәтижесі көрсеткендей 9,4% қосалқы учаскелер мүлдем қолданылмайды, ал біздің зертеулер тек 40%-дан кем аза-маттар ЖҚШ-ты қызмет етуіне белсене қатысатынын көрсетеді.

Бұл жағдайларда ЖҚШ дамыту мәселелері, мемлекеттің индифферентті қатынасы сая-сатынан ЖҚШ тұрақты дамытуға өту ерекше мән мен маңызға ие болады.

Жеке қосалқы шауашылықтың барлық даму барысындағы ерекшелігін зерттеуге

отандық ғылымның көп назары бөлінді. Жеке қосалқы шауашылық дамуының экономикалық қиындықтарын өңдеуге көп үлес қосқан ғалымдар Белянов В.А., Калин-кин А.Ф., Макарова И.В., Шмелев Г.И., Чаянов А.В. Заманауи жағдайларда жеке қосалқы шаруашылықтың қиындықтарын оқудың әдіснамалық негізі Безаев И.И, Белянов В.А., Глотов И.Ф., Калугин З.И., Копач К.В., Лысен-ко Е.Г., Попова О.В. және т.б. еңбектерінде баяндалған. ЖҚШ-ты әрекет етуінің әр түрлі аспектілерін Алексеев М.А., Бондаренко Л.В., Богдановский В.А., Григоровский В.Г. және т.б. зерттеді.

Бірақ ЖҚШ қиындықтары ғылыми әдебиеттерде нашар жазылған, оны әрі қарай заманауи жағдайлардағы экономикалық санкцияларда, рубль курсындағы девальваци-яда және турболенттілікте өңдеу өзектіленеді.

Заманауи әдебиеттерде «жеке қосалқы шауашылық» және «үй шаруашылығы» түсініктері арасындағы байланыстың мағынасын түсіндірмейді. Біздің көзқарас бойынша ол бір нәрсе емес, өйткені, ЖҚШ үй шаруашылығы сияқты нарықтық қарым-қатынастың субъектісі болып, өзінше экономикаға толығымен әсер етеді.

Үй шаруашалығы – құрамында бір неме-се бірнеше адам бар экономикалық бірлік. Ол ең алдымен адами капиталдың өндірісі мен ұдайы өндірісін қамтамасыз етеді. Үй шаруашылығы тұтынушылық нарықта өзі шешім қабылдайды және қандай да бір өндіріс факторының (жер, капитал, жұмыс күші) жеке меншік иесі болып табылады.

Осылайша 2012 жылы Ресей Федераци-ясында ресейлік үй шаруашылықтардың төрттен үші үштен артық емес адамнан тұратыны анықталды. Көп тарағаны 27,6% – екі адамнан тұратын үй шаруашылығы. 18 жасқа дейінгі балалар құрамында екі немесе одан да көп адамдары бар 52% үй шаруашылығында болса, соған сәйкес қалған 48% жоқ. Үй шаруашылығының өлшемін қысқарту РФ аз бөлмелі пәтерлері, тамақтанудың аз порциялы өнімдері (бөлке нан, сүт, йогурт, тұшпара, сыра және газдалған сусындар, печеньелер, аз пор-циялы торттар) тауарларына сұраныстың өсуіне әкелді. Отбасыдағы бала санының қысқаруына байланысты балалар тауа-рына және қызметтеріне сұраныстары төмендеді. Ресейдің ірі қалаларында бала бақшалар соңғы он жарым жылда зей-неткерлер (көбінесе егде жастағыларға) жұмыс істейтін өзіндік орындарға жиі қайта

жабдықтандырылды [4]. Тұрақталған тәжірибеде ЖҚШ-тың зама-

науи дамуы тартымсыз, қоғамдық түсінікте және экономикада ол әр уақытта тиімді емес екендігі туралы пікірлер жүр. Бұл өзінің ЖҚШ дамуына инвестиция салмай, импорттық азықтарды сатып алуға әрекеттесетін, қазіргі «мұнайлы иненің» экономикалық саясаты деструктивті факторлар массасын тудырды, атап айтқанда:

• Ресей тарихтан көбінесе аграрлы ел екенін және оның ең мол байлығы жер екенін ұмытып, шикізаттық мамандандыруды қалыпты деп қабылдайтын тұтастай бір буын өсті.

• Халық ауыл шаруашылық өнімдерін талап етпей, ипотекалық кредиттің қол жетімдігіне байланысты қалалық үйді сатып алып, ауылды қалдырып және қалаға миграциялап, жерден шеттелді.

• Халық жерде еңбектенуді ұмытты, соған сәйкес жерді және табиғатты сүюді ұмытты.

• Аурулар «жасара» бастады, сапасыз өнімдер тамақтану көзі болғандықтан, өлім көбейді және т.б.

Мынадай мысал келтірейік: ең пайдалы және диеталық ет болып көжектің еті сана-лады. Қазіргі кезде Еуропада жылына бір адамға 2,5 кг көжек еті келеді. КСРО-да кеңес адамы 4 кг қолданса, қазіргі кезде Ресейде жылына 9 граммды құрайды [2].

Медицина ғылымдары Академиясының тамақтану Институты құрастырған норма-лар көрсетеді: адам жылына 78 кг жеміс, 22 кг жидек, шамамен 280 кг көкөніс және жасыл дақылдарды жеу керек. Әрине, барлық климаттық зоналарда жемістермен қамтамасыз етілу мүмкін емес, бірақ көкөністерді өсіруге болады. Берілген қиындықты шешу үшін Польшадан ал-маны импорттаудың қажеті жоқ, сақтау, консервілеу және кептіру үшін жағдай туғызып, химиялық өңдеусіз өз саябағында өсіруге болады. Отбасын өзінің жеміс және көкөністерімен қамтамасыз ету – азаматтардың денсаулығынын кепілі, ішінара мемлекеттің экономикалық қиындықтарының шешімі.

Қанша және қай көкөністерді өсіру ту-ралы сұрақты шешу үшін, өз аймағындағы әр дақылдың шамамен өнімін, отбасының көкөністерге қажеттілігін және учаске аумағын есептеуге сүйену керек. Мүмкін

144


отбасы көкөністерді жақсы көріп, нормада көрсетілгеннен көп тұтынғысы келеді.

ЖҚШ-ты тиімді жүргізуді жүзеге асы-ру үшін не нәрсеге шығындалу керек екендігімізді, яғни, шығындарды есептеу керек. Ауыл шаруашылығының, соның ішінде ЖҚШ да шығыны көп болады. Егер ЖҚШ-да көжектер өсірілетін болса, онда жемге шығатын 70 % шығынның қиындығы шешіледі және оларды өсіру тиімді болып табылады. Екінші үлгі шөпті және жемді сатып алу. Шығындар (салынған еңбекті есептемегенде): 18 кг шөп 180 рубль, 30-35 кг құрама жем 450 рубль, астық 500-600 тұрады. Бұл үлгі заманауи жағдайларда рентабельді емес, қызметі шығынды болып табылады. Мұндай жағдайда мемлекеттің қолдауы керек. Қосымша қаржыландыру түрінде қажет емес: мемлекеттік сатып алу-лармен жемі арзан бағада сатып алуға көмек көрсету. Мемлекеттік және мемлекеттік-жеке серіктестіктер ЖҚШ-ты арзан жеммен қамтамасыз ету керек, осылайша өндіріске шығындар азайып, еңбектенуге ынта пайда болады.

Біздің елімізде жазда шөптің көптігі соншалық, оларды орған кезде, тек Ресейдің үй жануарларын ғана емес, басқа да құрлықтағыларды қоректендіруге болады.

ЖҚШ экономикасында пайданы жоспарлау маңызды болып табылады. Өсірілген өнімнің кірісін біліп, материалды шығындардың бағасын біліп жоспарлаған пайданы есеп-теуге болады. Есептеу мына формуламен жүргізіледі: П = К – Ө, мұндағы П – пайда; К – кіріс (өнімнің нарықтық бағасы); Ө – өсірілген өнімнің өзіндік бағасы.

Пайда өндірістің қаншалықты тиімді ұйымдасуына байланысты болады. Біздің есептеулер көрсеткендей, егер қажетті көкөністерді өзіміз өсіретін болсақ, онда жылына отбасы бюджетінен 7-10 мың рубльді үнемдеуге болады, сонымен бірге тамаққа экологиялық таза өнімді қолданамыз.

Кеңес уақытында идеологиялық үлгі ретінде Батыстың адамдары нағыз сүттің дәмін білмей, құрғақ сүтті ішетінін демон-страциялау болатын. Сүттің емдік қасиеттері туралы айтудың да керегі жоқ, өйткені, ол адам денсаулығының маңызды құрылыс материалы болып табылады. Қазіргі кезде Ресейдің қалалық тұрғындары негізінен ұнтақ сүтті ішеді. Бұл көрсеткіш бойынша біз дамыған елдерді қуып жеттік.

Сүтті алудың лайықты түрі болып шағын шаруашылықта ешкілерді бағу болып

саналады. Бір ешкіден күніне 3-4 литр сүт алуға болады. Ешкі сүті емдік өнім болып табылады. Оны диабет, асқазан жарасы, диатез, туберкулез ауруларында қолдануға кеңес береді. Ешкілер алғыр және ақылды жануарлар, олардың көпшілік иелері сүті үшін ғана емес «өздері үшін» асырайды. Қосалқы шаруашылық иелерінің арасында шошқа өсіру кең тараған.

Шошқаны халық арасында «шаруашылық жинақ сандықшасы» деп атайды. Таң қаларлық емес, себебі, шошқалар тамақ талғамайды, тұқым бергіш, бір шошқадан бір торайлағанда 10-15 торай алуға болады. Шошқалар өз ұрпағын үш ай, үш апта, үш күн көтереді. Бір жылда екі төл алуға болады. Екі айда торайлардың салмағы 16-18 кг бола-ды. Осылайша, біз бір жылда бір шошқадан жақсы күтім мен қоректендіру арқасында 2 т ет ала аламыз.

Жеке қосалқы шауашылықта кез-келген үй құсын ұстауға болады.

Ауыл шаруашылық құсы жоғары өнімділігімен және тез піскіштігімен ерекшеленеді. Саяжайлық мерзімнің өзінде балапандарды өсіруге болады. Тауықтар жылына жұмыртқа жұмыртқалайды. Етті алу үшін дұрысы – бройлерлерді өсіру.

Қосалқы шаруашылықты жүргізіп және өзінің отбасын тек қана өсімдік шаруашылығы өнімдерімен ғана емес, мал шаруашылығы өнімдерімен де – ет-пен, сүтпен, жұмыртқамен қамтамасыз етуге болады, дәл осылай ауылдық от-басылар күндерін осылай көреді, осының арқасында реформаның ең қиын жылда-рында ауыл шаруашылық жұмысшыларына еңбекақыларын ұзақ уақыт төлемеген кезде аман қалды. Ең алдымен шаруашалықта қанша және қандай жануарларды ұстау керек екендігін шешіп алу қажет.

Медицина ғылымдары Академиясының Тамақтану институты құрастырған нормалар-ды ескере отырып, адамға күніне: ет – 100 г, сүт – 550 г, жұмыртқа – 1 дана, құс еті – 70 г қажет.

ЖҚШ-да айтарлықтай аспект ретінде рентабельдік бағасы саналады. Егер отбасы-да қосымша табыс алуға мүмкіндігі болса ғана мағынасы болады. Басқаша жағдайда қаражат жетіспеген кезде және уақыттың көптігінде қосалқы шаруашылықты оның әр түрлі тиімділігінде кеңейту керек. Қосалқы шаруашылық кәсібінің таза экономикалық бағалау тиімділігін (сауықтыру, экологиялық, психологиялық және басқа да мотивтерді

есептемегенде) келесі формуламен орындауға болады: Э қос.уч=ц Ө - Е• (Т тура+ Т тас.+ Т сауд.+Қ:Е), мұндағы Э – қосымша кіріс (немесе қаражатты үнемдеу) қосалқы шаруашылық кәсібінен (руб. жылына); Ө – қосалқы шаруашылықта өсірілген өнім мөлшері (өндірістік қажеттіліктерге ұсталынып қалғандар– дән, жем және т.б.) ( кг); Ц – өнімге орташа бөлшек сауда бағасы (руб./кг); Е – қосымша табыс таба-тын жағдайдағы отбасы мүшелеріне орташа сағаттық еңбекақы (егер қосымша табыс табатын жағдай болмаса, онда 3=0), руб./сағ.; Т тура. – отбасы бір жыл ішінде қосалқы шаруашылық жүргізуге жұмсаған адам/сағ саны (қазу, себу, қопсыту, суару, егін жи-нау және т.б.); Ттас. ~ отбасының жұмысқа жарамды мүшелері бір жыл ішінде ауыл шаруашылық жұмыстарын орындарын үшін өз учаскесіне бару үшін жұмсаған адам/сағ саны; Т сауд. – отбасы бір жыл ішінде өзінің ауыл шаруашылық өнімін сатуға жұмсаған адам/сағ саны (егер барлық өнімді отбасы тұтынса, онда Тторг.= 0); Қ = бір жылда қосалқы шаруашылықты жүргізуге арналған материалдық бұйымдардың құны (құрал-сайман, тыңайтқыштар, тұқымдар, қабықша, учаскеге баратын бензин және сапарға арналған билет), руб./жыл.

Осылайша, ЖҚШ-тың тиімді экономикалық механизмі қуаттылық қызметті, мемлекет жағынан қолдау және отбасы мүшелерінен қуатты еңбекті қажет етеді. Елде тиімді ЖҚШ көбірек болса, соншалықты тағамдық қауіпсіздіктің деңгейі жоғары болады, және экономикалық санкциялар соншалықты білінбейді. Бұл өзекті қиындықты шешу кезінде мемлекет қарап тұрмау керек, ЖҚШ-на жаппай көмек көрсету керек.

Әдебиет1. Делия В.П. Инновациялық экономика.

Ресейдің әрбір азаматы – оның «сүйеніш пункті» // Экономиканың тұрақты дамуының жүйелік инновациясының шартты тұруы сияқты. – Халықаралық ғылыми практикалық конференцияның материалдары./Ред. В.П. Делия. 25 мамыр 2012 ж.-Балашиха: Баспахана «Де-По», 2012.- Б.7-12.

2. Телевизиялық бағдарлама «Вести».- 9 қараша 2014ж. «Бірінші» арна.

3. Электронды ресурс: http://www.ereport.ru/news.php (жүгіну күні 10.11.2014 ж.).

4. Электронды ресурс: http://forexaw.com. (жүгіну күні 10.11.2014 ж.).


145

Делия В. П.,

д. э. н., к. ф. н., доцент

Ректор Института социально-экономического

прогнозирования и моделирования

возрождение приусадебного хозяйства – путь обеспечения продовольственной безопасностиЭкономика России переживает свое испытание на прочность. Она детерминирована необходимостью возрождения страны в условиях замедления темпов развития мировой экономики, снижения цены на нефть на 30% и курса рубля, то есть девальвации национальной валюты, применения экономических санкций со стороны США и Европы, других государств, поддерживающих США, и, как следствие, роста оборонного бюджета страны.

Вместе с тем Международный валютный фонд в октябре выпустил свой очередной доклад «Перспективы развития мировой экономики», который публикуется два раза в год. Мир обнаружил экономиче-скую многополярность: это семь крупней-ших развивающихся рынков БРИК (Брази-лия, Россия, Индия и Китай), а также три страны из так называемой группы MINT (Мексика, Индонезия и Турция), имеющие совокупный ВВП размером в $37,8 трлн. (по паритету покупательной способно-сти), по сравнению с $34,5 трлн. у стран G7 (Канада, Франция, Германия, Италия, Япония, Великобритания и США). Об этом заявила британская газета Financial Times. Россия является шестой в новой группе экономически развитых стран и опережает Францию и Великобританию [3].

Учитывая это обстоятельство, можно сделать краткосрочный прогноз, конста-тирующий, во-первых, предстоящий рост цен на продукты первой необходимости и продовольствие; во-вторых, увеличение налогообложения; в-третьих, появление дефицита на западные товары и продук-ты; в-четвертых, ограничение поездок за границу и т. п. При этом проблема про-довольственной безопасности выходит на первый план. За последние двадцать с лишним лет Россия неоправданно попала в продовольственную зависимость от тех государств, которые сейчас объявили ей

санкции. В современных условиях решение про-

блемы обеспечения продовольственной безопасности страны требует инноваци-онного подхода, который, на наш взгляд, заключается в возрождении на новом уровне личных подсобных хозяйств. На первый взгляд этот подход не обладает новизной, и в истории экономики России такая экономическая система уже имела место. Инновационным в данном случае является рассмотрение личного подсоб-ного хозяйства (ЛПХ) как новой экономи-ческой единицы в системе инновационной экономики.

Автором ведется экономический экс-перимент в данной области на протяжении последних пяти лет, который осуществля-ется на основании теоретического анали-за, практического и исторического опыта развития ЛПХ [1].

Исторически возникновение личного подсобного хозяйства обусловлено недо-статочным развитием производительных сил, необходимостью учета двойственной природы крестьянина-собственника и крестьянина-труженика. В процессе сво-его развития оно выполняло множество функций, главной из которых является обеспечение его владельцев и членов их семей продуктами питания и дополнитель-ными доходами. Это нашло свое отраже-ние в Федеральном законе РФ «О личном

подсобном хозяйстве», где, характеризуя его потребительскую направленность, ЛПХ названо непредпринимательским видом деятельности. Другая, не менее важная, функция – воспроизводство рабочей силы сельскохозяйственных организаций – слу-жит обоснованием поддержки ими личных подсобных хозяйств.

Образовалось ЛПХ на базе приусадеб-ного участка, на котором российские крестьяне традиционно выращивали пред-назначенные преимущественно для вну-трисемейного потребления культуры (кар-тофель, овощи и др.). Животноводческая часть личного хозяйства также возникла из потребительского сектора крестьян-ского животноводства. В силу действия множества разнообразных исторических условий ЛПХ развивалось непоследова-тельно: первоначальное возникновение и поступательное развитие завершилось резким спадом и практически полным его уничтожением; дальнейшее восста-новление, обусловленное резким снятием ограничений и тесной взаимосвязью лич-ных подсобных хозяйств с коллективными предприятиями, сменилось новой стадией развития ЛПХ.

Подобные крайности неизбежно отра-жаются на оценке роли и значимости ЛПХ, а также на положении его владельцев, придавая общему развитию личных под-ворий неустойчивый характер. Так, в 80-е

146


гг. ЛПХ продолжало играть важную роль в пополнении продовольственных фондов страны и самоснабжении населения. В 1988 г. в личном секторе производилось более четверти валовой (в том числе картофеля – 59%, овощей – 31%, мяса – 28%, яиц – 26%) и одна десятая товарной продукции сельского хозяйства. ЛПХ удов-летворяли большую часть потребностей сельских семей в указанных продуктах. Однако высокие количественные показате-ли ЛПХ достигались благодаря их тесной интеграции с колхозно-совхозным произ-водством. Значительная часть ресурсов для ведения личных хозяйств обеспечива-лась за счет сельскохозяйственных пред-приятий (обработка приусадебных участ-ков, покупка и хищение кормов и т. п.).

В начале 90-х гг. размеры ЛПХ и объ-емы производимой в них продукции суще-ственно увеличились. В сочетании с паде-нием производства в спешно акциониро-ванных совхозах и колхозах это привело к росту удельного веса личного сектора экономики. ЛПХ превратились в произ-водителей не только картофеля, овощей, но и мяса, молока. Стимулом развития личных хозяйств стала минимизация денежной оплаты труда на сельскохозяй-ственных и иных предприятиях деревни. В этих условиях ЛПХ становятся главным источником дохода для многих сельских семей. Значительная часть ресурсов для них по-прежнему обеспечивалась за счет сельскохозяйственных предприятий. Однако материально-техническая база последних не только не восполнялась, но достаточно быстрыми темпами «про-едалась» и разбазаривалась. Сокращение ресурсной подпитки вызвало во второй половине 90-х гг. спад и в личном секторе экономики.

Реорганизация колхозов и совхозов в период реформ, повлекшая в дальнейшем банкротство и ликвидацию множества крупных сельхозпредприятий, поставила владельцев ЛПХ в тяжелое положение. Существенно снизился реальный уровень их доходов, сократился объем поддержки личных подворий сельскохозяйственными организациями, а в некоторых населенных пунктах личное подсобное хозяйство ста-ло для людей единственным источником выживания при отсутствии какой-либо поддержки со стороны государства. В результате производство продукции и

доходов от ЛПХ сокращается, и, как по-казали результаты сельскохозяйственной переписи (2006 г.), 9,4% приусадебных участков вообще не используются, а как показывает наше исследование, лишь менее 40% граждан активно включены в функционирование ЛПХ.

В этих условиях проблемы развития ЛПХ, переход от политики индифферент-ного отношения государства к устойчи-вому развитию ЛПХ приобретают особый смысл и значение.

Исследованию специфики личных под-собных хозяйств на протяжении всего развития отечественной науки уделялось пристальное внимание. В разработку экономических проблем развития личных подсобных хозяйств

большой вклад внесли ученые Белянов В. А., Калинкин А. Ф., Макарова И. В., Шмелев Г. И., Чаянов А. В. Основы мето-дологии изучения проблемы личных под-собных хозяйств в современных условиях изложены в работах Безаева И. И., Беля-нова В. А., Глотова И. Ф., Калугиной З. И., Копач К. В., Лысенко Е. Г., Поповой О. В. и др. Различные аспекты функционирования ЛПХ изучали Алексеев М. А., Бондаренко Л. В., Богдановский В. А., Григоровский В. Г. и др.

Однако проблема ЛПХ в научной ли-тературе освещена слабо, и еще больше актуализируется ее разработка в совре-менных условиях экономических санкций, девальвации и турбулентности курса рубля.

В современной литературе отсутствует осмысление взаимосвязи понятий «лич-ное приусадебное хозяйство» и «домаш-нее хозяйство». С нашей точки зрения, это не одно и то же, так как ЛПХ, как и домашнее хозяйство (домохозяйство), является субъектом рыночных отношений и по-своему влияет на экономику в целом.

Домашнее хозяйство – это экономи-ческая единица в составе одного или не-скольких человек. Она, главным образом, обеспечивает производство и воспроиз-водство человеческого капитала. Домаш-нее хозяйство самостоятельно принимает решения на потребительском рынке и является собственником какого-либо фактора производства (земля, капитал, рабочая сила).

Так, в Российской Федерации в 2012 г. было выявлено, что почти три четверти

российских домохозяйств состоят не бо-лее чем из трех человек. Самым распро-страненным – 27,6% – было домохозяй-ство из двух человек. Детей до 18 лет име-ли в своем составе 52% домохозяйств, состоящих из двух и более человек, аостальные 48% не имели. Сокращение размера домохозяйства привело к росту спроса в РФ на такие товары, как кварти-ры с малым числом комнат, малопорци-онные продукты питания (буханки хлеба, упаковки молока, йогурта, пельменей, пива и газированных напитков, печенья, малопорционные торты). Сокращение чис-ла детей в семье снизило спрос на товары и услуги для детей. Детские сады в круп-ных городах России за последние полтора десятилетия нередко переоборудовались в своеобразные собесы – места для работы пенсионеров (преимущественно пожилого возраста) [4].

В сложившейся практике современное развитие ЛПХ не привлекательно, в обще-ственном сознании и в экономике бытует мнение, что оно не всегда выгодно. Это объясняется тем, что существующая эко-номическая политика «нефтяной иглы», способствующая закупке импортного про-довольствия, а не вложению инвестиций в развитие своего ЛПХ, породила массу деструктивных факторов, а именно:

• выросло целое поколение, которое считает нормальной сырьевую специализацию страны и совсем забыло, что Россия исторически сложилась преимущественно как аграрная страна и самое большое ее богатство – это земля;

• произошло отчуждение народа от земли, который при отсутствии востребованности сельскохозяйственной продукции, при доступности ипотечных кредитов на покупку городского жилья стал оставлять деревни и мигрировать в города;

• народ разучился трудиться на земле, а следовательно, любить землю и природу;

• болезни стали «молодеть», увеличилась смертность в результате того, что некачественные продукты стали источником питания и т. д.

Приведем такой пример: самым


147полезным и диетическим мясом счита-ется мясо кролика. В настоящее время в Европе приходится 2,5 кг мяса кролика на одного человека в год. В СССР советский человек употреблял его 4 кг, в России в настоящее время – 9 граммов в год [2].

Нормы, разработанные Институтом питания Академии медицинских наук, показывают: в год человек должен потре-блять не менее 78 кг фруктов, 22 кг ягод, около 280 кг овощей и зеленных культур. Конечно, фруктами обеспечить себя можно далеко не во всех климатических зонах, но необходимые овощи вырастить можно. Для решения данной проблемы не следует импортировать яблоки из Польши, а нужно выращивать их в своем саду, без химической обработки, создавая условия для хранения, консервирования и сушки. Обеспечение своими фруктами и овощами семьи – залог здоровья граждан, частич-ное решение экономических проблем государства.

При решении вопроса, сколько и каких овощей нужно выращивать, надо исходить из примерного урожая по отдельным культурам в своем регионе и потребности семьи в овощах, а также площади участка. Возможно, семья особенно любит овощи, и хочет иметь их на своем столе больше, чем предусмотрено нормами.

В реализации эффективного ведения ЛПХ важно определить структуру затрат, то есть то, на что нам придется потратить-ся. Сельское хозяйство считалось всегда затратным, не является исключением и ЛПХ. Если в ЛПХ выращиваются кролики и есть возможность заготовить сено, то на 70% решается проблема затрат на корма, и их содержание выгодно. Вторая модель – закупка сена и кормов. Затраты составят (без учета вложенного труда): сено – 18 кг будет стоить 180 рублей, комбикорм 30–35 кг – 450 рублей, зерно – 500–600 рублей. Эта модель крайне нерентабельна в современных условиях, и деятельность становится убыточной. В этом случае необходима поддержка государства. Не обязательно в виде дополнительного фи-нансирования: помощь может быть ока-зана продажей дешевых кормов, государ-ственными закупками. Государственное или государственно-частное партнерство должно обеспечивать дешевыми кормами ЛПХ, тем самим уменьшатся затраты на производство и возникнет стимул в труде.

В нашей стране летом травы столько, что если всю ее скосить, то можно на-кормить домашних животных не только в России, но и на других континентах.

В экономике ЛПХ важно уметь пла-нировать прибыль. Зная, какой доход может принести выращенная продукция, стоимость материальных затрат, можно рассчитать планируемую прибыль. Рас-чет производится по формуле: П = Д – С, где П – прибыль; Д – доход (рыночная стоимость продукции); С – себестоимость выращенной продукции.

Прибыль будет зависеть от того, на-сколько эффективно будет организовано производство. Наши расчеты показали, что если вырастить необходимые овощи самим, то ежегодно можно сэкономить до 7–10 тыс. рублей из семейного бюджета и при этом употреблять в пищу экологиче-ски чистую продукцию.

В советское время идеологиче-ским примером была демонстрация того, что на Западе люди пьют сухое молоко, не зная вкус истинного молока. О целебных свойствах молока говорить не приходится, так как оно является важнейшим строи-тельным материалом здоровья человека. В настоящее время городские жители России тоже пьют в основном порошковое молоко. По этому показателю мы догнали развитые страны.

Считается целесообразным, что для получения молока в небольшом хозяйстве лучше всего разводить коз. От одной козы можно получить в сутки 3–4 литра мо-лока. Козье молоко считается целебным продуктом. Его рекомендуют при таких заболеваниях, как диабет, язва желудка, диатез, туберкулез. Козы сообразитель-ные и умные животные, и многие хозяева их держат не только для молока, но и «для души». Популярно у владельцев приуса-дебных хозяйств и разведение свиней.

Свинью называют в народе «крестьян-ской копилкой». И не удивительно – сви-ньи всеядны, очень плодовиты, от одной свиньи можно получить 10–15 поросят за один опорос. Свое потомство свиньи вынашивают три месяца, три недели и три дня. За год можно получить два приплода. В два месяца поросята уже весят 16–18 кг. Таким образом, мы можем получить 2 т мяса за год от одной свиньи при хорошем содержании и кормлении.

В приусадебном хозяйстве можно

разводить любую домашнюю птицу.Сельскохозяйственная птица отличается

высокой продуктивностью и скороспело-стью. Даже за дачный сезон можно вырас-тить цыплят. Куры-несушки в течение года несут более 300 яиц. Для получения мяса лучше выращивать бройлеров.

Завести приусадебное хозяйство и обеспечивать свою семью не только рас-тениеводческой, но и животноводческой продукцией – мясом, молоком, яйцами. Именно так и живут сейчас многие сель-ские семьи, что позволило им выжить в самые трудные годы реформ, когда работникам сельского хозяйства подолгу не выплачивали зарплату. Прежде всего, необходимо решить, сколько и каких жи-вотных содержать в своем хозяйстве.

Важно учитывать, что по нормам, раз-работанным Институтом питания Акаде-мии медицинских наук, человеку необ-ходимо ежедневно: мяса – 100 г, молока – 550 г, яйцо – 1 шт., мяса птицы – 70 г.

Существенным аспектом в ЛПХ высту-пает оценка рентабельности. Она имеет смысл при условии, если у семьи есть воз-можность дополнительного заработка. В противном случае при нехватке средств и наличии свободного времени следует рас-ширять подсобное хозяйство при любой его эффективности. Чисто экономическая оценка эффективности занятия приуса-дебным хозяйством (без учета оздорови-тельных, экологических, психологических и других мотивов) может быть сделана по следующей формуле: Э приус. уч. = ц П - З•(Т прям + Т тран. + Т торг. + С:З), где Э – дополнительный доход (или эко-номия средств) от занятия приусадебным хозяйством (руб. в год); П – количество выращенной на приусадебном хозяйстве продукции (за вычетом идущей на произ-водственные нужды – семена, корма и т. д.) (в кг); Ц – средняя розничная цена на продукцию (руб./кг); 3 – средняя часовая зарплата членов семьи в случае дополни-тельной подработки (если возможности дополнительной работы нет, то 3 = 0), руб./час.; Т прям. – число чел./час, затра-ченных на ведение приусадебного хозяй-ства семьей за год (копка, сев, прополка, полив, сбор урожая и т.д.); Т тран. ~ число чел./час, затраченных трудоспособными членами семьи на поездки на свой участок для выполнения сельхозработ за год; Т торг. – число чел/час, затраченных семьей

148


на продажу своей сельхоз¬продукции за год (если вся продукция потребляется семьей, тогда Т торг. = 0); С = стоимость приобретенных за год материальных ценностей для ведения приусадебного хозяйства (инвентаря, удобрений, семян, пленки, кормов, бензина и билетов для поездок на участок и т. д.), руб./год.

Таким образом, эффективный эко-номический механизм ЛПХ требует на-пряженной деятельности, поддержки со стороны государства и напряженного труда членов семьи. Чем больше будет

в стране эффективных ЛПХ, тем будет выше уровень продуктовой безопасности, и экономические санкции будут не столь ощутимыми. В решении этой актуальной проблемы государство должно не стоять в стороне, а оказывать повсеместную по-мощь ЛПХ.

литература1. Делия В. П. Инновационная

экономика. Каждый гражданин России – ее «опорный пункт» // Системные инновации как условие

становления экономики устойчивого развития.- Материалы международной научной практической конференции./ Под ред. В. П. Делия. 25 мая 2012 г.-Балашиха: Изд-во «Де-По», 2012.- С. 7-12.

2. Телевизионная передача «Вести».- 9 ноября 2014 г. «Первый» канал.

3. Электронный ресурс: http://www.ereport.ru/news.php (дата обращения 10.11.2014 г.).

4. Электронный ресурс: http://forexaw.com (дата обращения 10.11.2014 г.).

Delia V. P.,

Doctor of Economics,

Candidate of Philosophical Sciences,

Associate Professor,

Rector of the Institute of Socio-economic

Forecasting and modelling

The revival of subsistence farming is a wayof ensuring food securityRussian economy is undergoing the test for viability. It is determined by the necessity of the country revival in terms of a slowdown in the global economy; reduction in oil prices by 30% and ruble exchange rate, that is the devaluation of the national currency, the use of economic sanctions by the United States and Europe and other countries that support US and, as a consequence, growth of the defense budget of the country.

However, the international monetary Fund in October released its regular report «World Economic Outlook», which is published twice a year.

The world has discovered the economic multipolarity: the seven largest emerging markets, the BRIC (Brazil, Russia, India and China), and three countries from the so-called group MINT (Mexico, Indonesia and Turkey), with a combined GDP of $37,8 trillion (purchasing power parity) compared to $34,5 trillion of G7 (Canada, France, Ger-many, Italy, Japan, UK and USA).

This was stated by the British newspaper Financial Times. Russia is the sixth in a new group of economically developed countries ahead of France and the UK [3].

Taking this circumstance into account, it is possible to make short-term forecast, stating that there will be, first, upcoming

rising prices for commodities and food, and secondly, the increase of taxation, thirdly, the emergence of the deficit on Western goods and products, fourth, restricting trav-el abroad, etc. The problem of food security comes to the fore. Over the last twenty years Russia has unfairly fallen in food depen-dence on those countries which are now pressing sanctions on.

In modern conditions the problem of food security of the country requires an innova-tive approach, which, in our view, lies in the revival of private subsidiary farming (farm) - PSF on a new level. At first glance, this approach lacks novelty in the history of Rus-sian economy; such economic system has already taken place. Innovation in this case is the consideration of private subsidiary farming (PSF) as a new economic unit in the system of innovation economy.

The author has conducted an economic experiment in this field over the past five years, which is carried out on the basis of theoretical analysis, practical and historical experience of PSF. [1]

Historically, the emergence of private farming is determined by insufficient devel-opment of productive forces, the necessity of taking into consideration the dual nature of the peasant-farmer, as the owner and worker. In the course of its development PSF has many functions, the main of which is to provide its owners and their families with food and extra income. This is reflected in the Fed-eral Law of private subsidiary farming, where describing its customer orientation, PSF is called noncommercial activity. Another, no less important function - the reproduction of the labor force of agricultural organizations - justi-fies their support of private farms.


149PSF was formed on the basis of the plot

on which Russian peasants traditionally cul-tivated intended primarily for domestic con-sumption crops (potatoes, vegetables, etc.).

The livestock part of the personal sec-tor also emerged from the consumer sec-tor of peasant farming. Due to the variety of historical conditions PSF developed inconsistently: the initial emergence and development ended in a sharp decline and almost complete destruction, further recov-ery, caused by deregulation and the close relationship of private farms with collective enterprises was replaced by a new stage in the development of PSF.

Such extremes inevitably affect the as-sessment of the role and significance of PSF, as well as the position of its owners, giving the overall development of private farms unsustainable character. Thus, in the 1980s PSF played an important role in replenish-ing food country funds and self-supply of the population of the country. In 1988, in a private sector more than a quarter of the gross (including potatoes - 59%, vegetables - 31%, meat - 28%, eggs - 26%) and one-tenth of marketable agricultural products was produced. PSF satisfied most of the needs of rural families in these products. However, the high quantitative of PSF was achieved through their integration with col-lective and state farm production. A signifi-cant part of the individual farms resources was provided by agricultural enterprises (processing farmlands, buying and stealing feeds and so on).

In the early 1990’s dimensions and vol-umes of PSF and products produced in them increased significantly. In conjunction with the falling production of hastily corpora-tized state and collective farms it has led to an increase in the share of private sector. Smallholders have become not only produc-ers of potatoes, but also vegetables, meat and milk. An incentive for the development of private farms was the minimization of wages of agricultural and other enterprises of the village.

In these conditions PSF became the main source of income for many rural families. A significant part of the resources for them were still provided by agricultural enter-prises. But reduction of resource recharge caused recession in a private sector in the second half of the 1990s.

Reorganization of collective and state

farms in the period of reforms, which re-sulted in further bankruptcy and liquidation of many large farms, put the owners of PSF in a difficult position. Real incomes were significantly decreased, the amount of sup-port of private households by agricultural organizations declined, and in some commu-nities a private subsidiary farming was the only source of survival in the absence of any support from the state.

As a result, the production and incomes of smallholders were reduced and as shown by the results of the agricultural census (2006) 9.4% of farmlands were not used, and as our survey shows less than 40% of citizens actively involved in the functioning of the PSF.

With the transition from policy of indiffer-ent attitude of the state towards sustainable development of PSF, the problem of latter acquires special meaning and significance.

Scientists Belyanov C. A., Kalinkin, A. F., Makarov I. C., Shmelev, I., Chayanov, A. C. have made a great contribution to the analy-sis of the specificity of PSF. Basics method-ology for studying the problems of private farms in modern conditions was set forth in works of Bezaeva I.I., Belyanova V.A., Glotova I.F., Kalugina Z.I., Kopach K.V., Ly-senko E.G., Popova O.V. and others. Various aspects of LPH were studied by Alekseev M.A., Bondarenko L.V., Bogdanovsky V.A., Grigorovskiy V.G.

However PSF problem in scientific litera-ture is covered poorly, and its development in modern conditions of economic sanc-tions, devaluation and turbulence of ruble exchange rate is even more actualized.

In modern literature there is no judgment of interrelation of concepts «private sub-sidiary farming» and «household». As PSF, as well as household is a subject of market relations and it can influence economy in general.

The household is an economic unit con-sisting of one or more persons. It mainly provides the production and reproduction of human capital. Household independently deals with consumer market and it is the owner of any factor of production (land, capital, labor).

So, in the Russian Federation in 2012, it was revealed that almost three quarters of Russian households consist of no more than three people. The most widespread of 27.6% was a household of two people.

52% of households consisting of two or more persons had children up to 18 years and, accordingly, the remaining 48 per cent had not. The reduction in the size of house-holds in the Russian Federation has led to an increase in demand on such goods as apartments with a small number of rooms, low-portion foods (loaves of bread, packag-ing of milk, yogurt, meat dumplings, beer and carbonated drinks, biscuits, etc). The reduction in the number of children per fam-ily has decreased the demand on goods and services for children. Kindergartens in major cities of Russia over the last decade were often re-equipped into a kind of welfare units for work retired (mostly elderly) [4].

In the current practice modern develop-ment of PSF isn’t attractive, both in public consciousness and in economy there is an opinion that it isn’t always favorable. This is due to the fact that the current economic policy of «an oil needle” promoting the pur-chase of imported food rather than invest in the development of PSF has generated a lot of destructive factors, namely:

• The whole generation that considers raw specialization of the country to be normal grew and they have completely forgotten that historically Russia was an agricultural country with its biggest wealth – land.

• There was an alienation of the people from land which in the absence of a demand for agricultural products, the availability of mortgage loans for purchasing urban housing began to leave villages and migrate to cities.

• People have forgotten how to work on the land and consequently they lost love to nature.

• Diseases became «younger», mortality increased as a result of low-quality products being a source of feed, etc.

Here is one example: meat of a rabbit is considered to be the most useful and dietary meat. Currently in Europe they have 2.5 kg of rabbit meat per person per year. In the USSR, the Soviet people had 4 kg, in Russia now it is 9 grams per year [2].

Standards developed by the Institute of Nutrition of the Academy of Medical Sci-ences show that in the year a person should consume at least 78 kg of fruit, 22 kg of ber-ries, about 280 kg of vegetables and greens.

150


Of course, fruit cannot be found in all climatic zones, but it is possible to grow up vegetables required. To solve this problem you shouldn’t import apples from Poland but grow up them in your own garden without chemical processing, creating conditions for storage, conservation and drying. Providing any family with fruit and vegetables is the guarantee of health of citizens, a partial so-lution of economic problems of the state.

When deciding how much and what kind of vegetables you want to grow, it is neces-sary to proceed from an approximate crop of separate cultures in the region and the needs of the family in vegetables, as well as areas. Perhaps, the family especially loves vegetables and wants to have them on the table more than it is allowed by norms.

In realization of effective maintaining of PSF it is important to define the structure of expenses that is something on what one has to go to expense. Agriculture was con-sidered to be always expensive, PSF isn’t an exception. If in PSF rabbits are grown up and there is an opportunity to prepare hay, the problem of feed-use efficiency is solved for 70% and their yarding is favor-able. The second model is purchasing hay and fodder. The cost will be (excluding labor input): hay - 18 kg will cost 180 rubles, feed 30-35 kg - 450 rubles and grain - 500-600 rubles. This model is extremely uneconomic under current conditions and the activity becomes unprofitable. In this case support of the state is important, not necessarily in the form of additional financing: assistance may be provided by the sale of cheap feed, government procurements. State or public-private partnership should provide PSF with cheap feed in order to decrease production costs and there will be an incentive to work.

If you cut all the summer grass in our country it is possible to provide with feed domestic animals not only in Russia, but also in other continents.

In economy of PSF it is important to be able to plan profit. Knowing the income of the grown-up production, the cost of mate-rial inputs you can calculate the planned profit. The calculation is made according to the formula: P = I - C, where P - profit, I - income (market value of production) C- the cost of products.

Our calculations showed that if required vegetables are grown in your farm you can save up to 7-10 thousand rubles from the

family budget annually and thus eat environ-mentally friendly production.

In Soviet times the ideological example was the demonstration of western people drinking desiccated milk not knowing the taste of true (fresh) milk. Healing property of milk is out of the question as it is one of the most important construction materials of human health. Currently the urban popula-tion of Russia also drinks mostly dried milk. For this indicator we caught up developed countries.

It is considered to breed goats in small farms for milk is expedient. One goat can give 3-4 liters of milk a day. Goat milk is known as a curative product. It is recom-mended at such diseases as diabetes, stom-ach ulcer, diathesis, tuberculosis. Goats are kind and clever animals and many owners hold them not only for milk, but also «for the soul». Breeding pigs is also popular with owners of homestead farms. The pig is pop-ularly called «peasant piggy bank». And it isn’t surprising – pigs are omnivorous, very prolific, from one pig it is possible to receive 10–15 pigs for one farrow. The posterity of a pig is born by three months, three weeks and three days. In a year you can get two pig crops. In two months pigs already weigh 16–18 kg. Thus, you can get 2 tons of meat per year from one pig with good welfare and feeding.

In the farmlands any poultry can be raised.

Agricultural bird has high productivity and precocity. Even for a summer season it is possible to grow up chickens. Hens can lay more than 300 eggs within a year. For meat it is better to grow up broilers.

To provide a family not only with crops but also with livestock products - meat, milk, eggs – that is the way of living of many rural families now, it allowed them to survive in the most difficult years of reforms when for a long time agricultural workers didn’t get their salary. First of all, it is necessary to consider how many and what kind of ani-mals can be in PSF.

It is important to note that the standards developed by the Institute of Nutrition of the Academy of medical Sciences state that a person needs daily: meat - 100 g, milk - 550 g, egg - 1 pc., poultry – 70 g,

A significant aspect of PSF is the assess-ment of its profitability. It makes sense if the family has the opportunity to earn extra

money. Otherwise at shortage of funds and availability of free time you should expand the farm. Pure economic assessment of the effectiveness of PSF (excluding sanitary, environmental, psychological and other mo-tives) can be made according to the follow-ing formula:

E = P N - W • (Tdirect + T trans. + T sale + C : W),

where E is the additional income (or economy of means) from PSF(rub per year); N is the number of grown in PSF products (excluding means on production needs - seeds, feed, etc.) (in kg); P is average retail price for products (rub. / kg);

W is average hour wage of family mem-bers in case of additional work (if there is no additional work W=0) (rub. / hr .); T direct. - the number of persons/hours spent on maintenance of the PSF by the family per year (digging, planting, weeding, water-ing, harvesting, and so on); T trans. - the number of persons/hours spent on a trip to get to PSF per year; T sale – the number of persons/hours spent by the family on sale of its agricultural products per year (if all prod-ucts are consumed by the family, then T sale = 0); C – the cost of purchased materials to conduct PSF per year (tools, fertilizers, seeds, feed, fuel and tickets for trips to the site, etc.), rub. / year.

Thus, an effective economic mechanism of PSF requires strenuous activity, state sup-port and hard work of family members. The more effective PSF, the higher the level of food security and economic sanctions would not be so sizable. In the solution of this ac-tual problem the state shouldn’t stand apart, but give universal help to PSF.

literature 1. Delia V. P. Innovative economy. Each

citizen of Russia – its «strong point»// System innovation as a condition of Economics sustainable development.- Materials of the international scientific practical conference./edited by V. P. Delia. May 25, 2012 - Balashikha: «Де-По», - p. 7-12.

2. TV program «Vesti» - November 9, 2014. “First” channel.

3. Electronic resource: http://www.ereport.ru/news.php (10.11.2014).

4. Electronic resource: http://forexaw.com. (10.11.2014).


151

Нұрмұхамбетов Н.Н.,

э.ғ.д., доцент,

«Қаржы академиясы» АҚ

ОӘЖ проректоры

Бытымбаева М. М.,

ҚР Индустрия және жаңа

технологиялар министрлігі

Инвестициялар жөніндегі

комитетінің сарапшысы

шығыс Қазақстан облысы өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау және талдау Шығыс Қазақстан – Қазақстан Республикасындағы ірі тау-кен өңірі саналады және өнеркәсібі дамыған облыстардың бірі. Шығыс Қазақстан облысының экономикалық жағдайы жалпы облыстың оң даму динамикасын сақтауға мүмкіндік беретін үрдістер мен факторлардың дамуымен сипатталады. 2013 жылы Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіптік өндірісінің көлемі жалпы республикалық өндіріс көлемінің 7,7%-ын құрады.

Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсібі қарқынды әрі тұрақты түрде дамып келеді. Оған бірқатар салалардағы өндіріс көлемінің соңғы жылдары тұрақты түрде өсіп отыруы дәлел бола алады. Қабылданған республикалық және өңірлік бағдарламаларды іске асыру өнеркәсіп саласын әртараптандыру және жаңғырту негізінде облыс экономикасының ұзақ мерзімді тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді және бәсекеге қабілетті өнім түрлерін өндіруге жағдайлар туғызады. Өнеркәсіп өндірісінің құрылымы 2000-2013 жылдар аралығында айтарлықтай өзгерген жоқ. Өнеркәсіп өндірісіндегі негізгі бағыт қайта өңдеу өнеркәсібі, оның үлесі жалпы өндірісі көлемінің 70-72%-ын құрайды, тау-кен өнеркәсібі – 16-18%, электр қуатын, газ, су өндіру және тарату – 10-14%. Қайта өңдеу өнеркәсібінің жалпы көлемінде металлургия өнеркәсібінің үлесі 57%, машина жасау – 14%, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және азық-түлік өнімдерін өндіру – 12%, қалған салалар 17%-ды [1] құрап отыр.

Облыстың экономикалық қызмет түрлері бойынша өнеркәсіп өндірісінің 2000-2013 жылдарға арналған құрылымы тұрақты және келесідей түрде көрініс береді: 50-55% – өнеркәсіп өндірісі, 15-16% – ауыл шаруашылығы, 4-6% – құрылыс; 26-27% – сауда және қызметтің басқа да түрлері.

Аудандардың өнеркәсіптік мамандандыру-ын анықтау мақсатында біз экономикалық қызмет түрлері бойынша өнеркәсіп

өндірісінің құрылымына зерттеу жүргіздік. Шығыс Қазақстан облысының экономика-

сы аумақтық аспектіге сәйкес көп функцио-налды болып келеді, аудандар экономикалық қызмет түрлері бойынша жалпы өнім көлемінің салыстырмалы салмағына қарай анықталды: ауыл шаруашылығы өнімін аз өндіретін өнеркәсіптік аудандар; өнеркәсіп өндірісімен салыстырғанда ауыл шаруашылығы жақсы дамыған ау-дандар; өнеркәсіп саласымен қатар ауыл шаруашылығы саласын қатар дамытып жатқан аралас аудандар.

Интеграцияланған (ықпалдастырылған) жүйені қолдану арқылы автор өнеркәсіптік және аралас аудандардың өнеркәсіпті дамытудың әлеуметтік-экономикалық ортасын бағалады, бағалау көрсеткіштері келесі бағыттар бойынша жүргізілді: халық тұрмысының деңгейі; жұмыспен қамту және еңбек нарығы; шағын кәсіпкерлік; өнеркәсіп өндірісі. Әр ауданның және қаланың әлеуметтік-экономикалық деңгейінің ықпалдастырылған көрсеткішінің негізінде аумақтарды орналастыру үдерісі жүргізілді, яғни, нақты бір аудан өзінің әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштеріне сәйкес ұқсас ауданмен топтастырылды [2].

Бірінші топ – «әлеуметтік инерциялы аудандар (қалалар)», даму деңгейінің 7, 8 аймағына кіреді: әлеуметтік даму деңгейі салыстырмалы түрде төмен, бірақ экономикалық дамуы жоғары деңгейде.

Мұндай жағдай екі объективті себепке

байланысты орын алып отыр: бірінші және жиі кездесетін жағдай – ресурстарды тиімсіз жұмсау, әлеуметтік мәселелерге тиісті деңгейде көңіл бөлмеу; екінші – қаржыны облыстық бюджетке теңгерімсіз бөлу, бұл ағымдағы әлеуметтік қажеттіліктерді өтеуге мүмкіндік бермейді. Бұл топтағы аудандарға заңсыз бизнесті дамыту, сондай-ақ халықтың табыс айырмашылығы жоғары, әлеуметтік қорғалмаған тұрғындар саны мен қылмыстың өсуі тән. Бұл топқа жататын аудандар үшін ауданның әлеуметтік даму деңгейін көтеру қажет.

Екінші топ – даму деңгейінің 4, 5 аймағына кіреді: әлеуметтік ахуалының орташа қарқыны экономикасының жоғары деңгейде дамуын қамтамасыз етіп отырған «әл-ауқатты аудандар» (қалалар). Бұлар үшін қаржыны тиімді бөлу саясаты алдыңғылармен салыстырғанда аса маңызды емес, өйткені, олар үшін шектеулі ресурс мәселесі – екінші орында.

Үшінші топ – «қаржыға сәйкес өмір сүріп жатқандар» (даму деңгейінің аймағы 2; 3; 6) – экономикалық даму деңгейі төмен болғанымен, әлеуметтік даму деңгейі жоғары. Бұл топтағылар үшін экономикалық мүмкіндіктермен әлеуметтік қажеттілікті теңгерімде ұстау маңызды болып табы-лады. Бірақ бұл екі жағдайда орын алуы мүмкін: жеке қаржыны теңгерімді түрде жұмсау; трансферттерді тиімді бөле білу. Әлеуметтік көрсеткіш деңгейі қаншалықты жоғары болса, «өзгенің қаражаты», дотация

152


соншалықты тиімді бөлінеді. Төртінші топ – «реципиент аудандар»,

даму деңгейінің тоғызыншы аумағына кіреді: экономикалық және әлеуметтік даму деңгейі төмен. Мұндай аудандарға тұрақты даму үшін не өзінің қаражаты, не трансферттер жеткіліксіз. Осы топқа жататын кейбір ау-дандар үшін дотацияның маңызы төмен, себебі, дамуы кенжелеп қалған аудандар үшін «көмек қаржы» «құмға сіңген су секілді» ешқандай да экономикалық әсер бермейді. Сондықтан бұл аудандарда әлеуметтік және экономикалық проблемалардың барлығы да кездеседі. Бұл жерде дамытуды кезең-кезеңмен жүргізу керек, өйткені, мұндай ау-дандарды дамытуға біраз күш жұмсау қажет.

1 даму аймағына енген аудандар «да-мушы аудандар» тобына жатады. Олар басқалармен салыстырғанда, әлеуметтік-экономикалық жағынан жақсы даму үстінде. Бұл топтағы аудандарға облыс бойынша даму қарқынының көрсеткіші орташа болып табылатын аудандар жатады. Осы топқа ен-ген аудандар облыстың экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштері бойынша дамудың жалпы тенденциясын сипаттайды.

Аудандарды әлеуметтік және экономикалық даму деңгейі бойынша өнеркәсіптік және аралас мамандандырудағы аудандар деп қарастыру салалардың өнеркәсіпті дамыту әлеуетінің полюстерін өнеркәсіп бойынша оқшаулау индексінің маңыздылығына сәйкес анықтауға және қарқынды салаларды ықпалдастыра отырып дамытудың деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

Шығыс Қазақстан облысындағы өнеркәсіп құрылымдарына сараптау жүргізу нәтижесі өңірде металлургиялық және машина жасау саласының басымдығын көрсетеді.

Сараптау қорытындысы машина жасауға қарағанда металлургия өндірісінде өзгеріске тез бейімделу тән екендігін анықтады. Шығыс Қазақстан облысының дамуындағы негізгі басымдыққа ие сала бола тұрғанымен, жал-пы өнеркәсіп көрсеткішінің өсуіне қатысты ырғақтылығын және дем беруші тегершігін дамытпай отыр. Қазіргі таңда стратегиялық матрица тұрғысынан қарағанда, аймаққа тұрақты кіріс келтіріп тұрған металлургия саласы «сауын сиырдың» рөлін атқарады. Ал негізінде ол түсім саланың жоғары технологияға негізделген болашағына арналуы тиіс болатын. Өз кезегінде ма-шина жасау саласы үш негізгі факторды ықпалдастыруда белсенділік танытуда.

1-кесте – Шығыс Қазақстан өнеркәсібінің даму әлеуетінің полюстеріАуданның атауы Орналасуы Салалық мамандандыру

Өскемен қ. «дамушы аудан» - әлеуметтік және экономикалық әлеуеті жоғары

металлургия, машина жасау

Семей қ.

«әл-ауқатты аудан» - әлеуметтік ахуалының орташа қарқыны экономикасының жоғары деңгейде дамуын қамтамасыз етуде

металлургия жнее ме-талл өңдеу, машина жасау

Риддер қ.

«әлеуметтік инерциялы аудан» - әлеуметтік даму деңгейі салыстырмалы түрде төмен, бірақ экономикалық даму деңгейі жоғары

түсті металлургия, маши-на жасау

Зырян ауданы

«әлеуметтік инерциялы аудан» - әлеуметтік даму деңгейі салыстырмалы түрде төмен, бірақ экономикалық даму деңгейі жоғары

Машина жасау

Жарма ауданы «дамушы аудан» экономикалық және әлеуметтік әлеуеті жоғары

металлургия, машина жасау

Шемонаиха ау-даны

«әл-ауқатты аудан» - әлеуметтік ахуалының орташа қарқыны экономикасының жоғары деңгейде дамуын қамтамасыз етуде

металлургия және ме-талл өңдеу

Стратегиялық матрицаға сәйкес, машина жасау саласы өнеркәсіптің «сауын сиыры» деңгейінен ырғақты дамуы мен болашағы зор «жұлдызды» сәтін өткеріп, жоғары тұрақты табысқа кенелуде. Машина жасау саласының ырғақты дамуымен ерекшеленсе, металлургиялық сала да тұрақты дамудың жетекшісіне айналды. Бәсекелестікке сай әлеуетті жасақтау кезінде машина жасау саласына баса назар аудару керек. Себебі, ол бүгінгі таңдағы көрсеткішінің өсуімен аймақтың өнеркәсіп саласының серпінді да-муына ықпал етеді [3].

Облыстың өнеркәсіп өсімінің көлемін анықтау экономикалық-математикалық әдістемелерді пайдалана отырып, өсімнің жеке факторларын бағалау (инвестиция, еңбек және негізгі қор) арқылы өнеркәсіп саласының көлемінің артуына ықпал ететін дем беруші факторлар белгіленеді. 3 -ке-стеде көрсетілгендей, өнеркәсіп әлеуетінің дамуына машина жасау саласының өсімінің болжалды көрсеткіштерінің ықпалы мен маңызы көрсетілген.

Өнеркәсіп әлеуетінің дамуы өнеркәсіп көлемінің артуына және төмендеуіне мониторингілік сараптау жүргізу арқылы оның машина жасау саласына қаншалықты қатыстылығын бағалайды. Машина жасау саласы Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіп саласының серпінді дамуына және бәскелестікке сай дамуына дем берушілік әрі қозғаушы күші рөлін атқарады. Осыған бай-ланысты, машина жасау саласындағы қазіргі заманғы нарықтық қатынасты бәсекелестікке сай қалыптастыруда машина жасау саласы алға жылжудың қозғаушы күші болып отыр.

Бизнестегі жағдайы мен машина

жасау саласындағы бәсекелестікті көтеру мақсатында Шығыс Қазақстан облысының бірқатар кәсіпорындарына зерттеу және сараптау жұмыстары жүргізілді. Олардың ішінде: «Азия Авто» АҚ, «Өскемен арматура зауыты» АҚ, «Машзауыт» ЖШС, «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ, «Казцинкмаш» ЖШС, «Қазақ арнайы жөндеу- қалпына келтіру кәсіпорны» АҚ», «Имсталькон» АҚ бар. 2008 жылдан басталған зерттеу-сарап-тау қорытындысында аталмыш кәсіпорындар Шығыс Қазақстан облысының машина жасау саласының 66,8%-ын қамтиды.

Яғни, өңірдің машина жасау саласының дамуына оң ықпал ете алады. Соған қарамастан, зерттеу қорытындысы бойынша, Шығыс Қазақстан облысындағы машина саласының дамуына кедергі келтіріп отырған бірқатар жайлар бар. Олардың ішінде:

– аймақтағы машина жасау сала-сы кәсіпорындарының сырттан келетін шикізаттар мен жинақ құрал-жабдықтарына тәуелділігі жоғары;

– негізгі белсенді қордың тозығының жетуі. Осыған байланысты көптеген машина жасау кәспорындары, олардың ішінде аса қажетті саланың бірі – «Машина өндірісі мен құрал-жабдықтары» шаруашылық жүргізуіне қосымша қаржыландыруды қажет етеді. Соған сәйкес, саланың тұрақты инвесторлар тарапынан тартымдылығы төмен болып отыр.

– маман кадрлардың тапшылығы. Бұл фактор өз кезегінде ресурстық фактор саналады. Көптеген кәсіпорындар білікті кадрларды іріктеу мен пайдалануда кедергілерге жолығады. Бүгінгі таңда атал-мыш кәсіпорындарда:


153инженер-техникалық мамандар,

дәнекерлеушілер, токарлер, слесарлер, құрастырушылар, басқа да қосымша жұмыстарды атқарушылар жетіспейді;

– саланың экспортқа бейімделу көрсеткішінің төмендігі, аймақтық нарықтағы импорттық өнімнің жоғарылығы;

– машина жасау кешеніндегі өндірістік кәсіпорындардың толық қуатында жұмыс жасамауы салдарынан тоқтап тұрған құрал-жабдықтарды қалпында ұстаудың қымбаттығы да қолбайлау болып отыр.

Шығыс Қазақстан облысындағы машина жасау саласының дамуы Ресей Федераци-ясы, Қытай, Германия, Чехиядан келетін шикізаттарға тәуелді. Ресейдің Магнито-горск, Первоуральск, Серов, Новосібір, Тольятти, Омбы, Екатеринбург қалаларынан алынады. ТМД елдерінен Украина және Бело-руссиядан келетін шикізаттар көлемі азырақ. Бұл елдерден келетін жинақтаушы құрал-жабдықтардың дені қосалқы бөлшектер, резина жабдықтары, конструкциялық гра-фит, металл қаңылтыр, дәнекерлеу сымы, алтықырлы дөңгелекше секілді қат тауарлар бар. Әлемдік материалдар нарығының үдерісі көрсетіп отырғандай, кепілді отандық негізгі база мен тұрақты қосымша мате-риалдар жеткізудің тұрақтылығынсыз ма-шина жасау саласының даму ырғақтылығы сақталмайды. Өндірісті дамыту осы аталған шикізат түрлері мен жинақтаушы және қосалқы бөлшектер машина жасау саласының өсу көлемінің айқындаушы фак-торы болып табылады. Өзара дем беруші кәспорындардың шаруашылық қатынастарын дамыта отырып, тауар өндірушілер көліктік және транзакциялық шығындарды азай-тып, шығаратын өнімдерінің өзіндік құнын төмендетіп, экономикалық тиімділікке қол жеткізеді.

Аймақтық нарықта машина жасау саласындағы импортта тұрақты өсім мына салаларда көбірек байқалады: сұйықтық ай-дау сорғысы, сұйықтық көтеру қондырғысы, двигательдер, көтеру, түсіру, орын алма-стыру машиналары мен қондырғылары; өзі жүретін бульдозерлер, автогрейдерлер, скрепер, экскаваторлары; тамақ өнеркәсібі қондырғылары; электр аппаратураларының орнату тетіктері, электр қуатын тарату және басқару қондырғылары; темір жол және трамвайдың өздігінен жүрмейтін вагондары; жүк және арнайы автомобильдер бар.

Бірқатар өнім түрлерін аймақтың өзінен шығару мүмкіндігі бола тұра сырттан көптеп

әкелу байқалады. Оның ішінде крандар, вентил, құбырларға арналған арматура-лар, тракторлар, кабельдер мен сымдар, оптикалық-талшықты кабельдер, электр және жеңіл автокөліктердің конденсаторлары[4].

Аймақта машина жасаудағы өте аз мөлшердегі экспортқа бағытталған өнімдер шығарылады. Олардың ішінде жеңіл автокөліктер, құбырлық арматуралар, электр конденсаторлары, мұнай саласының құрылғылары бар.

Облыс аумағында машина жасау саласын-да түгелдей дерлік экспортқа бейімделген кәспорындар да бар. Олардың ішінде «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ өнімінің (90%) барлығын дерлік сыртқа шығарады. «Өскемен арматура зауыты» АҚ 80% өнімін экспортқа бейімдеген. Олар Ресейдің Шығыс Сібір –Тынық мұхит мұнай құбыры жобасы-на құрылғылар жеткізуге келісім жасаған.

Машина жасау саласындағы өндірістік қуаттың әлеуетін толық күшінде пайдалана отырып, импорт алмастыру көзделеді. Өзінің өндірістік әлеуетін толық қуатында жүзеге асырып отырған кәсіпорындар бар. Олардың қатарында сараптау көрсеткендей, «Машзау-ыт» ЖШС (95%), «Казцинкмаш» ЖШС(80%), «Қазақ арнайы жөндеу- қалпына келтіру кәспорны» АҚ (70%); өндірістік қуатын орташа және жартылай деңгейде атқарып отырғандар «Өскемен арматура зауыты» АҚ (45-70%), «Имсталькон» АҚ (50%), «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ(37%), «Азия Авто» АҚ (12%) өте төмен деңгейде қуатын пайдаланып отыр.

Сараптау және зерттеу нәтижелері көрсеткендей, машина жасау кәсіпорындарында өндірістік қуатын толық мәнінде пайдаланып отырғандығына байла-нысты олар мынадай топтарға іріктелді:

– өндірістік қуатын толық өз дәрежесінде пайдаланып отырған кәсіпорындар: «Маш-зауыт» ЖШС, «Қазцинкмаш» ЖШС, «Қазақ арнайы жөндеу-қалпына келтіру кәсіпорны» АҚ, «Өскемен арматура зауыты» АҚ. Бұл топтағы кәсіпорындарға өндірістік қуатын одан ары қарай өсіріп, бәсекелестікке сәйкес ету үшін инвестициялық салым мүмкіндігін анықтау, инновациялық технология енгізу, еңбек өнімділігін көтеру және өнім түрлерін көбейту, жоғары жаңа ғылыми-технологиялық өнім түрлерін көбейту қажеттігі байқалады;

– өндірістік әлеуетін арттырып, қуатын көтеру мүмкіндігі бар кәспорындар: «Азия Авто» АҚ, «Өскемен конденсатор зауыты»

АҚ, «Имсталькон» АҚ. Бұл өндіріс орында-ры шығаратын өнімдерді өсіру мақсатында маркетингілік зерттеу және сараптау жұмыстарын тұтыну нарығын анықтауға жұмсау қажет. Олардың отандық машина жасау өнімін тұтынуы мен бәсекелестікке оңтайлы тұстарын зерттеу қажеттігі байқалады.

Машина жасау саласындағы кәсіпорындардың негізгі өндірістік әлеуетінің өз дәрежесінде пайдалану көрсеткіші мынадай деңгейде қалыптасқан: тау-кен саласындағы машиналар – 16%; ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы машиналары– 17,6%; мұнай өнеркәсібі – 45%; өнеркәсіптік құбырлар арматуралары – 70%; тау-кен шахталары құрылғылары – 80%; металл құрылымдары – 50%; сымдар мен кабельдер – 48,4%; электр конденсатор-лары – 38,8%; жоғары вольтті аппаратура – 37%; абразивтік құрал өндірісі – 70%; жеңіл автокөлік өндірісі – 12%[5].

Машина жасау саласының бәсекелестікке сай әлеуеті импорт алмастыру қорын тиімді көтеру, құрал-жабдықтарды жаңғырту және жаңалау, өнім түрлерін жетілдіру, өндірістік әлеуетін толық күшінде пайдалану арқылы артады. Аталмыш қорларды пайдалана отырып, өнеркәсіп саласын дамыту шетел компанияларының бәсекелестігін төмендету арқылы да мүмкін болады.

Әдебиеттер тізімі:1. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-

экономикалық дамуы. ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің ай сайынғы ақпараттық-сараптамалық журналы. – 2004, №1,12. – С.9.

2. Финансы РК. ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің жылдық статистикалық жинағы.1990-2009 жылдар. – С.107.

3. Ерденаев Р. Капитализация страховых организаций: необходимость и перспективы // Сақтандыру нарығы. – 2004, №1. – С. 38-41.

4. Қазақстан қаржыгерлерінің 4-Конгресіне сараптамалық есеп «Финансовый сектор: состояние, проблемы и перспективы». – Алматы, 2004. – С.226

5. Игликов Е. Инвестиционный потенциал финансовых институтов Республики Казахстан: состояние и перспективы // Қазақстанның құнды қағаздар нарығы. –2005, №2 (106). –С. 38-43.

154


Нурмухаметов Н. Н.,

к. э. н., доцент,

проректор по УМР АО «Финансовая академия»

Бытымбаева М. М.,

эксперт Комитета по инвестициям

Министерства индустрии и новых технологий РК

Анализ и оценка конкурентоспособности промышленности восточного КазахстанаВосточный Казахстан – промышленно развитая область, являющаяся крупнейшим горнорудным регионом Республики Казахстан. Состояние экономики Восточного Казахстана в целом характеризуется развитием тенденций и факторов, которые способны сохранить позитивную динамику развития области. В 2013 году объем промышленного производства Восточно-Казахстанской области в общем республиканском объеме производства составил 7,7%.

Промышленность Восточного Казахстана динамично и устойчиво развивается. Свиде-тельство тому – стабильный рост объемов промышленной продукции в большинстве отраслей на протяжении последних лет. Реа-лизация принятых республиканских и регио-нальных программ позволяет обеспечивать долговременный устойчивый рост эконо-мики области на основе диверсификации, модернизации отраслей промышленности и создавать условия для производства конку-рентных видов продукции. Структура про-мышленного производства с 2000 по 2013 год существенно не меняется. Основным направлением промышленного производ-ства остается обрабатывающая промышлен-ность, ее доля составила 70–72% в общем объеме производства, горнодобывающая промышленность – 16–18%; производство и распределение электроэнергии, газа и воды – 10–14%. В общем объеме обраба-тывающей промышленности доля метал-лургической промышленности составляет 57%, машиностроения – 14%, переработки сельскохозяйственной продукции и произ-водства пищевых продуктов – 12%, прочие отрасли – 17% [1].

Структура промышленного производства области по видам экономической деятель-ности за 2000–2013 годы также постоянна и складывается следующим образом: 50–55% – промышленное производство, 15–16% – сельское хозяйство, 4–6% – строительство, 26–27% – торговля и прочие виды деятель-ности. С целью выявления промышленной

специализации районов нами исследована структура промышленного производства по видам экономической деятельности.

Экономика Восточно-Казахстанской об-ласти многофункциональна в территориаль-ном аспекте. По удельному весу валового объема продукции по видам экономической деятельности были выявлены районы, в которых основным видом деятельности является промышленное производство с незначительной долей сельского хозяй-ства – промышленные; районы с развитым сельским хозяйством и незначительной долей промышленного производства – сельскохозяйственные; смешанные районы – развиваются сельское хозяйство и отрасли промышленного производства.

С использованием системы интегриро-ванных показателей в районах промышлен-ной и смешанной специализации автором произведена оценка социально-экономи-ческой среды развития промышленности, которая включает показатели по следующим направлениям: уровень жизни населения; занятость и рынок труда, малый бизнес, промышленное производство. На основании значений интегрального показателя уровней социального и экономического развития каждого района или города проведена про-цедура позиционирования территорий, то есть определена принадлежность конкрет-ного района к группе, схожей с ним по со-циально-экономическим показателям [2].

Первая группа – «социально-инертные районы (города)», попадающие на зоны

развития 7, 8 – характеризуется сравнитель-но низким уровнем социального развития, но более высоким уровнем экономического развития. Подобная ситуация может быть вызвана двумя объективными причинами: во-первых, наиболее часто встречающаяся причина – это неэффективное распреде-ление ресурсов, недостаточное внимание к социальным проблемам; во-вторых, не-сбалансированное отчисление средств в областной бюджет, которое не позволяет району покрыть свои текущие социальные нужды. Для районов этой группы характер-но развитие нелегального бизнеса, высокая дифференциация доходов населения, рост числа социально незащищенных слоев насе-ления и преступности. Для районов данного типа наиболее целесообразен рост в боль-шей степени уровня социального развития районов.

Вторая группа – районы, попадающие на зоны развития 4, 5, – «благополучные рай-оны (города)», где высокое экономическое развитие обеспечивается средними темпами социального положения. Для них политика эффективного распределения имеет мень-шее значение, чем для предыдущих, так как для них проблема ограниченности ресурсов является второстепенной.

Третья группа – «живущие по средствам» (зоны развития 2, 3, 6) –характеризуется низким значением уровня экономиче-ского развития, но высоким уровнем со-циального развития. Для данной группы характерна сбалансированность между


155экономическими возможностями и социаль-ными потребностями. Однако здесь возмож-ны две ситуации: сбалансированное распре-деление собственных средств, продуманное распределение трансфертов. Причем чем выше уровень социального показателя, тем больше вероятность того, что эффективно распределяются «чужие средства», дотации.

Четвертая группа – «районы реципиенты», которые соответствуют девятой зоне раз-вития, – характеризуется низкими значени-ями уровня экономического и социального развития. Таким районам не хватает ни собственных средств, ни трансфертов для нормального развития. Для некоторых райо-нов этой группы роль дотаций относительно низкая, возможно, потому что в наиболее отсталых районах они «проедаются», не обеспечивая никакого экономического эф-фекта (феномен «черной дыры»). Для этих районов характерен весь спектр социальных и экономических проблем. Здесь особенно важно рассматривать поэтапное сбалансиро-ванное развитие, так как для таких районов сделать незначительное увеличение уровня развития стоит больших усилий.

Районы, которые попали в зону развития 1, входят в группу «динамичных». Данные районы лучше развиваются по социально-экономическим показателям по сравнению с другими районами. Группе присущи средне-областные показатели темпов роста среди тех, которые рассматриваются в исследова-нии. Районы данной группы характеризуют общую тенденцию развития области по эко-номическим и социальным показателям.

Позиционирование районов с промышлен-ной и смешанной специализацией по уровню социального и экономического развития позволяет выявить потенциальные полюса роста промышленности в соответствии со значениями индекса локализации по про-мышленности и уровнем интегрированного развития пропульсивных отраслей (таблица 1).

Анализ отраслевой структуры промышлен-ности Восточного Казахстана выявил, что доминирующее положение занимает метал-лургическая отрасль и машиностроение.

По результатам анализа отрасли машино-строения наблюдается более высокая вос-приимчивость к изменениям, чем в метал-лургической промышленности. Металлургия, которая всегда являлась основой развития и пульсом экономики Восточного Казах-стана, за исследуемый период не развивает

Таблица 1. Потенциальные полюса роста промышленности Восточного КазахстанаНаименование района Позиционирование Отраслевая

специализацияг. Усть-Каменогорск

«динамичный район» с высоким экономи-ческим и социальным потенциалом

металлургия, машино-строение

г. Семей«благополучный район» – высокое эконо-мическое развитие обеспечивается сред-ними темпами социального положения

металлургия и обработка металлов, машиностро-ение

г. Риддер

«социально инертный район» – сравни-тельно низкий уровень социального раз-вития, но более высокий уровень экономи-ческого развития

цветная металлургия, машиностроение

Зыряновский район

«социально инертный район» –сравни-тельно низкий уровень социального разви-тия, но более высокий уровень экономики

машиностроение

Жарминский район

«динамичный район» с высоким экономи-ческим и социальным потенциалом

металлургия, машино-строение

Шемонаихинский район

«благополучный район» – высокое эконо-мическое развитие обеспечивается сред-ними темпами социального положения

металлургия и обработка металлов

свою пропульсивность, а следовательно, динамичность в развитии, несмотря на стабильно высокую долю в общем объеме промышленного производства. Согласно матрице стратегического позициониро-вания, металлургия сейчас находится в роли «дойной коровы», которая приносит стабильный доход, при этом прибыль необ-ходимо вкладывать в более перспективные и высокотехнологичные направления данной отрасли. В свою очередь машиностроение по интегрированному влиянию трех основ-ных факторов роста заметно активизиро-валось, согласно стратегической матрице, машиностроение – это «звезда», которая сегодня является наиболее динамичной и перспективной отраслью промышленности, со временем перейдет на роль «дойной коровы» с высокой стабильной прибылью. Пропульсивность машиностроения опре-деляется как перспективной отрасли с ди-намичным развитием, а металлургической промышленности как лидирующей отрасли со стабильным развитием. При формиро-вании потенциала конкурентоспособности необходимо концентрировать усилия в отрасли машиностроения, так как она при сегодняшних темпах роста может стать им-пульсом развития промышленности региона в целом [3].

Для оценки влияния отдельного факто-ра роста (инвестиций, труда и основного капитала) на темпы роста объемов про-мышленного производства области с ис-пользованием экономико-математических методов построены функции зависимости темпов роста объемов промышленного производства от отдельно взятого фактора роста пропульсивной отрасли. В таблице 3 представлены предельные значения

развития промышленного потенциала при оптимальных показателях факторов роста машиностроения.

Развитие промышленного потенциала позволяет осуществлять мониторинг и отслеживать возможное снижение или повышение темпов роста объемов произ-водства промышленности в зависимости от величины факторов роста машиностроения. Машиностроение является отраслью с высо-кой пропульсивностью, оказывающее опре-деляющее влияние на развитие потенциала конкурентоспособности промышленности Восточного Казахстана. В связи с этим на современном этапе рыночных преобразова-ний для машиностроительной отрасли наи-более существенным фактором движения вперед становится укрепление ее конкурен-тоспособности.

Оценка состояния бизнеса и возмож-ностей повышения конкурентоспособности машиностроительной отрасли нами про-водилась по результатам исследования деятельности предприятий – представите-лей отрасли в Восточном Казахстане: АО «Азия Авто», АО «Усть-Каменогорский арматурный завод», ТОО «Машзавод», АО «Усть-Каменогорский конденсаторный за-вод», ТОО «Казцинкмаш», АО «Казахское специализированное ремонтно-наладочное предприятие», УКЗМК АО «Имсталькон». Репрезентативность выборки по объемам производства продукции исследуемых пред-приятий составляет 66,8% в объемах произ-водства машиностроительной промышлен-ности 2008 года и может характеризовать тенденцию развития машиностроения Вос-точного Казахстана.

Результаты исследования деятельности субъектов машиностроительной отрасли

156


Восточно-Казахстанской области позволили сделать вывод о стабильном и динамичном развитии данной отрасли, однако выявлен ряд проблем, которые препятствуют разви-тию производства:

– высокая зависимость региональных производителей машинострои-тельной про-дукции от импорта сырья и комплектующих из других стран;

– устаревание активной части основных фондов. В связи с этим большинство пред-приятий машиностроительной промышлен-ности, в частности одной из самых вос-требованных подотраслей «Производство машин и оборудования», сталкивается с проблемой привлечения дополнительных финансовых ресурсов в свой хозяйствен-ный оборот, так как отрасль пока остается малопривлекательной для потенциальных инвесторов;

– дефицит квалифицированных кадров. Этот фактор также классифицируется как «ресурсный». Многие предприятия от-расли сталкиваются с проблемой подбора и использования квалифицированных работников. На сегодняшний день востребо-ванными являются: инженерно-технические специальности, сварщики, токари, слесари, сборщики, штамповщики и вспомогательные рабочие;

– слабая экспортная ориентированность отрасли, высокая доля импортной продук-ции на региональном рынке;

– низкий уровень загрузки производ-ственных мощностей машиностроения при достаточной дороговизне содержания про-стоя оборудования относится к одной из наболевших проблем машиностроительного комплекса.

Развитие машиностроительной отрасли Восточного Казахстана в достаточно высо-кой степени зависит от импорта сырья из Российской Федерации, Китая, Германии и Чешской Республики. Среди основных по-ставщиков такие города России, как Магни-тогорск, Первоуральск, Серов, Новосибирск, Тольятти, Омск, Екатеринбург. Из стран СНГ в качестве поставщиков отмечаются такие страны, как Украина и Беларусь, но удель-ный вес поставок сырья и комплектующих из этих стран не очень высок. Основные виды сырья и комплектующих, поставля-емые из этих стран, – машинокомплекты, запасные части, смеси резиновые, графит конструкционный, листовой металлопрокат, проволока сварочная, круг – шестигранник,

поковки, изоляторы и др. Тенденции миро-вых рынков материалов таковы, что без надежной отечественной базы основных и вспомогательных материалов не удастся обеспечить устойчивость функционирова-ния машиностроительного комплекса. Раз-витие производств именно перечисленных видов сырья и комплектующих необходимо рассматривать как фактор дальнейшего роста объемов производства машиностро-ительной отрасли. Развивая хозяйственные связи внутри пропульсивной отрасли, товаропроизводители смогут получить зна-чительный экономический эффект в виде сокращения себестоимости выпускаемой продукции за счет снижения транспортных и транзакционных издержек.

На региональном рынке наблюдается стабильный рост импорта следующих видов продукции машиностроения: насосы для перекачки жидкостей, подъемники жид-костей; двигатели внутреннего сгорания поршневые с воспламенением от сжатия; машины и прочие устройства для подъ-ема, перемещения, погрузки и разгрузки; бульдозеры самоходные, автогрейдеры и планировщики, скреперы, экскаваторы; оборудование прочее для пищевой про-мышленности; основания для электрической аппаратуры, для устройств управления и распределения электрического тока; вагоны железнодорожные и трамвайные несамоходные; автомобили грузовые и специального назначения и многое другое. Отмечается рост импорта отдельных видов продукции, по производству которых в регионе имеется значительный потенциал, в том числе кранов, вентилей, арматуры для трубопровода, тракторов, проводов и кабеля изолированного, кабеля волоконно-оптического, конденсаторов электрических, автомобилей легковых [4].

В регионе лишь единичные виды продук-ции машиностроения являются экспортно ориентированными, такие как автомобили легковые, арматура трубопроводная, кон-денсаторы электрические, нефтепромыс-ловое оборудование. Следует отметить, что в области функционируют машинострои-тельные предприятия, которые практически полностью работают на экспорт. Львиная доля производимой продукции АО «Усть-Каменогорский конденсаторный завод» экс-портируется за пределы Казахстана (90%). АО «Усть-Каменогорский арматурный за-вод» практически до 80% своей продукции

поставляет на экспорт; заключены контрак-ты на поставку оборудования в Россию для проекта нефтепровода Восточная Сибирь – Тихий океан.

Развитие потенциала импортозамещения определяется использованием производ-ственных мощностей машиностроительной промышленности и возможностью ее полной загрузки. Эффективное исполь-зование имеющихся производственных мощностей на исследуемый период на-блюдается на таких предприятиях, как ТОО «Машзавод» (95%), ТОО «Казцинкмаш» (80%), АО «Казахское специализированное ремонтно-наладочное предприятие» (70%); средний уровень загрузки имеющихся производственных мощностей – на АО «Усть-Каменогорский арматурный завод» (45–70%), УКЗМК АО «Имсталькон» (50%), АО «Усть-Каменогорский конденсаторный завод» (37%), низкий уровень загруженно-сти отмечается на АО «Азия Авто» (12%).

По результатам исследования выявлены следующие группы предприятий машино-строительной промышленности по уровню загрузки производственных мощностей:

– предприятия с высоким уровнем ис-пользования производственных мощностей: ТОО «Машзавод», ТОО «Казцинкмаш», АО «Казахское специализированное ре-монтно-наладочное предприятие», АО «Усть-Каменогорский арматурный завод». Для данной группы предприятий в целях развития конкурентоспособности производ-ства необходимо определить возможности инвестиционных вложений на расширение производственных мощностей, на внедрение инновационных технологий, повышающих производительность труда, и расширение ассортимента продукции, выпуск новых наукоемких высокотехнологичных видов продукции;

– предприятия, имеющие резерв для раз-вития производства в использовании про-изводственной мощности: АО «Азия Авто», АО «Усть-Каменогорский конденсаторный завод», УКЗМК АО «Имсталькон». Для на-ращивания объема выпускаемой продукции производства целесообразно проведение широких маркетинговых исследований рын-ка на предмет изменения потребительских предпочтений в сторону потребления отече-ственной продукции машиностроения, при-нятия оптимальных решений по повышению конкурентоспособности продукции.

Уровень загрузки производственных


157мощностей по производству основных видов продукции машиностроения склады-вается следующим образом: машины горно-добывающей промышленности – 16%; части машин сельскохозяйственных и лесного хозяйства – 17,6%; оборудование нефте-промысловое – 45%; арматура промышлен-ная для трубопроводов (задвижки, затворы) – 70%; горно-шахтное оборудование – 80%; производство металлоконструкций – 50%; провода и кабели изолированные – 48,4%; конденсаторы электрические – 38,8%; высо-ковольтная аппаратура – 37%; производство абразивного инструмента – 70%; производ-ство легковых автомобилей – 12% [5].

Потенциал конкурентоспособности маши-ностроительной отрасли сосредоточен на

повышении эффективности использования имеющегося резерва импортозамещения, модернизации и обновлении оборудования, усовершенствовании продукции, полной загрузки производственных мощностей. Использование выявленных резервов для дальнейшего развития промышленной от-расли обеспечит снижение конкуренции со стороны иностранных компаний.

Список литературы:1. Социально-экономическое развитие

Республики Казахстан. Ежемесячный информационно-аналитический журнал Агентства РК по статистике. – 2004, № 1,12. – С. 9.

2. Финансы РК. Ежегодный

статистический сборник Агентства РК по статистике за 1990–2009 годы. – С. 107.

3. Ерденаев Р. Капитализация страховых организаций: необходимость и перспективы // Рынок страхования. – 2004, № 1 – С. 38–41.

4. Аналитический отчет «Финансовый сектор: состояние, проблемы и перспективы». К IV Конгрессу финансистов Казахстана. – Алматы, 2004. – С. 226.

5. Игликов Е. Инвестиционный потенциал финансовых институтов Республики Казахстан: состояние и перспективы // Рынок ценных бумаг Казахстана. – 2005, № 2 (106). – С. 38–43.

Nurmukhametov N. N.,

Ph.D. in Economics, Associate Professor,

Pro-rector for studies and teaching “Financial Academy” JSC

Bytymbaeva M. M.,

expert of the Investment Committee

of the Ministry of Industry and New Technologies of the RK

Analysis and evaluation of the industrial competitiveness of the east KazakhstanEast Kazakhstan is one of the industrially developed regions and the largest mining region the Republic of Kazakhstan. State of economy in the East Kazakhstan in general is characterized by the development of trends and factors that are able to maintain the positive dynamics of the region. In 2013, the industrial output of East Kazakhstan oblast in general national volume of output was 7.7%.

Industry of the East Kazakhstan is developing dynamically and sustainably. Evidence of this is a stable increase in the volume of industrial production in most branches over the past years.Implementation of the adopted national and regional programs allows ensuring the long-term sustainable growth of the regional economy on the basis of diversificationand modernization ofindustrial branches and creating conditions for production of competitive products.The structure of the industrial production from 2000 to 2013 does not change significantly.The main direction of industrial production is manufacturing sec-tor; its share has amounted for 70-72% of the total production, 16-18% in mining, 10-14% in production and distribution of electricity, gas and water.In total volume of the manufacturing sector

share of iron and steel industry accounts for 57%, machinery accounts for 14%, agricultural processing and food production - 12%, other industries - 17% [1].

The structure of industrial production by kinds of economic activities for the 2000-2013 has been also constant and develops as follows: 50-55% in industrial production; 15-16% in agricul-ture; 4-6% in construction; 26-27% in trade and other activities.In order to identify the industrial specialization of regions we have studied the structure of industrial production by kinds of economic activities.

The economy of the East Kazakhstan oblastis multifunctional in territorial aspect, by the ratio of the production gross volume by kinds of eco-nomic activities we have identified areas,where

main activity is manufacturing with an insignifi-cant share of agriculture, these are industrial areas; areas with developed agriculture and insignificant share of industrial production, these are agricultural; and mixed areaswith developing agriculture and industrial production.

With the use of the system of integrated indicators in the areas of industrial and mixed specializations the author made the assessment of the socio-economic environment of the indus-trial development, which includes indicators on the following directions: social standard of living; employment and labor market; small business; industrial production.On the basis of values of the integral indicator of the level of social and economic development of each district or city territories positioning procedure was carried out,

158


i.e. there wasthe identification of a particular area to a group similar to it on the socio-economic indicators [2].

The first group («socially inert districts (cit-ies),» of the development areas 7, 8) is char-acterized by comparatively low level of social development, but a higher level of economic development.Such a situation can be caused by two objective reasons: the first and most com-mon is inefficient allocation of resources, inad-equate attention to social problems; the second is unbalanced allocation of funds to the regional budget, which does not allow the district to cover its current social needs. Areas of this group are characterized by the development of illegal busi-ness, high differentiation of population’s income, growth in the number socially vulnerable groups and crime. Increase to a greater extent in the level of social development of areas is more appropri-ate for regions of this type.

The second group includes districts of the de-velopment areas4, 5 («safe areas (city)»), where high economic growth is provided by the average rate of social status. For them, the efficient alloca-tion of policy is less important than for the previ-ous ones, since for them the problem of limited resources is not the main problem.

The third group (is called «living within their means» Development Zone 2, 3, 6) is character-ized by low value of the level of economic devel-opment, but a high level of its social development. This group is characterized by a balance between economic opportunities and social needs. How-ever, there are two possible situations: a balanced distribution of own funds; circumspect allocation of transfers. Moreover, the higher level of social indicators, the greater possibility of efficient distri-bution of «non-selffunds», donations.

The fourth group (« recipient areas,» develop-ment zone 9)is characterized by low values of the level of economic and social development. Such areas do not have own funds and transfers for normal development. The role of subsidies for some areas of this group is relatively low, perhaps because in more backward areas they are «eaten away» without providing any economic effect (the phenomenon of the “black hole”). These regions are characterized by the whole range of social and economic problems. Here it is especially important to consider gradual balanced develop-ment, since it costs a lot of efforts to make some insignificant step to the development.

Areas of the development zone 1 are included into the group of «dynamic». These areas de-velopmuch better on socio-economic indicators in comparison with the other areas. The group

includes average regional growth rates among those considered in the study. Areas of this group are characterized by the general trend to regional development on economic and social indicators.

Positioning of areas with industrial and mixed specialization by the level of social and economic development allows revealing potential industrial growth poles in accordance with the values of the industry localization index and the level of integrated development of propulsion industries (Table 1).

According to the analysis of branch structure of the industry in East Kazakhstan the metallurgy and machinery-production industries take a pre-vailing state.

On the basis of to the analysis of machinery-production industry there is relatively high sensitivity to changes than in the metallurgy industry. Metallurgy, which has always been the basis of the economic development in the East Kazakhstan, but during the monitoring period, does not develop its propulsion, and consequently the dynamism in development, despite the consistently high share of the total industrial production.According to the matrix of strategic positioning, metallurgy is now plays the role of the “cash cow”, which brings a stable income, but the profit should be invested in more advanced and high-tech areas of this industry.In its turn machinery-production on the integrated influence of three main growth factors has con-siderably intensified, according to the strategic matrix, machinery-production is a “star”, which is now more dynamic and perspective branch of industry, over time, will be the “cash cow” with high stable profit.Propulsion of the machinery-production is defined as a perspective branch of industry with dynamic development and metal-lurgy industry as the leading industry with a sta-ble development. During formation the potential of competitiveness it is necessary to concentrate efforts in the field of machinery-production, since

at the current growth rate it can be an impetus for the development of industry in the region as a whole. [3]

With economic and mathematical methods functions of the growth rate of industrial produc-tion on a single growth factor of the propulsion industry were created for the assessment the influence of a single growth factor (investment, labor power and fixed asset) on the growth rate of industrial production in the region. Table 3 shows the limiting values of the industrial poten-tial with the optimal rates of growth factors of the machinery-production industry.

Development of industrial potential allows monitoring and screening the possible reduction or increasing in output growth rate of the indus-try in terms of on the value of growth factors of the machinery-production industry. Machinery-production is an industry with high propulsive and which has a determining influence on the development of the industrial competitiveness potential of East Kazakhstan. Therefore, at the current stage of market reformsmost significant factor of moving forward for machinery-produc-tion is strengthening of its competitiveness.

We assessed business conditions and op-portunities of increasing the competitiveness of the machinery-production on the study results on activities of the enterprises,representatives of this sector in East Kazakhstan:”Asia Auto” JSC, «Ust-Kamenogorsk Valve Plant» JSC, «Mashzavod»LLC, «Ust-Kamenogorsk Capacitor Plant» JSC, «KAZZINCMASH», “Kazakh Spe-cialized Repair Start-Up Enterprise” JSC, Ust-Kamenogorsk Structural Steel Plant – Imstalcon JSC. Representativeness of the sample in terms of production studiedenterprises is 66.8% of the total production of the machinery-production industry in 2008 and can characterize the trend to development of machinery-production in East Kazakhstan.

The results of the research activities of the

Table 1. Potential industrial growth poles in East KazakhstanName of the area Positioning Industry specialization

Ust-Kamenogorsk "dynamic area" with high economic and social potential

Metallurgy and machinery-production industries

Semey (Semipalatinsk)

"safe district", high economic development is provided by the average rate of social status

Metallurgy and metalworking, machinery-production industries

Ridder"sociallyinertarea” comparatively low level of social development, but a higher level of economic development

nonferrous metal and machinery-production industries

Zyryan District"sociallyinertarea” comparatively low level of social development, but a higher level of economic development

м machinery-production industry

Zharma District "dynamic area" with high economic and social potential

Metallurgy and machinery-production industries

Shemonaikha District

"safe district", high economic development is provided by the average rate of social status

Metallurgy and metalworking industry


159subjects of machinery-production industry in East Kazakhstan region alloweddrawing conclu-sion about stable and dynamic development of the industry, however, there was identified a number of problems that hinder the development of production:

- high dependence of regional manufacturers of machinery-productionon imported raw materi-als and components from other countries;

- obsolescence of the fixed assets. In this regard, the majority of enterprises of machinery-production industry and, in particular, one of the most demanded sub-sectors “Manufacture of machinery and equipment”, faced with the problem of attracting additional funds in their economic turnover, since the industry is still not enough attractive to potential investors;

- lack of qualified personnel. This factor is also classified as a “resource”. Many enterprises of the branch face the problem selection and use of skilled workers.Today demanded specialties are: engineering specialties, welders, lathe operators, fitters, riggers, punchers and auxiliary workers;

- weak export-orientedness of the industry, a high share of imported products in the regional market;

- low level of utilization capacity of machinery with sufficient expensiveness maintenance of equipment stoppage is one of the urgent prob-lems of machinery-production sector.

The development of the machinery-production industry in East Kazakhstan in quite high extent depends on import of raw materials from Russia, China, Germany and the Czech Republic. Some of the main suppliers are such cities of Russia as Magnitogorsk, Pervouralsk, Serov, Novosibirsk, Tolyatti, Omsk, Yekaterinburg. Suppliers from CIS countries are such countries such as Ukraine and Belarus, but the share of supply of raw ma-terials and components from these countries is not very high. The main types of raw materials and components supplied from these countries are vehicle sets, spares, rubber compounds, structuralgraphite, sheet metal-roll, welding wire, circle hexagon, forgings, insulators and other. Trends in global markets of materials are such that without reliable national base of basic and auxiliary materials it will be impossible to ensure functioning stability of machinery-production complex.Development of production of exactly listed raw materials and components should be considered as a factor of further growth of production volumes in machinery-production industry. Developing economic ties within the propulsive industry, commodity producers can get significant economic effect as a reduction

incost value of production, through the lowering transport and transaction expenses.

There is a stable growth of imports of the fol-lowing types of machinery at the regional market: fluid pumps, liquid elevators; reciprocating internal combustion engines with compression-ignition; machines and other devices for lifting, moving, loading and unloading; self-moving bulldozers, auto graders, levelers, road scrapers, dredges; other equipment for food industry; bas-es for electrical equipment, and devices of con-trol and distribution of electric current; railway and tramway rolling carriages; trucks and cars of special purpose and other. There is an increase in import of certain types of products, production of which has a great potential in the region, includ-ing valves, cocks, pipe fittings, tractors, wires and insulated cables, fiber-optic cables, electric capacitors, motorcars [4].

In the region, only a few types of machinery-production industry are export-oriented, such as motor cars, pipe fittings, electric capacitors, oil field equipment.It should be noted that in the re-gion there are machine-building enterprises that operate for export almost entirely. The vast ma-jority of the «Ust-Kamenogorsk Capacitor Plant» JSC is exported outside of Kazakhstan (90%). The “Ust-Kamenogorsk Valve Plant” JSCexports almost 80% of its production; there are contracts on equipment supply in Russia for the project of The Eastern Siberia–Pacific Ocean oil pipeline.

Development of the potential of import substi-tution is determined by using production facilities ofmachinery-productionand the possibility of its full load.Effective use of available capacities in the analyzed period is observed in such enterprises as“Mashzavod” LLC (95%), “Kazzincmash” Co Ltd. (80%),“Kazakh Specialized Repair Start-Up Enterprise” JSC(70%); average level of load of available facilities is observed in “Ust-Kamenogorsk Valve Plant” JSC (45-70%), Ust-Kamenogorsk Structural Steel Plant – Imstalcon JSC (50%), “Ust-Kamenogorsk Capacitor Plant” JSC (37%), and low load is observed in “Asia Auto” JSC (12%).

According to the study the following groups of machinery-production wereidentifiedby the level of production capacities utilization:

- enterprises with a high level use of produc-tion capacities: “Mashzavod” LLC, “Kazzinc-mash” Co Ltd., “Kazakh Specialized Repair Start-Up Enterprise” JSC, “Ust-Kamenogorsk Valve Plant” JSC. For this group of enterprises in order to develop the competitiveness of the production it is necessary to determine investment opportu-nities to expand production capacity, introduction

of innovative technologies, which increase pro-ductivity and expand the range of products, the production of new high technology products;

- enterprises, which have reserve for develop-ment of the production with the use of capacity utilization: “Asia Auto” JSC, “Ust-Kamenogorsk Capacitor Plant” JSC, Ust-Kamenogorsk Struc-tural Steel Plant – Imstalcon JSC. To increase the production volume of manufacture it is advisable to conduct broad market research on the subject of changes in consumer preferences towards the consumption of domestic machinery products, the adoption of optimal solutions to improve the competitiveness of products.

Capacity utilization for the production of the main types of machinery production develops as follows:mining machinery - 16%; parts of machines for agricultural and forestry - 17.6%; oilfield equipment - 45%; industrial valves for pipes (dampers, flaps) - 70%;mining equipment - 80%; execution of steel structures - 50%; wires and insulated cables - 48.4%; electrical capaci-tors - 38.8%; high-voltage equipment - 37%; production of abrasive tools - 70%; production of motorcars - 12% [5].

Potential of competitiveness of ofmachinery productionis focused on improving the efficiency of the use of available reserves of import substi-tution, modernization and upgrading equipment, improving the products and full capacity utiliza-tion. The use of identified reserves for further development of the industrial sector will provide the decline in competitiveness of foreign com-panies.

list of references:1. Socio-economic development of the

Republic of Kazakhstan. Monthly information and analytical magazine of the Agency on Statistics. – 2004, №1, 12. – P.9.

2. Finance of the RK. Annually Statistical book of the Agency on Statistics for 1990-2009 years. – p.107.

3. R. Erdenaev. Capitalization of insurance companies: the need and prospects // Insurance market. - 2004, №1. – P. 38-41.

4. The analytical report “The financial sector: status, problems and prospects”. By 4 Congress of Kazakhstan Financiers. - Almaty, 2004. - p.226

5. E.Iglikov. Investment potential of financial institutions of the Republic of Kazakhstan: status and prospects // Securities market of Kazakhstan. -2005, №2 (106). -p. 38-43.

160


Мемлекеттік сатып алулардың электрондық жүйесі

Нарықты қол жетімді, ашық және бәсекелі жағдайларды жасау мақсатында 2012 жылдан бастап Қазақстан Республи-касында тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді электрондық сатып алудың жүйесі енгізілді. Барлық мемлекеттік органдар мен мекемелер және ұйымдар 50%? мемлекеттің қатысу үлесімен электрондық саудада қатысу арқылы тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асырулары тиісті.

Бүгінде электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесі мемлекеттік ұйымдардың тау-арларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтер өнім берушілермен өзара әрекет етудің тиімді және бәсекелі алаң ретінде өзін көрсете білді. Электрондық жүйені қолдану барысында адам факторы барынша азайтылған, әрбір қатысушы, аумақтық орналасуына қарамастан, сатып алу үдерісіне қатыса алады және өзінің баға ұсыныстарын өзбетінше орнатуға құқықты Электрондық сатып алу жүйесінде тіркелген нарықтың әрбір субъектісіне қызметін жүзеге асыру үшін жағдайлар жасалған. Егер жүйені енгізуге дейін, аймақтық кәсіпкерлер аймақтың мемлекеттік сатып алуына ғана бағдарланған болса, қазіргі уақытта оны жеңімпаз деп айқындалғаннан кейін, көрсетілетін қызметтерді республиканың әрбір аймағында көрсете алады.

Күн сайын электрондық жүйенің артықшылықтары одан әрі айқын бо-лып келеді. Қазақстандық электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесі келесі базалық принциптерге негізделген:

1. ашықтық (сатып алу

туралы ақпараттың ашықтығы және қол жетімділігі);

2. есеп берушілік және процедуралар-ды сақтау(мемлекеттік және қоғамдық бақылаудың бар болуында сатып алу про-цедураларын нақты ұстану);

3. бәсекелестік (кемсітушілікке жол бер-меу);

4. әділдік (сатып алудың барлық қатысушыларына бірдей мүмкіндіктер).

Мемлекеттік ұйымдар жеке өнім түрлерінің ірі сатып алушылары болып та-былады.

Өнім берушілер мемлекеттік ұйымдардың қаражаты есебінен өндірістің даму-ын қамтамасыз ету үшін, мемлекеттік электрондық жүйеде қатысуға мүдделі, бұл нарықтық экономикада кәсіпкерлерді қолдаудың негізгі тұтқасы болып табы-лады. Өнім берушілер, өздеріне кепілдік өткізуді қамтамасыз ете келе, қаражатты өндірістерін кеңейтуге және инновациялық технологияларды енгізуге инвестициялауға мүмкіндік алады.

Өз тарапынан мемлекет сатып алудың конкурстық нысандарды жариялай келе, бюджеттік қаражаттарды үнемдеуге қол жеткізеді. Осылайша, электрондық мемлекеттік сатып алу үдерісі келесі маңызды мақсаттарға жетуге мүмкіндік береді:

• Ел ішінде бизнестің дамуына;• Бюджеттік қаражатты үнемдеуге;• Бәсекелестік ортаны құруға.Мемлекеттік сатып алу бойынша төменде

келтірілген мәліметтер бұл дәлелдерді рас-тайды.

Оның дамуын ынталандыратын, экономикаға мемлекеттік тапсырыстар

жүйесін әсер ету нысандарын құрастыра отыра, мемлекеттік сатып алудың тиімді жүйесі бизнесті реттеуде мемлекеттің мүмкіндіктерін арттырады. Бұл мемлекеттік қажеттіліктерді қамтамасыз етудің барынша қолайлы әдістерін таңдау кезіндегі мем-лекет үшін ықпалды тәсіл – солайша өнім берушілер үшін тапсырысты алу кезінде және өзін жан-жақтыкөрсетуді ұсынудың мүмкіндігі.

2014 жылдың бірінші жарты жылдығы бойынша сатып алудың құрылымның 2013 жылғы ұқсас кезеңімен салыстырмалы талдауы кезінде төмендегідей сатып алу тәсілдерінің жағына ұлғаюдың динамикасы (1-диаграмма) көрініп тұр:

• Баға ұсыныстарын сұрату – 50%-ға дейін

• Аукциондар –40%-ға дейінСонымен бірге мемлекеттік сатып алу

құрылымында электрондық конкурстардың үлесінің төмендеуі байқалады. Соны-мен қоса 2014 жылы мемлекеттік сатып алудыңнегізгі үлесі 2013 жылдағыдай мемлекеттік сатып алудың осы тәсіліне келеді.

2014 жылдың бірінші жарты жылдығында мемлекеттік сатып алу көлемінің төмендегені байқалады, басты себебі –жыл басында ұлттық валютаның девальвациясы-на байланысты бюджеттің барлық деңгейін қарастыру кезеңіне сатып алуды тоқтату. (2-диаграмма).

2014 жылдың бірінші жарты жылдығында 2013 жылдың бірінші жарты жылдығымен салыстырғанда жұмыс және көрсетілетін қызметтерді сатып алудың үлесі ұлғайғаны белгіленеді, бұл елдің экономикалық дамуының жағымды динамикасы болып


1611-ДИАГРАММА. МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУДың ТӘСілі шАМАСыНДАҒы ҚҰНДыҚ МӘНДЕГі САТыП АлУ КөлЕМі

Аукцион

Бір көзден сатып алу тәсілімен электрондық сатып алу

Екі кезеңдік рәсімдер пайдаланыла отырып өткізілуі

Электрондық сатып алу арқылы баға ұсыныстарын сұрату

Электрондық сатып алу арқылы конкурс

Ерекше тәртіп

2013 ЖылДың БіРіНші ЖАРТы ЖылДыҒы/ҚұНДыҚ МӘНДЕГІ САТыП АЛУДыҢ КӨЛЕМІ

2014 ЖылДың БіРіНші ЖАРТы ЖылДыҒы/ҚұНДыҚ МӘНДЕГІ САТыП АЛУДыҢ КӨЛЕМІ

2,3%7,2%

3,2%

14,2%

1,0%

0,1% 0,3%

90,4% 81,3%

2-ДИАГРАММА. МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУ ТӘСілДЕРі шАМАСыНДАҒы ЖОСПАРлАНҒАН ЖӘНЕ НАҚТы КөРСЕТКішТЕРі

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/САТыП АЛУДыҢ ЖОСПАРы

2014 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/САТыП АЛУДыҢ ЖОСПАРы

ТИП ЗАКУПКИ

3 000 КМ

2 800 КМ

2 600 КМ

2 400 КМ

2 200 КМ

2 000 КМ

1 800 КМ

1 600 КМ

1 400 КМ

1 200 КМ

1 000 КМ

800 КМ

600 КМ

400 КМ

200 КМ

0 КМ83,1 76,7 72,3

0,3 0,1 7,5 10,880,0128,6

2 526,7

2 863,4

Аукцион Запрос ценовыхпредложений

Из одногоисточника...

Конкурспосредством...

Конкурсс применением...

Особыйпорядок

162


1 300 КМ

1 200 КМ

1 100 КМ

1 000 КМ

900 КМ

800 КМ

700 КМ

600 КМ

500 КМ

400 КМ

300 КМ

200 КМ

100 КМ

0 КМ

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҚұНДыҚ МӘНДЕГІ САТыП АЛУДыҢ КӨЛЕМІ

2014 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҚұНДыҚ МӘНДЕГІ САТыП АЛУДыҢ КӨЛЕМІ


Аукцион Баға ұсыныстарын

сұрату

Бір көзден

Веб-портал конкурсы арқылы



30,5 13,459,8

4,1 0,0 1,8 1,30,0

97,0

341,2

1 218,2

ЖұМыСТАР ТАУАРЛАР КӨРСЕТІЛЕТІН ҚыЗМЕТТЕР

3-ДИАГРАММА. САТыП АлУДың КАТЕГОРия шАМАСыНДАҒы элЕКТРОНДыҚ САТыП АлУДың ҚҰРылыМы ЖӘНЕ МөлшЕРі

2013 Жыл/САТыП АЛУДыҢ МӨЛШЕРІ 2014 Жыл/САТыП АЛУДыҢ МӨЛШЕРІ

10,6% 15,1%18,0%22,1%

71,4% 62,7%


163

1-е полугодие 2013Кол-во закупок


200 К

180 К

160 К

140 К

120 К

100 К

80 К

60 К

40 К

20 К

0 К

27,523,8

57,5

40,9

192,5

111,5

ЖұМыСТАР ТАУАРЛАР КӨРСЕТІЛЕТІН ҚыЗМЕТТЕР

Құндық мәндегі сатып алдың көлеміндегі

динамика

Сатып алудың мөлшерінің динамикасы

Өнім берушілер санының динамикасы

4-ДИАГРАММА. элЕКТРОНДыҚ МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУДың НЕГіЗГі КөРСЕТКішТЕРіНің ДиНАМиКАСы

0

-10%

-20%

-30%

-40%

-50%

-60%

-70%

-80%

-90%

-100%

-68,8%

-36,4%

-26,6%

164


5-ДИАГРАММА. МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУДың ТӘСілДЕРі шАМАСыНДА МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУДы өТКіЗУ КЕЗіНДЕГі үНЕМДЕУ

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҮНЕМДЕУДІҢ %

2014 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҮНЕМДЕУДІҢ %


Аукцион Баға ұсыныстарын

сұрату

Бір көзден

Веб-портал конкурсы арқылы


24,5%25,4%26%

24%

22%

20%

18%

16%

14%

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0%

14,1%

4,7%

0,2%

2,6%

5,2%3,9%

3,2%

6-ДИАГРАММА. АйМАҚТАР шАМАСыНДАҒы САТыП АлУДың ЖӘНЕ өНіМ БЕРУшілЕРДің КөлЕМіНЕ САлыСТыРМАлы ТАлДАУ

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/САТыП АЛУДыҢ МӨЛШЕРІ

2014 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/САТыП АЛУДыҢ МӨЛШЕРІ

РЕСПУБЛИКАНСКИЙ 02

Юж

но-К

азах

стан

ская

об

ласт

ь

г. А

стан

а

Кызы

лорд

инск

ая

обла

сть

Алм

атин

ская

об

ласт

ь

Кара

ганд

инск

ая

обла

сть

Акм

олин

ская

об

ласт

ь

Ман

гист

ауск

ая

обла

сть

Вост

очно

-Каз

ахст

анск

ая

обла

сть

Актю

бинс

кая

обла

сть

Аты

раус

кая

обла

сть

Жам

былс

кая

обла

сть

Севе

ро-К

азах

стан

ская

об

ласт

ь

Пав

лода

рска

я об

ласт

ь

Кост

анай

ская

об

ласт

ь

Запа

дно-

Каза

хста

нска

я об

ласт

ь

г. А

лмат

ы

12,5

10,2

14,9

19,5

9,5

6,5

8,4

12,4

16,9

11,3

17,319,0

12,2

14,8

9,5

25,8

16,314,4

13,5

23,2

8,3 8,0

13,3

35,6

20,9

16,6

9,710,6 10,3

6,1 5,8

26,9

36 К

33 К

30 К

27 К

24 К

21 К

18 К

15 К

12 К

9 К

6 К

3 К

0 К


165

табылады. 2014 жылдың бірінші жар-ты жылдығындағы мемлекеттік сатып алудың мөлшерінің динамикасы барлық сатып алу категориялары бойынша сатып алу көлемінің төмендегенін көрсетеді: жұмыстар – 13%; тауарлар – 42%; көрсетілетін қызметтер– 29%; 2014 жылдың бірінші жарты жылдығында сатып алу көлемінің жалпы төмендеуі 36%-ды құрады.

4-диаграмма электрондық мемлекеттік сатып алудың негізгі көрсеткіштерінің пропорционалды емес динамика-сын бейнелейді. Осылай, құндылық тұлғаланудың сатып алудың көлемі төмендеуі кезінде сатып алудың мөлшері

68,8% -ға төмендеді, ал өнім берушілердің саны 26,6%-ға төмендеді. Осы тенденция сатып алу динамика үдерісінің жағымды тенденциясын сипаттайды.

Электрондық мемлекеттік сатып алу үдерісінің маңызды стратегиялық мақсаттарының бірі бюджеттік қаражатты үнемдеу болып табылады. 5-диаграм-мада мемлекеттік сатып алуды өткізу кезінде бюджеттік қаражаттың үнемделу пайызының 2014 жылдың бірінші жарты жылдықта өсуі көрсетілген. 2014 жылдың бірінші жарты жылдығында жалпы үнемдеу 9%-ды құрады.

Аймақтар шамасындағы сатып алудың және өнім берушілер көлемінің

салыстырмалы талдауы келесіні айқындады, Оңтүстік-Қазақстан, Қызылорда және Алматы облыстарында өнім берушілер санының қысқару динами-касы сатып алудың қысқару динамикасы-нан арта түседі, яғни бірдей сатып алудың мөлшеріне өнім берушілердің кем саны келеді.

7-диаграммада көрсетілгендей, 2014 жылдың бірінші жарты жылдығында аймақтардың барлық жерлерінде 2013 жылдың баламалы кезеңімен салыстырғанда өткізілген электрондық конкурстардың саны ұлғайды. Мыса-лы, 2013 жылдың баламалы кезеңімен салыстырғанда Астанада өткізілген

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ӨНІМ БЕРУШІЛЕРДІҢ САНы 2014 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ӨНІМ БЕРУШІЛЕРДІҢ САНы


3 499,0

6 000

5 600

5 200

4 800

4 400

4 000

3 600

3 200

2 800

2 400

2 000

1 600

1 200

800

400

0

2 216,0

5 489,0

4 407,0

2 412,0

1 560,0

1 995,0

3 526,0

4 060,0

3 094,0

4 846,0

5 133,0

4 542,0

3 425,0

4 060,0

2 574,0

6 160,0

3 285,0

2 221,0

2 681,0

4 393,0

3 630,0

2 650,0

3 325,0

2 070,0

4 499,0

2 502,0

1 522,0

1 833,0

2 422,0

1 730,0

3 425,0

Южно-Казахстанская обл.

г. Астана

Кызылординская обл.

Алматинская обл. Карагандинская обл.

Акмолинская обл.

Мангистауская обл.

Восточно-Казахстанская обл.

Актюбинская обл.

Атырауская обл.

Жамбылская обл.Северо-Казахстанская обл.

Павлодарская обл.

Костанайская обл.

Западно-Казахстанская обл.г. Алматы

7-ДИАГРАММА. 2013 ЖӘНЕ 2014 ЖЖ. АйМАҚТАР шАМАСыНДА САТыП АлУДың САНыНың САлыСТыРМАлы ТАлДАУы

ЭЛЕКТРОНДыҚ САТыП АЛУ АРҚыЛы ӨТКІЗІЛГЕН КОНКУРС/ 2013 ЖылДың 1-ші ЖАРТы ЖылДыҒы

ЭЛЕКТРОНДыҚ САТыП АЛУ АРҚыЛы ӨТКІЗІЛГЕН КОНКУРС/ 2014 ЖылДың 1-ші ЖАРТы ЖылДыҒы


674,0

885,0

715,0

538,0

931,0

728,0811,0

705,0 695,0

447,0

745,0

506,0

6,0 32,0

629,0599,0

742,0

1 067,0

1 187,0

1 651,0

1 559,0

1 278,0

1 479,0

1 022,0

1 807,0

2 218,0

1 646,0

1 839,0

2 005,0

1 864,0

1 651,0

2 645,02 600

2 400

2 200

2 000

1 800

1 600

1 400

1 200

1 000

800

600

400

200

0

560,0

836,0

Южно-Казахстанская обл. г. АстанаКызылординская обл.Алматинская обл. Карагандинская обл.Акмолинская обл.

Мангистауская обл. Восточно-Казахстанская обл.Актюбинская обл. Атырауская обл. Жамбылская обл.

Северо-Казахстанская обл. Неизвестно

Павлодарская обл.Костанайская обл.

Западно-Казахстанская обл.

г. Алматы

166


8-ДИАГРАММА. АйМАҚТАР шАМАСыНДА МЕМлЕКЕТТіК САТыП АлУДы өТКіЗУ КЕЗіНДЕГі үНЕМДЕУ

2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҮНЕМДЕУДІҢ % 2013 ЖылДың 1-ЖАРТы ЖылДыҒы/ҮНЕМДЕУДІҢ %


7,6%

9,7%

7,0%

5,2%

4,0%

8,3% 8,2%

6,1% 5,9%

9,1%

9,7%

8,7%

7,6%

5,5% 5,3% 5,4%

4,5%

1,3%

6,1%

5,2%

7,4%

6,0%

4,4%

7,5%

6,2%

16,2%

12,2% 12,2%11,8%

11,5%

4,7%

2,0%

17%

16%

15%

14%

13%

12%

11%

10%

9%

8%

7%

6%

5%

4%

3%

2%

1%

0%Южно-Казахстанская обл. г. АстанаКызылординская обл.Алматинская обл. Карагандинская обл.Акмолинская обл.


Северо-Казахстанская обл.



г. Алматы

электрондық конкурстардың саны ұлғайды, пайыздық арақатынаста 36% құрады.

2014 жылдың бірінші жарты жылдығында өткізілген электрондық мемлекеттік сатып алуды өткізу кезінде бюджеттік қаражаттың жалпы үнемдеуі 41,3 миллиард теңгені құрады, бұл 9%-ды құрайды. 2013 жылдың баламалы кезеңінде осы көрсеткіш 4,7%-ды құрады. Электрондық мемлекеттік сатып алуды өткізу кезіндегі бюджеттік қаражатты

үнемдеу пайызының өсу тенденциясы барлық аймақтарда байқалады. (8-диа-грамма).

Қорытындылай келе, келесіні айта кетуі қажет, күнара электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесінде қатысушылардың ұлғаюы байқалады, осыған байланысты білікті мамандардың даярлығы-қайтадан даярлықтан өтуі мен олардың біліктіліктерін жоғарлату назарсыз қалмайды, бұл

Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің «Қаржы Академиясы» акционерлік қлоғамының негізгі міндеті болып табылады (бұдан әрі - Академия).

Академия электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесінің қатысушыларына арналған мамандандырылған курстарды ұйымдастырады, сонымен қатар жүйенің қызмет етуіне байланысты аналитикалық зерттеулерді өткізеді.

электронная система государственных закупок

В целях создания доступных, откры-тых и конкурентных условий на рынке с 2012 года в Республике Казахстан была внедрена система электронные закупки товаров, работ и услуг. Все государственные органы и учреждения

и организации с долей участия государ-ства более 50% обязаны осуществлять покупку товаров, работ и услуг путем участия на электронных торгах.

На сегодняшний день система электронных государственных закупок

зарекомендовала себя, эффективной и конкурентной площадкой взаимодей-ствия государственных организации с поставщиками товаров, работ и услуг. При использовании электронной си-стемы минимизирован человеческий


167фактор, каждый участник, несмотря на территориальную расположенность, может участвовать процедуре закупок и вправе самостоятельно устанавливать свои ценовые предложения.

Для каждого субъекта рынка, за-регистрировавшегося в системе электронных закупок созданы условия для осуществления деятельности. Если до внедрения системы, региональные предприниматели были ориентированы только на государственные закупки региона, то в настоящее время в случае объявления его победителем, вправе оказывать услуги в любом регионе ре-спублики.

С каждым днем преимущества элек-тронной системы закупок становятся более очевидными, когда приходит бо-лее широкое понимание ее функциона-ла. Казахстанская система электронных государственных закупок основана на следующих базовых принципах:

1. прозрачность (открытость и до-ступность информации о закупках);

2. подотчетность и соблюдение про-цедур (четкое следование закупочным

процедурам при наличии государствен-ного и общественного контроля);

3. конкуренция (недопущение дис-криминации);

4. справедливость (равные возмож-ности для всех участников закупок).

Государственные организации яв-ляются крупнейшими покупателем от-дельных видов продукции.

Поставщики заинтересованы активно участвовать в электронной системе государственных закупок, чтобы обе-спечить развитие производства за счет средств государственных организации, что также является одним из основных рычагов поддержки предпринимателей при рыночной экономике. Поставщики продукции, обеспечивая себе гаранти-рованный сбыт, получают возможность инвестировать средства в расширение производства и внедрение инновацион-ных технологий.

Со своей стороны государство, осу-ществляя конкурсные формы закупок, достигает существенной экономии бюджетных средств. Таким образом, процесс электронных государственных

закупок позволяет достигать такие важ-нейшие стратегические цели как:

• Развитие бизнеса в стране;• Экономия бюджетных средств;• Создание конкурентной среды.Ниже приведены данные по государ-

ственным закупкам подтверждающие эти выводы.

Эффективная система государствен-ных закупок повышает возможности государства в регулировании бизнеса, создавая формы воздействия системы государственных заказов на экономику, стимулирующие ее развитие. Это дей-ственный способ как для государства, при выборе наиболее приемлемого ме-тода удовлетворения государственных нужд, так и для поставщика, при полу-чении заказа и шанса рекомендовать себя с лучшей стороны.

При сравнительном анализе структу-ры закупок за первое полугодие 2014 года с аналогичным периодом 2013 года (Диаграмма 1) видна динамика в сторону увеличения таких способов закупки как:

• Запрос ценовых предложений

ДИАГРАММА 1. ОБъЕМ ЗАКУПОК в СТОиМОСТНОМ выРАЖЕНии в РАЗРЕЗЕ СПОСОБОв ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК

Аукцион

Из одного источника посредством электронных закупок

Конкурс с применением двухэтапных процедур

Запрос ценовых предложений посредством электронных закупок

Конкурс посредством электронных закупок

Особый порядок

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/ОБъЕМ ЗАКУПКИ В СТОИМОСТНОМ ВыРАЖЕНИИ 1-Е ПОлУГОДиЕ 2014/ОБъЕМ ЗАКУПКИ В СТОИМОСТНОМ ВыРАЖЕНИИ

2,3%7,2%

3,2%

14,2%

1,0%

0,1% 0,3%

90,4% 81,3%

168


ДИАГРАММА 2. ПлАНиРУЕМыЕ и фАКТиЧЕСКиЕ ПОКАЗАТЕли в РАЗРЕЗЕ СПОСОБОв ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/ПЛАН ЗАКУПОК 1-Е ПОлУГОДиЕ 2014/ПЛАН ЗАКУПОК


3 000 КМ

2 800 КМ

2 600 КМ

2 400 КМ

2 200 КМ

2 000 КМ

1 800 КМ

1 600 КМ

1 400 КМ

1 200 КМ

1 000 КМ

800 КМ

600 КМ

400 КМ

200 КМ

0 КМ83,1 76,7 72,3

0,3 0,1 7,5 10,880,0128,6

2 526,7

2 863,4






1 300 КМ

1 200 КМ

1 100 КМ

1 000 КМ

900 КМ

800 КМ

700 КМ

600 КМ

500 КМ

400 КМ

300 КМ

200 КМ

100 КМ

0 КМ

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/ОБъЕМ ЗАКУПКИ В СТОИМОСТНОМ ВыРАЖЕНИИ

1-Е ПОлУГОДиЕ 2014/ОБъЕМ ЗАКУПКИ В СТОИМОСТНОМ ВыРАЖЕНИИ







30,5 13,459,8

4,1 0,0 1,8 1,30,0

97,0

341,2

1 218,2


169

РАБОТы ТОВАРы УСЛУГИ

ДИАГРАММА 3. СТРУКТУРА и КОлиЧЕСТвО элЕКТРОННых ЗАКУПОК в РАЗРЕЗЕ ЗАКУПОЧНых КАТЕГОРий

ГОД 2013/КОЛИЧЕСТВО ЗАКУПОК ГОД 2014/КОЛИЧЕСТВО ЗАКУПОК

10,6% 15,1%18,0%22,1%

71,4% 62,7%

РАБОТы ТОВАРы УСЛУГИ



200 К

180 К

160 К

140 К

120 К

100 К

80 К

60 К

40 К

20 К

0 К

27,523,8

57,5

40,9

192,5

111,5

– почти на 50%• Аукционы – почти на 40%При этом наблюдается снижение

доли электронных конкурсов в струк-туре государственных закупок. Вместе с тем, основная доля государственных

закупок в 2014 году также как и в 2013 приходится на данный способ государ-ственных закупок.

В первом полугодии 2014 года на-блюдается снижение объемов государ-ственных закупок, главным образом

по причине приостановления закупок в начале года на период пересмотра бюджетов всех уровней в связи с де-вальвацией национальной валюты (Диа-грамма 2).

В первом полугодии 2014 года в

170


сравнении с первым полугодием 2013 года отмечается увеличение доли за-купок работ и услуг, что является поло-жительной динамикой экономического развития страны. Динамика количества государственных закупок в первом по-лугодии 2014 года отражает снижение количества закупок по всем закупоч-ным категориям: работы -13%; товары -42%; услуги -29%; общее снижение количества закупок в первом полуго-дии 2014года составило 36%.

Диаграмма 4 наглядно иллюстрирует непропорциональную динамику основ-ных показателей электронных государ-ственных закупок. Так при снижении объема закупок в стоимостном вы-ражении на 68,8% количество закупок снизилось на 36,4%, а количество по-ставщиков снизилось на 26,6%. Данная тенденция положительно характеризует динамику процесса закупок.

Одной из важнейших стратегиче-ских целей процесса электронных

государственных закупок является экономия бюджетных средств. На Диа-грамме 5 виден рост в первом полу-годии 2014 года процента экономии бюджетных средств при проведении государственных закупок. Общая эко-номия в первом полугодии 2014 года составила порядка 9%.

Сравнительный анализ количества закупок и поставщиков в разрезе регионов выявил, что в Южно-Казах-станской, Кызылординской и Алматин-ской областях динамика сокращения количества поставщиков превышает динамику сокращения количества за-купок, т.е. на одно и тоже количество закупок пришлось меньшее количество поставщиков.

Общая экономия бюджетных средств при проведении электронных государ-ственных закупок в первом полугодии 2014 года составила 41,3 миллиарда тенге, что составляет 9%. В анало-гичном периоде 2013 года данный

показатель составил порядка 4.7%. Тенденция роста процента экономии бюджетных средств при проведении электронных государственных закупок наблюдается во всех регионах (Диа-грамма 8).

Подводя итоги следует отметить, что наблюдается рост участников системы электронных государственных заку-пок, в связи с этим, не остается без внимания подготовка-переподготовка квалифицированных специалистов и повышение их квалификации, которая является одним из основных задач АО «Финансовая Академия» Министерства финансов Республики Казахстан. Ака-демия организовывает специализиро-ванные курсы для участников системы электронных государственных закупок, предоставляя актуальную информацию об изменениях законодательства, а так-же проводит аналитические исследова-ния связанные с функционированием системы.

ДинамикаОбъем закупки

в стоимостном выражении

ДинамикаКоличество закупок

ДинамикаКоличество поставщиков

ДИАГРАММА 4. ДиНАМиКА ОСНОвНых ПОКАЗАТЕлЕй элЕКТРОННых ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК

0

-10%

-20%

-30%

-40%

-50%

-60%

-70%

-80%

-90%

-100%

-68,8%

-36,4%

-26,6%


171ДИАГРАММА 5. эКОНОМия ПРи ПРОвЕДЕНии ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК в РАЗРЕЗЕ СПОСОБОв ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/% ЭКОНОМИИ 1-Е ПОлУГОДиЕ 2014/% ЭКОНОМИИ






24,5%25,4%26%

24%

22%

20%

18%

16%

14%

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0%

14,1%

4,7%

0,2%

2,6%

5,2%3,9%

3,2%

ДИАГРАММА 6. СРАвНиТЕльНый АНАлиЗ КОлиЧЕСТвА ЗАКУПОК и ПОСТАвЩиКОв в РАЗРЕЗЕ РЕГиОНОв

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/КОЛИЧЕСТВО ЗАКУПОК 1-Е ПОлУГОДиЕ 2014/КОЛИЧЕСТВО ЗАКУПОК


Юж

но-К

азах

стан

ская

об

ласт

ь

г. А

стан

а

Кызы

лорд

инск

ая

обла

сть

Алм

атин

ская

об

ласт

ь

Кара

ганд

инск

ая

обла

сть

Акм

олин

ская

об

ласт

ь

Ман

гист

ауск

ая

обла

сть

Вост

очно

-Каз

ахст

анск

ая

обла

сть

Актю

бинс

кая

обла

сть

Аты

раус

кая

обла

сть

Жам

былс

кая

обла

сть

Севе

ро-К

азах

стан

ская

об

ласт

ь

Пав

лода

рска

я об

ласт

ь

Кост

анай

ская

об

ласт

ь

Запа

дно-

Каза

хста

нска

я об

ласт

ь

г. А

лмат

ы

12,5

10,2

14,9

19,5

9,5

6,5

8,4

12,4

16,9

11,3

17,319,0

12,2

14,8

9,5

25,8

16,314,4

13,5

23,2

8,3 8,0

13,3

35,6

20,9

16,6

9,710,6 10,3

6,1 5,8

26,9

36 К

33 К

30 К

27 К

24 К

21 К

18 К

15 К

12 К

9 К

6 К

3 К

0 К

172


ДИАГРАММА 7. СРАвНиТЕльНый АНАлиЗ КОлиЧЕСТвА ЗАКУПОК в РАЗРЕЗЕ РЕГиОНОв ЗА 2013 и 2014 ГГ.

КОНКУРС ПОСРЕДСТВОМ ЭЛЕКТРОННыХ ЗАКУПОК/1-Е ПОлУГОДиЕ 2013 КОНКУРС ПОСРЕДСТВОМ ЭЛЕКТРОННыХ ЗАКУПОК/1-Е ПОлУГОДиЕ 2014


674,0

885,0

715,0

538,0

931,0

728,0811,0

705,0 695,0

447,0

745,0

506,0

6,0 32,0

629,0599,0

742,0

1 067,0

1 187,0

1 651,0

1 559,0

1 278,0

1 479,0

1 022,0

1 807,0

2 218,0

1 646,0

1 839,0

2 005,0

1 864,0

1 651,0

2 645,02 600

2 400

2 200

2 000

1 800

1 600

1 400

1 200

1 000

800

600

400

200

0

560,0

836,0

Южно-Казахстанская обл. г. АстанаКызылординская обл.Алматинская обл. Карагандинская обл.Акмолинская обл.


Северо-Казахстанская обл. Неизвестно



г. Алматы

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/КОЛИЧЕСТВО ПОСТАВщИКОВ 1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/КОЛИЧЕСТВО ПОСТАВщИКОВ


3 499,0

6 000

5 600

5 200

4 800

4 400

4 000

3 600

3 200

2 800

2 400

2 000

1 600

1 200

800

400

0

2 216,0

5 489,0

4 407,0

2 412,0

1 560,0

1 995,0

3 526,0

4 060,0

3 094,0

4 846,0

5 133,0

4 542,0

3 425,0

4 060,0

2 574,0

6 160,0

3 285,0

2 221,0

2 681,0

4 393,0

3 630,0

2 650,0

3 325,0

2 070,0

4 499,0

2 502,0

1 522,0

1 833,0

2 422,0

1 730,0

3 425,0

Южно-Казахстанская обл.

г. Астана

Кызылординская обл.

Алматинская обл. Карагандинская обл.

Акмолинская обл.

Мангистауская обл.

Восточно-Казахстанская обл.

Актюбинская обл.

Атырауская обл.

Жамбылская обл.Северо-Казахстанская обл.

Павлодарская обл.

Костанайская обл.

Западно-Казахстанская обл.г. Алматы

ДИАГРАММА 8. эКОНОМия ПРи ПРОвЕДЕНии ГОСУДАРСТвЕННых ЗАКУПОК в РАЗРЕЗЕ РЕГиОНОв

1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/% ЭКОНОМИИ 1-Е ПОлУГОДиЕ 2013/% ЭКОНОМИИ


7,6%

9,7%

7,0%

5,2%

4,0%

8,3% 8,2%

6,1% 5,9%

9,1%

9,7%

8,7%

7,6%

5,5% 5,3% 5,4%

4,5%

1,3%

6,1%

5,2%

7,4%

6,0%

4,4%

7,5%

6,2%

16,2%

12,2% 12,2%11,8%

11,5%

4,7%

2,0%

17%

16%

15%

14%

13%

12%

11%

10%

9%

8%

7%

6%

5%

4%

3%

2%

1%

0%Южно-Казахстанская обл. г. АстанаКызылординская обл.Алматинская обл. Карагандинская обл.Акмолинская обл.


Северо-Казахстанская обл.



г. Алматы


173

Electronic Public Procurement System

FIGURE 1. PURCHASES vOlUME IN TERMS OF vAlUE FROM A PUBlIC PURCHASINg METHOD PERSPECTIvE

Auction

From one source by means of electronic purchases

Competitive tender using two-stage procedures

Pricing proposals request by means of electronic purchases

Competitive tender by means of electronic purchases

Special procedure

THE FIRST HAlF OF 2013/PURCHASES VOLUME IN TERMS OF VALUE THE FIRST HAlF OF 2014/PURCHASES VOLUME IN TERMS OF VALUE

2,3%7,2%

3,2%

14,2%

1,0%

0,1% 0,3%

90,4% 81,3%

With the aim of creating accessible, open and competitive market conditions a system for electronic purchases of services, works and goods was introduced in the Republic of Kazakhstan from 2012. All the government agencies, facilities and organizations with the share of state more than 50%? Are obliged to make purchases of services, works and goods by means of the e-purchases system.

Currentlyelectronicgovernmentpurchases-systemproveditselfaseffectiveandcompeti-tiveplatformforcooperation of government organizations with providers of goods, works and services. Through the use of the electronic system human factor was minimized. Every

participant – despite the territorial location – may take part in purchases procedure and have a right to establish cost preferences inde-pendently.

For every market participant registered in the electronic purchases system created con-ditions for carrying on business. If before the introduction of the system regional entrepre-neurs were focused only on public purchases in the region, now in case of announcement of an entrepreneur as a winner he has the right to provide services in any region of the country.

Every day, the benefits of e-purchases system become more apparent, a broader understanding of its functionality comes.

Kazakhstan’s system of electronic public purchases is based on the following core prin-ciples:

1. transparency (openness and availability of information about purchases);

2. accountability and following procedures (strict adherence to purchases procedures in the presence of state and public control);

3. competition (non-discrimination);4. justice (equal opportunities for all partici-

pants in purchases).Government organizations are top custom-

ers of particular products. Suppliers are interested in active par-

ticipation in the electronic system of public

174


FIGURE 2. PlANNED AND ACTUAl vAlUES FROM A PUBlIC PURCHASINg METHOD PERSPECTIvE

THE 1ST HAlF OF 2013/PURCHASE PLAN THE 1ST HAlF OF 2014/PURCHASE PLAN

3 000 КМ

2 800 КМ

2 600 КМ

2 400 КМ

2 200 КМ

2 000 КМ

1 800 КМ

1 600 КМ

1 400 КМ

1 200 КМ

1 000 КМ

800 КМ

600 КМ

400 КМ

200 КМ

0 КМ83,1 76,7 72,3

0,3 0,1 7,5 10,880,0128,6

2 526,7

2 863,4

Auction Pricing proposals request

From one source

Competitive tender by

means of…

Competitive tender using…

Special procedure

1 300 КМ

1 200 КМ

1 100 КМ

1 000 КМ

900 КМ

800 КМ

700 КМ

600 КМ

500 КМ

400 КМ

300 КМ

200 КМ

100 КМ

0 КМ

THE 1ST HAlF OF 2013/PURCHASES VOLUME IN TERMS OF VOLUME

THE 1ST HAlF OF 2014/PURCHASES VOLUME IN TERMS OF VOLUME

Auction Pricing proposals request

From one source

Competitive tender by

means of…

Competitive tender using…

Special procedure

30,5 13,459,8

4,1 0,0 1,8 1,30,0

97,0

341,2

1 218,2

purchases in order to ensure production growth at the expense of the state organiza-tions, which is also one of the main tools to support entrepreneurs in a market economy.

Suppliers of products, providing themselves guaranteed sales, have an opportunity to invest in the expansion of production and the introduction of innovative technologies.

For its part the government, making com-petitive forms of purchases, enjoys substantial budget savings. Thus, the process of elec-tronic public purchases allows achieving such


175

WORKS GOODS SERVICES

FIGURE 3. STRUCTURE AND NUMBER OF ElECTRONIC PURCHASES FROM PURCHASINg CATEgORIES PERSPECTIvE

2013/NUMBER OF PURCHASES 2014/NUMBER OF PURCHASES

10,6% 15,1%18,0%22,1%

71,4% 62,7%

The 1st half of 2013/number of purchases

The 1st half of 2014/number of purchases

200 К

180 К

160 К

140 К

120 К

100 К

80 К

60 К

40 К

20 К

0 К

27,523,8

57,5

40,9

192,5

111,5

WORKS GOODS SERVICES

important strategic objectives as:• Business development in the country;• Budget savings;• Creation of competitive landscape.

Following are data on public purchases vali-dating the conclusions.

Effective public purchases system affords the state more opportunities in business

regulation, creating pathways for the public purchases system to have an effect on econ-omy, stimulating its development. This is an effective way both for the state when choosing

176


the most appropriate methods to meet the needs of the public and for a provider, upon receipt of the order and a chance to approve itself.

Comparative analysis of the purchases structure of the first half of 2014 with the same period in 2013 (Figure 1) reveals in-crease in such methods of purchases as:

• Request for pricing proposals – about 50%• Auctions – about 40%At the same time there was a decrease in

the share of electronic tenders in the structure of public purchases. With that, the major share of public purchases in 2014 as well as in 2013 falls at this method of public purchases.

In the first half of 2014 there was a decrease in public purchases volumes mainly due to the suspension of purchases at the beginning of the year for the period of budget reconsid-eration at all levels due to devaluation of the national currency (Figure 2).

There is an increase in works and services purchases in the first half of 2014 compared with the first half of 2013, which is the posi-tive dynamics of economic development o the country. Changes in the number of public purchases in the first half of 2014 reflect a

decrease in the number of purchases for all categories: works -13%; goods-42%; services -29%; total decrease in the number of pur-chases in the first half of 2014 was 36%.

Figure 4 obviously demonstrates proportion less dynamic of core indicators of electronic public purchases. Thus, while reduction of purchases’ volume in value terms for 68,8% the amount of purchases reduces for 36,4%, and amount of suppliers reduces for 26,6%. This tendency positively characterizes the dy-namics of purchases process.

One of the most important overriding pri-orities of the electronic purchases process is budget savings. Figure 5 shows growth of budget savings in the first half-year period of 2014 in public purchasing. Total savings in the first half-year period of 2014 equaled on the order of 9%.

Region-wise benchmarking study of amount of purchases revealed that in South-Kazakh-stan, Kyzylorda and Almaty region dynamics of suppliers’ quantity reduction exceeds dynam-ics of purchases’ amount reduction, i.e. fewer suppliers were accounted for the same amount of purchases.

As can be seen from figure 7 in the first

half-year of 2014 everywhere in the regions the number of held electronic tenders has increased against that of same period of 2013. For example, in Astana regions the number of held electronic tenders has increased by 1466 against that of same period of 2013, percent-agewise this is equivalent to around 36%.

Total budget savings in public purchasing in the first half-year of 2014 equals to 41,3 billion KZT, this is equivalent to 9%. In the compa-rable period of 2013 this indicator equaled around 4.7%. Budget savings percent growth tendency in e-procurement is observed in all regions (Figure 8).

In conclusion to be noticed is that every day there is a growth of participants of e-procure-ment system, in this regard training-retraining of qualified specialists and their advanced training isn’t ignored, this is one of the main tasks of “Financial Academy” join-stock com-pany of the Ministry of finance of the Republic of Kazakhstan (hereinafter – Academy).

Academy sets up courses for participants of e-procurement system, providing up-to-date information on legislative amendments, and conducts analytical investigations related to working of system.

Dynamics: Volume of purchases

in value terms

Dynamics: Amount of purchases

Dynamics: Amount of suppliers

FIGURE 4. DYNAMICS OF CORE INDICATORS OF ElECTRONIC PUBlIC PURCHASES

0

-10%

-20%

-30%

-40%

-50%

-60%

-70%

-80%

-90%

-100%

-68,8%

-36,4%

-26,6%


177FIGURE 5. SAvINgS IN PUBlIC PURCHASINg FROM PURCHASINg wAY PERSPECTIvE

FIGURE 6. REgION-wISE BENCHMARKINg STUDY OF AMOUNT OF PURCHASES AND SUPPlIERS

THE FIRST HAlF-YEAR PERIOD OF 2013/% OF SAVINGS

THE FIRST HAlF-YEAR PERIOD OF 2014/% OF SAVINGS

PURCHASE TYPE

THE FIRST HAlF-YEAR OF 2013/AMOUNT OF PURCHASES

THE FIRST HAlF-YEAR OF 2014/AMOUNT OF PURCHASES

REPUBLICAN 02

Auction Budget enquiries

Sout

h-Ka

zakh

stan

re

gion

The

city

of A

stan

a

Kyzy

lord

a re

gion

Alm

aty

regi

on

Kara

gand

a re

gion

Akm

ola

regi

on

Man

gyst

au

regi

on

East

-Kaz

akhs

tan

regi

on

Akto

be

regi

on

Atyr

au

regi

on

Zham

byl

regi

on

Nor

th-K

azak

hsta

n re

gion

Pavl

odar

re

gion

Kost

anay

re

gion

Wes

t-Ka

zakh

stan

re

gion

The

city

of A

lmat

y

From one source…

Tender by means of…

Special procedure

24,5%25,4%26%

24%

22%

20%

18%

16%

14%

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0%

14,1%

4,7%

12,5

10,2

14,9

19,5

9,5

6,5

8,4

12,4

16,9

11,3

17,319,0

12,2

14,8

9,5

25,8

16,314,4

13,5

23,2

8,3 8,0

13,3

35,6

20,9

16,6

9,710,6 10,3

6,1 5,8

26,9

0,2%

2,6%

5,2%3,9%

3,2%

36 К

33 К

30 К

27 К

24 К

21 К

18 К

15 К

12 К

9 К

6 К

3 К

0 К

178


FIGURE 7. REgION-wISE BENCHMARKINg STUDY OF AMOUNT OF PURCHASES FOR 2013-2014

TENDER BY WAY OF E-PROCUREMENT/THE FIRST HAlF-YEAR OF 2013 TENDER BY WAY OF E-PROCUREMENT/THE FIRST HAlF-YEAR OF 2014

REPUBLICAN 02

674,0

885,0

715,0

538,0

931,0

728,0811,0

705,0 695,0

447,0

745,0

506,0

6,0 32,0

629,0599,0

742,0

1 067,0

1 187,0

1 651,0

1 559,0

1 278,0

1 479,0

1 022,0

1 807,0

2 218,0

1 646,0

1 839,0

2 005,0

1 864,0

1 651,0

2 645,02 600

2 400

2 200

2 000

1 800

1 600

1 400

1 200

1 000

800

600

400

200

0

560,0

836,0

South-Kazakhstan region The city of AstanaKyzylorda regionAlmaty region Karaganda regionAkmola region

Mangystau region East Kazakhstan regionAktobe region Atyrau region Zhambyl region

North-Kazakhstan region Unknown

Pavlodar regionKostanay region

West-Kazakhstan region

The city of Almaty

THE FIRST HAlF-YEAR OF 2013/AMOUNT OF SUPPLIERS THE FIRST HAlF-YEAR OF 2014/AMOUNT OF SUPPLIERS

REPUBLICAN 02

3 499,0

6 000

5 600

5 200

4 800

4 400

4 000

3 600

3 200

2 800

2 400

2 000

1 600

1 200

800

400

0

2 216,0

5 489,0

4 407,0

2 412,0

1 560,0

1 995,0

3 526,0

4 060,0

3 094,0

4 846,0

5 133,0

4 542,0

3 425,0

4 060,0

2 574,0

6 160,0

3 285,0

2 221,0

2 681,0

4 393,0

3 630,0

2 650,0

3 325,0

2 070,0

4 499,0

2 502,0

1 522,0

1 833,0

2 422,0

1 730,0

3 425,0

South-Kazakhstan region

The city of Astana

Kyzylorda region

Almaty region Karaganda region

Akmola region

Mangystau region

East-Kazakhstan region

Aktobe region

Atyrau region

Zhambyl regionNorth-Kazakhstan region

Pavlodar region

Kostanay region

West-Kazakhstan regionThe city of Almaty

FIGURE 8. REgION-wISE SAvINgS IN E-PROCUREMENT

THE FIRST HAlF-YEAR PERIOD OF 2013/% OF SAVINGS THE FIRST HAlF-YEAR PERIOD OF 2014/% OF SAVINGS

REPUBLICAN 02

7,6%

9,7%

7,0%

5,2%

4,0%

8,3% 8,2%

6,1% 5,9%

9,1%

9,7%

8,7%

7,6%

5,5% 5,3% 5,4%

4,5%

1,3%

6,1%

5,2%

7,4%

6,0%

4,4%

7,5%

6,2%

16,2%

12,2% 12,2%11,8%

11,5%

4,7%

2,0%

17%

16%

15%

14%

13%

12%

11%

10%

9%

8%

7%

6%

5%

4%

3%

2%

1%

0%South-Kazakhstan region The city of AstanaKyzylorda regionAlmaty region Karaganda regionAkmola region

Mangystau region East Kazakhstan regionAktobe region Atyrau region Zhambyl region

North-Kazakhstan region

Pavlodar regionKostanay region

West-Kazakhstan region

The city of Almaty

šонтент 2015/Июнь

Documents