ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငပငး ပဋပကၡနယေျမမားမကနးမာေရး

တနးတေရးႀကးပမးမႈအေျခအေန

ဘလေဒးဗစ ႏင ကငမဂလဖ

ဇြန ၂ဝ၁၆

ဘလေဒးဗစ (Bill Davis) သည အလြတတနးသေတသတစဥးျဖစၿပး ျမနမာႏငငရ ရပရြာအေျချပ အဖြ႕အစညးမား (CBOs) ၊ တကသလမား ၊ UN အဖြ႕အစညးမား ၊ ႏငငတကာ NGOsမားတြင ပဋပကၡ ၊ လ႔အခြငအေရး ႏင ျပညသ႔ကနးမာေရးဆငရာ လပငနးမားက ၇ ႏစၾကာ အလပလပကငခသည။ ဂြနေဟာကငးတကသလမ ျပညသ႔ကနးမာေရးေဒါကတာဘြ႕ (doctor of public health degree (DrPH) က ရရထားသျဖစသည။

ကငမဂလဖ(Kim Jolliffe) သည အလြတတနးသေတသ ၊ စာေရးဆရာ ၊ သရပခြေလလာသ ႏင သငတနးပ႔ခသတစဥးျဖစၿပး ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားအေရး ၊ အေထာကအပဆငရာမဝါဒ ႏင လျခေရးဆငရာ ကစၥရပမားက အထးျပေလလာပါသည။ အေရ႕ေတာငအာရတြင အလပလပကငလကရသညမာ ၈ ႏစေကာမ ရ ၿပျဖစသည။ လကရတြင သေဘာထားကြလြမႈမားျဖစပြားရာ ေဒသမားရ အေျခခလမႈဝနေဆာငမႈမား (SSCA) ႏငပတသကေသာ သေတသနအား ဥးေဆာငသေတသအျဖစ လပကင ေဆာငရြကေနသျဖစသည။

ဤသေတသနအစအရငခစာျပစႏငရန ပးေပါငးပါဝငေပးခၾကသမား အားလးအား စာေရးသမားမ အထးေကးဇးတငေၾကာငး မတတမးတငလပါသည။ ကရငကနးမာေရး ႏင လမႈဖလေရးဌာန (KDHW) ၊ မယေတာေဆးခနး (MTC) ၊ ကရငနအမးသားေရြ႕လားကနးမာေရးေကာမတ (KnMHC) ၊ ဗမာေဆးဖကဆငရာအသငး (BMA) မ ဝနထမးမားမ မေဝေပးခသည သေဘာထား အျမငမား ၊ အေသးစတသတငးအခကမားေၾကာင အစအရငခစာအတြက မားစြာအကးရခပါသည။ ႏငငတကာအစးရ မဟတ ေသာ အဖြ႕အစညးမား (INGO)၊ UN အဖြ႕အစညးမား ၊ ယခငအစးရမ အရာရမား ႏင အျခားေသာ ရပရြာလထအေျချပအဖြ႕အစညး မားမ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးခြငေပးသမား ၊ အႀကျပခကေပးသမား ႏင အးေမးလမတဆင ေျဖၾကားေပးသမားအားလညး ေကးဇး တငေၾကာငး မတတမးတငလပါသည။ အာရေဖာငေဒးရငးမ Mim Kolestschka ႏင မေမဇငေအာငတ႔အား စမအပခပမႈဆငရာ ကစၥရပမား ၊ ေထာကပေရးဆငရာကစၥရပမားတြင ကညမႈအားလညးေကာငး ၊ Justin D.VanderBerg အားလညး ေျမပထတျခငးလပငနးစဥအတြကလညးေကာငး ၊ John Rieger အား စာသားတညးျဖတျပျပငေပးျခငး အတြကလညးေကာငး အထးေကးဇး တငပါသည။ ေကာကရတ ၿမ႕နယ ႏင ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတေလာကရ ေဆးခနးမား၏ ေျမပမားက ပပးေပးခသည Health Information Systems Working Group ႏင Swiss Agency Working Group for Development အဖြ႕တ႔အားလညး အသအမတျပ ေကးဇးတငေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ယခစာတမးျပစစဥ အေစာပငးကာလအတြငး တနဖးရသညအႀကဥာဏမားေပးခၾကသည Three Millenium Development Goals Fund (3MDG) ၊ BMA , MTC, ေကာပးအတ ကနးမာေရးအဖြ႕ (BPHWT) ႏင KDHW မ ဝနထမးမား ႏင ထငးႏငငအေျခစက အေရ႕ေတာငျခမးရ ကနးမာေရးကစၥမားႏင ပတသက၍ အထးကၽြမးကငသ ႏစဥးအား ေကးဇးတငေၾကာငး ေဖာျပလပါသည။

အာရေဖာငေဒရငး (The Asia Foundation) သည အကးအျမတမယသည ႏငငတကာ ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး အရနအဟနျဖင ဖြ႔ၿဖးတးတကေနသည အာရေဒသရ လမား၏ လေနမႈဘဝျမႇငတငေပးသည လပငနးမားက ေဆာငရြကလက ရပါသည။ ဆယစႏစ ေျခာကႏစၾကာ ကာလအတြငး ရရထားသည လပငနးႏင ေဒသတြငး အေတြ႔အႀကမားအေပၚ အေျခခ၍ ၂၁ ရာစတြင အာရေဒသတြငး ေတြ႔ႀကေနရသည စနေခၚမႈမားျဖစေသာ စမအပခပမႈႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမး စြမးေဆာငရညျမငမားေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငနင ေဒသတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကေရးလပငနးမားက လပေဆာင လကရပါသည။ ထ႔ျပင Books for Asia အစအစဥႏင ပညာရပဆငရာ အျပနအလနဖလယမႈမားကပါ ေဆာငရြကျခငးျဖင အာရ ေဒသ ၿငမးခမး၊ တရားမတကာ ဖြ႔ၿဖးသာယာေရးအတြက ကညေဆာငရြကလကရပါသည။ ဆနဖရနစစၥကတြင ႐းခပ တညရၿပး အာရႏငငေပါငး (၁၈) ႏငငႏင ဝါရငတန၊ ဒ စ တ႔တြင ႐းမားရပါသည။ အာရေဖာငေဒးရငးသည အစးရဌာနဆငရာႏင ပဂၢလက မတဖကမားျဖင လပငနးမားတြဖကလပေဆာငကာ၊ ရနပေငြမားအား ႏစႏငင ႏင ႏငငေပါငးစပါဝငေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔အစညးမား၊ ေဖာငေဒးရငးမား၊ ေကာပေရးရငးမား ႏင တစသး ပဂၢလအလရငမားမ လကခရရပါသည။

စကားခး

ျမနမာႏငင၏ သေဘာထားကြလြမႈမားျဖစပြားရာေဒသမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ဝနေဆာငမႈမားအား အပခပမႈစနစ ပစ ၂မးျဖစသည အစးရ၏ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ လညးေကာငး၊ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမားႏင ဆကစပလကရေသာ ဝနေဆာငမႈေပးသမားမလညးေကာငး ေပးလကရပါသည။ ၂ဝ၁၁ ႏင ၂ဝ၁၂ ခႏစမားတြင ပစခတ တကခကမႈ လကမတေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ႏစဖကအၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကရနႀကးပမးမႈမားအေပၚအေျခခၿပး NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရသစသည ျမနမာႏငငရ ထခကခစားရမႈအမားဆးေသာသမားထသ႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ေရာကရေစႏငရနအတြက အဆပါ စနစ ၂ခအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား တးတကလာရန ရညရြယ၍ မႀကစဖးအခြငအလမး မားအား ေဖာေဆာငခပါသည။

အဆပါအေျခအေနတြင ျမနမာႏငင၏ သေဘာထားကြလြမႈမားျဖစပြားရာေဒသမားရ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးအပျခငး ႏင ကနးမာေရးတနးတညမႈဆငရာ သေတသနအစအရငခစာအား အာရေဖါငေဒးရငးမ ဝမးေျမာကစြာျဖင တငျပအပပါသည။ ယငးေဒသမားရ လကရ လညပတေနေသာ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ႏင တငးရငးသားလမးစ ႏင ရပရြာအေျချပကနးမာေရး အဖြ႕အစညးႏစခစလး၏ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈအစအစဥမားအား ဤအစအရငခစာတြင ၿခငေဖာျပထားပါသည။ အစးရ ႏင အစးရမဟတသည အဖြ႕ ၂ ဖကစလးအတြက မဝါဒဆငရာ အႀကျပခကမား ၊ အဓကအခြငအလမးမား ၊ ေပါငးစညးျခငးဆငရာ အယအဆမားအားလညး ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။

အဓကအခကမာ စနစႏစမး စငၿပငဝနေဆာငမႈေပးေနသည လကရအေနအထားသည အခန အတငးအတာတစခအထ ဆကလကတညရေနနငပါသည။ ပါဝငလပကငေနၾကသမားအားလးသည တျဖညးျဖညး ယၾကညမႈ တညေဆာကလာႏငရန နင ေပါငးစညးေရးလပငနးစဥအတြက အလားအလာေကာငးမား ေပၚထြကလာေစရန ၂ ဖကအၾကားတြင ေကာငးမြနေသာ ပးေပါငးညႏႈငးေဆာငရြကမႈမား ျဖစေပၚလာေစရန စတရညလကရညသတထား ပပးေပးသငပါသည။ အထးသျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ၏ ႏငငေရးဆငရာ ေတာငးဆမႈမား နင အျခားဆကစပသည လပငနးစဥမားေၾကာင ကနးမာေရး တနးတညမႈ ရညမနးခကအား ထခကေႏာငေႏးေစမႈ မျဖစေစရေအာင အာရစကေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ဤသေတသန အစရငခစာသည ရညရညတညတ ေသာ ၿငမးခမးေရးရရရနအတြက ရညရြယလပေဆာငလကရေသာ ရႈပေထြးလသည ျပနာရပမားအား ေဆြးေႏြးရာတြင အေထာကအကျပႏငမညဟ ေမာလငပါသည။

ဤသေတသနစာတမးအား ျမနမာႏငငအေျခစက အလြတတနးသေတသမားျဖစသည ေဒါကတာ ဘလေဒးဗစ ႏင ကငမဂလဖ တ႔မ ေရးသားပါသည။ ဘလေဒးဗစသည ျပညသ႔ကနးမာေရးက႑အား အထးျပေလလာၿပး ကငမဂလဖသည လျခေရး ၊ အေထာကအပဆငရာ မဝါဒ ႏင တငးရငးသား ပဋပကၡဆငရာ ကစၥရပမားတြင ေလလာခပါသည။ သေတသနစာတမးအတြက ရနပေငြေထာကပေပးေသာ အဖြ႕အစညးမာ ၿဗတနအျပညျပညဆငရာဖြ႕ၿဖးေရးဌာန (DFID) ျဖစပါသည။ ယခစာတမးတြင ေဖာျပထား ေသာ အယအဆမားသည စာေရးသသေတသမား၏ အယအဆမားသာျဖစၿပး DFID သ႔မဟတ အာရေဖာငေဒးရငးတ႔၏ အယအဆမားျဖစသညဟ မမတယႏငပါ။

ေဒါကတာကငမနငး

ျမနမာႏငငဌာေနကယစားလယ

အာရေဖာငေဒးရငး

မာတကာ

အတေကာက ေဝါဟာရမား ................................................................................................................................ i

ေျမပ ၁ .........................................................................................................................................................iii

ေျမပ ၂ .........................................................................................................................................................iv

အခနး ၁: မတဆက ........................................................................................................................................ 1

သေတသနျပစပ နညးလမး ........................................................................................................................... 2

အစရငခစာ တငျပထားပ .............................................................................................................................. 3

အခနး ၂ - ေနာကခအခငးအကငး ...................................................................................................................... 4

၂.၁။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးမ ပဋပကၡ ႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ သမငးအကဥး......................................... 4

၁၉၄၈ - ၁၉၈၈ ။ ။ လကနကကငပဋပကၡ ႏင စငၿပငကနးမာေရးစနစမားေပၚေပါကလာျခငး ................................. 4

၁၉၈၈ - ၂ဝဝ၉ ေဒသတြငးစစပြမားျပငးထနလာျခငးႏငအတ နယစပအေျချပ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈျမႇငတငျခငး .. 5

၂ဝဝ၉ - ၂ဝ၁၆။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတခြင ပြငသစစ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ (2009-2016: A fledgling peace process in southeast Myanmar) ............................................................................................................. 6

၂.၂။ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ လကနကကငပဋပကၡမား၏ ကနးမာေရးေပၚသကေရာကမႈ (The impacts of armed conflict on health in southeastern Myanmar) .............................................................................................. 8

၂.၃။ ECBHOs မား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ............................................................................................. 11

၂.၄။ အပစအခတရပစေရးသကေရာကမႈမား ႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေနာကကြယမ ႏငငေရး ............................ 12

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန လပငနးခ ႔ထြငမႈ၏ အကဆတမႈမား (The sensitivities of Ministry of Health expansion) .. 12

အလရငအေျပာငးအလႏငပတသကသည အယအဆမား (Perceptions of a donor shift) .................................. 13

ECBHO မားအတြက ေနရာပြငလငးလာျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားတြက လမးပြငလာျခငး ................................. 14

အခနး ၃ - ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ လကရကနးမာေရးစနစ၊ အနာဂတတြငျဖစေပၚလာမည ကနးမာေရးစနစ (Current and future health systems in southeast Myanmar) ........................................................................................ 15

၃.၁။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတြင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ရပတညမႈ (Ministry of Health in southeast Myanmar) 15

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဖြ ႔စညးပ .............................................................................................................. 16

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန မဝါဒႏင လပငနးအစအစဥ ....................................................................................... 17

အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရညမနးခက ................................................................................ 19

၃.၂။ တငးရငသား၊ ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား ............................................................................ 20

ECBHO ကြနယကမားအတြငးမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ................................................................................... 22

ဝနထမးခန႔ထားျခငးႏင သငတနးေပးျခငး ................................................................................................... 23

ေဒသတြငးအေျပာငးအလမားေၾကာင အခကအခသစမား ေပၚေပါကလာျခငး ...................................................... 25

အခနး ၄ - ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးမ ကနးမာေရးစနစမား ေပါငးစညးျခငး ........................................................... 27

၄.၁။ HCCG ေပါငးစညးေရးမဝါဒ (HCCG convergence policy) ........................................................................ 27

၄.၂။ ေပါငးစညးျခငးေဆာငရြကခကဥပမာမား ............................................................................................... 29

အခကအလကမေဝျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး အစညးအေဝးမား ....................................................... 29

ပးတြသငတနးေပးျခငး .......................................................................................................................... 29

အသအမတျပျခငးေဆာငရြကခကမား ...................................................................................................... 29

အေမရကနႏငငသ႔ ပးတြခရးစဥ ............................................................................................................... 30

Swiss Agency for Development and Cooperaton ၏ ေျမပထတျခငး စမကနး ................................................ 30

ကရငႏင ကယားတြင ပးတြကာကြယေဆးထးျခငး ........................................................................................ 31

ကာလဝမးေရာဂါတကဖကျခငး (၂ဝ၁၅) ..................................................................................................... 32

အခနး ၅ - ေပါငးစညးျခငးက ဆနးစစျခငး၊ ေရ ႔လပငနးမား ေဖာထတျခငး ................................................................. 34

၅.၁။ ေပါငးစညးျခငးအတြက သငေတာသည အေျခခေဘာငတခရာေဖြျခငး ............................................................ 34

၅.၂။ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးတြင အတားအဆးျဖစေပၚေနသညမား ေကာလႊားျခငး (Overcoming barriers to cooperation and trust building) ............................................................................ 38

ECBHO မားက တရားဝငအသအမတျပမႈလအပျခငး (The need for formal recognition of ECBHOs) .................. 38

ECBHO မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန အစးရအေနျဖင ခငခငမာမာဆးျဖတရနလအပသည ................................. 40

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမေရရာမႈ၏ ECBHO မားေပၚသကေရာကမႈမား (Uncertainty in the peace process among ECBHOs) .......................................................................................................................... 41

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခ႕ထြငျခငး၏ ေနာကကြယမ ႏငငေရး (The politics of healthcare expansion) .............. 43

၅.၃။ ေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥေဆာငရြကရမညကစၥမား ................................................................................... 45

အခကအလကမေဝသးစြျခငးႏင လႊမးၿခမႈေနရာ ေျမပထတျခငး (Sharing information and mapping coverage) .... 45

ကးစကေရာဂါတကဖကျခငး (Countering infectious diseases) .................................................................... 47

ECBHO မ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသ႔ လနာလႊေျပာငးေပးျခငး (Patient referrals from ECBHOs to MoH facilities) .. 48

ECBHO ကနးမာေရးလပသားမား အသအမတျပျခငး (Accreditation of ECBHO health workers) ........................ 49

ကနးမာေရးစရတ (Health Financing) ...................................................................................................... 50

၅.၄။ ေပါငးစညးျခငးအတြက အႏရာယရသည အယအဆမား (Problematic conceptions of convergence) .................51

အစးရခြငျပခကမားရရန ေပါငးစညးျခငး (Convergence for gaining government permissions) ........................ 52

ေပါငးစညးျခငးအတြက ေပါငးစညးျခငး (Convergence for convergence’s sake) .............................................. 52

ေနာကဆကတြ ၁ - ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးအတြက အႀကျပခက စစညးမႈ .......................................................... 54

အစးရသ႔အႀကျပခကမား ........................................................................................................................... 54

ECBHO သ႔အႀကျပခကမား ........................................................................................................................ 55

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ................................................................................................. 55

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရး အဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက ................................................................................... 56

ေနာကဆကတြ ၂ ။ ကနးမာေရးေပါငးစညးျခငး ဗဟအဖြ႔႔ မဝါဒမား (Health Convergence Core Group policies) ............. 59

၁.၁။ ကနးမာေရးေပါငးစညျခငး ဗဟအဖြ႔႔ - ေပါငးစညးေရးအေျခခမမား ................................................................. 59

၁.၂။ HCCG – ေပါငးစညးျခငးမ ေပၚထြကလာႏငသည ရလဒမား (Potential outcomes of convergence) .................. 59

၁.၃။ HCCG အႀကေပးမႈမား ........................................................................................................................ 59

ကမးကးစာရငး ............................................................................................................................................. 61

မတစစာရငး

မတစ 1 ။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတြင လႈပရားေနသည ECBHO မား သးသပခက................................................ 20

သရပျပပစာရငး

ပ 1 ။ အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ၃ ဖကျမငပ (Three Dimensions to consider when moving toward coverage) .................................................................................................................................................. 19

ပ 2။ HCCG ၏ ဒးပကားခပ (rocket ship diagram) ............................................................................................ 28

ဇယားမား

ဇယား 1 ။ ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးမ ကနးမာေရး အၫႊနးကနးမား (Health indicators in southeast Myanmar) ....... 8

ဇယား 2 ။ ေဆးကသမႈႏႈငးယဥခက .................................................................................................................. 23

ဇယား 3။ ECBHO ကနးမာေရးလပသားမား သငတနးအေျခအေန ............................................................................ 25

i

အတေကာက ေဝါဟာရမား

3MDG ေထာငစႏစဖြ႕ၿဖးတးတကေရးရညမနးခကသးမး ရနပေငြ

BGF နယျခားေစာငတပ

BMA ဗမာေဆးဖကဆငရာအသငး

BPHWT ေကာပးအတကနးမာေရးအဖြ႕

CBO ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမား

CHDN အရပဖကႏင ကနးမာေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကြနယက

CHW ရပရြာကနးမာေရး ဝနထမးမား

CPI ႏငငတကာ ရပရြာလထ တြဖကအဖြ႕ (Community Partner International)

CTHP ဘကစ လႊမးၿခၿမ႕နယ ကနးမာေရးအစအစဥ

DKBA ဒမကေရစ အကးျပ ကရငတပမေတာ

EAO တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား

ECBHO တငးရငးသားလမးစ ႏင ရပရြာအေျချပကနးမာေရးအဖြ႕အစညး

EmOC အေရးေပၚမးဖြားျခငးေစာငေရာကမႈ

EHO တငးရငးသားလမးစကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမား

EHSS တငးရငးသားကနးမာေရးစနစအငအားေတာငတငးေစရနေဆာငရြကျခငး

HCCG ကနးမာေရးေပါငးစညးမႈ ဗဟအဖြ႔

HISWG ကနးမာေရးအခကအလက လပငနးအဖြ႔

IDP ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား

INGO ႏငငတကာမ အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညးမား

IRC အျပညျပညဆငရာကယဆယေရးေကာမတ (International Rescue Committee)

LNGO ျပညတြငးမ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညး

KA ကရငနတပမေတာ

KDHW ကရငကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးဝနႀကးဌာန

KHRG ကရင လ႔အခြငအေရးအဖြ႔

KNLA ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ

KnMHC ကရငနေရြ႕လား ကနးမာေရးေကာမတ

KNPLF ကရငနလမးေပါငးစလြတလပေရးတပဥး

KNPP ကရငန အမးသားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးပါတ

KNU ကရငအမးသား အစညးအရး

KWO ကရငအမးသမး အစညးအရး

ii

KPC ကရင - ၿငမးခမးေရးေကာငစ

MCH မခငႏငကေလးေစာငေရာကေရး

MNHC မြနအမးသားကနးမာေရးေကာမတ

MoH ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန

MOPH ထငးႏငင ျပညသ႔ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန

MTA ေမာထငးတပမေတာ

MTC မယေတာေဆးခနး

NCA တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးစာခပ

NHEC အမးသား ကနးမာေရးႏင ပညာေရးေကာမတ

NLD အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ

NMSP မြနျပညသစပါတ

PU-AMI Première Urgence - Aide Médicale Internationale

RCSS သမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ

RH မးဆကပြားကနးမာေရး

SDC ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏငပးေပါငးေဆာငရြကေရးအတြက ဆြစအဖြ႕ (Swiss Agency for

Development and Cooperation)

SSDF ရမးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ေဖာငေဒးရငး

TMO ၿမ႕နယကနးမာေရးအရာရ

UHC အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ

UN ကလသမဂၢအဖြ႕

WHO ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕

iii

ေျမပ ၁

iv

ေျမပ ၂

*Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) ႏင ကနးမာေရးအခကအလက ကြနယက အဖြ႕ ( HISWG) တ႔မ ေျမပမားအား ပ႔ပးကညပါသည။

1

အခနး ၁ - မတဆက

တငးရငးသားလကနကကင ပဋပကၡ ဆယစႏစချဖစပြားေနသညကာလအတြငး ျမနမာႏငငတြငးရ ဗမာ လႊမးမးမႈမရသည ေဒသမား၏ အပခပေရးအခငးအကငးမာ အမးမးကြျပားသြားသည။ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား (ethnic armed organizations) (EAOs) မားသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသည ဌာနမားအပါအဝင စငၿပငအစးရစနစမားက တညေထာငထားၾကသည။ ယခ အစရငခစာတြင ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတြငျဖစေပၚေနသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန (Ministery of Health (MoH) ႏင EAO - မားႏငခတဆကထားသည ကနးမာေရးစနစမားက ၿခငသးသပ ေဖာျပထားၿပး ၂ဝ၁၁၊ ၂ဝ၁၂ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးလကမတေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမား တးတကလာပက ေလလာတငျပထားပါသည။ အစးရ၊ တငးရငးသား အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႕မားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမား ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ၊ ညႏႈငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးလာေစရန ေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမား၊ လမးညႊနခက၊ တကတြနးခကမားကလညး ေဖာျပထားပါသည။

၁၉၈ဝ ေနာကပငးႏစမားမစတငၿပး ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ EAO ကနးမာေရးဌာန ၄ ခ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသည ေဒသခ NGO အဖြ႕အစညး ၃ ခ တ႔သည ၫႊန႔ေပါငးအျဖစစဖြ႕ၿပး ႏငင၏ ေရာကရရနအခကခဆးေဒသ၊ ကညရန အလအပဆး ေဒသမားမ ရာေထာငခသည ျပညသမားအတြက အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမားေဆာငရြကခသည။ မယေတာ ေဆးခနးက ဗဟျပသည ယငး ၫႊန႔ေပါငးအဖြ႕တြင တရားဝငအမညမရေသာလညး ညြန႔ေပါငးအဖြ႕ဝငအဖြ႔မားအားလးက စစညးၿပး တငးရငးသား လမးစႏင ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား (ethnic and community based health organisations (ECBHOs) ဟ ရညၫႊန႔သးႏႈနးသည။ ယငးအေခၚအေဝၚက ယခ အစရငခစာေတာကေလာက အသးျပသြားမညျဖစသည။1

၂ဝ၁၁၊ ၂ဝ၁၂ ခႏစမားတြင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငးမ အငအားႀကး EAOs မားႏင အစးရ ၾကား ပစခတတကခကမႈရပစေရးလကမတေရးထးလကနငၾကသျဖင ECBHO ႏင MoH တ႔ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးလာေစရန အခြငအလမးမား သသသာသာပြငလာခသည။ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး၊ ECBHO မား လြတလပစြာ လႈပရားႏငေရး၊ သတငးအခကအလက မေဝျခငးတ႔တြင အေရးပါသည တးတကမႈႀကးမားရလာၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကသည စမကနးအခ ႔လညးရလာသည။

အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (National League for Democracy (NLD) အစးရလကထကတြင ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမား အရနျမင ေဆာငရြကႏငရန ယခငကမရဘးသည အခြငအလမးမား ေပၚထြကလာခသည။အာဏာရလာသညႏင ပါတ၏အမးသား ကနးမာေရးကြနယကသည တစႏငငလး အေနအထားျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးႏငရန လမးျပေျမပ (Roadmap Towards Universal Health Coverage ) ကထတျပနခသည။ ယငးထတျပနခကတြင ECBHO မားႏင ေလးနကသည ပးေပါငးဆကဆေရး လအပေၾကာငးက ထပတလလ ၫႊနးဆခသည။ “ ပဋပကၡ ႏင ပဋပကၡလြန ေနရာမားတြင (တငးရငးသားလမးစ ကနးမာေရး အဖြ႔အစညးမား)သည အစးရမ ေစာငေရာကမႈမေပးႏငသည ျပညသမားက လအပသည ေစာငေရာကမႈမားက ကာလရညၾကာ ပပးေပးခသည “ ဟ အျခားေသာ အခကမားႏငအတ ယငးစာတမးတြင ေဖာျပထားသည။2 “ဆကသြယေရး ႏင ပးေပါငးေရး လပငနးစဥတရပက (“communication and coordination mechanism”) တညေထာငရန လအပသည” ဟ ေဖာျပထားသည။ အစးရ ကနးမာေရးဌာန အေနျဖငလညး “ EHOs မားႏင အဆငတငးအဆငတငးတြင ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမား ေပၚေပါကလာေစရန အားထတသငသည” ဟ ဆထားသည။ 3

ျမနမာႏငငအတြငး သေဘာကြလြမႈျဖစပြားရာေဒသမားရ တငးရငးသား ပဋပကၡမား ႏင အေျခခလမႈ ဝနေဆာငမႈမား (Ethnic Conflict and Social Services in Myanmar’s Contested Regions) အစရငခစာက ၂ဝ၁၄ ခႏစတြင အာရေဖာငေဒးရငးမ ထတေဝခသည။ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားႏင ခတဆကမႈရသည လမႈဝနေဆာငမႈ ေဆာငရြကေပးေသာ အဖြ႔အမးမး၏ အခနးက႑မားက ေဖာထတ ေလလာထားၿပး အစးရ၏ ဝနေဆာငမႈေပးသည အဖြ႔မားႏင ပးေပါငးလပေဆာငသည ဥပမာမားက အထးသျဖင ေလလာေဖာထတထားသည အစရငခစာျဖစသည။ ယငးအစရငခစာတြင EAO ၏ ကနးမာေရးဌာန အပါအဝင ကရငအမးသား အစညးအရး (KNU) ႏင ခတဆကထားသည ကရငကနးမာေရးကြနယကမားက ျဖစစဥေလလာခက အျဖစ သတမတေလလာခၿပး ကနးမာေရးေပါငးစညးမႈ ဗဟအဖြ႔ (The Health Convergence Core Group (HCCG))၏ အစးရႏင ပးေပါငးဆကဆရန အားထတပမားက ဆနးစစ ေလလာခသည။ ယခအစရငခစာသည အာရေဖာငေဒးရငး၏ သေဘာထားကြလြမႈ ျဖစပြားရာေဒသမားမ လမႈဝနေဆာငမႈလပငနးမား ေလလာမႈ စမခက သေတသနစာစဥမားမ အစတအပငးတစခအေနျဖင ေရးသားခသည အစရငခစာျဖစၿပး အထးသျဖင အေရ႕ေတာငျခမးရ ကနးမာေရးက႑က အသားေပးေလလာ ေဖာထတထား သည အထးျပအစရငခစာျဖစသည။

ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၏ လကရအေနအထားက အထးျပေလလာ ထားသည အစရငခစာျဖစသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရး ခငမာမႈမရျခငး၊ ဆယစႏစခ ျဖစလာသည စစပြေၾကာင အမးသား ရငၾကားေစေရး ေႏာငေႏးေနျခငးတ႔ေၾကာင လာမည အနာဂတကာလအတြငး ECBHO ႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနတ႔၏ စနစ မားမာ ျမနမာႏငငအတြငး အားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးျခမႈရေစရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကရမည

2

က႑မား ရေနသညတင သးျခားစ ျဖစေနအးမညျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ေျမျပငအေျခအေနမားေၾကာင ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမား (ေပါငးစညးျခငး) (convergence) ျမႇငတငျခငးေဆာငရြကရာတြင ႏငငေရးအေျခ အေနတးတကရန၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ ေအာငျမငေစရန၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥေရ ႔တြင စနစမား ပးေပါငးမႈက ေဆာငရြကႏငရန ရညရြယျခငးထက ကနးမာေရးအရ တနးတျဖစမႈက တးတကေစရန ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသအမားအျပားၾကား ည§ႏႈငးမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျမငတက လာေစရန ရညရြယလကေဆာငရြကသငသည။

အစးရအတြကအေနႏငမ ႏငငေတာတရပ၏တာဝနမားႏငပတသကၿပး အေတြးအေခၚမား အေျပာငးအလ ျပလပရမညျဖစသည။ အမးသမး၊ အမးသား၊ ကေလး အားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ထေရာကစြာေပးႏငရနမာ ႏငငေတာတြင တာဝနရ ေသာလညး ႏငငေတာ တဖြ႔တညးမ အားလးတာဝနယရန မလပါ။ အစးရအေနျဖင အရညအေသြး အေကာငးဆး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈက ေစးႏႈနး သကသာႏငသမ သကသာစြာျဖင ရရႏငရနအတြက မနကနသညမဝါဒမား၊ ဥပေဒမေဘာငမား ခမတေဆာငရြကသြားရန ပ၍ အေရးႀကးသည။ အစးရသည အားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ (universal healthcare Coverage) (UHC) ေဆာငရြကရာတြင နယေျမကြမးကငျခငး၊ အေတြ႔အႀကရျခငး၊ ထးျခားသည ကြမးကငမႈ အရငးအျမစမား ေၾကာင ECBHO မားက အေရးႀကးသည လပေဖာကငဖကအျဖစ ရႈျမငရန လအပသည။ လတငးအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ရညမနးခကအတြက အဖြ႔ခပ၏ လမးျပေျမပမ မဟာဗဟာသည အထကေဖာျပပါ ခဥးကပပႏင အေတာမားမား ကကညၿပး အားလးအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ရရေစရန အဖြ႔အစညး ပစအမးမးျဖင ေဆာငရြကသြားမည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေသာ အျပသေဘာတးတကျခငးက ပေဖာလကရသည။

ခမတထားသည ေပါငးစညးေရး မဝါဒမား၊ အားထတမႈမားသည စခနမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အေကာငးဆးေပးႏငရန ECBHO မားအေနျဖငလညး ဥးထပထားျပငဆငရမညျဖစသည။ အျခားစနစမား ႏင လကဖကညေအာင နညးလမးစျဖင ေဆာငရြကေနရငး တဖကတြငလညး ေကးလကျပညသမားထသ႔ ၄ငးတ႔၏ေစာငေရာကမႈက ျမႇငတငႏငရန ကနးမာေရးဆငရာ မဟာဗဟာမား ခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးမားျဖင ျပညသမား အကးရေစမည လပငနးအားလးက အေကာငအထည ေဖာသြားရမည ျဖစသည။ ECBHOs အေနျဖင လကခထားရမညမာ လကရအစးရသည ျပညသလထ၏ ဆႏၵအရ တငေျမႇာကထားသညအစးရျဖစၿပး4 ျပညသလထက ၄ငးတ႔အကးေဆာငရြကေပးရန ေမာလငထားျခငးခရသည အစးရျဖစသညဟေသာ အခက ျဖစသည။ ေကးလကေဒသမ ရာေထာငခသည ျပညသမားအတြက ေစာငေရာကမႈမားေပးရာတြင အေရးႀကးသညက႑မ ဆကလကပါဝငရအးမညျဖစေသာလညး ECBHO မားအေနျဖင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည ႏငင၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အတြက အေျခချဖစသညက ေလးစားရမညျဖစသည။

ကနးမာေရးစနစမား တးတကလာေစရန ေထာကပမႈမားျပလပေနသည ႏငငတကာအဖြ႔႔အစညးမားအေနျဖငလညး အခ ႔ေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အေျခခမႈမားက အဓပၺာယဖြငဆရာတြင အနညးငယ အလြအေျပာငးျပလပရနလသည။ အပခပမႈစနစအမးမးတညရေနၿပး အာဏာပငမား၏ တရားဝငမႈအတြက တကခကတြနးတကေနၾကမႈမားရေနသည အေနအထားတြင ဖြ႔ၿဖးေရးမဟာ ဗဟာမားသည ႏငငအေျချပ ေဆာငရြကျခငးထက ပ၍ကယျပန႔ရန လအပသည။ အစးရမ တဖကသတဆြထားသည အစအစဥ မားသည လကေတြ႕တြင အေကာငအထညေဖာရန ခကခၿပး ႏငငေရးအခငးအကငးတြင အဆးသကေရာကမႈမား ေပၚေပါကေစ ႏငသည။ ဖရဖရျဖစေနသည အပခပမႈစနစ၏ ရလဒအေနျဖင လမႈဝနေဆာငမႈစနစ အမးမးရသည ဝနးကငတြင ကနးမာေရး ရလဒေကာငးမားျဖစေပၚေစသ အားလး ႏင လကတြ လပေဆာငျခငးသည ႏငငေရးအရ ျပနာအကငးဆး နညးလမး ျဖစသည။ ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားခကအရ ECBHO မားသည ေရာကရရန ခကခသညေဒသမား ႏင ထခကအလြယဆးေသာသမား ထသ႔ ေရာကရလကလမးမႏငျခငး ႏင ၄ငးတ႔သည အလရငမား ေထာကပမႈေပၚတြင မတညေနရျခငးတ႔ေၾကာင ECBHO မားသည အထးသျဖင အေရးပါသည ကနးမာေရး လပေဖာကငဖကမား ျဖစသည။

သေတသနျပစပ နညးလမး

အစရငခစာပါ ကနးဂဏနးမားႏင သးသပခကမားသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ ကနးမာေရး၊ ပဋပကၡ ႏင ႏငငေရး စာတမးမား၊ အဓက အခကအလကေပးသည ေတြ႔႔ဆေမးျမနးမႈ ၅၃ ႀကမ ႏင စာတမးရငမား၏ ျမနမာႏငငတြင ၁၅ ႏစတာ ပဋပကၡ၊ ကနးမာေရး ႏင လ႔အခြငအေရး ကစၥရပမားတြင လကေတြ႔ပါဝငျခငး၊ သေတသနျပျခငးအေတြ႔အႀကေပၚ အေျခချခငး ျဖစသည။ECBHO ေခါငးေဆာငမား၊ အမးသမး အဖြ႔႔မား၊ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔မား၊ ႏငငတကာမ အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညးမား (international non-governmental organisation (INGO)) မ ဝနထမးမား ၊ သတငးစာဆရာမားႏင ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈမားျပလပရန စာတမးရငမားသည ကရငန (ကယား)၊ ကရင၊ မြနျပညနယ၊ ထငးႏငင မေဆာကသ႔ ကြငးဆငးခၾကသည။ MoH ဝနထမးေဟာငး၊ ႏငငေရးပါတမား၊ အလရငမား၊ ကလသမဂၢအဖြ႔အစညးမား၊ INGOs မားႏင ေမးျမနးျခငးက ရနကနတြငျပလပခပါသည။ ကနဥးေတြ႔ရခကမားက ဘားအႏင မေဆာကတြင ျပလပသည အလပရေဆြးေႏြးပြ ၂ ခတြင ECBHO မားသ႔ တငျပခၿပး ၄ငးတ႔၏ တန႔ျပနမႈမားက အစရငခစာတြင ထညေပါငးထားပါသည။ အေရ ႔ေတာငျခမး မ ECBHO၊ ပဋပကၡ ႏင ႏငငေရးအေျခအေနမားႏင ရငးႏးကြမးဝငသ ၃ ဥးမလညး အစရငခစာ တကမနကန မႈရရန ျပနလည သးသပထားေပးပါသည။

3

ဤသေတသနသည ကန႔သတခကမား၊ အားနညးခကမားရပါသည။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ မားကသာ သတေသနစာတမးျပစထားျခငး ျဖစေသာေၾကာင သးသပခကမားႏင အႀကေပးတငျပခကမားသည ျမနမာနငင၏ အျခားေနရာေဒသမား ရ ECBHOs မား ႏင ေပါငးစညးေရး လပငနးစဥမားတြင ထညသြငးအသးျပႏငရန မေသခာပါ။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ ႏငငေရးအေျခအေန ႏင ပဋပကၡျဖစပြားမႈအတငးအဆသည ႏငင၏ အျခားေနရာေဒသမားႏငမတ ကြျပား သည။

ECBHOs အဖြ႕အခငးခငးအၾကား ႏင ECBHOs မားတြင လပကငေဆာငရြကလကရေသာ လတစဥးခငး အၾကားရ ေပါငးစညးေရး လပငနးစဥ ၊ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ ႏင အစးရ၏ ယၾကညစတခအားကးရမႈတ႔အေပၚ အျမငမားမာ အမးမးကြျပားၾကသည။ သေတသနျပစသမားသည ECBHOs အမ အဓကသတငးအခကအလကေပးသ အမားအျပား ႏင ႀကမဖနမားစြာ တစဥးခငး ေတြ႔ဆစကားေျပာဆခသည။ အဆပါ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားမ ရရလာေသာ အေၾကာငးအရာ အာေဘာမား ႏင ECBHOs မားထမ ရရလာေသာ တရားဝင မဝါဒဆငရာမတတမးမတရာမားအား အကဥးခပတငျပႏငရန ႀကးပမးထားပါသည။

ဤအစအရငခစာအတြက သေတသနလပငနးအား 2015 ႏစကနပငးတြင စတငျပလပခနမစ၍ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ ကနးမာေရးမဝါဒမား မားစြာေသာအေျပာငးအလမား ရခသည။ အစးရႏင ပးေပါငးဆကသြယေဆာငရြကမႈမားျပလပရနအတြက ႏစ ၂ဝ စမကနးအား ေဖာျပထားေသာ ေပါငးစညးေရးလပငနးစဥအတြက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမညစမခက (action plan) မၾကမး အား HCCG မ ေဖာေဆာငလကရသည။ အစးရ၏ အခြနဘ႑ာမားက အသးျပ၍ အသးစရတခြေဝေပးျခငးပစမား ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသမားအား တရားဝငအသအမတျပျခငး ႏင အဖြ႕အစညးမားအား အသအမတျပျခငးစေသာ ကစၥရပမားအား အဆပါစမခကတြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ကနးမာေရးစနစအားေကာငးလာေစရနအတြက မဟာဗဟာ ေျမာကစမခကအား HCCG မ ၂ဝ၁၆ ခႏစ မတလတြင ထတျပနခၿပး အစးရထသ႔လညး ေပးပ႔မေဝခသည။ NLD မလညး UHC ေဆာငရြကရာတြင ေအာငျမငရန ယငး၏ လမးျပေျမပ - အဆ (၁.ဝ) (Version 1.0) အားထတျပနေၾကျငာခပါသည။ မဝါဒသည ဆကလကေျပာငးလေနမညျဖစၿပး အထးသျဖင ယၾကညမႈက ဆကလကတညေဆာကရမည ျဖစသည။ အဖြ႕အစညးမားသည ၎တ႔၏ ပးေပါငးညႏႈငးေဆာငရြကျခငးဆငရာ အယအဆမားက မြမးမရမညျဖစသည။ အစအရငခစာတြငပါရသည သတငး အခကအလကမား ႏင သးသပခကမားသည လကရအေျခအေနက ကယစားျပၿပး အခနၾကာျမငလာသညႏငအမ အဆငဆင ေျပာငးလမႈမား ဆကလက ျဖစေပၚလာလမမည ဟ မတယပါသည။

အစရငခစာ တငျပထားပ

အစရငခစာက အခနး ၄ ခနး၊ ေနာကဆကတြမားျဖင တငျပထားပါသည။ အခနး ၂ တြင ေနာကခ အခငးအကငးမား တငျပထားၿပး ဆယစႏစခၾကာသည လကနကကငပဋပကၡမားသည အရပသားျပညသမား၏ ကနးမာေရးက မညသ႔ထခကေစခပ ႏင ထ႔အတြကေၾကာင သးျခားကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစမား ျဖစေပၚလာေစခပမားက ေဖာျပထားပါသည။ ၂ဝ၁၁ ႏင၂ဝ၁၂ ခႏစမားတြင ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးမားျပလပၿပးေနာကပငး ေျပာငးလလာမႈမားကလညး ေဖာျပထားပါသည။ အေျခခ ႏႈငးယဥေလလာမႈ မား ျပလပႏငရနအတြက အခနး ၃ တြင အေရ ႔ေတာငျခမးေဒသမ MoH ႏင ECBHO စနစမား ၿခငသးသပမႈ ျပလပထားၿပး ဘကမတသည ျပညသမားအတြက မတညသည ဖြ႔စညးပ၊ လပသားအငအားစ၊ မဝါဒမားျဖင ေစာငေရာကမႈ ေပးေနပက ရပလးေဖာ တငျပထားပါသည။

အခနး ၄ တြင ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ECBHO မားမ တငျပလာသည ေပါငးစညးေရး အယအဆ (concept of convergence) က တငျပထားပါသည။ အခနး ၅ တြင အစးရ၊ ECBHO မားႏင ႏငငတကာ အေထာကအပေပးသည အဖြ႔မားအေနျဖင ပးေပါငး လပေဆာငျခငး၊ ညႇႏႈငးအေကာငအထညေဖာျခငးမား အရနအဟနျမႇငကာ ေရ ႔သ႔လမးႏငရန မဟာဗဟာမား ခမတႏငရန အတြက သးသပခကမား၊ လမးညြနခကမားက တငျပထားပါသည။ အခနးတငးတြင လကရျဖစေပၚေနေသာ အခကအခမားအား သးသပခကမား ႏင သကဆငေသာ ဆကစပပတသကသမားအတြက ေဆာငရြကႏငမည အႀကျပခကမားက ထညသြငးထား ပါသည။ အႀကေပးတငျပထားမႈမားက ေနာကဆကတြ ၁ တြင စစညးထားပါသည။

4

အခနး ၂ - ေနာကခအခငးအကငး

ကနးမာေရးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအေပၚ ပဋပကၡဧ။ သကေရာကမႈမားက ယခ အခနးတြင ေဖာျပထားသည။ အခနး ၂.၁ တြင ျပညသမားေပၚ ပဋပကၡမား သကေရာကမႈ အေျခအေန၊ စငၿပငအပခပမႈမား ေပၚေပါကလာေစပ၊ သးျခား ကနးမာေရးစနစမား ထြကေပၚလာပတ႔က ေဖာျပထားသည။ အခနး ၂.၂ တြင ကနးမာေရးအညႊနးကနးမားေပၚသ႔ ပဋပကၡမား၏သကေရာကပကေဖာထတထားသည။ ေဒသတစခလး ခန႔ပကစးေနပ၊ ေကာျဖတရမည ကနးမာေရးဆငရာ အခကအခႀကးမား ရေနပတ႔က ေဖာျပထားသည။ အခနး ၂.၃ တြင ေဒသရ အလအပဆးျပညသမားသ႔ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးေနသည EBCHO မား၏ အခနးက႑က မတဆကတငျပထားပါသည။ အခနး ၂.၄ တြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအေျခအေန အထးသျဖင ECBHO မား လႈပရားေဆာငရြကျခငးေပၚ ပစခတတကခကမႈရပစေရး၏ အမးမးေသာ သကေရာကမႈမားက ေလလာျခငးျဖင အဆးသတထား ပါသည။

၂.၁။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးမ ပဋပကၡ ႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ သမငးအကဥး

ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးသည ထငးႏငငႏင နယစပမဥးထစပေနၿပး တနသၤာရ တငးေဒသႀကး၊ မြနျပညနယ၊ ကရငျပညနယ၊ ကယားျပညနယ ႏင ရမးျပညနယ ေတာငဘကစြနးမ ၿမ႕နယမား ႏင ပခးတငးေဒသႀကး အေရ႕ျခမးတ႔ပါဝငသည။5 ေတာငထထပ သညေဒသတြင ခန႔မနး ေနထငသဥးေရ ၁၁.၅ သနးရၿပး6 ဗဟအစးရႏင စစတပက ထနးခပထားသည ဗမာတငးရငးသားမားႏင ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကားကြျပားသည တငးရငးသားလမးစ အမားစေနထငသည။.7 ကရင၊ မြန၊ ရမး၊ ကရငန၊ ႏင အျခားေသာ အပစႀကး၊ အပစငယအမးမးပါဝငသည ဗမာမဟတသညအပစမားက စေပါငးၿပး တငးရငးသားလမးစအျဖစ ေဖာျပၿပး ေန႔စဥသး စကားတြင တငးရငးသားဟေသာ စကားရပမာ ဗမာ မဟတသမားက ရညညႊနးရန အသးျပသည။

၁၉၄၈ ခႏစ ျမနမာႏငင လြတလပေရးရခနမစၿပး အေရ႕ေတာငျခမးေဒသည ကယပငအပခပခြင အာဏာကယျပန႔စြာရရရန၊ ႏငငအေရးအရာမားတြင တနးတညမပါဝငႏငရန ေတာငးဆသည တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမား (ethnic armed organizations (EAOs)) ႏင အစးရတ႔၏ လကနကကငပဋပကၡမားေၾကာင ပကစးခရသည။ ပဋပကၡမားသည ေဒသ၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ က ဆးဝါးစြာထခကေစၿပး အပခပမႈပစ ပတဝနးကငမား အမးမးကြျပားသြားကာ နယေျမေပၚမတည၍ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေဆာငရြကပ ႏင ေဆာငရြကေပးသညအဖြ႕အစညးမားက ကြျပားသြားေစခသည။

၁၉၄၈ - ၁၉၈၈။ ။ လကနကကငပဋပကၡ ႏင စငၿပငကနးမာေရးစနစမားေပၚေပါကလာျခငး

ေဒသအတြငး အရညၾကာဆး၊ လႊမးမးမႈၾသဇာအမားဆး တငးရငးသား လကနကကင လႈပရားမႈမာ ကရင အမးသား အစညးအရး၏ လႈပရားမႈျဖစသည။ ၿဗတသကလနစနစေအာကရ လၿခေရးစနစႏင ဗမာ၏ ကယပင အပခပခြငရအစးရတ႔လကေအာကမေန၍ နာမညႀကးသည ကရငေရ႕ေနမား၊ ႏငငေရးသမားမား၊ စစတပမ တပမးမား ပါဝငလက ၁၉၄၈ ခႏစတြင KNU ကစတငဖြ ႔စညး ချခငးျဖစသည။ ၁၉၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ ရမး၊ ကခင၊ ခငး ႏင ကရငနအပစမား ရရခသကသ႔ ကယပငအပခပခြငရသည ျပညနယက ကရငလမးမား မရရေသာေၾကာင KNU က ဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။ ကရငဧရယာျဖစေသာ ဧရာဝတ ျမစဝကြနးေပၚေဒသ (လကရ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး) မ ရနကန၊ ႏင အေရ႕ေတာငျခမးေဒသေနရာ အေတာမားမားတြင လကနကစြကငပနကနမႈမား ေပၚေပါကခသည။ ပမနႏငငေရးျဖစစဥကလညး ကရင ႏငငေရးသမားမားက တစခနကကန႔ကြကခၾကသည။

၁၉၅ဝ ႏစမားတြင ေဒသတြငး ေပၚေပါကလာသည မြနႏင ကရငန လကနကကငလႈပရားမႈအတြက KNU သည အဓကပပးေပး ခသည။ ၁၉၅၆ ႏင ၁၉၅၇ တြင အသးသးေပၚေပါကခသည မြနျပညသစပါတ (NMSP) ႏင ကရငန အမးသားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ပါတ (KNPP) တ႔ျဖစသည။ ယငးဆယစႏစအတြငး ၄ငး၏ လြတေျမာကနယေျမမားအတြငး အပခပမႈမားျပလပႏငရန ေကာသ ေလးအစးရအဖြ႕က ဖြ႔စညးခသည။ ၁၉ ၅၆ ခႏစတြင ကရငကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးဌာနက ဖြ႔စညးခသည။

၁၉၆ဝ ႏစမားတြင ဖကဒရယလႈပရားမႈမား စတငခသည။ ရမးျပညနယမ ဝနႀကးမားႏင လႊတေတာ အမတမား ဥးေဆာငၿပး အျခားေသာတငးရငးသားျပညနယမားမ အစးရေခါငးေဆာငမားလညး ပးေပါငးပါဝငလာၿပး တငးရငးသားျပညနယမားတြင ပ၍ လြတလပသည ကယပငအပခပခြငေပးရန၊ ႏငငေရးအရ လြတလပမႈ ရရရန ေတာငးဆခၾကသည။ ၁၉၆၂ ခႏစတြင စစတပမ အာဏာသမးခၿပး ေခါငးေဆာငပငးနင ဗဟအစးရၾကား ဒတယအႀကမေဆြးေႏြးေနစဥတြင ယငးလႈပရားမႈက အဓမၼပတပင ခသည။ အာဏာသမးၿပး ရကေပါငးအနညးငယအၾကာတြင စစတပမေျပာေရးဆခြငရသက ရနးရငးဆနခတျဖစမႈမားက ေရာငရား လ၍ အာဏာသမးရျခငးျဖစၿပး ဖကဒရယအေရးသည အာဏာသမးရျခငး၏ အေရးအႀကးဆး အေၾကာငးျပခက ျဖစသညဟဆ ခသည။8 ဖကဒရယအစးရတစရပ ေပၚေပါကလာမညက ကာကြယရန လအပသျဖင အာဏာသမးရသညသေဘာျဖစသည။ ဗလခပေနဝငး၏ “ျမနမာနညး ျမနမာဟနဆရယလစလမးစဥ” ႏငအတ ဗဟဥးစးမႈက ဥးတညသည အပခပေရးပငး ေျပာငးလမႈ အမားအျပားျပလပခသည။

ယငးျဖစစဥမားသည ရမးလမးမား လကနကကငလႈပရားမႈမားေပၚေပါကလာေစရန အေၾကာငးရငးမား ျဖစေစခသည။

5

အခနတအတြငးမာပင ရမးလကနကကငအဖြ႕မားသည ထငးနယစပႏင ရမးျပညနယစပ ေနရာအမားအျပားက ထနးခပထား လကနငၾကသည။ စစေရးအရ ရကစကၿပး ဗဟဥးစးမႈစနစျဖင အထကေအာက အဆငဆငျဖင အပခပသည အပခပေရးစနစက ဗမာျပညတြင ျဖစေပၚေစခၾကသည။ ဆရယလစ စစအစးရသည ျပညသ႔စစဗဟာက အသးျပၿပး အမးသား၊ အမးသမး၊ ကေလး သငယမားအားလးက ႏငငေတာ၏ တငးကပသညအပခပမႈေအာကသ႔ သြတသြငးခသည။ စစပြမားတြင အသးျပႏငရနလညး ရညရြယသည။ တပမေတာသညလညး ျဖတေလးျဖတ ေသာငးကနးသႏမနငးေရး မဟာဗဟာက အသးျပၿပး EAO မားက ရပရြာမားမ ပပးႏငျခငးမရေစရန ေဆာငရြကခသည။ အေရ႕ေတာငဘကျခမးတြင ရပရြာမားက အစလကအၿပလက အစးရ ထနးခပသညေနရာရ စခနးမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေစခသည။ ၄ငးတ႔ဇာတေျမ၊ ေနအမသ႔ ျပနလညေနထငျခငးက အလြနတငးကပစြာ တားျမစခသည။

၁၉၇ဝ ႏစမားတြင KNU သည ျမစဝကြနးေပၚေဒသတြင အႀကးအကယ႐ႈးနမၿပး ႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတြင ျပနလည အေျခခ ရသည။ အပခပေရးခရင ၇ ခက ဖြ႔စညးခၿပး ပခးအေရ႕ျခမး၊ ကရင၊ မြန၊ တနၤသာရ တ႔ပါဝငၿပး ယေန႔ထတညေနဆျဖစသည။ နယစပကနသြယေရး ႏင ႏငငတကာ ေထာကပမႈမားေၾကာင အကးအျမတအမားအျပားရရခၿပး KNU အပခပေရးစနစသည ယငးကာလအတြငး သသသာသာ တးတကလာခသည။ ဒမကေရစ ဖကဒရယျပညေထာငစ ဖြ႕စညးရန ေတာငးဆသည အျခား တငးရငးသား လမးစ မဟာမတအဖြ႕အမးမးကလညး လကခေနရာေပးႏငခသည။ ၁၉၇၂ ခႏစတြင မြနျပညသစပါတသည ၄ငး၏ထနးခပေဒသမ ျပညသမားအတြက မြနအမးသားကနးမာေရးေကာမတ (Mon National Health Committee (MNHC)) က ဖြ႔စညးၿပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးခသည။

၁၉၈၈ - ၂ဝဝ၉ ။ ။ ေဒသတြငး စစပြမား ျပငးထနလာျခငးႏငအတ နယစပအေျချပ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈျမႇငတငျခငး

၁၉၈၈ ခႏစတြင ဆႏၵျပမႈမား အႀကးအကယျဖစပြားခၿပး ဒတယအႀကမ အာဏာသမးမႈျဖစေပၚခသည။ ႏငငေရးအရ တကကြသည ဆရာဝနမားႏင အျခားေဆးပညာသညမား KNU ထနးခပေနရာမားႏင ထငးႏငငသ႔ေရာကရလာေသာေၾကာင ေဆးဘကဆငရာ အားသစေလာငးသကသ႔ျဖစလာခသည။ ရနကန ေဆးတကသလဆငး ေဒါကတာစငသယာေမာငသည ဒကၡသညမားႏင အေဝးေရာကမားက ကသေပးရန ၁၉၈၉ ခႏစတြင မေဆာက၌ မယေတာေဆးခနးက ဖြငလစခသည။ ေနာကပငးတြင ျမနမာႏငငမ ေရႊ ႔ေျပာငးလပသားမားႏင၊ ႏငငတြငးမ ကနးမာေရးစရတမတတႏငသ၊ ကသမႈ ခယရန လကလမးမမသမားက ကသေပးသည ေဆးခနးျဖစလာသည။ ၂ဝ၁၄ ခႏစတြင ေဆးခနးလနာတစဝကခန႔သည ျမနမာႏငငတြငးေနထငသမားျဖစသည။9

ရပရြာအေျချပမားႏင EAO ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားက ပပးႏငရန ၁၉၉၁ ခႏစတြင ေဒါကတာ စငသယာေမာငႏင အျခားအေဝးေရာကမားပးေပါငးၿပး ဗမာေဆးဘကဆငရာအသငး (Burma Medical Association ) ကဖြ႔စညးခသည။ ၁၉၉ဝ ႏစ မားတြင လကနကကငအဖြ႕အစညးမားႏင ဒမကေရစ လလားသည အေဝးေရာကမား ပးေပါငးၿပး အမးသားကနးမာေရးႏင ပညာေရးေကာမတက ဖြ႔စညးကာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသညအဖြ႔မားအားလးက စစညးခသည။ ၁၉၉၂ ခႏစတြင ရမးေဆးမးမားသည ရမးကနးမာေရးေကာမတက ဖြ႕စညးခၿပး ေနာကပငးတြင သမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ၏ ရမးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ေဖာငေဒးရငး (Shan State Development Foundation (SSDF)) စစညးမႈေအာကသ႔ ေရာကသြားသည။ ၁၉၉၇ တြင KNPP သည ကရငနေရြ႕လား ကနးမာေရးေကာမတက (Karenni Mobile Health Committee (KnMHC) 10 က ဖြ႔စညးခသည။ ရပရြာသားမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ရပရြာမားတြင ျပနလညလပကငႏငေစရန ေလကငသငၾကားေပးျခငးျဖင ေရြ႕လား ကြငးဆငး ေစာငေရာကမႈမား အျပညအဝေပးႏငရနအတြက ၁၉၉၈ ခႏစ တြင KNU ႏင အခတအဆကရသည အေဝးေရာကမားနင ကနးမာေရးကြမးကငသမား ပးေပါငးၿပး ေကာပးအတအဖြ႔ (Backpack Healthworker Team (BPHWT) ) ကဖြ႔စညးခသည။ ကနဥးတြင BPHWT သည အေရ႕ေတာငျခမးတြငသာ အဓကလႈပရားခၿပးေနာကပငးတြင ျမနမာႏငငအႏ႔မ တငးရငးသားေဒသမား၊ ေဝးလေခါငဖားေဒသမားသ႔ ျပန႔ႏ႔႔သြားသည။ ေဖာျပခပါ ကြနယကမားသည ECBHO မား၏ အမာချဖစၿပး ဤအစရငခစာ အဓက ေလလာ ေဖာထတထားသည အစအဖြ႔႔မားျဖစသည။.11

၁၉၉ဝ မ ၂ဝဝဝ ခႏစမားအတြငး ပတဆ႕အေရးယမႈမား၊ စစအစးရ၏ အဆကျဖတမႈမားေၾကာင ျမနမာအစးရႏင လပငနး ေဆာငရြကရန ကန႔သတခထားရသည အလရငမားသည ၄ငးတ႔၏ မားလသညလဒါနးမႈ၏ အစတအပငးအမားစက ပဋပကၡ ျဖစေနသညဧရယာမားနင ဒမကေရစ လႈပရားမႈမား အတြက ေပးအပခၾကသည။

ေဒသခကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ အစအစဥမား တးခ ႔လာသညႏင အမ တငးရငးသား ကနးမာေရး ဝနထမးမား၏ ကြမးကငမႈအားနညးပမာ ဆးဆးဝါးဝါးျဖစေနပမာ ထငရားလာသည။ကနးမာေရးဝနထမးအျဖစလပကငေနသမားတြင စခနမ အသအမတျပသငတနး တကေရာကေအာငျမငထားသမားမာ ရားရားပါးပါးျဖစသည။ ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔အစညးမား၊ အစးရမား၊ ပဂၢလက အလရငမား၏ ေငြေၾကးပပးမႈ၊ INGOမားမ နညးပညာအႀကေပးမႈမားႏငအတ ကနးမာေရး ဝနထမးမား အတြက စသတမတထားသည ကသေရးသတမတခကမား၊ သငရးညႊနးတမးမားက ေဖာထတႏငခသည။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအတြကသာမက ျမနမာႏငငမ IDP မားက ေစာငေရာကေပးေနသည ကနးမာေရးစနစ အားေကာငးေစရန အေထာကအကျပခသည။ ၂ဝဝဝ ခႏစေႏာငးပငးတြင အရညအေသြးျပညဝသည ေဆးမးမား၊ မခငႏင ကေလးကနးမာေရး ေစာငေရာကသမား ေမြးထတႏငရနအတြက ကသမႈအဓကထားသည သငခနးစာမားက ထညသြငးလာခသည။ ျပညသ႔

6

ကနးမာေရးဝနထမး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးမး၊ ေဆးဝါးကြမးကင ႏင ဓာတခြမးအပါအဝင ျပညသ႔ကနးမာေရးက႑တြင ဝငေရာက တာဝနထမးႏငသမား ေမြးထတသည သငခနးစာမားကလညး ထညသြငးလာခသည။ အခ႕ေသာ ျပညသ႔ကနးမာေရး သငတနး မားက ထငးတကသလမားႏင ပးေပါငးၿပး အေကာငအထညေဖာခသည။ ECBHO မားႏင ၄ငးတ႔ ေစာငေရာကမႈေပးသည လထမားသည ႏငငတကာမ ပပးမႈေပၚတြင တး၍မခလာရသည။ ၂ဝ၁၅ ခႏစ အေရ႕ေတာငျခမးမ ECBHO မားအားလး၏ စစေပါငး ဘတဂကသည အေမရကနေဒၚလာ ၆ သနးေကာမညဟ ခန႔မနးထားၿပး အမားစမာ ထငးႏငငမ မယေတာေဆးခနး လပငနးမားတြင အသးျပျခငးျဖစသည။ မယေတာေဆးခနးစရတတြင အျခား ECBHO မားက သငတနးေပးသည စရတမားလညး ပါဝငသည။.12

၁၉၉ဝ ႏစမားတြင ေဒသတြငး ပဋပကၡပစမား သသသာသာေျပာငးလလာသညက ေတြ႔ရသည။ ၁၉၉၄ ခႏစတြင အစးရႏင ကရငနလမးေပါငးစလြတလပေရးတပဥး (Karenni Nationalities People’s Liberation Front- KNPLF) (KNPP မ ၁၉၇၈ ခႏစတြင ခြထြကသြားသည ကယားျပညနယမ EAO တချဖစသည)၊ မြနျပညသစပါတ ႏင KNU ခြထြကအဖြ႕ႀကး Democratic Karen Buddhist Army (DKBA) တ႔ၾကား ပစခတတကခကမႈရပစေရး လကမတေရးထးခသည။ လကမတေရးထးၿပးေနာကပငး တပမေတာသည KNU ႏင KNPP တ႔ေပၚတြင ေသာငးကနးသႏမနငးေရး စစဆငေရးမားက အားသြနခြနစက ျပလပလာႏငခသည။ မမ မခငအဖြ႔အစညးက ေကာခငးခသည အဖြ႔အစညးမားျဖစေသာ DKBA ႏင KNPLF တ႔သည စစေရးအရ တပမေတာက တကရကကညမႈမား ေပးခသည။ ရမးျပညေတာငပငးတခြငက ဆယစႏစမားစြာ စးမးထားသည ေမာထငးတပမေတာ (Mong Tai Army (MTA) ျပညသ႔စစေခါငးေဆာင သပနေခါငးေဆာင ခြနဆာသည ၁၉၉၆ ခႏစတြင တပမေတာသ႔လကနကခခသည။ MTA မ ခြထြကသြားသညအဖြ႔သည သမးျပည ျပနလညတညေထာငေရးေကာငစအျဖစႏင ျပနလညေပၚထြကလာၿပး ယေန႔ တငတညတ ေနသည။

၂ဝဝဝ ခႏစဝနးကငတြင KNU ၊ KNPP ၊ RCSS တ႔က တပမေတာမ အႀကးအကယထးစစဆငၿပး ျဖတေလးျဖတ မဟာဗဟာကလညး ရဖနရခါ အသးခသည။ အရပသားမားကလညး အစးရထနးခပနယေျမမားသ႔ အတငးအကပေျပာငးေရႊ႕ေစသည။ ၁၉၉၆ ႏင ၂ဝ၁၁ ခႏစအတြငး ေဒသတြငးမ ေကးရြာေပါငး ၃,၇၂၄ ရြာသည ဖကဆးခရ၊ ေရႊ႕ေျပာငးခရသည။ ရပရြာသားမား စြန႔ခြာထြကေျပး ၾကရသည။.13 ေဒသတြငးတြင IDP အေရအတြက ၄ဝဝ,ဝဝဝ ေကာထရၿပး ဒကၡသညေပါငး ၁၂ဝ,ဝဝဝ မ ၁၅ဝ,ဝဝဝ အတြငးရသည။ ၂ဝဝ၅ ခႏစတြင ထငးနယစပမ ဒကၡသညအမားအျပားက တတယႏငငမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခေပးမႈ စတငခသည။ ၂ဝ၁၄ ခႏစအထ ကရငႏငကရငန ဒကၡသညအမားစပါဝငေသာ ဒကၡသည ၈၉,ဝဝဝ ေကာက ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခေစခသည။ အမားအား ျဖင အေမရကနျပညေထာငစႏငငသ႔ ေရႊ႕ေျပာငး အေျခခေစခသည။14

စစအစးရေခတတြင တပမေတာႏင ၄ငး၏ တဆငခအဖြ႔အစညးမားသည ေသာငးကနးသ အမာခနယေျမဟ သတမတထားသည ေနရာမားတြင ျဖတသနးသြားလာမႈက ေတြ႕လငေတြ႕ခငး ပစခြငေပးထားသည။ ၄ငးတ႔သည ရကၡာႏင ပငဆငမႈမားက စနစတက ဖကဆးျခငး၊ သမးယျခငး၊ တရားလကလြတဖမးဆးျခငးႏပစကျခငး၊ တရားခြင မရ၊ ထေခခြငမရ သတျဖတျခငး၊ လငပငးဆငရာ ေစာကားျခငး၊ အဓမၼခငးေစျခငး၊ ေပၚတာဆြျခငး၊ ဆကေၾကးေကာကျခငး၊ အခြနအတတ တရားလြနေကာကျခငး အပါအဝင ပမန ျဖစေပၚေနသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအား အဓကတာဝနရသမားျဖစသည။.15 စစအစးရႏင နငငေတာ ေထာကပမႈျဖင ရပတညသည ျပညသ႔စစမားသည ယငးဧရယာမားသ႔ လ႔သားခငးစာနာမႈ အကအညမားေပးပ႔ျခငးက တငးကပစြာ ကန႔သတ ထားၿပး ECBHO ေဆးမးမားႏင အျခားအဆင ဝနထမးမားက ေစာကားျခငး၊ ဖမးဆးျခငး၊ သတျဖတျခငးစသည မားစြာေသာ ျဖစရပမားတြင ပါဝငပတသကခၾကသည။.16 ေကာပးအတအဖြ႕ (Backpack Health Worker Team) အဆအရ ၁၉၉၈ မ ၂ဝ၁ဝ ခႏစအတြငး ေကာပးအတအဖြ႕မ ေဆးမး ၉ ဥး ႏင ရးရာသားဖြားဆရာမ တစဥးတ႔သည ေသနတဒဏေၾကာင သ႔မဟတ ေျမျမပမငးဒဏေၾကာင ေသဆးခရသညဟ ဆသည။.17

၂ဝဝ၉ - ၂ဝ၁၆ ။ ။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတခြင ပြငသစစ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ (2009-2016: A fledgling peace process in southeast Myanmar)

၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြမတငမ ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင စစအစးရသည EAO မားအားလးက တပမေတာညႊနၾကားမႈေအာကတြင ရသည ျပညသ႔စစယနစအသစျဖစေသာ နယျခားေစာငတပမားအျဖစ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးအသြငေျပာငးရန သ႔မဟတ ထးစစ ဆငမႈ ခရမညဟ ေတာငးဆခသည။ တႏငငလးတြင နယျခား ေစာငတပေပါငး ၂၃ ခရၿပး ကရငႏင ကယားတြင တပရငးေပါငး ၁၆ ရငး ရသည။ DKBA ႏင KNPLF တ႔မ ခြထြကအဖြ႔မားကအေျခခၿပး ဖြ႕စညးထားျခငးျဖစသည။ ရမးျပညအေရ႕ျခမး ေတာငဘက ပငးတြင အျခား ၂ ဖြ ႔ရသည။18 DKBA ခြထြကအဖြ႕ ၊ KNU မလညး ခြထြကအဖြ႔႔ တခ ျဖစေသာ ကရင - ၿငမးခမးေရးေကာငစ (Karen Peace Council (KPC) တ႔သည အသြငေျပာငးရန ျငငးဆနသည သာမက ၂ဝ၁ဝ တြင တပမေတာက တကခကမႈမားျပလပခသည။

ပဋပကၡအနညးငယရခေသာလညး ၂ဝ၁၁ ႏင ၂ဝ၁၂ ခနစတြင အစးရႏငလကနကကငအဖြ႔ ၁၄ ဖြ႔ၾကားတြင ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး ျပလပႏငခၾကသည။ KNU ၊ KNPP ၊ RCSS ၊ KPC ႏင DKBA ခြထြက အဖြ႔ ႏင အေရ႕ေတာငျခမးတြင အေျခစကသည အျခား အဖြ႔ငယ ၃ ခ တ႔ လကမတေရးထးႏငခသည။19

7

အထးသျဖင ကရငႏင ကရငနေဒသမားတြင ပစခတတကခကမႈရပစေရးေၾကာင အပစအခတမား၊ အရပသားမားခစားရသည အႏငကငေစာကားမႈမား အတငးအတာတစခထ ေလာကသြားခေသာလညး စစအငအား တးခ႕မႈရေနေသးသညအတြက ျပနာအမးမး ဆကလကရေနဆျဖစသည။ အခကအလကေပါငး ၆ဝဝ ေကာပါသည ကရင လ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (Karen Humans Rights Group (KHRG) ) ၏ ၂ဝ၁၄ အစရငခစာေဖာျပခကအရ အပစအခတရပစေရး လကမတထးၿပးေနာကပငး အခ႕ေသာ အလြသး ႏပစကမႈမား ေလာကသြားသည။ အတအကဆရလင ေကးရြာမားက စနစတကဖကဆးျခငး ေလာက သြားသည။ သ႔ေသာလညး လကနကကငအဖြ႕မား၏ အျခားေသာ အႏငကငႏပစကမႈမားျဖစေသာ တရားလကလြတ အငအား သးျခငး၊ အဓမၼလသစစေဆာငးျခငး၊ ဆကေၾကးေကာကျခငး ႏင လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈမားကေတာ ရေနဆျဖစသည။.20 တပေနရာ၊ စးပြားေရး လပငနးေနရာမားအတြက ေျမသမးျခငး၊ မးယစေဆးဝါးျပနာကသ႔ေသာ လၿခေရးက ျခမးေျခာကသည အေၾကာငးရငးသစမားလညး အလငအျမန ျဖစေပၚလကရေနသည။21 ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးတြင ၂ဝ၁၃ ခႏစ တြငျပလပ ခသည အမေထာငစအလက ကနးမာေရးစစတမးအရ စစတမးေကာကယခသညဧရယာမ အမေထာငစ ၁ဝ ရာခငႏႈနးသည ၂ဝ၁၂ ခႏစအတြငး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈဒဏခရသညကေတြ႕ရသည။ ရကၡာ၊ ေကာကပသးႏ၊ အမေမြးတရစာၦနမား ဖကဆးျခငး သ႔မဟတ လယသမးဆညးျခငးသည အမားဆး ႀကေတြ႕ရသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈျဖစသည။.22 လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးမ ျပညသမားႏင အစးရ ၾကားမ အယအၾကညကငးမမႈမားက ဆကလကျဖစေပၚေစမညျဖစသည။ ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရးရရနအတြက ရငဆငရမည အခကအခပမာဏ ကလညး သရပေဖာျပသလကရသည။

ႏငငေျမာကဘကပငးတြင ျပငးထနသည လကနကကငပဋပကၡမား တဖနျပနလညျဖစေပၚေနေသာလညး ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင အားလးပါဝငႏငသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတစခက စတငခသည။ ဖကဒရယလလားသည EAO အစအဖြ႔မား စစညးၿပး အစးရႏင ညႇႏႈငးမႈမားျပလပခၾကသည။ ၂ဝ၁၅ ခႏစ ႏစလညပငးတြင စာခပစာသားက သေဘာတညႏငခၾကသည။ ေဝဖန သးသပမႈျပသမားက စစမကျဖစပြားရာေဒသမ လနညးစရပရြာမားအတြက အေရးႀကးသည ျပနာမား အားလး စစညးထားခက သဖြယျဖစသညဟ ဆခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ယငးေဖာျပပါအခကအမားစအတြက ကတျပစညးေႏာငထားမႈမရပါ။23 အေရးအႀကးဆးအခကအေနျဖင လကမတေရးထးသအားလးသည လြတလပမႈ၊ တနးတညမမႈ ႏင တရားမတမႈတ႔က အေျခခၿပး ပငလစတဓာတႏင24 အည ဒမကေရစေရး၊ အမးသားတနးတေရး၊ ကယပငျပဌာနးခြင အခြငအေရးမား အာမခခကမား အျပညအဝ ရေသာ ဒမကေရစႏင ဖကဒရယစနစက အေျခခသည ျပညေထာငစက ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြရလဒမားႏငအည တညေဆာကသြားရန ကတျပသည ဟေဖာျပထားသည။

EAO ၆ ဖြ႔က လကမတထးရန ခြငမျပဟ အစးရ ထတျပနလကသညႏင ေဆြးေႏြးပြမား အခနတအတြငးပကျပားသြားသည။25 ရလဒအေနျဖင ၂ဝ၁၅ ေအာကတဘာတြင လကနကကငအဖြ႔ ၈ ဖြ႕သာ သမၼတ၊ ကာကြယေရးဥးစးခပႏင အျခား အစးရအရာရမား ပါဝငလက တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတညခကလကမတေရးထးရန သေဘာတညခသည။ လကမတ ေရးထးရာတြင အေရ႕ေတာငျခမးမ အငအားအႀကးဆးအဖြ႔ႏစချဖစေသာ KNU ႏင RCSS တ႔ပါဝငခၿပး DKBA ၊ KPC ႏငယငး ေဒသတဝကလႈပရားသည အျခားအဖြ႔ငယမားလညး ပါဝငခသည။ 26

NLD သည ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ေတာငၿပကမးၿပ အႏငရခေသာလညး အေျခခဥပေဒအရ စစတပသည ဒတယသမၼတ တစဥး၊ အာဏာရသည ဝနႀကးဌာန ၃ ခမ ဝနႀကးမားႏင ႏငငရ လႊတေတာ အမတ ၂၅ ရာခငႏႈနးက ခန႔ထားႏငသည။ အားလးပါဝငေရး ပါဝငျခငးမရသျဖင NCA တြင NLD အေနျဖင ပါဝငလကမတထးျခငးမျပသညလညးျဖစႏငသည။ သ႔ေသာလညး ပါတ ႏင အစးရသစသည စစမနသည ဒမကေရစ ဖကဒရယျပညေထာငစ တညေထာငရန ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား ျပလပသြားမည ဟ အႀကမႀကမကတျပထားသည။27 ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ ပထမအဆငအေနျဖင ၂ဝ၁၆ ဇနနဝါရတြင ကငးပခသည ပထမအႀကမ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးညလာခတြင NLD လညး တကေရာကခသည။ ႏငငရ EAO အဖြ႔ႀကး အနညးငယသာပါဝငခေသာေၾကာင ယငးညလာခသည သေဘာတရားပေဖာျခငး သေဘာဆနခသည။ အစးရသစေၾကာင အနာဂတ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည ဥးတညခကသည ပမန ျဖစေပၚလကရသည။

၂ဝ၁၅ ႏစကနပငးတြင ECBHO မားႏင မေဆာကတြင ေတြ႔ဆရန NLD မ ကယစားလယမားလႊတခ သည။ ၂ဝ၁၆ တြင ECBHO မားပါဝငသည သတငးအခကအလက မေဝသညအစညးအေဝးက ဥးေဆာငျပလပခသည။ 28 ECBHO ႏင MoH ၾကား ပးေပါငး အေကာငအထညေဖာသည လပငနးမားေဆာငရြကရနမာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ တငးရငးသားအဖြ႔မားႏင ဆကဆေရး တညေထာငႏငေရး ယဆခကတြင ဥးစားေပးကစၥျဖစသညဟ NLD ကနးမာေရး အႀကေပးတစဥးက ဆသည။ ယငးအခကအျပင ECBHO မားက ကနးမာေရးေစာငေရာကသအျဖစ အသအမတျပမႈကလညး NLD အမးသား ကနးမာေရး ကြနယက၏ ၂ဝ၁၆ မဝါဒစာတမး ျဖစေသာ ကနးမာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈအစအစဥ - လတငးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လမးျပေျမပ (၂ဝ၁၆ - ၂ဝ၁၃) (Program of Heath Reforms: A Roadmap Toward Universal Health Coverage in Myanmar (2016-2030) တြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ 29

8

၂.၂။ ျမနမာႏငငအေရ႔ေတာငျခမးမ လကနကကငပဋပကၡမား၏ ကနးမာေရးေပၚသကေရာကမႈ (The impacts of armed conflict on health in southeastern Myanmar)

စစေဘးဒဏခရသမားအဖ႔ စစ၏ခါးသးေၾကာကမကဖြယမားက အလြယတက ေမႏငမညမဟတပါ။ ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငပငးမ လကနကကင ပဋပကၡမားသည လၿခေရးႏင အပခပမႈ ပတဝနးကင၊ စးပြားေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ပညာေရး ႏင ကနးမာေရး အေျခခ အေဆာကအဥမား၊ EAO ႏင ယၾကညမႈမား၊ တငးရငးသား ရပရြာမားၾကားမ ယၾကညမႈမားေပၚတြင ထခကမႈမားရသည။ အစးရ၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈစနစမား အားေကာငးေစရန ေဆာငရြကမႈေပၚတြငလညး သကေရာကမႈမားရသည။

ကနးမာေရးအသးစရတမာ လေလာကမႈမရသညျပင ဗဟခပကငမႈမားလြနးျခငး၊ လပရညကငရည ကြာဟခက မားလြနးျခငး တ႔ေၾကာင စစအစးရအဆကဆကလကထကတြင ပဋပကၡမရသညေနရာမားတြငပင ကနးမာေရး အေျခအေနမာ ေအာကက ေနာကကႏငလသည။ ၂ဝ၁၁ - ၁၂ ခႏစ ကနးမာေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား မျပလပမတြင ႏငငဂဒပ၏ ဝ.၃ ရာခငႏႈနးက ကနးမာေရးစရတအတြက အသးျပခၿပး လတစဥးအတြက ၁.၆ဝ ေဒၚလာ အသးျပျခငးျဖစသည။30 အာရတြင ကနးမာေရး အသး စရတ အနမဆးႏငငျဖစသည။31 WHO၏ ၂ဝဝဝ ခႏစ သတမတခကအရ ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရးစနစသည ႏငငေပါငး ၁၉၁ ႏငငအနက အဆင ၁၉ဝ တြင ရပတညေနသည။32 အေသးစတက အခနး ၃.၁ တြင ေဆြးေႏြးထားသည ယငးအားနညးခက မားသည အာရတြင ေမြးစႏင ကေလးငယ ေသဆးမႈအျမငဆး ႏငငျဖစေနျခငးကသ႔ေသာ အလြနဆးဝါးသည အမးသားအဆင ကနးမာေရးရလဒမားက ေပၚထြကလာေစသည။33 တစကမာၻလးတြင ျဖစေပၚေနသကသ႔ပင ေကးလကေဒသမ ကနးမာေရး အညႊနးကနးမား အားလးနးပါးမာ ကဆငးကာ ရလဒဆးလကရသည။

ေကးလကေဒသတြင ကနးမာေရးအေျခအေနဆးဝါးမႈမာ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ပ၍ဆးဝါးသြားသည။ ဇယား ၁ တြင ကနးမာေရး တငးတာမႈအၫႊနးကနးမားက ပေဖာႏငရန MoH ႏင ECBHO တ႔ထမ ရႏငသမ အခကအလကမားက စစညး ေဖာျပထားသည။ MoH အခကအလကမားက ႏငငအဆငဆင ပမးမႏႈနး၊ ႏငငေတာအဆငၿမ႕ျပ ပမးမႏႈနး၊ ျမနမာႏငငအေရ႕ ေတာငျခမးမ ကရင၊ ကယား၊ မြန ျပညနယမားမ အခကအလကမား ရယထားသည။ ECBHO ဧရယာသည ယငးျပညနယ ၃ ခ လး တြင ပါဝငေသာလညး ECBHO သည ေကးလကေဒသ၊ ပဋပကၡဒဏခေဒသ ( အထးသျဖင EAO ရသည ေဒသ) တ႔တြငသာ လႈပရားမႈရသညဟ ယဆႏငသည။ အစးရအခကအလကမားသည MoH လႈပရားမႈရသည ၿမ ႔ႏင၊ လမးမႀကးႏင နးသညဧရယာမား မျဖစသည။ MoH မ လပငနး အမးမးအတြက ခမတထားသည ရညမနးခကမားအတြက အညႊနးကနးမားျဖစသည။

ဇယား 1 ။ ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးမ ကနးမာေရး အၫႊနးကနးမား (Health indicators in southeast Myanmar)34

အညြနးကနး

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန အခကအလကECBHO ဧရယာ g

ရညမနး

ခက

ရညမနးခက ခမတသည

အစအဖြ႔ႏငင

အဆငၿမ႕ျပ ေကးလက ကရင ကယား မြန

ေမြးစကေလး (တႏစေအာက ေသဆးမႈႏႈနး) (အေယာက ၁ဝဝဝ ႏႈနး) f

၃၇.၅ ၂၄.၅ ၄၂.၈ ၇.၆h ၉ .၈h ၁ဝ.၅h ၉၄.၂ ၂၂ MoH ၂ဝ၃ဝ

မခငေသဆး မႈႏႈနး (၁ဝဝ ဝဝဝ တြင)

၂ဝဝi ၁၁၂h ၁၅၄h ၁၁ဝh ၁၂ဝh ၈ဝh ၇၂၁ ၉ဝ MoH ၂ဝ၃ဝ

ကေလး (၅ ႏစေအာက) ေသဆးမႈ (၁ဝဝဝ တြင) f

၄၆.၁ ၂၉ .၁ ၅၂.၉ ၁၁.၂h ၁၅.၃ h ၁၄.၃h ၁၄၁.၉ ၂၉ MoH ၂ဝ၃ဝ

9

မးဖြားမႈ မတငမ ေစာငေရာကျခငး ( အနညးဆး တႀကမ ေစာငေရာက ခဖးသည ရာခငႏႈနး ) f

၉၃.၁ ၉၈.၃ ၉၁.ဝ၁ ၉၅.၂ ၉ဝ.၅ ၉၉ .၆ ၆ဝ.၄ ၈ဝ

MoH ၏ ေရရည တည တသည ဖြၿဖးေရး ရညမနးခက အတြက ကတျပမႈ (SDGs)

ကြမးကင သားဖြား ဆရာမ ႏင ေမြးဖြားႏင သညရာခငႏႈနး (%) f

၇ဝ.၆ ၈၉ .၆ ၆၃.ဝ ၆၄.၅ ၆၉ .ဝ ၈၁.၇ ၇၃%e ၈ဝMoH ၏ SDGs ကတျပခက

ကာကြယေဆး ထးျခငး f (လႊမး ၿခ ရာခငႏႈနး)

၉၆.ဝ ၉၇.၄ ၉၇.၂ ၉၇.၆ ၉၄.၉ ၁ဝဝ အလြနနညး ၁ဝဝMoH ၏ SDGs ကတျပခက

သးဆကျခား ေဆးမသးသည ရာခငႏႈနး f (%)

၅၄.ဝ ၄၈.၇ ၅၆.၃ ၆၄.ဝ ၆၇.၇ ၅၄.၄ ၅၄.၁j ၁ဝj

MoH ၏ SDGs ကတျပခက

လတစဥးအတြက ကနးမာေရး ဝနထမး (HWs per person )

၁.၄၉ a -- -- -- -- --၁.၂၉ b

၂.၁ဝ c၂.၃

WHO ေထာငစႏစ ရညမနးခက

a ယခစာရငးအတြက ဆရာဝန၊ သနာျပ၊ သားဖြားဆရာမတ႔က ကနးမာေရးဝနထမးအျဖစ စာရငးသြငးပါသည။

b MoH ၏ ဆရာဝနမား၊ သနာျပမား၊ သားဖြားမားႏင တနးတနးပါးျဖစသည ေဆးမး၊ အေရးေပၚမးဖြားျခငးေစာငေရာကမႈ ( Emergency Obstetric Care (EmOC) ႏင မးဆကပြား ကနးမာေရး ဝနထမးမား (Reproductive Health (RH) workers)

c ေဆးမး၊ EmOC ႏင RH ဝနထမးမား၊ ရပရြာကနးမာေရး ဝနထမးမား (community health workers (CHWs) ေပၚ အေျခခတြကခကသည။ CHWs ႏင သားဖြားဆရာမမားသည ကသမႈပငး ကြမးကငမႈမာ ထပတနးပါးျဖစသည။ ပ၍ရငးလငး ေစရန ဇယား ၂ ႏင ၃ တြငၾကညပါ။

e ေလကငသငတနးေပးမႈမရသေလာကနညး၊ ကသေရး အေတြ႔အႀက ကြမးကငမႈ အလြနနညးသည ရးရာသားဖြားဆရာမမားကလညးထညသြငးတြကခကထားပါသည။

f UNICEF Multiple Indicatior Cluster စစတမး ၂ဝ၁၁

g Parmar et al. (2015): မတစ ၄၇ ကၾကညပါ။ မခငေသဆးမႈ အခးအစားမာ . Diagnosis Critical: မတစ ၁၁၉ မ ရယထားျခငး ျဖစသည။

h MoH အခကအလက

i WHO ခန႔မနးခက။

j သားဆကျခားေဆးလေလာကမႈမရျခငးဟ အဓပၸါယဖြငပါသည။

ျမနမာႏငငေတာငျခမးမ ျပညသမားအဖ႔ ဖားနာျခငးႏင ေသျခငးသည ကြျပားျခငးမရပါ။ အခကအလကမားက ခြျခမးသးသပ ေလလာခကအရ ကနးမာေရးအေျခအေနသည ေစာကားႏပစကခရမႈမားႏင အျမတမးခတဆကေနသညကေတြ႔ရသည။ အတအကဆရလင တပမေတာမ ကငသးသည ေသာငးကနးသ ႏမနငးေရး ေဆာငရြကပမား၊ လကနကကငအဖြ႔အမးမး၏ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည ရပရြာမားက ဖြတဖြတေၾကေစခၿပး အရပသားျပညသေပါငးရာႏငေထာငႏငခက ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးေစခသည။ ၂ဝ၁၄ ခနစ ခန႔မနးစာရငးအရ ေဒသတြငးတြင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာေျပးရသမား ၄ဝဝ ဝဝဝ နးပါးရသည။35

10

အရပသားျပညသမားေပၚ တကခကမႈမားအျပင ကာလရည ပဋပကၡနင ဆကစပေပၚေပါကလာသည အႏငကငႏပစကမႈမား၊ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမားမေပးပ လစလရႈထားျခငး၊ အေရ႕ေတာငျခမးမ IDP မားထသ႔ လသားခငးစာနာမႈ အေထာကအပမား ကန႔သတထားျခငး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး အေျခခ အေဆာကအဥ အားနညးျခငး၊ ပညာေရးစနစမား အားနညးျခငး၊ ေဆးခနးမား အတြက ေထာကပေရးလမးေၾကာငး အားနညးျခငးတ႔သည ကနးမာေရးအေျခအေန အတကအကက ျဖစေစသည ကစၥမား အျဖစ မတတမးမားတြငေဖာျပထားသည။.36 ယငးဧရယာတေလာက လြနခသည ဆယစႏစအတြငး ေဆာငရြကခသညေလလာမႈမားအရ ေျမျမပမငးႏင အျခားလကနကမားေၾကာင တကရကထခကမႈမားအျပင အမေထာငစမားသည ဆႏၵမပါ အဓမၼ ေရႊ႕ေျပာငးရျခငး သ႔မဟတ အျခားလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ခစားဖးသည အေတြ႔အႀကရသည အမေထာငစမားသည ယငးကစၥမား ႀကေတြ႕ဖးျခငး မရသည အမေထာငစမားထက ဖားနာမႈႏႈနး၊ ေသဆးမႈႏႈနးသသသာသာျမငမားသည။37

၂ဝဝ၂ ခႏစ ECBHO ေဒသမားတြင ျပလပခသည စစတမးမားအရ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမား ႏင ကနးမာေရးရလဒဆးမႈ မားသည အၿမတမးဆကစပေနသညကေတြ႕ရၿပး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ ကနးမာ ေရး ဆးဝါးမႈႏငဆကစပေနသညက ညႊနျပလကရသည။

၂ဝဝ၂ ခႏစ ေလလာမႈမားအရပဋပကၡျဖစပြားသညေဒသမားမ ကေလးသငယေသဆးမႈသည ႏငငတြငးမ အျခားေဒသမားထက ျမငမားေနသညက ေတြ႔ရသည။ (ကေလး ၁ဝဝဝ တြင ၂၉၁ ေယာက ႏႈနး ႏင ၁ဝ၇ ေယာကႏႈနးျဖစသည).38 ၂ဝဝ၇ ခနစ တြင ျပလပခသည ေလလာမႈတခတြငလညး ေရႊ႕ေျပာငးရနမလသည အမေထာငစမားႏင ႏႈငးယဥေလလာၾကညပါက အဓမၼေနရာ ေျပာငးေရႊ ႔မႈေၾကာင အမေထာငစအတြငး ကေလးသငယ ေသဆးမႈက ၂.၈ ဆျမငတကေစၿပး ကေလးသငယ အာဟာရ ခ ႔တမႈက ၃.၂၂ ဆ ျမငတကေစသည။ 39 ၂ဝ၁၃ တြငျပလပခသညအခကအလကမားအရ အဓမၼခငးေစမႈခရသည အမေထာငစသည ခငးေစမႈ မခရသည အမေထာငစထက ေမြးစကေလး ေသဆးမႈ ၂.၂ ဆ၊ ကေလးေသဆးမႈ ၂.၁ ဆ ပ၍မားျပားသည။ ယငးေလလာမႈ တြငပင ဆႏၵမပါ အဓမၼေျပာငးေရႊ႕ခရသည အမေထာငစမ ကေလးမားသည မေျပာငးေရႊ႕ရသညကေလးမားထက အျပငးစား သ႔မဟတ အႏစား အာဟာရခ႕တႏႈနး ၃.၃ ဆပမားသညက ေတြ႔ရသည။40

၂ဝ၁၂ ခႏစတြင သေဘာတခသည ပစခတတကခကမႈရပစေရးသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငပငးတြင လကနကကင ပဋပကၡမားက တျဖညးျဖညးကဆငးသြားေစခေသာလညး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ဆကလကျဖစေပၚေနဆျဖစသည။ ၂ဝ၁၄ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ အစရငခစာတြင တးတကမႈ အခ႕ရေနသညတင အငအားတးခ႕ျခငး၊ သ႔မဟတ စစသား အမားအျပားရေနျခငးသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ျဖစေပၚေစရန တြနးအားေပးေနသညဟ ေဖာျပထားသည။41 ထ႔ျပင ၂ဝ၁၂ တြင ထတျပနခသည အမေထာငစစစတမးအရ စစမကျဖစပြားသည အေျခအေနတြင မဟတသညတင စစတပစခနးႏင ေနရာနးစပမႈရခပါက စားနပရကၡာလၿခမႈမရျခငး၊ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား၊ ကနးမာေရး အေျခအေနဆးျခငးမားက ျဖစေပၚေစသည။ အတအက ဆရလင စစတပ ႏင တစနာရေလာကစာ အကြာအေဝး နးကပလာတငး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရမႈ ၃ဝ ရာခငႏႈနး ျမငတကလာသည။ စားနပရကၡာမလၿခမႈ ၅ ရာခငႏႈနးျမငတကလာသည။42 မသားစဝငမား ဖားနာသည ႏႈနးျမငတကလာၿပး ေဆးကသမႈမရရသညႏႈနး ၂၉ ရာခငႏႈနးျမငတကလာသည။43

ယငးေလလာခကမားတြင ေတြ႔ရရသညမာ ပဋပကၡ၏ သြယဝကအကးဆကမားျဖစေသာ ေဆးခနး မသြားႏငေအာငကန႔သတျခငး၊ အေျခခအေဆာကအဥအားနညးျခငး၊ စးပြားကျခငး၊ ေျမျမပမငး သ႔မဟတ အျခားလကနကမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည တကရကအၾကမးဖကမႈ၏ အကးဆကမားေၾကာငလညး ဖားနာမႈ၊ ေသဆးမႈမား ျဖစေနသညကေတြ႔ရရသည။ ယငးအခကအခ မားက အမးသမး ႏင ကေလးမားမ အဆးဆးခစားၾကရသည။ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ IDP မား၏ ေမြးကငးစ၊ ကေလး သငယ၊ မခငေသဆးမႈႏႈနးမာ တရားဝငထတျပနႏႈနးထက မားစြာျမငမားေနသညဟ စစတမးမားက တသမတတညး အေျဖထတ ျပသေနသည။ အာဆယအဖြ႕ဝငႏငငမားတြင အဆးဆးျဖစသည။44 ေသဆးရသညအေၾကာငးအရငးမားသည ပးဝငျခငး ႏင အလြယတက ကသႏငသည ဖားနာမႈမားျဖစေသာ အသကရႈလမးေၾကာငးပးဝငျခငး၊ ဌကဖား၊ ဝမးပကဝမးေလာေရာဂါမား ေၾကာင ျဖစေနသညကေတြ႔ရသည။45 IDP ရပရြာမားမ ကေလးသငယ အာဟာရျပတမႈႏႈနးသည ႏငငတြငးမ အျခားေနရာမား ထကစာလင သသသာသာျမငတကေနသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ျပလပခသည စစတမးတခအရ ၅ ႏစေအာကကေလး ၁၆.၈ ရာခငႏႈနးသည အာဟာရခ႕တမႈ အျပငးစား သ႔မဟတ အႏစားက ခစားေနရသည။ အမးသမးမားကယဝနေဆာငသည ပမးမ အသကအရြယသည ၁၁.၃ ရာခငႏႈနးျဖစသည။46 လတတေလာျပလပခသည စစတမးအရ ယငးဧရယာသည ႏငငအဆငပမးမ ႏႈနးထက သသသာသာ ဆးဝါးေနသည ကနးမာေရးက႑တချဖစသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးတြင ျပလပခသည စာတမးတစခအရ ရငခြငပကႏင ငါးႏစေအာက ကေလးငယမား၏ ေသဆးမႈႏႈနးသည ႏငငတြငးပမးမ သတမတခကထက ၂ ဆျဖစၿပး ဆမာလယာမ ေသဆးမႈႏႈနးႏင အတတပငျဖစသည။47

ပစခတတကခကမႈရပစေရးမတငမ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည ပဋပကၡျဖစပြားေနသည ေနရာအမားစ တြင ဝငထြကႏငျခငးမရပါ။ ယငးဧရယာမားတြင ေနထငသညျပညသမားသညလညး သြားလာျခငးက ကန႔သတ ထားခရသည။ အစးရ ႏင ECBHO မား၏ ေဆးခနးမား အပါအဝင ကနးမာေရး ေဆးရ ေဆးခနးမားသ႔ သြားေရာကကသခယႏငမႈက ကန႔သတထားသကသ႔ျဖစေနသည။ MoH ေဆးရ ေဆးခနး မားသ႔ သြားေရာကႏငသညတင ကသေစာငေရာကေပးႏငမႈမာ အကန႔အသတရေနသညက ႀကေတြ႔ ရၿပး ဆငးရမြေတလသျဖင လအပသညေဆးဝါးမား အတစကဝယယရန အခကအခေတြ႔ၾကရသည။ ထကသ႔ေသာ မျပညစမႈမားသည

11

ပစခတတကခကမႈရပစေရးမတငမကပင အလြနအမငး ဆးဝါးစြာ ျဖစေပၚေနချခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမး အထးသျဖင ေကးလကေဒသမားမ အစးရ ေဆးရ ေဆးခနးမားသည ဝနထမးအငအားအလအေလာကမရ၊ ကရယာမရ၊ ေဆးမရ ခ႕တေနဆျဖစသည။48 ေနာကဆးအေနျဖင ကနးမာေရး ေဆးရေဆးခနး ဆငးဘတမား၊ အမတအသားအမားစက ဗမာစာျဖင ေရးသားထားၿပး MoH ဝနထမးအမားစမာလညး ေဒသသးဘာသာ စကားေျပာဆႏငျခငးမရသညက အမားစျဖစေသာေၾကာင တငးရငးသား ရပရြာမားသည ႏငငေတာမေစာငေရာကမႈက ခယရာတြင ဘာသာ စကားအခကအခ၊ ယဥေကးမႈအခကအခမား ရသည။

၂.၃။ ECBHOs မား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ

ကနးမာေရးအေျခအေန အလြနအမငးဆးဝါးေနမႈ၊ အစးရ၏ အဆးမလစလရႈမႈတ႔ေၾကာင ေပၚေပါကလာသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ လအပခကမား ျဖညဆညးရန ECBHO မားက ႀကးပမးခၾကသည။ MTC သည အေျခခကသမႈေပးသည ေဆးခနးငယေလးမ အဆငျမငကသမႈေပးသည ေဆးခနးႀကးအျဖစသ႔ တးခ႕ခသည။ ၄ငး၏ သငတနးဌာနမလညး စခနမ ကနးမာေရး သငတနးမားပ႔ခေပးခၿပး EAO မားႏင ကနးမာေရးက႑ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမား၏ ကနးမာေရးမဝါဒက အဓကေမာငးႏငသည ေဆးခနးျဖစလာခသည။ ကရငျပညနယအတြငး ေဆးခနးကြနယကမား ဖြငလစထားၿပး ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမား မား၊ ႏငငမကေလးငယမားအတြက ေကာငးတစေကာငးဖြငလစထားသည။ ကေလးသငယ အကာအကြယေပးသည အစအစဥမားကလညး အေကာငအထညေဖာလကရသည။ Burma Medical Association (BMA) သညလညး ျမနမာႏငင တစဝမးမ EAO မားႏင ျပညသ႔စစမား ဖြငလစထားသည ေဆးခနး ၃၉ ခတြင မခငႏငကေလးေစာငေရာကေရး (maternal and child healthcare (MCH) အစအစဥမားခမတ ေဆာငရြကလကရသည။ ေကာပးအတအဖြ႔သည ေရြ႔လားအဖြ႔ေပါငး ၁ဝဝ ေကာရၿပး ဝနထမးအငအား ၁,၂ဝဝ ႏင လဥးေရ ၂ဝဝ,ဝဝဝ အထကက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၉ ခတြင ေစာငေရာကမႈေပး ေနသည။

ECBHO ဟဆရာတြင အထကတြငေဖာျပခသည MTC ၊ BMA ႏင BPHWT တ႔ႏငအတ EAO ၄ ခ၏ ကနးမာေရး ဌာနမား KNU ၏ ကရငကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးဝနႀကးဌာန (Karen Department of Health and Welfare (KDHW)) မြနျပညသစပါတ၏ မြနအမးသား ကနးမာေရးေကာမတ (Mon National Health Committee (MNHC) ၊ RCSS ၏ ရမးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ေဖာငေဒးရငး (Shan State Development Foundation (SSDF)၊ ကရငန အမးသား ေရြ႕လား ကနးမာေရးေကာမတ (Karenni National Mobile Health Committee (KNMHC)မ ဥးေဆာငသည ကယားျပညနယအေျချပ EAO ၊ BGF ၊ ျပညသ႔စစမား၏ ကနးမာေရး ပညာရငမား စစညးအဖြ႔႔ျဖစေသာ အရပဖကႏင ကနးမာေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကြနယက (Civil and Health Development Network (CHDN) 49 အဖြ႕မားမ ပညာရငမား ညြန႔ေပါငးအျဖစ ပါဝငပါသည။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငဘကျခမးမ ECBHO မား စစေပါငးလင ကနးမာေရးဝနထမး ၃,ဝဝဝ ေကာသည ေဆးခနး ၁၃၉ ခနးႏင ေရြ႕လားအဖြ႕ ၉၃ ဖြ႔တ႔တြင တာဝနထမးေဆာငလကရၿပး လဥးေရ ၆ဝဝ,ဝဝဝ ေကာက ေစာငေရာကမႈေပးရန ရညမနးထားသည။50

သးျခားစေပၚေပါကလာသည အဖြ႕အစညးမားျဖစေသာေၾကာင လပငနးအစအစဥမား၊ ေစာငေရာကမႈေပးျခငးမားတြင ကြျပား ၾကေသာလညး လ႔အခြငအေရးသငတနး၊ အဆငျမငကနးမာေရးသငတနးမားက ပးေပါငးသငတနးေပးျခငးမားရသည။ ကနးမာ ေရးလပသားမား၏ လၿခေရး စတခရေစရနအတြက ပဋပကၡႏငဆငသည အခကအလကမား မေဝျခငးျပလပၾကသည။ ၂ဝဝ၂ ခႏစတြင ကနးမာေရးအခကအလက လပငနးအဖြ႔ (Health Information Systems Working Group (HISWG) ဖြ႔စညးၿပး တရားဝငပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမား စတငခသည။ အဖြ႔အသးသးအေနျဖင ၄ငးတ႔ကနးမာေရးစနစမားက စခနမေအာင ေဆာငရြကႏငခၿပး ညႇႏႈငးေပါငးစညးထားသည ကနးမာေရးအခကအလကမားက အားကးႏငခၿပး ယငးဧရယာမားတြင ျဖစေပၚခ သည ကနးမာေရးသတငးအခကအလက ေလဟာနယက ျဖညဆညးႏငခသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအမားစက HISWG မတဆင ေဆာငရြကခၿပး ၂ဝ၁၂ မစတငကာ ကနးမာေရး ေပါငးစညးျခငး ဗဟအဖြ႕ (Health Convergence Core Group) မ တဆငေဆာငရြကခ သည။

ယငးအဖြ႔႔မားသည IDP မား၏ ထးျခားေသာ လအပခကမားက ျဖညတငးေပးႏငရန ၄ငးတ႔စနစမားက ျပစထားၾကသည။ ေကးရြာသားမားက ေလကငသငတနးေပးၿပး ၄ငးတ႔ေကးရြာမားတြင ေဆးမးအျဖစ ျပနလညခန႔အပျခငးပစက အမားစအေျခခ ၾကသည။ ယငးေဆးမးမားသည ေဆးခနးတြင အၿမတမးရေနရန မလအပပ စစေဘးဒဏေၾကာင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရသညအခါ ရြာသားမားႏငအတ လကပါထြကေျပးကာ ေစာငရာကမႈမားေပးႏငၾကသည။ ပဋပကၡဒဏ နပါးသညေဒသမားတြင ေဆးပစၥညးႏင ေဆးဝါးမား သေလာငရန ေနရာကယကယ၊ လၿခမႈလညးရေသာေၾကာင အတညတကေဆးခနးမားမာ ပ၍ သငေတာသည။

ပဋပကၡျဖစပြားသညေနရာေျပာငးလသြားျခငး၊ အပခပေရးအေျပာငးအလမားျဖစေပၚေနျခငးေၾကာင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမး တြင အစအဖြ႔အမးမးမ ဖြငလစထားသည ေဆးခနးမား၊ ေရြ႕လားအဖြ႔မား ေရာယကတညရေနသည။ ပမနအားျဖင EAO မား ပငပငႏငႏငထနးခပထားသည ဧရယာမားတြင ယငး အဖြ႔႔မားမ အေျခခေဆးခနးမားဖြငလစၿပး အစးရႏင EAO မား၏ အပခပေရး ႏစဖကေရာယကေနသည ေနရာမားတြင ေရြ႕လားေဆးအဖြ႔႔မားျဖင လႈပရားသည။ ႏငငေတာမ ပငပငႏငႏငထနးခပထားႏင

12

သည ေနရာမားတြင အစးရေဆးရေဆးခနးမား အမားအျပားဖြငလစထားသည။ ႏစဖကအပခပေရး ေရာစပေနသည ေနရာမားမ ၿမ ႔မား လမးမားအနးတြင အစးရေဆးခနးမား ဖြငလစထားသည။ ေျမပ ၁ တြင အေရ ႔ေတာငျခမးတခြငမ MoH ႏင ECBHO မား၏ ေဆးရေဆးခနးမား တညေနရာက ေဖာျပထားသည။

ဝနထမးအမားစႏင ေစာငေရာကေပးရသမားသည ျမနမာႏငငတြငရေနၾကၿပး သငတနးတကရန သ႔မဟတ ေဆးဝါးပစၥညးမား ရယရနအတြကသာ ႏငငမထြကခြာၾကသမားျဖစေသာလညး ECBHO မားသည ၄ငးတ႔၏ ရးခပမား၊ ဘဏစာရငးမားက ထငးႏငငတြင ဖြငလစထားသည။ ေထာကပေရးကစၥမားအတြက ထငးနငငမ အေျခခအေဆာကအဥးမားႏင လၿခေရးေပၚတြင ႏစရညလမားစြာ အားကးလာခရသည ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈအေမြမားျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ အေျခအေနမားေၾကာင ECBHO မားအား ႏငငျပငပတြငသာ အေျခစကၿပး ရဖနရခါ ေထာကပမႈမားျပလပရန နယစပျဖတေကာလာသည အဖြ႔မားဟ အဓပÜာယသကေရာကေစသည နယစပျဖတေကာအဖြ႔႔အစညးမား (cross border) အျဖစ မားယြငးအမညေပးေခၚဆၾကသည။

၂.၄။ အပစအခတရပစေရးသကေရာကမႈမား ႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေနာကကြယမ ႏငငေရး

အေရ႕ေတာငျခမးတြင ပစခတတကခကမႈရပစေရးအသစမား ေပၚထြကခသညႏငအမ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈပငးတြင အေျပာငးအလမားျဖစေပၚခသည။ ပထမအခကအေနျဖင အပစအခတရပစေရး ေၾကာင MoH ႏင ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားသည ေဝးလသည တငးရငးသားေဒသမားသ႔ ဝငေရာကလာႏငၾကသည။ ယငးေဒသတေလာက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက တးတကလာေစမည ျဖစေသာလညး ႏငငေတာအေနျဖင ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ မျပလပေတာပ ပစခတတကခကမႈရပစေရးက အသးျပၿပး နယေျမခ႕ထြငလာမညက စးရမသည EAO မား၏ ယဆခကမားကလညး ပ၍ႀကးမားေစခသည။ ECBHO မားသည လညး အာဏာပငမားထမ ၿခမးေျခာကမႈ မခရေတာပ လပငနးမားက ပ၍လြတလပစြာ လပကငႏငခသည။ ထ႔ျပင စနစႏစခ ပးေပါငးမႈမား ျပလပရနအတြက လမးစဥမားခခႏငၿပး NLD မလညး ECBHO မားႏင ဆကဆပးေပါငးရန လလားသည သေဘာထားမားက အတအလငး ေဖာထတျပသလကရေသာေၾကာင ထေရာကမႈရၿပး ႏငငေရးအရလညး ျပနာ ရငးေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ေပၚထြကလာရန ေမာလငလာႏငခသည။

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန လပငနးခ ႔ထြငမႈ၏ အကဆတမႈမား (The sensitivities of Ministry of Health expansion)

၂ဝ၁၄ ခႏစတြင အာရေဖာငေဒးရငးမ ထတေဝခသည ျမနမာႏငင၏ သေဘာကြလြမႈျဖစရာေဒသမားရ တငးရငးသားပဋပကၡမားႏင အေျခခလမႈဝနေဆာငမႈမား (Ethnic Conflict and Social Services in Myanmar’s Contested Regions51) အစရငခစာတြင ယငးဧရယာမားမ လမႈဝနေဆာငမႈမားသည ႏငငေရး ဆနၿပး အပစအခတရပစေရးသေဘာတညခက ခငမာမႈမရေသးသညအေနအထားတြင ပ၍ သသာသည။ ECBHO မားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားျပလပရန ရညရြယဖြ႔စညးချခငးျဖစၿပး ၄ငးတ႔ လပငနး တာဝနမားက ယငးရညရြယခကေပၚတြင အဓကထား အေကာငအထညေဖာျခငး ျဖစသည။ သ႔တငေအာင ေဒသတြငးမ အကဆတလသည ႏငငေရးအခငးအကငးမားႏင ေရာငလြမရေအာင ဆကစပေနရသည။ တငးရငးသားလကနကကငလႈပရားမႈ ေပၚထြကလာရျခငး၏ အေၾကာငးရငးသည ျပညနယက ကာလရညၾကာ အပစးလာသည ဗမာမား ႏင ၿမ ႔ျပ အထကတနးလႊာမားမ ၄ငးတ႔ ရပရြာမားအား လာေရာကစးမးျခငးအစား တငးရငးသားရပရြာမားက ေဒသခမားမ အပခပစမခြင ရယလျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင KNU ၊ NMSP ၊ KNPP ကသ႔ေသာ EAO မားသည ႏငငေရး ေတာငးဆမႈမားျပလပႏငရန ေသာငးကနး ဆပျခငးက အေလးထားျခငးမရပ နယေျမထနးသမးႏငေရး၊ အပခပေရးစနစမား ခငမာတညတေရးက ပ၍ အားထညေဆာငရြက သည။ ကယပငအပခပသည အစးရျဖစေၾကာငး ေဖာထတျပသႏငရနအတြက ယငးေဒသမ ျပညသလထမားက လမႈဝနေဆာင မႈမား ေဆာငရြကေပးသည။

အထးသျဖင KNU ႏင KNPP နယေျမမားတြင ယငးကစၥက အထးသျဖင သသာသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတည ခက အသစမားေၾကာင ႏငငေတာအေနျဖင ၄ငးတ႔နယေျမမားတြင နယေျမခ႕ထြငမႈမားက ျပလပလာႏငခသည။ နယေျမခ႕ထြငမႈ လပငနးမား၏ မကႏာဖးအေနျဖင လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငးက အသးျပသည။ အစးရအပခပေရးမး၊ ကနးမာ ေရး ႏင ပညာေရး ဝနထမးမားသည ေဒသတြင ရႏငၿပးေသာ အစအဖြ႔မားႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးျခငးမရပ ေနရာသစမားမ ေခာငက သည ရပရြာမားသ႔ စမဝငထးေဖာကဝငေရာကၾကသည။

အားလးၿခၾကညလင အေရ႕ေတာငျခမးတခြငမ EAO မားသည ႏငငေရးသေဘာတညခကမား ေပၚေပါကလာရန ေမာလငၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥေပၚတြင အေလးအနကသေဘာထားေနၾကဆျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ႏငင၏ နယေျမခ႕ထြငမႈမားက အခ႕ေသာေခါငးေဆာငမား၏ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးအေပၚထားသည ယၾကညမႈက ထခကေစသည။ နယေျမခ႕ထြငႏင မႈေၾကာင ေဆြးေႏြးပြမားတြင အစးရအေနျဖင ၄ငးတ႔အလရရာက ျခယလယေျပာဆႏငလာၾကသည။ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငသည KNU အလပအမႈေဆာင ေကာမတဝင တစဥးက “ KNU ဟာ စစဘကဆငရာကငဝတေတြပါဝငတ အပစအခတရပစေရး လပခငပါတယ၊ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးေတြ မစခငမာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြေတြက တကလမးဖ႔ လလားပါတယ။ ကေနာတ႔ဟာ အပစအခတရပစေရး အဆငပရေနေသးတယ။ သတ႔က ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးေတြက ကေနာတ႔ ဧရယာထမာလာၿပး လပေနၾကတယ။ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈလပဖ႔အတြကလညး သတ႔မာ ကၽြနေတာတ႔ထက အရညအေသြး အလအေလာက ရတအတြကေၾကာင ကေနာတ႔အေနန႔ေတာငးဆမႈေတြကျပလပတယ။ ဒါေပမ သတ႔ခငးတ လမးအတငး ေလာကေနရသလ ခယမတယ ” ဟေျပာသည52

13

KNU ႏင KNPP ၏ လကနကကငတပဖြ႔မားျဖစေသာ ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (Karen National Liberation Army (KNLA) ႏင ကရငနတပမေတာ (Karenni Army (KA) တ႔မ တပမးမားသည ႏငင၏ ရညရြယခကသေဘာထားမားေပၚတြင မယမၾကညျဖစလာသည။ ႀကတငည§ႏႈငး ေဆြးေႏြးျခငးမရပ လမႈဝနေဆာငမႈလပငနးမား ခ႕ထြငရနႀကးစားျခငးက မဟာဗဟာက သည ၿခမးေျခာကမႈ ျဖစသညဟ ခယလာၾကသည။ KNLA တပမး ၇ ဥးမအနကမ ၆ ဥးပါဝငခသည စာတမးရငတစဥးႏင ေဆြးေႏြးပြ တြင ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး၊ လမႈဝနေဆာငမႈေပးျခငးမားျဖင အစးရ၏ အပခပေရးအာဏာ ခ႕ထြငျခငးသည ၄ငးတ႔ရငဆငရသည လၿခေရး ၿခမးေျခာကမႈမားအနက အလငအျမနေျဖရငးရမည ၿခမးေျခာကမႈျဖစသညဟ ဆၾကၿပး ယငးလပငနးမားႏင အတတြလကပါလာသည တပမေတာအငအား တးခ႕မႈမားက ေနာငတြငေျဖရငးႏငသညဟ သေဘာထားၾကသည။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအပါအဝင လမႈဝနေဆာငမႈ ကစၥရပမားတြင အစးရ၏အငအားတးခ ႔မႈမားက KNLA တပမးမားက အလငအျမန ေျဖရငးေစာငၾကညရမည ကစၥမားအျဖစ သတမတထားသည။53 ကရငန တပမေတာမ တပမးမားက တပမေတာ စစအငအား တးခ႕မႈသည ၄ငးတ႔ရငဆငေနရသည အႀကးဆးအႏရာယျဖစသညဟ ဆခၿပး ၄ငးတ႔ ဧရယာတြငး လာေရာကဖြငလစသည ေဆးခနးသစမားႏင ပတသကၿပး သတထားေစာငၾကညေနေၾကာငးလညး ထတေဖာျပဆ ခသည။

အလရငအေျပာငးအလႏငပတသကသည အယအဆမား (Perceptions of a donor shift)

ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈလပငနးမားအပါအဝင က႑အသးသးတြင တငးရငးသား အစအဖြ႔မားႏင လကတြမညအစား အစးရ ႏင လကတြလပရန ႏငငတကာ အသငးအဝငးအေနျဖင ရတတရက ရညရြယခကရရႏင လမးေၾကာငးေျပာငးလကျခငးအေပၚ ECBHO မား၏ ယဆခကမားေၾကာငလညး အကဆတမႈမား ပ၍ျမငတကလာသည။

အခနး ၂.၁ တြငေဖာျပထားသညအတငး ၁၉၉ဝ မ ၂ဝဝဝ ခႏစတေလာက ECBHO ႏင ၄ငးတ႔ ေစာငေရာကေပးသမားသည ႏငငတကာမ ရနပေငြေထာကပမႈ၊ နညးပညာပပးမႈမားေၾကာင မားစြာ အဆငေျပခၾကသည။ ၂ဝ၁၂ ခႏစတြငမစၿပး ျမနမာအစးရ သည ႏငငတကာဆကဆေရး ျပနလညထေထာငချခငးေၾကာင အလရငမားအေနျဖင အစးရထနးခပသညဧရယာမားတြင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင တြၿပးလပငနးေဆာငရြကလာႏငခသည။ အဓကအလရငျဖစေသာ ေနာေဝႏငငသည ျမနမာႏငင တြငးတြင အျပသေဘာေဆာငသည ႏငငေရးတးတကမႈမားျဖစေပၚလာျခငး၊ ရနကနမ ျမနမာႏငင အေရ႕ျခမးရ နယစပေဒသမားသ႔ ခရးလမးပနးလြယကတးတကလာၿပဟေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင ထငးနငငတြငးမ ကြပကေနသည ကနးမာေရးအစအစဥမားသ႔ ေငြေၾကးပပးမႈမားက ရပဆငးခသည။54

အျခားအလရငအမားအျပား၏ ပပးမႈမား၊ အားေပးမႈမား ဆကလကရေနေသးေသာလညး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး မၾကာခဏ ဆသလခးေဖာကခရၿပး တငးရငးသား လမးမားေပၚတြင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ဆကလကရေနျခငးက စးရမေနၾက သည ECBHO မားအတြကမ ရနပေငြ စးဆငးမႈ အေျပာငးအလသညအခနေစာေနေသးသည။ကနးမာေရးစနစအပါအဝငဥးစား ေပးလပငနး ေရြးခယျခငး၊ အစအစဥ ေရြးခယျခငးမားတြင ၄ငးတ႔အား ကယစားမျပဟ ခယထားသည ေနျပညေတာမ အာဏာပင မားက ဆးျဖတသည ဗဟခပကငမႈ မားလြနးေသာ အစးရစနစကလညး ECBHO မားက စးရမၾကသည။55

အစးရအေနျဖင ၄ငး၏ ပရပျပျပငျခငး၊ အပစအခတရပစေရး နယေျမမားသ႔ နယေျမခ႕ထြငျခငး လပငနးမားက ႏငငတကာ အသငးအဝငးသည တကရကသ႔မဟတ သြယဝကကာ ပပးေပးေနသညဟ EAO ေခါငးေဆာငမားက ထငျမငလကခထားၾကသည။ KNU အလပအမႈေဆာငေကာမတဝင တစဥးက “ INGO မားဟာ အစးရန႔ပအလပလပတယ။ လေတြကလညး အစးရက ေထာကပတာလ႔ပ ျမငလာတယ။ ကေနာတ႔ အေနန႔သတ႔က ပပးလာတာ ႏစေပါငးမားစြာရၿပ ဒစနစေတြရငသနေအာင ႀကးစား ပမးစား ေဆာငရြကခရပါတယ။ ကေနာတ႔ေျခေထာကေပၚ ကေနာတ႔ရပတညခငတယ။ ဒါေပမ ခေတာ သတ႔လကေအာကခ လမး ျဖစလာတယ ” 56 ဟေျပာသည။ KNLA တပမဟာ ၅ မ တပမးက “ ႏငငတကာ အသငးအဝငးက အစးရကေထာကပတယ။ အေတာ အစးရက ကေနာတ႔လေတြက ျပနၿပး ေထာကပတယ။ ဆေတာ သတ႔ဟာ ကေနာတ႔ျပညသေတြရ႕အစးရလျဖစလာ တယ။ ညႇႏႈငးမႈေတြ လပေတာ ကေနာတ႔က ဘယက ညႇရမာလ။ ျပညသမရတအဖြ႔အစညးလ ျဖစေနၿပေလ ” ဟ ေျပာခသည။57

အစးရထနးခပနယေျမမားမ အကအညမား အလးအရငးဝငေရာကလာျခငးႏငဆငသည လကေတြ႔အခကအခမားက KNU ေခါငးေဆာငမားက ထပတလလေဖာထတလကရသည။ ဥပမာ KNU အလပအမႈေဆာငေကာမတဝငတစဥးက “ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈန႔ပတသကၿပး ကေနာတ႔ဆမာ ကာလတ၊ ကာလရည အစအစဥေတြရတယ။ ဒါေပမ အစးရက ျပငပအပစေတြ (ဥပမာ INGO) လမးေတြက ကာလတ စမကနးေတြလပဖ႔ အမားအျပားခြငျပလကတယဆရင ေရရညျပနာေတြက စနစတက ရငးဖ႔ ခကသြားႏငပါတယ။ ခဆရင အစးရထနးခပနယေျမဘကက လသားခငးစာနာမႈ ႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ေထာကပမႈေတြ အမားႀကး ဝငေရာကလာတာရတယ။ နယစပကဝငလာတာေတြက စမဖ႔ နညးလမးေတြ၊ စညးကမးေတြခထားခတာရေပမ ဒါေတြအတြက ျပငဆငထားတာမရဘး” ဟ ေျပာျပသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရးေနာကပငး တပမေတာ အငအားတးခ႕မႈက ႀကေတြ႔ ခရသည KNU မတေရာခရင မ တြဖက အတြငးေရးမးက “ ပစခတတကခကမႈရပစေရး ပကျပားသြားပါက အသငျဖစေအာင ျပငဆငေနရပါတယ” ဟ ေျပာျပသည။ အစးရသတမတထားသည လမးေၾကာငးမားမ ေရာကရလာသည အေထာကအပမားက မခေစျခငးထက သယပ႔လမးေၾကာငးမား ေနရာတကျပငဆငထားၿပး အေျခကေနၿပျဖစေသာ ေဒသအေျချပ ဝနေဆာငမႈေပးသ မားက အဓကထားရနလအပဆျဖစေၾကာငးက ညႊနးဆေနသည ျဖစစဥ ျဖစသည။

14

ECBHO မားအတြက ေနရာပြငလငးလာျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားတြက လမးပြငလာျခငး

မညသ႔ပငျဖစေစ ပစခတတကခကမႈရပစေရးႏင အစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလမမားသည EBCHO မားလပငနး ေဆာငရြကရာတြင လြတလပစြာ ေဆာငရြကႏငေစခၿပး MoH ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပရန အခြငအလမးမားေပၚေပါကေစခသည။ စစတပ၏ ႏပစကျခငးက ေၾကာကရြ႕ရနမလပ ကနးမာေရး ဝနထမးမား လြတလပစြာလႈပရားလာႏငၿပး ေဆးခနးမားက လြတလပစြာ ဖြငလစလာႏငသည။ လြတလပစြာသြားလာႏငမႈေၾကာင အခနမန အခကအလကစစညးျခငးျဖင ကနးမာေရး အခကအလက စနစတခက တညေဆာကႏငမညအျပင ေထာကပေရး ႏင အျခားအပခပေရး ကစၥရပမားအတြက ေဝးလေခာငက သည အရပမ ေဆးခနးမားသ႔ ပမနသြားလာႏငမညျဖစသည။ INGO မားအေနျဖငလညး အခ႕ေသာ ပဋပကၡဒဏခရသည ဧရယာမားတြင ဝငေရာကလပကငခြငရရခၿပး ျမနမာႏငငတြငးရ ရးမားမ ECBHO မားက ပမပြငလငးစြာ ပပးလာႏငခသည။ တႏငငလးဆငရာ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာ တညစာခပ (nationwide ceasefire agreement (NCA) လကမတေရး ထးသည အဖြ႔မား (အမားအားျဖင KNU ႏင RCSS) ႏင အခတအဆကရသည ECBHO မားက ၂ဝ၁၅ ေအာကတဘာလတြင မတရားသငးမ ပယဖကေပးခသျဖင လပငနးမား ပ၍လြတလပစြာ ေဆာငရြကလာႏငၾကသည။ ကနးမာေရးႏင စပလဥးသည စမကနးမား အပါအဝင သကဆငရာေဒသအတြငးရ EAO မား၏ အပခပစမမႈမားက အသအမတျပေၾကာငး NCA တြငေဖာျပ ထားသည။58

အခနး ၂.၁ တြင တငျပခသညအတငး ယငးအေျပာငးအလမားသည ႏငငေတာနင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မား တးတကလာေစရန လမးဖြငေပးခသည။ ၿငမးခမးေရး ဆကလကတညေဆာကႏငသညဆပါက ႏငငေရးအရ ထနးခပထားမႈမားသည တစစတစစ ေလာနညးသြားမညျဖစသည။ ကနးမာေရးရလဒမား တးတကလာေစရန၊ တနးတညမမႈရသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားျဖစ ေပၚလာေစရန စနစ ၂ ခသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမားက တးျမငေဆာငရြကရနလအပလာမညျဖစသည။ တငးမာမႈမား၊ မယၾကညမႈမား နကရႈငးစြာရေနသညတင ECBHO မားႏင MoH တ႔သည ပးေပါငး ေဆာငရြကလသည သေဘာထားမား ျပသခၾကသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ ည§ႏႈငးေဆာငရြကျခငး ျဖစေပၚတးတကမႈမား အေသးစတက အခနး ၃ ႏင ၄ တြင တငျပထားပါသည။

15

အခနး ၃ - ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ လကရကနးမာေရးစနစ၊ အနာဂတတြငျဖစေပၚလာမည ကနးမာေရးစနစ (Current and future health systems in southeast Myanmar) MoH ႏင ECBHO တ႔၏ ကနးမာေရးစနစမားသည အမးအစားမတညသည ျပညသလထအမးမးက ေစာငေရာကမႈေပးႏငရန အတြက ေဖာထတထားရျခငးေၾကာင ဖြ႔စညးပ၊ အငအား၊ မဝါဒမားမာ အေျခခမ အစ ကြျပားသည။ ဤအခနးတြင စနစတစချခငးစက ႏႈငးယဥေလလာသြားမညျဖစၿပး အထးသျဖင ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမး ပဋပကၡဒဏသငေနသညေဒသ၊ ၄ငးအေနျဖင ျဖန႔ကကထားမႈ အားနညးသညေဒသမားမ MoH ၏ အခနးက႑က အေလးေပး ေလလာသြားမညျဖစသည။

အခကအလက ေဖာျပျခငးသည အေရ႕ေတာငျခမးတြင မညသညစနစက ပ၍အကးျပသညဟေသာ ေကာကခကမး ခရန အတြက ရညရြယတငျပျခငးမဟတပါ။ MoH စနစသည ဆနးစစမႈအမးမးျပလပခ ရၿပး ရလဒမားကလညး အမားျပညသသရေစရန ထတျပနထားျခငးျဖစေသာေၾကာင တးတကျပငဆငမႈမား ျပလပရန လအပသညေနရာက အလြယတက ေဖာထတႏငသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖင ECBHO စနစမားႏင ႏႈငးယဥေလလာရန လသရငၾကားထတျပနထားသည ဆနးစစခကရလဒမားမရပါ။ ယငးအခကေၾကာင ဤစာတမးတြင တငျပမည သးသပေလလာမႈမားျပလပရန အကန႔အသတမားျဖစေစၿပး မညသညစနစက ပေကာငးသညဟေသာဆးျဖတမႈျပလပရနလညး ျပညစမႈမရပါ။ ဤေနရာတြင ေဖာျပထားသည သးသပခကသည စနစတချခငးစ ၏ ဖြ ႔စညးပ၊ ၄ငးတ႔၏ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက ေဆြးေႏြးတငျပသည ပစသာျဖစသည။

MoH စနစသည ဗဟဥးစးစနစျဖစၿပး အရြယအစားႀကးမားကာ ေငြေၾကးအငအားလညး ေတာငတငးသည။ ECBHO စနစႏငယဥလင ၄ငးစနစသည ၿမ႕ျပအတြက အဆငျမငကသမႈပငးတးတကေရးကသာ အစဥအဆက အေလးထားေဆာငရြကခသည။ ကသမႈေပး သည ေဆးရေဆးခနး ၃ဝဝဝ ေကာရၿပး ယငးအနက ေဆးရ ၉ဝဝ ေကာပါဝငသည။ ဆရာဝနမား၊ သနာျပမားႏင အျခားကနးမာေရး ဝနထမးေပါငး ၇ဝ,ဝဝဝ ေကာက ခန႔အပထားသည။ ငါးႏစအတြငး MoH သ႔ အစးရ ပပးမႈမာ ၅ ဆျမငတကလာခသည။ တစခန တညးမာပင ႏငငတကာအလရငမား၏ ပပးမႈမားသညလညး အေမရကနေဒၚလာသနးရာႏငခ ရရလာသည။ အစဥအဆက အားျဖင MoH ဝနထမးမားသည ၄ငးတ ဇာတခကေကြေနရာတြင တာဝနကေလမရပါ။ ဗဟမ ပငပငႏငႏငခပကငႏငရန အတြက ဝနထမးေနရာမားက မၾကာခဏ ေရႊ႕ေျပာငး တာဝနခသည။59 ႏငငတဝမးကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးရာတြင MoH အေနျဖင အခကအခေပါငးမားစြာ ရငဆငေနရသည။ အေရ႕ေတာငျခမး ေကးလကေဒသမားသ႔ ေစာငေရာကမႈေပးရာတြင ႀကေတြ႔ရသည အခကအခသည အခကအခေပါငးမားစြာအနကမ တစခသာျဖစသည။

ECBHOs မားစစေပါငးလင ဝနထမးေပါငး ၃ဝဝဝ နးပါးရၿပး ေဆးခနးေပါငး ၂၃၂ ခ ဖြငလစထားၿပး ေရြ႕လားအဖြ႔မားႏင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးတြငလႈပရားလကရသည။ ေစာငေရာကမႈေပးႏငသည လဥးေရမာ ၆ဝဝ,ဝဝဝ ျဖစသည။ အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးျခငးေဆာငရြကႏငရန ရပရြာမားက ေလကငသငၾကားေပးရာတြင အထးအားထညေဆာငရြကသည။ ယငးစနစ တြင ပါဝငလပကငသည ဝနထမးမားေရြးခယရာတြင ေဒသခ အမားစက ေရြးခယခန႔ထားျခငးျဖစေသာေၾကာင ေဒသခ ဘာသာ စကားမား၊ ယဥေကးမႈမားနင အကြမးတဝငရသည။ ဗဟခပကငမႈ ေလာခထားသညစနစျဖစေသာေၾကာင ခ႐ငအဆင၊ ၿမ႕နယ အဆင စမအဖြ႔သည လစြမးအားအရငးအျမစ၊ ရပရြာမားႏင ဆကဆျခငး၊ နစၥဒဝ လပငနးမား၊ ၄ငးတ႔လႊမးၿခဧရယာမ အျခားအစ အဖြ႕မားႏင ဆကဆေရး ကစၥမားႏငဆငၿပး ထနးခပမႈ အေတာမားမားျပလပႏငသည။ ယငးကနးမာေရးဝနထမးမားသည MoH ကနးမာေရး ဝနထမးမားထက ပ၍အဆငျမငေသာ ကသေရးတာဝနမားက ထမးေဆာငၾကရသည။ ECBHO မားသည ဆရာဝနခန႔ ထားႏငမႈ အလြနနညးေသာေၾကာင အျခားအဆင ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသးခၿပး ကသေရးဆငရာ လအပခကမား ျဖညဆညးရသည။ အခ႕ေသာ ဒတယအဆင ကသေစာငေရာကမႈမားျပလပရန အစအစဥမားေရးဆြထားသညတင ECBHO မားသည အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးရန အဓကထားၿပး ဒတယအဆင သ႔မဟတ တတယအဆင ကသမျပပါ။60 လနာ အမားစက မယေတာေဆးခနး၊ INGO သ႔မဟတ ထငးအစးရ ကနးမာေရးေဆးရေဆးခနးမား ႏင MoH ေဆးရမားသ႔ လႊေျပာငး ေပးသည။ ေစာငေရာကမႈ အရညအေသြးျမ§ငတငရန၊ ၿငမးခမးသညအခငးအကငးတြင လပငနးေဆာငရြကႏငရန ပစေျပာငးလျခငး ျပလပရာတြင ECBHO စနစသည အခကအခေပါငးမားစြာႏင ရငဆငေနရသည။

၃.၁။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတြင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ရပတညမႈ (Ministry of Health in southeast Myanmar)

MoH တခလးက အေသးစတ သးသပမႈမားျပလပရန၊ ၄ငးႀကေတြ႔ရသညအခကအခမားအားလးက ေဖာထတရနမာ ဤအစရငခစာ ၏ သကေရာကမႈအဝနးအဝငးျပငပမ ကစၥျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ပဋပကၡဒဏသငေနသည ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးျခငးႏငဆငသညကစၥမားက ခြျခမးေလလာမႈမားျပလပေဖာျပထားပါသည။

ျမနမာကနးမာေရးပညာရင ေဒါကတာ သနးထြနးစန၏စာတမးတြင ျမနမာ၏ ႏငငေရးေခတ ၅ ေခတသည အစးရ၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပၚ မညသ႔လႊမးမးမႈမားျဖစေပၚေစခသညက ေရးသားေဖာထတခသည။61 ဤ အခနးတြင နးစပမႈအရဆး ေခတ ၂ ေခတအေၾကာငးက အဓကထား ေဖာျပသြားမညျဖစသည။ ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးမ ယေန႔ျဖစေပၚလကရသည ကနးမာေရး အေျခအေနက နားလညေစရန အနးစပဆး ပပးေပးႏငသည ႏငငေတာၿငမဝပပျပားေရးေကာငစ/ႏငငေတာတညၿငမေရး ႏင ရပရြာေအးခမးသာယာေရး ေကာငစေခတ (၁၉ ၈၈ - ၂ဝ၁၁) ႏင ဒမကေရစ ေျပာငးလေရးေခတ (၂ဝ၁၁ - မ လကရ) အေၾကာငးက ေဖာျပသြားမည ျဖစသည။

16

စစအစးရသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနက ဘတဂကလေလာကစြာ ခထားေပးျခငး မရသညမာ ဆယစႏစမားစြာတငခၿပျဖစ သည။ ၂ဝ၁၁ ခႏစ ကနးမာေရးဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈမားမျပလပမတြင ႏငင ဂဒပ၏ ဝ.၃ ရာခငႏႈနးက ကနးမာေရးစရတအတြက အသးျပခၿပး လတစဥးအတြက ၁.၆ဝ ေဒၚလာ အသးျပျခငးျဖစသည။62 ၂ဝဝ၇ ခႏစတြင ဝ.၇ဝ သာအသးျပရာမ တးတကလာျခငး ျဖစသည။63 ရလဒအေနျဖင ကနးမာေရးစနစတခလး အားနညးသြားသည။ လ႔စြမးအားအရငးအျမစဖြ႔ၿဖးမႈ၊ ေဆးပစၥညး ေထာကပမႈ၊ အခကအလက စစညးျခငး၊ စမခန႔ခြျခငး၊ ကသျခငးႏင ကာကြယျခငးလပငနးမားအားလးသ႔ ထခကမႈမားရသည။ အစးရ ေထာကပမႈနညးေသာေၾကာင လနာမားသည ေဆးဝါး၊ ေဆးပစၥညးမား ႏင အျခား တစခါသး ကရယာမားက ေငြေၾကးစကထတ ဝယယရသကသ႔ ကသေပးသည ဝနထမးမားကလညး အခေၾကးေငြေပးၾကရသည။64 ျပညသမားက ပဂၢလကေဆးခနးတြင ေရြးခယကသခရန တြနးအားေပးခသကသ႔ (အစးရထက ပ၍ထေရာကစြာ ေစာငေရာကေပးႏငသညဟ ယဆ) အစးရ ဝနထမး အေနျဖငလညး ၄ငးတ႔ဝငေငြအတြက ကယပငေဆးခနးမားဖြငလစမႈမားျဖစေပၚေစခကာ MoH ေဆးခနးမ တာဝနမား လစဟငး သြားေစသည သကေရာကမႈႏစမးျဖစေပၚေစခသည။ ပဂၢလကက႑ အားေကာငးသညထက အားေကာငးလာၿပး ဆယစႏစ တစခအၾကာတြင ကနးမာေရးစရတအတြက ပဂၢလတစဥးခငးအေနျဖင အကနအကအမားဆးစကထတသးစြရသည ႏငငမား စာရငးတြင ပါဝငလာခသည။65ေနာကဆးထတျပနခသည WHO၏ ၂ဝဝဝ ခႏစ သတမတခကအရ ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရး စနစသည ႏငငေပါငး ၁၉၁ ႏငင အနက အဆင ၁၉ဝ တြင ရပတညေနသည။66

MoH ေခါငးေဆာငပငးသညလညး စနစကျပနလညျပျပငရန ေဆာငရြကလကရၿပး ျပနာမား ေျဖရငးရနအတြက ပပးမႈအသစ မားလညး လကခရရထားသည။ လြနခသည ၅ ႏစတာအတြငး အစးရေဟာငးသည ကနးမာေရးစရတက အစးရ စရတ ၁.ဝ ရာခငႏႈနးမ ၃.၄ ရာခငႏႈနးထ တးျမငသးစြခသည။ ဂဒပ၏ ဝ.၂ ရာခငႏႈနးကသာ သးစြ ေနရာမ ၁.ဝ ရာခငႏႈနးထ တးျမငခသည။67 ၂ဝ၁ဝ ခႏစမ စၿပး ကနးမာေရးက႑တြင ႏငငျခား အေထာကအပလကခရရမႈလညး ပမနတးတကလာခသည။ အစးရသစေကာ အစးရေဟာငးပါ စနစအားေကာငးလာေစရန၊ လႊမးၿခဧရယာ တးခ ႔ႏငရနအတြက မဝါဒသစမား၊ အစအစဥသစမား ေရးဆြလကရ သည။ အစးရသစလကထကတြငလညး ဘတဂကမား ဆကလကတးတကလာမည ဟ ေမာလငရသည။ UHC လမးျပေျမပတြင ကနးမာေရးစရတအတြက ၆ဝ ရာခငႏႈနးခန႔ စကထတ သးစြေနရမႈမ ၂၅ ရာခငႏႈနးထ ေလာခသြားႏငေရး လပငနးအစအစဥမားက NLD မ ေဖာျပထားသည။ အစးရ အသးစရတက သသသာသာျမႇငတငမညျဖစသကသ႔ ျပငပေထာကပမႈမားမလ တးတကသးစြ သြားရန ျပငဆငထားသည။68

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဖြ ႔စညးပ

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနစနစလကေအာကတြင လပသားအေရအတြက အမားအျပားခန႔ထားေသာလညး WHO စသတမတခကႏင ညသည ေစာငေရာကမႈေပးႏငရန ယငးအေရအတြကသည လေလာကျခငး မရေသးပါ။ ၂ဝ၁၄ စာရငးမားအရ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနလကေအာကတြင ေဆးရေပါငး ၉၈၈၊ မခင ႏင ကေလးေစာငေရာကေရး ေဂဟာ ၃၄၈ ခ၊ အေျခခအဆင ႏင ဒတယအဆင ေစာကေရာကမႈေဂဟာ ၈၇ ခႏင ေကးလကကနးမာေရးဌာန ၁၆၈၄ ခ က ဖြငလစထားသည။69 ဝနႀကးဌာနသည ဆရာဝန ၁၃,ဝဝဝ၊ သနာျပ ၃ဝ,ဝဝဝ၊ သားဖြားဆရာမ ၂ဝ,ဝဝဝ ႏင ကနးမာေရးလပသားေပါငး ၁၁,ဝဝဝ က စမလက ရသည။70 ႏငငအဝမး လႊမးၿခႏငမႈမရေသးသညတင ျမနမာႏငငလဥးေရ ၅၁ သနးက ေစာငေရာကမႈေပးႏငရန မအားျဖင ရညရြယထားသည။71

၂ဝ၁ဝ ခႏစစာရငးမားအရ ကနးမာေရးဝနထမး (ဆရာဝန၊ သနာျပမား၊ သားဖြားဆရာမား) အေရအတြကသည တႏငငလး အတငးအတာအရ လ ၁ ေထာငလင ၁.၄၉ အခးႏႈနးျဖစသည။ WHO ႏင ေထာငစႏစဖြၿဖးေရး ရညမနးခက၏ အနမဆးႏႈနး ျဖစေသာ ၁ ေထာငလင ၂.၃ ႏႈနးထက ေလာနညးေနသည။72 ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငပငးတြင ဝနထမးခန႔ထားမႈမာ သတမတ ခကေအာက မားစြာေလာနညးသည။ ဥပမာ ကရငျပညနယ၌ ၂ဝ၁၂ တြငျပလပခသည လစြမးအားအရငးအျမစ ေလလာမႈ အခကအလကမားအရ ရညမနးထားသည လထက ေစာငေရာကႏငရန လကရခန႔ထားသည ဝနထမးမားအျပင ျပညသ႔ကနးမာ ေရး ႀကးၾကပေရးမး ၅၃ ဥး၊ ကနးမာေရးလကေထာက ၂၅ ဥး၊ သားဖြားဆရာမ ၁ဝ၇ ဥး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး ႀကးၾကပေရးမး အဆင ၂ (၂၅ဝ) ဥး၊ အရနသားဖြား ဆရာမ ၁၃ဝဝ ႏင ေကးရြာကနးမာေရးလပသား ၁၂ဝဝ ခန႔ထပမလအပသည။73 ယငး လအပခကသည ကရငတခတညးတြင ျဖစေနသညမဟတပါ။ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင စတငကငသးသည လဥးေရႏင ဝနထမး အခးအစား ရညမနးခကအရ ႏငငအဆငခန႔မနးမႈမားျပလပရာ ၂ဝ၁၂ ခႏစ ဝနထမးအငအားအျပင ျပညသ႔ကနးမာေရး ႀကးၾကပေရးမး ၃ဝဝဝ၊ ကနးမာေရးလကေထာက ၉ဝဝ ဥး ခန႔ထားရန လအပမညျဖစသည။ 74 လကရေမြးထတသငတနးေပးႏႈနးသည ယငးလအပခကမားက လငျမနစြာျဖညဆညးေပးႏငမည မဟတပါ။ ႏငငအဆင ကနးမာေရးသငတနးေကာငးမ ႏစစဥ သားဖြားဆရာမ ၁၂ဝဝ၊ ကနးမာေရး လကေထာက ၁၅ဝ ပပးေပးနငသည။75

စစအစးရမားလကထကတြင ေငြေၾကး အလအေလာကခထားေပးမႈ မရျခငးေၾကာငလညးေကာငး ႏငငအဆင ကနးမာေရး ဥးစားေပးမဝါဒမားေၾကာငလညးေကာငး ေကးလကႏင ၿမ႕ျပၾကားမ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈကြာဟခကမာ ႀကးသထကႀကး လာခသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည ေကးလကေဒသမားတြင အေျခခေစာငေရာကမႈမား ေပးရနထက ၿမ ႔ျပေဒသမားတြင ဒတယအဆင၊ တတယအဆင ေစာငေရာကေရး ဌာနမားတညေဆာကရနကသာ အစဥတစက ဥစားေပးေဆာငရြကေနခသည။ အေျခခ ကနးမာေရး ဝနထမးမားက ေလကငေမြးထတရမညအစား ဆရာဝနႏင သနာျပမား ေမြးထတရနသာ အဓကထားသည။.76 ယငးကာလအတြငး အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသည ေဆးခနးမား သ႔မဟတ မခငႏငကေလးေစာငေရာကမႈ

17

ေဆးခနးမား တးတကမႈႏႈနးမာ အလြနနညးပါးသည။77 ႏငင၏ လဥးေရ ၇ဝ ရာခငႏႈနးမာ ေကးလကေနေဒသတြင ေနထငၾကသည ႏငငတြင ႏငင၏ ကနးမာေရး ဝနထမး တစဝကခန႔က ၿမ ႔ျပေဒသမားတြင စစအစးရေခတတေလာက တာဝနခထားခသည။78

ေဝးလသည တငးရငးသားေကးလကေဒသမားတြင အစဥအဆက ပညာေရးအားနညးမႈေၾကာင79 ယငးေဒသမားမ ကနးမာေရးႏင ဆကစပသည ေဆး၊ သနာျပ၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး၊ သားဖြား ႏင အျခား အဆငမားအပါအဝင တကသလအဆငက တကေရာက ႏငရန အရညအခငးျပညမသမရပျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင ကနးမာေရးဝနထမးအမားစမာ ေကးလကေဒသမမဟတဘ ၄ငးတ႔ ေနအမရရာ ၿမ႕ျပအနး အနားတြငသာ တာဝနထမးေဆာငလၾကေတာသည။ လညလညသညစနစအရ ေနရာတခတြင အခနတသာ ေနထငရျခငးျဖစေသာေၾကာင ေကးလကေဒသတြင တာဝနထမးေဆာငေနသည ဝနထမးမား၏ ခကခမႈမားက ေလာခေပးသည။ သ႔ေသာလညး အလပထြကႏႈနး ျမငမားသျဖင ကသေရးဝနထမးမား ႏင ၄ငးတ႔ေစာငေရာကသည ရပရြာၾကား ဆကဆေရး ေလဟာနယမားျဖစေပၚေစသည။ မၾကာေသးမက ျပလပခသည ဆနးစစခကတြင ဝနထမးေရႊ႕ေျပာငးျခငးသည ေဒသအေျခအေန၊ ရပရြာ အေျခအေနက မသနားမလညျဖစေစၿပး ေဒသခရပရြာႏင ယၾကညမႈ၊ ဆကဆေရးတ႔ကေလာကေစသည။ ထ႔ျပင ေဒသ အပခပေရးအပါအဝင အျခားက႑ႏင အလပသေဘာအရ ဆကဆေရးကလညး အားနညးေစသညဟ ေဖာျပထားသည။80

ယေန႔ထတင ဝနႀကးဌာနသည ဗဟဥးစးျဖစေနဆျဖစသည။ ဆးျဖတခကခႏငသည အာဏာက ႏငငအဆငတြင စစညးထားၿပး ျပညနယႏင ၿမ႕နယအဆငတြင လပငနးေဆာငရြကခြငေပးထားသည။ ကနးမာေရးစနစက ၿမ႕နယမားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ျမနမာႏငင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၁၄ ခတြင ၿမ႕နယေပါငး ၃၃ဝ ရသည။ ၿမ႕နယအဆငကနးမာေရးစနစက ၿမ႕နယ ကနးမာေရးအရာရ ဆရာဝနက တာဝနယၿပး ၿမ႕နယေဆးရ သ႔မဟတ ေဆးရ ၁ ရ သ႔မဟတ ၂ ရ၊ ေကးလကကနးမာေရးဌာန ၄ ခ မ ၇ ခထ၊ ေကးလကကနးမာေရးဌာနတချခငးစရ ေကးလကကနးမာေရးဌာနခြ ၇ ခ ကတာဝနယ ေစာငၾကညထနးေကာငးရသည။ ေကးလကကနးမာေရးဌာနက လကေထာကကနးမာေရးမးမားျဖင ခန႔ထားလညပတၿပး လႊမးၿခဧရယာတခတြင လဥးေရ ၂ဝ,ဝဝဝ ပါဝငသည။ ေကးလကကနးမာ ေရးဌာနခြသည အေျခခအကဆး ျပညသ႔ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈျဖစသည။ ပမနအားျဖင သားဖြားဆရာမ၊ LHV (အမးသမး ကနးမာေရးဆရာမ) ႏင ကနးမာေရးလကေထာကမားက တာဝနခထားသည။ ယငးေဒသမ လပအားေပး ကနးမာေရးဝနထမးမား၊ လပအားေပး အရနသားဖြားဆရာမမားလညး ယငးဌာနခြတြင ဝငေရာက လပကငတတၾကသည။ ေကးလကကနးမာေရးဌာနခြတြင ကာကြယေဆးထးျခငး၊ ဌကဖားထနးခပျခငး၊ ကယဝနေဆာင ေစာငေရာကျခငးႏင အျခား ျပငပလနာ ကသျခငးမားေဆာငရြကသည။ ေကးလကကနးမာေရးဌာနတခ ပမနလႊမးၿခႏငသည လဥးေရမာ ၅,ဝဝဝ ခန႔ျဖစသည။

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန မဝါဒႏင လပငနးအစအစဥ

အစြန႔ပစခ ေခတဆးတြင ထြကေပၚလာသည ျမနမာႏငငကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည ျမနမာနငင ကနးမာေရး တးတကေစရန အတြက ရညမနးခကႀကးမားက သတမတထားသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည အရညအေသြးတးတကေအာင ေဆာငရြကရန လအပသကသ႔ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအပငး က႑အားလးတြင ဆးဆးဝါးဝါး ခ႕တေနမႈမားက ျပငဆငရနလသည၊ အေရအတြက အစဥအၿမ တးတကေနသည ႏငငတကာ ကနးမာေရး အဖြ႔အစညးမားႏင ခတဆကရနလသည၊ အမားအျပား တးတကလာသည ဘတဂကမားက စမရနလသည၊ ၄ငး၏ ေစာငေရာကမႈလပငနးမားက အငႏငအားႏင တးခ႕ရနလသည။ ယငးလအပခကအမားအျပားက NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ေဖာထတထားၿပး၊ ျပျပငမႈမား ျပလပရန သတမတထားသည။81 ဥးသနးစနအစးရလကထကမ ျပျပငေျပာငးလမႈမားကလညး အရနမျပတ ဆကလက လပကငသြားမညျဖစသည။

MoH ကနးမာေရးလပငနးအစအစဥခထားျခငးက ၿမ႕နယအဆငတြင ေဆာငရြကသည။ အစဥအလာအရ ၿမ႕နယကနးမာေရး အရာရသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနက ေဖာထတထားသည (micro-plan framework) ကအသးျပသည။ သ႔ေသာလညး မၾကာေသးမက MoH သည ဘကစလႊမးၿခ ၿမ႕နယကနးမာေရးအစအစဥ (Comprehensive Township Health Plan (CTHP)) က အစျပခသည။ CTHP မေဘာငတြင အေျခအေန ခြျခမးေလလာျခငး၊ အကးသကဆငသမား ဆနးစစခက၊ ဥးစားေပး ေျဖရငးရမည ျပနာ သတမတျခငး၊ လပငနးအစအစဥေရးဆြျခငး၊ ဘတဂကဆြျခငးမားပါဝငသည။ ျမနမာႏငငရ ျပညနယမား တြင CTHP က INGO မားက ပပးေပးလကရၿပး ႏငငအဆင အေကာငအထညေဖာမႈမာ မရေသးပါ။

ျမနမာႏငင၏ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမာ လြနေလၿပးေသာ ဆယစႏစမားက ေဖာထတထားသည မဝါဒမားေပၚတြင အေျခခ ေဆာငရြကသည။ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာမႈပငးတြင ထကသ႔ ေဆာငရြကျခငး မရေသာလညး ႏငငအဆငကနးမာေရး မဝါဒမားသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးေဒသ ကသ႔ေသာ ေကးလကေဒသမ ျပညသမား၏ ကနးမာေရးလလားခကမားက ေရးရႈသငသည။ မတညသည ကနးမာေရး လပငနးအစအဖြ႔မားၾကား ပးေပါငးည§ႏႈငးေဆာငရြကျခငး၊ ဗဟဥးစးမႈေလာချခငးမား ျဖငလညး ေဆာငရြကႏငသည။

လကရအခနထ သကေရာကမႈရေနသည အေစာပငးမဝါဒတစခမာ ၁၉၉၃ ခႏစမ မဝါဒျဖစၿပး အေျခခ ကနးမာေရးစနစက အသးျပၿပး အားလးအတြကကနးမာေရး (health for all) က အေကာငအထညေဖာရန အခက ၁၅ ခကပါရသည။82 ၂ဝဝဝ ခႏစတြင မဝါဒတစခက ထပမထတျပနသည။ ျမနမာကနးမာေရး ရညမနးခက ၂ဝ၃ဝ ျဖစၿပး အားလးအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေဖာေဆာငႏငရနႏင ႏငငတြငး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက လစြမးအားအရငးအျမစ တးတကေစရန

18

ရညမနးသည။ ကနးမာေရးမဝါဒ၊ ကာကြယေရးႏင ကသေရးလပငနးမား၊ လစြမးအားအရငးအျမစ၊ သေတသန၊ ကနးမာေရး စနစဖြ႔ၿဖးေရး၊ ပဂၢလက က႑၊ LNGO ႏင INGO မား အတြက လမးၫႊနခကမားေဖာျပထားသည။ ေမြးစကေလး ေမာမနးသကတမး တကလာျခငး၊ ေမြးကငးစ၊ ကေလးငယ ႏင မခငေသဆးမႈႏႈနး ကဆငးလာျခငးတ႔ျဖင လပငနးေအာငျမငမႈက တငးတာသည။

၁၉၉၁ ခႏစမစၿပး MoH သည ၄ နစစမကနး ႏငငအဆင ကနးမာေရးအစအစဥမား ေဖာထတသည။ ၂ဝ၁၆ ခႏစသည အရညအေသြးမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက တနးတညမႏင ႏငငသားအားလး လကလမးမေအာင ေဆာငရြကရန၊ ကာကြယေရး ကသေရးလပငနးမား အားေကာငးေစရန၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအတြက လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား တးတက လာေစရန ေလကငသငၾကားမႈမားတြင ေငြေၾကးသးစြျခငးႏင အစအစဥေရးဆြျခငး၊ ကနးမာေရးႏငဆကစပေနသည အဖြ႔အစညး မားႏင ပဂၢလကက႑ အပါအဝင ေဒသခ ၊ ႏငငတကာမတဖကမားနင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ျမႇငတငျခငးတ႔က အဓကထားသည ေလးႏစတာ အစအစဥ၏ ေနာကဆးႏစျဖစသည။ ႏငငအဆငကနးမာေရးလပငနး အစအစဥတြင ေကးလက၊ ၿမ႕ျပဝနးကင၊ နယစပေဒသ အစရေသာ ေစာငေရာကမႈအားနညးသည ေဒသမားတြင တးခ႕ေဆာငရြကမညမား အပါအဝင လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာမည ေနရာ ၁၁ ခက ေဖာျပထားသည။

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏငပတသကၿပး အစးရ၏ အျခားေသာကတျပခကမားမာ ထေရာကမႈရေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးပးေပါငး ေဆာင ရြကမႈအတြက ေနျပညေတာသေဘာတညခက (Naypyitaw Accord for Effective Development Cooperation) ျဖစၿပး MDG အတြက ကတျပခကမားက ထပမအတညျပကာ လထအေျချပဖြ႔ၿဖးေရးက ကငသးရနေဖာျပထားသည။ ႏငငတကာ ပးေပါငးမႈ အေရးႀကးပ အရပဖကလ႔ အဖြ႔အစညးမားႏငဆကဆေရး၊ အားျဖညေဆာငရြကေရး အေရးႀကးပမားက အထးဥးစားေပး ေဖာျပထား သည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏငပတသကၿပး တကရကေဖာျပထားမႈမရသညတင ေနျပညေတာ သေဘာတညခကသည ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးကအားေပးၿပး အရပဘက လ႔အဖြ႔အစညးမား၏ ခငမာစြာရပတညႏငရန အားေပးထားသည။ ကနးမာေရးႏင ပတသကၿပး အစးရ၏ မဝါဒတြင ျမနမာဖြ႔ၿဖးေရးမဝါဒမား (Development Policy Options for Myanmar ေနျပညေတာ ၂ဝ၁၂) ႏင ေကးလကကနးမာေရး ဖြ႔ၿဖးေရး အစအစဥ ၂ဝဝ၁ - ၂ဝဝ၆ (Rural Health Development Plan) တ႔ပါဝငသည။83

၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒတြင ကနးမာေရးႏငပတသကသညအခက အမားအျပားပါဝငသည။84 ပဒမ ၃၆၇ တြင ႏငငသားတငးသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရယခြငရသညဟ ေဖာျပထားသည။ အျခားပဒမမားတြင ျပညေထာငစသည ျပညသမား၏ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးတးတကမႈရေစရန အစြမးကန အားထတမည၊ မခငႏင ကေလးေစာငေရာကမႈမား ျပလပမည၊ ျပညသမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ပညာေရး ကနးမာေရးႏငဆငသည ကစၥရပမားတြင ပါဝငခြငရရေစရန ဥပေဒမား ျပဌာနးသြားမညဟ ေဖာျပထားသည။ အေျခခဥပေဒတြင ျပညနယအစးရ၏ ႏငငေရး၊ ဘ႑ာေရး ထနးခပႏငမႈက ကန႔သတထားေသာေၾကာင MoH လပငနးမားက ျပညနယအဆငသ႔ ဗဟခပကငမႈ ေလာခထားေပးျခငးကလညး ကန႔သတလကသည။ 85

စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပျပငေျပာငးလေရး မေဘာင (Framework for Economic and Social Reform (2013)86 တြင က႑စဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအစအစဥ ရညမနးခကမား အထေျမာကေအာငျမငေစရန အစးရအေနျဖင ဥးစားေပးေဆာငရြကသြားမညကစၥမားက စာရငးျပစေဖာျပထားသည။ MCH လပငနးမားေပၚတြင အေလးထားသငသည ထးျခားဆနးသစသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ စရတေထာကပျခငး၊ ေကးလကအေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကျခငး၊ ၿမ႕နယအဆင ကနးမာေရး အသးစရတျမ§ငတငျခငး အပါအဝင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမား အရညအေသြး၊ အေရအတြက တးတကေစရန ျဖညဆညးရမညအခကမားက အထးျပေဖာျပထားသည။

ေထာငစႏစ ဖြ႔ၿဖးေရးရညမနးခကမားက အေကာငအထညေဖာရန အစးရသည ၂ဝဝဝ ခႏစတြင ကတျပခသည။ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ကနးမာေရးအတြက ရညရြယသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးရညမနးခက ၅ ခကေအာကတြင ပထမဆး ကနးမာေရးဆငရာ ကတျပခကကျပလပခသည။ ကတျပခကေအာကတြင ျဖညဆညးေဆာငရြကရမည ကစၥႏစရပရသည။

• “ကယဝနေဆာငေစာငေရာကမႈ ၈ဝ ရာခငႏႈနး လြႊမးၿခႏငရန၊ ၈ဝ ရာခငႏႈနးေသာ ေမြးဖြားမႈမားက ကြမးကင သားဖြားဆရာမားျဖငေဆာငရြကနငရန၊ အေရးေပၚေမြးဖြားမႈ ေစာငေရာကျခငးက ၇ဝ ရာခငႏႈနး ရရႏငရန၊ မခငမ ကေလးသ႔ HIV ေရာဂါကးစကမကာကြယျခငးက ၈ဝ ရာခငႏႈနး ေဆာငရြကႏငရန၊ MCH ႏငပးေပါငးႏငရန ေဆာငရြကေပး ရမညျဖစသည။”

• “ႏငငသားအေယာကစတငးက ကာကြယေဆးထးေပးႏငရန၊ ေမြးၿပးစရကသတပတအတြငး မရမျဖစလအပသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား အနညးဆး ၂ ႀကမခယရရသည ေမြးကငးစကေလး အခးအစား ၈ဝ ရာခငႏႈနးထ တးတကလာေစရန၊ သေႏၶသားေဆး ရရမႈက ၅ဝ ရာခငႏႈနး ထတးျမငရန၊ သေႏၶသားေဆးမရရသညႏႈနးက ၁ဝ ရာခငႏႈနးေအာကေလာခရန၊ လဥးေရ ၅ဝဝဝ လင သားဖြားဆရာမ ၁ ဥး အခးမ ၄ဝဝဝ လင ၁ ဥးအခးသ႔ ျမငတငရန၊ ၂ဝ၁၂ -၂ဝ၁၅ ကနးမာေရး အစအစဥအတြက လစြမးအားအရငးအျမစသစမားေမြးထတရနတ႔က ႏငငအေနျဖင ေဆာငရြကရမည။”87

19

အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရညမနးခက

၂ဝ၁၁ အစးရအေျပာငးအလႏငအတ UHC အထေျမာကေအာငျမငေရး အစအစဥမား တဖနျပနလည ဆနးသစေပၚေပါကလာခသည။ အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ စမေထာကပသမားအတြက စြမးရည ျမႇငတငေပးျခငး၊ စနစအားေကာငးေစရန ကစၥရပမားတြင အဓကထားၿပး ႏငငတကာ အလရငအမားအျပားက ယငးလပငနးစဥက ေထာကပလကရသည။ အေရ႕ေတာငျခမးမ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ျပျပငေျပာငးလေရး၏ အဓက အစအစဥက UHC ေအာငျမငေရးလပငနးစဥေပၚတြင အေျခခလင အေထာကအပ ျဖစႏငပါသည။

ကနးမာေရးဆငရာ စးပြားေရးပညာရငမားသည UHC ၏ အဓက ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ ၃ ရပက ေဖာထတထားသည။ ၁) လႊမးၿခလဥးေရ ၂) ေစာငေရာကမႈအမးအစား ၃) ေငြေပးသြငးရသည ေစာငေရာကမႈ တ႔ျဖစသည။ ယငးအေၾကာငးအရာမားက သးဖကျမင ဝငရးမားအျဖစပေဖာထားပါသည။ လႊမးၿခမႈ၊ လႊမးၿခသည လဥးေရရာခငႏႈနး၊ ကနကစရတမားက UHC တးတက တကမႈႏင ယဥတြ ေဖာျပထားပါသည။

ပ 1 ။ အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ၃ ဖကျမငပ (Three Dimensions to consider when moving toward coverage) 88

UHC အေကာငအထညေဖာေနသည မညသညအစးရမဆ မညသည ေစာငေရာကမႈမားကေပးမည၊ ေပးအပသညေစာငေရာကမႈမားက ေငြေၾကးအခကအခမရေစဘ အလြယတကေပးေခ လကခရယႏငေစရန မညသ႔ေဆာငရြကရမညက အေျခခအကဆး အခကအေနျဖင ဆးျဖတရနလသည။89 ယငးကစၥႏငပတသကၿပး ျမနမာအစးရတြင တးတကမႈအခ႕က ျမငေတြ႔ရသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ကေလးေမြးဖြားျခငး၊ ကာကြယေဆးထးျခငး၊ အေရးေပၚေမြးဖြားျခငးအပါအဝင မခငႏင ကေလးကနးမာေရး၊ အႏစား အဖားေရာဂါကသျခငး၊ ကးစကေရာဂါထနးခပျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကနးမာေရးကစၥမားအတြက အခမကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးမညဟ အစးရက ကတျပခသည။ ေကးလကကနးမာေရးဌာနမားတြင အခမေပးရမည မရမျဖစလအပသည ေဆးမားကလညး ေပးမညဟ ကတျပခသည။

သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငင၏ UHC မဝါဒဖြ႔ၿဖးမႈသည ကနဥးအဆငတြငသာ ရေနေသးသည။ အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အားေကာငးေစရန၊ ေကးလကကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အရညအေသြး တးတကလာေစရန၊ မဝါဒေရးဆြရာတြင အေထာကအက ျဖစေစရန ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစရတ ႏငဆငသည အေထာကအထားမားစစညးျခငး၊ အလရင ရနပေငြမား ညႇႏႈငးသးစြျခငး၊ လ႔စြမးအားအရငးအျမစ တးတကလာေစရန အစအစဥမားေရးဆြျခငးတ႔က အစးရအရာရမားမ ဥးစားေပးကစၥအျဖစ သတမတထား သညမာ ပပေႏြးေႏြးပငရေနေသးသည။90 အစးရသည မညသညေစာငေရာကမႈမးေပးမည၊ ယငးေစာငေရာကမႈမားက မညသ႔ေပး ေခရမညက အတအကသတမတေနဆျဖစသည။ ေကးလက၊ ေဝးလေခါငဖားသညေဒသႏင ပဋပကၡဒဏခထားရသည ေဒသ မားတြင ယငးေစာငေရာကမႈမား ေပးျခငးသည အဓကအခကအချဖစလာႏငသည။ ယငးေနရာမားသည သြားေရးလာေရးအခကအခ ေၾကာင UHC ေစာငေရာကမႈ ေနာကဆးမ ရရေလရသည ေဒသမားျဖစသည။91

NLD ၏ UHC လမးျပေျမပသည အစးရ၏ UHC ကတျပခကမားက ထပမအားသစေလာငးၿပး92 အထေျမာကေအာင ေဆာငရြကရန နညးလမးအခ႕က အတအကသတမတထားသည။ အေရးႀကး ေျဖရငးရမည ကနးမာေရးကစၥမား၊ ဆငးရေသာသမားႏင အျခား ကကယရာမလတနးစားမားက ဥးစားေပး ေစာငေရာကရန မဝါဒတြင ေဖာျပထားသည။ ထးျခားခကအေနျဖင ECBHO မားအျပင အျခားေသာ ကနးမာေရး လပငနးေဆာငရြကသည အစအဖြ႔႔မားသည အစးရေစာငေရာကမႈ မေရာကရႏငသည ေနရာမားတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားေပးလကရသညက မဝါဒတြင အသအမတျပထားသည။ ယငးအစအဖြ႔မားအေနျဖင MoH ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈ၊ စညးကမးခမတမႈေအာကတြင UHC ေအာငျမငေရးအတြက ပါဝငႏငေၾကာငးက အထပထပေဖာျပ ထားသည။ ႏငငအဆင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေအာငျမငေရးအတြက ေဒသအဆငတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကသ အမားအျပားမ ပါဝငေနျခငးသည ဗဟဥးစးမႈေလာချခငးပစတမးျဖစၿပး ယခငအစးရမားက အသအမတမျပသညပစ ျဖစသည။

20

သ႔ေသာလညး ECBHO မားႏင အျခားတငးရငးသား အဖြ႔အစညးမား ေတာငးဆထားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရ မားသ႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ လပပငခြငအမားစက ခြေပးရန ပြငလငးစြာေဖာျပထားျခငးမရပါ။

၃.၂။ တငးရငသား၊ ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား

ECBHOs မားစစေပါငးလင ဝနထမးေပါငး ၃,ဝဝဝ နးပါးရၿပး ေဆးခနးေပါငး ၂၃၂ ခ ဖြငလစထားၿပး ေရြ႔လားအဖြ႔မားႏင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငး (ႏငငအဝမး)တြင လႈပရားလကရသည။ IDP မား၊ ႏစဖကအပခပသညေနရာမား၊ EAO မား ထနးခပထားသညေနရာမားမ လဥးေရေပါငး ၆ဝဝ,ဝဝဝ ေကာက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးလကရသည။93 အေရ ႔ေတာငျခမးမ ECBHOs မားအားလး၏ ႏစစဥ ဘတဂကသည အေမရကနေဒၚလာ ၆ သနးေကာၿပး အဓကအားျဖင ထငးႏငငအတြငး မယေတာ ေဆးခနးမ ေဆာငရြကသည ေစာငေရာကမႈမား၊ ေလကငသငတနးေပးမႈမားအတြကလညး ပါဝငသည။.94

ECBHO ကနးမာေရးစနစသည ႏငငလဥးေရစစေပါငး၏ အစတအပငးအနညးငယကသာ အဓကထား ဝနေဆာငမႈေပးျခငး ျဖစေသာလညး ၄ငးတ႔လႈပရားေနရာမားသည ပထဝအေနအထားအရ၊ ႏငငေရး အခငးအကငးအရ ေရာကရရန အခကခဆးေနရာ၊ ၿမ႕ျပေနရာမားႏငယဥလင ကနးမာေရးအေျခအေန မညမမႈ အလြနအမငး ႀကးမားသညေနရာျဖစသည။ တမးသားလး ကနးမာ ႀကခငသည အေျခအေနက ေရာကရရနဆလင ေစာငေရာကမႈေပးရာတြင အခကအခမားရေနျခငးေၾကာင အေရ႕ေတာငျခမးမ ျပညသမားသည အျခားေဒသမ ျပညသမားႏင ယဥလင ေစာငေရာကမႈက ေနာကဆးမရသ၊ ေငြကနေၾကးက အမားဆးျဖင ေစာငေရာကမႈေပးရသမားျဖစသည။ ထ႔ျပင ECBHO ေစာငေရာကရာ ေဒသမားတြင ေနထငသမားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ မားက အခမ ရယႏငသည။ အျခားေဒသ ေနထငသမားမာ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၏ ေစာငေရာကမႈရယရန ေငြေၾကးစကထတသးစြရသည။

မတစ 1 ။ ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးတြင လႈပရားေနသည ECBHO မား သးသပခက

မယေတာေဆးခနး (Mae Tao Clinic)

ဒမကေရစလႈပရားမႈက စစအစးရမ ၿဖခြခနတြငထြကေျပးခသည ေဆးဘကဆငရာ ဝနထမးမားႏင ေဒါကတာစငသယာေမာင တ႔မ ဖြငလစခသည။ အစးရႏမနငးမႈေၾကာင ထငးႏငငသ႔ထြကေျပးလာသည ေထာငႏငခသည ဒကၡသညမား၊ ျပညေျပးမား အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးရန လအပသညက သတထားမခၾကသည။ ေတာေတာငမားကျဖတသနးၿပး ထြကေျပး လာရျခငးေၾကာင ဌကဖား၊ ဝမးေလာ၊ ေသနတဒဏရာမား ႏင တကပြမားေၾကာင စတဒဏရာမား ရရျဖစပြားၾကသည။

၁၉၈၈ ခႏစတြင ေဒါကတာစငသယာေမာငသည KNU ၊ ထငးအာဏာပငတ႔ႏင ပးေပါငးညႏႈငးၿပး ထငးႏငငမေဆာကတြင ေဆးခနး အတညတကဖြငလစခသည။ အေျခခေစာငေရာကမႈေပးရနႏင ထငးႏငင မေဆာကေဆးရသ႔ လႊေျပာငးေပးရန လအပသည အေရးေပၚလနာမားက လႊေျပာငးေပးႏငရန ဖြငလစချခငးျဖစသည။ ထငးႏငင နယစပတေလာကမ ျမနမာ ေျပာငးေရႊ႕လပသားမားက အဓကထားၿပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အစအလငေပးႏငသည ေဆးခနးအျဖစႏင တးတက ေျပာငးလလာခသည။ ျမနမာႏငငတြငးမ လႊေျပာငးေပးသည လနာမားကလညး လကခခသည။ လနာအမားအျပား လာေရာက ျခငးေၾကာင မယေတာေဆးခနးသည ECBHO မားမ ကနးမာေရးလပသားမားႏင ေဆးမးမားအတြက လကေတြ႔ေလကငခနး ဆငးသညေနရာလညးျဖစလာသည။

ထတျပနေဖာျပထားသည ရညမနးခကမားအရ မယေတာေဆးခနးသည ျမနမာ - ထငးနယစပမ ေရႊ႕ေျပာငးခရသည တငးရငးသားမားႏင ဗမာမားက အရညအေသြးမကနးမာေရးေပးႏငရန၊ ေဆးကသမႈက အလြယတကရယႏငရန၊ ပပးမႈျပလပ ႏငရနအတြက ရညရြယဖြငလစထားသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေပးသညေနရာ၊ သငတနးေနရာျဖစသည။ ေဆးခနးတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အစအလငေပးသညအျပင ရပရြာအေျချပအဖြ႔အစညးမားနင ပးေပါငးၿပး ကနးမာေရးလပငနးမား ေဆာငရြကသည။ လမႈေရးႏင ဥပေဒေရး ဝနေဆာငမႈမား အေကာငအထညေပၚလာေစရန တကတြနးေဆြးေႏြးမႈမားျပလပ သည။ နယစပတေလာက ေနထငသမား ပညာေရးလကလမးမေစရနလညး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျပလပသည။ IDP ၁ ေသာငးေကာက ကသမႈေပးေနသည ကရငျပညနယအတြငးမ ေဆးခနး ၅ ခက မယေတာေဆးခနးမ ပပးမႈမားျပလပသည။

21

ဗမာေဆးဖကဆငရာအသငး (Burma Medical Association (BMA)။

၁၉၉၁ ခႏစတြင ျမနမာႏငငမ ကနးမာေရးဆငရာပညာရငမားျဖင အေဝးေရာက ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာ အမးသား ညြန႔ေပါငးအစးရ (National Coalition Government of the Union of Burma (NCGUB) လကေအာကတြငဖြ႔စညးချခငး ျဖစသည။ BMA သည ကနးမာေရးမဝါဒခမတျခငး၊ ျမနမာႏငင တငးရငးသားေဒသမားတြင အရညအေသြးမကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားျဖစေပၚလာေစရန စြမးရညျမငတငမႈမားျပလပရာတြင ဥးေဆာငသညအဖြ႔အစညးျဖစသည။ ျမနမာႏငင ျပညနယ အေတာမားမားတြင ေစာငေရာကမႈမားက ပပးေထာကပလကရသည။ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတြင BMA သည ကေလးကနးမာေရးလပသားႏင မးဆကပြား ကနးမာေရးလပသားေပါငး ၁၆၆ ဥး၊ ရပရြာကနးမာေရးဝနထမး ၁၃၁၊ ႏင BMA ေထာကပမႈျဖငဖြငထားသည ေဆးခနး ၃၉ ခမ ရးရာသားဖြားဆရာမ ၅၄၉ ဥးက ေထာကပေပးလကရသည။ BMA ၏ ပစမာ အျခားေသာ EBCHO ေဆးခနးမားမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ က႑တခက ပပးေပးသညပစျဖစသည။ ဥပမာ ကရငေဒသတြင KDHW ၊ DKBA ႏင KPC ေဆးခနးမား၏ MCH အစအစဥမားက BMA မ စမသည။ MCH ဝနထမးမားက လစာေပးျခငး၊ သငတနး ေပးျခငး၊ ေထာကပျခငး၊ ေစာငၾကညျခငး ႏင ယငးလပငနးမား ျပနလညသးသပျခငးမားကျပလပသည။

The Back Pack Health Worker Team (BPHWT) (ေကာပးအတ ကနးမာေရးအဖြ႔)

၁၉၉၈ တြင မယေတာေဆးခနးမ ေဒါကတာစငသယာေမာင ႏင ကရင၊ ကရငန၊ မြနျပညတ႔မ ကနးမာေရးေခါငးေဆာငမား ပးေပါငးၿပး ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမး ပဋပကၡဒဏခ ဧ၇ယာမ ထြကေျပးရသမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးႏငရန ဖြ႔စညး ချခငး ျဖစသည။ လႈပရားအဖြ႔႔၏ အယအဆမာ ေကးရြာသားမားက ေလကငသငတနးေပးၿပး ၄ငးတ႔ရပရြာက ၄ငးတ႔ကယတင ေစာငေရာကေစႏငရန ျဖစသည။ ေကးရြာမား ေရႊ႕ေျပာငးထြကေျပးရသညအခါတြင ေဆးမးမားသညလညး ၄ငးတ႔ႏငအတ ေရႊ႕ေျပာငးမညျဖစၿပး တကပြျဖစသညအခန၊ ေနရာသစသ႔ေရႊ႕ေျပာငးရသညအခနတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ေပးႏင မည ျဖစသည။ ေကာပးအတအဖြ႔တြင ရးရာသားဖြားဆရာမမား မပါဘ ဝနထမး သးသန႔ ၁,၃၅၂ ရၿပး ကရင၊ ကရငန၊ မြန၊ ရမး၊ ခငး၊ ကခင ႏင ပခး၊ စစကငး တနၤသာရတ႔မ ၿမ႕နယ ေပါငး ၃၂ ၿမ႕နယတြင လႈပရားအဖြ႔ေပါငး ၁ဝဝ ေကာျဖင ေစာငေရာကမႈ ေပးလကရသည။ လဥးေရ ၂၁၃,၃၄၁ ကေစာငေရာကမႈေပးႏငရန ရညမနးထားသည။95 လႈပရားအဖြ႕ ၁ဝဝ အနက မ အေျခခ PHCs ၃၇ ခက အေရ ႔ေတာငျခမးမ တညၿငမမႈ၊ လၿခမႈ ခငမာသညေနရာတြင ဖြငလစထားသည။

ကရင ကနးမာေရးႏင လမႈ ဖလေရး ဌာန (The Karen Department of Health and Welfare (KDHW)

KNU ဝနႀကးဌာနတစခအေနျဖင ၁၉၅၆ တြငဖြ႔စညးခသည။ ကနဥးရညမနးခကမာ ကရငဧရယာမား တြငေနထငသအားလးက အခမကနးမာေရးေပးႏငရနျဖစသည။ ၁၉၇ဝ ႏစမားတြင KNU ေရႊ ႔ေျပာငး ျခငးနငအတ အေရ႕ေတာငျခမးရ KNU လႊမးမးသည ေနရာမားတြင အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးရန KDHW ၏ မဝါဒမား ေျပာငးလခသည။ ၁၉၉ဝ ႏစမားမစၿပး BPHWT ၊ MTC ႏင အျခားေသာ ကရင ကယဆယေရးအဖြ႔မားႏင ပးေပါငးၿပး ေရြ႕လားကနးမာေရးေဆးခနး လပငနးမားက လပေဆာငခ သည။ လကရအခနတြင KDHW သည လဥးေရ ၁၉ဝ,ဝဝဝ ဝနးကငက ေဆးခနး ၆၁ ခနး၊ ကနးမာေရးဝနထမး ၇ဝဝ ေကာျဖင ေစာငေရာကမႈေပးေနသည။

လမႈဘဝနငကနးမာေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးကြနယက ( The Civil and Health Development Network (CHDN))

၂ဝ၁၂ ခႏစ KNPP ႏင အစးရ ပစခတတကခကမႈရပစေရးျပလပၿပးေနာကပငးတြင ဖြ႔စညးခသည။ EAO ႏင အစးရ ေနာကခ ျပညသ႔စစမားအပါအဝင ကရငန ႏင ကယနး လကနကကငအဖြ႔ ၆ ဖြ႔၏ ကနးမာေရးဌာနမား ပးေပါငးညႏႈငးမႈမားျပလပ ႏငရနဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။ လကရတြင CHDN သည ေဆးခနး ၂၁ ခနး၊ ေကာပးအတအဖြ႔႔ ၃၇ ဖြ ႔ျဖင ကရငနႏင ရမးျပညမ ၿမ႕နယ ၁ဝ ၿမ႕နယရ ေကးလက ေဒသမားမ လေပါငး ၁၁၂,ဝဝဝ ကဥးတညကာ ေစာငေရာကလကရသည။ PHC ၊ MNCH ၊ ဌကဖား ႏင ပတဝနးကငဆငရာ ကနးမာေရးအစအစဥအတြက ဝနထမး ၂၉၂ ဥးခန႔အပထားၿပး လပငနးေဆာငရြကလက ရသည။ CHDN တြငပါဝငသည အႀကးဆးကနးမာေရးဌာနမာKNPP ၏ ကနးမာေရးဌာနျဖစေသာ (Karenni National Mobile Health Committee (KnMHC)) (ကရငနအမးသားေရြ႕လားကနးမာေရးေကာမတ) ျဖစသည။ ျပညသမားႏင KNPP တပဖြ႔မားက ေစာငေရာကမႈမားေပးႏငရန ရညရြယၿပး KnMHC က ၁၉၈၃ တြင ဖြ႔စညးခသည။ ၁၉၉ဝ ေႏာငးပငးတြင ျပငးထနလာသည ပဋပကၡမားေၾကာင KnMHC သည အရပသားမားက ေစာငေရာကမႈေပးႏငရန ရညရြယၿပး BPHWT ပစ ေရြ ႔လားေဆးခနးမားက ဖြငလစခသည။ ထငးႏငငတြင ေဆးရဖြငလစခၿပး နယစပတေလာကတြင လပငနးမားေဆာငရြကလက ရသည။

မြနအမးသားကနးမာေရးေကာမတ (The Mon National Health Committee (MNHC))

မြနျပညသစပါတ၏ ကနးမာေရးဌာနျဖစၿပး ၁၉ ၉ ၂ ခႏစတြင မြန၊ ကရင ႏင တနသၤာရေဒသမ မြန ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးထြကေျပး ရသမားက မရမျဖစလသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးႏငရန ဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။ ေဒသအတြငးရ MNSP အပစအခတ ရပစထားသည ဧရယာတြင အဓကအားျဖင လပငနးေဆာငရြကၿပး အစးရကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ကးတ႔ကတသာရသည အျခားေကးလက ေဒသမားတြငလညး ဝငေရာကေစာငေရာကေပးသည။ ထငးျမနမာနယစပတေလာကတြင မြန အမးသား

22

ကနးမာေရးေကာမတ၏ ေဆးခနး ၁၉ ခရၿပး ျပညတြငးတြင ဖြငလစထားသညမားလညး ရသည။ ကနးမာေရးမး ၉ ၂ ဥးခန႔ ထားၿပး ၄ငးတ႔သည ျပညတြငးတြင ကာလရညၾကာ ေနရပစြန႔ခြာ ေနရသ ၄ဝ,ဝဝဝ ဝနးကငအပါအဝင ရညမနးလဥးေရ ၉ဝ,ဝဝဝ ေကာက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးရသည။ MNHC ေဆးခနးမားသည အေျခခကနးမာေရး၊ အေထြေထြ ေစာငေရာကမႈ၊ MCH ေစာငေရာကျခငး၊ ဌကဖားေရာဂါရာေဖြျခငးႏင ကသျခငး၊ ကာကြယေဆးထးျခငးတ႔က လေပါငး ၂ဝ,ဝဝဝ ေကာအတြက ႏစစဥဝနေဆာငမႈေပးလကရသည။ အဆငျမငကသမႈ သ႔မဟတ အထးၾကပမတကသရနလအပသည လနာ မားက ထငးႏငငေဆးရမားသ႔လႊေပးသည စနစကလညး ျပငဆငထားသည။

ရမးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေဖာငေဒးရငး (The Shan State Development Foundation (SSDF))

အျခားေသာ ECBHO ၊ INGO ႏင အလရငမားႏင ခတဆကပးေပါငးၿပး ၄ငးတ႔ဧရယာအတြငး လမႈေရး အေထာကအပမား ျပလပရန RCSS မ တရားဝငခြငျပထားသညအဖြ႔႔ျဖစသည။ RCSS ၏ အေျခခဥပေဒတြင ေဖာငေဒးရငးႏငပတသကၿပးေဖာျပထားခကမားရေသာလညး တရားဝင ဌာနတစခ မဟတပါ။ ရမးကနးမာေရးေကာမတ၊ ရမးကယဆယေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာမတ၊ ရမးပညာေရး ေကာမတ တ႔ပးေပါငးၿပး ၂ဝ၁၂ တြငေပၚထြကလာျခငးျဖစသည။ SSDF သည ရမးကနးမာေရး ေကာမတ ၏ ေဆးခနးမား၊ လပငနးမားက ဆကလကတာဝနယေနသညဟ ယဆရသည။ ထငးျမနမာ နယစပတေလာက RCSS နယေျမ အတြငးမ ရမး IDP စခနး ၅ ခလးတြင ေဆးခနးတစချခငးစ ဖြငထားသည။96

CBHOs မားသည အေျခခ ကနးမာေရး ေဆးေပးခနးမား (primary health clinics (PHCs) ႏင ေရြ႕လားအဖြ႔မားျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသည။ PHCs မားသည လႈပရားအဖြ႔မားနညးတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမေပးႏငၿပး ေဆးသေလာင ရန၊ လနာမားက လကခကသရန လၿခသည ေနရာအခငးအကငးရသည။ PHCs မားသည ေလးနာရ၊ ငါးနာရ လမးေလာကခရး အကြာအေဝးအတြငးမ ျပညသမားက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးၿပး လဥးေရ ၂,၅ဝဝ မ ၁ဝ,ဝဝဝ ထ ကကသေပးႏငရန ရညမနးသည။ ECBHO ၏ အစရငခစာတြင အခ ႔ေသာလနာမားသည ေဆးခနးသ႔ေရာကရန ရကေပါငးမားစြာ ေလာကလာရ သညဟ ေဖာျပထားျခငးမားရသည။ PHCs မားတြင လႈပရားသညေနရာ အကယအဝနးေပၚမႈတညကာ ဝနထမး ၁ဝ ဥးမ ၄ဝ ဥး ထရၿပး ေန႔စဥ လနာ ၁ဝ ဥးမ ၅ဝ ဥးထ လကခကသေပးရသည။ ေရြ႕လား အဖြ႔ တြင မခငႏငကေလး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ေဆးဝါးကသမႈ၊ ကနးမာေရးပညာေပးသည ေဆးမး ၃ ဥးမ ၅ ဥး၊ ေကးရြာကနးမာေရးလပသားႏင သငတနးဆငး ရးရာသားဖြား ဆရာမမား ပါဝငေလရသည။ အဖြ႔ဝငမားသည လႈပရားေဒသမ ေကးရြာမားတြငေနထငၿပး ယငးတဝကေနထငသမာ ပမနအားျဖင လဥးေရ ၂,ဝဝဝ ခန႔ရသည။97

စစပြအေျခအေနအရေသာလညးေကာငး၊ ထနးခပနယေျမ အေျခအေနအရေသာလညး အခ႕ေသာ ေဆးခနးမားႏင ေရြ႕လား အဖြ႔႔မားသည တခႏငတခ ေရာယက တညရေနၿပး ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန မားနငလညး ရဖနရခါ ၾကားည§ပတညရေနေလရသည။ ေျမပ ၂ ကၾကညပါ။ ေကာကရတၿမ႕နယ နာမည၏ နမနာ ေျမပတြငျပထားသညဧရယာမာ MoH အေနျဖင ECBHO မားထက ပ၍လြတလပစြာ ဝငထြကႏငသျဖင ၄ငးလႊမးၿခမႈမားေနသညေနရာက ျပထားျခငးျဖစသည။ ECBHO ေဆးခနးမားႏင လႈပရား အဖြ႕မား၏ ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမးတေလာက ပ ႔ႏ႔ေနပက ေျမပ ၁ တြငေဖာျပထားသည။

ECBHO ကြနယကမားအတြငးမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

ECBHO မားပးေပါငးၿပး ကနးမာေရးအခကအလကလပငနးအဖြ႔ (Health Information Systems Working Group) က ၂ဝဝ၂ ခႏစတြင ဖြ႔စညးခသည။ အခကအလကစစညးျခငး၊ သးသပေလလာျခငးမား ျပလပသညအခါ ခဥးကပပနညးလမးမား စႏႈနး တညေစရန ႏင လဥးေရအေျချပဆနးစစမႈမား ျပလပသညအခါ ပးေပါငး ေဆာငရြကႏငရန ရညရြယဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။.98 HISWG သည ECBHO မား၏ အခကအလက စစညးျဖန႔ျဖးေပးသည အလပအဖြ႔အေနျဖငေဆာငရြကၿပး ျမနမာႏငငအေရ႕ပငးမ ေသဆးမႈမား ဆနးစစခက (Eastern Burma Retrospective Mortality Survey) သ႔မဟတ EBRMS ဟ အမညေပးထားသည လႊမးၿခဧရယာမားမ အမေထာငစအလက ဆနးစစခကစစတမးမားက ၅ ႏစတႀကမျပလပသည။ လအပသညအခါ စစတမးငယ မားကလညး ျပစသည။ ပမန အခကအလက စစညးမႈပစမား၊ ECBHO မား လကနာရမည သတမတခကမား စျပျခငး လပငနးမားကလညး ဆကလကလပကငလကရသည။ ျမနမာႏငငအေရ႕ပငးတြင ျပလပသည ကနးမာေရးစနစမား အားေကာငး ေစေရးစမခက (The Health Systems Strengthening Project) ဆသညမာ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးရ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈစနစမားက စတခတညးေအာကတြင တစညတစညြတတညးျဖစေစရန အားထတေနသည ECBHO မား စေပါငး ထားျခငးျဖစသည။ ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ကနးမာေရး ေပါငးစညးျခငး ဗဟအဖြ႔ (Health Convergence Core Group) ကဖြ႔စညးခသည။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ စတငသည အေနအထားတြင အစးရ၊ MoH မားႏင ဆကဆပးေပါငးျခငးအတြက မဝါဒ ခမတရနအတြက ဖြ ႔စညးချခငးျဖစသည။ (အခနး ၃ တြငၾကညပါ)

23

ဝနထမးခန႔ထားျခငးႏင သငတနးေပးျခငး

ECBHOs မားအားလးသည တညသညသငရးညြနးတမးကသာအသးျပၿပး လပသားအငအားစ ဖြ႔စညးပမာလညး အတတပင ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနဖြ႔စညးပႏင လးဝကြျပားျခားနားသည။ ECBHO ေစာငေရာကသည နယေျမမား တြင ဆရာဝနမား၊ သနာျပမား မေရာကရသျဖင လစဟာသြားသည ေနရာမားကျဖညဆညးရနအတြက အဆငျမငကသမႈမား ျပလပႏငသည ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသးျပသည။ ECBHOs မားကေတာ ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမးတြင ရႏငသေလာက လအငအားျဖင အျဖစအမားဆး ကနးမာေရး ျပနာမားက ထေရာကစြာေျဖရငးရနအတြက ယငးစနစကအသးျပရျခငး ျဖစသည ဟဆသည။99 ေအာကေဖာျပပါဇယားတြင ကသေပးသညေရာဂါမား (စာလးမျဖင၊ အလယ ေကာလ) ကသမႈမားျပလပသည MoH ႏင ECBHO ဝနထမးမား (ကသေပးသည ေရာဂါ ေကာလ တဖကတခက) ကသမႈျပလပသည ေဆးရေဆးခနးအမးအစား (ေဘးဘကအစြနဆးေကာလမား) မားကေဖာျပထားသည။ ECBHO ေဆးရေဆးခနးအမားစသည ဒတယ သ႔မဟတ တတယ အဆင ေစာငေရာကမႈ ေပးျခငးမရပါ။

ဇယား 2 ။ ေဆးကသမႈႏႈငးယဥခက100

24

ECBHO ေစာငေရာကသည နယေျမ အတြငး ေရာဂါလကၡဏာရာျခငးႏင ကသမႈမားအတြက လမးညြနက ဗမာစာျဖင ေရးသားထားသည။ ႏငငတကာမ အစးရမဟတသည အဖြ႔႔အစညးမား၊ ကလသမဂၢ အဖြ႔ အစညးမား၏ အကအညျဖင မယေတာ ေဆးခနးမ ျပစထားသည စာမကႏာ ၃ဝဝ ရ လကစြစာအပတြင ကသပမားကေဖာျပထားသည။101 စတတမတြင ႏငငတကာ ကသမႈ လမးညြနမား၊ WHO ႏင INGO မား၏ ေဆးပညာဆငရာသတမတခကမားက ECBHO ေဆးမးမား၏ မတခကမားႏင ႏႈငးယဥလက ထညသြငးထားသည။ BBG တြငေဖာျပထားသည ဖားနာမႈမားက ကသေပးရနလအပသည ကြမးကငမႈ ရရေစရန MTC ၊ BMA ႏင KDHW တ႔အထးျပစထားသည သငရးမားျဖင သငတနးေပးသည။

ကနးမာေရးဝနထမးအားလးက တညသညသငရးၫႊနးတမးမားအသးျပၿပး ေလကငသငတနးေပးသည။ ECBHO တချခငး စသညလညး အေျခခကြငးဆငးဝနထမးမားအတြက ၄ငးတ႔အဖြ႔၏ သငရးအစအစဥမားျဖင ေလကငသငတနးေပးသည။ (ပမနအားျဖင အဖြ႔အမားစအသးျပသည သငရးကလကေလရသည) အဆငျမင ကနးမာေရးဝနထမးမား အားလးက ေနာကခ အဖြ႔႔အစညးခြျခားျခငးမရပ MTC တြင ေလကငသငတနးေပးသည။ ေဆးမးသငတနးက ၁၉၇၉ တြငစတငခသည။ ေနာက ၂ ႏစအၾကာတြင CHW သငတနးမားက WHO ျပစထားသည သငရးေပၚအေျခခၿပး ျပလပခသည။ ယငးအေျခခ သငခနးစာမားက ထအခနမစၿပးအသးျပခသည။ ၂ဝ၁၄၊ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင မယေတာေဆးခနးႏင အျခား ECBHO မားသည ကနးမာေရးဝနထမးေပါငး ၄၅ဝ ကေမြးထတသငတနး ေပးခသည။ KDHW ႏင MTC တ႔သည ျမနမာႏငငအတြငး သငတနးမားေပးႏငရန ျပငဆငလကရသည။ ယငးသည ေလကင သငတနးေပးမႈက တးတကေစမညျဖစသည။

ေဆးမးမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးခဖးသညအေတြ႔အႀကရရမညျဖစၿပး ၉ လ မ ၂ ႏစၾကာ သငတနးတကေရာက ၿပးစးရမညျဖစသည။ ေဆးမးမားသည ဌကဖားေရာဂါ၊ အသကရႈလမးေၾကာငး ေရာဂါကးစကမႈ၊ ေသြးအားနညး၊ ဝမးေလာျခငး၊ ဝမးကကျခငး၊ သနေကာငထျခငးတ႔က ေရာဂါေဖာထတ ကသေပးႏငသည။ စတဒဏရာရသည ကစၥမားကလညး ကသေပးသည။ မခငႏင ကေလး ကနးမာေရးေစာငေရာကသည ကနးမာေရးဝနထမးမားသည ကေလးေမြးျခငး၊ မေမြးမ ေမြးၿပး ကနးမာေရး ေစာငေရာကျခငး၊ ကာကြယေဆးထးျခငး၊ ကေလးသငယကနးမာေရးေစာငေရာကျခငး၊ သားဆကျခားျခငး၊ အေရးေပၚမးဖြားျခငးမား ေဆာငရြကႏငရန ေလကငသငၾကားထားသမား ျဖစသည။

ECBHO ကနးမာေရး ဝနထမးမား၏ စာရငးႏင တကေရာကရသည သငတနးမားက ေအာကတြင ေဖာျပထားသည။

25

ဇယား 3။ ECBHO ကနးမာေရးလပသားမား သငတနးအေျခအေန

အဆင ရာထး ၾကာခန အေတြ႔အႀက

စာေတြ႔ လကေတြ႔

ေဆးခနး ျပညသ႔ကနးမာေရး သငတနးဆငး ၁ ႏစၾကာ ျပညသ႔ကနးမာေရး

သငခနးစာ ေဆးမး

ေဆးခနး ေဆးခနးအပခပသျပညသ႔ကနးမာေရး ႏင

စမခန႔ခြမႈအသအမတျပ ၆ လသငတနး

ေဆးခနး ေဆးခနးႀကးၾကပသေစာငၾကညေလလာျခငး ႏငဆနးစစအကျဖတျခငး

(M&E)ႏငေဆးဝါးစမခန႔ခြမႈ ေဆးမး

ေဆးခနး ေဆးမး၊ ကနးမာေရး ဝနထမး အဆင ၂ ၆ လ ၄ လ ရပရြာကနးမာေရး ဝနထမး

ေဆးခနးအေရးေပၚသားဖြား (မခငႏင ကေလး

ေစာငေရာကေရး အဆင ၂ )၄ လ ၆ လ

မခငႏင ကေလး ကနးမာေရး ေစာငေရာက

ဝနထမး

ေဆးခနးမခငႏင ကေလး ကနးမာေရး ေစာငေရာက

ဝနထမး အဆင ၁ ၁ လ ၃ လ

ရပရြာကနးမာေရး ဝနထမး

ေဆးခနး

ရပရြာကနးမာေရးဝနထမး

(ကေလး ကနးမာေရး /ကနးမာေရးဝနထမး အဆင ၁)

၆ လ ၃ လ

ေဆးခနး မခငကနးမာေရးေစာငေရာကဝနထမး (MHW) ၁ လ ၃ လ

လႈပရား အဖြ႔႔

ေဆးဝါးေစာငေရာကမႈ၊ ကြငးဆငးကသမႈ ၆လ ၄ လ

ရပရြာကနးမာေရး ပညာေပး ႏင ေရာဂါ

ကာကြယေရး ေဆးမး အျဖစ ၁၂ - ၁၈ လ

လႈပရား အဖြ႔႔

ရပရြာကနးမာေရး ပညာေပး၊ ေရာဂါ ကာကြယေရး အစအစဥ၊ ရပရြာ ကနးမာေရး

ဝနထမး ကြငးဆငးလပသား ၆ လ ၄ လ ၁ဝ တနးေအာင

ေကးရြာ ေကးရြာကနးမာေရးလပသား ၄ ပတ ၆ လ ၆ လ တစႀကမမြမးမ

ေကးရြာေလကငသငၾကားထားသည

ရးရာသားဖြားဆရာမ ၄ ပတ ၆ လ ၆ လ တစႀကမမြမးမ

ေဒသတြငးအေျပာငးအလမားေၾကာင အခကအခသစမား ေပၚေပါကလာျခငး

ပဋပကၡမားစလာသညႏငအမ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ ပဋပကၡဒဏသငသညေနရာတြငကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးရာတြငႀကေတြ႕ရသညအခကအခမာလညး ေျပာငးလလာသည။ လြတလပစြာသြားလာခြငမား သသသာသာတးတကလာသည၊ ေစာငၾကညျခငး ျပနလညသးသပျခငးမားပ၍ေဆာငရြကလာႏငသည၊ ပမနကြငးဆငးေစာငေရာကျခငးမား တးတကေဆာငရြက လာႏငသည၊ ေဆးခနးမားႏင ဌာနခပၾကား ဆကသြယေရးပ၍ေကာငးမြနလာသည၊ ေထာကပမႈလမးေၾကာငးမား ျမနဆန လာသည၊ အေျခခေဆးခနးမားပ၍ မားျပားလာသည။

ECBHOs မားအေနျဖင ပဋပကၡလြနနယေျမမားႏင ကကညသည ေစာငေရာကမႈမားေပးႏငသည စနစ သ႔ကးေျပာငးေနခနတြင ပဋပကၡမားတဖနျပနလညေပၚေပါကလာပါက ၄ငးတ႔၏ စနစေဟာငးသ႔ အလငအျမနေျပာငးလႏငစြမးကလညး ထနးသမးေနရ သျဖင အခကအခမားရငဆငေနရသည။ ECBHO ကနးမာေရးစနစသည ပဋပကၡျဖစေပၚေနသညအေျခအေနမားက အလငအျမန

26

ေျဖရငးႏငေသာလညး ပဋပကၡျဖစပြားသည ဆယစႏစမားအတြငး ေစာငၾကညျခငး၊ ျပနလညသးသပျခငးမားကအကန႔အသတ ျဖငသာေဆာငရြကႏငခသည။ ျပငပမ သးသပျခငး (external evaluation) ျပလပရနမာ လးဝမျဖစႏင သေလာကျဖစ (ဝငထြကခြင ျပနာ)သည။ စမမႈစနစမာလညး အေရးႀကးသညမဝါဒဆငရာ ဆးျဖတခကမားျဖစေသာ ရနပေငြရာေဖြေရး၊ အျခား အဖြ႔အစညးမားႏင မတဖကျပျခငး၊ ဥးစားေပး အေကာငအထညေဖာမည ကနးမာေရး လပငနးသတမတျခငးကသ႔ အေရးႀကး ကစၥမားအတြက အဆငျမင ေခါငးေဆာငပငးလမးညႊနခကကသာ ေစာငဆငးေနရသည။ ပဋပကၡပတဝနးကငမ ထြကေပၚလာသည စနစျဖစေသာေၾကာင လကငငးျဖစေပၚေနသည အခကအခမားက လငျမနစြာတန႔ျပနႏငေသာလညး ထေရာကမႈတးတကေအာင ေဆာငရြကရန အတြကမ လပငနးေဆာငရြကရန အခနအနညးငယသာရသည။

ပဋပကၡအခနအတြငး ျဖစေပၚသည လၿခေရးဆငရာအခကအခမားသညလညး တေျပးညေစာငေရာကမႈေပးႏငရန အခကအခ ျဖစေနေစသည။ ျပညသ႔ကနးမာေရးအတြက ပမနကြငးဆငးျခငး၊ ပညာေပးရန သ႔မဟတ ကနးမာေရးလပသားမား မြမးမ သငတနးေပးရန၊ ကာကြယေဆးထးေပးသည အစအစဥမား၊ ေဆးခနးမားသ႔ ပမန ႀကးၾကပျခငး၊ ေဆးပစၥညးေထာကပျခငး၊ ကနးမာေရးဆငရာ အခကအလကမား ပမနအစရငခတငျပျခငးမား ေဆာငရြကႏငျခငးမရေစရန တားဆးလကရသည။ ထကသ႔ေသာ အေနအထားမားေၾကာင ယငးလပငနးမားက ပမနေဆာငရြကႏငျခငးမရခေသာေၾကာင အလငအျမန ျပငဆင အားျဖညမႈမား ေဆာငရြကရနလအပေနၿပျဖစသည။ လၿခေရးဆငရာကစၥရပမားသညလညး ျပညသ႔ ကနးမာေရး ကြငးဆငးျခငးႏင ပညာေပးျခငး၊ ေရႏင မလာ၊ ေကာငးကနးမာေရး ႏင ေရာဂါ ကာကြယေရးက အဓကထားသည အျခားေသာ လပငနးမား ေဆာငရြကႏငမႈက အတားအဆး ျဖစေစသည။ ပဋပကၡျဖစပြားေနသညအခနအတြငး ECBHO မားအေနျဖင ယငး အစအစဥမားက တြငကယစြာ အေကာငအထညေဖာျခငးမရေသာလညး လကရအေျခအေနအရ အခြငအလမး ေပၚေပါကလာၿပျဖစေသာေၾကာင ေဆာငရြကလာႏငၿပျဖစသည။

EAO မားႏင အျခားေသာ ေဒသတြငး အလရငမားျဖစေသာ ဘနးႀကးေကာငးမား၊ ဘရားေကာငးမား၊ စးပြားေရးလပငနးရငမားအေနျဖင ေဆးခနးေဆာကလပရနေငြလဒါနးမႈအခ႕ရေသာလညး ေစာငေရာကေရးလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရနအတြက ECBHOs မားသည ႏငငတကာအလရငမား ေပၚတြင အဓကမခေနရသည။ EAO မား၏ ေငြေၾကးစးဆငးမႈပစက လသရငၾကား ထတျပနမႈမရသျဖင ကနးမာေရး လပငနးမားအတြက မညမရႏငမည၊ မညသညေခါငးစဥျဖင ခထားေပးမညကခန႔မနးရနခကခသည။ ေငြေၾကးပပးမႈမားအတြက မညသညေနရာမ ရရလာသညက သရရနလညး ခကခသည။ မားေသာအားျဖင EAO ကနးမာေရးဌာနမားသည ၄ငးတ႔မခငအဖြ႔အစညးမ အေျခခေငြေၾကးေထာကပမႈမား လကခရရၾကၿပး ရးခပဖြငရန၊ ဝနထမးမား အတြက ရကၡာေပးရန အသးျပၾကသည။ ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပရနအတြက ခ႐င သ႔မဟတ ၿမ႕နယမ EAO အပခပေရး ရးမားေပၚတြင မခေနရသည။ ေထာကပမႈ အနညးငယသာရရျခငးေၾကာင ဌာနခပဝနထမး၊ ကြငးဆငးဝနထမးမားက လစာ အနညးငယသာ ေထာကပႏငသျဖင စဖြ႔ပဆငရာအခကအခမား (structural challanges) အနက ယငးအခကသညလညး အျခား လသားအရငးအျမစ ခန႔ခြေရးဆငရာ ကစၥရပမားနငအတ ဝနထမးအဝငအထြက မားျခငးက ျဖစပြားေစသည။ ECBHOs မားအေနျဖင ယငးလမးေၾကာငးမားထက ပၿပး အျခား ေငြေၾကး ေထာကပေရးလမးေၾကာငးမား ျပငဆငထားျခငးမရပါ။ ေရရည ခငမာေသာ ေရရညပပးေပးႏငသည ေငြေၾကး ေထာကပမႈစနစတစခလအပေနသည။

HCCG မဝါဒသည အဆပါအခကအခမားအနကမ အခ႕အား ကငတြယေျဖရငးေပးလကရသည။ အစးရႏင ပးေပါငး ဆကသြယ ေဆာငရြကမႈမား ျပလပရနအတြက ႏစ ၂ဝ စမကနးအား ေဖာျပထားေသာ ေပါငးစညးေရးလပငနးစဥအတြက အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကမညစမခက (action plan) မၾကမးအား HCCG မ ေဖာေဆာငလကရသည။ အစးရ၏ အခြနဘ႑ာမားက အသးျပ၍ အသးစရတ ခြေဝေပးျခငးပစမား၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသမားအား တရားဝင အသအမတျပျခငး ႏင အဖြ႕အစညးမားအား အသအမတျပျခငးစေသာ ကစၥရပမားအား အဆပါ စမခကတြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ကနးမာေရး စနစ အားေကာငးလာေစရနအတြက မဟာဗဟာေျမာကစမခကအား HCCG မ ၂ဝ၁၆ ခႏစ မတလတြင ထတျပနခၿပး အစးရထ သ႔လညး ေပးပ႔မေဝခသည။ NLD မလညး UHC ေအာငျမငရန ယငး၏ လမးျပေျမပ - အဆ (၁.ဝ) (Version 1.0) အားထတျပန ေၾကျငာခပါသည။ မဝါဒသည ဆကလကေျပာငးလေနမညျဖစၿပး အထးသျဖင ယၾကညမႈက ဆကလကတညေဆာကရမညျဖစ သည။ အဖြ႕အစညးမားသည ၎တ႔၏ ပးေပါငးည§ႏႈငး ေဆာငရြကျခငးဆငရာ အယအဆမားက မြမးမရမညျဖစသည။

27

အခနး ၄ - ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးမ ကနးမာေရးစနစမား ေပါငးစညးျခငး

၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ႏစဖကသေဘာတ ပစခတတကခကမႈရပစေရးမား ျပလပခသျဖင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHOs မား ပးေပါငးမႈမားျပလပရန ႏငငေရးအရ အခြငအေရးရလာခသည။ ထအေျခအေနမားေပၚ မတညၿပး ECBHOs မားစေပါငးၿပး ေပါငးစညးမႈ မဝါဒမားခမတျခငးျဖင စနစ ၂ မး၏ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးမႈမား တးတကေအာင မညသ႔ေဆာငရြကႏငမညက အစျပေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပခသည။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ျဖစေပၚေနသည အေျခအေနမားႏငအည စနစႏစမး တးတက နးစပလာေစရန ရညရြယကာေဆာငရြကချခငးျဖစသည။

ယငးျဖစစဥသည အေရးႀကးသည တးတကမႈျဖစၿပး ႏငငေရးအရေရာ၊ လကေတြ႔လပငနးအရပါ အကးရသည။ ျမနမာႏငငအေရ႕ ေတာငျခမးတြင စနစႏစမး လႊမးၿခေနရာမာ တစခႏငတစခ ဆကစပေနၿပး ေနရာအေတာမားမားတြင ထပေနေလရသည။ ကနးမာေရးစနစ ၂ မးလးတြင အားသာခက အားနညး ခကမားရၿပး နငငေရးအေျပာငးအလက မတညကာ ေျပာငးလေနေလရသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနတြင အရငးအျမစအလအေလာကရေသာလညး ဥးစားေပးရသည ကစၥအမားအျပားလညးရသည။ ထ႔ျပင အေရ႕ေတာငျခမးရ ေကးလကေဒသမားတြင ထထေရာကေရာက လႊမးၿခထားႏငျခငးမရပါ။ ECBHOs မားသည ပဋပကၡ ျဖစပြား ေနသည ေကးလကေဒသမားတြင အထးသျဖင ေစာငေရာကႏငရန ၄ငးတ႔ စနစက ျပငဆငထားႏငေသာလညး ကနးမာေရး စနစမား အားေကာငးေစရန ေဆာငရြကျခငး၊ ဝနထမး ခန႔ျခငး၊ ေငြေၾကး သးစြျခငးတ႔တြင အခကအခမားႏင ရငဆငေနရသည။ တညသည ကနးမာေရး ရညမနးခကမား ေဖာေဆာငေအာငျမငရနအတြက ပးေပါငးမႈ၊ ညႇႏႈငးမႈမား တးတကေအာင ေဆာငရြက ျခငးသည အေရးပါသည။

၂ဝ၁၄ ခႏစတြင ေပါငးစညးျခငး စကားလးက International Rescue Committee (IRC) ကသ႔ ႏငငတကာ INGO ႀကးမား၊ ကမာၻ႔ဘဏကသ႔ ႏငငတကာဘဏမား ႏင UNICEF ကသ႔ေသာ ကလသမဂၢ အဖြ႔အစညးမား၏ အစအစဥမား၊ မဟာဗဟာ စာတမးမားတြင ထညသြငးသးစြလာခၾကသည။ နငငတကာ ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔႔အစညးအမးမး၏ ေထာကပမႈႏငအတ ေပါငးစညးျခငး လပငနးမားသည ECBHO မား၏ အစအစဥေရးဆြမႈတြင အဓကအျဖစေနရာယလာၿပး MoH အေနျဖင ယငးကစၥက ECBHO မားေလာက အေလးအနကထားျခငးမရပါ။

ဤအခနးတြင ေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥတေလာက ျဖစေပၚလာသည အဓကေျပာငးလတးတကမႈႀကး အခ႕က ေလလာထားၿပး အခနး ၅ ရအေသးစတလမးညႊနမႈမား ႏငခတဆကထားေပးသည။ အခနး ၄.၁ သည ECBHO ၏ ေပါငးစညးျခငးဆငရာ မဝါဒ မားက ၿခငသးသပထားေပးၿပး အခနး ၄.၂ တြင ေဆာငရြကၿပးစးခသည ေပါငးစညးျခငးလပငနးဥပမာမားက ေဖာျပထားသည။

၄.၁။ HCCG ေပါငးစညးေရးမဝါဒ (HCCG convergence policy)

၂ဝ၁၂ ခႏစတြင လကမတေရးထးခၾကသည ႏစဖကသေဘာတ ပစခတတကခကမႈရပစေရးမားသည ေဒသတြငးသ႔ ႏငငတကာဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးမား ဝငေရာကလပကငႏငရန လမးဖြငေပးခသကသ႔ MoH ႏင ပးေပါငးဆကဆမႈမား ျပလပႏငရန အလား အလာမားလညး ရလာခသည။ ယငးအခနမစၿပး ECBHO မားသည ေပါငးစညးျခငးမဝါဒက စတငေဆြးေႏြးခၾကသည။ အသစဝင ေရာကလာသည အဖြ႔အစညးမားႏင မညသ႔ဆကဆရမညက လမးညြနမည မဝါဒတစခလအပသညဟ ECBHO မားယဆခ ၾကသည။ ၄ငးတ႔ လႊမးၿခေနရာမားမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပၚ အသစဝငလာသည အဖြ႔အစညးသစမားအေနျဖင မညသ႔ ခဥးကပရမညက ရငးရငးလငးလငးေဖာထတထားရန ကနးမာေရးေပါငးစညးမႈဗဟအဖြ႔ (Health Core Convergence Group (ကနးမာေရးေပါငးစညးမႈ အမာခအငအားစ)က ဖြ႔စညးခၿပး ေပါငးစညးေရး ပစတစခက ေရးဆြေဖာထတခသည။ HCCG တြင ခငး၊ ကရင၊ ကရငန၊ မြန ႏင ရမး ကနးမာေရး အဖြ႕အစညးမား (EAO မား၏ ဌာနမား)၊ BPHWT၊ MTC ၊ အမးသား ကနးမာေရးႏင ပညာေရးေကာမတ (National Health and Education Committee (NHEC) ႏင BMA တ႔ပါဝငသည။ ယငးအဖြ႔မားသည ႏငငေရးတးတကမႈမားက ျပနလညသးသပရန၊ မဝါဒမား ျပျပငရနအတြက ၃ လတစႀကမ ေတြ႔ဆသည။

ေပါငးစညးျခငးက HCCG က “အစးရ၊ တငးရငးသား၊ ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက ေရရညအတြက စနစတက ေနရာခေပါငးစပျခငးဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ ကာလတရညမနးခကအေနျဖင ECBHOs၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ႏင ႏငငတကာ INGO မား ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေပါငးစပ ေဆာငရြကျခငး”ဟအဓပၸာယဖြငထားသည။102 စာတမးအေစာငေစာငတြငေဖာျပထားခကအရ103 ဖကဒရယစနစအစးရ လလားမႈေပၚတြင အေျခခၿပး HCCG ၏ မဝါဒႏင အေျခခမမားသည ခငခငမာမာ ျဖစတည လာခသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငအစးရမားသ႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ တာဝနအမားစလႊေျပာငးေပးရန၊ ေဒသ အဆငတြင အေရးပါသညေနရာမ ပါဝငခြင၊ ထနးခပခြငမား လႊေျပာငးေပးရန အႀကျပထားသည။104 HCCG ေပါငးစညးေရး အေျခခမႈမား၊ ရညရြယထားသည ရလဒ၊ အျခားအစအဖြ႔႔မားအတြြက အၾကေပးခကမားက ေနာကဆကတြ ၁ တြငေဖာျပထားသည။

MoH ႏင ဆကဆေရးတညေထာငရန အေလးထားေသာလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ပတသကၿပး ျမနမာႏငငအေရ႕ ေတာငျခမးတြင ဝငေရာကလသည ျပငပအစအဖြ႔မားအေနျဖင ECBHO မား၏ ရရငးစြ အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ

28

ခဥးကပပက ပပးရန၊ တးခ႕ရာတြငကညရန HCCG ၏ မဝါဒ ႏင အေျခခမမားတြင ထပတလလေဖာျပထားသည။105

ယငးခဥးကပပတြင ေစာငေရာကမႈ အမးမးေပးႏငရန အစအစဥတခပါရသည။ ေဆးဝါးေစာငေရာကျခငး (မရမျဖစလသည ေဆးဝါး ႏင စတဒဏရာ စမထနးသမးျခငး) မခငကနးမာေရး၊ ေမြးစကေလးကနးမာေရး၊ ကေလးငယကနးမာေရး၊ မးဆကပြား ကနးမာေရး၊ သားဆကျခား၊ ကးစကေရာဂါထနးခပျခငး၊ ကနးမာေရးပညာေပးျခငးႏင အခကအလက မေဝျခငး၊ ကေလးအာဟာရ ႏင ကာကြယေဆး အစရသညေစာငေရာကမႈမားပါဝငသည။ 106 HCCG မဝါဒတြင တငးရငးသားကနးမာေရးစနစ အငအားေတာငတငးေစရနေဆာငရြကျခငး (“ethnic health system strengthening” (EHSS)) လပငနးစဥက WHO ၏ six building-blocks approach 107 ျဖင ေဆာငရြကသြားရန အႀကျပထားသည။ ယငးခဥးကပပ ပထမအဆငအေနျဖင အစအစဥေရးဆြျခငး၊ မဝါဒ ႏင စနစမားအဆငဆင (programmatic, policy, and systems-level strengthening) အားေကာငးေအာင တညေဆာကျခငးက ဥးစားေပးသည။

HCCG မဝါဒမားသည ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမးရ ကနးမာေရး ႏင ႏငငေရးစနစမား၏ ခတဆကပက ဥးစားေပးေဖာျပထားၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ တးတကလာသညႏငအမ စနစ ၂ ခ နးစပႏငပ၊ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမား တးျမငလာႏငပက ေဖာျပထားသည။ အေျခခအယအဆ (basic concept) က မဝါဒ၏ ဒးပသ႑ာန ကားခပ (ပ ၂)တြင ေဖာျပထားသည။ တးတကလာသညျဖစစဥမားအရ ပစခတတကခကမႈရပစေရး အာမခခက မရသည အေနအထားတြင ECBHO မားအေနျဖင ၄ငးတ႔လပငနး လႈပရားပက အေစာတလင ေျပာငးလရန တြန႔ဆတေနပက ထငဟပလကရသည။ MoH သာမက EAO ကနးမာေရး ဌာနမားသညလညး ၄ငးတ႔သကဆငရာ ႏငငေရး ဥးေဆာငမား လႈပရားမႈႏႈနးထက ျမနသညႏႈနးျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လပပငခြငမရပက လညး ထငရားေစသည။

ပ 2။ HCCG ၏ ဒးပကားခပ (rocket ship diagram)

29

HCCG မဝါဒတြင ECBHO ဖြ ႔စညးပ၊ စနစမားက တစဆငခငးေပါငးစညးေရး ျဖစစဥတေလာက အေျခမပကေအာငထနးထားမညဟေဖာျပထားသည။ ျပငပအငအားစမားအေနျဖငလညး ECBHOs ႏင ဖကဒရယျဖစေပၚလာေရးက ဆကလကပပးေပးရမည။ ဗဟအစးရစနစကသာ အားေကာငးေစရနသာ အဓကထား ေထာကပျခငးမဟတဘ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈစနစက ဗဟခပကငမႈ ေလာခရနလညး တြနးအားေပးရမညဟ ေဖာျပထားသည။ ယငးကစၥႏငပတသကၿပး အစးရ ဆးျဖတခကခသညအခါမားတြင ECBHOs မားက မျဖစမေနထညသြငးေပးရန၊ ႏငငတကာ ဖြ႔ၿဖးေရး မတဖကမား အေနျဖငလညး ECBHO မားက ေငြေရးေၾကးေရး၊ နညးပညာပငး ဆကလကေထာကပရန၊ တငးရငးသား လမးစမား ေဒသမားသ႔ ဝငေရာကလပကငရာတြင ခြငျပခကရယရန HCCG က ေတာငးဆထားသည။.108

၄.၂။ ေပါငးစညးျခငးေဆာငရြကခကဥပမာမား

ေပါငးစညးျခငးေဆာငရြကခကမားဟ ရဖနရခါ အဓပၺာယေဖာၾကသည ECBHO မားႏင MoH ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ည§ႏႈငးေဆာငရြကမႈမား၏ ဥပမာ ၇ ခက ေဖာျပထားသည။ ဥပမာ တစခခငးစ၏ ေကာငးကးဆးကး သငခနးစာမားက ေဖာျပထားၿပး အေသးစတက အခနး ၄ တြင ေဆြးေႏြးမညျဖစ သည။ ဤအခနးတြင အေျခခ သးသပခကမသာ ေဖာျပထားပါသည။

အခကအလကမေဝျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး အစညးအေဝးမား

အရးရငးဆးျဖစေသာလညး ECBHO ႏင MoH ဆကဆေရးတြင အေရးအပါဆး ေျခလမးျဖစၿပး ပးေပါငးဆကဆမႈက ျမႇငတင ေပးႏငခၿပး စနစမား၊ မဝါဒမား၊ မဟာဗဟာမားႏငပတသကသည အခကအလကမား မေဝျခငးမားကလညး ေပၚေပါကေစခ သည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရးမတငမ ECBHO ႏင MoH သည တစဖြ႔အေၾကာငးတစဖြ ႔ လးလးမသသေလာကပငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ၄ ႏစၾကာ ပးေပါငးေစစပ ဆကဆမႈ ျပလပၿပးေနာကတြင ယၾကညမႈႏင နားလညမႈမား တးတကလာခသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစ မစၿပး မေဆာက၊ ေနျပညေတာ၊ ဘားအတ႔တြင ကနးမာေရး ဒတယဝနႀကး၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ အရာရမား၊ ECBHO ေခါငးေဆာငပငးမား ပါဝငသည အဆငျမငေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား အႀကမေပါငးမားစြာ ျပလပႏငခသည။ ကနးမာေရးဥးစး ဌာန ညြနၾကားေရးမးမားႏင ECBHO ကယစားလယမား ပမနေတြ႔ဆပြမားကလညး ကရငႏင ကယားျပညနယမားတြင ျပလပ လကရေနၿပျဖစသည။

ထ႔ျပင HCCG ႏင HISWG မား၏ “ကနးမာေရးက႑ ဗဟဥးစးမႈေလာချခငး”၊ “ၿငမးခမးေရးအတြက ကနးမာေရး” အစရသည ေခါငးစဥမားႏင စညးေဝးပြမား၊ ညလာခမားတြင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ အရာရမား၊ ျပညနယကနးမာေရး ၫႊနၾကားေရးမးမား ပမနတကေရာကသည။ ယငးေဆြးေႏြးပြမားတြင တငျပခကမားသည ကစၥအမားအျပားအတြက ေဆြးေႏြးမႈမားကျဖစေပၚေစသည။ ပါတအာဏာမရမကပင ထစညးေဝးပြအမားစသ႔ NLD ကနးမာေရးကြနယကမ တကေရာကေလရသည။ ၂ဝ၁၅ ႏဝငဘာ ေရြးေကာကပြအၿပးတြင NLD အေနျဖင ရနကနတြင အခကအလကမေဝသည စညးေဝးပြျပလပရန ECBHO မားက ဖတေခၚ ခသည။ HCCG သည ျမနမာႏငငရ အျခားေသာ အရပဘကလ႔အဖြ႕အစညးမား၊ အျခားေသာ EAO ကနးမာေရးဌာနမားႏငလညး ၂ဝ၁၄ - ၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငး ဆကဆပးေပါငးမႈမား ျပလပသည။

ယၾကညမႈတညေဆာကေရး ေတြ႔ဆစညးေဝးပြမားသည ပးတြအေကာငအထညေဖာမႈ လပငနးမားအတြက အဓကအေရးပါသည။ BPHWT ၊ KDHW ႏင BMA တ႔မ ေခါငးေဆာငမားက စညးေဝးပြမား ဆကလကျပလပျခငးသည အကးရႏငမညဟ အႀကျပ ခၾကသည။ “ ဒါမ တစေယာကန႔ တစေယာက ပနားလညလာၾကမယ ” ဟဆသည။ လငစငမရ သ႔မဟတ အစးရသငတနးဆငး မဟတသျဖင ကနဥးတြင MoH ဝနထမးမားသည ၄ငးတ႔က ရမးကမား အျဖစမတယခၾကေသာလညး ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား အႀကမႀကမ ျပလပၿပးေနာကတြင အျပနအလနေလးစားမႈမားျဖစေပၚလာသညဟ ရငးျပခသည။ ဤအခနးတြင ေဖာျပမည အျခားေသာ ေဆာငရြကခကမားအတြက ယငးကသ႔ထေတြ႔ဆကဆမႈမားသည မားစြာအေထာကအကျဖစေစခသည။

ပးတြသငတနးေပးျခငး

၂ဝ၁၃ တြင BPHWT ႏင MoH ပးေပါငးၿပး အရနသားဖြားသငတနးေပးခသည။ ယငးသငတနးသည ေဆြးေႏြးမႈမား၊ စညးေဝးပြမား အျပင အေစာဆး ပးေပါငးေဆာငရြကခကမားအနက တစခအပါအဝင ျဖစခသည။ BPHWT ဝနထမး၊ MoH ဝနထမးမား တကေရာကခၿပး MoH သငရးညႊနးတမးအတငး MoH မ အေကာငအထညေဖာချခငးျဖစသည။ သငတနးအၿပးတြင အရန သားဖြားဆရာမမားသည မမေကးရြာသ႔ျပနၿပး BPHWT ဝနထမးအျဖစ တာဝနထမးေဆာငေသာလညး MoH သားဖြားဆရာမမား၏ နညးပညာပငးႀကးၾကပမႈက စဥဆကမျပတခယရသည။ ကာကြယေဆးထးျခငးအတြက ပးတြသငတနးေပးျခငးက ေအာကတြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။

အသအမတျပျခငးေဆာငရြကခကမား

ECBHO ဝနထမးမားက အသအမတျပရန ECBHO မဝါဒထတျပနခကမားတြင ဥးစားေပးအျဖစ အၿမတေစ ေဖာျပလာခသည။ ျမနမာႏငငအတြငး တရားဝင လပငနးေဆာငရြကေဆာငႏငရန သာမက MoH အေနျဖင ECBHO မား၏ စြမးေဆာငရညက အသ

30

အမတျပျခငးလညးျဖစေသာေၾကာင ယၾကညမႈ တညေဆာကရာတြင အေရးပါသညအဆငတစချဖစသည။ အစးရေဟာငးသည အသအမတျပျခငးႏင ပတသကၿပး လးဝနးပါး စတဝငစားမႈမရသျဖင တးတကမႈမရသေလာကပငျဖစသည။

အစးရဘကမ တြန႔ဆတမႈမားရေနေသာလညး IRC သည ျမနမာႏင ထငးတကသလမားၾကား မတဖကအျဖစ ပးေပါငးမႈမား ျပလပေစရန အကးေဆာငေပးခၿပး ECBHO ဝနထမးမားက ထငးႏငငမ အသအမတျပလကမတရရေစရန ေဆာငရြကေပး ႏငခသည။ ထငးႏငငမ တမားဆတ တကသလႏင ျမနမာႏငင၊ မေကြးမ ကနးမာေရးမး တကသလတ႔ႏင ညႇႏႈငးမႈမားျပလပၿပး မယေတာေဆးခနးႏင ထငးႏငငအတြငးမ ဒကၡသညစခနးမားမ ဝနထမးမားက သငတနးေပးရာတြင မေကြးမ ျပညသ႔ကနးမာေရးမး သငရးက အသးျပႏငရန IRC မ ညႇႏႈငး စစဥေပးခသည။ ယငးသငတနးအစအစဥမ ေအာငျမငသမားသည တမားဆတ တကသလမ အသအမတျပလကမတရရမညျဖစသည။ ယငးသငတနးဆငးမားက ျမနမာႏငင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ တရားဝင အသအမတျပျခငးမရေသာလညးႏငငတကာ အသအမတျပ တကသလမ အသအမတျပ လကမတရရထားၿပး သငရးမာလညး MoH အသးျပသည သငရးႏင ဆငတျဖစေနေသာေၾကာင အသအမတျပေရး ပထမအဆငအျဖစ IRC မရႈျမငထားသည။

ပါတ၏ UHC လမးျပေျမပတြင EHO မ ကနးမာေရးဆငရာ အတတပညာရငမားက အသအမတျပႏငမည လငစငခထားေပးႏငမည လပငနးစဥတစခက တညေထာငရနလသညဟ ေဖာျပထားခကရသညႏင အည NLD အစးလကထကတြင ယငးေဆာငရြကခက မား အရနအဟနျမငတကလာမညဟ ေမာလငရသည။ မရမျဖစလအပသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးရာတြင ပါဝငႏငရန ပစအမးမးျဖင တညရေနသည ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင ေဆးခနးေဆးရမားက အသအမတျပရနလအပသညဟလညး ထပတလလ ေဖာျပထားသည။109

အေမရကနႏငငသ႔ ပးတြခရးစဥ

၂ဝ၁၅ ၾသဂတလတြင ECBHO မား၊ အစးရေဟာငး၊ အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပ၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာနတ႔ပးေပါငးၿပး၂ဝ၃ဝ တြင ဌကဖားအျမစျပတတကဖကေရး မဟာဗဟာခမတႏငရန ဝါရငတနဒစတြင ေဆြးေႏြးမႈျပလပခသည။ ယငးေဆြးေႏြးပြ ျဖစေျမာကေစရန Institute for Global Health at the University of Maryland School of Medicine ၊ the American Society of Tropical Medicine and Hygiene ႏင the Center for Strategic and International Studies တ႔မ ပးေပါငးစစဥျခငးျဖစ သည။ ေဆြးေႏြးပြတြင ECBHOs ၊ KDHW ၊ CHDN ၊ SSDF ႏင BMA တ႔မ ကယစားလယမား တကေရာကသည။ ဌကဖား တကဖကေရး ေအာငျမငရနအတြက အစးရ၊ အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဘက၊ စစဘကမ ေဆးပညာ ကြမးကင သမား၊ တငးရငးသား ကနးမာေရးအဖြ႕အစညးမား၊ နညးပညာပငးကညသမား အလရငမား၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေပါငးစညးမႈ လအပသည။ ေနာကဆကတြ ေဆြးေႏြးမႈမားက ႏငငအတြငးအျမနဆး ေဖာေဆာငရန လအပေနၿပဟေဖာျပထားသည ပးေပါငး ထတျပနခက တစခ ထတျပနခသည။110 ေတြ႔ဆမႈတစခလးက ၿခငသးသပပါက ယၾကညမႈတညေဆာကရန အျပသေဘာေဆာင သည တးတကမႈျဖစၿပး ႏငငေရးအေျခအေနေပၚ မတညမႈမရဘ ဌကဖားေရာဂါတကဖကရန (ထနးခပရနသာမက) ပးေပါငး သေဘာတကတျပခၾကသညဟ ပါဝငခသမားက ဆသည။ သ႔ေသာလညး ECBHO ကယစားလယတစဥးက တစပြထးျပလပချခငး ျဖစေသာေၾကာင လကေတြ႕အေျခအေနတြင ျဖစေပၚလာႏငေခ အနညးငယသာရၿပး မဒယာမားတြင ၿငမးခမးေရးအတြက ေအာငပြႀကးတစခအေနျဖင ေဖာျပေနျခငးမားသည ဥးသနးစနအစးရလကထက MoH ႏင ခကခကခခ ဆကဆခရသည ECBHO မား၏ အခကအခမားက ထငရားေအာင ေဖာျပႏငျခငးမရဟ အငတာဗးတြင ေျပာခသည။111

Swiss Agency for Development and Cooperaton ၏ ေျမပထတျခငး စမကနး

၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေရာယကေနသည ဧရယာငယေလးတစခ၏ အေသးစတ ေျမပထတျခငးက Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) ေငြေၾကးပပးသည ျမနမာႏငင အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ စမကနး၏ အစတအပငးတစခအေနျဖင ေဆာငရြကခသည။ ကရငျပညနယ၊ ေကာကရတၿမ႕နယတြင Save the Children (SC), Christian Aid ႏင Community Partners International (CPI) တ႔ပပးမႈႏင အတ MoH၊ MTC, KDHW၊ BMA၊ BPHWT ႏင KBC တ႔ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာခသည စမကနးျဖစသည။ မခငႏင ကေလးကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ၁ဝဝ ရာခငႏႈနး လႊမးၿခႏငေရး အစအစဥမား ပစထတႏငရနအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမရသည ဧရယာမား၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ထပေနသည ေနရာမား ေဖာထတရန ရညရြယကာ ေျမပထတျခငးျဖစသည။ ရညမနးခကမား ေအာငျမငရနအတြက MoH ႏင ECBHO ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမားမာ မရမျဖစအေရးႀကးသည။

စမခက အစတအပငးအေနျဖင MoH ႏင ECBHO ေဆးခနးမား တညေနရာျပျခငး၊ ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးလပသားမား ပ ႔ႏ႔မႈ ေဖာျပျခငးတ႔ ပါဝငၿပး ၿမ႕နယတြငးရ ျပညသမားအားလး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈရရေစရန ရညရြယလက လႊမးၿခဧရယာေဖာထတျခငးတ႔ပါဝငသည။ ေနရာအမညႏင နယနမတဆငရာ အခကအခမားအျပင အခ႕ေသာ ECBHO မား၏ ခ႐ငအဆင အခကအလကမားသည ဌာနခပတြင ခကျခငးမရရႏငျခငးေၾကာင ေျမပထတသည လပငနးစဥမာ လႏငခၾကာျမငခသည။ ေျမပ အေခာက ေနာကဆးတြင ထတလပႏငခၿပး ၂ ဘကလးက အသအမတျပခသည။ ေျမပ ၂ ကၾကညပါ။

31

ယငးစမကနးသည MoH ေရာ၊ ECBHO မားကပါ ေထာကပမႈမားေပးခသည။ ျပညသလထ ကနးမာေရးအတြက အကးျဖစထြနး ေစမည အစအစဥမားေရးဆြျခငးတြင ပးေပါငးလကတြျခငး၊ ေဆြးေႏြးအႀကယျခငးမား ေပၚေပါကေစရန တကတြနးအားေပးႏင ခသည။ အေရးမပါလသည သေဘာတညခကမား ရရရနအတြက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား အႀကမႀကမျပလပရန လအပေသာ ေၾကာင လကေတြ႕အေျပာငးအလမား ျပလပရန အကန႔အသတမားရေနသည။ ဘကႏစဖကသည အတယဥတြရပတညေနၾက သညတင ႏစေပါငး ၆ဝ အတြငး ေဆြးေႏြးဆကဆမႈမား အလြနတရာ ရားပါးချခငးေၾကာင ထကသ႔ေသာ အဆငမေျပမႈမား အတြက အၾသျခငး၊ မေကမနပျဖစျခငးမား မရသငပါ။

ECBHO ေဆးခနးမားမ MoH ေဆးရမားသ႔ လနာလႊေျပာငးေပးသည စနစတရပေဖာေဆာငႏငရနလညး စမကနးမပပးေပးခသည။ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ေငြေၾကးပပးမႈဆငရာ သတမတခကမား၊ လနာလႊေျပာငးရာတြင MoH ဝနထမး၊ ECBHO ဝနထမး ႏစဖကလး မ အလြယတကနားလညႏငမည ေဆးကသမႈ မတတမး စတခသတမတႏငရန ေဆြးေႏြးမႈမား လအပမညျဖစသည။ လပငနးစဥ ေရ႕ဆကႏငရနအတြက ေခါငးေဆာငပငး၊ လကေတြ႔ေဆာငရြကသည ဝနထမးမားၾကားတြင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား လအပမည ျဖစသည။ ယငးကစၥအတြက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားက ေဆာငရြကေနၿပျဖစသည။

စမကနးကာလအတြငး ကရငျပညနယ ကနးမာေရး ဥးစးဌာနမ ညႊနၾကားေရးမးက INGO မားအေနျဖင ECBHO မား၏ လႊမးၿခ ဧရယာမား၊ ေဆာငရြကခကမားက ေလးစားသငသညဟေျပာခသည။ ႏငငအဆင MoH မလညး ECBHO မားက တရားဝင အသအမတျပျခငး အားနညးသညကလညး ေထာကျပခသည။112 စမကနးပပးမႈျဖင ျပလပသည ႏငငအဆင၊ ခ႐ငအဆင အရာရ မားပါဝငသည ေတြ႔ဆစညးေဝးပြမား၊ အလပရေဆြးေႏြးပြမားသည အျခားသမား၏စနစမား နားလညေစရန အေထာကအပျဖစ ေစခသညဟ ECBHO မားက အစရငခခသည။ အျခားေသာေဒသမားတြင MoH ႏင ဆကဆရနအတြကလညး ပစတခ ျဖစေစခသည။ အဆပါ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားသည ဆကဆေရး တညေဆာကရန အေထာကအက ျဖစေစခၿပး UHC လပငနးမား ႏင ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားေပၚေပါကေစရန အေျခခေကာငးမား ခမတေပးႏငခသည။ ႏစဖကလးမ စတရညသညးခရန လအပပ၊ လကေတြ႔အလပျဖစသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား၊ ညႇႏႈငးမႈမားျဖစေပၚရနအတြက ရဖနရခါတြင ရညလားလသည ေဆြးေႏြးမႈမား လအပပက ယငးဥပမာက လကေတြ႔ျပခသည။

ကရငႏင ကယားတြင ပးတြကာကြယေဆးထးျခငး

၂ဝ၁၄ ႏင ၂ဝ၁၆ တြင ကယားႏင ကရငျပညနယမားတြင MoH ႏင EAO မား၏ ကနးမာေရးဌာနမား ပးေပါငးၿပး ယခငက MoH လကလမးမမခသညေနရာမားတြင ပလယကာကြယေဆးမားျဖန႔ေဝခသည။

ECBHO ဧရယာမားတြင ကာကြယေဆးထးျခငး အစအစဥ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရနမာ အခကအခမားလသည။ အထးသျဖင လပစစမးမရ၊ လမးႏင တတားလညး အမညခမသာရသည ေဝးလေခါငဖားေဒသမားတြင ကာကြယေဆးမား အာနသငမျပယေစရန အေအးေပး သယယေရးမာ အလြနတရာမခကခသညကစၥျဖစသည။ ECBHO မားတြင အေအးေပးသယယ ႏငသည စြမးရညအားနညးၿပး ၄ငးတ႔လႊမးၿခဧရယာ အမားစတြင ကာကြယေဆးထးေပးႏငရန ရနပေငြလညးမရပါ။ ၅ ႏစေအာက ကေလးေသဆးမႈ ၁ဝ ရာခငႏႈနးက ကာကြယေဆးျဖင ကာကြယႏငေသာေၾကာင ကာကြယ ေဆးထးေပးသည အစအစဥမားသည တစကမာၻလးတြင အထးဥးစားေပးကစၥရပမား ျဖစလာသည။113

၂ဝ၁၂ခႏစဧၿပလတြင အစးရႏင KNPP ၾကား ပစခတတကခကမႈရပစေရး လကမတေရးထးႏငခေသာေၾကာင ကယားျပညနယတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမား ခ႕ထြငလာႏငခသည။ ကာကြယေဆးထးသည အစအစဥအတြက ရနပေငြကလညး UNICEF မ ေထာကပခသည။ သ႔ေသာလညး အစးရႏင နားလညမႈ စာခြနလႊာထးထားသည ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးျဖစ ေသာေၾကာင အစးရႏငသာ လပငနးေဆာငရြကရန ကန႔သတထားျခငးခရသည။ MoH ဝနထမးမားကသာ ကာကြယေဆးေထာကပ ႏငၿပး ECBHO မားႏင တကရကလပငနး ေဆာငရြကခြငမရပါ။ EAO မားထနးခပထားသညေနရာျဖစေသာေၾကာင MoH ဝနထမးမားသည ကယားျပညနယတြငးရ ECBHO လႊမးၿခဧရယာမားႏင ရငးႏးမႈမရပါ။ MoH ဝနထမးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ တကယေရ လၿခေရးအတြက စးရမမႈရသကသ႔ EAO နယေျမမား အတြငးသ႔ ၄ငးတ႔သေဘာျဖင ဝငေရာကၿပး ကာကြယေဆးထးျခငး သည ပစခတတကခကမႈရပစေရးက ထခကေစမညကလညး စးရမၾကသည။

CHDN အေနျဖင ကာကြယေဆးထးျခငးက ဝငေရာကေဆာငရြကပါက ေျပလညသြားႏငမညျဖစေသာလညး ၄ငးတ႔သည UNICEF မေထာကပမႈမား တကရကလကခႏငျခငးမရပါ။ တခနတညးမာပင MoH သညလညး CHDN အေနျဖင ကာကြယေဆးထးေပးႏင သည စြမးေဆာငရညရ၊မရ မသသကသ႔၊ အစအစဥ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာသညအခါ အမားအယြငးမရေစလေသာ ေၾကာင ကာကြယေဆးမားက CHDN ဝနထမးမားသ႔ တကရကလႊေပးရနအတြက အဆငမေျပဘျဖစေနသည။

ECBHO မား၊ MoH ႏင လပငနးေဆာငရြကခဖးသည အေတြ႔အႀကရေသာ International Rescue Committee (IRC) မ ၾကားဝင စစဥေပးခသည။ ကာကြယေဆးထးျခငးက ပးတြေဆာငရြကသညဆပါက MoH သည ေဆးဝါးမားရရမညျဖစၿပး ကနးမာေရး ဝနထမးမားအေနျဖင ကာကြယေဆးထးလပငနးက ပးေပါငးေဆာငရြကႏငမညျဖစေၾကာငးကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ ႏငငအဆင တာဝနရသမားႏင ECBHO ေခါငးေဆာငပငးက နားဝငေအာင တကတြနးႏငခသည။ IRC သည သယယပ႔ေဆာငေရးႏင

32

အေအးေပး သယယမႈပငးက ပပးမညျဖစသည။ ျပညနယအဆငတြင ႏစဖကလးမ သေဘာတညခေသာလညး ေနျပညေတာမ လပငနးေဆာငရြကခြငခေပးရနအတြက ႏစႏစတာ အခနယၿပး တကတြနးမႈ၊ ညႇႏႈငးမႈမား ေဆာငရြကခရသည။ ၂ဝ၁၄ ခႏစတြင ECBHO ႏင MoH ဝနထမးမား ပါဝငသည အဖြ႔႔သည ကယားျပညနယတြင ကြငးဆငးၿပး ကာကြယေဆးထးေပးႏငခသည။

စမကနးက ECBHO မားဘကမ ေဝဖနမႈမားရသည။ CHDN ဝနထမးမားက MoH ဝနထမးမားအတြက လမးျပသဖြယဆကဆခၿပး ေဆးထးျခငးအမားစက MoH ဝနထမးမားကသာ ေဆာငရြကခေသာေၾကာင ျဖစသည။ HCCG ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးပြတစခတြင CDHN က ေဆးဘကဆငရာနယျခားေစာငတပ (medical border guard force) အျဖစ အသးခသညဟ ခယမေၾကာငး CDHN ေဆးမး တစဥးက ေျပာသည။ EAO မားက ျပညသ႔စစအျဖစ ၄ငးတ႔လကေအာကချဖစေစရန ရညရြယသည တပမေတာ၏ အသြငေျပာငးလ ေရး လပငနးစဥႏင ခငးႏႈငးေျပာဆချခငးျဖစသည။ လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာမႈျပလပသညအခနတြင CHDN ဝနထမးမား အေနျဖင ေဆးထးခြငရေသာလညး MoH ဝနထမးမားက ေျခာကလန႔မႈမား ျပလပချခငးေၾကာင ၄ငးတ႔ကသာ ဥးေဆာင ေစချခငးသညလညး လကေအာကခ အဖြ႔အစညးအေနျဖင ဆကဆျခငးခရသညဟေသာ ခယခကႏင တစစတတစပငး သကဆင သညဟ CHDN ဝါရငဝနထမးတစဥးကေျပာသည။ CHDN ဝနထမးမားသည ကာကြယေဆးထးသည အေတြ႕အႀကလညး ရၿပ ျဖစသကသ႔ ေလကငသငၾကားမႈမားလညး ခယၿပးျဖစေသာေၾကာင အနာဂတတြင ကာကြယေဆးထးသည လပငနးမားက အဖြ႔မေဆာငရြကသြားရန အစအစဥရေသာလညး MoH က CHDN ဝနထမးမားလညး ကာကြယေဆးထးေပးႏငေၾကာငး နားဝင ေအာငတငျပရသည လပငနးစဥက စတပကလကရသညဟ CHDN အဆငျမင ေခါငးေဆာငတစဥးကေျပာသည။ ပဋပကၡ စတငသည အခနမစၿပး လးဝ ဝငေရာကလပကငျခငး မရေသးသညေနရာမားတြင ကာကြယေဆးထးရန ေနရာမားအတြက ဝငထြက တငးတာစစဥၿပးျဖစသညဟဆခသည MoH ၏ ကနဥးမတခကမားေပၚတြငလညး CHDN အေနျဖင လကသငမခႏင ေၾကာငးကလညးေျပာခသည။

ကရငျပညနယတြငလညး အလားတ အေျခအေနမး MoH ႏင KDHW ၾကားတြငျဖစေပၚခသည။ KDHW သည UNICEF ထမ ပလယကာကြယေဆး တကရကရယႏငျခငးမရသျဖင MoH သည ၾကားခအျဖစ ေဆာငရြကေပးသည။ သ႔ေသာလညး KDHW ဝနထမးမားသည ကာကြယေဆးထးျခငးလပငနးက ေဆာငရြကႏငသည စြမးရညရေၾကာငး အာမခမရပါက ကာကြယေဆးမား မေပးႏငဟ MoH က ျငငးဆန သည။ ကယားမ အေတြ႔အႀကမားေပၚတြင အေျခခၿပး IRC မ ထပမၾကားဝငသည။ သ႔ေသာလညး ယခ အႀကမတြငေတာ MoH မ KDHW ဝနထမးမားက ကာကြယေဆးထးျခငးႏငဆငၿပး သငတနးေပးရန ပပးမႈျပလပခသည။ သငတနးေပးရနလညး အစးရခြငျပမန႔ကကာလရညၾကာေစာငခၿပးေနာကတြင KDHW ဝနထမးမားသည IRC ၏ အေအးခနးပပးမႈ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး အကအညႏငအတ ၂ဝ၁၅ ႏစကနပငး တြင ကြငးဆငးႏငခသည။ မြမးမမႈမားျပလပထားသည ယခပစတြင MoH မ KDHW ဝနထမးမားက သငတနးေပးျခငးျဖင ကာကြယေဆးထးျခငး လပငနးမားေပၚတြင စတခ အာမခရသြားေစ သကသ႔ KDHW ဝနထမးမားသညလညး ၄ငးတ႔ ႏစေပါငးမားစြာ ေစာငေရာကလာသည ဧရယာတြင ကြငးဆငး ေဆာငရြကခြငက အျပညအဝ ပငပငႏငႏင ေဖာေဆာငခြငရရေစခသည။

ကေလးသငယမား ကာကြယေဆးထးရာတြင ေကာျဖတရသညအခကအခမား ဥပမာတြင ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားမ ECBHO မားသ႔ ကာကြယေဆးပပးလႊေျပာငးေပးျခငးက တငးကပစြာကန႔သတထားပ၊ MoH ႏင ECBHO မားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အတြက ျမနမာအစးရခြငျပခက အဆငဆင ရယရန လအပပ၊ ပစခတတကခကမႈရပစေရးလကမတထးၿပးသညတင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးေဒသ အေတာမားမားက EAO မားက ဆကလကထနးခပထားၿပး အစးရေစာငေရာကမႈက တရားဝငလကမခ သည အခ႕႔ေသာေဒသမားရေနေသးပမားက ေတြ႔ျမငရမညျဖစသည။ EAO မားႏင အစးရၾကားမ အသြားအလာက နားလညရန အေရးႀကးပ၊ ယငးဆကဆေရးမားႏင အဝငခြငကျဖစရန ေငြေၾကးပပးမႈပစမား အလြနအမငး တငးကပ၍မရပမားက ယငးဥပမာ မားမ ေလလာႏငသည။

ကာလဝမးေရာဂါတကဖကျခငး (၂ဝ၁၅)

၂ဝ၁၅ ခႏစ ကာလဝမးျပန႔ပြားမႈ အေရးေပၚထနးခပျခငးက ေလလာထားသည ဤဥပမာတြင ကပဆးတခ ေျဖရငးရန စနစ ၂ မးပးေပါငးေဆာငရြကမႈလအပပ၊ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားမ ECBHO မားသ႔ တကရကပပးမႈမျပႏငရန ကန႔သတထားသျဖင လပငနးေဆာငရြကရန ခကခပမားက ျမငေတြ႔ရမည ျဖစသည။ အဖြ႔အစညးမားႏင ေျမျပငဝနထမးမားအတြက ယငးျပနာမားက ေအာငျမငစြာ ေကာျဖတႏငရန အေတြ႔အႀကသငခနးစာမားလညးျဖစသည။

၂ဝ၁၅ ႏစကနပငးတြင ကရငျပညနယ ဘရားသးဆဂတေျမာကဘကတြင ဝမးပကဝမးေလာေရာဂါ ျဖစပြားေနေၾကာငး KDHW မစတငေတြ႔ရခသည။ အခ႕ေသာ လနာမားက အနးဆးေဆးရျဖစေသာ ထငးႏငငတြငးမ ေဆးရမားသ႔ လႊေျပာငးေပးခသည။ ကာလဝမးေရာဂါျဖစပြားေနေၾကာငး ထငးႏငင ျပညသ႔ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန (Thai Ministry of Public Health (MOPH)) က အတညျပခသည။ KDHW သည ၄ငးတ႔ဌာနခပ မေဆာကမ ဝနထမးမားေစလႊတခသကသ႔ ဘားအရးမလညး ဝနထမးမား ေစလႊတခသည။ နယစပျဖတေကာဝငေရာကကညသညအဖြ႔႔က Solidarités International၊ Partners Relief & Development ၊ Free Burma Rangers ႏင ထငး ျပညသ႔ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန MOPH တ႔မ ပပးေထာကပခၿပး ယငးေဒသတြင အေျခခ အဖြ႕မားရသည BMA ၊ BPHWT တ႔ႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးကာ လပငနးမားေဆာငရြကခသည။

33

ျမနမာႏငငတြငးမ အဖြ႔မားႏငပးေပါငးေဆာငရြကျခငးလပငနးမားမာ ပ၍ပငခကခရႈပေထြးသည။ ဘားအ မ KDHW အဖြ႔သည ေမာလၿမင UNICEF ရးသ႔ အကအညေတာငးခခသည။ သ႔ေသာလညး MoH ေပၚတြင မခလျခငးမရ သ႔မဟတ MoH ဝနထမးမားက KNU နယေျမအတြငး ဝငေရာကရန ခြငမျပလပျဖစေနသည။ UNICEF ကသ႔ေသာ UN အဖြ႔အစညးမားထမ အေထာကအပမား ရယသညအခါတြင ထကစၥမားမာ ရဖနရခါ ခြငျပရန လအပမညျဖစသည။ သးသပမႈမားျပလပၿပး UNICEF ရနကနဌာနခပမ တကရကပပးမႈမား ျပလပရနသေဘာတခသည။ INGO တချဖစေသာ Première Urgence - Aide Médicale Internationale (PU-AMI) က ၾကားကနထရကအျဖစ ကြငးဆငးေပးရန အသးျပခသည။ UN ဝနထမးမားအေနျဖင ECBHO မားႏင တကရက အလပတြလပျခငးက ေရာငရားႏငရန၊ အစးရ အျမငမလြေစရန ၾကားလျဖငေဆာငရြကျခငးျဖစသည။

ECBHO မားႏင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား ပးတြလပကငခြငရရန၊ ျပန႔ပြားမႈက အစးရအေနျဖငလညး တန႔ျပနမႈမားျပလပႏငရနအတြက အစးရက အေလးအနကထား အေၾကာငးၾကားရသည။ UNICEF သည ရနကနရ WHO ကယစားလယသ႔ ဆကသြယ ခသည။ ၄ငးသည ေနာကတြင ေနျပညေတာမ တာဝနရသမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပခသည။ သ႔ေသာလညး KDHW ေခါငးေဆာငမားက WHO အေနျဖင တန႔ျပနမႈမရခဟ ေျပာဆသည။ ေမာလၿမငတြင အေျခစကသည ျမနမာႏငငအေရ ႔ေတာငျခမး UNICEF ရးမ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ကရငျပညနယ ကနးမာေရး ညႊနၾကားေရးမးက ဆကသြယခၿပး လပငနးမား က ပတပငျခငး မရပါဟ ႏႈတအားျဖင သေဘာတခသည။ (၂ ရကအၾကာတြင ညြနၾကားေရးမးက ေနရာေရႊ႕႔ျပာငးလကေသာေၾကာင စာျဖင သေဘာတေၾကာငး ခြငျပခကကေတာ ရႏငျခငးမရပါ။ ဆကစပမႈမရသည အေၾကာငးျပခကမားျဖင ေျပာငးေရႊ႕လကျခငး ျဖစ ေကာငးျဖစႏငပါသည။ ၄ငးေနရာေရႊ႕႔ေျပာငးရမႈအေပၚ ယခကသ႔ ႏငငေရးအရ အကဆတသည ကစၥေပၚ အေျခခကာ ခဥးကပ ရနမာ အလြနခကခသည ကစၥျဖစပါသည။) KDHW လပငနးေဆာငရြကရန KNU မခြငျပခကေပးခသည။ လပငနး ေဆာငရြက ေနသညေနရာသ႔ ဝနထမးေစလႊတေပးရန MoH ၏ ကရငျပညနယ ကနးမာေရး ၫႊနၾကားေရးမးထသ႔ ေတာငးဆမႈမား ျပလပခေသာလညး ျငငးပယခခရသည။ MoH သည ျဖစစဥအတြငး ပါဝငရန ဆႏၵမရဟ KDHW အဆငျမငေခါငးေဆာင တစဥးက ေျပာျပသည။ ၄ငး၏ သးသပခကအရ ျဖစႏငေခမာ ေရြးေကာကပြ နးလာေသာေၾကာငလညးေကာငး သ႔မဟတ စစအစးရအေနျဖင ကာလဝမးေရာဂါ ျဖစပြားေနမႈက အသအမတမျပလေသာေၾကာငလညးေကာငး MoH လကေရာငရမည ကစၥတစခ ျဖစသြားေစခ သည။

KDHW ဝနထမးမားက PU-AMI မ ကာလဝမးကသျခငးႏငဆငသည သငတနးမားေပးခၿပး ေဆးဝါး၊ ေရာဂါျပန႔ပြားမႈ သးသပခက၊ ကနးမာေရးအသးအေဆာင၊ ေငြေၾကး ပပးမႈမားျပလပခသည။ ၂ဝ၁၅ ႏဝငဘာတြင ျပန႔ပြားမႈက ထနးခပႏငခသည။ PU-AMI ၊ UNICEF ႏင KDHW တ႔ဆကလကပးေပါငးၿပး ေရ၊ မလာ၊ ကနးမာေရး (water, sanitation and health (WASH)) အစအစဥမားက ယငးဧရယာမားတြင အေကာငအထညေဖာလကရသည။ ဤလႈပရားမႈသည ႀကးမားသညေအာငျမငမႈတစချဖစၿပး ျမနမာႏငငတြငး ႏင ထငးႏငငမ တန႔ျပနေဆာငရြကခကမားက ေအာငေအာငျမငျမင စစညးညႇႏႈငးႏငခသည။ အစးရ၊ UN ၊ INGO မားၾကားတြင လညး MoH ၏ ႏႈတခြငျပခကႏငအတ ပးေပါငးဆကဆမႈမား ျဖစေပၚေစခသည။ ကာကြယေဆးထးျခငး ဥပမာတြင ေဖာျပခသက သ႔ပင ႏငငတကာအဖြ႔မားသည ေနျပညေတာ၊ MoH ျပညနယကနးမာေရး ညြနၾကားေရးမး၊ KNU တ႔ထမ ခြငျပခကရရန ေစာငဆငးရသျဖင ေႏာငေႏးမႈမားျဖစေပၚခသည။ ညႇႏႈငးမႈမားျပလပရသည လပငနးအဆငမားေလာသြားပါက တန႔ျပနမႈမား ပ၍လငျမနလာမညျဖစသည။

34

အခနး ၅ - ေပါငးစညးျခငးက ဆနးစစျခငး၊ ေရ ႔လပငနးမား ေဖာထတျခငး

အစးရ၊ တငးရငးသား အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႕မား၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးလာေစရန ေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမား၊ လမးညႊနခက၊ တကတြနးခကမားကလညး ေဖာျပထားပါသည။ အခနးခြတစချခငးစတြင ဆကစပပတသကသ(Stakeholder) အမးမးအေနျဖင ႀကေတြ႕ရသည အခကအခ မားက ခြျခားေလလာတငျပထားၿပး၊ အေကာငအထညေဖာႏငသည အႀကေပးခကမားက ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။ အႀကေပး ခကမားက ေနာကဆကတြ ၁ တြင စေပါငးေဖာျပထားပါသည။ အခနး ၅.၁ တြင ေပါငးစညးျခငးက နားလညႏငရန၊ ခဥးကပပမား ႏငပတသကၿပး ၿခငေလလာသငသညေဘာငတခက တငျပထားပါသည။ ႏငငေရးရညမနးခကမား အစား ကနးမာေရးညမမႈ တးတကေအာငေဆာငရြကရာတြင ႀကေတြ႔လာႏငသည အခကအခမားေပၚတြင အဓကထားေဖာျပထားသည။ အခနးခြ ၅.၂ ယၾကညမႈတညေဆာကရာတြင လညးေကာငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ေဆာငရြကရာတြင ေကာျဖတရမည အခကအခႀကးမားက ေဖာျပထားသည။ အခနး ၅.၃ တြင ကနးမာေရးရလဒမား တးတကေကာငးမြနလာေစရနအတြက လအပသည သ႔မဟတ အကးျပရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမား တးတကေဆာငရြကရန လအပသည အဓကေနရာမားက ေဖာျပထားသည။ အခနး ၅.၄ တြင ေပါငစညးျခငး အယအဆအတြက ျပနာေပၚလာႏငသည ဥးတညရာအခ႕က ေဖာထတထား သည။ အထးသျဖင ႏငငတကာ အေထာကအပေပးေရးအဖြ႕မားအတြက ျဖစၿပး နညးလမးအခ႕၏ အကအညမျဖစေစပက အႀကျပေဖာျပထားသည။

၅.၁။ ေပါငးစညးျခငးအတြက သငေတာသည အေျခခေဘာငတခရာေဖြျခငး

ေပါငးစညးျခငးဟေသာ စကားရပသည အမးမးေသာအငအားစမားအတြက အဓပၸာယအမးမးေဆာငသည။ HCCG သည ေပါငးစညးျခငးႏငဆငသည အေသးစတမဝါဒမား ခမတထားသညတင အဓပၸာယဖြငရန လအပေနသည အပငးမားစြာ ရေနေသး သည။ ဤအခနးတြင ေပါငးစညးျခငး၏ မလအေျခခ အယအဆက ေဖာျပထားၿပး အစးရ၊ ECBHO ႏင ႏငငတကာ အေထာကအက ေပးသည အဖြ႕မားအေနျဖင မညသ႔သေဘာေပါကသငပ၊ မညသ႔ခဥးကပသငပက အကယတဝင အႀကေပး တကတြနးထားပါသည။

စာတမးရငမား အျမငအရ ေပါငးစညးျခငးက ခဥးကပရာ (နားလညျခငး၊ သေဘာေပါကျခငး) တြင ႏငငေရး၊ ၿငမးခမးေရး လပငနး စဥေပၚ အေျခချခငးထက တနးတညမမႈရသည ကနးမာေရးအတြကဟေသာ ဥးတညခကေပၚ ဥးစြာအေျခခရနလသည။ ျမနမာ ႏငင အေရ႕ေတာငျခမးတြင လမႈဝနေဆာငမႈေပးျခငး ႏင ႏငငေရးမာခြမရေအာငဆကစပေနသည။ သ႔ေသာလညး ECBHO ႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန လႊမးၿခေဒသမားတြင တနးတမတသည ေစာငေရာကမႈမားေပးႏငရနအတြက ေပါငးစညးေရး ေဆာငရြက ခကမားက ျပငဆင၊ ဥးစားေပး၊ ျပနလညသးသပေဆာင ရြကသငသည။ ႏငငေရး အသြားအလာ အဆငေျပ အားေကာငးလာေစရန သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက တြနးပ႔ႏငရန ေမာလငလကေဆာငရြကျခငး မဟတဘ အမနတကယ ကနးမာေရးေပၚတြင အာရစကကာ ေဆာငရြကသငသည။ ထကသ႔ ခဥးကပပမး ေပၚေပါကရနမာလညး ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႔အစညး မား၏ ပဋပကၡမျဖစေစဘ ႏငငေရး အရပအေျခၾကည လႈပရားႏငမႈေပၚတြငလညး မတညေနသညမာ ျငငးမရသည အခကျဖစသည။

အေရ႕ေတာငျခမးတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးရာတြင အခကအခမားရေနေသာေၾကာင အစးရ ရညမနးခကျဖစေသာ အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ (universal health care (UHC)) ေအာငျမငရနအတြက စနစ ၂ မး လးသည အလြန အေရးပါသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည အစးရတရပ၏ ကနးမာေရးဌာနအေနျဖင လပပငခြငမားရသကသ႔ ႏငငတကာ ႏင ျပညတြငးမ နညးပညာ အေထာကအက၊ ေငြေရးေၾကးေရး အေထာကအကမားလညး ရရထားသည။ ECBHO မားထက ရငးျမစ ေတာငတငးေသာလညး စဖြ႕မႈ အရြယအစားႀကးမားျခငး၊ လမႈေရးအရ ေျမျပငအေနအထားအရ ေစာငေရာကမႈေပးရသညေနရာ ပ၍မားျခငးတ႔ေၾကာင ေျဖရငးရမညျပနာပမားသည။ MoH အေနျဖင ေစာငေရာကမႈေပးျခငးက တးခ႕ရနလသည။ ဝနထမး သစမား ေမြးထတရနလသည။ တခနတညးမာပင ကနးမာေရးစနစရ အစတအပငးအားလး၏ အရညအေသြးမားက ျမႇငတငရန၊ ႏစစဥတးတကလာသည ဘတဂကမားက စမမႈ အရညအေသြးျမႇငတငရန လသည။ ေစာငေရာကမႈမား ခ႕ထြငျခငးသည ႏငင အဆငတြင ေဆာငရြကမညျဖစၿပး အေရ႕ေတာငျခမးရ ေစာငေရာကမႈမားႏငဆငသည ကစၥမားမာ ဥးစားေပးကစၥမား အနကမ တစခသာျဖစသည။ အျခားေသာႏငငမားတြငလညး ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးကသ႔ ေကးလကေဒသႏငေဝးလသညေဒသ မားတြင ေစာငေရာကမႈေပးရန ခကခသျဖင UHC ေစာငေရာကမႈက ေနာကဆးမ ရေလရသည။

ထ႔ေၾကာင ECBHOs မားသည နငငအဆင လႊမးၿခႏငမႈ၊ ကနးမာေရးရလဒမား တးတကမႈတြင အေရးပါသညေနရာမ ပါဝငႏငသည။ အထးသျဖင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန လးဝမရသညေနရာ သ႔မဟတ ထထေရာကေရာက လႊမးၿခထားျခငးမရေသာ အသြားအလာခကသညေဒသမားတြင ေစာငေရာကမႈမားေပးျခငး ႏင ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားတြင ပါဝငျခငးတ႔ျဖစသည။ ECBHO မားသည ေဒသခ လသားအရငးအျမစမားကအသးခသျဖင ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈ အတားအဆးမားက ေကာလႊားႏင ၿပးေဒသခမားႏင ယၾကညမႈ တညေဆာကထားႏငသည။ ယငးေဒသမားတြင လပငနးအေတြ႔အႀက ဆယစႏစခ ရခၿပး အျဖစမားသည ေရာဂါ၊ ေသဆးမႈမားအတြက ေရာဂါေဖာထတေရး လမးညြနမား၊ ကသေရးလမးညြနမားက ျပစထားရသည။ ႏငငတကာ သတမတခကကအေျခခထားေသာလညး ေဒသႏင ကကညေအာင ျပနလညျပငဆငထားသည သငတနးမားလညး

35

ရသည။ ထ႔ျပင EAO ႏင တပမေတာတ႔သည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၏ လႈပရားမႈကကန႔သတထားသျဖင ECBHO မားသာ ေရာကႏင သညေဒသမားလညးရေနေသးသည။

ဖရဖရျဖစေနသည အပခပမႈဝနးကငအေနအထား၊ ႏငငေရးအရ ရငၾကားေစေရးေႏာငေနးမႈ တ႔ေၾကာင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHO စနစမားသည အခနတခထ သးျခားရေနအးမညျဖစသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ တနးတညမေပးႏငရန ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈျမႇငတငျခငး၊ ေစာငေရာကမႈေပးရာတြင ထပေနျခငး၊ လစဟာသြားျခငးမားက ေလာခကာ ေစာငေရာကမႈက အျမငဆးေပးသြားရန၊ ေျပာငးျပနအကးသကေရာကမႈ ျဖစေပၚေစသည မဟာဗဟာမား ေရာငရားျခငးသည မေဝးသညကာလ အတြငး ျဖစေပၚလာႏငသည ေပါငးစညးျခငးလပငနး လႈပရားမႈမားျဖစသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကရန အဓကလအပသည လပငနး မားက အခနး ၅.၃ တြငေဆြးေႏြးထားပါသည။

စနစ ၂ မးက တစခတညးျဖစေအာင အျမနဆးေဆာငရြကရန အဓကထားေဆာငရြကရမညဟ ရႈျမငျခငးသည ေပါငးစညးျခငးက အေထာကအပမျဖစေစသည၊ ယတကငးသည ရႈျမငမႈျဖစသည။ ေပါငးစညးျခငး ႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥၾကား ဆကႏြယမႈရ ရမညဟ ယဆခကမား၊ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးတြင ကနးမာေရးစနစႏစမးအၿပငရေနျခငးသည ထေရာကမႈမရ၊ ျပနာ မားသျဖင တခတညးျဖစသငသည ဟေသာ သေဘာထားမားလညးရေနသည။ လႊမးၿခဧရယာမား ထပေနသည သးျခားစနစ ၂ မး၏ ထေရာကမႈျမငတငရနအတြက အခကအခအခ ႔ရသညမာ လကရ ႏငငေရးအေျခအေန၊ ေျမျပငအေျခအေန အမနျဖစသည။ ECBHO ၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ၂ ခလး၏ ရငးျမစမားက ထနးသမးထားရန၊ အေရ႕ေတာငျခမးတြင လႊမးၿခဧရယာ တးခ႕ သြားရန လအပသည။ အခနး ၃.၁ ႏင ၃.၂ တြင ေဖာျပထားသည ဝနထမးအဆငႏင ကနးမာေရးဝနထမးေလကငျခငး ဆနးစစမႈ မားအရ MoH သာမက ECBHO မားသညလညး လာမညႏစမားအတြငး ၄ငးတ႔အငအားျဖင ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတြင ျပညသအားလးက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးႏငရနမရပါ။

ေနရာတစခတညးတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသည အဖြ႕အမားအျပားရေနျခငးသည အျခားအေျခအေနမားတြငလညး ျဖစေလရသည။ UHC ရညမနးခကေအာငျမငရနအတြက ေဆာငရြကရာတြင ႏငငအမားစသည ထေရာကမႈက ျမႇငတငရနအတြက မတညသည လမးအပစမား၊ မတညသည ေစာငေရာကမႈမား ေပးႏငရနအတြက ေစာငေရာကမႈေပးသ အမးမးက အသးျပ သည။ 114 အခနး ၅.၃ တြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ ေစာငေရာကမႈမား၏ ထေရာကမႈက ျမႇငတင ႏငရန လနာလႊေျပာငးေပးျခငး၊ လႊမးၿခဧရယာ၊ ပးေပါငးသငတနးေပးျခငးတ႔တြင တငပငျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးမားက အျခားနညးမားႏငအတ တြလကအသးခႏငသည။

အစးရအတြကအေနႏငမ ႏငငေတာတရပ၏တာဝနမားႏငပတသကၿပး အေတြးအေခၚမား အေျပာငးအလ ျပလပရမညျဖစသည။ အမးသမး၊ အမးသား၊ ကေလးအားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ထေရာကစြာေပးႏငရနမာ ႏငငေတာ တခတညး သာလင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးေနသ ျဖစရနမလပါ။ ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရးက႑တြင ပဂၢလကမားဝငေရာက ေစာငေရာကေနသည အစတအပငးမာ မေသးလပါ။ အစးရအေနျဖင အရညအေသြးအေကာငးဆး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ေစးႏႈနး သကသာႏငသမ သကသာစြာျဖင ရရႏငရနအတြက မနကနသညမဝါဒမား၊ ဥပေဒမေဘာငမား ခမတေဆာငရြက သြားရနပ၍ အေရးႀကးသည။အစးရသညအားလး အတြကကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ (universal health care) (UHC) ေဆာငရြကရာတြင နယေျမကြမးကငျခငး၊ အေတြ႕အႀကရျခငး၊ ထးျခားသည ကြမးကငမႈ အရငးအျမစမားေၾကာင ECBHO မားက အေရးႀကးသည လပေဖာကငဖကျဖစ ရႈျမငရနလအပသည။ ႏငငေတာ၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ မရရေသးသည ရာႏင ေထာငႏငသည အေရအတြကက စနစတကမတတမးတငရနလအပသည။ သ႔မသာ အစးရအေနျဖင ၄ငး၏ ျပညတြငး ရညမနးခက၊ ႏငငတကာ ဖြ႔ၿဖးေရး ရညမနးခကမား အေကာငအထညေဖာမႈ၏ လကေတြ႔ျဖစေပၚေနသည တးတကမႈမားက ထေရာကစြာ ေစာငၾကညႏငမညျဖစသည။ လတငးအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ရညမနးခကအတြက အဖြ႔ခပ၏ လမးျပ ေျမပမ မဟာဗဟာသည အထကေဖာျပခပါ ခဥးကပပႏင အေတာမားမားကကညၿပး အားလးအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ရရေစရန အဖြ႔အစညး ပစအမးမးျဖငေဆာငရြကသြားမည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေသာ အျပသေဘာ တးတကျခငးက ပေဖာ လကရသည။

ECBHO မားအေနျဖငလညး ၄ငးတ႔ခမတထားသည ေပါငးစညးေရးမဝါဒမား၊ အားထတမႈမားသည စခနမ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈက အေကာငးဆးေပးႏငရန ဥးထပထားျပငဆငရမညျဖစသည။ အစးရစနစႏင လကဖကညေအာင နညးလမးစျဖင ေဆာငရြကေနရငး တဖကတြငလညး ေကးလကျပညသမားထသ႔ ၄ငးတ႔၏ ေစာငေရာကမႈက ျမႇငတငႏငရန ကနးမာေရးဆငရာ မဟာဗဟာမား ခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးမားျဖင ျပညသမား အကးရေစမည လပငနးအားလးက အေကာငအထည ေဖာသြားရမညျဖစသည။ အေရးႀကးသညက႑တြင ဆကလကပါဝငေနရအးမညျဖစေသာလညး ECBHO မားအေနျဖင အစးရ သည လထမေရြးခယထားသည အစးရျဖစသညက နားလညထားရမညျဖစသကသ႔ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည ႏငင၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက အေျခခ ျဖစသညက ေလးစားရမညျဖစသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသည လပပငခြငအမားအျပားရသညျဖစေသာေၾကာင ECBHO မားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ကယပငမဟာဗဟာမား၊ ရညမနးခကမား၊ ခဥးကပပမားက အစးရႏင လကဖကညေအာငေဆာငရြကျခငးသည လကေတြ႔အကဆး၊ စးရြ႕ရန တစတရာမရပ အေကာငအထညေဖာႏငမည နညးလမးျဖစသညက လကခသထားရမည။

36

ကနးမာေရးစနစမား တးတကလာေစရန ေထာကပမႈမားျပလပေနသည ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားအေနျဖငလညး အခ ႔ေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အေျခခမမားက အဓပၸါယဖြငဆရာတြင အနညးငယအလႊအေျပာငးျပလပရနလသည။ The Busan Partnership ႏင New Deal frameworks အပါအဝင ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာမေဘာငမားသည ႏငငဥးေဆာငသည (အစးရဥးေဆာငသည) ဖြ႔ၿဖးေရး မဟာဗဟာမားက ပပးေပးရနလအပေၾကာငး ေဇာငးေပးထားသည။ ယငးခဥးကပပသည ႏငငတကာဖြ႔ၿဖးေရး၏ ဗဟခက ျဖစလာၿပး စငၿပငစနစမားက ေရာငရားရန လအပသညဟ ခဥးကပပျဖစသည။ အပခပေရးအာဏာရသညအဖြ႔ အမားအျပားရၿပး တရားဝငမႈအတြက အာဏာပငအမးမးေနရာလေနၾကသညေနရာမးတြင ဖြ႔ၿဖးေရးမဟာဗဟာမားသည ႏငငဥးေဆာငသည အဆငထကပ၍ကယျပန႔ရမညျဖစသည။ အစးရတဖြ႔တညး ဆးျဖတခမတသညလပငနးစဥမားသည လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာရန ခကျခငး၊ ႏငငေရး အေျခအေနေပၚတြင အဆးသကေရာကမႈမား ရႏငျခငးေၾကာငျဖစသည။ ဖရဖရျဖစေနသည အပခပမႈ ပတဝနးကငေၾကာင ကနးမာေရးစနစ အမားအျပားရေနသညအခါမးတြင ကနးမာေရး ရလဒေကာငးမား ေပၚေပါကေစရန လက ေတြ႔လပေဆာငေနသညအဖြ႕အားလးႏင ပးေပါငးလပကငျခငးသည ႏငငေရးအရ အသငေတာဆးနညးလမးျဖစသည။

ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး ေဆာငရြကေနသမားအေနျဖငလညး အစးရမဟတေသာ လကနကကငအဖြ႕မားသည ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးစဥက ဖကဆးေနသမားျဖစသည သ႔မဟတ ႏငငတညေဆာကေရးက အေထာကအကမျပႏငသမားျဖစသညဟေသာ ယဆခကမား အပါအဝင သမရးကအေတြးအေခၚမားက စနေခၚ ေဖာကထြကရနလသည။115 ယငးအယအဆသည ရဖနရခါ မနေကာငးမနႏင ေသာလညး အၿမတေစ မနကနမႈမရပါ။ အႏၵယ၊ ဖလစပင၊ ဆးရးယား ႏင အသယးပးယားတြင အစးရမဟတသည လကနကကင အဖြ႔မားသည ဖြ႔ၿဖးေရးႏင လမႈဝနေဆာငမႈ ေထာကပေရးလပငနးမားတြင အျပသေဘာမ ပါဝငခသည သာဓကမားရသည။.116

အပခပေရးအဖြ႔အစညး (governance actors) အမားအျပားရေနျခငးေၾကာင ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးအတြက ဖြ႔ၿဖးေရး ပစသစ (an alternative model of development) လအပႏငသည။ တကပြမားေလာကသြားခေသာလညး EAOs မားသည ေဒသတြငးေနရာအေတာမားမားတြင အပခပေရးအာဏာက ထနးသမးထားႏငဆျဖစသည။ အခ႕ေသာေဒသမားရ ျပညသ မားသည ျမနမာအစးရက တရားဝင အစးရအျဖစ အသအမတျပ လလားျခငးမရပါ။ အစးရသည ဖြ႔ၿဖးေရးေဆာငရြကသျဖစေသာ လညး အတတႏင လကရပဋပကၡမားတြင ပါဝငေနသလညးျဖစေနသည။.117

သေဘာတရားအရ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည ႏငငေတာႏင EAO မား၏ အပခပေရးက႑မားက ရငးလငးစြာသတမတႏင ရမညျဖစသည။ တႏငငလးဆငရာ ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတညခကပါ ၾကားကာလအစအစဥမားသည မႈနဝါးဝါးသာ ျဖစၿပး ပါဝငလကမတေရးထးျခငးမရေသးသည EAO အဖြ႔႔ မားကနရေနေသးသည။ အခနး ၅.၂ ကၾကညပါ။ တရားဝငသေဘာတညခကမရယႏငမကာလအတြငး အရညအေသြးျမငကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အထေရာကဆးေပးႏငရနအတြက အလရင မားသည အစးရဘကကျဖစေစ EAO ဘကကျဖစေစ ဘကလကမႈမရဘ မမတတေထာကပေပးျခငးသည ႏငငေရးျပနာ အရငးဆး နညးလမးျဖစသည။ ေငြေၾကးေတာငတငးသည အလရငအဖြ႔မားႏင အလရငစေပါငးအဖြ႔မားသည ႏစဖကမ ေထာကပသညနညးလမးက ကငသးေနၾကၿပျဖစသည။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမး ေကးလကအစြနအဖားေဒသတြင ဝင ေရာက လပကငေနသည အလရငမားအေနျဖင ယငးနညးလမးက ကငသးရနမာ အထးသျဖင အေရးႀကးသည။

ECBHO မားသည ႏငငတြငးရ သြားလာရခကခ၊ ကကယရာမသမားထသ႔ ပဋပကၡ ကာလအတြငး သ႔မဟတ ေဘးဒကၡေရာကရခန အေထာကအပေပးရာတြင အဓကေကာရးျဖစသည။ အေရးေပၚ ကညေထာကပမႈမား ျပလပေပးသမားလညးျဖစသည။ အစးရ သည ကနးမာေရးဘတဂကမား တးျမငသးစြရန ကတျပမႈမားရလာသညႏငအည ႏငငတကာ အသငးအဝငးအေနျဖငလညး ယငးကတမား အမနတကယျဖစေပၚလာေစရန၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသ႔ နညးပညာ အေထာကအပေပးၿပး ဝနးရမႈမား ျပလပ ရာတြင အေရးႀကးသညေနရာမ ပါဝငႏငသညမာ သသယျဖစဖြယ မလသညကစၥျဖစသည။ ECBHO မားသည အလရငမား၏ ေထာကပမႈေပၚတြင အႀကးအကယမခေနရေသာလညး ကကယရာမသမားထသ႔ စရတစက မမားဘ ေစာငေရာကပပးမႈမားေပး ႏငျခငး၊ ထေဒသမျပညသမားက အစးရေစာငေရာကမႈသ႔ ျပနာမျဖစေစဘ ခတဆကပ႔ေဆာငေပးသမားျဖစေသာေၾကာင တနဖးထားဆကဆရမည ကနးမာေရးလပေဖာကငဖကမားအျဖစ လကခရမညျဖစသည။ ECBHOs မားအေနျဖင အကပ အတညးေတြ႔ ျပညသမားက ပ၍ေကာငးမြနသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ဆကလကတးတကေပးႏငရန၊ ပဋပကၡ ျပနလည ျဖစပြားခပါက အဆငသငျဖစေနရနအတြက အလရငမားသည ECBHO မားသ႔ ပမန၊ တညၿငမသည အေထာကအပမားေပးႏငမည နညးလမးမားျပငဆငထားသငသည။

37

အစးရသ႔အၾကျပခက ၁။ ။ ECBHO မားသည စြမးေဆာငရည၊ အေတြ႕အႀက၊ နယေျမအေနအထား ကြမးကငမႈတ႔ရေနသျဖင UHC ေအာငျမငရန ECBHO မားက အေရးႀကးသည လပေဖာကငဖကအေနျဖင ရႈျမငသငသည။

• ECBHOs မား၏ အခနးက႑ျမႇငတငႏငရန မနကနသညမဝါဒမားႏင ေဆာငရြကပမား ျပစေရးသားရန၊ ဆကလက ေဖာျပမည အႀကျပခကမားပါအတငး အရညအေသြးမ ေစာငေရာကမႈမားျပလပႏငရန အားျဖညေပးမႈမား ေဆာငရြက ရမညျဖစသည။

ECBHOသ႔ အၾကျပခက ၁။ ။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ေပါငးစညးေရး ႀကးပမးမႈမား ဆကလကေဆာငရြကသငၿပး ယငး အားထတမႈမားသည စခနမကနးမာေရး ရရေစရန အဓက ဥးစားေပးအျဖစ ရညရြယသငသည။

• NLD ဥးေဆာငသည အစးရအဖြ႕သည ျပညသေထာကခမႈႏင အာဏာရရလာသည အစးရျဖစေသာေၾကာင ECBHOs မားအေနျဖင အစးရတရပ၏ ႏငငကနးမာေရးက႑တးတကေရးအတြက စမႏငခြငက အသအမတျပရမည။ MoH သည ႏငငတြငးတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အဓကတာဝနယသအျဖစရေနသညက အသအမတျပရမည။

• MoH တြင လပပငခြငအာဏာအမားအျပားရသညႏငအည ECBHOs မား၏ မဟာဗဟာမားႏင ရညမနးခကမားသည MoH ရညမနးထားခကမားႏင လကဖကညသညဆပါက လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာတြင မားစြာအကး ရမညျဖစသကသ႔ ECBHO မားလပငနး အေကာငအထညေဖာရာတြငလညး စးရမေၾကာငၾကမႈမရပ အေကာငအထည ေဖာႏငမညျဖစသည။

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားသ႔ အၾကျပခက ၁။ ။ လတတေလာအေနျဖင လတငးကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရေစရန လကေတြ႔အရေရာ၊ ႏငငေရးအရပါ MoH ႏင ECBHO တ႔၏ စနစ ၂ မးလးကေထာကပရနလအပသည။

ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက ၂။ ။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ သြားလာရန ခကခသညေနရာ၊ အလြယတကအႏရာယေတြ႕ႏငသမားကအဆငအတနးျမင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား တညတညၿငမၿငမ ပပး ေပးႏငရန အတြက ECBHOs မားက စနစတက အသငအေနအထားရေစမည၊ ေရရညသေဘာေဆာငၿပး တညၿငမေသာ ေထာကပေရး နညးလမးမားက ျပငဆငထားသငသည။

• အလရငမားသည အစးရခညးသတသတ ေရးဆြထားသည လပငနးအစအစဥမားကသာ အေလးထားသည သမရးက ဖြ႔ၿဖးေရးခဥးကပပမားက ျပျပငရနလအပမည။ MoH ႏင ECBHOs ႏစခလးက ေထာကပသည နညးလမးက ေထာကခအသးျပရမည။ ကနးမာေရးစနစ တနးတညမမႈ ေဖာေဆာငျခငးလပငနးတြင အကးျဖစထြနးေစရန စနစ ၂ခ ပးေပါငးေစျခငးက ပပးေပးရမည။

• ယငးသ႔ ေထာကပေပးမႈမားသည အရညအေသြးမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ျပညသ အမားအျပားအား ပပးေပးႏင ရန ရညရြယၿပး ေဆာငရြကရမည။ အထးသျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လေလာကစြာမရရသမား၊ ေဘးအႏရာယခခႏငစြမးမရသမားအတြက ရညရြယရမည။

• ယချဖစေပၚေနသည ႏငငေရးအေျခအေနမားအရ ECBHO မားသည တငးရငးသားလမးစမားအား ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈျပလပေပးႏငရန အလရငမား၏ ရနပေငြမားက မခေနရသညဆေသာလညး ကနကစရတ သကသာ လြနးသည ေစာငေရာကမႈမား ျဖစသညဟေသာအခကက အလရငမားအေနျဖင အသအမတျပရန လသည။

• အလရငမားအေနျဖင စမကနးတစခခငးစအလက အလေငြပပးေပးျခငးထက နညးပညာပငးဆငရာ မတဖကအဖြ႔ အစညးမား (technical partners) ႏင ECBHO မားၾကား ကာလရည လကတြေဆာငရြကျခငးကသ႔ေသာ စနစမားက အားေကာငးေစသည (systems-strengthening) ခဥးကပပက အသးခသငသည။

• ထကသ႔ေသာ နညးလမးမား (instruments) က အလရငတစဥးတညး သ႔မဟတ အလရငမား၏ ကနးမာေရး မဟာ ဗဟာမားတြင သးသန႔အစတအပငးတခအေနျဖင ထညသြငး အေကာငအထညေဖာႏငသည။

• ယငးနညးလမးမားက ECBHO မားႏင ေလးေလးနကနကေဆြးေႏြးၿပး၊ ၄ငးတ႔လကရ ဖြ႔စညးပက အကယတဝင ေလလာၿပးမ ေဖာထတသငသည။

• ယငးအစအစဥမားအတြက ECBHO မားႏင ယၾကညမႈတညေဆာကထားႏငၿပးျဖစေသာ အေျခကခငမာသည နညးပညာဆငရာ အဖြ႔႔အစညးမား (Technical agencies) က ဥးစားေပးေရြးခယရမည။

38

၅.၂။ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးတြင အတားအဆးျဖစေပၚေနသညမား ေကာလႊားျခငး (Overcoming barriers to cooperation and trust building)

ေပါငးစညးျခငးလပငနး၏ လကရအဆငက ဆနးစစရန၊ ေရ႕အဆငအတြက အေကာငးဆးျဖစမညလပငနးစဥမား ႀကတင ေဖာထတထားရန လအပသည။ ပထမဆးအေနျဖင စနစ ၂ ခၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးတြင အခကအခမားရသညက အသအမတျပရနလသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ UHC လမးျပေျမပအရ အျပသေဘာ ေဆာငသည ေဆြးေႏြးမႈ၊ ယၾကညမႈတညေဆာကေရးလပငနးစဥသည အေရးႀကးသညဟ ေဖာျပထားသည။118 ဤအခနးတြင ယငးကစၥမား အေကာငအထညေဖာေရးအတြက အဓက တားဆးေနသညျပနာမားက ေဖာထတထားၿပး အစးရႏင ECBHO မားၾကား ယၾကညမႈတညေဆာကရနအတြက အတအက ေဖာေဆာငသငသည အခကမားက အႀကျပေဖာျပထားပါသည။

ECBHO မားက တရားဝငအသအမတျပမႈလအပျခငး (The need for formal recognition of ECBHOs)

ဆယစႏစချဖစလာခသည ျပညတြငးစစေၾကာင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနင ECBHO မားၾကားတြင မယၾကညမႈမားစြာရေနဆ ျဖစသည။ ပဋပကၡေဒသမားတြင ေဆာငရြကခသည ECBHO မား၏ အေတြ႔အႀက၊ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား သတငးေပး ပ႔ျခငးမား 119 သည ဗဟအစးရႏင စစတပေပၚတြင သသယအႀကးအကယ ျဖစေပၚေစခၿပး ယေန႔တင အကတအခအျဖစရေန ဆျဖစသည။ အျခားတဖကတြင အစးရသညလညး ECBHO မားက လကနကကငမား၏ လကတတခ၊ ျပညပအတကအခမား၏ လႈပရားမႈတခအေနျဖငသာ ရႈျမငခသည။

အတအကဆရလင ECBHO မားက ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားအျဖစ ဥပေဒေၾကာငးအရ အသအမတမျပသညသာမက ၄ငးတ႔ႏင EAO မားၾကားမ ခတဆကမႈကလညး မတရားသငး ဆကသြယမႈအျဖစ ႏစေပါငးမားစြာ သတမတထားမႈမားသည စနစႏစခၾကား ပးေပါငးမႈက အႀကးအကယ အေႏာကအယကျဖစေစသည။ ECBHO ဝနထမးမားအေနျဖင အဖမးအဆးခရမညက စးရမလက လပငနးေဆာငရြကရသကသ႔ ECBHOs လပငနးမားတြင ဝငေရာကပးေပါငးသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဝနထမးမား မာလညး ၄ငးတ႔အထကအရာရ သ႔မဟတ အျခားအစးရအစတအပငးမ အျပစေပးမညက ေၾကာကရြေနရသည။ မတရားသငး ဆကသြယမႈဥပေဒက ကနးမာေရးလပသားမားေပၚတြင အသးချခငးမရေတာသညတင ဥပေဒတစခအေနျဖင တညေနဆ ျဖစသည။ ၂ဝ၁၆ ဧၿပလအထ ယငးပဒမက အသးခေနဆျဖစၿပး120 ၂ဝ၁၁ ခႏစမ ယေန႔ထ အနညးဆး လေပါငး ၅ဝ (ကနးမာေရး လပသားမဟတသညတင)121 က ယငးပဒမျဖင ဖမးဆးခပေႏာငခသည။ MoH မ သာမနဝနထမးမားသည ယငးအခကက ေၾကာကရြ႔ေနၾကဆျဖစၿပး ေနျပညေတာမ ခြငျပခကမရရပါက ECBHOs မ ဝနထမးမားႏင ေတြ႔ဆလင ၄ငးတ႔အတြက လၿခမႈမရဟ လကခထားဆျဖစသည။ ယငးအခကသည ကြငးဆငးဝနထမးမားၾကား ပမနေတြ႔ဆမႈမားက အတားအဆးျဖစေစသည။

ပဋပကၡမားက ႏငငေရးအရ ေျဖရငးႏငျခငးမရမစပၾကား ဖြ႔ၿဖးေရးႏင အျခားဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးျဖင အပခပေရးပငးတြငပါဝငလကရေသာ ၄ငးတ႔အခနးက႑ျဖစတညမႈက အျပညအဝအသအမတျပေပးရနအတြက EAO မားသည တႏငငလးဆငရာ ပစခတတကခကမႈရပစေရး စာခပတြင အထကေဖာျပခပါ ၾကားကာလအစအစဥက အစဥတစက တကတြနးေတာငးဆခသည။ ၄ငးတ႔၏ ကနးမာေရးဌာနမား ႏင ၄ငးတ႔ ပပးေပးလကရေသာ အျခားဝနေဆာငမႈမားက တရားဝငအသအမတျပရာတြင ပါဝငရန ေမာလင ထားသည။ ယငးကစၥႏင ပတသကၿပး အျပညအဝ သေဘာတညခကမရရခေသာလညး ေနာကဆး သေဘာတညခကအရ အျခားက႑မားႏငအတ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈတြင ၄ငးတ႔ပါဝငမႈက အသအမတျပထားၿပး ထကသ႔ဝနေဆာငမႈမားေပးရာတြင အစးရႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပေၾကာငးက အသားေပးေဖာျပထားသည။

သေဘာတညခက၏ ပထမဆးမတြင တပမေတာႏင EAO တ႔သည ျပညသလထ သကေမြးဝမးေကာငး၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးမားအတြက တဖြ႔ႏငတဖြ႔ညႇႏႈငးေဆာငရြကသြားမညဟ ပါရသည။122 ေနာကပငးတြင ဤသေဘာတညခကက လကမတေရးထးၾကသည တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည ၄ငးတ႔သကဆငရာေဒသ၏ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင လၿခေရး က႑တြင တာဝနယခၾကသမား ျဖစသည။ ႏငငေရးသေဘာတညခကမရမ ပါဝငလကမတေရးထးသမား တဖြ ႔ႏငတဖြ ႔ ညႇႏႈငးၿပး ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈစးပြား ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက စမကနးမား ေဆာငရြကသြားမညဟ ေျပာငးလသြားခသည။ 123

သေဘာတညခကပါ စာသားမားသည လကမတေရးထးရာတြင ပါဝငသညအဖြ႔မား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမား၊ တရားဝင လပပငခြငမားက အေျခခသေဘာ သတမတေပးႏငခၿပး အစးရဖနပမႈမ အကာအကြယေပးႏငခေသာလညး ရငးလငး သည လပပငခြငအာဏာမား ေပးအပထားျခငးမရပါ။ ထ႔ျပင ယငးအပဒမားသည တႏငငလး ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာ တညခက လကမတေရးထးသည အဖြ႔မားအတြကသာ အကးဝငသျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက အေကာငးဆး ျဖစေစရန ဥးတညရမညအစား အဖြ႔႔မား၏ ႏငငေရး ရပတညခကေပၚတြင ခြျခားမႈျပလပသကသ႔ျဖစေနသည။

အဓပၸာယျပညဝ၊ ယၾကညမႈအျပနအလနရသည ဆကဆေရးထေထာငရနမာ အခနၾကာခကခမည လပငနးစဥျဖစသညက အစရငခစာ ေနာကပငးတြင ေဖာျပထားပါသည။ မညသ႔ဆေစကာမႈ အေရးႀကးသညပထမဆးေျခလမးအေနျဖင အစးရသည ECBHO မားအေနျဖင ၄ငးတ႔ရပရြာမားတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားေပးေနသညက အျပညအဝ အသအမတျပ

39

ရမညျဖစသည။ NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင တငးရငးသား ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား (ethnic health organizations)124 ၏ အျပသေဘာေဆာငသည က႑က ထပခါတလလ ေဖာျပထားသည။ အစးရအေနျဖင ECBHO မားႏင ၄ငးတ႔၏ တာဝနမားက ဥပေဒတြင ျပဌာနးေပးျခငး သ႔မဟတ သမၼတ အမန႔ထတျပနေပးျခငးျဖင အသအမတျပ မႈမားက ခငမာေအာငေဆာငရြကသငသည။ အနညးဆး ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန မဝါဒတြင ထညသြငး အသအမတျပသငသည။

ယငးကသ႔အသအမတျပေဆာငရြကခကမားသည မတရားသငးပဒမေၾကာင ေပၚေပါကလာသည အခကအခမား ေရာငကြငး ရာတြင အေရးႀကးသည။ ထထကပသညမာ ECBHO ႏင ၄ငးတ႔ဝနထမးမား၏ ေဆာငရြကခကမားက ေလးစားသည အမတ လကၡဏာျဖစသည။ ယငးလပငနးအဆငမား အေကာငအထညေဖာႏငရန တငးရငးသား လမးစမားမာ အသပညာ ႏန႔ၿပး ဗဟအစးရ၏ ပပးမႈလအပသညဟေသာ စစတပစးရ၏ ဝါဒျဖန႔ခကမားကလညး ေခဖကရနလအပသည။ ဆယစႏစခ ရကသြငး ခသည ဝါဒျဖန႔မႈမားသည အခ႕ေသာ MoH ဝနထမးမား အသစတတြင သကေရာကမႈရေနဆျဖစၿပး အစညးအေဝးပြမားႏင အျခား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားတြင ျပနာေပၚေပါကေစသည စတသေဘာထားမား ျဖစသည။

ယငးပဒမမားသည သေဘာတရားအရ (သ႔မဟတ အဖြ႔႔မားမ သေဘာတထားသည အျခားသတမတခကမားတြင) ECBHOs မားသည ႏငင၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက အေရးႀကးသမားျဖစသည၊ ထ႔ေၾကာင ျပညတြငးႏင ႏငငတကာမ ရနပေငြမား လကခႏငသည (အစးရအပါအဝင၊ အနာဂတတြင ခြငျပရနအလားအလာရ)၊ MoH အေနျဖင ေစာငေရာကမႈထပေနသည ေနရာမားတြင ဝငေရာကသညအခါတြင ECBHO မားႏင ညႇႏႈငးသငသည၊ ကနးမာေရးဆငရာမဝါဒ၊ မဟာဗဟာမားႏင ပတသကလာလင အစးရသည EAO မားႏင ညႇႏႈငးရမညဟ ေဖာျပထားသငသည။ ယငးကသ႔ ဥပေဒသည အလြနအကြ တငးကပရနမလဘ ေျမျပငတြင ECBHO မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပသည သကဆငရာအစးရအဖြ႔အဖ႔ လပသာကငသာ ရေစရန ေနရာလြတမား ဖနတးထားေပးရမည။

ယငးကသ႔ေဆာငရြကခကမားက NLD ၏ ေရရညရညမနးခကျဖစေသာ ECBHO မားက အသအမတျပ၊ လငစငခေပးျခငး၊ ေစာငၾကညထနးေကာငးျခငးမား ျပလပႏငရန အားထတမႈ ပထမအဆငအျဖစ ေဖာေဆာငသငသည။ ယငးအဆငတြင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈအတြကေသာလညးေကာငး၊ ျဖစငသညေစတနာက ျပသရနအတြကေသာလညးေကာငး ECBHO အေနျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားအျဖစ အသအမတျပခရရနအတြက အထးတလညမတပတငေဆာငရြကရျခငးမးမရ ေစရန စစဥထားေပးရမည။

ယငးသ႔ေဆာငရြကျခငးျဖင MoH အေနျဖငလညး တရားဝငဆကဆေရးမရသညတင လအပလာသညအခါတြင EAO ႏင ခတဆကမႈရသည ကနးမာေရးကြနယကမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကႏငရန အခြငအလမးမားရလာမညျဖစသည။ ဥပမာ အေရးေပၚကစၥမား ေပၚေပါကျခငး။ အေရးႀကးသညအခကအေနျဖင ယငးျပဌာနးခကမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈျပလပ ေနသအားလးေပၚတြင ကငသးသငၿပး NCA လကမတေရးထးထားသမားႏင အခတအဆကရသ သ႔မဟတ အျခားေသာ ႏငငေရး သတမတခကအရ ေဘာငဝငသမားအတြကသာ သးသန႔ရညရြယျခငးမရေစရန စစဥရမည။

မညသ႔ဆေစကာမႈ NLD ဥးေဆာငသည အစးရသည အပခပေရးလပငနးမားေဆာငရြကရနအတြက ဒမကေရစနညးက အာဏာအပႏငးထားခရသမားျဖစၿပး ယခငအစးရမားထက ပ၍တရားဝငေထာကခမႈမားရရထားသညအခကက ECBHO မားအေနျဖင လညး အသအမတျပရမည။ အျပညအဝ အသအမတျပရန ေဆာငရြကသညအခါ လအပလာဖြယရေသာေၾကာင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈျပလပသမားအတြက အေျခခစညးမဥးမား၏ အေျခခအေနျဖင တရားဝငမတပတငျခငး လပငနးစဥက စတင အားေပးလပေဆာငျခငးသည ယခအစးရအတြက ကးေၾကာငးဆေလာမႈမရသည လပငနးစဥ မဟတပါ။ NLD ၏ ၂ဝ၁၆ မတလ ကနးမာေရး ေပၚလစတြင ေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခႏငသည ေနရာအျမငဆး ခ႕ထြငႏငရနအတြက တငးရငးသား ကနးမာေရး အဖြ႔အစညးမားသည မရမျဖစအေရးႀကးသညဟ ေဖာျပလက ကနးမာေရးေစာငေရာကသအမးမး (all types of health providers) က တရားဝငအသအမတျပရန လအပပက ထပတလလ ေဖာျပထားသည။ စညးမဥးသတမတခကမားႏင ေစာငၾကည ထနးေကာငးမႈမား အားေကာငးရန (ဥပမာ - အသအမတျပျခငးႏင လငစငခထားေပးျခငးအပါအဝင) အရညအေသြးမ စအျဖစ သတမတထားသည သတမတခကမား ကငသးအသးခႏငရန လအပသည125 ဟေဖာျပထားသည။ ECBHO ကနးမာေရး ဝနထမးမား အသအမတျပေရးႏငပတသကၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပမလအပပက အခနး ၅.၃ တြင ေဆြးေႏြးထားသည။

40

အစးရသ႔ အႀကျပခက ၂။ ။ ECBHO မားက အခငအမာ အသအမတျပပါ။ ဥပေဒျဖင သ႔မဟတ ေၾကညာစာျဖင အသအမတ ျပပါ။

• အဖြ႔႔မားႏင ႏစဖကသေဘာတထားသည သတမတခကမားေပၚတြင အေျခခသငသည။

• ECBHO မားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးေနသမားျဖစေၾကာငး ေဖာျပသငသည။

• ECBHO မားသည အစးရ၊ ျပညတြငး၊ ႏငငတကာ အကအညမား ႏင ေဒသခရပရြာမားမ ရနပေငြလကခႏငခြငရသညဟ ေဖာျပထားရမည။

• MoH အေနျဖင ထပတကေနသည လႊမးၿခေနရာမားတြင ဝငေရာကလႈပရားသညအခါတြင ECBHO မားႏင ပးေပါငး လပေဆာင၊ ညႇႏႈငးလပေဆာငရမညဟ ေဖာျပထားသငသည။

• အမးသားကနးမာေရးမဝါဒ၊ ဆကစပမဟာဗဟာမားႏင ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပသညအခါတြင MoHႏင အျခား အစးရအဖြ႔႔အစညးမားသည ECBHO မားႏင ေဆြးေႏြး မႈမား ျပလပရမညဟ ေဖာျပရမည။

• အထးတလညသတမတထားသည မတပတငလပငနးစဥ ျဖငမဟတဘ အေရးပါသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကသ အျဖစရပတညေနသည EBCHO မား၏ လကရအေျခအေနက တရားဝင ခငခငမာမာ အသအမတျပေပးသညဟ ေဖာျပထားသငသည။

• NCA လကမတေရးထးထားသည အဖြ႔မားႏငဆကႏြယသညအဖြ႔မား သ႔မဟတ အျခားေသာ ႏငငေရးသတမတခက မားႏင အကးဝငသမားအတြကသာမဟတဘ ကနးမာေရးေစာငေရာကေနသည အထငကရအဖြ႔မားအားလးသ႔ သကေရာကေစသငသည။

• NLD မဝါဒႏငအည ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသအမတျပျခငး၊ လငစငခထားေပးျခငး ႏင အစးရမ ပ၍ ထေရာကစြာေစာငၾကညႏငေရးကစၥမားအတြက ပထမအဆငအေနျဖင ေဆာငရြကသငသည။ အခနး ၅.၃ ကၾကညပါ။

ECBHO မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန အစးရအေနျဖင ခငခငမာမာဆးျဖတရနလအပသည

(The need for greater government commitment to cooperation with ECBHOs)

ေပါငးစညးျခငးႏငပတသကၿပး ECBHO ႏင MoH တ႔ အယအဆမာကြျပားသည။ ECBHO မားအတြက ေပါငးစညးျခငးသည ၄ငးတ႔မဝါဒႏင ေရ႕အနာဂတလပငနးစဥမားအတြက အဓကအေၾကာငးအရာျဖစသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရးလပငနး၊ အလရငမားဖအား၊ INGO မတဖကအသစမားေၾကာင ECBHO မားသည ေန႔စဥနးပါး စနေခၚမႈမားႀကေတြ႕ေနရသည။ ပဋပကၡ ျပနလညျဖစပြားႏငသညအေျခအေနရေနဆ အေနအထားတြင ၄ငးတ႔လပငနးေဆာငရြကပက ၿငမးခမးသညကာလ အခငးအကငး ႏင ကကညေအာင ျပျပငမႈမားျပလပရာတြင ေပၚေပါကလာႏငသည ဆးရႈးမႈမားကလညး စဥဆကမျပတ ဆနးစစေနရသည။ ECBHOs မားတြင MoH ႏငပတသကၿပး သသယမား၊ ယၾကညမႈကငးမျခငးမားရေနႏငသည။ သ႔ေသာလညး ေရ႕အခနးမားတြင ေဖာျပခသညအတငး တခလးေပၚတြင အယအၾကညကငးမသည သေဘာေဆာငျခငးမရပါ။ အစးရႏင ဆကဆေရးတညေထာငရန အေလးအနကထားၿပး ပးေပါငးဆကဆမႈမား ဆကလကျပလပသြားရန အခငအမာဆးျဖတထားၾကသည။

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနအတြကလညး ECBHO မားႏငေပါငးစညးျခငးဆသညမာ ဝနႀကးဌာနအေနျဖင ရငဆငေနရသည အခကအခေပါငးေျမာကမားစြာအနကမ တစချဖစသည။ ႏငငအဆင၊ ျပညနယအဆင အရာရအခ႕သည ECBHO မားႏင ဆကဆ ပးေပါငးလသည ဆႏၵရၾကေသာလညး ယငးကစၥကအထး ဥးစားေပးေဆာငရြကရမညကစၥဟ သတမတထားျခငးမရပါ။ တပမေတာ၊ တပမေတာ ထနးခပထားသညဝနႀကးဌာနျဖစေသာ နယစပေရးရာ ႏင ျပညထေရးဝနႀကးဌာနမား အားေကာငးသည ေဒသမား တြင MoH လပငနးေဆာငရြကရနအခကအခမားျဖစသည။ ၄ငးတ႔ဥးစားေပးကစၥမားသည MoH ဥးတညခကမားႏင တကရက သကဆငမႈမရျခငးလညး ျဖစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင MoH အတြက ေပါငးစညးျခငးဆသညမာ အဖြ႔အစညးအဆင ဆးျဖတခကခမတ ေဆာငရြကျခငးမဟတပါက စစတပက အစာမေၾကျဖစေစသည အလယအလတအဆင၊ ေအာကအဆင ဥးစားေပးကစၥတစခ အျဖစသာ ကယကယျပန႔ျပန႔လကခထားသည။

ECBHO မားအေနျဖင ႏငငေတာႏင ပးေပါငးဆကဆေရးျပလပရန တရားဝငသတမတထားသည မဝါဒမား၊ အဖြ႔အစညးအေနျဖင သေဘာတထားသည လမးညြနခကမားရသညတင ယခငအစးရသည ECBHO မားႏင ဆကဆပးေပါငးရန တရားဝငသေဘာထား သ႔မဟတ သတမတခကမား ပြငလငးစြာ ထတျပနချခငးမရပါ။ ထ႔ေၾကာင ECBHO ႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနတ႔၏ ဆကဆေရး သည အဖြ႔အစညးအဆင တရားဝငသတမတထားသည အဆငသ႔ေရာကလာျခငးမရပါ။

41

MoH ႏင ECBHO မားၾကားတြင ေအာငျမငစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငမႈ၊ ညႇႏႈငးေဆာငရြကႏငမႈမားရခၿပး ယငးေအာငျမငမႈမားသည ECBHO မား၏ အားႀကးမာနတက တကတြနးေဆာငရြကမႈႏင MoH မ တစဥးခငးသေဘာထားေပၚတြင မတညျဖစေပၚျခငး ျဖစသည။ ယခငဒဝနႀကးႏင ကနးမာေရးဥးစးဌာန ညႊနၾကားေရးမး အမားအျပားသည ECBHOs မားႏင ထေတြ႔ဆကဆၿပး ႏစဖြ႔လးအတြက အကးျဖစထြနးေစခသည။ သ႔ေသာလညး အခ႕သည ECBHO ဝနထမးမားေပၚ ရငသးမႈမားရသည။ ထ႔ျပငကစၥ အေတာမားမားအတြက ေနျပညေတာမ ဆးျဖတခကရယရနလသျဖင ေဆြးေႏြးမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားမာ ေနးေကြးေနရ သည။

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ ဝနထမးမား အလပထြကႏႈနး ျမငမားျခငးေၾကာငလညး ယငးျပနာမာ ပ၍ဆးဝါးလာခသည။ ဆးျဖတခကခသည အာဏာက ဗဟအဆငတြငသာ ထားၿပး ဗဟအဆငဥးစားေပး ကစၥမားကသာ အေလးထားသည ေဒသအဆင အရာရမား ေပၚေပါကလာေစရန ရညရြယသညအတြက စစအစးရအဆကဆကလကထက အစးရဌာနအမားစတြင အျဖစမားသည ျပနာ ျဖစသည။126 ၂ဝ၁၂ ႏစဖြ႔ သေဘာတ ပစခတတကခကမႈရပစေရးလကမတေရးထးၿပးေနာကပငးမစ၍ ကရင ႏင ကယား ျပညနယမားတြင ျပညနယအဆင ကနးမာေရးညႊနၾကားေရးမး ၃ ဥးစရလာသည။ ၿမ႕နယအဆင ကနးမာေရး အရာရမား၏ အလပထြကႏႈနးမာ အျခားၿမ႕နယမားကသ႔ပငျမငမားသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဝနထမးမားအဖ႔ ECBHO စနစက ရငးႏးရန အတြက အခနယရသည။ MoH အဆငျမငပငး အရာရ အေျပာငးအလျပလပသညအခါ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးလပငနးစဥက အစမျပနစရသည။

MoH ႏင ECBHO မားေပါငးစညးေရးအတြက အစးရသစအေနျဖင ရငးလငးသညမဝါဒမား ခမတႏငရန ေဆာငရြကသငသည။ ECBHO မားႏင ပးေပါငးဆကဆျခငးသည ဝနႀကးဌာန သငေတာရာအဆငမ ဝနထမးမား၏ တာဝနျဖစေၾကာငး ရငးလငးစြာ နားလညေစရန ေဆာငရြကထားရမည။ MoH ၏ ECBHO ႏင ဆကဆေရးက အဖြ႔အစညးအဆငအျဖစ အျပညအဝသတမတႏငရန ရညရြယၿပး မဝါဒတခခမတ ရမည။ သ႔မသာ ပးေပါငးဆကဆမႈသည ပဂၢလေရးခငမငမႈေပၚတြင အေျခချခငးမ ေရာငလႊႏငမညျဖစ သည။ NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ထကသ႔ေသာ မဝါဒတခစတငရန အားေပးသည အခကတစခက ပါရၿပး ECBHO မားႏင ဆကဆပးေပါငးရန၊ ဆကသြယေရး ႏင ပးေပါငးေရး လပငနးစဥ (“communication and coordination mechanism”) အစျပရန လအပပက ထပတလလ ရညညႊနး ေဖာျပထားသည။ ယငးကသ႔လပငနးစဥက မလြမေသြ အစျပရနလၿပး ျပညေထာငစအဆင၊ ေဒသအဆင အဖြ႔အစညးမားက သငေတာသလပါဝငေစရမည။ ဆကဆပးေပါငးရာတြင အမနတကယ လပကငေနသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးအားလးက ပါဝငေစရမညျဖစၿပး NCA လကမတေရးထးထားသမားႏင အခတအဆကရသမား သ႔မဟတ အျခားေသာ ႏငငေရးေခါငးစဥေအာကရ ေနသမားကသာ ပါဝငေစျခငးမး မဟတရန အထးသတထားရမည။ ထ႔ျပင ECBHOs လႊမးၿခရာ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး ႏင ၿမ႕နယမား၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား အထးသျဖင လအပသည ေဒသမားမ ဝနထမးမား အလပထြကျခငးက ကာကြယရန ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနအေနျဖင အားထတေဆာငရြကသငသည။

အစးရသ႔ အႀကျပခက ၃။ ။ေပါငးစညးျခငးအတြက ရငးလငးသညမဝါဒမား၊ ရငးလငးသည ရပတညခကမားေဖာထတပါ။ ECBHO မားႏင ပ၍ထေရာကစြာ ပးေပါငး ညႇႏႈငးေဆာငရြကနငရန ဌာနအဆင လမးညြနခက သတမတေရးဆြပါ။

• ECBHO မားႏင ပးေပါငးဆကဆရန အေရးႀကးေၾကာငးက သကဆငသည ဝနထမးအဆငဆငက ေလာညစြာရငးျပ ထားသငသည။

• ECBHO မားႏင ပးေပါငးဆကဆရနအတြက ဥးစားေပးမႈမား၊ သတမတခကမႈမားက ေဖာထတထားရမည။ ဝနထမး မားက သတမတခကမားႏငအည ခန႔ထားတာဝနေပးသငသည။

• NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင အႀကျပထားသညအတငး ဆကသြယေရး ႏင ပးေပါငးေရးလပငနးစဥ (“commu-nication and coordination mechanism”)က အမနတကယ အေကာငအထညေဖာသငၿပး ျပညေထာငစအဆင၊ ျပညနယအဆငဌာနမား ပါဝငေစရမည။

အစးရသ႔ အႀကျပခက ၄။ ။ ေအာကေဖာျပပါ ကစၥမားအတြက မဝါဒမား ေရးဆြအေကာငအထညေဖာသငပါသည။

• ၿမ႕နယကနးမာေရးမးမားႏင အေျခခကနးမာေရးဝနထမးမားက ေနရာတခတြင ကာလရည ခန႔ထားႏငရန

• SHD ရာထးမားႏစရညခန႔ထားႏငရန

• အထကေဖာျပပါ ရာထးမားက အခနျပညထမးေဆာငလသမားက ခန႔ထားႏငရန အားေပးသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမေရရာမႈ၏ ECBHO မားေပၚသကေရာကမႈမား (Uncertainty in the peace process among ECBHOs)

အစးရေပၚ ECBHO မား၏ယၾကညမႈမားတးတကလာေသာလညး ၄ငးတ႔ကြနယကမား၊ ၄ငးတ႔ ေစာငေရာကေပးေနသည ရပရြာမားအဖ႔ ႏစေပါငး ၆ဝ ေကာၾကာခသည ပဋပကၡမ ရရလာခသည သငခနးစာမား ေမပစရနအတြက ေစာလြနးေနေသးသည။

42

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ဆကဆပးေပါငးမႈမား တစစတစစျမငတကလာမညက ECBHO မားအေနျဖင သေဘာေပါကထားၾကၿပး ခြတေခာမႈမား မေပၚေပါကေစရနအတြက ၄ငးတ႔သတမတခက၊ ၄ငးတ႔အခနကန႔သတခကျဖင ေဆာငရြကလၾကသည။

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈမားေပၚ ECBHO မား၏ယၾကညမႈသေဘာထားသည အစးရႏင မညသည အတငးအတာထ ပးေပါငးဆကဆလသညက အဓကဆးျဖတသညအခက ျဖစသည။ ျဖစစဥမားေပၚတြင ရႈျမငမႈမာ အဖြ႔အစညး လကၿပးကြျပားသည။ EAO မား၏ ကနးမာေရးဌာနႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနဆကဆေရးသည ရဖနရခါ EAO ႏငအစးရ ဆကဆေရးေပၚမတညၿပး ကြျပားသည။ NCA တြင KNU လကမတထးထားေသာေၾကာင KDHW သည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ႏင ပ၍နးနးကပကပ ဆကဆပးေပါငးလသည။ NMSP ၏ ညႊနၾကားခကေၾကာင MNHC သည MoH ႏင အျပနအလနဆကဆမႈ ကပါးသည။ ကရငန ႏင ကယနး EAO မားသည NCA ကလကမတထးျခငး မရေသာလညး CHDN သည MoH အရာရမားႏင ပမနေတြ႔ဆမႈမားျပလပသည။ ေဒသခ NGO မားျဖစေသာ MTC ၊ BMA ႏင BPHWT တ႔သည EAO မဝါဒ၏ လႊမးမးမႈ အနညးငယ သာခရသည။ BMA ႏင MTC ေခါငးေဆာငပငးအဆအရ NLD အစးရ၏ အျပအမမား အထးသျဖင တငးရငးသားလမးစမားႏင ပးေပါငးဆကဆမႈေပၚမတညၿပး MoH ႏင မညသညအတငးအတာ ပးေပါငးဆကဆမညက ဆးျဖတသြားမညဟဆသည။ ယငး ေခါငးေဆာငမားအဆအရ ယခငအစးရလကထကတြင အဆငျမငအရာရပငးအခငးခငး အျပသေဘာေဆာငသည အျပနအလန ကစၥမားရေသာလညး တစဥးခငးက အတငးယၾကညျခငးမးက လလားျခငးမရဘ အစးရအေနျဖင စနစတကျပျပင ေျပာငးလမႈမား ျပလပရန ေတာငးဆမႈမား ျပလပထားသည။ HCCG မဝါဒအရ အစးရႏင အျပညအဝ ေပါငးစညးမႈမျပလပမ MoH ၏ ဗဟခပ ကငစနစေလာခရန၊ ဖကဒရယစနစ အစးရျဖစရန ေတာငးဆထားသည။

အခနၾကာလာသညႏငအမ ECGHo ႏင MoH ၾကားတြင နားလညမႈ အားေကာငးလာၿပး ယၾကညမႈမားလညး တးတကလာမည ျဖစသည။ မယၾကညမႈမားႏင ပဋပကၡျပနလညေပၚေပါကႏငသည အေျခအေနမားမာ အမနတကယျဖစေပၚေနသည။ ခငမာသည ၿငမးခမးေရးရၿပဟ စတခရျခငးမရသေရြ႕ ECBHO မားအေနျဖင အစးရေပၚမခေနရျခငး (MoH က) ေရာငရားလၾကေသာေၾကာင ျဖစသည။

အခ႕ေသာႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားအေနျဖင ECBHO မားက ဗဟအစးရမတဆင ေငြခေပးသညလပငနးစဥက လကခရန၊ ေထာကပမႈလမးေၾကာငးသစယၿပး ျမနမာႏငငတြငးမ ၿမ ႔မားတြင ရးခနးသစမားဖြငလစရန တကတြနးဖအားေပးသည ဥပမာမားရသည။ BMA ႏင MTC အဆငျမင ေခါငးေဆာငပငးက နယစပျဖတေကာ ေထာကပျခငးက ရပဆငးလကၿပး ေဆးဝါးႏင ကရယာမားက ရနကနမ ရယရမညက လလားျခငးမရၾကပါ။ ထငးႏငငတြင ေဆးဝါးဝယယၿပး နယစပျဖတေကာပ႔ေပးျခငးသည အၿမတမးအတြကမဟတသညတင ရဖနရခါတြင စရတစကနညးၿပး အသြငးအထတလညး လြယကသည။ အကယ၍ တကပြမား ျပနလညျဖစပြားလာပါက ECBHO မား၏ ေထာကပေရးလမးေၾကာငး ျပတေတာကသြားႏငၿပး နယစပျဖတေကာေထာကပျခငး လပငနးမား ျပနလညအသကသြငးရန အခကအခရႏငသည။ အခ႕အဖြ႔မားသည ရနကနလမးေၾကာငးက ဖြငလစထားၾကၿပး တခနတညးမာပင မလလမးေဟာငး နယစပျဖတေကာေထာကပျခငးလမးေၾကာငးကလညး ဆကလကအသးျပသည။ နယစပ တေလာက အထးသျဖင ဆလာေအးခစနစမရသည ေဒသမားတြင ထငးႏငငမတဆင ေထာကပျခငးသည ပ၍လြယကသည။ ထငးႏငငမ လမးပနးဆကသြယေရးမာ ပ၍ဖြ႔ၿဖးေသာေၾကာငျဖစသည။ထ႔ျပင ေဒသခအာဏာပငမားက ျမနမာႏငငမေထာကပ ေရးလမးေၾကာငးဝငေရာကျခငးက ပတပငထားၿပး နယစပျဖတေကာေထာကပျခငးကသာ ခြငျပထားသည EAO ထနးခပရာ ေဒသအခ႕လညး ရေနဆျဖစသည။ ECBHO မားႏင ၄ငးတ႔ႏငဆကစပ EAO မားအေနျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥေပၚတြင ယၾကညစတခမႈမရသေရြ ႔ ေထာကပေရးလမးေၾကာငးမား လးဝ ေျပာငးလလကရန ျဖစႏငေခ မရပါ။ ပဋပကၡမားျပနလညျဖစပြားပါက အႏရာယေတြ႔ေစမည သ႔မဟတ ပကဆးသြားႏငသည ေရရညအစအစဥမား သ႔မဟတ ဘ႑ာေရးေထာကပမႈမားကလညး ECBHO မားက လလားျခငးမရပါ။

ထ႔ေၾကာင ECBHO မားသည စမကနးအေကာငအထညေဖာသညအဆငတငးတြင ပဋပကၡ အေျခအေနမားက အဆကမျပတ သရႏငၿပး လကမခႏငေလာကသည ကစၥဆပါက ဆငးထားႏင၊ လမးေၾကာငးေျပာငးႏငသညတဆငျခငး အေကာငအထညေဖာ သြားျခငးက ပမလလားၾကသည။ ECBHO မား၏ ျပတသားမႈမရသည အယအဆမား၊ စမကနးမား အေကာငအထညေဖာရာတြင ၾကန႔ၾကာမႈမားရေနျခငးမားေပၚတြင စတပကမႈမားရသညဟ ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔ အစညးမားက ထတေဖာေျပာဆသည။သ႔ေသာလညး ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ECBHO မား၏ ၄ငးတ႔ လပငနးေပၚထားသည အျမငက ေလးစားသငၿပး ျပနာ မျဖစေစသည ၾကားဝငမႈမား ထြကေပၚလာေစရန လကတြေဆာငရြကသငသည။ ဥပမာ ပဋပကၡျပနလညျဖစေပၚခပါက ECBHO မားက ေျဖရငး ခြငေပးျခငး။ ၿခေျပာရလင ႏငငေရးအရ ၿခမးေျခာကမႈမားရေနသေရြ႔ အတကအက၊ အျဖစဆးမားေပၚတြင ECBHO ၏ ၾကၾကခ ႏငမႈက ECBHO ၏ အေရးပါသည လကၡဏာတရပအေနျဖင ဆကစပပတသကသမား အားလးမ လကခေပးရမညျဖစသည။

43

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက ၃။ ။ ECBHO မားႏင လပငနး ေဆာငရြကသညရာတြင အစးရႏငပးေပါငးေဆာငရြကျခငး။ ညႇႏႈငးျခငးမ ေပၚထြကလာႏငသည အႏရာယမားက လြတလပစြာ ဆနးစစခြငျပပါ။

• ECBHO မားအေနျဖင နယစပျဖတေကာလပငနးေဆာငရြကေနမႈမားက ဆကလကထနးသမး ထားရမညျဖစသကသ႔ ႏငငတြငးအေျခစကလပငနးမားကလညး ၄ငးတ႔ဥးတညျပညသမားထသ႔ ေစာငေရာကမႈေပးရာ လမးေၾကာငးအျဖစ အေကာငအထညေဖာေနသည လပငနးမား ကလညး အရနျမငရနလအပသညက သေဘာေပါကရမည။

• ေပၚေပါကလာႏငသညဆးရႈးမႈမား၊ အနာဂတတြင ေတြ႕ႀကႏငသည အတကအက၊ ေဘးဆးမားက ႀကႀကခႏငရန ၄ငးတ႔စနစတးတကေစမည စနစမား၊ စမကနး အစအစဥမား ေရးဆြႏငရန ကညသည။

• ပဋပကၡ ေရာငရားေရးအေျခခမမား (Basic conflict sensitivity frameworks) သည လပငနး အစအစဥမား (log frames) က ေခာေမြ႔ေစႏငၿပး ႏငငေရးတးတကမႈ သ႔မဟတ အႏရာယသစမားေပၚထြကလာပါက အလကသင ေျပာငးလေစရန ကညေပးနငသည။

• အေျခခမအေနျဖင ECBHO မားသ႔ အေထာကအပေပးမႈသည ပစခတတကခကမႈရပစေရး ျပလပထားသည အခငးအကငးတြင ေစာငေရာကမႈမား အဆငျမႇငတငႏငသည အခြငအလမးမား ေဖာထတႏငရန၊ အနာဂတတြင ေပၚေပါကလာႏငသည အေရးေပၚကစၥမား သ႔မဟတ ကာလရည ပဋပကၡအေျခအေနတြင အေကာငးဆးတန႔ျပန ေဆာငရြကမႈမား ျပလပႏငရန ကညေပးရမည။

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခ႕ထြငျခငး၏ ေနာကကြယမ ႏငငေရး (The politics of healthcare expansion)

ယၾကညမႈတညေဆာကရာတြင ခကခရသည ေနာကထပကစၥတခမာ အစးရေကာ EAO ပါ ၄ငးတ႔စနစ လႊမးၿခဧရယာက တးခ႕ ၾကျခငးျဖစသည။ MoH ႏင ECBHOs မားသည ကနးမာေရးကစၥကသာ အဓကထားေဆာငရြကေသာလညး EAO မား၊ တပမေတာ ႏင အျခားေသာ အစးရအဖြ႔အစညးမားျဖစေသာ နယေျမခ႕ထြငရာတြင ပ၍ၾကမးတမးသညနညးလမးျဖင ေဆာငရြကသည အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနမား၏ လႊမးမးမႈကေတာ ခေနရဆျဖစသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရးလကမတေရးထးလကသျဖင အစးရႏင EAO မားသည တကပြဝငတပဖြ႔မား အသးျပၿပး နယေျမသတမတျခငး မလပႏငၾကေတာသျဖင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအပါအဝင လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင ေနရာသတမတယၾကသည။127

EAO မား ထနးခပထားသည သ႔မဟတ စးမးသည ေနရာမားတြင ေကာငးမား၊ ေဆးခနးမား လာေရာကတညေဆာကျခငးသည ပဋပကၡက မးေမြႊးသကသ႔ျဖစၿပး မယၾကညမႈမား ပ၍ႀကးထြားလာေစရန အားေပးလကရသညဟ ECBHO မား၊ လ႔အခြငအေရး အဖြ႔မား ႏင အမးသမး အဖြ႔မားက ကန႔ကြကလကရသည။128 ထကသ႔ တးခ ႔မႈမားႏငစပလဥးၿပး ကရငအမးသမး အစညးအရးမ Karen Women’s Organization (KWO) မ အဆငျမငေခါငးေဆာငတစဥးက “အစးရဟာ နယခ ႔ကးေကာမႈေတြ လပေနတယလ႔ ျပညသတစေယာကအေနန႔ ခစားမပါတယ ”129 ဟဆသည။ ဤျပနာႏင ပတသကၿပး EAO မား၏ ေၾကာငၾကမႈမားက အခနး ၂.၂ တြငေဖာျပထားသည။ ၂ဝ၁၄ အာရေဖာငေဒးရငးမ ထတျပနခသည သေဘာထားကြလြမႈမား ျဖစပြားရာေဒသမားမ တငးရငး သား ပဋပကၡႏင အေျခခလမႈဝနေဆာငမႈမားအေၾကာငး ေလလာခက အစရငခစာတြင ေဖာျပထားသညအတငး အစးရ၏ လမႈဝန ေဆာငမႈလပငနး တးခ႕ျခငးသည EAO မား၏ လမႈဝနေဆာငမႈေပးေနျခငးက ပခးယဥၿပငလာသျဖင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥေပၚ ယၾကညမႈက ထခကေစၿပး ေရရညတြင တငးရငးသားလမးစမား၏ ကယပငအပခပခြင ကယပငျပဌာနးခြငမားက ထခကေစ ႏငသည။130

ECBHOs မားအေနျဖငလညး အာဏာပငသတမတခကအတြက အျငငးပြားေနရဆျဖစသည ေနရာမားတြင ေစာငေရာကမႈမား တးခ ႔ရန ျပငဆငလကရၿပး ၂ဝဝဝ ခႏစမားတြင တပမေတာထးစစေၾကာင ဆးရႈးလကရသည ေနရာမားတြင ေစာငေရာကမႈမား တးခ႕ေပးသြားရနလညး ျပငဆငလကရသည။ အဖြ႔အစညး၏ ေမာမနးခက၊ ရညရြယခကမားအတငး ယငးေဒသမားမ ျပညသမားအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားေပးရနမာ ၄ငးတ႔တာဝန ျဖစသညဟ ခယထားေၾကာငး အဆငျမငေခါငးေဆာင မားက ေျပာသည။131 ဥပမာ ECBHO ေခါငးေဆာငတဥးက “ ၁၉၉၆ မာ ကရငျပညနယေတာငပငးေနရာ ေတာေတာမားမားက တပမေတာက သမးလကႏငပါတယ။ သတ႔တပဖြ႔ေတြလညး ေနရာအႏ႔မာျဖန႔ထားလကတယ။ ဒါေပမ ေကးလကကနးမာေရး ဌာနေတာ လာမဖြငဖး။ အစးရအေနန႔ ကေနာတ႔ျပညသေတြကလာၿပး လပေပးတယဆတာမးက ကေနာတ႔မလလားပါဘး။ ကေနာတ႔လကလမးမတေနရာေတြမာ ကေနာတ႔ေစာငေရာကခငပါတယ” ဟ ဆသည။ သ႔ေသာလညး ေဆးခနးမား တးခ႕ ဖြငလစျခငးသည ကနးမာေရးဝနထမးမား ေလကငသငတနးေပးသညႏႈနးက အလြယတက ေကာျဖတသြားႏငသည။ ယငးေဆးခနးမားက ပပးေပးႏငရန သငေတာသညစနစမား ေဖာထတႏငမညမဟတပါ။ ယငးကသ႔ ေဆာငရြကခကမားသည ေစာငေရာကမႈေပးျခငး အရညအေသြးက ေလာကေစသည။ အရငးအျမစမား က ေဆာငရြကဆ ဝနေဆာငမႈမား အားေကာငးေစရန အသးျပပါက ပ၍သငေတာမညျဖစသည။ ႏစဖကလးသည နယေျမလကဥးမႈရယေရးအတြက ယဥၿပငေနမညဆပါက ထကသ႔ ေသာတးခ ႔မႈမားသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအတြက အတားအဆးမားျဖစေစမညျဖစသည။

44

EAO မားႏင အစးရတ႔၏ နယေျမသတမတခကမာ အလြနအမငးေလာရၿပး ပစခတတကခကမႈရပစေရးအားျဖငလညး နယေျမမား ရငးလငးစြာ သတမတႏငျခငးမရသျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခႏငမႈမာ တခႏငတခ ေနရာအေတာမားမားတြင ထပေန အးမညျဖစသည။ စနစ ၂ ခ ပ၍ထေရာကစြာ ညႇႏႈငးေဆာငရြကႏင သညဆပါက လႊမးၿခမႈ အရညအေသြးက အျမငဆးျမႇငတငရာတြင အရငးအျမစမားက အကးရစြာ အသးျပႏငမညျဖစသည။

ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈ အရနေႏးေကြးျခငး၊ ေျဖရငးရမည ျပနာမားျခငးတ႔ေၾကာင တပမေတာ ႏင EAO မား အေနျဖင နယေျမအတအကသတမတျခငး သ႔မဟတ လမႈဝနေဆာငမႈလႊမးၿခေနရာမား အတအကသတမတျခငးက အလငအျမန ေဆာငရြကႏငမညဟ ယဆျခငးသည လကေတြ႔မကပါ။ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကတြင ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခက မရရမ နယေျမသတမတခကႏင ပတသကၿပး ယာယေျဖရငးမႈမား ျပငဆငထားရနလအပသည။ ယၾကညမႈပကျပားျခငး၊ ပဋပကၡ ျဖစေစျခငးတ႔က ကာကြယရနအတြက ယငးအခကသည အေရးႀကးသကသ႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ တနးတညမ လႊမးၿခႏင ေရးသညလညး အေရးႀကးသည။

NLD ၏ လတငးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လမးျပေျမပတြင ေဖာထတထားသည ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥက လႊမးၿခေနရာႏငဆငသည ျပနာမား ေျဖရငးရန အသးျပႏငသည။ ထကသ႔ေသာအဖြ႔သည အစးရႏင EAO မား ႏစဖက ပါဝငလက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခေဒသမားႏင ပတသကသည တရားဝငေဆြးေႏြးပြမားမ ဆးျဖတအာဏာေပးဖြ႔စညးႏငသည။ ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခကမား ျပလပရနအတြကလညး လပပငခြင ေပးအပႏငသည။ သ႔ေသာလညး ေကးရြာအဆငထ လႊမးၿခေနရာမား အတအကသတမတႏငရနအတြက ထကသ႔ အစအဖြ႔က အသးျပရနမာ ယတမတနလပါ။ လႊမးၿခမႈေနရာ ထပတကမႈမာ အတငးအတာတခထ ရေနအးမညက အသအမတ ျပလက ဘသေဘာတထားသည ကနးမာေရးတနးတမႈ ျမႇငတငရနဟေသာရညမနးခကက ဥးတညလက အေျခခအဆငတြင ပးေပါငး ေဆာငရြကျခငး၊ ညႇႏႈငးျခငးမားက အာရစကေဆာငရြကသငသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသ ထပေနျခငးေၾကာင ရပရြာအေနျဖင ေရြးခယရနရလာသကသ႔ ၄ငးတ႔လလားသည ယၾကညသညေစာငေရာကမႈက ေရြးခယႏငသညဆပါက အရညအေသြးပငး တးတကလာေစမညျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ လပငနးစဥက ပထဝ အေနအထားအရ စစညးျခငးသည အေကာငးဆးျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၊ ခ႐င သ႔မဟတ ၿမ႕နယအဆင အစရသျဖင ေနရာတစခတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးႏငသ တညရေနမႈေပၚမတညကာ စစညးေဖာေဆာငႏငသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျမငတငႏငရနအတြက ဥးစားေပးရမည ေဒသမားက အခနး ၅.၃ တြငေဖာျပထားသည။

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၁။ ။ အစးရႏင EAO မား ထနးခပသည ေနရာက လမႈေရး ဝနေဆာငမႈမားျဖင ေနရာဥးယသတမတျခငးမဟတဘ ပစခတတကခကမႈရပစေရး ႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥမားမတဆင သတမတ သငသည။

• နယေျမသတမတရနအတြက လမႈဝနေဆာငမႈမားက အသးချခငးသည ဝနေဆာငမႈမားက ႏငငေရးလကနကသဖြယ အသးချခငးက ျဖစေပၚေစႏငသည။ အရညအေသြး ႏင တနးတညမႈအစား နယေျမရရေရး ၿပငပြသဖြယ ဥးတညခက ေျပာငးသြားႏငသည အႏရာယလညးရပါသည။

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၂။ ။ ထနးခပမႈ ဧရယာသတမတျခငးက ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားမ ေဆာငရြကျခငးအစား NLD ၏ ၂ဝ၁၆ ကနးမာေရး လမးျပေျမပတြင လမးညႊနထားသည ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥမတဆင တရားဝငေဆြးေႏြးမႈမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခသညေနရာ သတမတျခငးမားေဆာငရြကႏငသည။

• ယငးလပငနးစဥတြင ေဒသတခအတြငးရ ကနးမာေရးေစာငေရာကသ အေရအတြကေပၚမတညၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၊ ခ႐င သ႔မဟတ ၿမ႕နယအဆင ေကာမတ သ႔မဟတ ဖရမမားပါဝငႏငသည။

• ယငးလပငနးစဥ၏ အဓကရညမနးခကအေနျဖင ကနးမာေရးတနးတမႈရရရန အဓကထား ေဆာငရြကသငသည။ လပငနးစဥတြင ပါဝငသမားသည သကဆငရာ ႏငငေရး အစအဖြ႕မားႏင ညႇႏႈငးျခငးမးမဟတဘ ကနးမာေရး ကစၥမားႏငပတသကၿပး ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခကမား ခႏငရန အာဏာအပႏငးထားမည။

• ေနျပညေတာ သ႔မဟတ EAO အဆငျမငေခါငးေဆာငပငးမ ခြငျပခကရယရနမလပ ၄ငးတ႔ေဒသရ ကနးမာေရး လပငနးမားက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏငပတသကသည ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခကမား ခမတႏငရန အစးရႏင EAO မားသည ျပညနယအဆင၊ ေဒသအဆင အရာရမားက လပပငခြငေပးထားရမည။

45

၅.၃။ ေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥေဆာငရြကရမညကစၥမား

အခနး ၅.၂ တြင ေဖာျပခသည ဆကဆေရးတညေဆာကျခငး အဓက ေဆာငရြကရမညေနရာမားအျပင ေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥ မား ေဆာငရြကရာတြင ပါဝငသငသည၊ အေရးတယရသငသညဟ စာတမးျပစရာမ ေပၚထြကလာသည ကစၥရပမားရသည။ တခခငးစ၏ တးတကေနမႈမားမာ တခႏငတခ အလြနကြာျခားသည။ ဤအခနးတြင ယငးကစၥမားက ၿခငသးသပမႈျပလပထားပါသည။ သတငးအခကအလကမေဝျခငး ႏင လႊမးၿခမႈေနရာ ေျမပထတျခငး၊ ကးစကေရာဂါတကဖကျခငး၊ ECBHO မားမ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသ႔ လနာလႊေျပာငးေပးျခငး၊ ကနးမာေရးလပသားမားက အသအမတျပျခငး၊ ကနးမာေရးအသးစရတမား ႏငဆငသည ကစၥရပမားျဖစသည။

အခကအလကမေဝသးစြျခငးႏင လႊမးၿခမႈေနရာ ေျမပထတျခငး (Sharing information and mapping coverage)

ECBHO ႏင အစးရၾကား ယၾကညမႈမား တစတစတးတကလာလကရသျဖင ပးတြအေကာငအထညေဖာႏငသည ကစၥမားလညး ပ၍ျဖစေပၚလာသည။ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးနင နားလညမႈအေျခခညႇျခငးတ႔အတြက ECBHO ႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန အဆငတငးအဆငတငးတြင သတငးအခကအလက မေဝသးစြျခငးက ဆကလကေဆာငရြကသြားရနလသည။ ECBHOs ႏင MoH တ႔အေနျဖင အခကအလက စစညးျခငးမားျပလပၿပး ပးေပါငးလပငနးမားအတြက ႀကတငျပငဆငထားႏငသည။

သတငးအခကအလကမေဝျခငး အထးသျဖင လႊမးၿခမႈႏငသကဆငသညအခကအလကမားသည UHC ေအာငျမငေရး ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈအတြက အေရးပါသည။ လႊမးၿခမႈမရသည ေနရာမားကေဖာထတရန၊ အစအစဥထပျခငး ႏင ထပဆငေဆာငရြကမျခငး က ေရာငရားရန၊ ပးတြစမကနး ႏင အစအစဥမား ေဖာထတျခငး၊ ထေရာကစြာ ေစာငေရာကျခငးမခရသမားအတြက မဟာဗဟာ ခမတရာတြင ပးတြေျမပထတျခငးသည မားစြာ အသးဝငသည။

ကရငျပညနယ၊ ေကာကရတၿမ႕နယတြငျပလပခသည SDC ေျမပထတ စမခကတြင (အခနး ၄.၂ ႏင ေျမပ ၂ ကၾကညပါ) ေဆးခနး၊ လႊမးၿခဧရယာမား ေျမပထတသညလပငနးသည လႊမးၿခမႈလးဝမရသည ေနရာမားက ေဖာထတရနလအပသည။ ပးတြေျမပထတျခငး၊ အခကအလကစစညးျခငးလပငနးမားက အျခားကစၥမားအတြကလညး အသးျပႏငၿပး ယၾကညမႈ၊ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ၊ နားလညမႈမားက လပငနးတြင ပါဝငရငး စနစမားအေၾကာငးလညး သငယရငး ႏင တညေဆာကရယသြားႏငသည။

SDC စမခကမ အဓက သငခနးစာအေနျဖင အေျခခအခကအလကမားမရျခငးေၾကာင အခကအလက စစညးျခငးတခတညးပင လေပါငးမားစြာၾကာခၿပး ကနးမာေရးအားေကာငးေစသည လပငနးမားပစ ေရးဆြရာတြင ေႏာငေႏးမႈမား ျဖစေပၚေစခသည။ လႊမးၿခမႈတြင အတးအေလာ ရ မရ၊ ရခလင မညသညနညးျဖင ေဆာငရြကမညက မသျခငးေၾကာင အခနၾကာျခငးျဖစသည။ ECBHO ႏင MoH အေနျဖင အေျခခေျမပထတျခငးလပငနးက ႀကတငေဆာငရြကထားသညဆပါက စမခကေႏာငေႏးမႈကမားစြာ ေလာခႏငမညျဖစသည။ စမခကတြင ေျမပထတခန ၾကာျမငခမႈက ေရာငရားႏငျခငးမရခေသာလညး အျခားကစၥမားတြင ေဆာင ရြကေနသည ေျမပထတျခငးမားသည အနာဂတစမခကမားတြင ေပၚေပါကလာႏငသည ေႏာငေႏးမႈမားက ကာကြယရနအတြက အေထာကအပျဖစေစမည။ ထ႔ေၾကာင အခကအလက စစညးျခငးက သးျခားစ ေဆာငရြကျခငး ျဖစေသာလညး အနာဂတ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈက အေထာကအကျပေပးႏငၿပး အေရးႀကးသညေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥတခအေနျဖင သတမတသငသည။

ECBHOs မားသည ေဆးခနးတညေနရာမား၊ လႊမးၿခေနရာမား၊ ေကးရြာအေျချပ ကနးမာေရးဝနထမး ႏင ေဆးခနးစြမးရည ဆနးစစျခငးလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငတကာ အေထာကအပမား ရယလသည သေဘာထားမားက ထတေဖာ ထားသည။ သငေတာသညအခနေရာကသညအခါ အခကအလကမားက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသ႔ အလငအျမနခြေဝေပး ႏငရနျဖစသည။ အခ႕ေသာေဒသမားတြင သတငးအခကအလကအျပညအဝ ခြေဝမႈမားျပလပႏငရန ယၾကညမႈအလြနနညးေန ေသးေသာေၾကာင အထကပါလပငနးမား ေဆာငရြကျခငးမ ရရလာသညအခကအလကမားက ECBHO မား သ႔မဟတ MoH အေနျဖင အသငအေနအထား မျဖစမခငး မေဝေပးရနမလပါ။ သ႔မသာ မလၿခသညခစားခကမားျဖစေပၚျခငးက ေလာခေပးႏငမည ျဖစၿပး အခကအလကစစညးျခငးလပငနးစဥက အရနအဟန ျမႇငတငေပးႏငမညျဖစသည။

ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးမ လႊမးၿခမႈဧရယာက ေျမပထတျခငးသည ခကခၿပး အခနကနသည လပငနးစဥျဖစသည။ ျပညနယ ႏင ၿမ႕နယမား၏ နယနမတမားက ျမနမာအစးရႏင EAO အဖြ႔အမးမးမ သတမတၾကၿပး ေကးရြာအမညမားမာ ဗမာဘာသာ၊ ေဒသခမား အသးျပသညဘာသာ၊ ရဖနရခါ အဂၤလပအမညႏငပါ ရေနတတသည။ ယငးအခကသည ECBHOs ႏင MoH တ႔၏ ေဆးခနး တညေနရာမားႏင လႊမးၿခေနရာမားေဖာထတျခငးက အခကအချဖစေစႏငသည သ႔မဟတ MoH ၏ ၿမ႕နယကနးမာေရး စမကနးေရးဆြရာတြင ပါဝငရမည အစအဖြ႔ေရြးခယမႈတြင အခကအခေတြ႔ေစႏငသည။ ဥပမာ ျမနမာအစးရမ သတမတထားသည ၿမ႕နယတခတြင KNU ၿမ႕နယ ၃ ခ၏ အစတအပငးမား ပါဝငႏငသည။ ယငးအခကသည ကနးမာေရးဆငရာ စမကနးမား ခထားမႈတြင အခကအခမား ျဖစေစသည။ MoH အေနျဖင ၿမ႕နယအဆငလပငနးေဆာငရြကသညအခါတြင ECBHO မ ၿမ႕နယ အဆင ေခါငးေဆာငအမားအျပား၏ ပါဝငမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ လအပလာမညျဖစသည။ ထ႔ျပင ECBHO မားသည ပဋပကၡ အတြငး မမကယကကာကြယရနအတြက ေျမပမား (သ႔မဟတ ေျမပထတျခငး) ႏင လဥးေရ အခကအလကမားက မေဝရန ျငငးဆနၾကသည။ တပမေတာအေနျဖင ေကးရြာမား၏ တညေနရာ၊ လဥးေရက မသပါက ေကးရြာသားမားက တကခကျခငး၊ ဆကေၾကးေကာကျခငး၊ အဓမၼလပအားေပးျခငးမ အကာအကြယေပးရန ပ၍လြယကမညျဖစသည။

46

HCCG မဥးစးၿပး အႀကမႀကမျပလပခၿပး NLD မလညး ၂ဝ၁၅ (အခနး ၄.၂) ဒဇငဘာတြင ျပလပခေသာ အခကအလကမေဝသည လပငနးမားႏင စညးေဝးပြမားသည ယၾကညမႈတညေဆာကရနအတြက အဆကမျပတေဆာငရြကသငသည။ လပသင လပထက ေသာ ေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥမားအေနျဖင သတမတေဖာေဆာငသငသည။ လပငနးမား၊ မဟာဗဟာမား၊ ရညမနးခကမား ၿခငတငျပမႈမား မေဝျခငးသည လကရအခနထျဖစေပၚေနသည အမားဆးျမငေတြ႔ရသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈပစျဖစသည။ အျခားစနစမား မညသ႔စစညးထားသညက ႏစဖကလးမ နားလညေစရန မဝါဒပငဆငရာ သေတသနမားျဖင ပပးေပးျခငးသညလညး ပးေပါငးညႇႏႈငးမႈမားက တးတကေစႏငသည။ အခနး ၃.၂ တြင ေဖာျပထားခကအရ ECBHO အဆငျမငေခါငးေဆာငတဥးက စညးေဝးပြမားသည အဆးျမင သတမတခကမားက တကဖကရာတြင အေထာကအပျဖစေစၿပး ကနးမာေရးစနစတချခငးစ၏ ဖြ႔စညးပ၊ ဝနထမးခန႔ထားပမားကလညး နားလညေစသညဟ ထတေဖာခသည။

ႏငငတကာ အေထာကအပေပးသည အဖြ႔႔အစညးမားအေနျဖငလညး ယငးကသ႔လပငနးမားက ဆကလကေထာကပရနလသည။ ေကာျဖတရနလသည ကာလရညၾကာတညရခေသာ မယၾကညမႈမား ရေနျခငးေၾကာင ထကသ႔ေသာ ပးေပါငးဆကဆမႈသည လပေဆာငသငေသာ ေပါငးစညးျခငး လပငနးတခအေနျဖင အလရငမားကလညး အသအမတျပရနလသည။ ပးေပါငးေဆာင ရြကသညလပငနးစဥမား လေလာကစြာ ျဖစေပၚမႈမရျခငး၊ အမညခ ေတြ႔ဆပြမားသည ပးတြေဖာေဆာငမညလပငနးမားအတြက လေလာကသည တးတကမႈမား ေဖာေဆာငႏငျခငးမရသညအတြက အလရငမားအေနျဖင စတပကမႈမားရလာသညဟဆ ေၾကာငး MTC ႏင BMA ေခါငးေဆာငမားက ေျပာသည။ MoH ႏင ECBHOs မားအေနျဖင အျခားစနစမား၊ မဝါဒမား၊ လႊမးၿခဧရယာမား၊ လအပခကမားက ေလလာႏငရန၊ ပးတြလပငနးမား အေကာငအထညမေဖာမ ယၾကညမႈ တညေဆာက ရနအတြက ေတြ႔ဆမႈမား ပမျပလပရန လအပေၾကာငးက MTC ႏင BMA ေခါငးေဆာငမားက အခငအမာေျပာဆသည။

ကနးမာေရးမဟာဗဟာမားႏင ဥးတညခကမား ခနသားကကညႇႏႈငးမည စညးေဝးမား စတငႏငရန ထကသ႔ေသာ လပငနးမား ေဆာငရြကရန လအပသည။ ဥပမာ UHC အတြက တညသည ရညမနးခကမား ခမတျခငး၊ အစးရႏင ECBHO တ႔ပးေပါငးၿပး မညသညေဒသတြင မညသညေစာငေရာကမႈ ရကရသငသညဟေသာ ကစၥမားအတြက တညသညသေဘာထားမားက ေဖာထတ ႏငသည။ ေရ႕တြငေဖာျပခသညနညးတ MoH ၏ လပပငခြငကယျပန႔ျခငး၊ အစးရ၏ ႏငငေရးအရ တရားဝငမႈျမငတကလာျခငးတ႔ ေၾကာင ECBHo မားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ပငမတနဖး၊ အေျခခမႈမားႏင ဆန႔ကငျခငးမရပါက ၄ငးတ႔မဟာဗဟာမားက အမးသား အဆင မဟာဗဟာမားႏင ကကညေစရန အားထတသငသည။

ယငးအခကသည ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးလပငနးမားအတြက အေျခခေကာငးျဖစၿပး အလရငမား အဖ႔လညး ECBHO မားက အားေကာငးေစမည နညးလမးမားက ရညမနးခက အတအကထားလက အလြယတကေဖာထတေစႏငမညျဖစသည။

47

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၃။ ။ အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက လမးေၾကာငးေပးႏငရန၊ လႊမးၿခ ဧရယာမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးေစရန ေျမပထတျခငး၊ ကနးမာေရးစနစဆနးစစမႈႏင မဝါဒေရးဆြျခငး ကသ႔ေသာ ပးတြအေကာငအထည ေဖာရမည လပငနးမား၊ သးျခားလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရန စနစ ၂ မးလးမ နညးလမး ေဖာထတရန လအပသည။

• အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ယငးကသ႔ေသာလပငနးမားက သးျခားေဆာငရြကျခငးသည အနာဂတဆကဆ ပးေပါငးမႈအတြက အသငျဖစေစမညျဖစသည။

• အေျခခအခကအလကမားမရျခငးေၾကာင လြြမးၿခဧရယာ ပးေပါငးေျမပထတျခငး လပငနးအစျပရန ေႏာငေႏးမႈ မားရသည။ သ႔ေသာလညး ယၾကညမႈတညေဆာကရန၊ အျပနအလန ေလလာရနအတြက မားစြာ အေထာကအပ ျဖစေစပါသည။

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၄။ ။စနစ ၂ မးၾကား ယၾကညမႈ၊ ဆကဆေရးႏင နားလညမႈ ကယျပန႔စြာ တညေဆာကႏငရန သတငးအခကအလကမေဝျခငး၊ စညးေဝးပြႀကးမားကငးပျခငးက စဥဆကမျပတေဆာငရြကသငသည။

• ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင NLD မ ဥးစးကငးပခသည အစအစဥသည အေျခခေကာငးျဖစၿပး ေနာငတြငလညး အစးရမ တရားဝင အစအစဥမား ဆကလကကငးပေပးႏငသညဆပါက မားစြာအကးရမညျဖစပါသည။

• သကဆငရာ အစအဖြ႔႔အားလးက ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥျဖင ခတဆကရန သြားေရးလာေရးအခကအခမားရသညဆပါက အခကအလကမေဝျခငးက ေပါေပါပါးပါး ေဆာငရြကပါက ယၾကညမႈ ႏင နားလညမႈ တညေဆာကရန အလြနအကးရမညျဖစပါသည။

• ယငးကသ႔ လႈပရားမႈမားက ကနးမာေရးဆငရာ မဟာဗဟာမားႏင ရညမနးခကမား ႏငပတသကသည ေဆြးေႏြးမႈ မား စတငႏငရန အသးျပႏငသည။ ဥပမာ UHC ႏငဆငသည ကစၥမား

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက ၄။ ။ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHOမား၏ အဆငတငး အဆင တငးတြင သတငးအခကအလက မေဝျခငးလပငနးမားက ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားအေနျဖင ပပးသငသည။

• ေျမပထတျခငး၊ ကနးမာေရးစနစ ဆနးစစျခငး၊ မဝါဒေရးဆြျခငးကသ႔ေသာ အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ေဆာငကဥးေပးႏငသည ပးတြစမခကမား၊ သးျခားစမခကမား က ပပးျခငးတ႔ ပါဝငႏငသည။

• အေျခခနားလညမႈတညေဆာကျခငး၊ ယၾကညမႈတညေဆာကရန ရညရြယသည စညးေဝးပြမားႏင သတငးအခက အလကမေဝသည စညးေဝးမားျဖစေပၚေစရန ပပးေပးျခငးမား ပါဝငႏငသည။

• အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက ေဆာငကဥးေပးႏငသည သတငးအခကအလကမေဝျခငးက အဓကထား သည ေဆြးေႏြးပြမား၊ ေျမပထတျခငး ႏင အျခားေဆာငရြကခကမားက ကးေၾကာငးသငေလာ ေဘာငဝငသည ေပါငးစညးျခငးေဆာငရြကခကမားအျဖစ အလရင အစရငခစာေရးသားသညအခါ ထညသြငးမတယရမည။

ကးစကေရာဂါတကဖကျခငး (Countering infectious diseases)

နယေျမ သ႔မဟတ နယနမတမေရြး ျဖစပြားတတသည ျခငမတဆငကးစကေသာ ဌကဖား၊ ဆငေျခေထာက ကသ႔ေသာ ေရာဂါမား တကဖကရနအတြက ပးေပါငးညႇႏႈငးမႈမား ျပလပရနလအပသည။ ျခငမားသည မတညသညကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခ ေနရာအမးမး ႏင ႏငငတကာ နယစပေနရာမားတြင ဌကဖားေရာဂါက အလြယတက ကးစကေစႏငသည။ ဥပမာ ေရာဂါ အျမစျပတ တကဖကထားသညေနရာတြင တေကာျပနျဖစပြားေစျခငး။ ထကသ႔ေသာ ေရာဂါမား ျပန႔ပြားမႈ ထနးခပႏငရနအတြက ေဒသအမားအျပားတြင ကနးမာေရး အဖြ႔႔အစညး အမားအျပား၊ လကေတြ႔ ေဆာငရြကသညအဖြ႔႔ အမားအျပားျဖင အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကရနလအပသည။

ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးတြင ထေရာကမႈ အရဆး ကသပကပင အတႏငသည ေဆးဒဏခဌကဖားေရာဂါ (artemisinin-resistant malaria) တကဖကရနအတြက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHO တ႔ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမာ အေရးႀကးသည။ ေဆးဒဏခဌကဖားသည (Artemisinin-resistant malaria) ျမနမာထငး နယစပတြင ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင စတငေတြ႔ရခၿပး 132 ကသတကဖကမႈ မျပလပႏငခပါက အျခားေဒသမားသ႔ ပ႕ႏ႔သြားႏငသည။ INGO ႏင တကသလမ သေတသနပညာရငမား ဥးေဆာငလက ကးစကႏငသည လဥးေရေဖာထတျခငး၊ ဌကဖားေရာဂါ ႏင ေဆးဒဏခ ဌကဖားပ ႔ႏ႔မႈ တငးတာျခငး၊ ကသရန လအပသမား တစဥးခငးအလက၊ ရြာလးကြတကသမႈမားက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHO တ႔ပးေပါငးၿပး ေဆာငရြကလက ရေနၿပ ျဖစသည။

48

၂ဝ၁၅ ၾသဂတလ ဝါရငတနဒစတြငျပလပခသည ေဆြးေႏြးပြသည ယငးကစၥေဆြးေႏြးရန အကန႔အသတျဖင ခြငျပေပးခၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပမညဟ ႏႈတျဖင ကတေပးမႈမား ရရခသည။ ကရငကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးဌာန(Karen Department of Health and Welfare) ႏင ထငးႏငငအေျခစက Shloko Malaria Research Unit ႏင ကာလရညၾကာ လကတြလာသည ECBHO မား၊ ဌကဖားတကဖကေရးတြင ပါဝငသည အလပအဖြ႔႔မ INGO မား၊ ေဒသခ NGO မား၊ ရပရြာအေျချပ အဖြ႔႔အစညးမားသည ထငးကနးမာေရးအာဏာပငမားႏင ကစၥအမးမးက ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာခသညမာ ႏစေပါငးမားစြာၾကာခၿပျဖစသည။

ECBHOs ႏင MoH တ႔သည ေဆးခနးအဆင၊ ေကးရြာအဆင ဌကဖားထနးခပေရးလပငနးမားက ၄ငးတ႔ ရညမနးထားသည ဧရယာမားတြင သးျခားအေကာငအထညေဖာႏငသည။ ဌကဖားေရာဂါရာေဖြျခငး ႏင ကသျခငးက ေနရာေဒသမေရြး ေဆာငရြက ေပးႏငရနအတြက၊ တကသည သးသပမႈမားျပလပႏငရန ေရာဂါျပန႔ပြားမႈ အခကအလက စစညးရန မေဝရနအတြက၊ လအပပါက ေဆးပစၥညးဝယယရန၊ ဓာတခြခနးပ႔ႏငရန၊ ေဝးလသညေဒသမားသ႔ ေဆးဝါးေထာကပႏငရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လအပမညျဖစသည။

ECBHO မ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနသ႔ လနာလႊေျပာငးေပးျခငး (Patient referrals from ECBHOs to MoH facilities)

ECBHO အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ သ႔မဟတ ေရြ႔လားအဖြ႔႔မား၏ ကသမႈခယထားသည လနာမားအေနျဖင ဒတယအဆင သ႔မဟတ တတယအဆင ကသမႈမား ခယရန လအပသညဆပါက အျမနဆး လႊေျပာငးေပးႏငရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လအပသည။ ECBHO ေဆးခနးမားသည လနာမားက ထငးႏငငအတြငးမ မယေတာေဆးခနး၊ ဒကၡသညစခနးမ ေဆးခနးမား သ႔မဟတ ထငးေဆးရမားသ႔ လြႊေျပာငးေပးေလရသည။ ECBHO ေဆးခနးအမားစသည ထငးနယစပတေလာကရၿပး ယငးသ႔ လႊေျပာငးေပးရနမာ ခရးလမးေၾကာငးသငသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငအတြငးရသည ေဆးခနးမားမ ထငးအေျခစကေဆးခနး မားသ႔ လႊေျပာငးေပးရနမာ အခနကန၊ ေငြကနၿပး လမးေၾကာငးမာလ ခကခလသည။

ပစခတတကခကမႈရပစေရး ႏင လႈပရားသြားလာမႈ ကန႔သတထားခကမား ေျဖေလာလကျခငးေၾကာင အေရ႕ေတာငျခမးမ လနာမားက ထငးအေျခစက ေဆးရမားသ႔အျပင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ေဆးရမားသ႔ ေပးပ႔ႏငသည အခြငအလမးမား ေပၚေပါက လာခသည။ ယငးေဆးခနးမားသည ထငးႏငငတြငးရ ECBHO ေဆးခနးမားထက ခရးလမးပနးလြယကသည။ အပစအခတရပစ ခသျဖင အဆငျမငကသမႈ ေပးႏငသည ေဆးရမားသ႔ သြားလာႏငရန လမးေၾကာငးပြငလာသည။ အခ ႔ေသာ ေဒသမားမ လနာ မားအတြက အခနမလႊေျပာငးမႈျပလပႏငသည အခြငအလမးက ပထမဆးအႀကမအေနျဖင ဖနတးေပးႏငခသည။ ထငးႏငငမ ဒကၡသညစခနးမားႏငအတ စခနးတြငးမ ေဆးခနးမားကလညး တပါတညး ပတသမးေတာမညျဖစေသာေၾကာင ကနးမာေရးဝနႀကး ဌာန ေဆးရမားသ႔ လႊေျပာငးေပးသညစနစမား ေပၚေပါကလာရနမာ ပ၍အေရးႀကးလာသည။ ျမနမာျပညတြငး ေနထငသည ျပညသမားအတြက အဆငျမငကသမႈေပးႏငရန ယငးနညးလမးမားက ဖယရားရန ဖအားေပးမႈမားရသည။ ေမြးလနာ လႊေျပာငး ေပးျခငးက အဓကထားသည စမကနးမားက ႏငငတကာအေထာကအပႏင ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးတြင အေကာငအထည ေဖာလကရသည။ ယငးေဆာငရြကခကမားႏငဆငသည အေသးစတ အခကအလကမား၊ ၄ငးတ႔ႀကေတြ႔ရသည အခကအခမား က ယခစာတမးတြင စစညးေဖာျပႏငျခငးမရပါ။

NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ECBHO မား အပါအဝင မတညသည ကနးမာေရးစနစမား၏ လနာလႊေျပာငးမႈက တးတကေအာင ေဆာငရြကရန လအပပက ထပတလလ ေထာကျပထားသည။ “ ဥပေဒ ႏင ႏငငေရး အတားအဆးမားသည တငးရငးသား ကနးမာေရး အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔လနာမားက ျပညသ႔ေဆးရသ႔ လႊေျပာငးရန ျငငးဆနျခငးအတြက တစတတပငး တာဝနရသည။”133 ဟေဖာျပထားသည။ ယငးေဖာျပခကသည အလြနအားတကစရာေကာငးသညအခကျဖစၿပး အစးရ၊ ECBHO ႏင MoH တ႔ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ တးတကလာေစရန အဓကေဆာငရြက ေျဖရငးရမညကစၥအျဖစ မတယရမညျဖစသည။

ခရးစရတ ျပနအမးေပးရန စသတမတျခငး၊ MoH သည အခမေစာငေရာကသညပစမ အေျခခ ေစာငေရာကမႈအတြကသာ အခမ တာဝနယသညစနစက ကးေျပာငးေနျခငးျဖစေသာေၾကာင ေဆးကသခ ေပးသြငးမႈလပငနးစဥ သတမတျခငး အစရသည ကစၥရပမားတြင အခကအခမား ေပၚထြကလာႏငသည။ ထ႔ျပင ႏစဖကသေဘာတအသးခႏငသည လႊေျပာငးပစမား ထတျပနေရး ဆြရနလသည။ ECBHO မားႏင MoH ၾကား လနာႏငဆငသညကစၥ (အထးသျဖင ေသဆးလနာ) မားအတြက စညးေဝးမား ျပလပရန သတမတခကမား ေဖာထတအသးျပရန လအပမညျဖစသည။

49

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၅။ ။ ကးစကေရာဂါ တကဖကျခငး၊ လနာ လႊေျပာငးျခငးဆငရာ လပငနး သတမတျခငးတ႔က စနစတကေဖာေဆာငရမည ညႇႏႈငးေဆာငရြကေရး ကစၥမားအျဖစ သေဘာထားသငသည။

• ေဖာျပခပါ ျပနာမားက NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ေဖာျပပါရသညသည ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥျဖင ေျဖရငးႏငသည။

• ေအာငျမငေနၿပျဖစေသာ ေဆာငရြကဆ ပးေပါငးညႇႏႈငးေရး အားထတမႈမားက အစးရသစလကထကတြငလညး ဆကလက အေကာငအထညေဖာသြားရနလသည။ ႏငငတကာ ေထာကပေရး အဖြ႔႔မားမဟတဘ အစးရႏင ECBHO မားသည ဥးေဆာငရန၊ လပငနးစဥမားအတြက တာဝနယရနလအပသည။

ECBHO ကနးမာေရးလပသားမား အသအမတျပျခငး (Accreditation of ECBHO health workers)

ယၾကညမႈ တညေဆာကရန၊ တရားဝငဆကဆေရး ထေထာငရနအတြက အဓကအခကအခတခမာ အစးရေဟာငးအေနျဖင ECBHO ကနးမာေရးလပသားမားက အသအမတျပ၊ တရားဝငသတမတလသည ဆႏၵမရျခငးျဖစသည။ အသအမတျပျခငးသည မတရားသငးဥပေဒျဖင ကန႔သတထားသည အတားအဆးမားက ေကာလႊားသြားႏငရန အေရးႀကးသည။ ထ႔ျပင အစးရအေနျဖင ECBHO မားႏင ၄ငးတ႔ဝနထမးမား၏ အရညအခငးက ေလးစားအသအမတျပသည သေဘာလညးျဖစသည။ အသအမတ ျပျခငးက တးျမႇငေဆာငရြကရန အားထတျခငးသည ECBHO ႏင ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနၾကား ယၾကညမႈ ႏင ေလးစားမႈ ျဖစေပၚလာရန အေထာကအကျဖစေစၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးက ျမငတကလာေစမညျဖစသည။ ေရရညတြင ႏငငေတာ အေနျဖင ECBHO မား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈသည အရညအေသြးျပညမေစရန ၾကပမတမႈမား ျပလပရာတြင အသးဝငမည ျဖစသည။

အားတကဖြယရာအေနျဖင NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင အသအမတျပျခငး၊ လငစငခေပးျခငး လပငနးစဥမား တးတကေအာင ေဆာငရြကရန လအပေနပက ထပတလလေဖာျပထားသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အျမငဆးအဆငထ ေဆာငရြကႏငရန အတြက ECBHO မားႏင အျခားအငအားစမား (ပဂၢလကက႑) က အသအမတျပရန လအပပက ေဖာျပထားသည။ NLD ေဖာျပခကအရ “ တငးကပသည စညးမဥးမား ေစာငၾကညထနးေကာငးမား လအပမညျဖစသည။ ( ဥပမာ အသအမတျပျခငး၊ လငစငခထားေပးျခငး အပါအဝင) တညသည အရညအေသြးသတမတခကမား ကငသးရနလညး လအပမညျဖစသည။134 အစးရျပငပ၊ ပဂၢလက ႏင အစးရသငတနးေကာငးမားမ ေမြးထတလကသည ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသအမတျပေပးႏင သည လြတလပေသာ အသအမတျပအဖြ႔႔တစခ တညေထာငရန လအပသညဟ လမးျပေျမပတြင အႀကျပထားသည။ လကရ ျဖစေပၚေနသည အခငးအကငးမားသည လပငနးအေကာငအထညေဖာေနသည ECBHO ကနးမာေရးလပသားမား အသအမတ ျပခရရန လမးဖြငေပးသညသာမက ၄ငးတ႔ သငတနးေကာငးမားကလညး ေနာငတြင တရားဝငအသအမတျပထားသည သငတနးမားေပးႏငမည ျဖစသည။

ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမား အသအမတျပေစရန ေဆာငရြကရာတြင ECBHO သည ၄ငးတ႔လကရ ပစမားႏင ေဆာငရြကေနပ က အသအမတျပခရရန အလအေလာက အားထညေဆာငရြကမညျဖစသည။ အရညအေသြးစႏႈနး သတမတခကမား ျပညမမႈ ရရန၊ ႏငငသားအားလးအတြက ကြမးကငပညာရငျဖင ကသမႈေပးႏငရနအတြက အစးရတြင ေစာငၾကညေဝဖနပငခြင အျပညအဝ ရသည။ အသအမတျပမႈသည အာဆယႏငငမားတြငပါ အကးဝငမညျဖစေသာေၾကာင ကနးမာေရးဝနထမးမားအတြက စသတမတခကမား စခနမေစရန အစးရတြင တာဝနရသည။ ယခကစၥႏငပတသကၿပး ႏစဖကလးသည ပးေပါငးညႇႏႈငးျခငး၊ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးျခငးမားက တဖကရပတညခက၊ ဥးစားေပးမႈမားက သေဘာေပါကလက ျပလပေပးရမညျဖစသည။ ႏစဖကလး၏ ရညမနးခကမား အထေျမာကႏငရန အေကာငးဆးနညးလမးကလညး ရာေဖြရမညျဖစသည။

ECBHO မား၏ သငၾကားေရးစနစႏင အသအမတျပေပးသည စနစမားရထားၿပး ၄ငးစနစသည ပဂၢလက ေဆးခနးတခတညးအတြက ရညရြယသညသငတနးမားႏင မတဘ ၄ငးတ႔ ရညရြယသည ျပညသမားထသ႔ ေစာငေရာကမႈေပးႏငရန တထြငထားသည နညးလမးမားေပၚ အေျခခထားသညက အစးရအေနျဖင အသအမတျပရမညျဖစသည။ အငအား ၃ဝဝဝ ေကာရေသာ ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမားက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ သတမတထားခကနငအည ျပနလညသငတနးေပးျခငးမာ ထေရာကမႈ အပငးတြင အားနညးသညသာမက ႏငငေရးအရလညး မျဖစႏငေသာေၾကာင အျခားနညးလမးမားက စဥးစားသငသည။ ထ႔ေၾကာင အသအမတျပေပးေရးအဖြ႔သည ECBHO မား ကငသးေနသည သငတနးေပးပ၊ ဝနထမးခန႔ထားပတ႔က ပမနားလည ေစရန အနးကပ ေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ECBHO ေလကင သငတနးေပးမႈ၊ ဝနထမးမား၏ ကြမးကငမႈက ေလလာႏငရနအတြက အသအမတျပေရးအဖြ႔သည ECBHO ေဆးခနးမားသ႔ ကြငးဆငးေလလာရနလအပသည။

IRC မ အသအမတျပလကမတထတေပးသည အစအစဥႏင အခနး ၄.၂ တြင ေဖာျပထားခကသည MoH မ ေရးဆြသည သငတနး သငရးအတငး ေလကငသငၾကားခထားရသည အခ႕ေသာ ECBHO လပသားမား၏ ကသေရးအရညအေသြးက တငးတာ ၿပးျဖစသည။ ဇယားကြက ၂ ပါ ကသမႈမားအတြက အခ ႔ေသာ ECBHO ကနးမာေရးလပသားမားမ ကသမႈမား ျပလပသညတင

50

ECBHO လပသားမား၏ ကသေရးပစ သည ၄ငးတ႔ဝနထမးကသပႏင တသညက အစးရအေနျဖင အသအမတျပရမည ျဖစသည။ အစးရ၏ အသအမတျပေရးအဖြ႔႔သည ကြမးကငမႈမား အသအမတျပမႈရန တညသညလပငနးစဥက အသးခႏငရမည ျဖစၿပး ECBHO မား အသးျပသည ပစေပၚ အေျခခၿပး ကနးမာေရးဝနထမးသစမား ေမြးထတအသအမတျပေပးရမည။

အစးရသ႔ အႀကျပခက ၅။ ။ ECBHO မားႏင ညႇႏႈငးၿပး ECBHO ကနးမာေရးလပသားမားက အသအမတျပေပးႏငသည လပငနးစဥေဖာထတပါ။

• သငေတာသည လပငနးအဆငမား ျဖစေပၚလာရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ ညႇႏႈငးျခငးမား လအပမည ျဖစသည။

• ECBHO မားတြင ေလကငသငတနးေပးသညစနစ၊ အသအမတျပ လကမတထတေပးသညစနစ ရေနသညက အစးရအေနျဖင အသအမတျပရမည။ ၄ငးတ႔၏ ေစာငေရာကမႈပစႏင ကကညသည ကနးမာေရးဝနထမးမား ေမြးထတႏငရမည။

• အစးရသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဝနထမးမားက ေလကငေပးသည စြမးရညမားႏင ေပါငးစပေပးျခငးက ေဆာငရြကျခငးထက ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမား၏ တဥးခငး ကသေရးစြမးရည၊ အဆငျမငကသမႈ မားျပလပေနရမႈ (task-shifting) က အာရစက ေဆာငရြကေပးရနလသည။

• ECBHO သ႔ အႀကျပခက ၂။ ႏငငသားတငးသည အရညအေသြးျပညသည ပညာသညမားကသမႈ ရယႏငေအာင ေဆာငရြကရန တာဝနရမႈ၊ အသအမတျပမႈအတြက အေျခခလအပခကမား ခမတႏငသည လပပငခြငအာဏာမား ရသညက ECBHO မားအေနျဖင နားလညသေဘာေပါကထားရမည။

ကနးမာေရးစရတ (Health Financing)

ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန သ႔မဟတ အျခားေသာ အစးရအဖြ႔႔အစညးမားအေနျဖင အခ႕ေသာ ECBHO လပငနးမားက ေထာကပႏင သညဆပါက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHO မားၾကား ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမားသည ေရရညသေဘာေဆာငေသာ ကနးမာေရး အသးစရတပပးမႈမား ျဖစေပၚေစရန အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။ NLD အမးသားကနးမာေရးကြနယက၏ ၂ဝ၁၆ မတလ မဝါဒစာတမးတြင လမႈဖလေရးအမႈေဆာငအဖြ႔႔ကသ႔ အစးရအဖြ႔တြငးမ ဝယယေရးအဖြ႔႔ (single purchaser) ဖြ႔စညးၿပး ဝနေဆာငမႈမားက လထကယစား အဖြ႔႔အစညးအသးသးမ ဝယယသြားရန စစဥထားသညဟ ေဖာျပထားသည။135 အစးရႏင EAO ေနာကခရ အစအဖြ႔မားၾကား ေငြေၾကးႏငေထာကပမႈမား လႊေျပာငးေပးမႈ ျဖစေပၚေစမညျဖစေသာေၾကာင ECBHO မား၏ ေစာငေရာကမႈက အစးရရနပေငြႏင ဝယယမညလပငနးစဥ တစခတညေထာငျခငးတြင ႏငငေရးသေဘာအမားအျပားပါဝငႏင ပါသည။

ယငးအစအစဥသည ခကခငးေပၚေပါကလာႏငဖြယမရေသးပါ။ ကနးမာေရး တနးတမႈအတြက အလရငမားအေနျဖင MoH ႏင ECBHO ႏစဖကလးက ပပးမႈမားျပလပေပးႏငသေရြ႕ ခကခငး လအပအးမညလညး မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ေရရညတြင ECBHO မားအေနျဖင ၄ငးတ႔လပငနးမားက ျပညတြငးမ ပပးမႈမားျပလပႏငမည နညးလမးမားကစဥးစားရမညျဖစသည။ EAO မားသည ၄ငးတ႔ ကနးမာေရးဌာနမားက ေငြေၾကးပပးမႈအနညးငယသာ ျပလပႏငသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရးေၾကာင အေရ႕ေတာငျခမးမ EAO မားသည စးပြားေရးလပငနးသစမား လပကငလာႏငသျဖင ဝငေငြတးတကလာၾကၿပး လမႈဝနေဆာင မႈမားလညး တးတကလာေစခသည။ NLD အေနျဖင ႏငငေတာ ရနပေငြျဖင ECBHO ေစာငေရာကမႈမားအား ပပးသြားရန သေဘာ ထားျပခသည။ ယငးသ႔ပပးမႈသည ပ၍ခငမာၿပး ေရရညသေဘာေဆာငမညျဖစ သည။

ယငးကစၥႏငပတသကၿပး အခ႕ေသာ ECBHO ေခါငးေဆာငမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပသညအခါ အနာဂတတြငေပၚေပါကလာ ႏငသည ကစၥအျဖစ လကခထားၾကေသာလညး အေလးအနကထား စဥးစားရမညကစၥအျဖစ သသယအျပညႏငသေဘာထား ၾကသည။ အထးသျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ယၾကညမႈတးတကလာမႈမရမခငး သသယႏငေစာငၾကညေနရမညဟ ထတေဖာေျပာသည။ သ႔ေသာလညး ECBHO ေခါငးေဆာငမားႏင ေဆြးေႏြးခကမားအရ ႏငငေတာအစးရမ ေထာကပမႈမား လကချခငးသည ၄ငးတ႔၏ လြတလပခြငအတြက ၿခမးေျခာကမႈတခအျဖစ ရႈျမငၾကသညသာမက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ပတသကၿပး ၄ငးတ႔လကခထားသည အယအဆႏင ဆန႔ကငလက ဗဟဥးစးသည ကနးမာေရးစနစေအာကသ႔ ဝငေရာကသြား ရမည အႏရာယရသညဟ သေဘာထားၾကသည။ MTC ႏင BMA အဆငျမငေခါငးေဆာငမားအဆအရ ျပငပမ ပပးမႈမားေပၚတြငသာ မခေနျခငးသည ခငမာမႈမရေၾကာငး ဖြငဟဝနခေသာလညး ဖြ႔စညးပဆငရာ အေျပာငးအလ ႀကးႀကးမားမားျပလပရမညျဖစ ေသာေၾကာင အနးကပပးေပါငးဆကဆမႈမားျပလပရန တြန႔ဆတေနသည။136 အစးရေပၚမခမႈေၾကာင ဆးရႈးမႈမားေပၚေပါကလာ ႏငသညဟ ယဆခကမားလညးရေနသည။ ပစခတတကခကမႈရပစေရး ပကျပယျခငး သ႔မဟတ ႏငငေရးႏင အျခားအေၾကာငး ျပခကမားေၾကာင ေထာကပမႈမား ဆငးငထားျခငးမားရခပါက ယခငအလရငေဟာငးမားႏင ျပနလညခတဆကရန ခကခသြား

51

ေစမည အႏရာယလညးရသည။ အကယ၍ အေရ႕ေတာငျခမးမ ပစခတတကခကမႈရပစေရး ပကျပယသြားခပါက အစးရႏင ႏငငေရး အစအဖြ႔႔မဟတေသာ MTC BMA ကသ႔ေသာ အစအဖြ႔႔မားၾကား တြင ယၾကညမႈ ခငခငမာမာမရခလင ယငးလမးေၾကာငး မားသည အခနမေရြးပကျပားသြားႏငသည။ အစးရႏင ျပလပမည ရငးျမစခြေဝမႈ သေဘာတညခကမားတြင ၄ငးတ႔၏ လြတလပစြာ လပပငခြင၊ ေစာငေရာကမႈပစမားက အေျပာငးအလမရ အသးခႏငမည သတမတခကမားက ထညသြငးႏငရန လလားလကရသည။ အခကအခ အမားအျပားရေနေသာလညး ဆကစပပတသကသမားအားလးသည အနာဂတတြငေပၚေပါကလာႏငဖြယရသည ေငြေၾကးပပးမႈပစမားႏင ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားစတငထားရနမာ အေရးႀကးသည။

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၆။ ။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးေနသည အျခားေသာ အဖြ႔႔မား (NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ေဖာျပထားသညအတငး) စရတေထာကပေပးရန ႏငင၏ ကနးမာေရးစရတေထာကပသည လပငနးစဥက အစးရအေနျဖင ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပခပါက အနာဂတတြငေပၚေပါကလာႏငသည ေထာကပမႈဆငရာကစၥမားႏင ပတသကၿပး အစးရ ႏင ECBHO မားၾကားတြင ေဆြးေႏြးမႈမားစတငထားသငသည။

• ယငးကစၥႏငပတသကၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားသည အလြနတရာ သတထားရမညျဖစေသာေၾကာင ႏငငေရးအရ တးတက မႈမား မရေသးသည အေနအထားတြင အတငးတြနးျခငးမးက ေရာငရားသငသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ျပျပငေျပာငးလမႈမားေပၚတြင ၄ငးတ႔ယၾကညမႈမရသေရြ႔ ယငးကသ႔ေသာေထာကပမႈက ECBHO မားလကခႏငရနမာ ျဖစႏငေခနညးသည။

ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက ၃။ ။ ႏငငတကာ အေထာကအပမားသည ခငမာမႈမရေၾကာငးက ECBHO မားအေနျဖင သေဘာေပါကထားရမည။ အထးသျဖင အစးရမ ကနးမာေရးအသးစရတမား ျမႇငတငေနသည အေနအထားျဖစေနသည။ ခငမာေသခာသည စရတပပးေပးမႈရရရနႏငပတသကၿပး အတြငးစညးမဝါဒ ခမတေရးအတြက စတငလပေဆာငသငသည။ ထကသ႔ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပသညအခါတြင အစးရေထာကပမႈ၏ ျဖစႏငေခ၊ ႀကတငရထားရမည အေျခအေန၊ ေထာကပမႈအား လကချခငး အစရသည ကစၥမားက ဥးတညေဆြးေႏြးသငသည။

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရးအဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက ၅။ ။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ တးတကမႈေႏးေကြးေနျခငး၊ ပဋပကၡ မားျပနလညျဖစပြားလာႏငေခရသျဖင ေထာကပေရး မဟာဗဟာမား ေရးဆြသညအခါတြင ECBHO မားက အနညးဆး ၅ ႏစစငၿပငေထာကပျခငးျပလပႏငသည ေထာကပေရးလမးေၾကာငးက ထညသြငးေရးဆြထားသငသည။

• အစးရ၏ စရတေထာကပေရးလပငနးစဥက ကညေပးျခငးမားျပလပေနသည အေနအထားတြင အကအညေတာငးခ မႈမားရပါက အလရငမားသည ECBHO ႏင အစးရၾကား စရတေထာကပမႈ ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက ေဆြးေႏြးမႈ မားေပၚေပါကလာေစရန ေဆာငရြကေပးသငသည။

• မညသ႔ပငျဖစေစ ႏငငတကာအလရငမားအေနျဖင ဆယစႏစခၾကာျဖစခသညစစပြေၾကာင ေပၚေပါကလာသည ႏငငေရးအခကအခမားရေနျခငးက သတထားဆငျခငရမညျဖစၿပး အစးရ၏ ေထာကပမႈတခတညးရယရန ECBHO မားက အေလာတႀကး တကတြနးမႈ မျပလပသငပါ။

၅.၄။ ေပါငးစညးျခငးအတြက အႏရာယရသည အယအဆမား (Problematic conceptions of convergence)

ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး ႏင အျခားေသာ ေပါငးစညးျခငးဆငရာလပငနးမားသည လကရအေျခအေနတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အားလးအတြက လကေတြ႔ကသညအေနအထားမဟတပါ။ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပရနအတြက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈ အႀကမေပါငးမားစြာ ျပလပရနလအပၿပး ကနးမာေရးလပငနး ေဆာငရြကေနျခငးမရသည သ႔မဟတ ကနးမာေရးအေၾကာငးက အနညးငယသာနားလညသည အစးရအရာရ၊ EAO အရာရမားထမ ခြငျပခကေတာငးယေနၾကရသည။ မလအပသည အပ လပငနးမားျဖစေသာေၾကာင ယငးလပငနးစဥအဆငဆငသည စတပကစရာေကာငးၿပး အခနၾကန႔ၾကာမႈကျဖစေစသည။ ျပညသလထမားထသ႔ အေရးႀကးကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားေပးရာတြငလညး ေႏးေကြးေစၿပး ကနးမာေရးအရ တနးတမႈ မရျခငးမားက ေပၚေပါကေစသည။

အေစာပငးထတျပနခသည HCCG မဝါဒစာတမးမားတြင MoH ႏင ပးေပါငးဆကဆမႈမားတးတကသထက တးတကေအာင ေဆာငရြကသြားမည ေပါငးစညးေရး လပငနးစဥမားက ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာလညး ပးေပါငးဆကဆမႈမားက မညသ႔ေဖာ ထတမညဆသညအခကအတြက အေသးစတလမးညြနခကမာ အနညးငယသာရသည။ ယငးအစအစဥမားသည ေပါငးစညးျခငး လပငနးစဥက ပေဖာျမငေယာငရန ႀကးစားေနသည ဆကစပပတသကသမားအတြက လမးညြနခကအနညးအကဥးသာ ေပးႏင ၿပး အခ႕ေသာကစၥမားတြင အမးမးေသာ အနကဖြငမႈမားက ေပၚေပါကေစခသည။ ပဋပကၡဒဏ ႏစေပါငးမားစြာခထား ရသညေနရာ၊ ႏငငတကာ ပးေပါငးဆကဆမႈ အနညးငယသာရခဖးသည ဖြ႔ၿဖးေရးအဝနးအဝငးတြင ျပငပမ အစအဖြ႔မားအဖ႔ ေပါငးစညးျခငးလပငနးအတြက မနကနသည ခဥးကပပက ေဖာထတႏငရနဆသညမာ အထးခကခသညကစၥျဖစသည။

52

ႏငငတကာ ေထာကပေရးအဖြ႔မားအေနျဖင MoH ႏင ECBHOs ပးေပါငးလပကငေစရန စတအားထကသနစြာ တကတြနးရသည အေၾကာငးရငး အေတာမားမား ရသည။ စငၿပငကနးမာေရးစနစမားရေနျခငးသည ျပနာမားေပၚေပါကေစသည။ EAO မားက ႏငငတညေထာငျခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငေစရန မလလားျခငး၊ ေပါငးစညးျခငးလပငနးမားသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက အေထာကအပျဖစေစမညဟ ယဆျခငးတ႔ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ပဋပကၡဒဏခထားရသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးမ အေျခအေနအရပရပသည စငၿပငစနစက ဆကလကထားရရန၊ EAO မား၊ ၄ငးတ႔ႏငဆကစပသည ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားတြင ပးေပါငးဆကဆရန ေတာငးဆလကရၾကသည။

MoH ႏင ECBHO မားၾကားမ ပးတြလပငနးမားက အလငစလတကတြနးျခငးသည လအပသည ေစာငေရာကမႈမား ျပလပရာတြင ေႏာငေႏးျခငး၊ MoH ႏင ECBHO မားက စတပကေစျခငးမား ျဖစေပၚ ေစနငသည။ အခနး ၄.၂ ႏင ၅.၃ တြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး သတငးအခကအလကမေဝျခငးႏင ယၾကညမႈတညေဆာကေရး လပငနးမားသည ယခအဆငတြင ေႏးေကြးေနမညျဖစေသာ လညး ႏငငတကာ ေထာကပေရးအစအဖြ႔မားအေနျဖင ယငးလပငနးမားက လအပသည၊ ေဆာငရြကထကသည ေပါငးစညးျခငးလပငနးမားျဖစသညဟ နားလညထားေပးရမည။ ေရရညတြင ပ၍ေကာငးမြနေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ေပၚေပါကလာေစရန အေရးႀကးသည ရငးႏးျမပႏမႈတခအျဖစ နားလညလကခေပးရမညျဖစသည။ ဤအခနးတြင ႏငငတကာအစအဖြ႔႔မား၏ ပါဝငမႈ သည ေပါငးစညးျခငးက အားေပးရာ မေရာကဘ အႏရာယကေရာကေစႏငသည လပရပႀကး ၂ ခကေဖာျပထားပါသည။

အစးရခြငျပခကမားရရန ေပါငးစညးျခငး (Convergence for gaining government permissions)

ကနးမာေရး တနးတညမမႈမရျခငးက ေျဖရငးရနမဟတဘ အခနး ၄.၂ တြင ဥပမာျပေဆြးေႏြးခသည ကာကြယေဆးထးျခငးႏင ကာလဝမးကသျခငးတ႔အတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားလအပသည။ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား (UNICEF) မားအား ECBHO မားသ႔ တကရကကညျခငး သ႔မဟတ တကရကပးေပါငးဆကဆျခငးက ပတပငထားေသာေၾကာင MoH မ ဝငေရာကပါဝငရန လအပသည။ ယငးဥပမာမားက ၾကညျခငးအားျဖင ႏငငတကာအဖြ႔႔အစညးမား၏ ျပနာေျဖရငးႏငမႈ အရညအခငး၊ စတပငး ျဖတမႈမားျဖင လပငနးအခကအခမား ေကာလႊားပက ေတြ႔ျမငႏငသကသ႔ ထကသ႔ေသာ စညးကမးသတမတခကမားသည လအပသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ေႏးေကြးေစေၾကာငးကလညး ထငဟပေစသည။ မမရပရြာတြင ကာလရညၾကာ ေဇာကခလပကငခသညတင ႏငငေတာမဝါဒအရျဖငလညးေကာငး MoH ေအာကတြငေဆာငရြကေစရန ECBHO မားကဖအားေပး သညအခါ ယငးကန႔သတခကမားသည ပဋပကၡကဥးတညေစသည မေကမနပမႈမားက ထပေပါငး အားသစေလာငးသကသ႔ျဖစေစ ႏငသည။ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတြင ဝငေရာကပါဝငႏငသည အေနအထားရသမားအေနျဖငလညး ယငးေထာငေခာကမားက သတျပမရနလသည။

ျပငပမ တကတြနးသည ေပါငးစညးျခငးလပငနးမားတြင ရငးျမစမား စမေနသည ႏငငတကာအဖြ႔႔မားအေနျဖင ECBHO မားႏင တကရကလပငနး ေဆာငရြကႏငခြငရမသာလင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ပ၍ထေရာကစြာ ပပးႏငမညျဖစသည။ အလရငမားအေနျဖင ECBHO မားက တကရက ေငြေၾကးပပးႏင၊ ေစာငၾကညႏငသည လပငနးစဥအဆငမား ေရးဆြထားၿပး UN စနစထကပ၍ ေပာေျပာငးသည နညးပညာပငးဆငရာအဖြ႔႔အစညးမားႏင ပးေပါငးႏငမသာလင ေဖာျပပါရညမနးခကမား အထေျမာကေအာငျမငမညျဖစသည။ အစးရႏင ECBHO မားသည ေဘးဒကၡ ပးေပါငးတန႔ျပနေရး၊ အျခားေသာ ဝနေဆာငမႈမား ပးေပါငးေဆာငရြကႏငရန လပငနးစဥမားဆကလကအေကာငအထညေဖာျခငးသည လကေတြ႔အလပျဖစေသာလညး ECBHO ႏင ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက အစးရမခြငျပရန အစးရက ေကနပေစသညအျပအမအေနျဖင ေဆာငရြကရန ႏငငတကာအဖြ႔႔မားမ မသတမတသငပါ။ ေဘးဒကၡေရာကသညအေနအထားမးအတြက တကရကတန႔ျပနႏငသညလပငနးစဥ (direct response mechanisms) မားျပငဆငထားရန လအပသည။

ေပါငးစညးျခငးအတြက ေပါငးစညးျခငး (Convergence for convergence’s sake)

ေပါငးစညးျခငးက ေပါငးစညးျခငးတခတညးအတြက ရႈျမငသညအခါတြင ပကစးဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယ ပ၍တးလာသည။ အထးသျဖင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရး ရနပေငြမားက ရနဖက ၂ ဖက အတတကြ နးကပေစသည စမကနးမားတြင အသးျပလ သည ႏငငတကာအဖြ႔႔မား၏ အျမငမးျဖစသည။ စာတမးရင ၂ ဥးလး သည ေပါငးစညးျခငးလပငနးက ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန သ႔မဟတ လမႈေရးေပါငးစညးမႈ မား တြင အသးခရန အခြငအလမးရာေနသည ႏငငတကာအဖြ႔႔အေတာမားမားနင ေဆြးေႏြးမႈမား မၾကာခဏျပလပဖးသည။ ယငးတ႔အနက ကနးမာေရးလပငနး အေတြ႔အႀကမရသမားလညး အပါအဝငျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ခဥးကပပသည ေမာမနးထားသည သကေရာကမႈမား ေပၚေပါကလာေစမည မဟတပါ။ ျပညစအဓပၺာယရေသာ ပးေပါငးေဆာငရြက မႈမားသည ECBHO ႏင MoH တ႔၏ အခကအခ မားေကာလႊားရန အားထတမႈမားေပၚတြင မတညေနသည။ သးျခားလပေဆာငျခငး ထက ပးေပါငးေဆာငရြကပါက ပ၍အကးမားေစမည တညသည လအပခကမားေပၚတြငအေျခခမသာလင ေအာငျမငသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ေပၚထြကလာမညျဖစသည။ အလရငမားအေနျဖင အတငးအဓမၼ တကတြနးလင သ႔မဟတ မကလးေပး သညဆပါက ႏငငတကာအဖြ႔႔မားက ေကနပေစရန အဓကထားလာၾကၿပး အမနတကယ ယၾကညမႈတညေဆာကျခငးက ေနာကတနးပ႔ခနထားျခငးမားလညး ျဖစေပၚလာႏငသည။

53

မဒယာမားၾကားတြင နာမညႀကးၿပး ေအာငျမငမႈကေဖာကးသည ထတျပနခကမားေပၚေပါကလာေစႏငၿပး ECBHO ႏင အစးရၾကားမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက ထတေဖာျပသရန ရညရြယ၍ ႏငငတကာအဖြ႔႔မားမ စစဥသည နာမညေကာ၊ တပြတး အခမးအနားမားသညလညး လကေတြ႔အေျခအေနတြင စစမနသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ေပၚေပါကလာေစရန ကညေပး ႏငျခငးမရပါ။ ထကသ႔ေသာ အခမးအနားမားသည ရနဖကမားက အခနးတခတညးတြင ေရာကရေစၿပး အေပၚယတငးမာမႈမားက ဖယရားေပးရန အေထာကအပျဖစေစေသာလညး အဖြ႔အစညးမားၾကားတြင ရနငါခြျခားျခငးမား ေပၚေပါကလာေစမည အႏရာယ လညးရေနၿပး ေပါငးစညးျခငးလပငနးမားႏင အျခားေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားသည အေပၚယသေဘာသာ ျဖစၿပး ဆကလက ပါဝငရန ထကတနမႈမရဟ ထငျမငသြားႏငသည။ ထ႔ျပင ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားကလညး ၄ငးတ႔ ပငမရညမနးခကမ လမးလြသြားေစႏငသည။ အျခားအေရးပါသည ပးေပါငးေဆာငရြကမႈပစမားမလညး ဖယခြာသြားေစႏငသည။

ေပါငးစညးေရးလပငနးမား ထေရာကမႈရရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျဖစေပၚလာရန သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးအတြက ရညရြယသညလပငနးမားကသာ သးသန႔ေဆာငရြကျခငးမဟတဘ အေျပာငးအလႏငဆငသည သငေတာရာသအရမား ကနးမာေရး ညမမႈတးတကလာျခငးက တငးတာရန အဓကထားသည ဆကစပအညြနးကနးမားႏင ေပါငးစပေဖာေဆာငရႏ လအပသည။ ေပါငးစညးျခငးအတြက နညးလမးမားေဖာထတရနအတြက အငတကအားတကေဆာငရြကရန လၿပး ေပါငးစညးျခငး လပငနးမားက ၄ငးတ႔မဟာဗဟာတြငထညသြငးထားသည အလရငမားမ ႀကးၾကပဥးေဆာငမႈမား ျပလပႏငသည။

54

ေနာကဆကတြ ၁ ။ ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငျခမးအတြက အႀကျပခက စစညးမႈ အစးရသ႔အႀကျပခကမား

၁။ ။ ECBHO မားသည စြမးေဆာငရည၊ အေတြ႔အႀက၊ နယေျမအေနအထား ကြမးကငမႈတ႔ရေနသျဖင UHC ေအာငျမငရန ECBHO မားက အေရးႀကးသည လပေဖာကငဖကအေနျဖင ရႈျမငသငသည။

• ECBHO မား၏ အခနးက႑ျမႇငတငႏငရန မနကနသညမဝါဒမားႏင ေဆာငရြကပမား ျပစေရးသားရန၊ ဆကလက ေဖာျပမည အႀကျပခကမားပါအတငး အရညအေသြးမ ေစာငေရာကမႈမား ျပလပႏငရန အားျဖညေပးမႈမား ေဆာငရြက ရမညျဖစသည။

၂။ ။ ECBHO မားက အခငအမာ အသအမတျပပါ။ ဥပေဒျဖင သ႔မဟတ ေၾကညာစာျဖင အသအမတျပပါ။

• အဖြ႔႔မားႏင ႏစဖကသေဘာတထားသည သတမတခကမားေပၚတြင အေျခခသငသည။

• ECBHO မားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးေနသမားျဖစေၾကာငး ေဖာျပသငသည။

• ECBHO မားသည အစးရ၊ ျပညတြငး၊ ႏငငတကာ အကအညမား ႏင ေဒသခရပရြာမားမ ရနပေငြလကခႏငခြငရသညဟ ေဖာျပထားသငသည။

• MoH အေနျဖင ထပတကေနသည လႊမးၿခေနရာမားတြင ဝငေရာကလႈပရားသညအခါတြင ECBHO မားႏင ပးေပါငး လပေဆာင၊ ညႇႏႈငးလပေဆာငရမညဟ ေဖာျပထားသငသည။

• အမးသားကနးမာေရးမဝါဒ၊ ဆကစပမဟာဗဟာမားႏင ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပသညအခါတြင MoHႏင အျခား အစးရအဖြ႔႔အစညးမားသည ECBHO မားႏင ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရမညဟ ေဖာျပသငသည။

• အထးတလညသတမတထားသည မတပတငလပငနးစဥျဖငမဟတဘ အေရးပါသည ကနးမာေရးေစာငေရာကသ အျဖစ ရပတညေနသည EBCHO မား၏ လကရအေျခအေနက တရားဝင ခငခငမာမာ အသအမတျပေပးသညဟ ေဖာျပထားသငသည။

• NCA လကမတေရးထးထားသည အဖြ႔႔မားႏငဆကႏြယသညအဖြ႔႔မား သ႔မဟတ အျခားေသာ ႏငငေရးသတမတခက မားႏင အကးဝငသမားအတြကသာမဟတဘ ကနးမာေရးေစာငေရာကေနသည အထငကရအဖြ႔႔မားအားလးသ႔ သကေရာကေစသငသည။

• NLD မဝါဒႏငအည ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသအမတျပျခငး၊ လငစငခထားေပးျခငး ႏင အစးရမ ပ၍ ထေရာကစြာ ေစာငၾကညႏငေရးကစၥမားအတြက ပထမအဆငအေနျဖင ေဆာငရြကသငသည။ အခနး ၅.၃ ကၾကညပါ။

၃။ ။ေပါငးစညးျခငးအတြက ရငးလငးသညမဝါဒမား၊ ရငးလငးသည ရပတညခကမားေဖာထတပါ။ ECBHO မားႏင ပ၍ ထေရာကစြာ ပးေပါငးညႇႏႈငးေဆာငရြကနငရန ဌာနအဆင လမးညြနခက သတမတေရးဆြပါ။

• ECBHO မားႏင ပးေပါငးဆကဆရန အေရးႀကးေၾကာငးက သကဆငသည ဝနထမးအဆငဆငက ေလာညစြာ ရငးျပ ထားသငသည။

• ECBHO မားႏင ပးေပါငးဆကဆရနအတြက ဥးစားေပးမႈမား၊ သတမတခကမႈမားက ေဖာထတထားရမည။ ဝနထမးမား က သတမတခကမားႏငအည ခန႔ထားတာဝနေပးသငသည။

• NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင အႀကျပထားသညအတငး ဆကသြယေရး ႏင ပးေပါငးေရးလပငနးစဥ (“communica-tion and coordination mechanism”)က အမနတကယ အေကာငအထညေဖာသငၿပး ျပညေထာငစအဆင၊ ျပညနယ အဆငဌာနမား ပါဝငေစရမည။

၄။ ။ ေအာကေဖာျပပါ ကစၥမားအတြက မဝါဒမား ေရးဆြအေကာငအထညေဖာသငပါသည။

• ၿမ႕နယကနးမာေရးမးမားႏင အေျခခကနးမာေရးဝနထမးမားက ေနရာတခတြင ကာလရညခန႔ထားႏငရန။

• SHD ရာထးမားႏစရညခန႔ထားႏငရန။

• အထကေဖာျပပါ ရာထးမားက အခနျပညထမးေဆာငလသမားက ခန႔ထားႏငရန အားေပးသည။

55

၅။ ။ ECBHO မားႏင ညႇႏႈငးၿပး ECBHO ကနးမာေရးလပသားမားက အသအမတျပေပးႏငသည လပငနးစဥေဖာထတပါ။

• သငေတာသည လပငနးအဆငမား ျဖစေပၚလာရနအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး၊ ညႇႏႈငးျခငးမား လအပမညျဖစသည။

• ECBHO မားတြင ေလကငသငတနးေပးသညစနစ၊ အသအမတျပလကမတထတေပးသည စနစရေနသညက အစးရ အေနျဖင အသအမတျပရမည။ ၄ငးတ႔၏ ေစာငေရာကမႈပစႏင ကကညသည ကနးမာေရးဝနထမးမား ေမြးထတ ႏငရမည။

• အစးရသည ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ဝနထမးမားက ေလကငေပးသည စြမးရညမားႏင ေပါငးစပေပးျခငးက ေဆာငရြက ျခငးထက ECBHO ကနးမာေရးဝနထမးမား၏ တစဥးခငး ကသေရးစြမးရည၊ အဆငျမငကသမႈမား ျပလပေနရမႈ (task-shifting) က အာရစက ေဆာငရြကေပးရနလသည။

ECBHO သ႔အႀကျပခကမား

၁။ ။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ေပါငးစညးေရး ႀကးပမးမႈမား ဆကလကေဆာငရြကသငၿပး ယငးအားထတမႈမားသည စခနမ ကနးမာေရး ရရေစရန အဓကဥးစားေပးအျဖစ ရညရြယသငသည။

• NLD ဥးေဆာငသည အစးရအဖြ႔႔သည ျပညသေထာကခမႈႏင အာဏာရရလာသည အစးရျဖစေသာေၾကာင ECBHOs မားအေနျဖင အစးရတရပ၏ ႏငငကနးမာေရးက႑တးတကေရးအတြက စမႏငခြငက အသအမတျပရမည။ MoH သည ႏငငတြငးတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အဓကတာဝနယသအျဖစရေနသညက အသအမတျပရမည။

• MoH တြင လပပငခြငအာဏာအမားအျပားရသညႏင အည ECBHOs မား၏ မဟာဗဟာမားႏင ရညမနးခကမားသည MoH ရညမနးထားခကမားႏင လကဖကညသညဆပါက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာရာတြင မားစြာအကးရမည ျဖစသကသ႔ ECBHO မား လပငနး အေကာငအထညေဖာရာတြငလညး စးရမေၾကာငၾကမႈမရဘ အေကာငအထညေဖာႏင မညျဖစသည။

၂။ ။ ႏငငသားတငးသည အရညအေသြးျပညသည ပညာသညမား၏ကသမႈ ရယႏငေအာင ေဆာငရြကရန တာဝနရမႈ၊ အသအမတျပမႈအတြက အေျခခလအပခကမား ခမတႏငသည လပပငခြငအာဏာမားရသညက ECBHO မားအေနျဖင နားလည သေဘာေပါကထားရမည။.

၃။ ။ ႏငငတကာအေထာကအပမားသည ခငမာမႈမရေၾကာငးက ECBHO မားအေနျဖင သေဘာေပါကထားရမည။ အထးသျဖင အစးရမ ကနးမာေရးအသးစရတမား ျမႇငတငေနသညအေနအထားျဖစေနသည။ ခငမာေသခာသည စရတပပးေပးမႈ ရရရနႏငပတသကၿပး အတြငးစညးမဝါဒ ခမတေရးအတြက စတငလပေဆာငသငသည။ ထကသ႔ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပသည အခါတြင အစးရေထာကပမႈ ျဖစႏငေခ၊ ႀကတငရထားရမည အေျခအေန၊ ေထာကပမႈအား လကချခငး အစရသညကစၥမားက ဥးတညေဆြးေႏြးရမညျဖစသည။

အစးရ ႏင EAO/ECBHO မားသ႔ အႀကျပခက

၁။ ။ အစးရႏင EAO မားထနးခပသည ေနရာက လမႈေရးဝနေဆာငမႈမားျဖင ေနရာဥးယသတမတျခငးမဟတဘ ရပစေရး ႏင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ လပငနးစဥမားမတဆင သတမတသငသည။

• နယေျမသတမတရနအတြက လမႈဝနေဆာငမႈမားက အသးချခငးသည ဝနေဆာငမႈမားက ႏငငေရးလကနကသဖြယ အသးချခငးက ျဖစေပၚေစႏငသည။ အရညအေသြးႏင တနးတညမႈအစား နယေျမရရေရး ၿပငပြသဖြယ ဥးတညခက ေျပာငးသြားႏငသည အႏရာယလညးရပါသည။

၂။ ။ ထနးခပမႈ ဧရယာသတမတျခငးက ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားမ ေဆာငရြကျခငးအစား NLD ၏ ၂ဝ၁၆ ကနးမာေရး လမးျပေျမပတြင လမးညႊနထားသည ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥမ တစဆင တရားဝငေဆြးေႏြးမႈမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လႊမးၿခသညေနရာ သတမတျခငးမား ေဆာငရြက ႏငသည။

• ယငးလပငနးစဥတြင ေဒသတစခအတြငးရ ကနးမာေရးေစာငေရာကသ အေရအတြကေပၚမတညၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၊ ခ႐င သ႔မဟတ ၿမ႕နယအဆင ေကာမတ သ႔မဟတ ဖရမမားပါဝငႏငသည။

• ယငးလပငနးစဥ၏ အဓကရညမနးခကအေနျဖင ကနးမာေရးတနးတမႈရရရန အဓကထား ေဆာငရြကသငသည။ လပငနးစဥတြင ပါဝငသမားသည သကဆငရာ ႏငငေရးအစအဖြ႔႔မားႏင ညႇႏႈငးျခငးမးမဟတဘ ကနးမာေရး ကစၥမား ႏငပတသကၿပး ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခကမား ခႏငရန အာဏာအပႏငးထားသငသည။

56

• ေနျပညေတာ သ႔မဟတ EAO အဆငျမငေခါငးေဆာငပငးမ ခြငျပခကရယရနမလဘ ၄ငးတ႔ေဒသရ ကနးမာေရးလပငနး မားက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏငပတသကသည ေနာကဆးအဆင ဆးျဖတခကမားခမတႏငရန အစးရႏင EAO မားသည ျပညနယအဆင၊ ေဒသအဆင အရာရမားက လပပငခြငေပးထားသငသည။

၃။ ။ အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက လမးေၾကာငးေပးႏငရန၊ လႊမးၿခဧရယာမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား အားေကာငးေစရန ေျမပထတျခငး၊ ကနးမာေရးစနစ ဆနးစစမႈႏင မဝါဒေရးဆြျခငး ကသ႔ေသာ ပးတြအေကာငအထညေဖာရမည လပငနးမား၊ သးျခားလပငနးမား ေဆာငရြကႏငရန စနစ ၂ မးလးမ နညးလမးေဖာထတရန လအပသည။

• အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ယငးကသ႔ေသာလပငနးမားက သးျခားေဆာငရြကျခငးသည အနာဂတ ဆကဆပးေပါငး မႈအတြက အသငျဖစေစမညျဖစသည။

• အေျခခအခကအလကမား မရျခငးေၾကာင လြြမးၿခဧရယာ ပးေပါငးေျမပထတျခငးလပငနး အစျပရန ေႏာငေႏးမႈ မားရသည။ သ႔ေသာလညး ယၾကညမႈတညေဆာကရန၊ အျပနအလန ေလလာရနအတြက မားစြာ အေထာကအပ ျဖစေစပါသည။

၄။ ။ စနစ ၂ မးၾကား ယၾကညမႈ၊ ဆကဆေရး ႏင နားလညမႈ ကယျပန႔စြာ တညေဆာကႏငရန သတငးအခကအလကမေဝျခငး၊ စညးေဝးပြႀကးမား ကငးပျခငးက စဥဆကမျပတေဆာငရြကသငသည။

• ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင NLD မ ဥးစးကငးပခသည အစအစဥသည အေျခခေကာငးျဖစၿပး ေနာငတြငလညး အစးရမ တရားဝင အစအစဥမား ဆကလကကငးပေပးႏငသညဆပါက မားစြာအကးရမညျဖစပါသည။

• သကဆငရာ အစအဖြ႔႔အားလးက ဆကသြယေရး ႏင ညႇႏႈငးေရး (“communication and coordination”) လပငနးစဥျဖင ခတဆကရန သြားေရးလာေရးအခကအခမားရသညဆပါက အခကအလကမေဝျခငးက ေပါေပါပါးပါး ေဆာငရြကပါက ယၾကညမႈ ႏင နားလညမႈ တညေဆာကရန အလြနအကးရမညျဖစပါသည။

• ယငးကသ႔ လႈပရားမႈမားက ကနးမာေရးဆငရာ မဟာဗဟာမားႏင ရညမနးခကမား ႏငပတသကသည ေဆြးေႏြးမႈမား စတငႏငရန အသးျပႏငသည။ ဥပမာ UHC ႏငဆငသည ကစၥမား

၅။ ။ ကးစကေရာဂါတကဖကျခငး၊ လနာ လႊေျပာငးျခငးဆငရာ လပငနးသတမတျခငးတ႔က စနစတကေဖာေဆာငရမည ညႇႏႈငးေဆာငရြကေရးကစၥမားအျဖစ သေဘာထားသငသည။

• ေဖာျပခပါ ျပနာမားက NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ေဖာျပပါရသည ဆကသြယေရးႏင ညႇႏႈငးေရး (“communi-cation and coordination”) လပငနးစဥျဖင ေျဖရငးႏငသည။

• ေအာငျမငေနၿပျဖစေသာ ေဆာငရြကဆ ပးေပါငးညႇႏႈငးေရး အားထတမႈမားက အစးရသစလကထကတြငလညး ဆကလက အေကာငအထညေဖာသြားရနလသည။ ႏငငတကာ ေထာကပေရး အဖြ႔႔မားမဟတဘ အစးရႏင ECBHO မားသည ဥးေဆာငရန၊ လပငနးစဥမားအတြက တာဝနယရနလအပသည။

၆။ ။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးေနသည အျခားေသာ အဖြ႔႔မား (NLD ၏ UHC လမးျပေျမပတြင ေဖာျပထားသညအတငး) စရတေထာကပေပးရန ႏငင၏ ကနးမာေရးစရတေထာကပသည လပငနးစဥက အစးရအေနျဖင ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပခပါက အနာဂတတြငေပၚေပါကလာႏငသည ေထာကပမႈဆငရာ ကစၥမားႏင ပတသကၿပး အစးရ ႏင ECBHO မားၾကားတြင ေဆြးေႏြးမႈမားစတငထားသငသည။.

• ယငးကစၥႏငပတသကၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားသည အလြနတရာ သတထားရမညျဖစေသာေၾကာင ႏငငေရးအရတးတကမႈမား မရေသးသည အေနအထားတြင အတငးတြနးျခငးမးက ေရာငရားသငသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ျပျပင ေျပာငးလမႈမားေပၚတြင ၄ငးတ႔ယၾကညမႈမရသေရြ႕ ယငးကသ႔ေသာေထာကပမႈက ECBHO မားလကခႏငရနမာ ျဖစႏင ေခနညးသည။

ႏငငတကာမ အကအညေပးေရး အဖြ႔မားသ႔ အႀကျပခက

၁။ ။ လတတေလာအေနျဖင လတငးကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရရေစရန လကေတြ႔အရေရာ၊ ႏငငေရးအရပါ စနစ ၂ မးလးကေထာကပရနလအပသည။

၂။ ။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးရ သြားလာရနခကခသညေနရာ၊ အလြယတကအႏရာယ ေတြ႔ႏငသမားက အဆငအတနးျမင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမား တညတညၿငမၿငမ ပပးေပးႏငရနအတြက ECBHOs မားက စနစတက အသင အေနအထား ရေစမည၊ ေရရည၊ တညၿငမေသာ ေထာကပေရးနညးလမးမားက ျပငဆငထားသငသည။

57

• အလရငမားသည အစးရခညးသကသက ေရးဆြထားသည လပငနးအစအစဥမားကသာ အေလးထားသည သမရးက ဖြ႔ၿဖးေရးခဥးကပပမားက ျပျပငရနလအပမည။ MoH ႏင ECBHOs ႏစခလးက ေထာကပသည နညးလမးက ေထာကခအသးျပရမည။ ကနးမာေရးစနစ တနးတညမမႈ ေဖာေဆာငျခငးလပငနးတြင အကးျဖစထြနးေစရန စနစ ၂ ခ ပးေပါငးေစျခငးက ပပးေပးရမည။

• ယငးသ႔ ေထာကပေပးမႈမားသည အရညအေသြးမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ျပညသအမားအျပားအား ပပးေပး ႏငရန ရညရြယၿပး ေဆာငရြကရမည။ အထးသျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လေလာကစြာမရရသမား၊ ေဘးအႏရာယ ခခႏငစြမးမရသမားအတြက ရညရြယရမည။

• ယချဖစေပၚေနသည ႏငငေရးအေျခအေနမားအရ ECBHO မားသည တငးရငးသား လမးစမားအား ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈျပလပေပးႏငရန အလရငမား၏ ရနပေငြမားက မခေနရ သညဆေသာလညး ကနကစရတသကသာလြနးသည ေစာငေရာကမႈမားျဖစသညဟေသာ အခကက အလရငမားအေနျဖင အသအမတျပရနလသည။

• အလရငမားအေနျဖင စမကနး တစခခငးစအလက အလေငြပပးေပးျခငးထက နညးပညာပငးဆငရာ မတဖက အဖြ႔႔အစညးမား (technical partners) ႏင ECBHO မားၾကား ကာလရည လကတြေဆာငရြကျခငးကသ႔ေသာ စနစ မားက အားေကာငးေစသည (systems-strengthening) ခဥးကပပက အသးခသငသည။

• ထကသ႔ေသာ နညးလမးမား (instruments) က အလရငတဥးတညး သ႔မဟတ အလရငမား၏ ကနးမာေရးမဟာဗဟာ ၏ သးသန႔အစတအပငးတခအေနျဖင ထညသြငး အေကာငအထညေဖာႏငသည။

• ယငးနညးလမးမားက ECBHO မားႏင ေလးေလးနကနကေဆြးေႏြးၿပး၊ ၄ငးတ႔လကရဖြ႔စညးပက အကယတဝငေလလာ ၿပးမ ေဖာထတသငသည။

• ယငးအစအစဥမားအတြက ECBHO မားႏင ယၾကညမႈ တညေဆာကထားႏငၿပးျဖစေသာ အေျခကခငမာသည နညးပညာဆငရာ အဖြ႔႔အစညးမား (Technical agencies) က ဥးစားေပး ေရြးခယရမည။

၃။ ။ ECBHO မားႏင လပငနး ေဆာငရြကသညရာတြင အစးရႏငပးေပါငးေဆာငရြကျခငး။ ညႇႏႈငးျခငးမ ေပၚထြကလာႏငသည အႏရာယမားက လြတလပစြာ ဆနးစစခြငျပပါ။

• ECBHO မားအေနျဖင နယစပျဖတေကာလပငနးေဆာငရြကေနမႈမားက ဆကလကထနးသမးထားရမညျဖစသကသ႔ ႏငငတြငး အေျခစကလပငနးမားကလညး ၄ငးတ႔ဥးတညျပညသမားထသ႔ ေစာငေရာကမႈေပးရာ လမးေၾကာငးအျဖစ အေကာငအထညေဖာေနသည လပငနးမားကလညး အရနျမငရန လအပသညက သေဘာေပါကရမည။

• ေပၚေပါကလာႏငသညဆးရႈးမႈမား၊ အနာဂတတြင ေတြ႕ႀကႏငသည အတကအက၊ ေဘးဆးမားက ႀကႀကခႏငရန ၄ငးတ႔စနစတးတကေစမညစနစမား၊ စမကနးအစအစဥမား ေရးဆြႏငရနကညေပးရမည။

• ပဋပကၡေရာငရားေရးအေျခခမမား (Basic conflict sensitivity frameworks) သည လပငနးအစအစဥမား (log frames) က ေခာေမြ ႔ေစႏငၿပး ႏငငေရးတးတကမႈ သ႔မဟတ အႏရာယသစမားေပၚထြကလာပါက အလကသငေျပာငးလေစရန ကညေပးနငသည။

• အေျခခမအေနျဖင ECBHO မားသ႔ အေထာကအပေပးမႈသည ပစခတတကခကမႈရပစေရး ျပလပထားသည အခငးအကငးတြင ေစာငေရာကမႈမား အဆငျမႇငတငႏငသည အခြငအလမးမား ေဖာထတႏငရန၊ အနာဂတတြင ေပၚေပါကလာႏငသည အေရးေပၚကစၥမား သ႔မဟတ ကာလရည ပဋပကၡအေျခအေနတြင အေကာငးဆးတန႔ျပန ေဆာငရြကမႈမား ျပလပႏငရန ကညေပးရမည။

၄။ ။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏင ECBHO မား၏ အဆငတငးအဆငတငးတြင သတငးအခက အလကမေဝျခငးလပငနးမားက ႏငငတကာ ကညေထာကပေရး အဖြ႔မားအေနျဖင ပပးသငသည။

• ေျမပထတျခငး၊ ကနးမာေရးစနစဆနးစစျခငး၊ မဝါဒေရးဆြျခငးကသ႔ေသာ အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ေဆာင ကဥးေပးႏငသည ပးတြစမခကမား၊ သးျခားစမခကမားက ပပးျခငးတ႔ ပါဝငႏငသည။

• အေျခခနားလညမႈ တညေဆာကျခငး၊ ယၾကညမႈတညေဆာကရန ရညရြယသည စညးေဝးပြမားႏင သတငး အခကအလကမေဝသည စညးေဝးမား ျဖစေပၚေစရန ပပးေပးျခငးမား ပါဝငႏငသည။

• အနာဂတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက ေဆာငကဥးေပးႏငသည သတငးအခကအလကမေဝျခငးက အဓကထားသည ေဆြးေႏြးပြမား၊ ေျမပထတျခငး ႏင အျခားေဆာငရြကခကမားက ကးေၾကာငးသငေလာေဘာငဝငသည ေပါငးစညးျခငး ေဆာငရြကခကမားအျဖစ အလရင အစရငခစာေရးသားသညအခါ ထညသြငးမတယရမည။

58

၅။ ။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ တးတကမႈေႏးေကြးေနျခငး၊ ပဋပကၡမားျပနလညျဖစပြားလာႏငေခရသျဖင ေထာကပေရး မဟာဗဟာမား ေရးဆြသညအခါတြင ECBHO မားက အနညးဆး ၅ ႏစ စငၿပငေထာကပျခငးျပလပႏငသည ေထာကပေရးလမး ေၾကာငးက ထညသြငးေရးဆြထားသငသည။

• အစးရ၏ စရတေထာကပေရးလပငနးစဥက ကညေပးျခငးမားျပလပေနသည အေနအထားတြင အကအညေတာငးခမႈမား ရပါက အလရငမားသည ECBHO ႏင အစးရၾကား စရတေထာကပမႈ ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက ေဆြးေႏြးမႈမား ေပၚေပါကလာေစရန ေဆာငရြကေပးသငသည။

• မညသ႔ပငျဖစေစ ႏငငတကာအလရငမားအေနျဖင ဆယစႏစခၾကာျဖစခသညစစပြေၾကာင ေပၚေပါကလာသည ႏငငေရးအခကအခမားရေနျခငးက သတထားဆငျခငရမညျဖစၿပး အစးရ၏ ေထာကပမႈတခတညးရယရန ECBHO မားက အေလာတႀကး တကတြနးမႈ မျပလပသငပါ။

59

ေနာကဆကတြ ၂ ။ ကနးမာေရးေပါငးစညးျခငး ဗဟအဖြ႔႔ မဝါဒမား

(Health Convergence Core Group policies)

၁.၁။ ကနးမာေရးေပါငးစညျခငး ဗဟအဖြ႔႔ - ေပါငးစညးေရးအေျခခမမား137

၁။ အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အေျခခေဆာငရြကေနသည လကရကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ဆကလက ထနးသမးထားရမည။ တးခ ႔ရမည။

၂။ ECBHO မား၏ အခနးက႑၊ ဖြ႔စညးပမားက ဆကလကထနးသမးထားရမည။

၃။ ရပရြာမားႏင ရပရြာအေျချပအဖြ႔အစညးမားသည တငးရငးသားျပညနယမားမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးမားအေကာငအထညေဖာျခငးႏင ဆးျဖတခကချခငးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငရမည။

၄။ CBO မား၊ ECBHO မား၏ အခနးက႑ျမႇငတငေပးျခငး၊ စြမးေဆာငရည မြမးမေပးျခငးျဖင INGO မားသည ပးေပါငးပါဝင ရမည။

၅။ ကနးမာေရးအစအစဥမားသည ရပရြာအတြငး သ႔မဟတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသမားၾကား ပဋပကၡမားက ျဖစ ပြားေစျခငးမရေစရ။

၆။ ဖကဒရယျပညေထာငစ မေဘာငကအေျခခၿပး ႏငငအဆင ကနးမာေရးမဝါဒႏငစနစမား ျပစဖနတးရမည။

၇။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတေလာကတြင ကနးမာေရး အစအစဥမားႏင မဝါဒမားသည တငးရငးသား လမးစမား၏ ဖကဒရယ ေမာလငခကက အေထာကအပျဖစေစရမည၊ လကေလာညေထြ ျဖစေစရမည။

၈။ ကနးမာေရးႏငဆကစပ လသားခငးစာနာမႈအကအညမား၊ ဖြ႔ၿဖးေရးအကအညမားလကခရာတြင ECBHO မားႏင CBO မား ကငသးေနသည ကနးမာေရးအေျခခအေဆာကအဥႏင ကကညမႈရရမည။

၉ ။ တငးရငးသားေဒသမားတြင ေဆာငရြကမည ကနးမာေရးဆငရာလပငနးမား အေကာငအထညေဖာျခငးအတြက ေဒသခ တငးရငးသား ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမ ခြငျပခကရယသငသည။

၁.၂။ HCCG – ေပါငးစညးျခငးမ ေပၚထြကလာႏငသည ရလဒမား (Potential outcomes of convergence138)

၁။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလအပသည ျပညသမားအတြက ကသခႏငရန လြယကလာေစမည။

၂။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အျပသေဘာသကေရာကမႈမားရမည။

၃။ အေျခခလအပခကမားႏင လ႔အခြငအေရးမား ျဖညဆညးေပးႏငမည။

၄။ ႏငငတကာႏငခတဆကလပေဆာငျခငး၊ မတဖကအျဖစ လကတြျခငးမား တးတကလာမည။

၅။ တငးရငးသား ကနးမာေရးဝနထမးမားက အသအမတျပ၊ ေထာကခမႈေပးႏငမည။

၆။ တငးရငးသားႏင ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရး အစအစဥမားက ပပးမႈမားျပလပႏငမည။ အားေကာငးခငမာေစသည။

၇။ ျပညနယႏင ေဒသအဆငတြင ဆးျဖတခကခႏငခြင တးတကလာေစသည။ အာဏာခြေဝမႈမား ျဖစေပၚလာေစသည။

၁.၃။ HCCG အႀကေပးမႈမား 139

၁။ တငးရငးသားေဒသမားတြင အဓက ကနးမာေရးေစာငေရာကသအျဖစ တငးရငးသားအဖြ႔႔မားက အသအမတျပပါ။ ပပးမႈျပလပပါ။

၂။ ညႇႏႈငးေရးစညးေဝးမား၊ အလပရေဆြးေႏြးပြမားတြင တငးရငးသားေခါငးေဆာငမား ပါဝငမႈ၊ လႈပရားမႈမားက အားေပးပါ။

၃။ စစဥထားရသည စမကနးမားသည မဝါဒေပါငးစညးေရး သ႔မဟတ အစအစဥ၊ စနစမားေပါငးစညးေရးက မညသ႔ အေထာကအကျဖစေစနငသညက ထညသြငးစဥးစားပါ။

၄။ ရပရြာပါဝငသည ကြနယကမားက ပပးေပးပါ။ ျပစဖနတးပါ။

60

၅။ တငးရငးသား ႏင ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအစအစဥမားက ေငြေၾကး၊ စြမးရညျမႇငတငေပးျခငး၊ နညးပညာ ေထာကပျခငးတ႔ျဖင တကရကပပး၊ ျမႇငတငေပးပါ။

၆။ ေပါငးစညးျခငး၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက အေထာကအပျဖစေစႏငေသာ ေငြေၾကးေထာကပေရးလမးေၾကာငးမား ရာေဖြရနလသည။ (ဥပမာ အစးရထနးခပေနရာႏင တငးရငးသားေဒသမားတြင ေဆာငရြကမညလပငနးမားအတြက ပးတြ ေငြေၾကးေထာကပျခငး၊ နယစပျဖတေကာေထာကပျခငး)

61

ကမးကးစာရငး

1 အဖြ႔အစညး အစအေဝးကြနယကက ရညညႊနးရနအတြက အထးေရြးခယထားသည စကားလးျဖစပါသည။ တငးရငးသား လမးစ ကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမား (ethnic health organizations” (EHOs) ) သည တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔႔အစညးမား၏ ကနးမာေရးဌာနမားက တရားဝင ရညညႊနးရာတြင အသးျပသည။ ေဒသခ LNGO မား အကးမဝငပါ။ တငးရငးသားလမးစႏင ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား (ethnic and community based health organisations (ECBHOs) ဟေသာ အသးအႏႈနးသည ကနးမာေရး အခကအလကဆငရာ အလပအဖြ႔႔ (Health Information System Working Group) ၏ စာတမး - ျပနလညကစားျခငး ခရးရည ျမနမာႏငင အေရ ႔ပငးေဒသမားတြင တငးရငးသားလမးစႏင ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမား၏ ကနးမာေရး ေဆာငရြကမႈ (“The Long Road to Recovery: Ethnic and Community-Based Health Organizations Leading the Way to Better Health in Eastern Burma”) Reliefweb (Feb. 27, 2015) တြင စတငသးႏႈနးျခငးျဖစသည။ http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery-ethnic-and-community-based-health-organizations-leading-way-better.

2 အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ အမးသားကနးမာေရးကြနယက (NLD National Health Network) ကနးမာေရးျပျပင ေျပာငးလမႈ အစအစဥ - ျမနမာႏငင အမးသား ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ လမးျပေျမပ (၂ဝ၁၆ - ၂ဝ၃ဝ) (“Programme of Health Reforms: A Roadmap Towards Universal Health Coverage in Myanmar (2016-2030)” version 1.0) (NLD National Health Network, 2016). စာမကႏာ ၁၉

3 Ibid., 24. 4 NLD သည ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ေတာငၿပကမးၿပ အႏငရခေသာလညး အေျခခဥပေဒအရ စစတပသည ဒတယသမၼတ၊

ကာကြယေရးဝနႀကး၊ နယစပႏငလၿခေရးရာဝနႀကး၊ ျပညထေရးဝနႀကးႏင ႏငငရ လြတေတာအမတ ၂၅ ရာခငႏႈနးက ခန႔ထားႏငသည။ ေန႔စဥအပခပေရးႏငဆငသညကစၥမားအတြက ျပညထေရးဝနႀကးဌာနသည အလြနအေရးပါသည။ အစးရဌာနမားၾကား ညႇႏႈငးျခငးလပငနးက တာဝနယထားရၿပး ခ႐င၊ ၿမ႕နယ၊ ေကးရြာ အပစအဆငတြင ၾသဇာအရဆး၊ အဓကအပခပေရး အစအဖြ႔ျဖစသည။ ထ႔ျပင အစးရအဖြ႔တြငးမ NLD အခနးက႑ တညၿငမေရးသည စစတပ၊ ယခငစစအစးရ အဖြ႔ဝငမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကႏငမႈေပၚတြင မားစြာမတညေနသည။ ယခင စစတပတြင အမႈထမးခဖးသမားကလညး ဝနႀကးဌာနေနရာအမားအျပားတြင ခန႔အပထားသည။

5 ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငျခမးႏငဆငသည ေျမပမား၊ အခကအလကမား ဆကလကေလလာလပါက http://www.themimu.info/special-interest-region/south-east.

6 Myanmar Information Management Unit, “South East,” http://www.themimu.info/special-interest-region/south-east.

7 တငးရငးသားလကနကကင ပဋပကၡႏင ျမနမာလႊမးမးသည ျပညနယမား ဖြ႔စညးျခငးသမငးက သလလင Martin Smith ေရးသားသည Burma: Insurgency and the Politics of Ethnicity (London: Zed Books, 1999) ၁၉၉၁ တြင ပထမအႀကမထတေဝသည Mary Callahan ေရးသားသည Making Enemies: War and State Building in Burma (Washington: Cornell University Press, 2003)၊ Ashley South ေရးသားသည Ethnic Politics in Burma: States in Conflict (New York: Routledge, 2008)၊ Mary Callahan ေရးသားသည Political Authority in Burma’s Ethnic Minority States: Devolution, Occupation, and Coexistence (Washington DC: East West Center, 2007). စာအပမားတြင ဆကလက ေလလာႏငပါသည။ ေဝဖနသးသပမႈ အနညးငယသာျပလပထားၿပး တငးရငးသားအေရးက အဓကမထားဘ ျမနမာႏငင ေပၚေပါကလာပ အျပညအစေဖာျပထားခကက ဖတရႈလလင Robert H. Taylor ေရးသားသည The State in Myanmar (Singapore: National University of Singapore Press, 2009) ကဖတပါ။ ပထမ အႀကမထတေဝစဥက The State in Burma, 1987 အမညျဖငထတေဝခသည။

8 Smith ၏ Insurgency and the Politics of Ethnicity, 196. သည အျငငးအခနပြဆေစခသည စာအပျဖစသည။ ဗလခပေနဝငး အာဏာသမးယရျခငး အေၾကာငး လဆယေရးသားထားျခငးေၾကာငျဖစသည။ Smith စာမကႏာ 196-197။

9 MTC ၂ဝ၁၄ ႏစပတလညအစရငခစာ , http://maetaoclinic.org/publications/annual-reports/. 10 ၂ဝ၁၂ ႏစဖကသေဘာတ အပစအခတရပစေရးလကမတထးၿပးေနာကပငး KNPP ၏ KnMHC သည ကရငနႏင ကယနး

လကနကကငအဖြ႔႔မား၏ ကနးမာေရးဌာန ၅ ခႏငပးေပါငးၿပး အရပဖကႏင ကနးမာေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကြနယက (Civil and Health Development Network) ကဖြ ႔စညးခသည။

11 HISWG, “The Long Road to Recovery,” http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery-ethnic -and-community-based-health-organizations-leading-way-better.

12 MTC ၂ဝ၁၄ ႏစပတလညအစရငခစာ , http://maetaoclinic.org/publications/annual-reports/; KDHW ၂ဝ၁၁ ႏစပတလညအစရငခစာ, http://kdhw.org/department/annual-reports/; BPHWT ၂ဝ၁၅ ႏစဝကအစရငခစာ , http://backpackteam.org/?p=426; ECBHO အဆငျမင အရာရမားႏင ေတြ႔ဆျခငး (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ - ၂ဝ၁၆ မတ).

13 Thailand Burma Border Consortium, “Displacement and Poverty in South East Burma/Myanmar” (2011), 17, http://www.refworld.org/docid/4ea7e9652.html.

62

14 ၂ဝဝ၅ ဇနနဝါရ ၁ ရကမ ၂ဝ၁၄ ဧၿပ ၃ဝ ထ ယာယဒကၡသညစခနး ၉ ခမ ၈၉ ၇၁၇ ဥးသည တတယႏငငမားတြင သြားေရာက အေျခခႏငခသည။

15 ၁၉၉ဝ ႏစမားမ ၂ဝ၁ဝ ႏစမားထ ကရငေဒသမားတြင ျဖစပြားခသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ မတတမး အျပညအစက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔႔ (Karen Human Rights Group) ၏ အငတာနကစာမကႏာ www.khrg.org တြငၾကညပါ။ Amnesty International ၏ “Myanmar: Crimes Against Humanity in Eastern Myanmar” (2008) ကလညး ၾကညပါ။ http://www.amnesty.org/en/library/info/ASA16/011/2008/en Amnesty International, “Myanmar (Burma): Continuing Killings and Ill‐Treatment of Minority Peoples” (July 1991), ကလညးၾကညပါ။ http://www.amnesty.org/en/library/info/ASA16/005/1991/en;

16 Alisa Tang ၏ “In eastern Burma conflict, medics face the same dangers as those they treat,” The Guardian, Jan. 25, 2011, http://www.theguardian.com/world/2011/jan/25/thailand-burma-conflict-medic-tang; ကရငလ႔ အခြငအေရးအဖြ႔ (Karen Human Rights Group) ၏ ကနးမာေရး ႏင ပညာေရးက တကခကမႈ၊ ၂ဝ၁ဝ - ၁၁ အတြငး ဥးတညရာႏင အျဖစအပကမား ( “Attacks on Health and Education: Trends and incidents from eastern Burma, 2010-2011”) (၂ဝ၁၁ ဒဇငဘာ ၆ ) http://khrg.org/2011/12/khrg1105/attacks-health-and-education-trends-and-incidents-eastern-burma-2010-2011; Physicians for Human Rights, ေကာပးအတ နယလညေဆးမးျပနလညလြတေျမာကလာ (“Backpack Medics Released,”) (၂ဝ၁၂ ဇနနဝါရ ၂၃), http://physiciansforhumanrights.org/blog/backpack-medics-released.html?referrer=https://www.google.com.mm/

17 HISWG, “The Long Road to Recovery,” 16, http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery-ethnic-and-community-based-health-organizations-leading-way-better; ကနးမာေရးလပသားမားက ဗမာစစတပ ဖမးဆး၊ ၂ဝ၁၁ ႏဝငဘာ (“Burma Army Arrest Health Workers,” Karen News, November 11, 2011)

18 BGF မားႏင ၄ငးတ႔တညေနရာအတအကက Kim Jolliffe ေရးသားသည “Ethnic Armed Conflict and Territorial Administration in Myanmar” (The Asia Foundation, 2015), 24-25, http://asiafoundation.org/publications/pdf/1521. တြငၾကညပါ။

19 ယငးလကနကကငအဖြ႔႔အစညး ၃ ခမာ ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင ရမးျပညနယ အေနာကေတာငျခမးမ အစျပခၿပး အျခားေသာ ဖကဒရယလလားသည အဖြ႔႔မားႏင မဟာမတျဖစဖြ႔ထားသည ပအပအမးသားလြတေျမာကေရးတပဥး (Pa-O National Liberation Front) ၊ KNU နယေျမတြင အေျချပထားသည လကနကကငအဖြ႔႔ငယႏစခ ရခင လြတေျမာကေရးပါတ (Arakan Liberation Party) ႏင ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားႏင လငယကြနဂရကစတ႔ျဖစသည။.

20 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔႔ (Karen Human Rights Group) ၏ စာခပေလာ အေျပာငးအလေလာ ၂ဝ၁၂ အပစအခတ ရပစေရးေနာကပငး ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးမ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏင ေဒသခမား၏ တန႔ျပနမႈမား (“Truce or Transition: Trends in Human Rights Abuse and Local Response in Southeast Myanmar Since the 2012 Ceasefire”) (2014), 9, http://www.khrg.org/2014/05/truce-or-transition-trends-human-rights-abuse-and-local-response. ကၾကညပါ။

21 Ibid., 9-10. 22 ျမနမာျပညအေရ႕ျခမးမ ေသဆးမႈစစတမး (Eastern Burma Retrospective Mortality Survey (EBRMS ) ၂ဝ၁၃

အခကအလက၊ ထတျပနျခငးမရပါ။ 23 ေမာငဇာနညႏင ေစာကပတ႔၏ ခြျခားအပစအခတရပစျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးမရႏင ( “Divisive ceasefire

won’t bring peace,”) BurmaNat News, Sep. 8, 2015, http://www.burmanet.org/news/2015/09/08/democratic-voice-of-burma-opinion-divisive-ceasefire-wont-bring-peace-maung-zarni-and-saw-kapi/.

24 ပငလစာခပကရညညြနးသည။ ၁၉၄၇ ဗလခပေအာငဆနး ဥးေဆာငသည ဗမာ အသြငကးေျပာငးေရး အစးရ ႏင ရမး၊ ခငး၊ ကခငလမးမား လကမတေရးထးခသည။ ယငးလမးမား၏ ေနရာမားတြင အပခပေရး လြတလပခြငမား ေပၚထြနးေစခသည။

25 ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား စတငသညအခနမသာ အခငအမာေပၚေပါကလာသည ေကအငအႏင မဟာမတဖြ႔ထားသည လကနကကငအဖြ႔ ၃ ဖြ ႔ျဖစေသာ AA ၊ PSLF ႏင MNDAA တ႔ႏင စစတပအငအား အနညးငယ သ႔မဟတ လးဝမရသည အဖြ႔ငယ ၃ ဖြ႔ပါဝငသည။ ေကအငအ၊ SSPP ၊ ကရငန တးတကေရး ပါတ၊ မြနျပညသစပါတ တ႔ႏငအတ အထကေဖာျပပါ အဖြ႔ ၆ ဖြ႔မ ၅ ဖြ႔သည ညညြတေသာတငးရငးသား လမးမား ဖကဒရယေကာငစ United Nationalities Federal Council (UNFC) အဖြ႔ဝငမား ျဖစၾကၿပး အားလးပါဝငႏငျခငးမရပါက လကမတမထးရန တညတညြတတညး ဆးျဖတထားၾကသည။ တခနတညးမာပင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတေလာက လကမတထးရန စတအားထကသနသည သမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ (Restoration Council of Shan State) ၏ စခနးမားက အစးရသည ေလတပ၊ ၾကညးတပျဖင အျပငးအထနတကစစဆငေနသျဖင အစးရ၏ ကတကဝတမားမာ ေမးခြနးထတစရာျဖစလာသည။ ထ႔ျပင အငအားအႀကးဆး တငးရငးသား လကနကကင အငအားစ ျဖစေသာ ဝျပညေသြးစညးညညြတေရးပါတ United Wa State Party (UWSP) ႏင NMSP တ႔က အပစအခတရပစေရးမျပလပပါက ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြတကေရာကခြငမျပဟ အစးရက ေျပာဆခသျဖင ယၾကညမႈပကသထကပကခရသည။ ယငး ၂ ဖြ႔လးသည အစးရႏင ႏစေပါငးမားစြာၾကာေအာင အပစအခတရပစ

63

ထားသည အဖြ႔မားျဖစသည။ ယငးအေျခအေနမားတြင ေရ႕တြငထတေဝခသည ေၾကညာခကေပါငးမားစြာက ကေျပာငး ကျပနျဖစေစခသည။

26 လကနကကငပဋပကၡေနာကေၾကာငးႏင ၂ဝ၁၅ ႏစလညပငးထ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမား အေသးစတက Jolliffe ေရးသားသည “Ethnic Armed Conflict and Territorial Administration in Myanmar,” http://asiafoundation.org/publications/pdf/1521. တြငၾကညပါ။

27 ႏငငေတာ အတငအပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ ပထမဆးမန႔ခြနးမ ေကာကႏႈတခက (“Amendment Essential: State Counselor offers New Year Message,” Global New Light of Myanmar, April 19, 2016, http://globalnewlightofmyanmar.com/amendment-essential/) NLD သည ယငးကစၥအပါအဝင ဖကဒရယဝါဒ ထြနးကားေရး အတြက ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရန၊ ဆယစႏစႏငခၿပး အားထတခသည။ NLD ၏ ၂ဝ၁၅ ေၾကညာခကတြငလညး အလားတ သေဘာထား ထပမေပၚထြကလာခသည။ သမၼတဥးထငေကာ၏ ရာထးလကခမန႔ခြနးတြင ၄ငးတ႔အစးရအဖြ႔႔၏ အဓက မဝါဒႀကး ၄ ရပအနက ၃ ခမာ အမးသားျပနလညရငၾကားေစေရး၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ႏင ဖကဒရယ ျပညေထာငစက ဥးတညသည အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ျဖစသညဟထညသြငးေျပာဆခသည။ ဥးထငေကာ၏ ရာထးလကခမန႔ခြနး (Myanmar Times, Mar. 30, 2016, http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/19730-transcript-president-u-htin-kyaw-s-inaugural-address.html.)

28 NLD ကနးမာေရးအႀကေပးမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးခက (၂ဝ၁၆ ေဖေဖာဝါရ ၂၂). 29 NLD လမးျပေျမပ 30 ကမာၻ႔ဘဏ ျမနမာႏငင ျပညသ႔အသးစရတ ျပနလညသးသပခက ( “Myanmar Public Expenditure Review) (၂ဝ၁၅

စကတငဘာ): 59, http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2016/03/15/090224b0842014db/1_0/Rendered/PDF/Realigning0the0c0expenditure0review.pdf.

31 ကမာၻ႔ဘဏ၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးအသးစရတ (ဂဒပ ရာခငႏႈနး) (Health expenditure, public (% of GDP) http://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.PUBL.ZS/countries?display=map.

32 ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ႔႔၊ ကမာၻ႔ကနးမာေရးအစရငခစာ ၂ဝဝဝ ခႏစ၊ ကနးမာေရးစနစမား - စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငး (World Health Organization, The World Health Report 2000. Health Systems: Improving Performance (Geneva: WHO, 2000)http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf.

33 WHO ကမာၻလးဆငရာ ကနးမာေရးအခကအလက စစညးမႈ (Global Health Observatory data repository) http://apps.who.int/gho/data/view.main.CM1320N?lang=en.

34 HISWG, “The Long Road to Recovery,” http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery-ethnic-and-community-based-health-organizations-leading-way-better; ျမနမာႏငငကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ကနးမာေရး အခကအလက ၂ဝ၁၄ (၂ဝ၁၅) http://www.moh.gov.mm/file/HEALTH%20STATISTICS.pdf; ျမနမာႏငငကနးမာေရး ဝနႀကးဌာန၊ ကနးမာေရးလပငနးအစအစဥ ၂ဝ၁၂ - ၂ဝ၁၇ (၂ဝ၁၂) “http://www.nationalplanningcycles.org/sites/default/files/country_docs/Myanmar/health_workforce_strategic_plan_2012-2017.pdf; UNFPA Myanmar, “Country Profile” (2016), http://countryoffice.unfpa.org/myanmar/2009/11/11/1545/country_profile/.

35 The Border Consortium, Protection and Security Concerns in southeast Burma/Myanmar (2014), www.theborderconsortium.org/media/54376/report-2014-idp-en.pdf, Appendix A. TBC ၂ဝ၁၄ အစရငခစာ၊ ေနာကဆကတြ က၊ အစရငခစာတြင လေပါငး ၁၁ဝဝဝဝ က ေျပာငးေရြ ႔ခရသမားအျဖစ စာရငးသြငးထားခသည။ သ႔ေသာလညး စာမကႏာ ၁၃ တြင ၄ဝဝ ဝဝဝ ဝနးကငခန႔မနးထားသည။ ယခငက ခန႔မနးထားသည ကနးဂဏနးမား ေပၚတြင အေျခခခန႔မနးျခငးျဖစသည။

36 Kent Ranson, Tim Poletti, Olga Bornemisza, ႏင Egbert Sondorp တ႔၏ ပဋပကၡဒဏခ ဖရဖရႏငငမားတြင ကနးမာေရးတနးတညမႈ ေဆာငရြကျခငး ( “Promoting HealthEquity in Conflict-Affected Fragile States”) (London School of Hygiene and Tropical Medicine, 2007), http://www.who.int/social_determinants/resources/csdh_media/promoting_equity_conflict_2007_en.pdf; Benjamin Coghlan ၊ Richard J. Brennan ၊ Pascal Ngoy ၊ David Dofara ၊ Brad Otto ၊ Mark Clements ၊ Tony Stewart တ႔ေရးသားသည ကြနဂႏငငမ ေသဆးမႈႏႈနး၊ ႏငငအဆငဆနးစစမႈ (“Mortality in the Democratic Republic of Congo: A Nationwide Survey,”)The Lancet 367, no. 9504 (2006): 44-51; J. T. De Jong, ႏငငေရးအၾကမးဖကမႈမား ႏင စစမကျဖစပြားမႈမားႏင ဆကစပေနသည အခကအခမားက တားဆးကာကြယေရးလပငနးမားအျဖစေျပာငးလႏငရနအတြက ျပညသ႔ကနးမာေရးမေဘာင (“A public health framework to translate risk factors related to political violence and war into multi-level preventive interventions.”) Social Science & Medicine 70, no. 1 (2010): 71-79; R. J. Haar ႏင L. S. Rubenstein တ႔၏ ပဋပကၡလြန၊ ႏနယသည ႏငငမားမ ကနးမာေရးအေျခအေန၊ လကရအေျခအေန၊ ရငဆငရမညအခကအခမားက သးသပျခငး (“Health in fragile and post-conflict states: A review of current understanding and challenges ahead,”) Medicine, Conflict, and Survival 28, no. 4 (2012): 289-316; ။ C. Siriwardhana ႏင K. Wickramage တ႔၏ သရလကၤာႏငငမ ပဋပကၡ၊ အဓၶမ

64

ေရႊ ႔ေျပာငးေစျခငး ႏင ကနးမာေရး။ သေတသနအခငးအကငး ျပနလညသးသပခက (“Conflict, forced displacement and health in Sri Lanka: a review of the research landscape.” )Conflict and Health 8, no. 1 (2014): 22; C. Tapp, F. M. Burkle Jr., K. Wilson, T. Takaro, G. H. Guyatt, H. Amad, E. J. Mills, အရတ စစပြ ေသဆးမႈႏႈနးခန႔မနးခက၊ စနစတကသးသပျခငး ( “Iraq war mortality estimates: A systematic review,”) Conflict and Health 2 (Mar. 7, 2008): 1; A. Zwi ႏင A. Ugalde, တတယကမာၻမ ႏငငေရးအၾကမးဖကမႈ ျပန႔ပြားျခငး (“Towards an epidemiology of political violence in the third world,”) Social Science & Medicine 28, no. 7 (1989): 633-642.

37 ကနးမာေရးက႑ေပၚ ပဋပကၡ သကေရာကမႈႏင ပဋပကၡ ေနာကခသမငးက သရလပါက Bill Davis, Andrea Gittleman, Rick Sollom, ႏင Adam Richards တ႔၏ ခါးသးဒဏရာ၊ ေပာကဆးအမမကမား - ဗမာႏငင၊ ကရငျပညမလ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမား (“Bitter Wounds and Lost Dreams: Human Rights Under Assault in Karen State, Burma,” (Physicians for Human Rights, August 2012) ) https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/Myanmar-karen-rpt-ltr-2012.pdf;, Ashley South ၏ ျမနမာႏငငမ အရညၾကာဆးစစပြ၊ ကရငပဋပကၡေဗဒ ( “Burma’s longest running war: Anatomy of the Karen conflict,” (Transnational Institute and Burma Center Netherlands, March 28, 2011), http://www.ashleysouth.co.uk/files/TNI-BurmasLongestWar.pdf.

38 T. J. Lee, L. C. Mullany, A. K. Richards, H. K. Kuiper, C. Maung, and C. Beyrer တ႔၏ ျမနမာႏငင အေရ ႔ျခမး၊ မြန၊ ကရင၊ ကရငနျပညမားမ ေသဆးမႈႏႈနး ( “Mortality rates in conflict zones in Karen, Karenni, and Mon states in eastern Burma,”) Tropical Medicine and International Health 11, no. 7 (2006): 1119-1127.

39 Luke C. Mullany, Adam K. Richards, Catherine I. Lee, Voravit Suwanvanichkij, Cynthia Maung, et al., တ႔၏ ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမးမ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးရသမား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ကနးမာေရးရလဒ ဆကႏြယပက လဥးေရအေျချပစစတမးျဖငေဖာထတျခငး (“Population-based survey methods to quantify associations between human rights violations and health outcomes among internally displaced persons in eastern Burma,”) Journal of Epidemiology and Community Health 61, no. 10 (2007): 908-914. ကၾကညပါ။

40 Parveen K. Parmar, Jade Benjamin-Chung, Saw Nay Htoo, Sai Laeng, Aye Lwin, et al., တ႔၏ ႏငငေရး ေျပာငးလမႈမတငမ ျမနမာႏငငအေရ ႔ျခမးမ ကနးမာေရး လ႔အခြငအေရး အေျခအေန - အမေထာငစ အတြလက ေရြးထတကာ လဥးေရအေျချပဆနးစစျခငး ( “Health and human rights in eastern Myanmar prior to political transition: a population-based assessment using multistaged household cluster sampling,”) BMC International Health Human Rights (May 5, 2014).

41 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔႔ (Karen Human Rights Group) ၏ စာခပေလာ အေျပာငးအလေလာ ၂ဝ၁၂ အပစအခတ ရပစေရးေနာကပငး ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမးမ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏင ေဒသခမား၏ တန႔ျပနမႈမား (“Truce or Transition: Trends in Human Rights Abuse and Local Response in Southeast Myanmar Since the 2012 Ceasefire”) (2014), 9-10, http://www.khrg.org/2014/05/truce-or-transition-trends-human-rights-abuse-and-local-response. ကၾကညပါ။

42 ၉ လသ႔မဟတ ၉လထကနညးေသာ လမားအတြငး အမေထာငစ၏ လေလာကေသာ အစားအစာထတလပမႈအား တငးတာျခငး

43 William W. Davis, Luke C. Mullany, Matt Schissler, Saw Albert, Chris Beyrer, တ႔ေရးသားသည ကရငျပညနယကနးမာေရးေပၚ စစတပတးခ ႔ျခငး၊လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ ရပရြာတန႔ျပနမႈမား၏ ျပဌာနးခကမား၊ အစလက ဆနးစစမႈရလဒ ( “Militarization, Human Rights Violations and Community Responses as Determinants of Health in Karen State, Myanmar: Results of a Multistage Cluster Survey,” ) Conflict and Health 9, no. 32 (2015).

44 L. C. Mullany, C. I. Lee, L. Yone, P. Paw, E. K. Oo, C. Maung, et al., တ႔၏ ျမနမာႏငငအေရ ႔ျခမးမ ကရာမရပရြာႀကေတြ႔ရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ မရမျဖစ လအပသည မခငကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အေျခအေန (“Access to essential maternal health interventions and human rights violations among vulnerable communities in eastern Burma,”) PLoS Medicine 5, no. 12 (2008): 1689-1698; K. C. Teela, L. C. Mullany, C. I. Lee, E. Poh, P. Paw, N. Masenior, တ႔၏ ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမး ပဋပကၡဒဏသငေနသညေနရာတြင ရပရြာအေျချပ မခငကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးျခငး ( “Community-based delivery of maternal care in conflict-affected areas of eastern Burma: Perspectives from lay maternal health workers,” ) Social Science & Medicine 68, no. 7 (2009): 1332-1340; L. C. Mullany, A. K. Richards, C. I. Lee, V. Suwanvanichkij, C. Maung, M. Mahn, et al., ျမနမာႏငငအေရ႕ျခမးမ ေနရပစြန႔ခြာေျပးရသမား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈႏင ကနးမာေရးရလဒမား ဆကစပမႈရပကေဖာထတရန လဥးေရအေျချပ ဆနးစစနညးျဖင ေဖာထတျခငး (“Population-based survey methods to quantify associations between human rights violations and health outcomes among internally displaced persons in eastern Burma,”) Journal of Epidemiology and Community Health, 61, no. 10 (2007): 908-914; Lee, et al., ပဋပကၡေနရာမ ေသဆးႏႈနး (“Mortality rates in conflict zones.”)

65

45 Lee, et al., ပဋပကၡေနရာမ ေသဆးႏႈနး (“Mortality rates in conflict zones.”) 46 P. Parmar, C. Barina, S. Low, K. Tun, P. Mhote, N. Htoo, et al, တ႔၏ နငငေရး အေျပာငးအလအၿပး ျမနမာႏငငအေရ႕

ျခမး မ ကနးမာေရး လ႔အခြငအေရးအေျခအေန၊ လဥးေရအေျချပ ဆနးစစခက၊ Multistaged Household Cluster Sampling အသးျပကာ ျပစျခငးျဖစသည။ေမ ၁၊ ၂ဝ၁၅

47 HISWG, “The Long Road to Recovery,” 25, http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery -ethnic-and-community-based-health-organizations-leading-way-better.

48 ျမနမာႏငငကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ ကနးမာေရးလပငနးအစအစဥ ၂ဝ၁၂ - ၂ဝ၁၇ (၂ဝ၁၂) 8, http://www.national planningcycles.org/sites/default/files/country_docs/Myanmar/health_workforce_strategic_plan_2012-2017.pdf; UNICEF ႏင အမးသားစမကနးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးဝနႀကးဌာန၏ ျမနမာႏငငကေလးငယမား အေျခအေနသးသပမႈ (“Situation Analysis of Children in Myanmar” ) (၂ဝ၁၂ ဇလင), xvi, http://www.unicef.org/eapro/Myanmar_Situation_Analysis.pdf; Steven Lanjouw ႏင Nwe Nwe Aye, ျမနမာႏငင အေရ ႔ေတာငျခမး SDC ကနးမာေရးဆနးစစမႈ (“SDC Health Assessment in Southeast Region of Myanmar” ) (Swiss Agency for Development and Cooperation, Aug. 2013).

59 CHDN တြငပါဝငသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔႔ ၆ ဖြ႔မာ ကရငနအမးသားတးတကေရးပါတ၊ ကရငန လမးေပါငးစ လြတလပေရးတပဥး၊ ကယနးျပညသစပါတ၊ ကရငန အမးသားစညးလးညညြတေရးအဖြ႔႔၊ ကရငန အမသား ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတ၊ ကယနးအမးသားတပဖြ ႔တ႔ျဖစသည။

50 HISWG အဆငျမငဝနထမးႏင ေမးျမနးခက (၂ဝ၁၆ မတ) 51 Kim Jolliffe ၏ ျမနမာႏငင၏ မၿငမးခမးသညေဒသမ တငးရငးသား ပဋပကၡႏင လမႈဝနေဆာငမႈမား (“Ethnic Conflict and

Social Services in Myanmar’s Contested Regions” ) (The Asia Foundation, June 2014), https://asiafoundation.org/resources/pdfs/MMEthnicConflictandSocialServices.pdf.

52 KNU အလပအမႈေဆာငေကာမတဝငႏင ေမးျမနးခက။ ကရငျပညနယ၊ ေဖေဖာဝါရ ၂ဝ၁၄ 53 KNLA တပမးမားႏင (Focus group discussion) ဝငးစေဆြးေႏြးျခငး။ ၂ဝ၁၅ ႏဝငဘာ။ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးအတြက

ပပနမႈမားက ပါဝငေဆြးေႏြးသမားက တတကကေဖာထတခၾကသည။ KNLA တပမဟာ ၇ တပမးသည အတကၾကြဆး ျဖစသည။ ၄ငးလႈပရားဧရယာသည အစးရသတမတထားသည ဖားအ၊ လႈငးဘြၿမ႕နယမား၊ ျမဝတၿမ႕နယ ႏင ေကာကရတ ၿမ႕နယမား၏ ေျမာကဘကျခမးတြင ျဖစသည။

54 Norwegian Church Aid ၏ လးဝေဘးကငးေရး၊ နယစပႏင ထငးႏငငအတြငးမ ဒကၡသညမား၊ IDPမား၊ ေရႊ႕ေျပာငး လပသားမားက အကအညေပးျခငး။ ေဆြးေႏြးမႈ အစရငခစာ ( Do No Harm: Cross-Border and Thailand Based Assistance to Refugees, IDPs and Migrants from Burma/Myanmar – Report on Findings from Consultancy” (2013)) http://www.burmalibrary.org/docs13/NCAMyanmar_consultancy_report-public-ocr-red.pdf.

55 ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြသည မတမႈမရ လြတလပမႈမရဟ ႏငငတကာ အသငးအဝငးႏင ကလသမဂၢက အႀကးအကယ ေဝဖနခသည။ ၂ဝ၁၂ ေရြးေကာကပြတြင လႊတေတာအမတေနရာ ၇ ရာခငႏႈနးအတြက ေရြးေကာကပြျပလပခၿပး မတသညဟ အမားကရႈျမငခၾကသည။

56 KNU အလပအမႈေဆာငေကာမတဝငႏင ေမးျမနးခက။ ကရငျပညနယ၊ ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၅ 57 KNLA တပမဟာ ၅ တပမးႏငေမးျမနးခက။ ႏဝငဘာ ၂ဝ၁၅ 58 တႏငငလးဆငရာ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးစာခပ (၂ဝ၁၅)၊ အပဒ ၂၅။ 59 ေျပာငးလမႈမားစတငေနၿပျဖစသည။ ဆးျဖတခကအမားပငးက ျပညနယအဆင၊ ၿမ႕နယအဆငတြင ခမတေနၿပး အခ႕

ဧရယာမားတြင ဝနထမးေရြ ႔ေျပာငးျခငးက လးဝရပထားလကၿပျဖစသည။ 60 ဥပမာ - ျပငးထနသည ဌကဖားေရာဂါ ကသေပးႏငသည ေဆးခနးမား စတငရန စစဥမႈမားရသည။ အျခားေဆးခနးမားကလညး

စတဒဏရာ အထးကသည အဖြ႔႔မားျဖင ေဆာငရြကသြားရန ရသည။ 61 ေဒါကတာသနးထြနးစန၏ “ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ၏ ကနးမာေရးစနစသးသပခက” ၊ ကနးမာေရးစနစ ႏင ႏငငေရး

အေပၚ အာရပစဖတ ေလလာေစာငၾကညေရးအဖြ႕၏ “ အေျပာငးအလကာလ ကနးမာေရးစနစ ၄ “ အမတ (၃) ၊ ၂ဝ၁၄ ၊ ၃၂ - ၃၆

62 ကမာၻဘဏ၊ ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔အသးစရတသးသပခက, “Myanmar Public Expenditure Review”, (၂ဝ၁၅ စကတငဘာ): 59, http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2016/03/15/090224b0842014db/1_0/Rendered/PDF/Realigning0the0c0expenditure0review.pdf.

63 Medecins Sans Frontieres ႏငငတကာေဖာျပေနမႈမားအျပင လအပေနဆ လသားခငးစာနာမႈ အကအညမား (“Beyond the international spotlight, humanitarian needs in Myanmar remain unmet” (2008)) http://msf-seasia.org/news/6260.

64 သနးထြနးစန၊ ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင ကနးမာေရးက႑သးသပခက 35.

66

65 WHO ကနးမာေရးအသးစရတအခကအလက (WHO Global Health Expenditure Database) http://www.who.int/health-accounts/ghed/en/.

66 WHO၊ ကမာၻ႔ကနးမာေရးအစရငခစာ ၂ဝဝဝ ခႏစ (The World Health Report 2000) 67 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစ၊ ၂ဝ၁၄ http://www.moh.gov.mm/file/MYANMAR

%20HEALTH%20CARE%20SYSTEM.pdf. 68 NLD လမးျပေျမပ၊ စာမကႏာ ၃ဝ 69 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ျမနမာႏငငမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ၂ဝ၁၄ ခႏစကနးမာေရးအခကအလက , http://

www.moh.gov.mm/file/HEALTH STATISTICS.pdf. 70 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ ၂ဝ၁၄ ခႏစကနးမာေရးအခကအလက 71 (ျပညေထာငစျမနမာႏငင၊ လဥးေရ ႏင အမေထာငစ စာရငး ၂ဝ၁၄ အကဥးခပႏင ရလဒမား (ျပညသ႔အငအားဥးစးဌာန၊

လဝငမႈၾကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားဝနႀကးဌာန ၂ဝ၁၄)), http://countryoffice.unfpa.org/myanmar/drive/SummmaryoftheProvisionalResults.pdf.

72 ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ႔႔။ လဥးေရ ၁ဝဝဝ တြငရသည ကနးမာေရးဝနထမးအခးအစား အခကအလက (WHO, 2010), http://apps.who.int/gho/data/node.main.A1444?langen; ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန, ကရငျပညနယ၊ ကနးမာေရး အခကအလက (၂ဝ၁၂)

73 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန, ကရငျပညနယ၊ ကနးမာေရးအခကအလက (၂ဝ၁၂) 74 ၁ အခး ၅ဝဝဝ မ ၁ အခး ၄ဝဝဝ ထ တးတကလာမႈေပၚတြင အေျခခကာတြကခကထားပါသည။ ရညမနးထားသည

အခးအစားျဖစေသာ ၁ အခး ၂ဝဝဝဝ အတြက ၁၆၁၃ ဥးလအပမညျဖစသည။. 75 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ (MM MOH , 2014 ) http://www.moh.gov.mm/file/

Basic%20Health%20Services.pdf 76 သနးထြနးစန၊ ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင ကနးမာေရးက႑သးသပခက 163. 77 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစ၊ ၂ဝ၁၄ http://www.moh.gov.mm/. 78 (ျပညေထာငစျမနမာႏငင၊ လဥးေရ ႏင အမေထာငစ စာရငး ၂ဝ၁၄ အကဥးခပႏင ရလဒမား (ျပညသ႔အငအားဥးစးဌာန၊

လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားဝနႀကးဌာန ၂ဝ၁၄), http://countryoffice.unfpa.org/myanmar/drive/SummmaryoftheProvisionalResults.pdf

79 UNICEF, ျမနမာႏငငမ ကေလးမားအေျခအေနသးသပခက (“Situation Analysis of Children in Myanmar,” xxvii.) 80 သနးထြနးစန၊ ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင ကနးမာေရးက႑သးသပခက 150. 81 NLD, “လမးျပေျမပ.” 82 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန, “ကနးမာေရးမဝါဒ၊ ဥပေဒႏင အစအစဥမား ,” ျမနမာႏငငကနးမာေရး အေျခအေန

(ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန ၂ဝ၁၄), http://www.moh.gov.mm/file/HEALTH%20POLICY,%20LEGISLATION%20AND%20PLANS.pdf; John Grundy၏ လမႈေရး၊ ႏငငေရးအေျပာငးအလမားႏင လကေလာညေထြေဆာငရြကျခငး - ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ (ဗမာ) ကနးမာေရးမဝါဒေပၚတြင သမငး၏ သကေရာကမႈမား (“Adapting to social and political transitions – The influence of history on health policy formation in the Republic of the Union of Myanmar (Burma),” Social Science and Medicine 107 (April 2014): 179-188 ) ကလညးၾကညပါ။

83 ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညး (World Health Organization), ပးေပါငးေဆာငရြကေရးမဟာဗဟာ ၂ဝ၁၄ - ၂ဝ၁၈) (“Country Cooperation Strategy Myanmar 2014-2018” (WHO၂ဝ၁၄) http://www.who.int/countryfocus/cooperation_strategy/ccs_mmr_en.pdf.

84 ျမနမာကနးမာေရးဝနႀကးဌာန, “ကနးမာေရးမဝါဒ၊ ဥပေဒႏင အစအစဥမား 85 Salween Institute for Public Policy ဖကဒရယစနစတခ၊ ျမနမာ/ဗမာျပည ႏငသငေတာသည ဗဟခပကငမႈေလာခထား

သည ကနးမာေရးစနစ ( “A Federal, Devolved Health System for Burma/Myanmar” (2013), 7,) http://hiswg.org/wp-content/uploads/2015/02/HCCG-Policy-paper-draft-Eng_March2014.pdf.

86 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင အစးရ လမႈေရးႏင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာမေဘာင (“Framework for Social and Economic Reforms” (၂ဝ၁၃ ဇနနဝါရ ၁၄), http://www.themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Ref%20Doc_FrameworkForEconomicAndSocialReform2012-15_Govt_2013%20.pdf.

87 ကလသမဂၢ၊ ကယဝနသညမခငေစာငေရာကမႈ ၈ဝ ရာခငႏႈနးလႊမးျခႏငရန ေဆာငရြကသြားမညဟ ျမနမာကတျပ (“Myanmar commits to ensure 80% ante-natal care coverage”) (UN, 2015), https://sustainabledevelopment.un.org/partnership/?p=1079.

88 ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမ၊ အားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ သးဖကျမင (“Universal Coverage – Three Dimensions”,) http://www.who.int/health_financing/strategy/dimensions/en/

67

89 ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညး၊ အားလးအတြကကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏငဆငသည အေမးအေျဖ (World Health Organization, “Questions and answers on Universal Health Coverage”) (WHO, 2016), http://www.who.int/healthsystems/topics/financing/uhc_qa/en/.

90 စညးေဝးမတတမး၊ ျမနမာႏငငတြင UHC ေဆာငရြကျခငး၊ ျပနာႏင အခကအခမားအတြက နညးပညာပငးေဆြးေႏြးမႈ (ေနျပညေတာ ဇလင ၉ - ၁၁၊ ၂ဝ၁၂)

91 Grundy, “Road to Recovery.” 92 NLD, “လမးျပေျမပ.” 93 HISWG ဝါရငဝနထမးႏငေမးျမနးခက။ (၂ဝ၁၆ မတ) (March 2016). ပမနစာရငးေကာကယ ထတျပနမႈမရျခငး၊

အဝငအထြက စာရငးမရျခငး၊ အေရ႕ေတာငျခမး လႈပရားသညေနရာမား အတအက သတမတထားႏငမႈမရျခငးတ႔ေၾကာင ECBHOs ႏင ၄ငးတ႔ခန႔ထားသည ဝနထမးမား တာဝနယေစာငေရာကေနသမားက အတအက ခန႔မနးရနခကခလကရသည။

94 မယေတာေဆးခနး ၂ဝ၁၄ ႏစပတလည အစရငခစာ , http://maetaoclinic.org/publications/annual-reports/; ကရငကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးဌာန ၂ဝ၁၁ ႏစပတလည အစရငခစာ (Karen Dept. of Health and Welfare 2011 Annual Report) http://kdhw.org/department/annual-reports/; Back Pack Health Worker Team ၂ဝ၁၄ ႏစပတလညအစရငခစာ, http://backpackteam.org/?p=417;ECBHO အဆငျမငဝနထမးႏင အငတာဗး (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ၊ ၂ဝ၁၆ မတ)

95 Back Pack Health Worker Team ၂ဝ၁၆၊ လပငနးတငျပခက။ http://backpackteam.org/?p=431. 96 SSDF အငတာနကစာမကႏာ , http://shandevelopment.org/index.php/about-us/back-ground. should go upfront

somewhere. an- at time of publication]ource in the endnote so we should probably just include verbatim. I’ anshould go upfront somewhere. an- at time of publication]ource in the endnote so we should probably just include verbatim. I’ an

97 M. Mahn, C. Maung, E. K. Oo, L. Smith, C. I. Lee, E. Whichard, တ႔၏ ျမနမာႏငငအေရ ႔ျခမးမ ျပညတြငးေရႊ ႔ေျပာငး ဒကၡသညမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား တးျမႇငႏငရန အဆငတငးတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ( “Multi-level partnerships to promote health services among internally displaced in eastern Burma,”) Global Public Health 3, no. 2 (2008): 165-186.

98 ကနးမာေရးအခကအလကမေဝေရး လပငနးအဖြ႔႔အငတာနကစာမကႏာ (Health Information System Working Group website) http://hiswg.org/.

99 S. Low, et al., ကနးမာေရးအတြက လသားအရငးအျမစ - ျမနမာႏငငအေရ႔ျခမးမ တငးရငးသား ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈဧရယာအတြငးမ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးဒကၡသညမားအတြက အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈလပငနးမား အရနျမငေဆာငရြကႏငရန အဆငျမငကသမႈမား ခြငျပျခငး။ (Human Resources for Health: Task Shifting to Promote Basic Health Service Delivery Among Internally Displaced People in Ethnic Health Program Service Areas in Eastern Burma/Myanmar) Global Health Action 7 (2014); HISWG, “The Long Road to Recovery,” http://reliefweb.int/report/myanmar/long-road-recovery-ethnic-and-community-based-health-organizations-leading-way-better.

100 Partners for Health Access in the Southeast of Myanmar (PHASE-M)ႏင The Border Consortium (TBC) ၊ “Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC) တ႔ပးေပါငး ေငြေၾကးေထာကပသည ျမနမာႏငငအေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈစမကနး အဆင ၁ (Primary Healthcare Project Myanmar Phase 1) : ၂ဝ၁၅ ေမ ၁ ရကမ ၂ဝ၁၈ ဒဇငဘာ ၃၁ ထ၊ ပးတြစမခက၊ (SDC ၂ဝ၁၅), 23.

101 Burma Border Guidelines (2007), http://maetaoclinic.org/publications/burma-border-guidelines/.102 ကနးမာေရးေပါငးစညးျခငးဗဟအဖြ႔ (Health Convergence Core Group) UNHCR သ႔တငျပခက၊ ၂ဝ၁၄ ဇြန၊ ရနကန၊

ျမနမာ.103 HCCG၊ တငးရငးသားကနးမာေရးအဖြ႔႔အစညးမားႏင CBO မား၊ ဖကဒရယ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ၊ ဗဟခပကငမႈေလာ

ခထားသည အနာဂတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ျဖစေပၚလာရန ေဆာငရြကျခငး ( “Ethnic Health Organizations and CBOs. Promoting Comprehensive Primary Healthcare for a Future Devolved, Federal Healthcare System in Burma:) A Concept Note 2015” (HCCG, 2015) HISWG, “Long Road to Recovery”;၂ဝ၁၆ ထငးႏငင၊ မေဆာက ၿမ႕တြင မတလ ၃ဝ ရကတြငျပလပခသည ျမနမာကနးမာေရးျပျပငေျပာငးလေရး စညးေဝးတြင HCCG ထတျပနခက။ Salween Institute for Public Policy ဖကဒရယစနစ၊ ျမနမာ/ဗမာျပည ႏငသငေတာသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခထားသည ကနးမာေရးစနစ (၂ဝ၁၃), 7, http://hiswg.org/wp-content/uploads/2015/02/HCCG-Policy-paper-draft-Eng_March 2014.pdf.

104 HCCG, ရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ။ ကယထကယထ (“Community Health: We Care for Our Own,”) Myanmar Times, March 29, 2016, http://www.mmtimes.com/index.php/opinion/19702-community-health-we-care-for-our-own.html.

68

105 “Alma Ata,ေၾကညာခက။” အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ႏငငတကာညလာခ Alma-Ata, ဆဗယကရရားျပညေထာငစ၊ ၁၉၇၈ စကတငဘာ ၆ - ၁၂။ Sep. 6-12, 1978, http://www.who.int/publications/almaata_declaration_en.pdf.

106 HCCG (အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ျမႇငတငျခငး) “Promoting Comprehensive Primary Health Care.”107 WHO ကနးမာေရးစနစမား၏ မေဘာငမား (The WHO Health Systems Frameworks) http://www.wpro.who.int/

health_services/health_systems_framework/en/.108 ၂ဝ၁၆ ထငးႏငင၊ မေဆာကၿမ ႔တြင မတလ ၃ဝ ရကတြငျပလပခသည ျမနမာကနးမာေရး ျပျပငေျပာငးလေရး စညးေဝးတြင

HCCG ထတျပနခက။109 NLD, “လမးျပေျမပ.” 9, 24.110 မဟာဗဟာႏင ႏငငတကာေလလာေရးဌာန (Center for Strategic and International Studies) ျမနမာႏငငတြင ဌကဖား

တကဖကေရး ပးတြေဆာငရြကျခငး ( “Working Together to Eliminate Malaria in Myanmar,”) စညးေဝးထတျပနခက၊ (ဝါရငတနဒစ: CSIS, ၂ဝ၁၅ ၾသဂတ ၃) http://csis.org/files/attachments/150804_Myanmar_Conference_Statement.pdf.

111 ECBHO ေခါငးေဆာငတဥးႏင ေမးျမနးခက (ထငးႏငင၊ ေအာကတဘာ ၂ဝ၁၅) 112 CPI မ ဝါရငဝနထမး (မတလ ၂ဝ၁၅) ႏင BPHWTမ ဝါရငဝနထမး(ဒဇငဘာ ၂ဝ၁၅) တ႔ႏင ေမးျမနးခက113 UNICEF၊ ကမာၻတဝမးမ ကေလးငယ ေလးဥးတြင တဥးသည ကာကြယေဆးျဖင ကာကြယႏငသည ေရာဂါခေနရသည။

( “One in four infants across the globe still at risk for vaccine preventable diseases” ) (UNICEF ၂ဝဝ၅ ေအာကတဘာ ၇), http://www.unicef.org/myanmar/media_2625.html.

114 World Bank, ကမာၻ႔ဘဏ၊ လတငးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ (Unicersal health coverage) ျပျပင ေျပာငးလမႈက ေအာကေျခမ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကခသည ႏငငေပါငး ၂၄ ႏငင၏ အေတြ႔အႀက။” (World Bank, 2015), 146, http://www.worldbank.org/en/topic/universalhealthcoverage/publication/going-universal-how-24-countries-are-implementing-universal-health-coverage-reforms-from-bottom-up.

115 Kim Jolliffe ၏ ျမနမာႏငင၏ မၿငမးခမးေသးသညေဒသမားမ တငးရငးသား ပဋပကၡႏင လမႈဝနေဆာငမႈလပငနးမား ( “Ethnic Conflict and Social Services in Myanmar’s Contested Regions” ) (The Asia Foundation, 2014), 24, https://asiafoundation.org/resources/pdfs/MMEthnicConflictandSocialServices.pdf

116 Stuart Gordon, Sarah Jane Cooper-Knock, and Louis Lilywhite တ႔၏ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔႔မား၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ လပငနး ၊ ( “Dynamics of provision of health services by non-state armed groups – an analysis of the literature”) (CAERUS, 2015), http://caerus.nilu.no/Portals/10/Docs/Deliverables/CAERUS-D2.2-Dynamics%20of%20provision%20of%20health%20services%20by%20non-state%20armed%20actors-250315.pdf.

117 Kellie Currie ၏ ဟနခကညသည ဗမာျပည - ျမနမာဒမကေရစေျပာငးလမႈက ပပးရာတြင ႏငငျခားအေထာကအပမား၏ အခနးက႑ (“Burma in the Balance: The Role of Foreign Assistance in Supporting Burma’s Democratic Transition”) (Project 2049 Institute, March, 2012), http://www.themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Ref%20Doc_Aid%20Policy_BurmaInTheBlanace_TheRoleOfForeignAssistance.pdf.

118 NLD လမးျပေျမပ 24.119 Back Pack Health Worker Team နာတာရည အေရးေပၚျပနာ၊ “Chronic emergency: Health and human rights

ineastern Burma,” ReliefWeb, Aug. 22, 2006, http://reliefweb.int/report/myanmar/chronic-emergency-health-and-human-rights-eastern-burma; Burma Medical Association, ၏ အေရးေပၚကစၥမားေဖာထတျခငး - ျမနမာႏငင အေရ ႔ျခမးမ ကနးမာေရး၊ လ႔အခြငအေရးကစၥမား (Diagnosis Critical: Health and Human Rights in Eastern Burma” (2010)) http://www.jhsph.edu/research/centers-and-institutes/center-for-public-health-and-human-rights/_pdf/Burma_DiagCritical_19Oct10.pdf; HISWG, “Long Road to Recovery.”

120 Zarni Mann ေရးသားသည ဘာသာေပါငးစခစၾကညေရးလႈပရားသ ေထာင ၂ ႏစကခရ (“Interfaith Activists Sentenced To Two More Years In Prison,”) The Irrawaddy, Apr. 8, 2016, http://www.irrawaddy.com/burma/interfaith-activists-sentenced-to-two-more-years-in-prison.html.

121 Hlaing Kyaw Soe ေရးသားသည မတရားသငးဥပေဒဖကသမးရန ေတာငးဆမႈမား တးတကလာ (“Calls grow for end to Unlawful Associations Act,”) Myanmar Times, Nov. 27, 2014, http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/12389-calls-grow-for-end-to-unlawful-association-act.html.

122 တႏငငလးအပစအခတရပစေရး စာခပ (၂ဝ၁၅ )၊ အပဒ ၉ က 123 တႏငငလးအပစအခတရပစေရး စာခပ (၂ဝ၁၅ )၊ အပဒ ၂၅ က 124 NLD လမးျပေျမပတြင တငးရငးသား လမးစ ကနးမာေရး အဖြ႔အစညး (“ethnic health organizations”) သ႔မဟတ

(“EHOs.”) ဟရညညြနးသည။ ၄ငးတ႔ကယပင အဓပၺာယဖြငဆခကအရ (“EHO”) သည EAO မား၏ ကနးမာေရးဌာနကသာ

69

ရညညြနးၿပး MTC, BMA, BPHWT ကသ႔ေသာ ျပညတြငး NGO မား အကးမဝငပါ။ ထ႔ေၾကာင ယခစာတမးတြင (“ECBHO”) ဟ သးစြပါသည။ NLD စာတမးမားတြင EHO မားဟ ရညညႊနးသညအခါ ယငးေဒသခ LNGO မားလညး ပါဝငသညဟ ယဆပါက သငေတာပါသည။ ႏငင၏ အျခားေဒသမ တငးရငးသား ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားႏင ႏႈငးယဥလင NLD သည ယငးအဖြ႔႔မားႏင ဆကဆေရး ထေထာငထားႏငသျဖင ယခအစရငခစာတြင ECBHO မား ညြန႔ေပါငးအဖြ႔႔အစညးက အဓကရညညႊနးလျခငးျဖစသည။ မတစ ၁ ကၾကညပါ။

125 NLD လမးျပေျမပ 9126 ေကးလက ေဝးလသညေဒသမားတြင တာဝနထမးေဆာငသည ကနးမာေရးဝနထမးမားက လစာတးေပးျခငးကသ႔ေသာ

မဝါဒမားက ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမ ကငသးလကရသည။ MoH သည ခငးျပညနယအတြက ၄ငး၏ မဝါဒက ေျပာငးလခသည။ ခငးလမးဆရာဝနမားက ၿမ႕နယဆရာဝနမား အျဖစ ခန႔ထားၿပး ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခထားျခငး မဝါဒကပယဖကလကသည။ ေဆးပညာသငယတတေျမာကထားသည ယငးေဒသမ ေဒသခမား ရာေဖြရာတြင အခကအခရႏငေသာလညး ယငးပစသည အေရ ႔ေတာင ျခမးအတြကလညး နမနာေကာငး ျဖစႏငသည။

127 တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔႔မား၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈလပငနး (Gordon, et al., “Dynamics of provision of health services by non-state armed groups.”)

128 ထငးႏငင မေဆာကၿမ ႔တြင KWO (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၁၁), BPHWT (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၈), MTC ႏင BMA (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၄ ). တ႔တြင ေမးျမနးခက။ အခနး ၂.၄ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာန တးခ ႔မႈမား၏ အကဆတမႈမား (The sensitivities of Ministry of Health expansion)

129 ထငးႏငင မေဆာကၿမ ႔တြင KWO (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၁၁),130 Jolliffe ၏ ျမနမာႏငင၏ မၿငမးခမးေသးသညေဒသမားမ တငးရငးသား ပဋပကၡႏင လမႈဝနေဆာငမႈ လပငနးမား 27-29.131 ထငးႏငင၊ မေဆာကတြင BMA (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၄), BPHWT ((၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၄), IRC (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ ၄)

တ႔ႏငေတြ႔ဆျခငး။132 ေအာငျပညၿဖး၊ ေဆးဒဏခ ဌကဖားေတြ႔ရမႈ ( Aung Pyae Phyo, et al., “Emergence of artemisinin-resistant malaria

on the western border of Thailand: a longitudinal study,” The Lancet 379, no. 9830 (Apr. 5, 2012): 1960-66, http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(12)60484-X/abstract.

133 NLD, လမးျပေျမပ20.134 Ibid., 9.135 Ibid., 26-28. 136 MTC BMA ေခါငးေဆာငမားႏင ထငးႏငင၊ မေဆာကတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးခက (၂ဝ၁၅ ဒဇငဘာ) 137 HCCG, ကနးမာေရးေပါငးစညးျခငးဗဟအဖြ႔ အေျခခမႈမား (“Health Convergence Core Group’s Principles”) (၂ဝ၁၆

မတ). 138 ကနးမာေရးေပါငးစညးျခငးဗဟအဖြ႔ (Health Convergence Core Group) UNHCR သ႔တငျပခက၊ ၂ဝ၁၄ ဇြန၊ ရနကန၊

ျမနမာ.139 Ibid.