การใช้สาหร่ายเป็นดัชนีบ่งชี้คุณภาพน้ำ...

การใชสาหรายติดตามการใชสาหรายติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ําตรวจสอบคุณภาพน้ํา

รศรศ..ดรดร.. ยุวดียุวดี พีรพรพิศาลพีรพรพิศาล

ภาควิชาชีววิทยาภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตรคณะวิทยาศาสตรมหาวิทยาลัยเชียงใหมมหาวิทยาลัยเชียงใหม

School of Medical Science, University of Phayao

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

http://www.pdffactory.com


ระบบนิเวศนํ้าน่ิงระบบนิเวศนํ้าน่ิงSchool of Medical Science, University of Phayao




ระบบนิเวศนํ้าไหลระบบนิเวศนํ้าไหล School of Medical Science, University of Phayao




ความแตกตาง ?

ระบบนิเวศน้ํานิ่งระบบนิเวศน้ํานิ่ง

ระบบนิเวศน้ําไหลระบบนิเวศน้ําไหล





ดัชนีทางชีวภาพ (Bioindicator)ดัชนีทางชีวภาพดัชนีทางชีวภาพ ((BioindicatorBioindicator))

หมายถึง ส่ิงมีชีวิตท่ีสามารถบงชี้สถานการณ

สภาพส่ิงแวดลอมได ท้ังน้ีเพราะส่ิงมีชีวิตน้ี

เจริญไดในสภาพแวดลอมท่ีเฉพาะเจาะจง





Organism Environmental factors

-DO-pH-temperature-nutrients-salinityetc.

B,C -- มีความทนในชวงแคบA -- มีความทนในชวงกวางB,C – เปน indicator ที่ดี





1. สะดวก ไมตองใชเครื่องมือหรือสารเคมีที่มีราคาแพง

2. รูผลทันทีทันใด (ถามีผูเชี่ยวชาญพอ)

3. สามารถตรวจตราสภาพแวดลอมที่ดําเนินมากอนวันที่ศึกษา (ซ่ึงวิธีทางเคมีทําไมได)

ผลดีของการใช bioindicatorผลดีของการใชผลดีของการใช bioindicatorbioindicator





1. ผูศึกษาตองมีความเชี่ยวชาญเฉพาะดานจริงๆ

บางคร้ังตองศึกษาถึง species

2. ความรูเฉพาะส่ิงมีชีวิตบางอยางยังไมแพรหลาย

และพอเพียง

ผลเสียของการใช bioindicatorผลเสียของการใชผลเสียของการใช bioindicatorbioindicator





BiomonitoringBiomonitoring : : BioindicatorBioindicator

Biomonitoring หมาย ถึ ง กา ร ติ ดต ามตรวจสอบสภาพแวดลอมโดยใชสิ่งมีชีวิต

สิ่งมีชีวิตที่สามารถนํามาติดตามตรวจสอบสภาพแวดลอมไดเรียกวา Bioindicator





ปจจัยทางกายภาพและเคมี- อุณหภูมิ- ปริมาณแสง- ความเร็วกระแสนํ้า- pH- คาการนําไฟฟา - ปริมาณออกซิเจนละลายนํ้า(DO)- BOD- สารอาหาร

- สารอินทรีย- สารอนินทรีย

- ฟอสเฟต- ไนเตรต- แอมโมเนียม

ระบบนิเวศนํ้าจืดระบบนิเวศนํ้าจืด

ปจจัยทางชีวภาพ - สาหราย

- แพลงกตอนพืช - สาหรายยึดเกาะ

- สาหรายขนาดใหญ- ไดอะตอมพ้ืนทองนํ้า

- แพลงกตอนสัตว - สัตวไมมีกระดูกสันหลังขนาดใหญ- สัตวไมมีกระดูกสันหลังขนาดเล็ก- สัตวมีกระดูกสันหลัง

ฯลฯ





กลุมสิ่งมีชีวิตตางๆที่นิยมใชเปนดัชนีบงชี้คุณภาพนํ้า

ไดแก- ปลา- แบคทีเรีย- สาหราย- สัตวไมมีกระดูกสันหลังขนาดใหญ- พืชนํ้า





Organisms used as biological indicatorsOrganisms used as biological indicatorsOrganisms used as biological indicators

สัตวมีกระดูกสันหลังขนาดใหญ

==ปลาปลา ปลาน้ําดี - ปลาแค ปลาหมูลาย ปลาน้ําปานกลาง - ปลากระทิง ปลาสลาด ปลาน้ําเสีย - ปลากริม ปลาไหล ปลานิล

==หอยหอย หอยน้ําดีถึงปานกลาง - หอยคัน หอยน้ําเสีย - หอยขม





ปลาแคปลาแค ปลาหมูลายปลาหมูลาย

ปลาพลวงปลาพลวง

นํ้าดีนํ้าดีนํ้าดีSchool of Medical Science, University of Phayao




ปลากระสูบขีดปลากระสูบขีด ปลากระทิงปลากระทิง

ปลาสลาดปลาสลาด

นํ้าปานกลางนํ้าปานกลางนํ้าปานกลางSchool of Medical Science, University of Phayao




ปลากริมปลากริม ปลาไหลปลาไหล

ปลาเข็มปลาเข็ม ปลานิลปลานิล

นํ้าเสียนํ้าเสียนํ้าเสียSchool of Medical Science, University of Phayao




พืชน้ําดี - บัวสาย แหนเปดพืชน้ําปานกลาง - ดีปลีน้ํา ผักจุมปา

ขาเขียด สาหรายหางกระรอกพืชน้ําเสีย - กกขนาก

พืช





แหนเปดแหนเปดบัวสายบัวสาย

นํ้าดีนํ้าดีนํ้าดีSchool of Medical Science, University of Phayao




ขาเขียดขาเขียด

ดีปลีนํ้าดีปลีนํ้า

สาหรายหางกระรอกสาหรายหางกระรอก

นํ้าปานกลางนํ้าปานกลางนํ้าปานกลางSchool of Medical Science, University of Phayao




กกขนากกกขนาก

นํ้าเสียนํ้าเสียนํ้าเสียSchool of Medical Science, University of Phayao




ระบบนิเวศน้ํานิ่งระบบนิเวศน้ํานิ่ง แพแพลงกลงกตอนพืชตอนพืชSchool of Medical Science, University of Phayao




แพลงกตอนพืช





สาหรายยึดเกาะสาหรายยึดเกาะระบบนิเวศน้ําไหลระบบนิเวศน้ําไหล School of Medical Science, University of Phayao




สาหรายขนาดใหญสาหรายขนาดใหญSchool of Medical Science, University of Phayao




ไดอะตอมพื้นทองนํ้าไดอะตอมพื้นทองนํ้าSchool of Medical Science, University of Phayao




CleanedCleaned





• พบสาหรายนอยชนิด แตละชนิดมีจํานวนนอย- พบสาหรายสีเขียวพวกเดสมิดส เชน Cosmarium

Staurastrum

Staurodesmus

- ไดอะตอมชนิด centric diatom เชน Cyclotella

- พบสาหรายคริสโซไฟท เชน Dinobryon

1. Oligotrophic status (สารอาหารนอย นํ้ามีคุณภาพดี)

คุณภาพน้ําตามระดับสารอาหาร

และชนิดของแพลงกตอนพืชที่บงชี้





Staurastrum

Dinobryon

Cyclotella

Cosmarium Micrasterias

Closterium





2. Mesotrophic status (สารอาหารปานกลาง นํ้ามีคุณภาพปานกลาง)

• พบสาหรายมากชนิด แตละชนิดอาจมีมาก หรือนอย- พบสาหราย dinoflagellates เชน Ceratium

Peridinium

Peridinium spp.Ceratium spp.





3. Eutrophic status (สารอาหารมาก นํ้ามีคุณภาพไมดี)• พบสาหรายนอยชนิด แตละชนิดมีจํานวนมาก

- พบสาหรายสีเขียวแกมน้ําเงิน AnabaenaOscillatoriaPhormidium

- พบสาหรายยูกลีนอยด EuglenaPhacusTrachelomonas

- พบไดอะตอม NitzschiaFragilariaSynedra





Euglena spp.Phacus spp

Trachelomonas spp. Nitzschia spp.





Batrachospermum macrosporumMontagne

Nemalionopsis shawiiSkuja

1. Oligotrophic status (สารอาหารนอย นํ้ามีคุณภาพดี)- พบสาหรายสีแดง Batrachospermum, Nemalionopsis- พบไดอะตอม Cyclotella, Achnanthes

การใชสาหรายยึดเกาะติดตามตรวจสอบการใชสาหรายยึดเกาะติดตามตรวจสอบคุณภาพนํ้าในแหลงนํ้าไหลคุณภาพนํ้าในแหลงนํ้าไหล





Achnanthes minutissimaKützing

Cyclotella stelligeraCleve & grunow





Spirogyra sp.Cladophora glomerata

Kützing

2. Mesotrophic status (น้ํามีคุณภาพปานกลาง)- พบไดอะตอม Melosira varians, Cymbella tumida

- พบสาหรายสีเขียว Cladophora, Spirogyra





Melosira variansAgardh

Cymbella tumida(Brébisson) Van Heurck





Phormidium reziiGomont

Stigeoclonium lubricum(Dillw.) Kützing

3. Eutrophic status (สารอาหารมาก น้ํามีคุณภาพไมดี)- พบสาหรายสีเขียวแกมนํ้าเงิน Oscillatoria, Phormidium- พบสาหรายสีเขียว Stigeoclonium





Nitzschia palea(Kützing) W. Smith

Gomphonema lagenulaKützing





1. การใชสาหรายเปนตัวชี้สภาพมลพิษของนํ้า School of Medical Science, University of Phayao




****

**





AARLAARL-- PP Score PP Score ==Applied Algal Applied Algal Research Laboratory Research Laboratory --Phytoplankton ScorePhytoplankton Score

Applied Algal Research LaboratoryApplied Algal Research Laboratory = หองปฏิบัติการวิจัยสาหรายประยุกตPhytoplanktonPhytoplankton = = แพแพลงกลงกตอนพืชตอนพืช

AARLAARL--PPPP Score:Score:





จากงานวิจัยทางดานจากงานวิจัยทางดานแพลงกแพลงกตอนพืชราวตอนพืชราว 5050 เรื่องเรื่อง

ในระยะเวลามากกวาในระยะเวลามากกวา 15 15 ปป

ทําใหทราบวาทําใหทราบวาแพลงกแพลงกตอนพืชชนิดเดนตอนพืชชนิดเดน จีนัสจีนัสใดใด เจริญอยูในคุณภาพน้ําแบบไหนเจริญอยูในคุณภาพน้ําแบบไหน





AARL- PP Score ประกอบดวย ตารางสําคัญ 2 ตาราง

ตารางท่ี 1 คะแนนแพลงกตอนพืชชนิดเดนจัดตามระดับสารอาหารหรือคุณภาพนํ้า

ตารางท่ี 2 คะแนนแสดงคุณภาพนํ้าจัดตามระดับสารอาหารและคุณภาพนํ้าท่ัวไป

• โดยตัวเลขนอย แสดงน้ําที่มีคุณภาพดี-สารอาหารนอย• ตัวเลขมาก แสดงน้ําที่มีคุณภาพไมด-ีสารอาหารมาก

แบงคะแนนออกเปน 1, 2, 3…………….10





ตารางที่ 1 คะแนนแพลงกตอนพืช จัดตามระดับสารอาหารหรือคุณภาพนํ้า

จีนัส คะแนน

Actinastrum 5

Anabaena 8

Ankistrodesmus 7

Aphanocapsa 5

Aphanothece 5

Botryococcus 4

Centritractus 4

Ceratium 4

Chlamydomonas 8

Chlorella 6

Chroococcus 6

Closterium 6

Coelastrum 7

Cosmarium 2

Crucigenia 7

Crucigeniella 7


Cryptomonas 8

Cylindrospermopsis 8

Dictyosphaerium 7

Dimorphococcus 7

Dinobryon 1

Elakatothrix 3

Euastrum 3

Eudorina 6

Euglena 10

Golenkinia 5

Gonium 6

Gymnodinium 6

Isthmochloron 5

Kirchneriella 5

Merismopedia 9

Micractinium 7


Micrasterias 2

Microcystis 8

Monoraphidium 7

Nephrocytium 5

Oocystis 6

Oscillatoria 9

Pandorina 6

Pediastrum 7

Peridinium 6

Peridiniopsis 6

Phacus 8


Phormidium 9

Planktolyngbya 7

Pseudanabaena 7

Rhodomonas 8

Scenedesmus 8

Spirulina 9

Staurodesmus 3

Staurastrum 3

Strombomonas 8

Synura 8

Tetraedron 6

Trachelomonas 8

Volvox 6





ตารางท่ี 1 (ตอ) คะแนนแพลงกตอนพืชชนิดเดน (ไดอะตอม)จัดตามระดับสารอาหารหรือคุณภาพน้ํา


Acanthoceras 5

Achnanthes 6

Amphora 6

Aulacoseira 6

Bacillaria 7

Cocconeis 6

Cyclotella 2

Cymbella 5


Encyonema 6

Epithemia 6

Eunotia 2

Fragilaria 5

Gomphonema 6

Gyrosigma 7

Hantzchia 8

Melosiera 5


Navicula 5

Nitzschia 9

Pinnularia 5

Rhizosolenia 6

Rhopalodia 5

Stauroneis 5

Surirella 6





คะแนน 1คะแนน

คะแนน 2 คะแนน


Dinobryon

Cosmarium Micrasterias

Elakatothrix Euastrum

Staurodesmus Staurastrum






Botryococcus Centritractus Ceratium





ActinastrumNephrocytium Golenkinia


Aphanocapsa Isthmochloron Kirchneriella Aphanothece






Chroococcus Tetraedron Oocystis

Closterium

Gonium

Peridinium Peridiniopsis

Volvox





Chlamydomonas Chlorella

Gymnodinium

Eudorina

Pandorina







Ankistrodesmus Coelastrum Pediastrum Dimorphococcus

DictyosphaeriumMicractinium Monoraphidium





Cylindrospermopsis

PseudanabaenaPlanktolyngbya

CrucigeniaCrucigeniella คะแนน 7 คะแนน






Anabaena Scenedesmus

Phacus Synura Strombomonas





Cryptomonas

MicrocystisRhodomonas

Trachelomonas คะแนน 8 คะแนน







Merismopedia

Phormidium

Oscillatoria

Spirulina

Euglena







Cyclotella

Eunotia Cymbella

Melosiera

NaviculaPinnularia

Rhopalodia

Acanthoceras

Stauroneis

Fragilaria

แพลงกตอนพืชประเภทไดอะตอมSchool of Medical Science, University of Phayao





Achnanthes

Amphora

AulacoseiraCocconeis

Surirella

GomphonemaSynedra

EncyonemaRhizosolenia

Epithemia








Bacillaria

Gyrosigma

Hantzchia

Nitzschia





ตารางท่ี 2 คะแนนแสดงคุณภาพน้ําจัดตามระดับสารอาหารและคุณภาพน้ําทั่วไป

คะแนน คุณภาพน้ําตามระดับสารอาหาร คุณภาพน้ําทั่วไป

1.0-2.02.1-3.53.6-5.55.6-7.57.6-9.09.1-10.0

ระดับ Oligotrophic สารอาหารนอยระดับ Oligo-mesotrophic สารอาหารนอยถึงปานกลาง

ระดับ Mesotrophic สารอาหารปานกลางระดับ Meso-eutrophic สารอาหารปานกลางถึงสูงระดับ Eutrophic สารอาหารสูงระดับ Hypereutrophic สารอาหารสูงมาก

คุณภาพน้ําดีคุณภาพน้ําดีถึงปานกลาง คุณภาพน้ําปานกลางคุณภาพน้ําปานกลางถึงไมดีคุณภาพน้ําไมดีคุณภาพน้ําไมดีอยางมาก





วิธีการ

1. เก็บตัวอยางแพลงกตอนพืชจากแหลงน้ําที่ตองการศึกษา

2. นําแพลงกตอนพืชมาวินิจฉัยในระดับจีนัส3. นับจํานวนแพลงกตอนพืชในแตละจีนัส4. เลือกจีนัสที่เดนโดยมีจํานวนเซลลมากที่สุดและรอง

ลงไป 3 จีนัส โดยตองมีจํานวนมากกวา 30% ของแพลงกตอนพืชทั้งหมด





วิธีการ(ตอ)5. หาคะแนนของแพลงกตอนพืชในแตละจีนัสในตาราง

ที่ 16. นําคะแนนทั้งหมดมาบวกกันแลวหาคาเฉลี่ย7. นําคาเฉลี่ยจากการศึกษาแพลงกตอนพืชไป

เปรียบเทียบคุณภาพน้ําในตารางที ่28. สามารถทราบคุณภาพน้ําในแหลงน้ํานั้นได

หมายเหต ุอาจทําการศึกษาคุณภาพน้ําทางกายภาพและเคมีรวมดวยยิ่งด ีเพื่อเปนการยืนยันวาสอดคลองกันหรือไม





ตัวอยางการคํานวณ

ในคูเมืองเชียงใหมมีแพลงกตอนพืชชนิดเดน 3 ชนิดแรกคือ

Euglena sp.

Trachelomonas sp.

Navicula sp.





ตัวอยางการคํานวณ

คะแนนของแพลงกตอนพืชทั้ง 3 ชนิด ในตารางที ่2 คือEuglena sp. = 10Trachelomonas sp. = 8Navicula sp. = 5

นําคะแนนทั้งหมดมารวมกันไดเทากับ 23 คะแนนจากนั้นหารดวยจํานวนจีนัสของแพลงกตอนพืชชนิดเดนที่นํามาคํานวณ จากตัวอยาง

นี้เทากับ 3 จีนัสดังนั้นคาเฉล่ีย 23/3

= 7.6

นําคา 7.6 ไปเปรียบเทียบคุณภาพน้ําในตารางที่ 1พบวา

** อยูในระดับ Eutrophic คือสารอาหารสูง

แสดงวา คุณภาพน้ําไมด ี**





ลองทําดู: จงหาคุณภาพนํ้าของแหลงนํ้าท้ัง 3 แหลงน้ี

1. ในอางเก็บน้ําอางแกว มหาวิทยาลัยเชียงใหมมีแพลงกตอนพืชชนิดเดนคือ

Ceratium sp.Peridinium sp.Navicula sp.

3. ในคูเมือง จังหวัดเชียงใหมมีแพลงกตอนพืชชนิดเดนคือ

Microcystis sp.Ananbaena sp.Nitszshia sp.

2. ในอางเก็บน้ําเขื่อนแมกวงอุดมธารา จังหวัดเชียงใหมมีแพลงกตอนพืชชนิดเดนคือ

Cosmarium sp.Staurastrum sp.Staurodesmus sp.





การใช้สาหร่ายเป็นดัชนีบ่งชี้คุณภาพน้ำ...

Documents