NIK. Δ. Κ Α Ρ Υ Δ Α Κ Η

Η ΣΗ1ΑΣΙΑ η\ Α; ΤΟΥ ΑΓΩ^ΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΙ2 ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ»

κ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΡΑΒΙΑ

ΕΚΔΟΣΙΣ: «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ»

NIK· Δ. Κ Α Ρ Υ Δ Α Κ Η

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ»

κ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΡΑΒΙΑ

ΕΚΔΟΣΙΣ: «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ»

,,Άφιεροΰτε εις τάς ιεράς σκιάς τών Ηρώων και Μαρτύρων μας πού έπεσαν δια μίαν Ή ν ω -

μένην, Εΰδαίμονα και ΜΕΓΑΛΗΝ ΕΛΛΑΔΑ,,

Ν.Δ.Κ.

28 OK Τ Ω BP ! Ο Y

Ή ένδοξος επέτειος της 28ης 'Θκτωβρίου 1940 εωρτάσθη καί ε­ι ί­έτβς εις ιήν μεγάλην αϊθουσαν των τελετών του Φιλολογικού Συλλό­

γου «Παονασπος» με έξαιρετικήν επισημότητα. Ή αίθουσα είχε κόσμηση αποκλειστικώς με τήν κυανόλβυκον, με

τήν οποίαν είχε περιβληθή και το βήμα. Παρέστησαν ό Μακαριώτ·τος 'Αρχιεπίσκοπο? κ.Δαμασκηνός, ό 'Αρχιστράτηγος της Νίκηςκ. 'Δ.Παπά­γος,όΔήμαρχος 'Αθηναίων και Διοικητής κατά τον πόλεμοντοϋ Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου 'Αντιστράτηγος κ. Πιτσίκας, Ακαδημαϊκοί ,Σύμβου­λοι της "Επικρατείας, Καθηγηταί Πανεπιστημίου, Στρατηγοί, Ναύαρ­

οι, 'Ανώτεροι και Κατώτεροι 'Αξιωματικοί, Ανώτεροι Δημόσιοι Λει­ουργοί και πλήθος εκλεκτού κόσμου. "Η AM. ό Βασιλεύς και ή Α.Β.Υ > Διάδοχος μή δυληθε'ντες να παρευρεθούν άντεπροσωπεύθησαν.

Ή τελετή ήρχισε τήν 7ηνμ.μ. μέ τήν άνάκρουσιν του Έ&νικοΰ μ«ς [ "Υμ>ου υπό Τμήματος της Φιλαρμονικής τοΰ Δήμου. Συμφώνως

χρος το πρόγραμμα μετά «Ισήγησιν τοΰ Προέδρου του «Παρνασσού» ­ί. Ί π π ο κ ρ . Καράβια, τόν πανηγνρικόν της ημέρας θα έξεφώνει ό κ.

' Νικ. Δ. Καρυδάκις, μέλος τοΰ Φ. Σ. «Παρνασσού» Τήν 7,10 μ,μ, κριβώς άνήλθ«ν εις το βήμα ό Πρόεδρος κ. Ί π , Καραβιάς και υπό α θερμά χειροκροτήματα των παρισταμένων έκαμε τήν κάτωθι είσή­

1 γησιν εις τον παναγηρικόν ύπο τού «Παρνασσού» έο^τασμον της ενδό­ξου επικής επετείου της 28ης 'Οκτωβρίου 1940:

Εις τήν τρισχιλιετή πολυένδοξον καί πολΰπλαγκτον ίστορίαν της Ελληνικής Φυλής, υπάρχουν αναμφιβόλως πλεισται έπέ­

ι xsioi ύπενθυμίζουσαι μεγαλουργήματα και ηρωικούς αγώνας και άξιοθαΰματα κατορθώματα των προγόνων μας, άλλα με­ταξύ αυτών λίαν πρόσφατος επέτειος πανενδοξοτάτη καί εύ­κλεεστάτη καί καταδεικνΰουσα ακόμη μίαν φοράν τήν άκατά­βλητον καί άφθαστον ύπεροχήν καί ζωτικότητα τοΰ έθνουςμας είναι ή 28η 'Οκτωβρίου 1940, τήν οποίαν σήμερον εορτάζομεν πανηγυρικώς καί μέ δικαίαν ύπερηφάνειαν δλοι οι αληθινοί Έλληνες καί οι εδώ καί οι εις πάσαν γήν καί χώραν της οι­κουμένης ευρισκόμενοι ομογενείς μας.

"Οταν ανέτειλεν ή άξομνημόνευτος εκείνη ήμερα, καί ό "Ελληνικός λαός επληροφορείτο ori καί ό 'Ανώτατος "Αρχων καί ό Κυβερνήτης τής εποχής εκείνης, εκπροσωπούντες το αίσθημα καί το φρόνημα των Πανελλήνων, εις τήν αυθάδη καί ίταμήν και θρασυτάτην άξίωσιν τών επίβουλων καί κακόπιστων επιδρομέων, απήντησαν άνευ δισταγμών καί συζη­τήσεων καί επιφυλάξεων καί υπολογισμών, άλλα ελληνοπρε­

— 4 -

πέστατα και λακωνικώτατα με Ινα μεγαλόστομον " Ό χ ι , και ότι ουδέ σπιθαμτ|ν Ελληνικής γης παραχωροΰμεν, τότε δ λαός ολόκληρος ως εις άνθρωπος, με μίαν ψυχήν και μίαν καρδίαν και όμόφωνον γνώμην, ανέλαβε προθΰμως τον δεινον κ«1 «κληρόν αλλ' ενδοξον αγώνα.

ΚαΙ ή ηρωική αυτή άρνησις, αντήχησε παντοΰ τήςΈλληνι­κής γης από τής Πίνδου μέχρι του Ταΰγετου καί τής "Ιδης και από Θρακίου μέχρι τοΰ 'Ιονίου πελάγους, καί, εις τα βουνά, και τάς χαράδρας καί τους ποταμούς, και τάς λίμνας, επανε­λήφθη καί εβροντοφώνησεν ή ηχώ τοΰ Έθνικοϋ Πανελληνίου συναγερμού καί αυτά τα γνώριμα είς ήρω'ι'κά κατορθώματα κύματα τής 'Ελληνικής θαλάσσης εχαιρέτησαν την γαλανόλευ­κον σημαίαν τοΰ Σταύρου και τής Ελευθερίας.

Και όλοι όμοΰ άνδρες καί γυναίκες, νέοι καί γέροντες ερ­ρίφθησαν ακατάσχετοι εις τον υπέρ τής ελευθερίας καί ανε­ξαρτησίας αγώνα, οι μεν νέοι πολεμοΰντες, οι δε ήλικιωιιένοι καί αΐ γυναίκες βοηθοΰντες παντοιοτρόπως τους "Ελληνας πο­λεμιστάς, ολίγους κατά πολλών.

Καί τα γενναία παλλη/ίάρια μας δχι μόνον απώθησαν τους καυχησιολόγους ελεεινούς 'Ιταλούς, άλλα τους κατετρόπωσαν, * καί τους κατεδίωςαν, καί οι λΰκοι και οι κένταυροι τών ' Ιτα­λικών μεραρχιών μετεβλήθησαν εις λαγωούς φεύγοντας προτρο­πάδην, προ τής ακατάσχετου ορμής τής ανίκητου Ελληνικής λόγχης.

Καί ολόκληρος ό κόσμος κατάπληκτος, εθαΰμασε καί εξύ­μνησε τον άφθαστον ήρω'ι'σμον τής μικρός Έλλάδοςνικησάσης ως δ Δαυίδ τον Γολιάθ, μίαν νομιζομένην μεγάλην Αύτοκρα­τορίαν μέ τα περίφημα 8 εκατομμύρια τών λογχών καί τα πολύ πληθή αεροπλάνα τα οποία θα εκάλυπτον τον ήλιον δπως τα απειράριθμα βέλη τής στρατιάς τοΰ Ξέρξου. Καί ή Ελλάς έ'δωσεν εις τον κόσμον δλον το πλέον θαυμάσιον παράδειγμα καί ή φωνή της άντήχησεν εις τα πέρατα τής υφηλίου.

Καί αυτοί δε οι άγνωμόνως καί αδίκως εχθρευόμενοι την Ελλάδα καί σήμερον αρνούμενοι τους απαράγραπτους τίτλους της, τότε ετόνιζον ύμνους καί εξέφραζον θαυμασμον καί ευχα­ριστίας διότι ή ήρωνκή άντίστασις τής νικηφόρου Ελλάδος απέβαινε προς δοοελός των.

'Αλλά ποίον ήτο το συντέλεσαν εις την άξιοθαΰμαστον αΰ<­

την εποποιΐαν ; τΗτο ή ακράδαντος πίστις προς την Άγίαν μας Θρησκείαν πρώτον με σΰμμαχον και παραστάτην την Ύ ­πέρμαχον Στρατηγόν,τήν οποίαν ώραματίζοντο οι στρατιώται μας, και το άλλο ητο ή ενωσις και όμόγνωμος άπόφασις δλων τώνπολεμιστών μας να νικήσωσιν η να άποθάνωσιν, ο̂ ς και ο­λοκλήρου τοϋ ελληνικού λαοΰ να συντέλεση πάση δυνάμει προς πλήρη εύόδωσιν του εθνικού αύτοΰ και ήρωνκωτάτου αγώνος.

Ή άψευδής μακραίων ιστορία της Ελληνικής φυλής μας διδάσκει ôci όταν το έθνος είναι ^νωμένον και έ'χει πίστιν &ς το ιερόν καθήκον της προασπίσεως τής Πατρίδος, τότε με­γαλουργεί και θαυματουργεί, και δια τούτο ή κυριωτέρα ευχή την οποίαν πρέπει να άναπέμψωμεν εις τον "Υψιστον είναι γ« φωτίσχ) δλους τους "Ελληνας προς έ'νωσιν και δμοφροσύνην δια va έργασθώμεν με δλας μας τας δυνάμεις προς ίκανοποίη­σιν καΐ πραγματοποίησιν τών δικαιοτάτων διεκδικήσεων μας, έπειτα από τόσας θυσίας και τόσας καταστροφάς και αι ο­ποί αι δυστυχώς και ως μη ωφειλε, παραγνωρίζονται ατό τους Ισχυρούς τής γής.

'Αλλά δεν πρέπει ποτέ να άπελπιζώμεθα και να άπαγοη­τευώμεθα διότι ή άπογοήτευσις είναι δ τάφος τής 'Εθνικής υπάρξεως, άλλα να μένωμεν πάντοτε θαρραλέοι και να άγωνι­ζώμεθα μέχρι τέλους άφωσιωμένοι και πιστοί εις το μέλλον τής αγαπητής μας πατρίδος το δποΐον θα είναι επίσης ενδοξον, διότι ή Ελλάς είναι και θα παραμείνη και εις τας μελοΰσας γενεάς, αιωνία και αθάνατος.

"Ακολούθως έτηρηθη 1 λεπτοί βιγή εις μνήμην των ενδόξων νε­κρών μας και κατόπιν άνήλθεν εις ιό βήμα ό ομιλητής τής ημέρας κ. Νικ. Καρυδάκις, ό οποίος έξεφώνησε τον xatcoth λόγον :

ΚΥΡΙΕΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΙ,

"Ας γυρίσωμε την άγια τουτην ημέρα τη σκέψι μας έξη χρόνια πίσω και ας ξαναζήσωμε τις στιγμές εκείνες τις ΰπέρτα ιες, πού δεν πρίπει να τις ξεχάσωμε ποτέ, άλλα να παραδίνου­με σ«ν ά'για παρακαταθήκη την ιερή τους άνάμνησι στα παι­

- 6 —

Sia μας και στα εγγόνια μας κι' εκείνα πάλι με τη σειρά τους στις μελλοντικές γενεές των Ελλήνων.

Ξημέρωνε ή 1Γ>η Αύγουστου τοΰ 1940. "Υστερα από μια ροδόχρωμη χαραυγή, ένας ύπέρλαμπρος 'Ελληνικός ήλιος έστελ­νε τις χρυσορόδινες ακτίνες του, μυρωμένες άπο τις αύρες τοΰ Αιγαίου, να φιλήσουν παιχνιδιάρικα τ ' ανάλαφρα κύματα δταν στα αγιασμένα νερά της Τήνου, αγκυροβολούσε το ωραίο μας εΰδρομο, το κομψότερο καράβι τοΰ δοξασμένου στόλου μας, ή "Έλλη μας, φέρνοντας ευλαβική την ψυχή τοΰ "Έθνους ολό­κληρου προσκύνημα στή Χάρι της ΙΙαναγίας.

ΤΗταν γιορτινά ντυμένο, σημαιοστόλιστο, το αγαπημένο καράβι, όπως γιορτινή ήταν και ή ψυχή των αξιωματικών και ναυτών του. γεμάτη από δροσιά και νειάτα κι' ώμορφιά.

Μ' άλλοίμονο, λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα, αθέα­τος στον πάτο τη; θάλασσας κρυβόταν ο άτιμος δολοφόνος. Καί εδιάλεξε τήν ημέρα εκείνη της μεγαλόχαρης, που αιώνες τώρα είναι θρονιασμένη μέσ' τα κατάβαθα της ψυχής τοΰ "Εθνους, γεμάτη από τους θρύλους καί τα θαύματα και τωρι­νών και αλλοτινών καιρών,για να εξαπόλυση τή δολοφόνο τορ­πίλλη του καί να χτυπήση το πανέμορφο καράβι τή στιγμή πού αμέριμνο, ετοίμαζε τήν λαμπροστόλιστη συνοδεία τών ναυτών του για τή λιτανεία της Παναγίας.

Και το ωραίο, το κατάλευκο καράβι μας, βαρειά λαβωμέ­νο στα σπλάχνα του, δμοιο με κάτασπρο κύκνο πού αργοπεθαί­νει, έ'γυρε απαλά και χάθηκε στα γαλανά νερά βάφοντας τα κόκκινα με το αϊμα τών άδικοσκοτωμένων παλληκαριών μας.

Ή άδικος αυτή ταπεινή καί χυδαία πράξις. έγινε αιτία να χαλυβδωθ^ ή ψυχή τοΰ 'Έθνους ολόκληρου, δταν, δύομισυ μή­νες αργότερα, έσήμανεν ή ώρα της μοίρας Και να γράψη το έπος τοΰ 40­41.

Ή ώρα της μοίρας ! Ή 28η Όκτωμβρίου 1940. ' Ή ημέρα τών ελευθέρων ανθρώπων. Ή ημέρα πού ή ψυχή τών Ελλήνων δι1 άπειροστήν φο­

ράν εις τήν ιστορίαν της ενθυμεϊται τήν θείαν κατά­γω γήν της.

Ή ήμερα της πελώριας συγκρούσεως τών ψυχικών δυ­

νάμεων της Ελλάδος με την σιδηρόφρακτον ύλικήν βίαν. "Η ήμερα των Ημιθέων και των Γιγάντων. Ή ήμερα κατά την οποίαν οι "Ελληνες του 40­41, υπό την άρχηγίαν του ενδόξου Βασιλέως των, ανέτρεψαν το ρουν της παγκοσμίου ιστορίας.

ΤΗταν ακόμη νΰχτα βαθεια δταν δ ΙΙρωθυπουργος τής Ελλάδος εδέχθη το άπειλητικον τελεσίγραφον εκ μέρους του Ίταλοΰ πρεσβευτοΰ: ,,Παραδώσατε την Χώραν σας Γ

ΙΙρό των ομμάτων του Βασιλέως των Ελλήνων και του Πρωθυπουργού του πού εκπροσωπούν την στιγμήν εκείνην την έννοίαν Ελλάς, ένσαρκοΰται ως άγνότατον όραμα μία ιστορία τριών χιλιάδων χρόνων. Ένσάρκωσις πελωρία πού επατοΰσεν εις την γήν άλλα τα μαλλιά της εχάϊδευαν τα άστρα και ή θω­ριά της εγέμιζε το σύμπαν. Και έκρατοΰσεν εις το χέρι, ή εν­σαρκωμένη αύτη ιστορία τής προότης φυλής τοΰ κόσμου, μίαν πινακίδα, με γράμματα ακατάλυτα γραμμένα από το άγνότερον Έλληνικόν αίμα : ,,Μολών Λαβε!"

Και ή ιστορία αντιγράφεται: 'Ιούλιος τοΰ 480 π.χ. Ό σεμνότερος των ηρώων τής Ελληνικής ιστορίας, δ Βα­

σιλεύς τής Σπάρτης,με τους ευάριθμους εκλεκτούς του,κατέχων τάς Θερμοπύλας,αναμένει τα αναρίθμητα στίφη τοΰ Ξέρξου.ΚαΙ έρχονται.,,Παραδώσατε τα δπλα σας!.",,Μολών λαβε/,,Θα κατα­στραφήτε. Τα στρατεύματα μας είναι τόσον πολυάριθμα ώστε τα βέλη των ριπτόμενα θα σκιάζουν τον ήλιον.",,Τόσον το κα­λύτερον θα πολεμήσωμεν υπό σκιάν.1 Ή έννοια Ελλάς εκπρο­σωπείται την στιγμήν εκείνην από δύο άνδρας, δύο Σπαρτιάτας τον Λεωνίδα και τον Διηνέκην. Ό πρώτος δίδει τήν πρώτην άπάντησιν, δ δεύτερος τήν δευτέραν. Και ή ψυχή και ή καρ­διά και αί αισθήσεις και τα νεΰρα 100 Ελληνικών γενεών εγαλουχήθησαν και εκρατύνθησαν με τάς λέξεις έκείνας.

'Οκτώβριος τοΰ 1940, Εις τάς κρίσιμους στιγμάς τής ιστο­ρίας μας, σκέπτεται, αποφασίζει και ομιλεί ^πάντοτε ή έννοια ,,'Ελλάς", εκπροσωπούμενη εκάστοτε από τους εκλεκτούς τής κρισίμου στιγμής. Καί είτε Μιλτιάδης ή Λεωνίδας, Θεμιστο­κλής ή 'Αριστείδης, 'Αλέξανδρος ή Βασίλειος Βουλγαροκτόνος Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ή Κολοκοτρώνης και αν ελέγοντ0

— 8 —

οι εκλεκτοί της στιγμής, δλοι, έφάνησαν αντάξιοι της εννοίας που εξεπροσώπουν.

Και την κρίσιμσν εκείνην στιγμήν τον 'Οκτωβρίου 1940, οι εκπροσωπούντες τήν εννοιαν «'Ελλάς » Βασιλεύς καί Πρω­ , θυπουργος έφάνησαν αντάξιοι τής βαρυτέρας κληρονομιάς των αιώνων, τής ιστορίας τής Ελληνικής. Και ή άπάντησις εις το ιταμον Ίταλικον τελεσίγραφον εδόθη, απλή,ήρεμος σταθερά,θε­τική,μονολεκτική,άλλα και τρομερά εν τη άπλότητί της Ο Χ Ι !

, ,Έαν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήσει άντίστα­ | σιν, αΰτη θα καμφθή δια των δπλων. 'Από τής 6ης πρωινή; τα ιταλικά στρατεύματα θα κινηθούν εναντίον τής Ελλάδος' "Ετσι ετελείωνε το ίταμον τελεσίγραφον τοΰ Μουσολίνι. Γε­λοία αντιγραφή τής απειλής του Ξέρξου δτι τα βέλη των στρα­τευμάτων του θα σκιάζουν τήν ήλιον. Ή άπάντησις την φο­ράν αυτήν εδόθη άπο άλλον εκλεκτον τής ωραίας στιγμής, τον τότε'Αρχηγον τής Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας Μακαριώ­τατον Χρΰσανθον. "Ηρεμος και απλή, επίσης, γεμάτη καρτε­ρίαν, ελπίδα καΐ πίστιν:Γ,,Η Εκκλησία ευλογεί τα δπλα τα Ιε­ρά εν τή άμΰνη κατά τής αδίκου επιθέσεως των εχθρών. Ού­τοι εν αρμασι και οΰτοι εν ιπποις, ήμβΐς δε εν ονόματι Κυ­ρίου τοΰ Θεού καί εν τή γενναιότητι και ανδρεία ημών μεγα­λυνθησομεθα." Άγήρως εις τους αιώνας ή μνήμη τών αν­δρών αυτών οι όποιοι ηΰτΰχησαν να εκπροσωπήσουν εις τάς μεγαλειωδεστέρας στιγμάς τής ιστορίας της τήν γλυκυτέραν τών Πατρίδων.

Καί ή ώρα τής μοίρας εσήμανε ,,Μέ πίστιν εις τον Θεόν καί τα πεπρωμένα τής Φυλής, κη­

ρύσσει εις το πολεμιστήριον διάγγελμα του ό Βασιλεύς, το "Εθ­νος σΰσσωμον καί πειθαρχούν ως εις άνθρωπος, θα άγωνισθή υπέρ βωμών καί εστιών μέχρι τής τελικής νίκης."

,/Όλο το "Εθνος ας εγερθή σΰσσωμον.Νύν υπέρ πάντων « άγων κηρύσσει εϊς το δμοιον διάγγελμα του ό Πρόεδρος τής Κυβερνήσεως."

Καί το "Εθνος ήγέρθη. Μία απέραντος πνοή λευτεριάς γαλανολευκαίνει τον αέρα

σκορπώντας εις τήν τρομαγμένην ανθρωπότητα τήν πρώτην χαραυγήν τής ελπίδος.

Το 'Έθνος ήγέρθη με βοηθόν τον θεόν, με όδηγήιριαν τήν

­ 9 —

Παναγίαν καί με κυριώτατον δπλον του την άλόγιστον τόλμην! ΑΙ μεγαλΰτεραι και λαμπρότεραι σελίδες της ιστορίας μας

εΐνα, αι σελίδες της αλόγιστου ' τόλμης, εκείνης ή οποία δεν υποτάσσεται εις τας απαιτήσεις της ψυχροί λογικής. Χωρίς αυτήν δεν θα εγράφοντο ασφαλώς,ποτέ εις την μεγαλειώδη πλη­ρότητα πού εγράφη, ή πολεμική ιστορία των Ελλήνων.

, 10,000'Αθηναίοι αντιπαρατάσσονται εναντίον ΙΟΟ,ΟΟΟΠερ­σών εις τον Μαραθώνα' οι αντίπαλοι των τους εκλαμβάνουν ως παράφρονας* επιτίθενται, νικούν και σώζουν τον πολιτι­σμόν της άνθρωπότητος.

300 Έλληνικαι τριήρεις άννιπαρατάσσονται προς 1.207 Περσικός εις τήν Σαλαμίνα. Νικούν, και καταστρέφουν τον εχθρον πού ήλθεν εκ δευτέρου να δουλώση τήν Πατρίδα.

40.000 "Ελληνες του 'Αλεξάνδρου αντιπαρατάσσονται προς εκατομμύρια Περσών. Νικούν, κατακτούν και εκπολιτίζουν τήν Άσίαν.

Μία φούχτα άσΰντακτος άτακτων επιτίθεται κατά της ΐ«χυ­ροτέρας αυτοκρατορίας του κόσμου, το 1821. Νικά και έλευ­θίρώνει τήν Ελλάδα.

Με μια βάρκαν καί ένα δαυλόν ό Κανάρης επιτίθεται εναν­τίον ολοκλήρου του Τουρκοαιγυπτιακοΰ στόλου και ανατινάσ­σει τήν ναυαρχίδα του εις τον αέρα.

Με μόνον τον «ΑΒΕΡΩΦ» ό Κουντουριώτης επιτίθεται, •καταδιώκει και τρέπει εις επαίσχυντον φυγήν όλόκληρον τον Τουρκικόν στόλον.

7.500.000 'Έλληνες βροντοφωνοΰν σε δυο πανίσχυρες αυ­τοκρατορίες 140.000.000 τα τρία βροντερά τους Ο Χ Ι . Νι­κούν, θυσιάζονται και δπως οί προγονοί των εις τρεις αλλάς κοσμο'Γστορικας καμπάς, ανατρέπουν καΐ αυτοί δια τετάρτην φοράν, τον ρουν της παγκοσμίου ιστορίας.

Αυτή είναι ή Ελληνική ψυχή, πού δταν πρόκειται δια τήν τΐίμήν της Πατρίδος δεν υποτάσσεται εις ούδενος ψυχροί) μελε­τητοΰ τήν λογικήν. Και δπου δεν νικά θυσιάζεται, άλλα ξέρει να κάνη τον θάνατον ζωήν, διότι τον κάμνει δόξαν ύπέρλαμ­προν, ολοκαύτωμα, πού ή λάμψις του σβύνει το φφς των ί ­στρων καί ή δόξα του σκεπάζει το άπειρον.

"Υπό τον ώραΐον της Πατρίδος μας γαλανον ονρανόν, τρβΐς χιλιάδες ιστορικά χρόνια τώρα, γεννιέται, ανδρονται, πεθαίνει,

— 10 ­

ξαναγεννιέται αμέσως και συνεχώς εναλλάσσεται αμετάβλητος ή ιδία αδάμαστος, ωραία, άφθαρτος, αιωνία Ελληνική ψυχή.

Αυτήν την ψυχήν, την μοναδικήν εις τον κόσμον όλόκλη­ρον επεστράτευσαν οι "Ελληνες τον Όκτωβριον τοΰ 1940.

Και ό άγων ό υπέρτατος αρχίζει. Κι* ανεμίζονται τά φλάμπουρα τα περήφανα, και κολπώ­

νεται άπο την πνοή των Ελλήνων, τή μόνη ελεύθερη τότε πνοή της 'Ηπειρωτικής Ευρώπης ή ενδοξότερη σημαία τοΰ κόσμου, καί άστραποβολοΰν τα ελευθέρα δπλα σε χέρια ελευ­θέρων άνθρά»πων και όρμοΰν ακράτητα τα νειάτα τά Ελληνι­κά, ροδοβάφοντας με το πολυτιμώτερο αίμα της Φυλής τις χιονισμένες βορειοηπειρωτικές βουνοκορφές, γράφοντας το ακα­τάλυτο συμβόλαιο πώς ή Β. "Ηπειρος είναι δική μας, καί θα γίνβ δική μας οποιοσδήποτε από του­ Ισχυρούς κι3 αν δεν το θελήσει, γιατί το θέλει ένας άλλος ισχυρότερος, ό Θεός !

Κυρίες μου καί Κύριοι, ή ψ^χή μας είναι πάντα πρόσφο­ρος στις αναμνήσεις της άγιας τοΰιης ημέρας γονατιστή να ύγράνη τα μάτια μας μ' ενα παράξενο δάκρυ. Δάκρυ, χαράς, νίκης, θριάμβου, θυσίας δόξης, ελπίδος. 'Αλλά και δάκρυ πό­νου. Πόνου, γιατί τόσο σύντομα φαίνεται να ξεχάσθηκαν κι' από κείνους κυρίως πού δέν θοίπρεπε να τις ξεχάσουν ποτέ, ή πελώριες θυσίες τοΰ λαού μας καί ή τεραστία επίδρασις στή διαμόρφωσι. της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας τοΰ απο­τελέσματος τών θυσιών αΰτών."Ας κρατήσωμε όμως τα συναι­σθήματα αυτά, που τόσο δίκαια σήμερα μας πικραίνουν κι' ας καθορίσωμε εδώ, με στοιχεία ατράνταχτα, παρμένα από τους εχθρούς μας, τήν άξίαν καί το αποτέλεσμα της Ελληνικής συμβολής στην τελειωτική νίκη τών δυνάμεων τής ελευθερίας»

Ή εναντίον μας επίθεσις τής 'Ιταλίας είχε ψυχρώς άποφα­σισθή καί επιμόνως καί λεπτομερώς μελετηθή καί παρασκευα­στή πολύ προ τής εκρήξεως τοΰ παγκοσμίου πολέμου,"Τα δη­μόσια έργα εις τήν Άλβανίαν, γράφει ό Τσιάνο εις το Ήμερο­λόγιόν του τήν ΐ2ην Μαΐου τοΰ 1939, προχωρούν καλά. "Ολοι οι δρόμοι έσχεδιάσθησαν ώστε να οδηγούν εις τα Ελληνικά βύνορα. Πρόκειται περί προσωπικής διαταγής τοΰ Ντοΰτσε, πού σκέπτεται είς πρώτην εύκαιρίαν να έπιτεθή κατά τής Έλ­λάδος,,.

Ό ίδιος δ Μουσολίνι εις τήν μεγάλην στρατιωτικήν συ­

­ 1 1 —

σκεψιν της 10)10)40, εις το Παλάτσο Βενέτσια, παρόντων τοΰ­Τσιάνο, τοϋ Μπαντόλιο, τοΰ ύφ. των Στρατ. Στρατηγοί) Σον­τοΰ, τοΰ ύπαργηγοΰ τοΰ Γεν. Επιτελείου Στρατηγού Ροάτα

t τοΰ άρχηγοΰ των εν 'Αλβανία 'Ιταλικών στρατευμάμων στρα­τηγού Βισκόντι Πράσκα και τοΰ Άντιβασιλέως της 'Αλβανίας Γιακομόνι και κατά την οποίαν απεφασίσθη τελικώς ή εναν­τίον μας επίθεσις κ.Η καθωρίσθη και ή ημερομηνία της επιθέ­σεως αυτής, ό ίδιος ό Μουσολίνι, επαναλαμβάνω, λαβών πρώ­τος τον λόγον εδήλωσεν επί λέξει : ,,Πρόκειται περί επιχειρή­σεως την οποίαν άφησα να ώριμάση επί μακρόν εις την σκέ­ψιν μου. Την είχα αποφασίσει προ της συμμετοχής μας εις τον πόλεμο ν ακόμη και προ τής ενάρξεως τοΰ πολέμου", Και δλοι οι συνεταίροι ιής συσκέψεως εκείνης, άνυπομονοΰντες να δρέψουν τάς εύκολους δάφνας πού εφαντάζοντο, υπερβάλλουν αλλήλους εις ενθουσιασμόν και παρορμήσεις προς τον πάτρω­να των, "Εχουν έλθει εις φώς τα μυστικά τότε, επίσημα πρακ­τικά τής συσκέψεως εκεινηο. Ό Baboglio δηλοΐ: ,,Εξετάζων το Έλληνικον πρόβλημα βεβαιώνω ότι ό περιορισμός μας είς την κατάληψιν τής 'Ηπείρου μόνον δεν ανταποκρίνεται προς την κατάστασιν.Πρέπει να καταλάβωμεν και την ΙΙελοπόνησον άκύμη και την Κρήτην, εάν θέλωμεν voi εξασφαλίσωμεν την Ελλάδα". Ό δε Βισκόντι Πράσκα, ό ωχρός 'Αρχιστράτηγος τής πρώτης 'Ιταλικής φυγής, βεβαιώνει ότι ; , .Ή έπιχείρησις έ'χει προετοΐμασθή κατά τοιούτον τρόπον ώστε να δώση εντός ©λίγων ημερών την έντΰπωσιν μιας συντριπτικής θυέλλης. Το ηθικόν τών 'Ιταλικών στρατευμάτων είναι άριστον. Ό ενθου­σιασμός των απερίγραπτος και τα μόνα συμπτώματα «πειθα<>­χειας που παρετηρήθησαν ώφείλοντο εις τή\> πραγματικήν αγωνίαν στρατιωτών και αξιωματικών δπως ριφθοΰν αμέσως εις τον αγώνα".

Και δια να φανή έτι περισσότερον πόσον προαποφασισμένη; ήτο ή εναντίον μας επίθεσις και πόσον πραγματικά ό 'Ιταλι­κός στρατός άνέμενεν άνυπομόνως το σύνθημα τής γενικής έξορμήσεως, αναφέρω ακόμη, την διαταγήν τοΰ στρατηγού Τζαννίνι διοικητοΰ τής Μεραρχίας Φερράρας, κοινοποιηθεϊσαν είς την μεραρχίαν του την 26)10, ήτοι δυο δλας ημέρας προ τής εναντίον μας επιθέσεως.

26)10)40 ,,Πρός την Φερράρα"

" *Απο δέκα εννέα μηνών εις δχυράν καί τραχείαν ταΰτην την της "Αλβανίας χαλυβδούμεν όπλα και καρδίας προσηλωμέ­νοι προς έ'να σκοπον δστις είναι ήδη εγγύς. Συνεσφιγμένοι είς μίαν μόνην δέσμην ενεργειών και θελήσεων, πεζοί μελανοχίτω­νες, πυροβοληταί, μηχανικρί, δλοι 'Ιταλοί και 'Αλβανοί, προ­σηλοΰμεν tò βλέμμα προς την "Ηπειρον,Θα κάμωμεν να άνα­θάλη ή δάφνη της Φερράρας. Με την πεποίθησιν αυτήν σας κραυγάζω την αρχήν του αγώνος, πού θα γίνη νίκη. "Εφθα­σεν ή ήμερα μας καί θα νικήσωμεν,,.

"Εναντι της τόσον ψυχρώς άποφασισθείσης καί τόσον επιμελώς μελετηθείσης και παρασκευασθείσης επιθέσεως, ή Ε λ ­λάς επιστρατεύει τήν ψυχήν της. Καί ευθύς από των πρώτων στιγμών του πολέμου, επάνω εις τον ούρανόν της Ελλάδος, άπο της Β. Ηπείρου και της Ροδόπης μέχρι της Κρήτης, καί της Κύπρου έπάνα) από το Ίόνιον και το 'Αρχιπέλαγος καί το Αιγαίον, πλανάται εις τήν γνώριμον Πατρίδα του, το πνεύ­μα τών Μαραθωνομάχων. Αι άναλογίαι είναι ΐδιαι. Καί ή καμπή της ιστορίας επίσης Ή ιδία αναρίθμητος υλική βία, ή ιδία βαρβαρότης ενεργείας, ή ιδία δυσαναλογία δυνάμεων ό ίδιος υπέρτατος άγων, ή ιδία άπόφασις δια τήν μεγάλην θυ­σίαν, ή ιδία ψυχή της Φυλής πού εκλήθη από τήν μοίρανδιά να σώση, δια μίαν ακόμη φοράν τον πολιτισμόν καί τήν ελευ­θερίαν της άνθρωπότητος. Άλλα καί ή ιδία πεποίθησις επί τήν νίκην ! Είναι περίεργον καί ίσως δι' άλλους άκατανόητον •ότι δλοι οι "Ελληνες απ' άκρου εις άκρον, παςα πάσαν εννοιαν λογικής, παρά τον τρόμον πού εδοκίμαζε τότε ό κόσμος ολό­κληρος, επισχεύσαμεν βαθύτατα δτι θα νικήσωμεν τους Ιτα­λού.ς Ήμίσειαν καί πλέον ωραν προ της δια του τελεσιγράφου τασσομένης τρίωρου προθεσμίας, έκδηλούται σφοδρότατη ή ' Ι­ταλική επίθεσις εις δλα τα σημεία της μεθορίου. Τήν τρομε­ραν καί πολύπλευρον κροϋσιν, με δλα τα μέσα του ουγχρόνου πολέμου, αντιμετωπίζει ό ολιγάριθμος στρατός τών συνόρων. Είς αυτόν ελαχεν ό βαρύτατος κλήρος να άναχαιτίοχι τον έχ­θρόν, μέχρι συμπληρώσεως της επιστρατεύσεως καί μεταφο­ράς εϊς το πεδίον της μάχης τών έπιστρατευθεισών μονάδων.

Ευθύς από τάς πρώτας στιγμάς του πολέμου 4 μεραρχίβι Πεζικού, ή ΙΙάρμα, ή Πιεμόντε, ήΦερράρα ή Σιένα, 1 μεραρ­χία 'Αλπινιστών, ή Τζούλια χαί 1 θωρακισμένη μεραρχία ή

— 13 —

αΰτοκαλουμένη τών Κενταύρων, με δλον τον όγκο του πυροβο­λικού των και με τεραστίαν άεροπορικήν δΰναμιν, προσβάλουν το Έλληνικον μέτωπον Δυο ακόμη μεραρχίαι, ή Βενέτσια και ή "Αρέτσο διατίθενται ως εφεδρία προς Βορράν.

"Εναντι των μεγάλων αυτών δυνάμεων, ευρίσκονται άντιπα­ρατεταγμέναι, καθ3 δλον το μήκος των 250 χμ. των προς τήν Άλβανίαν συνόρων μας, κατά την εναρξιν της ιταλικής επιθέ­σεως, 1 μεραρχία και 1 ταξιαρχία Πεζικού, εϊς τά προς την "Ηπειρον σΰνορά μας, το 'Απόσπασμα Πίνδου, εκ δυο ταγμ. Πεζικού, 1 ορειβ. Πυρ)χίας και ελαφρών στοιχείων. Ίππικοΰ­εις τον τομέα Πίνδου και 1 μεραρχία ακόμη και 1 ταξιαρχία Πεζικού εϊς τα προς την Δ. Μακεδονίαν σΰνορά μας.

Το σχέδιον τοϋ 'Ιταλικού στρατηγείου ητο ; Τολμηρά καί δραστηρία ενέργεια προς την Πίνδον, δια τής ταχυκινήτου με­ραρχίας 'Αλπινιστών Τζούλια, ενισχυμένης από ενα τάγμα Βερσαλιέρων καί 50 ά'οματα μάχης, δια την κατάληψιν του Μετσόβου και άποκοπήν τής αμαξιτής όδοΰ Καλαμπάκας. "Ιωαν­νίνων, τής συνδεοΰσης την Θεσσαλίαν με την "Ηπειρον.

Ύπερφαλαγγιστική ενέργεια εις την Θεσπρωτίαν προς πλευροκόπησιν τής τοποθεσίας Έλαίας και άποκοπήν τής όδοΰ Ίωαννίνων­'Άρτης, τής συνδεοΰσης την "Ηπειρον με την AÌ­τωλοακαρνανίαν.

,.Προσβολή κατά μέτωπον τής τοποθεσίας Έλαίας, προς συγκράτησιν τών δυνάμεων τής Ηπείρου και ενεργός άμυνα επί τοϋ τομέως Κορυτσάς, μέχρις εκδηλώσεως τών αποτελε­σμάτων τών προηγουμένων επιδέσεων οπότε επιθετική ενέργεια προς Θ)νίκην.

Το σχέδιον, ως στρατηγική σΰλληψις ήτο άριοτουργηματι­κον, καλώς μελετημένον και πλήρως παρεσκευασμένον, στηρι­ζομενον επί τών μεθόδων καί διαταγμάτων του ολοκληρωτι­κού πολέμου. Είχε την μορφήν τεραστίας λαβίδος καί άπέβλε­πεν εις την προσβολήν τών πλευρών και τών νώτων τών στρα­τευμάτων μας τής Ηπείρου, πού θα άπησχολοΰντο κατά μέ­τωπον, μέχρις εκδηλώσεως τών αποτελεσμάτων τών δΰο ύπερ­φαλλαγγιστικών ενεργειών.

Έξεπονήθη από τον ϊδιον τον Ίταλον Άρχιστράτηγον Βισ­κόντι Πράσκα,γενναΐον και εξαίρετον άξιωματικον, διατελέσαν­τα επί ετΉ Άρχηγον του Επιτελείου του Στρατάρχου Baboglio·

— 14 —

βεωρούμενον δε ώς έ'να εκ των εξοχωτέρων Γενικών 'Αξιωματι­κού τοΰ Ιταλικού στρατούς στρατιωτικον συγγραφέα και γνω­στόν εις τον διεθνή στρατιωτικον κόσμον δια την μόρφωσιν και την μεγάλην άξίαν του. Έαν επετύγχανε το σχέδιον αυτό, θα επραγματοποιείτο ή πλήρης Έκμηδένισις του στρατοΰ μας της 'Ηπείρου και ή κατάρρευσις της όλης Ελληνικής αντιστάσεως.

Σεμνόν, άπέριττον, λακωνικόν, εκδίδεται το βράδυ της 28)10 το πρώτον ανακοινωθέν τοΰ 'Έλληνος 'Αρχιστρατήγου.

,,Αι Ίταλικαί στρατιωτικά! δυνάμεις προσέβαλον από 5 30' πρωινής τής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλΰψεως της Ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αί ήμέτεραι δυνάμεις αμύνονται τοΰ Πατρίου εδάφους."

Την πρώτην αυτήν ήμεραν πρώτος ήρω'ι'κός νεκρός τοΰ πολέμου πίπτει ένδόξως εις το πεδίον τής μάχης ό Δωδεκανή­σιος υπολοχαγός Άλέξ. Διάκος. Τι περίεργος αλήθεια συμβο­λισμός. Αές και ή Θεία Πρόνοια εδιάλεξε τυ ολόδροσο παλ­ληκάρι τών μαρτυρικών νησιών μας να δώση την πολυτιμον ζωήν του, ώς πρώτην ίεράν σπονδήν ενός μεγάλου αγώνος, πού εΐχεν ώς πρώτον αποτέλεσμα τήν άπελευθέρωσιν τής ιδιαι­τέρας του πατρίδος. Και μέσα εις τον ώοαιον αυτόν δσον και ιστορικόν συμβολισμύν, πρώτο το αΐμα τής Δωδεκανήσου μας, έπορφυρωσε το πολυβασανισμένο βορειοηπειρωτικό χώ­μα, γράφοντας πάνω στον αΐματοποτισμέοον βωμό τής πατρί­δος, τήν ακατάλυτη εντολή σ' όλους τους "Ελληνες, σ' οποια­δήποτε πέρατα τοΰ κόσμου κι' αν βρίσκονται, πώς υστέρα από τον ύπέρτατον αυτόν αγώνα, χωρίς Δωδεκάνησο και Β. "Η­πειρο δεν νοείται 'Ελλάς.

Ευθύς άπό τών πρώτων ημερών τοΰ πολέμου, ή τύχη τών δπλων δεν φαίνεται να είναι δσο επερίμεναν οι "Ιταλοί εύνονκή.

Τήν 29)10 ό Τοιάνο σημειώνει εις το Ήμερολόγιόν του :

" Ό καιρός είναι κακός άλλα ή προέλασις συνεχίζεται. Κά­νεις δεν κινείται δια να βοηθήσχι τους "Ελληνας. Τώρα είναι απλώς ζήτημα ταχύτητος. Πρέπει να ένεργήσωμεν γρήγορα,,.

— 15 ­

Την ιδίαν ήμέραν ό υπαρχηγός του Baboglio, στρατηγός Άρμελλίνι, γράφει εις το «Πολεμικόν του Ήμερολόγιον» "Εις τήν Άλβανίαν προχωροΰμεν βραδέως. Καταστροφαί δρόμων και κακοκαιρία. Κάνει κρΰο και το βαρόμετρο ανεβαίνει,,.

Έ αιωνία κακοκαιρία των "Ιταλών ! Σαν να μήν ήταν ή ιδία κακοκαιρία και δια τους αντιπάλους των. "Ολα σχεδόν τα πολεμικά ανακοινωθέντα των 'Ιταλών τοΰ παρελθόντος πολέ­μου, όταν δεν είχαν να αναφέρουν ήττας, γΰρω από τις βρο­χές τοΰ Ίζόντζο περιεστρέφοντο. ,,Oggi piove sull* Isontzo" Σήμερα βρέχει στον Ίζόντζο. 'Ανακοινωθέντα εις τα όποια ή φιλοπαίγμων διάθεσις τών άλλων συμμάχων στρατιωτών προ­σέθετε:,, Domani tempo permettènto glorioso vittoria".,Αΰ­ριονκαιροΰ επιτρέποντος, ένδοξος νίκη". Και τώρα ή ιδία ιστορία επαναλαμβάνεται.

Έ ν τούτοις, παρά τά πενιχρά αυτά αποτελέσματα, τάς τεσ­σάρας πρώτας ημέρας τοΰ πολέμου, ό Μουσολίνι είναι ακόμη εν­θουσιασμένος. Αι διαβεβαιώσεις τών στρατηγών του περί της αναμενόμενης κεραυνοβόλου νίκης τον κάνουν να ονειρεύεται ταχεΐαν τήν δόξαν τοΰ Καίσαρος.

Τήν 2)11, αποστέλλει τον εμπιστόν του, Ύφυπ. της 'Αερο­πορίας, στρατηγον Φραντζέσκο Πρίκκολο, όπως αποκαλύ­πτει ό ίδιος εις το βιβλίον του που εξέδωκε μετά τον πόλεμον, υπό τον τίτλον ,,'Αδράνεια κατά Ήρω' ισμοΰ" εις τήν Άλβα νίαν με μίαν ιδιόχειρον επιστολήν του προς τον Ίταλόν Άρχι­στράτηγον, εις τήν οποίαν τον συγχαίρει .δια τάς νίκας του και τοϋαναγγέλλει ότι τοΰ αποστέλλει τρεις νέας μεραρχίας δια να προχώρηση αμέσως προς Πρέβεζαν. Ό Βισκόντι Πράσκα κορ­δωμένος άπό τα συγχαρητήρια τοΰ αΰθέντου του και εμπιστευ­όμενος απολύτως εις τήν επιτυχίαν τοΰ στρατηγικοΰ σχεδίου του, άπήντησεν εις τον άπεσταλμέ\ον : ,.'Ημπορείτε να α­νακοινώσετε εις τον Ντοΰτσε δτι πρέπει να είναι απολύτως?; ή­συχος. Με τάς τρεις νέας μεραρχίας ή καί χωρίς αΰτάς, λογα­ριάζω να είμαι εντός τριών ημερών εις τα 'Ιωάννινα και εντός μιας εβδομάδος στην Πρέβεζαν".

Αλλά τα πράγματα αρχίζουν πλέον να μή βαδίζουν καλά δια τους Ίταλοΰς.Αΐ μονάδες μας προκαλΰψεως παρουσιάζουν αντίστασιν χάλυβος εις τάς τρομερός "Ιταλικός κρούσεις, το απόσπασμα Πίνδου αμφισβητεί σπιθαμήν προς σπιθαμήν το

— Hi —

έδαφος είς τάς πολλαπλάσιας δυνάμεις του επιτιθεμένου εχθρού, εΐς τον τομέα της Κορυισας εκδηλοΰνται αί πρώται άντεπιθέσις μας, ή έπιστράιευβίς μας προχωρεί με γοργότατον ρυθμον καί τα πρώτα τμήματα της παραληρούσης από ενθουσιασμον Ελ­ληνικής νεότητος, αρχίζουν να καταφθάνουν εΐς το μέτωπον με άκλόνητον την πεποίθησιν επί την νίκην.

Την 4)11 αΐ πρώται άνησυχίαι καταλαμβάνουν τον "Ιταλον δικτάτορα και τον αναγκάζουν να συγκάλεση σύσκεψιν, ύπο την προεδρίαν του τών 'Αρχηγών τών τριών Επιτελείων, ι δια να λάβουν τάς άπιβαλλομένας αποφάσεις προς άντιμετώπισιν της καταστάσεως. Αποφασίζεται ή αποστολή δώδεκα νέων με­ραρχιών εις την Άλβανίαν καί λαμβάνεται ή πρώτη άπόφασις αντικαταστάσεως του 'Αρχιστρατήγου Βισκόντι Ιϊράσκα, δια τ·ΰ 'Υπουργού τών Στρατιωτικών στρατηγού Ουμπάλσο Σοντού άπόφασις ή οποία επραγματοποιήθη την 10)11. Ό υπό κατασ­κευήν νέος 'Αρχιστράτηγος, διπλασιάζουν τα χρονικά δρια τοΰ προκατόχου του, υπόσχεται, πριν ακόμα αναχωρήσει δια τέ μέ­τωπον καί άντιληφθή τήν κατάστασιν, ότι τοΰ έχρειάζοντο μία εβδομάς δια να φθάση εΐς τα 'Ιωάννινα καί 15­20 ήμέραι είς τήν Πρέβεζαν. Ό Μουσολίνι επανευρίσκεΐ τήν αϊσιοδοξίαν του.

Άλλα ήδη εΐς τον θολον ορίζοντα τοΰ πολέμου, μέσα από τις φλόγες και τους καπνούς καί τον χαλασμόν, πυργώνεται πελώριον το κάστρο της Ελληνικής ανδρείας.

ΠΙΝΔΟΣ, το πρώτο όνομα πού αντιλάλησαν ή καμπάνες της λευτεριάς καί το , μετέδωσαν με ταχύτητα αστραπής στον κόσμο ολόκληρο.

'Απ ' τις κορφές του τις απάτητες υψώνεται πέλαγος από φλόγες ελευθέρων ψυχών πού ή λάμψις των καταυγάζει τα σκλαβωμένο κόσμο. Κάθε βράχος του καί φρούριο κάθε κορυ­φή του ιδέα. ΓΙΙΝΔθ2ί, το πρώτο ευλαβικό γο^άτισμα τής ψυ­χής τοΰ 'Έθνους στην ακαταμάχητη ανδρεία τής Φυλής. Στα βκίερα τα δάση του πλανώνται τώρα χιλιοτραγδυδισμένες ψυχές πολεμιστών τριών χιλιάδων χρόνων, στρατιές αναρίθμητες αιώ­νων, άτσαλώνοντας τήν ι^υχή και τα νεύρα τών διαλεχτών συν­τρόφων των τής Μεγάλης Στιγμής, πού κρατούσαν στα χέρια των τήν μεγαλύτερη τιμή τού κόσμου, τήν τιμή τής "Ελλάδος. 'Απ' τα μονοπάτια καί τις γιδόστρατες, μέσα στα χρόνια, τίς, παγωνιές καί τήν αντάρα ή "Ελληνίδες τών βουνών καί τών

ιάμπων, καινούργιες Σουλιώτισες, κουβαλούν τήν μπαρούτη cai τα βόλια στα παλληκάρια τα λαμπρά Π Ι Ν Δ Ο Σ , το πρώτο ιονρέλιασμα της σιδηρόφρακτου υλικής βίας από τήν δύναμιν ετις ψυχής. Ά π ° τις κορφές κι ' από τα διάσελα, κι ' απ" τις πλανιές, τις ρεματιές καί τα ρουμάνια, ξεχύνονται uè ταχύτητα πραγματικά συντριπαχής θυελλης τα νειατα τα Ελληνικά. Κι* άπ ' το β'ΐυνό μας εκείνο το περήαανο ώμόρφηνε τήν τρομαγμέ­

νην ανθρωπότητα το πρώτο χαμό/ελο τής νίκης τοΰ αγώνος τοΰ σνμιιαχικοΰ. 11ΙΝΔΟΣ, Θερμοπΰλαι καί Μαραθών μαζί τοΰ 1940 !

Τήν πρωΐαν ιής 28)10, προ τη , 5ης πρωινής, ή ταχυκί­

νητος ιιεραρχία 'Αλπινιστών Τζούλια, εν τάγιχα Βερσαλλιέρων καί 5 0 α ρ μ α ^ ί μάχης ΙπΐιίΦενιαι εναντίον τοΰ τομέως Πίνδου. Ή επίθεσις ήτο αΐφνηοΛαστική. δια κινήσεως πολυαρίθμων φα­

λαγγών μέ βαρύτατον όπλισμόν καί με ισχοράν ενίσχυσιν από αέρος, εφ* δλων τών ύ 'αρχόντων ορεινών δρομολογίιυν, από το6 υρυυς Γρσαμου αέχρι τής Κονίισης. Τον όλον τομέα ύπερήσπι­

ζον πέντε λόχοι ΓIεCικoΰ μία ορειβατική πυο)χία,καί ολίγοι ιππείς δηλαδή ολίγον πλείονες τών 1000 ανδρών εγκατεσπαρμένων επί μετώπου 70 χμ. Ή δυσαναλογία τών δυνάμεων είναι τεραστία. Ά π ο τ ή ; 28^10 μέχρι ιής 3)11 οί ολίγοι αυτοί άνδρες μάχονται λυσιωδώς, αμφισβητούντες οπιθαμήν προς σπιθαμήν το τραχύ έδαφος κατά τοΰ πολλαπλασίου εχθροΰ, συχνάκις άντεπιτιθέμε­

νοι εντείνοντες μέχρι τοΰ υπεράνθρωπου πάσας τάς δυνά­

μεις των, διά να επιβραδύνουν συνεχώς τήν προέλασιν τοΰ £χ­

θροΰ, μέχοις άφίξκΐυς τών «ν σπουδή άποστελλοιιένων ενισχύ­

σεων. Σκηναί αφάνταστου ήρωϊσυ,οΰ εχιυλίσσονται από τους ολίγους αυλούς 'Ακρίτας τών συνόρων. Τήν 3)11 οί Ι ταλο ί φθάνουν μέχρι τής Βωβοΰσης, ε?ς άπόστασιν 12 χμ. από τοΰ Μετσόβου.

Ά π ο τοΰ σημείου αΰτον όλοκληοοΰται εις δλην τήν περιο­

χή ν ή 4πο τής 1)11 ήδη άρξααένη αγρία "Ελληνική άντεπίθεσις Ό άγων είναι δεινός, τραχύς, άγριος. "Εν πο^ς εν ανακαταλαμ­

βάνονται τα απολεσθέντα σημεία καί ό εχθρός άνιιτρέπείσ.ι, αποκόπτεται, συντρίβεται, διαλύεται, μαζύ uè τάς ισχυράς ενι­

σχύσεις πού το% εσιάλησαγ εξ ολοκλήρου Σ)τος Πίζ ικοΰ .Ή πε­

ρίφημος καί υπερήφανος μεραρχία τών "Αλπινιστών Τζούλια, εκ

— 18 —

τον καλυτέρων ' Ιταλικών στααγευμάτων συγκειμένη, διελύθι και άπεσυνετέθη τελείως.

Την 8 ) / 1 έληξεν ουσιαστικώς ή μάχη της Πίνδου δια τή| βνακαταλήψεως τοΰ Γράμμου , και τοΰ Σμόλικα. Έ κ της επι τεθείσης δυνάμεω: ολίγοι διεσώθησαν, οικτρά ανθρώπινα ράκη δια να διηγούνται το άδοςον τέλος της μεγάλης Ί ιαλικής εςορ­

μήσεως. "Ολοι οι δλλοι έφονεΰθησαν, επνίγησαν, άπέίϊανον άπαΙ την πεΐναν και το κρύο, ήχμαλωτίσθησαν. Ή μάχη της Πίνδου παρουσιάζει δλα τα χαρακτηριστικά της πανωλεθρίας από της φυγής, της διαλύσεως και εγκαταλείψεως τών πάντων, μέχο!

της άποσυνθέ«εως τών διαλυθέντων τμημάτων, τοΰ πανικοί και χής τελικής καταστροφή: . Το άριστοτεχνικον σχεδιον τοΰ Ιτα­

λού 'Αρχιστρατήγου, ειχεν υπολογίσει καλώς τα πάντα πλην] ενός παράγοντος; τής ψυχής τοΰ αντιπάλου του. Καί αυτό υ­

πήρξε το μοιραΐον του σφάλμα. Ή άξια τής νίκης τής Πίνδοι πολλαπλασιάζεται εκ τοΰ γεγονότος δτι δ Ελληνικός στρατός δέν άντεμετώπισεν εχθρον άνισχυρρον, άπροετοίμαστον, και κα­

κώς διοικούμενον, αλλά εχθρον ϊσχυρότατον, διαθέτοντα τήν εχλεκτοτέραν του μονάδα, τελείως ήσκημένον εις ορεινον πόλε­

μον προετοιμασμένον, ψυχικώς και σωματικώς, με οπλισμό* άνώτερον, με μέσα πολέμου άφίίονώτερα, καλώς διοικούμενο^ καί ΙφαρμόΠοντα καλώς μελετημένον σχεδιον.

Ή πανωλεθρία τής Πίνδου ε:πέφ*ρε το αδοξον τέλος χοϋ αστραπιαίου πολέμου πού ηθέλησαν οι ' Ιταλοί να εφαρμόσουν !

εναντίον μας καί ύπήρξεν ή πρωταρχική αΙτία τής καταρρεΰσεως δλων καί τών πλέον απωτέρων σχεδίων τοΰ "Αξονος. Έ α ν ή ή Ε λ λ ά ς εκάμπετο εις τήν Πΐνδον θα εσυντομεΰετο κατά εν ολόκληρον επτάμηνον ή άνάπτυξις τών Προσπαθειών τοΰ "Αξο­

νος ει; δλα τα πολεμικά πεδία καί ή εκβασις τοΰ πολέμου θα ήτο άδηλος. Καί από τ ή : απόψεως αυτής ή νίκη τής Ιΐίνδου έχει δια τήν σΰγχρονον ίστορίαν τής άνθρωπόιητος τήν αυτήν j άξίαν τήν οποίαν είχε δια τήν ιδίαν ίστορίαν ή νίκη τοΰ Μαρα­

θώνος προ 25u0 Ιιών.

Ή νίκη τής Πίνδου εζάλισβ κυριολίκτικώς τους ' Ι ταλούς.

Τήν 6]11 ο Τσιάνο σημειώνει εις το "Ημερολόγιόν του:

— iy -

l< Ό Ντοΰτσε δεν είναι ευχαριστημένος arcò τήν εξελιξιν τών επιχειρήσεων εις τήν ΈλλάΟα Γεγονός είναι δα την 8ην ήμέ­ραν των επιχειρήσεων ή πρωτοβουλία περιήλθεν εις τον εχθρόν. Δέν πιστεύω ότι έχομεν ήττηίίή άλλα πολλοί έτσι αισθάνονται. Ειλικρινέστερος τοϋ Τσιάνο, ό Υπαρχηγός του Γενικού Έπιτε λείου στρατηγός Άρμελλίνι, σαν στρατιώτης έ'στω καί "Ιταλός, γράφει τήν ιδίαν ήαεραν είς το Πολεμιπόν του Ήμερολόγιον; "Ήμέραι τλήρεις γεγονότων. Εις τήν "Ηιειρονή έπιθκσίς μας σταματά λόγω εξαντλήσεως τ»?ς επιθετική; δυνάμεως τών μεραρ­χιών μας.'Από τήν ΙΙίνοον ή μεραρχία Τζούλια υποχωρεί εσπευ­σμένως. ΕΙς τήν περιοχήν Κορυτσάς, οι "Κλληνες επιμένουν είς τήν επίθεσίν των, ύποχρεοΰντες τα στρατεύματα μας να οπισ­θοχωρούν. Έν συμπεράπμαη, ακόμη και αν κατορθωί)η να μπαλωθή κάπως ή κατα'στασις. πλήρης αποτυχία της επιχειρή­σεως μας,, Τήν y] 11 ό ίδιος στρατηγός γράφει: ''Τρομερά καί θορυβώδης αποτυχία τών 'Ιταλικών επιχειρήσεων. Ευρισκόμε­θα FÎÇ πλήρες άδιέξ>δον, εις μίαν κατάστασιν ή οποία έ π ιδεί νοΰίαι καθημερινώς καί από τήν οποίαν ελάχισται πιθανόιητες σωτηρίας υπάρχουν,,.

Ά π ο τήν ήμέραν εκείνην ή νίκη σταθερά φτερουγίίει στα βουνά και «τους κάμπους μας, ό εχθρός ρίπτεται πανιοΰ εξω του πατρίου εδάφους καί δ άβρας δ Ελληνικός,εντεύθεν τών συνό­ρων μας, έπαυσε να μολύνεται, άθελα του αναδεύοντας τα μα­δημένα φτερά τών πετεινών.

Καί έρχεται απανωτή ή σειοα τών θριάμβων:

Ι Β Α Ν ­ Μ Ο Ρ Ο Β Α 'Υψώματα 1200, 1500, 1700 καί 1800 μέτρα, σωστές αητο­

φωλιές, οχυρωμένες μέ δλα τα σύγχρονα μέσα καταλαμβάνοντχκ δια τής λόγχης, εντός του εχθρικοί» εδάφους. Παντού επίθεσις παντού νίκη !

Κλονιζόμενος δ 'Ιταλός δικτάτωρ αισθάνεται τήν ανάγκην να τόνωση το τραυματισυένον ηθικόν τών συντρόφων του. Καί την 18)11 συγκαλεί ειδικώς είς τήν Ρώμην τάς Φασιστικός Ι ε ­ραρχίας: ,, ' Υπάρχει κάνεις μεταξύ σας. ώ σύντροφοι, ό οποίος να ενθυμήται τόν λόγον πού εζκρώνηοα προ του Αίθιοπικοϋ πολέμου, τον Ίούλιον του 1935, εις το "Εμπολι ; Είπα τότε

— 20 —

δχι θα έσπάζαμε τα πλευρά τοΰ Νεγκοΰς. Τώριι μέ τήν ιδίαν απόλυτον πεποίθησιν επαναλαμβάνω απόλυτον ­ σας βεβαιώ­νω δ η θα σπάσωμεν χα πλευρά της Ελλάδος". Κϊς ανάμνησιν των ταρταρινισμών αυτών εκόπησαν την επομένην και επλημ­μύρισαν την Ιταλίαν ειδικά μετάλλια Είς την μίαν δψιν των μεταλλίων αυτών ένας δυστνχισμένος αετός βυίΗίΙει εως τη μέ­ση ενα στιλέτο σ° ενα χάρτη της Ελλάδος καί είς την αλλην, πλάι είς τήν μ^ολογικήν ρωμα'ι κήν λΰκαιναν ένας ακόμη πειο δυστυχισμένος κρανοφόρος 'Ιταλός στρατιώτης κρατεί, καιά πε. ρίερνον ίσως δ*αίσθησιν, το δπλον του με τήν λόγχην έστραμ­μένην προς τα κάτω. Καί εις τας δυο δψεις του μεταλλίου είναι γραμμένη, με ώρ·»ΐα ανάγλυφα γράμματα, ή φαμφαοονι­κή φράσις τοΰ Μουσολίνι: «Noi spezzeremo le reni alla grec a» , , 0 i σπάσουμε τα πλευρά της Ελλάδος."

Κατά περίεργον οΰμπτωσιν τήν ίδιαν ήαέραν 18)11, ό Τσιά νο σηιιειώνει εις το Έμίεοολόγιόν του επί λέςι: ,,Αι ήτται δια δέχονται τάς ήττας είς το "Αλβανικόν μέτωπον. Φοβούμαι ou ^ • ρέπει να ύποχωρησωμεν βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου είς ' νέας θέσεις".

Τεσσάρας ήιιέρας κατόπιν έρχεται, τρομερά εις τήν άπειλήν τοΰ Μουσολίνι, ή άπάντησις των Ελλήνων:

ΚΟΡΥΤΣΑ!

22 Νοεμβρίου 1910 : ΚΟΡΥΤΣΑ !

Τρεις φορές στα τελευταία 34 χοόνια, τρεις Ελληνικές γεν­νεές, τήν τελευταία φορά πολεμώντας ταυτόχρονα, πατέρας με παιδί, παπποίς με εγγόνι, με άαέτρητες θυσίες αίματα, εχάρι­σαν το θεϊκό δώρο της πρόσκαιρης άλλοίμονο λευτεριαο, στην πολυβασανισμένη πρωτεύουσα της Β 'Ηπείρου. Καί τρεις φο­ρές ή αδικία τών ισχυρών της Γης μοκ τήν πήοε πίσω ξανα­σχλαβώνοντας τ' αδέλφια μας, για να δημιουρνήση ενα άιχφί­βολο καί ανύπαρκτο ώς εθνότητα κρατίδιο, πού στο τέλος έ'νινε ή θήκη τοΰ άτιμου στιλέτου, που δολοφονικά θέλησε ή Ιταλία να βύθιση σ*ά στήθη της πατρίδος μας.

­ 21 ­

Την νύκτα τής 22ας Νοεμβρίου φρενΐτις ενθουσιασμού συ­

νεκλόνισε τήν Ελλάδα όλόκληρον* Και ό ενθουσιά 3μός ήτο ά*όμη μεγαλύτερος δταν εγνώσθη

άπό το άνακοινοιθέν του "Ελληνος "Αρχιστρατήγου δτι ή μηχίι της Κορντοα: διήρχησε 9 ήιιέρας και δ η την πόλ. ν ύπερήσπι­

ζον επί αγρίω; οχυρωμένης τοποι^εοίας, 5 μεραρχίαι, 2 'Αλβα­

νικά τάγματα, 2 τάγμαοα μελανοχιτώνων Ι τά­νμα Βεροαλλιέ­

ρων και δγχος πολνβόλων και ελαφρών και βαρέων πυροβόλων. Εις ολίγας άπλας, άλλα μεγάλας εν τή άπλότητί των λέξεις

καθορίζει εις το δια τήν νίκην της Κορυτσάς εκδοθέν διάγγελ μα του ό Βαοιλεΰς, δλο το υπέροχο νόημα *οΰ Ελληνικοί"' α­

γώνας: , ,ΔιετυμπναίσΗη εις τάς ημέρας μας πολύ ή σηαασία του υλικού πρυάγοντος. Ή μ ε ΐ ς , χωοίς καθόλου να τον ύποτ ι ­

μώμεν, πιοτεΰοαεν κατά πρώτον λόγον, εις τήν καταπληκτικήν δυναμίν τού ηθικού παοάγοντος.Χωρίς αυτόν ò υλικός παράγων είναι έργαλεΐον βάναυσον και τραγύ ης χείρας τοεμούοας".

Καί με άτλήν και ώραίαν ρητοοικήν μέ σεμνότητα ήοωος έχοντος πλήρη συνιιίσθηπιν τής άΕίας τής νίκης, τήν οποίαν , υπό χήν ήγεσίαν του καταγάγει ή Ελλάς , ό Βασιλεύς προσθέ­

τει : „Άγωνιζόμεί)α να σώσωμεν τήν μεγάλην πνευματιχήν χαί ήθικήν κληρονομίαν, τήν δπο αν oi ά ^ Κ α ι ο ι ποόγονοί μας κα­

τέλιπον δχι μόνον εΐ ήμας άλλα εις όλόκληρον τήνάνθρωπό­

τητα. ΜαχόμεΟα δια τήν ελευθερίαν, δια τήν τιμήν, δια τήν άξιοιτρέπειαν τον άνθρωπου, δια τό δίδαγμα που κατέλιπον οί Μεγάλοι Διδάσκαλοι τής Φυλής μας, ôci ή άνί ίρωπίνη οντότης είναι αξία ουσιαστική, ori ό άνθρωπος δεν είναι στέλεχος £­

3οιλον μιας αγέλης. Δι' αύια μσχόμεθα, δ ι ' αυτό νικώμεν καί διά τούτο \*)ά επικρατήσωμεν.

"Η πτώσνς τής Κορυτσάς επροκάλεσε σύγχισιν φρενών είς τους ιθύνοντας Ιταλικούς κύκλους. Οι Φοπισταί κατηγορούν τον στρατόν. δ στρατός τους Φασίστας. Ό ίδιος δ Μουσούνι δηλώνει άπεριφράατως είς τό ύπουργιχόν συμβούλιον δτι ή στρα­

τιωτική ηγεσία απεδείχθη άνέπορκής. Τήν 26)11 , ό Ύ φ υ π ο υ ρ γος της 'αεροπορίας στρατηγός Φαανιζέσκο Πρίκκολο, γράφει είς τό βιβλίον τον; , ,Τα νέα από τό μέτωαιον διαρκώς καί πβ­

ρισσότερον ανησυχητικά. Ή μεραρχία Μπάρι, κατόπιν της ύπο­

χωρήσεως τοΰ Σώματος Στρατού από τήν Κορυτσάν, ευρέθη

- 22 —

είς έξαιρετιχώ; κρίσιμον θέσιν, 'Υφιστάμενη άγρίαν επίθεσιν ν

κατά net ω π: ο ν και ano τα πλευρά κυριολεκτικώς συνετρίβη". '* & έσα είς το αλληλοφάγωμα αυτό των αντεκλήοεων, την

ιδίαν ήμέραν δ αρχηγός τοΰ Γεν Έπιτελκίου στρατάρχης Ba­doglio ό έχων καί την άνωτάτην διεΰθυνσιν τών εναντίον μας επιχειοή ίεων, παραιτείται. Ή παραίτησις αυτή άνακοινοΰται ε 3ΐισήαως την 5)12. Τον /ντικαθιστά ό Στρατηγός Καμπαλλέρο

Οι θρίαμβοι των Ελληνικών οπλών συνεχίζονται :

29 Νοεμβρίου ΜΟΣΧΟΠΟΑΙΣ 30 » ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ

Έπι επτά ημέρας οι "Ελληνες στρατιώται εμάχοντο τον ακληρότερον ιών αγώνων, καταλαιιβάνοντες δια της λόγχης, ύπο συνεχείς καί αγρίας χιονοθύελλας κοουφήν προς κορυφήν, τα άλλεπάληλα ο*υρα μέχρι του Πόγραδετ­ς ύψώμαια. Οι 'Ιτα­λοί με συνρχώς ανανεουμένας δυνάμεις, επολέμησαν με λύσσαν πρωτοφανή ΐ<τως εις τήν στρατιωτικήν ίστορίαν των "Αλλά ή λυσσώδης των άντΐστασις, με συνεχείς ήμέραν χαί νύχτα άντε ι πιθ­έσεις, Ικάμφθη τελικώς προ της ακατάβλητου ορμής τοΰ στρατού μας και tò ΙΙόγραδετς κατελήφθη ^

Ή πίώσις τοΰ Πόγραδες, μίαν μόλις εβδομάδα μβτα τον* θρίαμβον της Κορυτσάς, κλονίζει όλόκληρον tò Ίταλικον μέ· τωπον καί κορυφώνει την άπογοήτευσιν της Ιπισήιιου ' Ι ταλίας! μέχρι της ατμοσφαίρας τοΰ πανικοΰ. Και τήν 5)12 ή άτμόσφαι ' ρα αυτή έκδηλοΰται είς αυτούς τους κόλπους της Ιταλικής Κυ­βερνήσεως με δλην της τήν τραγικότητα.

"Εχομεν προ ή ιών στοιχεία πολύτιμα, παρμένα όπως προ­εΐπον από του; εχθρούς μας, το Ήμερολόγιον τοΰ υπουργού των εξωτερικών κόμητος Τσιάνο καί το βιβλίον τσΰ ύφυπ. της 'Αεροπορίας στρατηγού Φραντζέσκο Πρίκκολο.

Γράφει λοιπιν ό Ττσ·άνο τήν 4)12 τα ?ξής καταπληκτικά:

, ,Ό ΰφυπ. τών στρατιωτικών στρατηγός Σορίτσε μοΰ Ιτηλε­φώνησε σήιιερον το πρωΐ, δτι ci "Ελληνες κατέλαβον το Πό γραδετς καί διέσπασαν τάς γραμμάς μας. Μοΰ προσέθεσεν δτι ο 'Αρχιστράτηγος Σοντοΰ φρονεί δτι κάθε στρατιωτική ενέργεια είναι αδύνατος καί δτι ή κατάστασ»ς μόνον πολιτικώς δύναται

- 2 3 —

να άντιμετωπιαθή. Ό Μουσολίνι με καλεί εις το Ιίαλάτσο Βε­νέτσια Τον εύρήκα άποθαρρυμένον. Μου λέγει: Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, Είναι παράδοξον και γελοΐον Είμεθα ύποχρεω­ιιένοι νά ζητήσωιιεν άνακωχήν­'Αδΰνατον, απαντώ! Οι "Ελλη­νες ώς πρώτον δρον θα θέσουν να εγγυηθή προσωπικώς ό Φυρερ δτ. ποτέ δεν θα επαναληφθώ ή εναντίον τω* έπίθεσις. ΙΙροτιμώ να αυτοκτονήσω παρά να τηλεφωνήσω εις τον Ρίμαε­τροπ. Πρέπει να αντιστάθώμεν και να κρατήσωμεν την °^λβα­νίαν. Ό Ντοΰτσε συμφωνεί μαζΰ μου και αποφασίζει να γίντ] μία νέα άπόπειοα."

ΙΙρριγραφικότερος δμως της τραγικότητος των στιγμών Eivac ό Φρ. Πρίκκολο : ,,Κατά τάς πρώτας ημέρας τοϋ Δεκεμ­βρίου,γράφει, δταν μετέβην είς το πρωθυπουργικον μέγαρον δια την συνήθη πρωϊνήν μου αναφοράν, εΰρον πολλούς υπουργούς είς τον άντιθάλαμον τοϋ Ντοΰτσε. Καταφανώς εξηρεθισμένοι συν^ζήτουν μεγαλοφώνως και ζωηρώς. Περισσότερον από δλους έφώναζεν δ υπουργός ιών εξωτερικών. Ti ειχεσυμβή; "Ενα γεγονός σοβαρώτατον. Την νΰκτα είχε φθάσει εις τον πρωθυ­πουργών ενα μακρότατον τελεγράφημα τοϋ στρατηγού Σοντοΰ, όποιος άφοΰ εξέθετε την τρπ»γικήν σιρατιωτικήν κατάστασιν είς το μέτωπον και των δυο 'Ιταλικών στρατιών και εδήλωνε κατηγορηματικώς την απόλυτον άνικανότηκά του να εΰρη φάρμακον στρατιωτικού χαρακτήρος δια την θεραπείαν της κα­ταστάσεως αυτής, παρακαλεί τον πρωθυπουργον να επιτυχή πολιτικήν λΰσιν της Έλληνο'ι'ταλικής σ>>οράξεως. 'Επρόκειτο δηλαδή περί σαφέστατης προσκλήσεως προς αιτησιν ανακω­χής. Φυσικά εύρέθημεν δλοι σύμφωνοι επι της απόψεως δτι πρέπει να άποκλεισθή απολύτως μία τόσον ταπεινωτική λυ­σις, ή όπίύα θα εκάλυπτε το Έθνος μέ εντροπήν δι' αιώνας ολόκληρους. Ά φ ' ετέρου δμως ή αίτησις τον 'Αρχιστρατήγου εΰρίσκετο εμπρός μας δια να μας επιστήση ιήν προσοχήν επί των επικειμένων καταστροφών. Όλίγην ώραν αργότερα εισήλ­θον εις το γραφεΐον του Ντοΰτσε δια την αναφοράν μου. Ό Μουσολίνι ήτο εκνευρισμένος και εξηρεθισμένος δσον ποτέ άλλοτε :

— Είδατε το τηλ)μα του Σοντοΰ ; —Μάλιστα ΝτοΟτσε.

- 24 -

— Και τήν πρήτασιν δπως ζητήσωμεν οΰτε πολύ οΰτε λί­νο άνακωχήν ;

— Παρά να ζητήσωμεν άνακωχήν από τήν Ελλάδα, είναι προτίμώτερον Ντοϋτσε να φύγωμεν αμέσως δλοι δια την Άλβανίαν και να φονευθώμεν εκεί επί τόπου.

—Έχετε απολύτως δίκαιον. Δεν θα ζητήσωμεν άνακωχήν.

Τελικώς ή ανακωχή δεν εζητήθη. Άλλα ή απεγνωσμένη εκκληαις του Σοντοΰ μας ερριψεν δλους tic βαθείαν ψυχικήν άπελπισίαν. τΗτο ή πρώτη σοβαρωτάτη και επίσημος άναγνο)· ρισις της τρομεροτέρας στρατιωτικής κρίσεως εις τήν πολεμι­κήν μας ίστορίαν και της ανικανότητας μας δπως τήν άντι­μετωπίσωμεν. Ή καταστροφή μά: ειχεν εΰς»ει εντελώς απροε­τοίμαστους. ΤΗτο ή καταστροφή αυτή τόσον απροσδόκητος,! τόσον παράδοξος και ταυτοχρόνως τόσον τραγική, ώστε μας άφήκεν δλους σαν χαμένους. Και ό Ντοΰτσε κατέληξεν :

— Με βλέπετε ακόμη σχετικώς ήρεμον, Και δμως αισθάνομαι μέσα μου να ξεσχίζεται ή καρδιά μου, σαν να μου δίνουν μα­χαιριές."

Αυτά είναι τα σχετικά έγγραφα τών εχθρών μας, που α­ποτελούν τους μεγαλύτερους τίτλους τιμής δια τόν ΰπέροχον αγώνα μας.

'Αποφασίζεται τελικών ή εξακολοΰθησις της 'Ιταλικής αντι­στάσεως και ή αποστολή εν σπουδή και με τα ταχύτερα δυνα­τά μέσα ενισχύσεων, δια να κρατηθή μία οιαδήποτε γραμμή αμύνης, μέχρις δτου τριάκοντα Ίταλίκαί μερσρχίαι ριφθούν είς τον αγώνα καΐ κατά τήν εκφρασιν του Μουσολίνι εις σχε­τικήν προς τον Χίτλερ επιστολήν του, κατακλύσουν τήν Ε λ ­λάδα.

Ή προέλασις δμως τοΰ στρατού μας, αί νίκαι και οι θρί­αμβοι συνεχίζονται :

4 Δεκεμβρίου Π Ρ Ε Μ Ε Τ Η '

Κυρίες μου και Κύριοι, αν καί δεν αρμόζει είς πανηγύρι­

­ 2Γ> ­

κον λόγον μιας μεγάλης ημέρας ό μυκτηρισμος των αντιπά­λων, εν τούτοις δια να άποδειχθή από τους ιδίους τους αντι­πάλους μας, ότι το* ,,Domani tempo pèrmetten ο gloriosa vii toria" του προηγουμένου πολέμου, οέν άφίστατο και πολύ της πυαγματικότητο::, δέν αντέχω είς τον πειρασμον να μη σας αναφέρω, δτι ό Ραδιοφωνικός Σταθμός της Ρώμης εις τήν εκπομπήν του της 5)12, της επομένης δη αδή της καταλή­ψεως ιής Πρεμειής, μετέδιδε σοβαρώτατα τα έξης αμίμητα; , ,Έάν ή καλοκαιρία εσυνεχίζετο δ 'Ιταλικός στρατός θα είχε νικήσει. 'Αλλά ή 'Ιταλία δέν είχε τΰχην. Το ύψηλότερον ηθι­κόν και ή καλύτερα εξάσκησις δέν επαρκούν δια να εξουδετε­ρώσουν τας αντίξοους καιρικός συνθήκας. Ή 'Ιταλική διοί­κησις άπεφάσισεν οΰτω να υποχώρηση μέχρις δτου .άποστα λούν περισσότεροι άνδρες και ύλικόν. CH Ελλάς ήνάλωσεν ή­δη τήν επιθετικήν της δΰναμιν. Κάθε ιδέα αναλήψεως νέας 'Ελληνικής επιθέσεως πρέπει να άποκλεισθή, Αβοήθητος από όλους ή Ελλάς θα έ'χη ταχέως να αντιμετώπιση νέαν Ίταλι­κήν επίθεσιν, ή δποία θα κατσκλύση δλον το έ'δαφός της."

Σειρά νέαν θριάμβων έρχεται ώ; άπάντησις :

6 Δεκεμβρίου ΑΓΙΟΙ ΣΑΡΑΝΤΑ 7 » ΔΚΛΒΙΝΟΝ 8 » ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ

23 » ΧΕίΜΑΡΡΑ

"Ερχονται τα Χριστούγεννα. Τα πρώτα ελευθέρα Χριστού­γεννα των Βορειοηπειρωτών αδελφών μας,μέσα εις τους κα­πνούςτοΰ πολέμου , έπειτα από τόσα χοόνια δοκιμασιών.

,,Μαύρα Χοιστούγεννα!", γράφει δ Τσιάνο είς το Ήμερο­λόγιόν του. ,,Ό Ντούταε δέν πιστεύει πλέον εις το δ,τι τοΰ λέγει ό Καμπαλλέρο. ΑύτοΙ οι στρατηγοί μας λέγει, ομοιάζουν με τους πανδοχείς, που ζωγραφίζουν πετεινούς στους τοίχους και γράφουν από κάτω δτι θα κάμουν πίστωσιν όταν οι πετει­νοί θα αρχίσουν να λαλούν. Είναι μελαγχολικός και ανήσυχος δια τήν Άλβίχνίαν καί φαίνεται πολύ κουρασμένος "

Και το έτος 1940 κλείει με τήν νίκην απόλυτον, με τήν δόξαν δεσμίαν εις τον τόπον είς τον οποίον εγεννήθη, μέ τήν άνατροπήν τών σχεδίων του "Αξονος είς τοιαΰτην εκτασΐν,

- m «στε να σημειωθή" άπο το ëtoç αυτό ή αποφασιστική καμπή τοΰ πολέμου, εκείνη ή οποία,,χάρις εις ημάς και μόνον ήμας", μεχέστρεψε προς τήν νίκην των ελευθέρων ανθρώπων τον ρουν της παγκοσμίου ιστορίας.

Θα στηριχθώμεν και πάλιν εις κείμενα και διαπιστώσεις των εχθρών μας.

,,Ντοΰτσε γράφει δ Χίτλερ προς τον συνεταΐρον του, τήν 18ην και 20ην Νοεμβρίου και τήν 5ην και 3ΐην Δεκεμβρίου τοΰ 1940 ,,Έ/ιιθι·μώ να σας πληροφορήσω περί της αποφά­σεως μ>υ να πράξω παν δ,τι δύναται να σας ανακούφιση κα­τά τάς παρούσας στιγμάς. Άλλα ή σειρά των γεγονότων τα οποία εξειλίχθησαν από τήο 28ης Όκτωμβρίου μέχρι σήμερον έχουν ψυχολογικός συνεπείας και στρατιωτικούς αντίκτυπου; υψίστης σημίασίας. Αι ψυχολογικά! ουνέπειαι είναι δυσάρεστοι καθόσον ή Ελληνική κατάστασις βαρύνει πολΰ δυσμενώς επί των διπλωματικών προπαρασκευών αΐτινες ευρίσκονται εν πλήρει εξελίζει Ήμποροΰμεν να εΐπωμεν γενικώτερον δτι αίσθανόμεθα τάς συνεπείας αΰτάς δια της ενισχύσεως της στά­σεως διαφόρων εθνών, όπως μή εκδηλωθούν προώρως υπέρ ημών, αλλ' αναμείνουν τήν παραιτέρω έξέλιξιν. Ακόμη και με τήν Ρωσσίαν είναι δυσκολώτερον τώρα να διαπραγματευώ­μεθα μαζί της και εις αύεην ακόμη τήν Γαλλίαν ενισχΰθη ή θέσις εκείνων πού δεν θέλουν τήν συνεννόησιν μαζί μας καί βεβαιώ/ουν δτι δεν ελέχθη άκόαη ή τελευτ ιία λέξις περί της έκβάσεως τοΰ πολέμου αύτον. Στρατιωτικά! συνέπειαι: Αύται είναι Ντοΰτσε, λίαν σοβαραί. Δεν τολμώ οΰιε καν να σκεφθώ αυτας tàç συνεπείας. Ά π ο στρατιωτικής άπόψΕως ή κατάστα­σις αυτή αποτελεί πραγματική ν άπειλήν Ή "Ισπανία εξαιρε­τικώς τεταραγαένη άπο τήν κατάστασιν, ή οποία κατά τήν άντίληψιν τοΰ Φράνκο μετεβλήθη, απέρριψε τήν συνεργασίαν με τάς άξο νικάς δυνάμεις καί δεν δέχεται να επιτρέψω τήν διάβασιν τών Γερμανικών στρατευμάτων δπως επιτεθούν κα­τά τοΰ Γιβραλτάρ. Συνεπεία τών εξελίξεων εν 'Ελλάδι, συνε­χώς μελετώ τα πραγματικώς αποτελεσματικά μέτρα πού θα ημπορούσα να λάβω, δια να έκκαθαρισθή" ή Ελληνική κατά­στασις εντός τοΰ βραχυτέρου δυνατού χρόνου, διότι θα επεθι>­

μων την άνοιξιν να έχουν επιστρέψει αί ένοπλοι Γερμανικά ί μου δυνάμεις, Έ κ τούτου επομένως καθορίζεται και δ χρόνο» της ενεργείας μου 'Απαιτείται μόνον, Ντοΐτσε, να σταθερο­ποιήσετε τομετωπόν σας ώστε να συγκρατήσετε τουλάχιστον xàz κνρίας 'Ελληνικός δυνάμεις'­.

cO πανίσχυρος Γερμανός δικτάτωρ βλέπει τα κοσμοκρατο­ρικά του σχέδια κλονιζόμενα από τον ενοχλητικον μικρόν άντί­παλον πού εξεφύτρωσε την τελευταίαν στιγμήν. Το δτι απυ του τέλους του 1940 δεν κατέλαβε το Γιβραλτάρ δια να κλεί­σχ} την δυτικήν άκραν τήο Μεσογείου εϊς τήν Άγγλίαν και γα την άναγκάση να κάμνη δλας τας μεταφοράς της δια του γύ­ρου της 'Αφρικής, το δτι εν συνεχεία δεν ήδυνήθη να άπο­βιβάιη ισχυρά στρατεύματα δια τοϋ "Ισπανικού Μαρόκου είς τήν Β. "Αφρικήν, διά να εξα^φαλισθη από κάθε κίνδυνον έ­πιθέσεακ, σχέδιον πού εκθέτει εϊς της προμνημονευθείσας επι­στολάς του, ομολογεί δ ίδιος δτι οφείλεται εϊς την άντίστασιν της Ελλάδος. Καί προετοιμάζει έκτοτε την εναντίον μας επί­θεσιν, με προοπτικήν ταχύτατης ενεργείας, δια να έχουν επι­στρέψει την ανοΓξιν τα στρατεύματα του διά την κατά της Ρωσσίας σχεδιαζομένην έκτοτε επίθεσιν.

Και τελειώνει την σχετική ν επιστολήν του δ Χίτλερ : ,,Χά­ρις εις τα μέτρα αυτά, Ντοΰτσε, εχω τήν άδιάσεισιον πεποί­θησιν ότι εντός ολίγων Εβδομάδων ή το πολύ μηνών, χάρις είς τα ηνωμένα πλήγματα μας, θα εχωμεν προωθήσει τήν κα­τάστασιν ύπερ ημών και δτι αργά ή γρήγορα δ,τι και αν βυμ­0ή, δ κυριώιερος αντίπαλος μας ή 'Αγγλία, θα κατάρρευση"

Άλλα ή μικρά Ελλάς έπέπρωτο δια μίαν ακόμη φοράν, να άνατρέψη τα σχέδια του πανίσχυρου δικτάτορος.

Το έτος 1941 ανατέλλει με τα δπλα μας στεφανωμένα από τήν δάφνην μιας υπέροχου σειράς νικών καί με τά· τρομερά ε­ναντίον μας σχέδια του άξονος εν πλήρει έξελίξε.

Νέοι θρίαμβοι μαα καί πάλιν άγγέλλονται :

10 Ιανουαρίου 1941 ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ

- 2 8 -

• ΟΙ "Ιταλοί παντού συμπιέζονται, παντού ηττώνται, παντοΰ καταβάλλονται.

Ό Μουσουλίνι κατορθώσσς να αποφυγή την καταπχύνην να μας ζήτηση άνσκωχήν, εδίχί}η ος κτύπημα μαστιγίου κα­τάμουτρα την σΰστασιν τοϋ Χίτλερ ,, 'Απαιτείται μόνον,Νιου τσε, να σταθεροποιήσετε το μέτωπόν σας, ώστε να συγκρατή­σετε τουλάχιστον τάς κυρίας Έλληνικάς δυνάμεις" Μεγαλυτέ­οα προσβολή οια μίαν Αυιοκρατορί­ιν 45,000,000 Μηιριπολι τικοϋ πληθυσμού και ενα στρατόν 8,000,000 λογχών δεν ανα­φέρει ή πανκόσμιος ί(ττορία. Ό Μουσολίνι αναταράσσεται Π ω : θα εμφανισθείς τον κόσμον και την ίστορί tv δτι ή πανί­σχυρος 'Ιταλική αύτονρατορία δεν ημπορούσε να νικήση την μικράν Ελλάδα, παρά μόνον από της στιγμής πού θα επετί­θετο εναντίον της και ό ακατάβλητος Γερμανικός κολοσσός ; Άπαντα λοιπόν ης τον αύθέντην του δτι ,,Θά συγκέντρωση εις την Άλβανίαν 30 μεραρχία; με τάς οποίας θα κατακλΰση τήν Ελλάδα, και ότι ή Γερμανική επιχείρησις εναντίον μας, πρέ­πει να γί­νη μόνον άφοΰ ή Ελλάς λάβει το πρώτον μαστίγωμα από τους Ιταλούς." '< > Γερμανός δικτάτωρ συμφωνεί και κα­θορίζει και τήν εποχήν του μαστιγώματος : ,,'Η επίθεσις ε­ναντίον της Ελλάδος, γράφει εις τον Μουσουλίνι, πρέπει να άναληφθ­ρ κατά τ«ς πρώτας ημέρας τοϋ Μαρτίου, διότι κατ" αντήν τήν εποχήν δυνάμεθα να άναμένωμεν επιτυχίαν εν βρα χυτάτφ χρόνφ "

Και ετοιμάζεται πραγματικά το μαστίγωμα αυτό. Ό υφυ­πουργός τών Πολεμικών Παρασκευών στρατηγός Φαβαγκρόσ­σα εντείνει μέχρι τοϋ ασύλληπτου τάς πολεμικάς του πάρα σκευας. Είναι τρομερά! εϊε δγκον, ρυθμόν και ποσότητα. Ή Γερμανία παρέχει αφειδώς δ,τι πολεμικόν ύλικόν της ζητηθή. Ολα τα μέσα χρησιμοποιούνται δια τάς μεταφοράς: 'Ατμό­

πλοια, βενζινόπλοια, ιστιοφόρα μεταφορικά αεροπλάνα ­ 100 γερμανικά Γιούγκερς πηγαινοέρχονται συνεχώς ­ μεταφέρουν εις ατέλειωτους σειράς τεραστίους όγκους πολεμικού υλικού, παν­τοίων εφοδίων καί στρατού. Μόνον τα γερμανικά Γιονγκερς

' μετέφερον 4 Μεραρχίας και 3 000 τον ν ους υλικού Περί τα τίλη τοϋ Φεβρουαρίου τοϋ 1941, 27 Περαρχίαι Πεζικού εκ

— 29 —

ιών οποίων αϊ 5 'Αλπινιστών 1 πλήρης Μεραρχία 'Αρμάτων Μάχης, μερικές μάλιστα μέ όποβληακάς ονομασίας ,,Κυνηγοί των "Αλπεων", ,,Λΰκοι της Τοσκάνης ', ,,Κένταυροι", ./Ατρό­μητοι" καί τα τοιαύτα, 3 Συντάγματα Ίππικοΰ, 5 Συν)ια Β^ρσαλλιέρων, 1 Συν)μα Γρεναδιέρων, 20 Τάγματα Μελανοχι­τώνων, 3 ανεξάρτητοι Λεγεώνες Μελανοχιτώνων, γενικον σύ­νολον υπερβαίνον τάς 32 Μεραρχίας, 240 Τάγματα, μέ πλήρη οΰναμι^, συμπληρωθέντων όλων τών κενών των, άντεπαρε­τάχθησαν εναντίον 14 Μεραρχιών μας Πεζικοΰ, 2 Ταξιαρχιών Πεζικού καί 1 Μεραρχίας 'Ιππικού,125 ταγμάτων. Είδικώτερον άντεπαρετάχθησαν: Εις τον Β. τομέα (Κορυτσάς) 6 Ίταλικαί μεραρχίαι έναντι 4 Ελληνικών, εις τον Ν. τομέα (Ηπείρου) 6 Ίταλικαί μεραρχίαι έναντι 3 Ελληνικών και εις τον Κεντρι­κον τομέα (Κλεισουραι:) 15 Ίιαλικαί μεραρχίαι έναντι 7 Ε λ ­ληνικών. Συντριπτική ύτεροχή δυνάμεων εις πυροβολικον, 1,300 κανόνια έναντι 572, τεχνικά μέ τα ατελείωτα, αεροπορία δεκαπλάσια της 'Αγγλοελληνικής, 20.000 κδικευμένοι εργάται και 18 ανεξάρτητα τάγματα τελωνοφυλάκων πλαισιώνουν τον στρατον αΰϊόν. Είναι μία νέα επιδρομή του Ξέρξου κατά της Ελλάδος.

Ό 'Αρχιστράτηγος Ούμπάλτο Σοντοΰ, ο όποιος, ενώ ελε­γεν ύπεροπτικώς εις την ΐΐρώτην ήμεοησίαν διαταγήν του: ,,'Ιταλοί, πρέπει να δώσωμεν εις τον Έλληνίκον στρατον το μάθημα πού του αξίζει. ΙΙρέπει να τοΰ άποδείξωμεν δτι δσον­δήποτε ανδρείος και αν είναι θα άναγκασ^η να ΰποκύψη προ τη: θελήσεως και ίσχυες τών ενότλων δυνάμεων της ' Ι­ταλίας Θ ϊ βαδίσωμεν ηνωμένοι παρασύροντες τα πάντα, ύψώ­νονπες ω; χρησμούς τας πολεμικά; κραυγάς μας: ,,Σαβόνα άνόϊ", κατήντησεν ό ταλαίπωρος να χ ίση δια^χικώς την Κο­ρυισάν, τη; Μοσχόπολιν, το ΙΙόγραδετς, τήν Πρεμκτήν, τους Αγίους Σαράντα, το Δέλβινον, το Άργυρόκαστρον, τήν Χει­μάρραν, τήν Κ/ιεισοΰραν, καί να ζητή ιη καί άνακωχήν, άντε­κατεστάθη τήν 13]1 από τον 'Αρχηγόν τοΰ Γεν. Ίταλ. Ε π ι ­τελείου αόρατηyòv Καμπαλλέρο­

"Ένα πολεμικόν ε.πεισόΉον, το όποιον αναφέρει ό στρατη* γος Άρμελλίνι εις το πολεμικόν του Ήμερολόγιον, αναγκάζει τον Μουσολίνι να λάβη έκτακτα μέτρα εις τον στρατον της "Αλβανίας. ,,ΕΙς τήν Αλβανίαν, γράφει ό Άρμελλίνι, τήν 18]1

— 30 -

έξεδηλώθη νέα "Ελληνική επίθεσις με κατεΰθυνσιν προς το Τεμελένι και δπως συνήθως ήνα/κάσθημεν να ύποχωρήσωμεν 1,000 άνδρες, μεταξύ των οποίων και δ Συν)χης Μενεγκέττι τοΰ 77ου Συν)ιος συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. "Ακόμη και οι ,,Αύκοι της Τοσκάνης", περίφηαη μεραρχία, εμπλακεΐσα δια πρώτην φοράν εις tòv άνώνα, άφη<ε tò έδαφος πού της είχαν έμπιστευθή και έχασε τα πτερά της εις το πεδίον της μάχης Είναι κάτι tò αληθινά απίστευτο ν. Διερχόμενα από μίαν ήθι­κήν κρίσιν, ή οποία μα:, αφαιρεί κάθε δυνατότητα αντιδρά­σεως καί αντιστάσεως." Το γεγονός αυτό πού συνέβη εις μίαν εκ των καλυτέρων νεοαφιχθεισών εις το μέτωπον 'Ιταλικών μεραρχιών, θορυβεί την φασιστικήν διοίκησιν και την αναγ­κάζει να προβη εις εξαιρετικός ενεργείας προς συγκράτησιν καί τόνωσιν του ηθικού τοΰ Ιταλικού στρατού.

Φανατισμένα φασιστικά ένοπλα τμήα,ατα εντάσσονται εις δλας τάς μονάδας. Πολλοί υπουργοί εντός τού 'Ιανουαρίου αφήνουν τα υπουργεία των καί κατατάσσονται εις τον στρατόν

Ό 'Υπουργός της Προπαγάνδας Παβολίνι, αναλαμβάνει ώς εφ. άξιωμ. της Άεροπορίας,ύπηρεσίαν εϊς μοΐραν βοιιβαρδιοτι­κών της ζώνης των επιχειρήσεων. Ό καθηγ. τού Πανεπιστη­μίοτ της Νεαπόλεως και εθνικός σύμβουλος τοΰ Φασισμού Πε­λεγκρίνι αναλαμβάνει διοίκησισιν τάγματος αελανοχιτώνων. Οι διάσημοι φασίσ*αι ήγέται Φαρινάτσι και Τζιανέτι αναλαμ­βάνουν ύπηρεσίαν εις την πρώτην γραμμήν τού πυρός. Οι Υπουργοί τη; Παιδείας Μποτά ι" και Δημ. Έργων Γκόρλα, έφθασαν εις την ζώνην των επιχειρήσεων καί ανέλα­βον διοίκησιν Άλπινισιικών τμημάτων, ό 'Υπουργός τών Ε ­ξωτερικών Τσιάνο κατατάσσεται καί αυτός αεροπόρος "Ολη ή δύναμις της 'Ιταλίας, δ,τι έκλεκτόν έχει να επίδειξη μία Αυτοκρατορία 45 000.000 εις ΰλην και ι^υχήν, συγκεντρώνε­ται κατά φάλαγγας ατέλειωτους, δια να κατακλΰση την Πα­τρίδα μας.

Ή εαρινή επίθεσις τού Μουσολίνι είναι πανέτοιμος καί ό Τδιος ό 'Ιταλός δικτάτωρ φθάνει εις το μέτωπον την 2αν Μαρ­τίου.

'Αναπτύσσει τρομεραν πράγματι καί καταπληκτικήν δρα­στηριότητα ! Επισκέπτεται δλας τας μονάδας, συνεργάζεται επί μακράς ώρας με τους διοικητάς των, συνομιλεί με τους

— 31 —

στρατιώτας, τρώγει, μαζύ των από το συσσίτιόν των,επισκέπτε­ται τα νοσοκομεία, τα στρατιωτικά κοι αεροπορικά παρατηρη­τήρια, τους σταθμούς διοικήσεως, τους στρατιωτικούς κλιβά­νους, τους κατασκευαζόμενους δρόμους και γέφυρας, ομιλεί και συντρώγει με τους εργάτσς, γευματίζει και δοίπνά με τους αξιωματικούς εις τας λέσχας των, προσπαθεί με κάθε τρόπον να ενθαρρύνη και φιλοτίμηση τον στρατόν του.

Και την 4ην πρωινή ν της 9ης Μαρτίου εγκαθίσταται εις xò προκεχωρημένον παρατηρητήριον της Ρέχοβα δια να παρακο­λούθηση και κατευθύνη εκείθεν το πρώτον κατά της Ελλά­δος μαστίγωμα.

Έν τω μεταξύ τάς πρώτας ήαέρας του Φεβρουαρίου, ό Γερ­μανός δικτάτωρ, διατηρών σοβαράς αμφιβολίας δια την έπιτυ­χίαν της 'Ιταλικής επιθέσεως, παρ' δλας τας τρομερός προπα­σκευ'ίς της αποπειράται να πείσχ) την Ελλάδα να δεχθη να συ νάψη άνακωχήν με την Ίταλίαν, με την Γερμανικήν εγγύησιν Καί την πρότασίν του αυτήν την έ'καμεν υπό την άπειλητικήν ύπόκρουσιν των Γρρμανικών δπλων, πού κατά μάζας είχαν συγκεντρωθή εις την Ούγγαρίαν καί την Ρουμανίαν, ώς σαφής κατά της Ελλάδος απειλή Το πόσον θα εξυπηρετεί τα κοσμο­κρατορικα σχέδια του Χίτλερ μία 'Ελληνο'Γταλική ανακωχή, πού θα τοΰ επέτρεπαν, ελεύθερος από ππρισπασμους, να στυέ­ΨΉ έκτοτε την συγκεντρωτικήν πρ )σπάθειάν του, εκεί πού χά­ρις είς ήμας καί μόνον ήΐλάς, δυστυχώς δι' αυτόν καί ευτυχώς δι' άλλους, πολύ άργότερον την έδρεψε, θα tò άποδείξωμεν πλήρως.

Άλλα καί εδώ πάλιν ή αιωνία μας ιστορία αντιγράφεται.

'Ιούνιος τοΰ 479 π.χ.

Αι 'Αθήναι, ή μαραθωνομάχος κόρη είχε παραδοθώ εις xàc φλόγας και την καταστριφήν, δταν το θέρος τοΰ 480 π χ. ci ­/άτοικοί της ήναγκάτθησαν να τήν εγκαταλείψουν και επιβι­βασθέντες, κατά συμβ >υλήν τοΰ Θεμιστοκλέους είς τα πλοία των, έπλευσαν προς τήν Σαλαμίνα. Μετά τήν ενδοξον ναυμα­χίαν της Σαλαμίνος επανήλθον, υπέροχοι άλλα άστεγοι νικηταί

- 3 2 —

και ήρχισαν εξ αρχής να οικοδομούν την ώραίαν των πόλιν. Δεν είχαν περάσει 10 μήνες από την ναυμαχίαν της Σαλαμίνος και νέος όλεθρος προσεγγίζει το θέρος τοΰ 479 π χ , ό στρα­τός τοΰ Μαρδονίου.

,,Θά ανοικοδομήσω την πόλιν σας, τάς εστί ας και το ιερά σας, υπόσχεται εις τους "Αθηναίους ό Μαρδόνιος, θα αποζημιώ­σω όλους τους πολίιας δι3 όσας ζημίας υπέστησαν, θα αυξήσω δσον θ­έλετε το κράτος σας, αρκεί να μην άντισταθήτε εις τα σχέδια τοΰ μεγάλου Βασιλέως. "Αλλως θα καταστρέψω δ,τι μένει ακόμα δρθιον." ,,"Έστ' αν ό ήλιος την αυτήν όδον Xj\ τήπερ και νΰν έρχεται, μήποτ3 όμολογήσειν ήμέας Ξέρξη" ήτο ή υπέροχος άπάντησις, τήν οποίαν έδωσε/ ό 'Αριστείδης εξ ονό­ματος των συμπολιτών του το ΟΧΙ τοΰ 479 π. χ.

Και οι "Αθηναίοι, συν γυναιξί και τέκνοις, εγκαταλείπουν και πάλιν τήν μόλις άνοικοδομηθεΐσαν πόλιν των, τρέπονται πάλιν προς τήν Σαλαμίνα και εκ δευτέρου, εις διάστημα ενός έτους, τα πάντα, τείχη, οικίαι, ναοί, ίερά, ανατρέπονται εκ θε μελίων, πυρπολοΰνται, καταστρέφονται. Οι 'Αθηναίοι έβλεπαν με σφιγμένην τήν ψυχήν από τήν νησον εκείνην, παραδεδομέ­Λα εις τάς φλόγας τα ιερά των θεών των και τας εστίας των εβλεπον τα καπνίζοντα ερείπια της υπερήφανου πόλεως τω και μέσα από τους καπνούς τής συμφοράς παρεσκεύαζον τήν νίκην τώνΠλαταιών ν

Δυο χιλιάδες τετρακόσια είκοσι χρόνια περνούν. Φεβρουά­ριος τοΰ 1941, Ή Ελλάς μάχεται μόνη κατά πανίσχυρου εχ­θρού και αναμένει τήν τρομεράν του επίθεσιν. Αί πόλεις και οι λιμένες της βομβαρδίζονται, ό άμαχος πληθυσμός της φο­νεύεται άνάνδρως, επάνω εϊς τα βορειοηπειρωτικά βουνά κοκ­κινίζουν τα χιόνια από το πολυτιμώτερο αίμα τής Φυλής και εις τον θολον ορίζοντα τών β( ρείων συνόρων μας, νέος φρικώ­δης χείμαρρος ολέθρου πυκνοΰται έτοιμος να εκχυθή ως τύ­φων. ,,Δεχθήτε να συνάψετε άνακωχήν με τήν Ίταλίαν και και κρατήσατε Ιδικοί σας δλα τα εδάφη, τα οποία με τήν δύ­ναμιν τών όπλων σας κατεκτήσατε", προτείνει, Λεος Μαρδόνιος ό Χίτλερ, εις τήν Ελλάδα, δια τοΰ εν Μαδρίτη πρεσβευτοΰ μας κ. Π. Ίακ. "Αργυροπούλου.

Ti τούτου άνδρικώτερον εάν το εδεχόμεθα; Τι τούτου λο­γικώιερον; Και ποΐος ποτέ πόλεμος από όσους αναφέρει ή ϊστο­

ρία, ετελείωσεν εντιμώτερον, από δσον Όά ετελείωνεν δ Ιδικός μας, εάν εδεχώμεθα τάς προτάσεις εκείνας;

Άλλα ημάς, τους ισχυρούς νικητας της κρισίμου στιγμής, συνέδεε μία άγραφος ύπόσχεσις με ενα άδΰναμον τότε, υπό πάντων ργκαταλελειμμένον καί πανταχόθεν βαλλόμενον σύμ­μαχον: Την Άγγλίαν.

Οΰτε καν γραπτή συμμαχία."Ενας μόνον απλός λόγος άλλα λόγος 'Ελληνικός ! Κα! ή άπάντησις εδόθη άπο τους συγρόνους Άριστείδας απλή και αυτή καί ήρεμος, στα»νρά, θετική, μονο­λεκτική: 0 X 1 / Τ ο δεύτερον ΟΧΙ του πολέμου μας 1940 4 1 !

Ό Γερμανός δικτάτωρ φρυάττει! Και εν αναμονή του "Ιτα­λικού κατά της Ελλάδος μαστιγώματος,Ελίσσεται και δίπλωμα­τικώς και στρατιωτικώς. κατά τρόπον τρομερόν, πρωτοφανή, συντριπτικόν, δια τον μικρόν άντίπα?ον ποΰ τολμά να εγείρη το ανάστημα καί να τοΰ άνατρέψη τα σχέδια του.

Παραχωοεϊ εις την Βουλγαρίαν την Δ, Θράκην και την εκείθεν τοϋ Στρυμώνος Μακεδονίαν,τήν Α.Μακεοονίαν μας. Καί ή Βουλγαρία υπογράφει τήν προσχώοησίν της εις τον 'Άξονα την Ιην Μαρτίου. Παραχωρεί εις τάν Σερβίαν τήν Θεσσαλονί­κην. Καί ή Σι­ρβία υπογράφει τήν προσχώρηοίν της είς τον Άξονα τήν 25ην Μαυτίου. Συγκεντρώνει εις τήν Ραυμανίαν 32 Γερμανικός μεραρχίας, μεταξύ των οποίων εΰρίσκοντο, ή τρομρρωτέρα δΰναμις κροΰσεως τοΰ Γερμανικού στρατού, ή ομάς θωρακισμένων μεραρχιών του φόν Κλά ι στ, αυτή πού διέσπασε το νότιον Πολωνικόν μέτωπον καί xàç γραμμάς Μαζι­νό καί Βε υ γκάν, από εξ πλήρεις μεραρχίας αρμάτων μάχης αποτελούμενη, πέντε μηχανοκίνητοι, τρεις ήμιμηχανοκίνητοι, δύο αερομεταφερόμενοι, δύο αλεξιπτωτιστών, Είκοσι ακόμη μεραρχίαι διετίθεντο ως στρατηγική εφεδρεία.

Έ ν τφ μεταξύ τήν 6,30 πρωϊνήν της 9ης Μαρτίου, εξέσπα­σεν άγρί­t εις το μέτωπ.ν μεταξύ Άψ<>υ και Αώου ποταμών επί εκτάσεως 30 χιλιομέτρων ή Ιταλική επίθεσκ. Δώδεκα με­ραρχίαι με 400 κανόνια επιτίθενται εναντίον 5 Ελληνικών με­ραρχιών 300 αεροπλάνα παντός τύπου λαμβάνουν μέρος είς τήν άγρίαν επίθεσιν. 'Ολόκληρος ό τομεύς της Ελληνικής πα­ρατάξεως φαίνεται σαν να πυρπολήται από το τρομερόν πυρ τοΰ εχθρού Τρομερός καί άδιάκοπρς ό ορυμαγδός των πυροβόλων καί τοΰ από αέρος βομβαρδισμού, ό κροναλισμός τών πολυβό­λων τό πΰρ τοΰ ΙΙεζικοΰ καί αί χειροβομβίδες,τα ατελείωτα κύμα­τα επιθέσεως, αί κραυγαίτών επιτιθεμένων, συμπληρώνουν μίαν

34 -

εικόνα πραγματικής κολάσεως. Ή κυρία προσπάθεια της επι­θέσεως χοΰ εχθροί) κατευθύνεται * ιδιαιτέρως κατά του τομέως της Ιης Μεραρχίας μας, ano Τρεμπεσίνης μέχρι Μπουμ ΐεσι δπου και το θρυλικον ΰψωμα 731, δια να επιτυχή το ρήγμα είς τήν παράταξίν μας. Είς τον στενον αυτόν τομέα, πλάτους 4 χιλιομέτρων, 26 τάγματα Πεζικού επιτίθενται εναντίον 12 ιδι­κών μας, μειωμένης δυνάμεως καί 156 κονόνια, εκ των οποί­ων τα 36 βαρέα, στρέφονται εναν,ίον 52 ιδικών μας, εκ των οποίων τα 12 μόνον βαρειά. Περ άντιπαρατάξεως φιλίαο αε­ροπορίας έναντι των 300 'Ιταλικών άτοοπλάνων, δέν δύναται να γίνχι σοβαρός, από στρατιωτικής απόψεως, λόγος. Άτομικαί μόνον πράξεις, άφθαστου ηρωισμού τών ολίγων υπέροχων αε­ροπόρων μας συμπληρώνουν είς τον αέρα το έπος που γράφε­ται εις τους βράχους καί τα βουνά.

Δέκα επτά ημέρας, από της 9ης μέχρι καί της 2Γ) Μαρτίου, διήρκεσεν ή ύιτερτάτη αυτή καί τελευταία επιθετική προσπά­θεια τών 'Ιταλών. Άλλα από τη; 7ης ήαέρας της, τής 17ης Μαρτίου, ή εκβασίς της εΐχεν ουσιαστικώς κριθή. Τεσσαρά­κοντα τρεις επιθέσεις ενηογηθησαν, αν καί ο αριθμός αυτός δέν είναι απόλυτος διότι τα κύματα τών επιτιθεμένων ήσαν αλ­λεπάλληλα, όίνευ διακοπής, καί μερικαί επιθέσεις διήρκεσαν 12 ώρας και 30 ώρας, χωρίς νυκτερινήν άνάπαυλαν. Μάτην ό Μουσολίνι με τήν λύσσαν εις τήν ψυχήν του, διηιιερεύει είς το παρατηρητήριον τής Ρέχοβα, εις μάτην εΕορκίζει τους φασί στας συντρόφους του δπως απεκαλύφθη εις κατασχεθεΐσαν ε­πιστολήν του "'Κάμετε τα πάντα, αντικαταστήσατε τους πάν­τας. "Η φασιστική 'Ιταλία στηρίζει τήν νστάτην ελπίδα της είς τήν άνδρείαν σας. Σώσατε την!" Παρ9 δλην τήν τρομεράν ύπεροπλίαν των, παρ'δλην τήν συντριπτικήν άριθμήτικήν ύπε­ροχήν των, παρ' δλον το πείσμα με το οποίον έπολέμησαν, παρ' δλην τήν άλόγιστον σπατάλην αίματος καί τήν επιδειχθεΐσαν πραγματικώς γενναιότητα καί αύτοθυσίαν τών αξιωματικών των ot 'Ιταλοί δέν κατώρθωσαν νά κερδίσουν οΰτε μίαν σπιθαμήν εδάφους ! 'Ακλόνητοι ot στρατιώται τής συγχρόνου Ελλάδος Ιθάμβωσαν τήν λάμψιν τών Θερμοπυλών με το κατόρθωμα των.

Καί τήν Ιθάμβωσαν κατά τοΰτο: °Οτι αϊ Θερμοπύλαι ή*αν ίόξα-ϋ'νοία ενώ το ίδικόν των κατόρθωμα ήτο δόξα-νίκη !

Οι 'Ιταλοί είχαν αφάνταστους απώλειας. Είς ωρισμένας μο­νάδας at άπώλειαι έφθασαν τα 40 και 50ο)ο τής έπιτεθείσης δυνάμεως. Όλόκληρα τάγματα μελανοχιτώνων εξεμηδενίσθη·

ο αν. Αί κλιτΰς και αί χαράδραι ήσαν γεμάται από πτώματα 'Ιταλών.Καί χαρακτηριστικον είναι δτι την 22)3 μας εζήτησαν 4­6 ωρών εκεχειρίαν προς ένταφιασμόν των πολυαρίθμων προ τοΰ υψώματος 731 νεκρών*των. Και δικαίως ό Ιταλός 'Αρχι­στράτηγος Καμπαλλέρο άπεκλήθη από τους στρατιώτας του ,,Σφαγεύς την Ιταλικής νεότητος"

rHTO μοιραΐον το παρατηρηρητήριον τής Ρέχοβα να γίνη το Αιγάλεω του Μουσολίνι. "Οπως δ Ξέρξης κατησχυμένος με­τά την ήτταν τής Σαλαμίνος άφησε το παρατηρητήριον τοΰ Αιγάλεω, οπόθεν επερίμενε να καμάρωση την νίκην του, και επέστρεψεν εις τήν Άσίαν, έτσι και ό Μουσολίνι, ελεεινός και πραγματικά άξιοδάκρυτος, άφησε τήν 21)3 το παρατηρητήριον τής Ρέχοβα, οπόθεν ανέμενε καί αυτός ν' άλλαλάξη τήν νίκην του καί επέστρεψεν εις τήν Ρώμην. Και φεΰγων είπεν εις4 τον στρατηγόν Φρ Πρίκκολο, όπως αποκαλύπτει ο 'ίδιος εις τήν σελίδα 141 του βιβλίου του, επί λέξει: ,,Γυρίζω στή Ρώμη. Μοΰ έρχεται εμετός μέσα σ' αυτή τήν ατμόσφαιρα. Δεν προχωρήσα­με οΰιε ενα βήμα. Με εξηπάτησαν εως σήμερα. Περιφρονώ βα­θύτατα δλους αυτούς τους στρατηγούς.*'

Ή Ελλάς ειχεν ανατρέψει καί πάλιν τα σχέδια του "Αξο­νος καί τα εΐχεν ανατρέψει μέχρι τελικής αποτυχίας των.

Ή αποτυχία τής μεγάλης 'Ιταλικής επιθέσεως επέφερε καί τήν τελειωτικήν ήτταν τής'Ιταλίας εν Ελλάδι.'Αλλά υπήρξε καί ή πρώτη καί βασιχή αφορμή του κατεξευτελισμοΰ xr\c 'Ιταλίας ( ώς στρατιωτικής δυνάαεως, τής καταρρεύσεως τής Ιταλικής Αύ τοκρατορίας εις τήν Β.'Αςρρικήνκαί τής άπελρυθερώσεως τής Αι θιοπίας Έγελοιοποιήθη από τα δπλα τα Ελληνικά το τόσον δι­ατυμπανισθέν Ιταλικον γόητρον καί εντός ολίγου χρόνου επήλ­θεν ή πλήρης υποταγή τοΰ πτεροστολίστου συνεταίρου τής Γερμανίας.

Ήμεϊο ύπήρξαμεν αφορμή να εφαρμόζη δ 'Ιταλικός στρα­τός, είς δλα πλέον τα μέτωπα τοΰ πολέμου, τήν τακτικήν τής ,.ελαστικής αντιστάσεως", δπως εβάπτισαν ot 'Ιταλοί τήν ύ­ποχώοησιν καί τήν φυγή ν των. Ή ομαδική πνοή τών 'Ελλή­νων ύπήρξεν ό αέρας τοΰ Αισώπου πού αφήρεσε τήν λεοντήν από τον παρδαλον φασιστικόν δνον καί δπως «ΐς τον μΰθον εκείνον με ξύλα καί μέ ρόπαλα καί με κοντάρια τον εξηυτέλι­σαν αργότερα καί οι Άβυσσηνοί.

Καί δεν υπάρχει πλέον μακάβριος επικήδειος τοΰ ατιμωτι­κού θανάτου τοΰ πρώτου τολμήσαντος να αντιμετώπιση τήν

- 36 —

Έλληνικήν ψυχήν, από όσα άνας έρει είς το βιβλίον του „ Έ αρχή του τέλους" ό Ιταλός πρεοβευτής Γκρατσι, ό θλιβερός ήρως τοΰ °Ιτ«λικοΰ τελρσινροφου του ­Οκτωβρίου του 1940, και τα όποια έχουν επί λέξει ώς εξής: ,^Ενα με/άλο "Έθνος, άφοΰ Ιλαβεν εξ ίδιας του προαιρέσεως τήν ύποχρέωσιν ­να εγγυηθ^ είς ε να "Εθνος μικρό τερον, ότι θα σεβασθώ τα σΰνορά του, και δεν θα λάβη στς>ατιωτικα μέτρα εις β »ρος τον, άφοΰ τοΰ παρέσχεν εύριηάτας καί μή ζητηθείσας διαβεβαιώσεις εγκαρ­διότητος καΐ φιλίας, αποφασίζει αίφνηδίως να επιτεθη εναν­τίον του, από άναμφισβήτητον πνεΰμα κατακτήσεως και με* γαλουχίας, επικαλούμενον δια να συγκάλυψη τήν Επιδρομήν του τα πλέον ψευδολογα και διαφανή προσχήματα. Το μικρόν "Κθνος άναπτΰσσον τάς δυνάμεις του μέχρι τοΰ έσχά­του·δυνατοΰ ορίου, ένώνον άνδρας και δπλα είς έ'να μοναδι­κον καί συμπά ή δγκον, άνθίσταται νικηφόρως εϊς τήν επι­δρομήν, επιβάλλει είς το μεγάλο "Εθνος άπωλείας σκληροτάτας εϊς αίμα, ύλικόν, εδάφη και γόητρον καί δεν υποκύπτει παρά μόνον όταν ενα τρίτον "Εθνος, ακόμη μεγαλΰτερον από το άλ­λο, τοΰ επιτίθεται εκ των νώτων καί το συντρίβει. Αυτή, είναι ή ιστορία της 'Ιταλικής επιχειρήσεως, ή οποία ενθυμίζει πολύ τήν ίστορίαν τοΰ λΰκου καί τοΰ προβάτοι·, με μόνην τήν δια­φοράν ότι το πρόβατον είς τήν ύπόσεσιν αυτήν ένίκησε καί κατεξηυτέλισε τον λυκον. Ή Ίταλοελληνιχή συγκρουσις όμως έχει μίαν σημασίαν καί μίαν άξίαν, ή οποία ύτερβαίνει κατά πολύ τήν σημασίαν ενός ένδοξου κεφαλαίου τής Εθνικής επο­ποιίας ενός μικρού "Εθνους. Δια τας δυνάμεις έκείνας αϊ όποΐ­αι, επιδιώκουσαι τήν πραγματοποίησιν ενός μεγαλομανούς ονεί­ρου καί εμπιστευόμεναι εις ιήν ανικανότητα των αντιπάλων εξαπέλυσαν εις τον κόσμον τήν θεομηνίαν τοΰ πολέμου, ή Έλ­ληνονταλική σύρραξις σημειώνει τήν αρχήν τοΰ τέλους, δχι μό­νον δια τους Ίμέσους καί'μεταγενεστέρους της αντίκτυπους είς το στοατηγικον πεδίον άλλα καί δια τους αντίκτυπους ψυχο­λογικοΰ καί πολιτικοΰ χαρακτήρος, ποΰ είχε δια τον Ίταλι­κόν λαόν."

20.000 νεκροί, 60,000 τραυματίαι καί 20,000 αιχμάλωτοι, ήσαν αί εξηκριβα»μέναι άπώλειαι των 'Ιταλών κατά το εξάμη­νον τοΰ πολέμου. Ό ϊδιος ό Μουσολίνι εις τον λόγον του τής 1.0)6)41. παρ δλην τήν παραποίησιν τή<. πραγματικότητος, τους αναβιβάζει .εις 13.502 νεκρούς, 56,254 τραυματίας καί

— HT —

17.487 αιχμαλώτους, "Εναντι αυτών ή Ελλάς εθρήνησε 13.320 νεκρούς και εί­

χε 43.300 τραυματίας.

Ό πρώτη πραξις του Ελληνικού δράματος είχε λήξει. Και ευρίσκει την Ελλάδα νικήτριαν, με την λόγχην εφ' δπλου, α­γρυπνον καΐ αγριον φύλακα των υψηλότερων εννοιών του αν­θρώπου. Ή πρώτη πράξις έληξε με απόλυτον έπικράτησιν της εννοίας Ν Ι Κ Η και ή δευτέρα πράξις άοχίζει με πλήρη ?πί­γνωσιν της εννοίας Θ Υ Σ Ι Α και με άνάτασιν της εννοίας αυτής εις υψη τα όποια αδυνατεί να να συλλαβή ή διάνοια των ανθρώπων.

Ό Χίτλερ επιτυχών την διπλωματικήν κΰκλωσιν της Ε λ ­λάδος και προβλέπων τήν άποτυχίαν της Ιταλικής επιθέσεως, προχωρεί γορνφ τφ βήματι εις τήν στρατιωτικήν κυκλωσίν μας. Και αργά το βράδυ της 2ας Μαρτίου πληροφορούμεθα από το ανακοινωθέν του Γεν. Γερμ. Στρατηγείου δτιΐ,,Γευμανικαί ένο­πλοι δυνάμεις βαδίζουν από της προο'ίας της σήμερον εις τήν Βουλγαρίαν κατόπιν συνεννοήσεως με τήν Κυβέρνησιν της Σό­φιας Τα εισερχόμενα εις το Βυυλγαρικον έδαφος στρατεύμα­τα χαιρετίζονται ενθουσιωδώς από τον πληθυσυόν ,, Ετίθετο εις εφαρμογήν το σχέδιον ,,ΜΑΡΙΕΤΤΑ" όπως συνθηματι­κώς ώνομάζετο το σχέδιον της Γερμανικής επιθέσεως εναντίον της 'Ελλάδος.

'Εμπνέουν τον τρόμον αϊ περίγραφα! της πορείας τών α­τέλειωτων αυτών Γερμανικών μαζών. Μία παμμεγίστη λυομέ­νη γέφυρα είχε κατασκευασθή επι του Δουνάβεως καΐ ειχον διαπλατυνθή οι δοόμοι τής Βουλγαρίας δια να περάση ό χεί­μαρρος αυτός του Γερμανικού χάλυβος να προχωρήπη δια μέ­σου τής Βουλγαρίας, να τήν διάσχιση και να σταματήαη κοντά είς τήν Ροδόπην. Μακρός και ατελείωτος περνά ένας θορυβώ δης σιδερένιος ποταμός δια μέσου πεδιάδων καί κοιλάδων, ορεινών διαβάσεων καί πόλεων, κύματα ανεξάντλητα Γερμανι­κής ίσχΰος προχωρούν ασφαλή ακατάσχετα, κάθε Βουλγαρι­κή αρτηρία διεσχίζετο από Γερμανικάς φάλαγγας και από κά­θε Βουλγαρικον δρόμον οι Γερμανοί έσπευδαν κατ' ευθείαν προς Νότον. Δια να αντιμετωπίσουν ποίον τρομερον άντίπα­λον ; Τήν μικράν αιμάσσουσαν νικήτριαν άλλα εξαντλημένην

— 3 8 -

άπο τετραμηνον ήδη τραχύν, άγριον καί άνισον αγώνα, αγαπη­μένη ν Πατρίδα μας. Ό Χίτλερ ήτοιμάζετο να πέραση καί τήν Ελλάδα από ta Καυδιανά δίκρανά του υπό τα όποια έστέναζεν ήδη το μεγαλύτερον μέρος της Ευρώπης, καί εφαρ­μόζει εναντίον μας το αξίωμα του, το οποίον εκθέτει είς την προς τον Μουσολίνι επιστολήν του της 31] 12: ,,Εις πλείστας περιπτώσεις, γράφει, αί μεγάλαι δυνάμεις ήοχισαν τάς επιθέ­σεις των εναντίον μικρών κρατών, χρησιμοποιοϋσαι σχεδόν πάντοτε μικρός δυνάμεις καί ώς εκ τούτου υπέστησαν πολλά­κις ήττας εις τα πρώτα στάδια, Δια τον λόγον ακριβώς αυτόν θεωρώ άναγκαΐον εις ανάλογους περιστάσεις να κτυπώ με συν­τριπτικός δυνάμεις, αδιαφορών εάν θα χάσω τάς συμπαθείας εκείνων, ποϋ θεωρούν το ίσόπαλον τών δυνάμεων, άναγκαίαν προϋπόθεσιν δια την δικαίαν άναγνώρίσιν του ν ι κ η τ ο ΰ".

Οι λόγοι αυτοί του Γερμανικού δικτάτορος αναβιβάζουν την δόξαν της Ελλάδος είς ΰψη δυσθεώρητα, διότι αϊ συντριπτι­κοί αΰταί δυνάμεις τών Γερμανών,εις τα πρώτα στάδια του αγώ­νος, δεν μας ενίκησαν.

"Εξαλλος εξεδηλώθη ή χαςα και απερίγραπτος ό ενθουσια­σμός τών Βουλγάρων, πάσης ηλικίας τάξεως, και φύλου, κατά την διέλευσιν τών άνταξίων συμμάχων των από το έδαφος των. Ύπο συνεχή βοήν ζητωκραυγών και θΰελλαν χειροκροτημάτων υπό αψίδας θριάμβου καί ανθέων βροχήν, διέρχονται τα Γερ­μανικά στρατεύματα. Αί Βουλγαρίδες στρώνουν λουλούδια καί φΰλλα χλωρά διά να π'ατήση ή μπότα τών Οΰνων, αλλαι τους εναγκαλίζονται, Λλλαι τους προσφέρουν φρούτα, κρασί καί γλυκίσματα, ot άνδρες κλαίουν από ένθουσιασμόν, ή Βουλγα­ρική νεολαία ώρΰεται, βραχνιάζει, ξεσχί£ει τον λα ι μόν της, από τα τραγούδια καί τας ζητωκραυγάς. Ή βρωμερά ύαινα τών Βαλκανίων φαίνεται άνταξία της αιμοβόρου τίγρεως του Χιτλε­ρισμού.

Βαρΰς, απειλητικός, φοβερός, εσωρεΰθη είς τα βόρεια σύ­νορα μας, εϊς ατέλειωτους μάζας ρομπότ ό τρομερός τυφών του νέου πολέμου φέρων την συμφοράν καί τον χαλασμό ν. Καί ΰψωσε δολοφονικό το τρομερό δρεπάνι του Χάρου, κοκκινι­σμένο από το αίμα ολοκλήρου της Ευρώπης κατά τών νώτων τ ίς Ελλάδος. Καί ή Ελλάς συνεκέντρωσε δσας δυνάμεις της απέμενον, παρέταξεν τους αναπήρους καί τους νεκρούς της κι° αντέταξε βροντερή τήν κραυγή της θυσίας, πού συνετάραξε την

— 3ί> -

κατάπληκτον Οίκουμένην σαν σεισμός της Άποκαλΰψεως: ΟΧΙ ! "Όχι, δεν θα πέρασης οΰιε και συ! Το τρίτον μας "Οχι/

Και δεν επερασε /

Κάθε οχυρό μας και Θερμοπυλαι, κάθε ψυχή στρατιώτου και μία ολόκληρος Ελλάς.

\ Κυρίες μου και κύριοι, δεν επιχειρώ να περιγράψω τον αγώ­να μας των ' Ο χ υ ρ ώ ν . Δεν υπάρχουν λέξεις σε καμιά γλώσ­σα του κόσμου για να εκφράσουν αντάξια την λΰσσαν και την περιφρόνησιν προς τον θάνατον με την οποίαν έπολέμησαν εκεί επάνω οί στρατιώται της Ελλάδος. Τρομερή δΰναμις πυ­ρός, αμέτρητα Στοΰκας, ατελείωτοι φάλαγγες, φλογοβόλα,τάνκς προσβάλλουν ήμέραν και νΰκτα τας Θερμοπΰλας μας τοΰ\ Βορ­οά". Τα δάση καίονται γύρω, το έδαφος σείεται, τα οχυρά7 ανά­βουν, ή κάννες τών κανονιών και τών τουφεκιών πυρώνουν, άλλα ό άγων συνεχίζεται τρομερός, αδυσώπητος, με τη λόγχη με τα μαχαίρια, με τα δόντια, με τα νΰχια, στο φώς, στο σκο­τάδι, στις στοές 'Οπουδήποτε οί Γερμανοί κατώρθωσαν να πατήσουν την επιφάνεια του Όχυροΰ, μέρα η νΰχτα, ανετρά­πησαν,ετσακίσθηκαν, εσκοτώθηκαν, έφυγαν για να γυρίσουν διπλάσιοι καΐ τριπλάσιοι να κατασκοτωθοΰν και να ξαναφΰ­γου <tal πάλιν. Κανένα 'Οχυρό δεν ελΰγισε, κανείς Γερμανός δεν επερασε τίς γραμμές μας.

Έ ά ν 6 κόσμοςδλόκληρος κατεπλάγη άπο τάς νίκας μας εναντίον τών 'Ιταλών, τοίρα, από την άντίστασίν μας εναντίον τών Γερμανών, έ'μεινε σαν εκστατικός, σάν χαμένος.

,,Τί είναι αυτοί οι "Ελληνες;" διηρωτώντο οί Ραδιοφωνι­κοί Σταθμοί της Αμερικής δταν κατάπληκτοι έπληροφοροΰντο το βράδυ της τρίτης ημέρας του Έλληνογερμανικοϋ πολέμου, ou κανείς Γερμανός, από τους ποταμούς αυτούς του Γερμανι­κού χάλυβος δεν ημπόρεσε να περάση τίς γραμμές τών Όχυρών. ,,Ποία κληρονομία δυνάμεως από τον πρόγονόν των 'Ηρακλή καί πνεύματος από τον'Οδυσέα τους οδηγεί προς ιήν άθανασίαν;"

Ή γραμμή τών 'Οχυρών δεν έκσμφθη Οί Γερμανοί δεν επέρασαν. Οί Γερμανοί δέν μας ένίκησαν. Σωροί μπροστά από τα 'Οχυρά μας τα πτώματα τών Ουν^ν, αρκετοί οί αιχμά­λωτοι πού συνελοβομεν. Οί πρώτοι καί οί μόνοι Γερμανοί αιχ­μάλωτοι πού συνελήφθησαν εϊς την Εύρώπην τα δυο πρώτα.

- 4 0 —

χρόνια τοΰ πολέμου, εις μάχην εκ παρατάξεως, συνελήφθησαν από τους "Ελληνας. Και μόνον στους "Ελληνας, άοκετοί εκπρό­σωποι τών αήττητων βαρβάρων της Ευρώπης, εσήκωσαν τα χέ­ρια και παρεδόθησαν.

Μόνον όταν συνετρίβη ώς χάρτινος πύργοςή Σεοβική άντί­στασις, αφέθη τελείως άκαλυπτον το άριστερόν μας, κατελήφθη ή Θεσσαλονίκη και έκυκλώ&υσαν τα 'Οχυρά από παντοΰ; τό­τε μόνον, οί "Ελληνες στρατιώται κατέθεσαν, με δλας τάς χι­μάς τοΰ πολέμου, τα τιμημένα των όπλα.

,,Εκλεκτά Ελληνικά στρατεύματα, λέγει το επίσημον άνα­κεφαλαιωτικον τών επιχειρήσεων της Βαλκανικής Γερμανικόν ανακοινωθέν, ύπερήσπισαν με εντελώς εξαιρετικόν ήρωι'σμον τα 'Οχυρά της γραμμής Μεταξά. Προεκλήθησαν ούτω συγκρού σεις εξ εγγυτάτης αποστάσεως, xócov πείσμονες και έντονοι, δσον δεν είχον λάβει χώραν μέχρι τοΰοε είς κανένα άλλο πο λεμικον θέατρον. Έ ν τψ μεταξύ και ενώ εσυνεχίξετο ή επίθε­σις εναντίον της 'Ελληνικής οχυρωματικής γραμμής, θωρακι­σμένοι δυνάμεις τής στρατιάς Λίστ, διέσπασαν την Σεοβικήν άμυναν δυτικώς τοΰ Πετριτσίου, προήλασαν μέχρι τής Σ^ρω­μνίτσης και εκείθεν μεταβάλλουσαι κατεύ{)υνσιν προς Nótov μέχρι τής Θεσσαλονίκης, εις την οποίαν έφθασαν την πρωΐαν τής 9ης Απριλίου. Τοιουτοτρόπως την τετάρτην ήμέραν τής επιθέσεως, ολόκληρος ή μαχόμενη Ά ν . τοΰ άξιου Ελληνική στρατιωτική δύναμις, άπεμονώθη και άπεκόπη από τάς συγ­κοινωνίας της με τα μετόπισθεν. Ώς εκ τούτου ή στρατιωτική «ΰτή δύναμις άναγνωρίσασα την απέλπιδα κατάστασίν της, κα­τέθεσε τα δπλα μετά γενναίαν άντίστασιν*'

Το δε πρωτόκολλον τής καταθέσεως τών δπλων, πού ΰπέ γραψεν, ώς εκπρόσωπος τοΰ Γερμανικού στρατοί, δ Γερμανός στρατηγός Βάγελ αναφέρει επί λέξει: ,,'Αναγνωρίζεται κατη­γορηματικώς δτι μέχρι τής στιγμή; τής επιτεύξεως συμφωνία; δια τήν συνθηκολόγηυιν, τα Ελληνικά στρατεύματα επολέμη­σαν με ήρω ι'σμον εναντίον των γενναίων Γερμαν. στρατευμά­των. Καίτοι τα 'Ελληνικά στρατεύματα εκράτησαν μέχρι τελευ­ταίας στιγμής τας κυρίας αμυντικός θέσεις των, δ διοικητής τοΰ ΤΣΑ.Μ άπεφάησ«νά συνθηκολόγηση κατόπιν τής από Σερβίας προελά τέως τών Γερμανικών στρατευμάτων δια τής κοιλάδος τοΰ Άξιου, ίνα παρεμπόδιση περαιτέρω αίματοχυσίαν".

^

— 41 -

Οΰτε ή γερμανική ου ce ή παγκόσμιος Ιστορία, κυρίες μου καί κύριοι,Ιαν θα σεβασθη τήνάλήθειαν, θα αναγράψη ποτέ δ α οι Έλληνες ενιχήθησαν από τους Γερμανούς Θα αναγράψη μό­νον δτι ή γραμμές των Σέρβων έσπασαν και από το σπάσιμον αυτό από Ινα πύρινον άδιάβατον ποταμον οι λέοντες τη; "Ελ­λάδος εκυκλώθησαν καί δεν κατέπαυσαν την απέλπιδα άντ£­στασίν των παρά μόνον, δταν,επείσθησαν δτι ή ομαδική των θυσία θα ητο μάταια δια την πατρίδα καί δτι αι χιλιάδες αΰ ταί τών ήρω'ι'κών καρδιών πρέπει να εξακολουθήσουν να πάλ­λουν δια τήν Ελλάδα διότι πιθανόν να χρειασθούν δια νέους dtycavac οι όποιοι ίσως μας αναμένουν ακόμη

20.000 νεκροί καί τραυματίαι, εκ τών οποίων 800 αξιωμα­τικοί, ήσαν το φοβερόν τίμημα του αίματος πού επλήρωσαν οι Γερμανοί εις τον αγώνα των αυτόν κατά της'Ελλάδος Καί δλοι προ της γραμμή; τών 'Οχυρών "Εναντι αυτών ήμεϊς εΐ­χομεν 1,000 παλληκάρια μας εκτός μάχης.

Θα ήδυνάμην να αναφέρω σελίδας ολόκληρους ΰμνων γερ­μανικών δια την ήρω ι'κήν άντίστασιν της 'Ελλάδος. Άλλα πε­ριορίζομαι μόνον να αναφέρω το σχετικόν απόσπασμα από tò λόγον του Χίτλερ εΐς το Ρά'ι χ­σταγ, τη; 4ης Μαΐου του 1941: , ,Ή ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διαπιστώνω, δτι άπό δλους τους αντιπάλου; πού άντεμετωπίσαμεν ό "Ελλην στρατιώιης ιδίως πολέμησε με ΰψιστον ήρω ισμόν καί πεοιφρό­νησιν προ; τον θάνατον. Ήνωνίσθη τόσον γενναίως ώστε καί αυτοί οι εχθροί του δέν δύναται να αρνηθούν τήν προς αυτόν εκτίμησιν Έσυνθηκολόγησε μόνον δ̂ ταν ή περαιτέρω άντίστασις ητο αδύνατος καί κατά συνέπειαν ματαία.Οί "Ελλη­νες αίχιιάλωτοι αφέθησαν ελεύθεροι λόγω της γενικώς ανδρείας στάσεως τών στρατιωτών αυτών".

Τή/*27ην 'Απριλίου του 1941 οί Γερμανοί είσήλθον εις τήν πρωτεΰουσαν, Έμεσολάβησεν ή επική άντίστασις τη; Κρή­της, με υπέροχους σκηνας ήρωϊσμοϋ, δόξης καί θυσίας. Τήν 31ην Μα'ί'ου καταλααβάνεται καί ή ηρωική Μεγαλόνησος μετά δεκαήμερον τραχύ ν, φηβ^ρόν καί ανισον αγώνα ανδρών καί γυ­ναικών. "Αλλαι 8,000 Γερμανοί νεκροί καί 4,000 τραυματίαι επλήρωσαν την ύποταγήν της Μεγαλονήσου. ΕΙς τον ΰπέρτα­τον αυτόν αγώνα μας κατά της μεγαλυτέρας στρατιωτικής δυ­νάμεως πού παρετάχθη ποτέ εις τήν Εΰρώπην, εθρηνήσαμεν εκ τών 10 άντιτορπιλλικών μας τα 4, εκ τών 13 τορπιλλοβόλων μας τα 10, εκ τών 5 πλωτών νοσοκομείων μας τα 4 καί δλα

- 42

τα βοηθητικά τοΰ στόλου μας πλην ενός. Και από των αρχών τοΰ θέρους του 1941 αρχίζει ή έβδομας τών παθών τοΰ "Εθνους πού εκράτησε 3 1]2 όλό ληρα μαύρα χρόνια. Έπί κεφαλής των Εθνικών δυνάμεων δ Βασιλεύς έσυνέχισε τον αγώνα ης άλλα πολεμικά θέατρα, δια Λ α γραφή ή δόξα του "Ελ Άλαμέ Γν του Ρίμινι, καί τών ηρωικών επειχειρήσεων τοΰ Ίεροΰ μας Λόχου, οι λαμπροί θρίαμβοι του υπέροχου ιαυτικοΰ μας καί αί υπέροχοι σελίδες ήρω'ι σμοΰ της ενδόξου αεροπο­ρίας μας, ή οποία και τους άντάρτας τον Τίτο ακόμη ρβοήΟη­σε και εις τήν κατάληψιν τοΰ Ιράκ ·καί της Συρίας συνέβαλε. Εις τήν δουλωθεΐσαν Πατρίδα, ολόκληρος ο λαός, καί εις ί α βουνά καί εΐς της πόλεις, εσυνέχισεν, άνευ διακοπή;, τήν ένερ­γόν καί παθητικήν του άντίστασιν εναντίον τοΰ βαρβα'ρου κα­τακτητοΰ Κατά τήν ύπερτριετη εθνικήν νύκτα ή 'Ελλάς είδε τα τέκνα της να δεινοπαθούν, να σωριάζωνται εις τους δρό­μους από τήν πεΐναν, να δεκατίζωνται από τας ασθενείας, να σήπωνται εις τάς φύλακας καί τα στρατόπεδα συγκεντρώσεων, νά άντικρύζουν καθ' ομάδας τα εκτελεστικά αποσπάσματα τών Γερμανών, να κρέμωνται από τας άγχόνας των, να σφάζωνται από τους Βουλγάρου!:, να εξευτελίζονται από τους ηττημένους 'Ιταλούς, είδε τα χωριά της να καίωνται, τας παρθένους της να άτιμάζωντας, τα βοέφη της να λογχίζωνται, τα πάντα να άνατρέπωνται. Άλλα δεν εκάμφθη Μετά τήν δάφνην της νί­κης καί το ολοκαύτωμα τής θυσίας, περιεβλήθη τόν φωτοστέ­φανον τής μάρτυρος.

Καί άνέμενεν. Άνέμενεν ΑΥΤΗ πού δεν εσταμάτησεν ού­τε μίαν ήμέραν, ούτε μίαν ώραν, ούτε μίαν στιγμήν, στις στε­ρηές, στις θάλασσες και στους αιθέρες τον αγώνα τον ύπέρτατον.

"Ανέμενεν ΑΓΤΗ, ή πρωταθλήτρια τής συμμαχικής νίκης, ΑΥΤΗ πού εδωσεν ύλικόν περιεχόμενον άφάνταστον εΐς τήν ήθικήν εννοιαν τοΰ ολοκαυτώματος, ΑΥΤΗ,ή πρωτομάρτυς τών σφαγών καί τών βασάνων, άνέμενεν δτι κατά τήν ήμέραν τής νίκης τής τελικής, κάποιος διεθνής Ελλανοδίκης, θα εσάλπιζε με ήχον διάτορον ΠΡΟΣΟΧΗ εις δλα τα έθνη τοΰ κόσμου καί θα εδιάβαινεν ΑΥΤΗ αιματοβαμμένη, χιλιοτραυμβτισμένη, με ανοιχτές ακόμη τις πληγές, άλλα ωραία, πανένδοξος, με τον πρώτον στέφανον τής νίκης εις το ώχρόλευκον μέτωπον Ήλθεν ή ήμερα τής νίκης καί πώς τήν μεταχειρίζονται!

Άλλα υπερήφανη όπως πάντα, μεγαλοπρεπής, δπως τήν εδημιούργησαν ή χιλιετίες και οι αιώνες, δεν εκδηλώνει τήν

— 4ο -♦

πικρίαν της ψυχής της δταν βλέπει δτι ΑΥΤΗ παρακάθηται είς τα περίεργα αυτά Συνέδρια της Ειρήνης, δχι μόνον ισότι­μος άλλα και κρινομένη από "Εθνη πολλαπλάσιας της Ιδική­της δυνάμεως,τά όποια δχι δπλον, δχι λόγχην, άλλα ουδέ αϊχμήν βελόνης δεν άντέτπξαν κατά της Γερμανικής ιασβολής μέσα εις την καρδίαν τής Γύρώπης

Και ευγενής, ωραία, μεγάλη, ,,μεγάλη μέαα είς τήν μικρό­τητα τοϋ χόαμον\)'\ συγκρατεί τήν άγανάκτησίν της, δταν βλέ­τει συμμάχους τούί οποίους δ άγων ό ιδικός της ώδήγησεν είς την νίκην τήν τελικήν, να δέχωνται και να άκούουν ακόμη τους αιμοβόρους δολοφόνους τόσων * χιλιάδων παιδιών της. Αυτούς πού παρεχώρησαν τα εδάφη των ορμητήρια ειςτήντίγριν τοΰ Χιτλερισμού, δια να βυθίσβ τα αιματοβαμμένα νΰχια της εις τα πάναγνά της στήθη. Αυτούς πού 1300 χρόνια τώρα, προς σωτηρίαν του ΕύρωπαΊ'κοΰ πολιτισμού, το αίμα τών παι­διών της εμποδίζει να μολύνουν με την βρωμεράν των άνα­πνοήν τον μυρωμένον αέρα τοΰ Αιγαίου.

Κυρίες μου και κύριοι, σας ζητώ βαθύτατα συγνώμην εάν ό πόνος ό ψυχικός, τον όποιον δλοι σήμερον, δια την άδικον μεταχείρισίν μας, αίσθανόμεθα, με παοέσυρεν ίσως πέραν τοΰ δέοντος. Άλλα δεχθήτε να άκουσθή· άπό τοΰ βήματος αύτοΰ, από ανεπίσημα έστω χείλη, πού δεν γνωρίζουν τήν γλώσσαν τής διπλωματικής σκοπικότητος, δτι δλοι οι Έ λ ' ηνες εχομεν βαθυτάτην επίγνωσιν τής αξίας τοΰ αγώνος μας και τής βαρύ­τητος τών αποτελεσμάτων τοΰ αγώνος αύτοΰ. Και εχομεν ΰπο­χρέωσιν να τήν ύπενθυμίσωμεν και εις εκείνους οί όποιοι δεν έπρεπε να τήν λησμονούν.

Γνωρίζει ή Ελλάς δτι ό άγων ό ιδικός της καΐ μόνον, έγινε αιτία να κατάρρευση αβοήθητος από τους Γερμανούς, τον *Α· πρ'ιλιον και Μάνον τοΰ 1941, ή μενάλη επανάστασις τοΰ Ρα­σίντ­'Αλή Κεϋλανί και τοΰ περίφημου Μουφτή τών Ιεροσολύ­μων εις το Ίοάκ,διότι τα σιδηρόφρακτα Γερμανικά στρατεύματα τών οποίων εζητήθη άπό τους επαναστάτας ή άμεσος και ταχύτα­τη βοήθεια, συνεκρατοΰντο εδώ,άπο τον αγώνα τονίδικόν μας.

Γνωρίζει ή Ελλάς δτι ή ϊμυνα τής Κρήτης,παρέσχε τήν δυνα­τότητα τής καταλήψεως τής Συρίας και τής εξασφαλίσεως τοΰ 'Αγγλικού ελέγχου εις δλόκληρον τήν Μέσην "Ανατολήν.

Γνωρίζει ή Ελλάς δτι ή άμυνα τής Κρήτης έσωσε τήν ά­μυνα τής Αιγύπτου

— 44 —

Ό Πρΰτανις των "Αγγλων στρατιωτικών κριτικών , Στρα­τήτζικους", γράφει εις το βιβλίον του υπό τον τίτλον; ,,'Απο το Τόμπρου * είς το Σμολένσκ" καΐ εις τάς σελίδας 119 και 120 τα εξής: ,,Δέν πρέπει να λησμονήται ori οι Γερμανοί έ­χασαν δια την κατάληψιντής Κρήτης 5,000 άνδρας πνιγέντας καί 12,000 νεκοούς και τραυματίας επί της νήπου. Έπί πλέον έχασαν περί τα 180 καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά άεροπλά να καί άλλα 250 μεταγωγικά. Δια τών απωλειών αυτών εΕη­σφάλισαν τήν κατοχήν της Κρήτης καί αυτό δεν πρέπει επ' ούδενί λόγφ να ύποτιμηθή. Οι επαναστάται οί όποιοι άπεπει­ράθησαν να κρατήσουν το 'Ιράκ δια τον Χίτλερ, άπηυθΰν{}η σαν εις μάτην προς αυτόν δια να λάβουν βοήθειαν Αυτό το γεγονός δεν ήιχπορεΐ να παροραθή Αίέ εξησφαλισμένον τον ελεγχον του 'Ιράκ, at επιχειρήσεις δια την κατάληψιν της Συ­ρίας απέβησαν επιτυχείς, ενώ χωρίς αυτόν είναι β βηιον δτι δέν ·θά ημπορούσαν να επιχειρηθούν, Ή άΊιυνα της Κρήτη; εδωσεν επίσης εις τον στρατηγον Ούέ'ι'βελ τον καιρόν καί τάς καταλλήλους συνθήκας δια να σταματήσω την επίθεσιν έναν· TCOV της Αιγύπτου. 'Ασφαλώς δ Χίτλερ δεν θ­à εγκατέλειπεν καί τον Ρααίντ­Άλή, φέοοντα τά πετρέλαια του 'Ιράκ ώ; δώ ρον, καί tòv Ρόαμελ, ΰποσχοιιενον τήν δυνατότητα να κατά >ηφθή ή διώρυξ το0 Σουέζ, εάν δέντόν είχον καθυστερήσει τό­σον πολύ αί επιχειμήσεις της Ελλάδος καί της Κρήτης".

Γνωρίζει ή Ελλάς δτι ή ήοωϊκή της άντίστασις ανέτρεψε το μέγα σχέδιον του Χίτλερ το οποίον, κατόπιν της αποτυχίας της άποβισεως ε£ς την Άγγλίαν, συνίστατο εις την κατάληψιν τοϋ Γιβραλτάρ, της Ç, 'Αφρικής, τής Αιγύπτου, τής διώρυγης του Σουέζ, τής κυρίας αυτής αρτηρίας τής Βρετανικής Αυτοκρατο­ρίας, του Ίρηκ, της Συοίας καί τής Μ. Ανατολής γένι ­ώς, δια να κτυπηίτή εις την περιφέρειαν,εφόσον δεν κατέστη δυνατόν να κτνπηθήείς τόκέντρον,δ κύριος εχθρός τής Γερμανία!.,ή Αγγλία, χα\ κυρίως εις τα νευραλγικά εκείνα σημεία τής Βρετανικής Αυ­τοκρατορίας, από τα οποία έξαοταται ή μεταξύ των επικοινωνία καί κατά συνέπειαν αυτή αΰτη ή ύπόστασις τής Μ.Βρετανίας.

Καί γνωρίζει πόσον ολιγάριθμος ήτο την εποχήν εκείνην ό στρατός τοϋ Οϋένβελ καί πώς &ά τοϋ ήτο αδύνατον να αντι­μετώπιση τήν ι σχυν τών Γερμανών.

Άλλα γνωρίζει κυρίως ή Ελλάς, άδιάφορον αν από *λη­

­ 4 5 —

ρονομικήν ψυχικήν άνωτβοότητα, δεν ώιιίλησεν ακόμη την γλωσ­

σαν αυτήν εις τα Συνέδρια της Ειρήνης, δχΐ ή ήρω'ι 'κή της άντίστασις έσωσε τήν αμυναν της Ρωσσίας.

Τ ή ν 22)6 τοϋ 1812 δ Ναπολέων εκήρυξε τον πόλεμον κα­

τ " της Ρωσσίας. "Αν και κατέλαβε τήν Μόσχαν περί τα τέλη Σ)βριου τοϋ ιδίου έτους, τον Ιπρόλαβε ό τρομερός Ρωσσικος χειμών και τον κατέστρεψεν.

Την ιδίαν μοιραίαν ήιιέραν, τήν 22)6 τοΰ 1941 ό Χίτλερ εκήρυξε τον πόλειιον κατά τή ; Ρωσσίας:. Τον επρόλαβε και αυ­

τόν ό τρομερός Ρωασικος χειμών και τον κατέστρεψεν.

Γνωοίζωμεν καλώς, από τάς επισήϋους καταθέσεις των με­

γάλων Γεοαανών ενόχων τον Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης δτι το περ φη JOV σχέδιον , , Μ Π < ν Ρ Μ Π Α Ρ Ο Σ Σ V , όπως συνί)η­

ματίκώς άπεκαλεΐτο τοενανάον της Ρωσσίας σχέδιον της Γερ­

μαν«,κής επιθέσεως, το όποιον είχεν εκπόνηση από τους Γερμα­

νούς στρατηγούς Χάλντερ, άρχηγον τοΰ Έ π ι τ ε λ ε ο ν , Πάουλους βοηθον του 'Αρχ. του 'Επιτελείου και Μαρξ, επιτελάρχήν της 16ης Γερμανικής στρατιά:, ήτο ετοιμον από τοΰ Νοπμβρίου τον 1940. έν δλαις ταΐς λεπτομερείαις της εκτελέσεως του. Τήν lO)J2 τοϋ 1940 ό Χίτλερ, εκδίδει πρ ς το Γερμανικον Σ'τρατηγεΐον, τήν άποκαλυσθεΐσαν υπ9 αριθ. 20 ειιπιστευτικήν διαταγήν του δια της οποίας διατάσσει να εκδοθούν προς δλας τας στρατιω τικάς μονάδας, τάς διατιθεμένας δια τήν ενανύον της Ρωσσίας έπίθεσιν, οΐ σχετικαί διαταγαί δια τήν μετακίνησίν των προς τα Ρωσσικα σύνορα και τήν καταληψιν τών θέσεων εξορμή­

σεως, Τέσσαρες περίπου μήνες θά εχρειάζοντο δια τάς μκτακι­

νήσεις αύτας καΐ δ Χίτλερ εΐ^εν ορίσει ώς ήμερομηνίαν τής ενάρ­

ξεως της επιθέσεως τήν 11 Μα ί*ου.

Τι εμεσολάβησεν ώστε παρά το βαρύ ιστορικόν δίδαγμα τοΰ Ναπολέοντος, να επέλθη ή μοιραία 40 ήμερος καθυστέρησις είς τα σχέδια τοΰ Χΐτλεο; "Ας μήν άπαντήσωμεν ήμεΐ:, ας απαντή­

σουν πάλιν οι ίδιοι οι εχθ­ροι μας:

Ό στρατάρχη: ήδη Πάουλους καταθέτει εις το Δικαστήριον της ΝνρΡμβέργης"τήν 12)2)46 τα εξής επί λέξει: ,,Τήν 27)3)41 (δύο ήιιέρας δηλ. μετά τήν άποτυχίαν τής μεγάλης Ιταλικής ε­

πιθέσεως) Ικλήθην είς το πρωθυπουργικον μέγαρον. "Οταν

- 4 6 -

έφθασα ειδοποιήθην άπο τον "Αρχηγόν του Γβν. Επιτελείου στρατηγον Χάλντερ, 8τι δ Χίτλερ απεφάσισε να επιτεθώ εϊς τα Βαλκάνια, δια να εξουδετέρωση κάθε κίνδυνον πλευροκοπήσεως προερχόμενον άπο τήν Ελλάδα καΐ δυνάμενον να θέση εν κιν­δΰνω τήν επιτυχίαν τοΰ αχεδίου ,,Μπαρμπαρόσσα". Κατόπιν τούτου ό Χίτλερ απεφάσισε να κάμη μενββολήν εις τα σχέδια του επιθέσεως εναντίον ζή; Ρωσσίας. Κα «α συνέπειαν το Γεν. Στρατηγεϊον ήναγκάσθη άπο της 1)4 να ειδοποίηση δτι αναι­ρούνται αί διαταγαΐ της επιθέσεως εναντίον της Ρωσσίας κατά τήν όρισθεΐσαν ήμερομηνίαν. Απεφασίσθη τότε ή Ιπιχείρησις εναντίον της 'Ελλάδος, δια να εξουδετέρωση ο κίνδυνος της πλευροκοπήσεως των στρατευμάτων μας. Διότι εάν παρέμενεν ή 'Ελλάς και άπεβιβάζοντο στρατεύματα συμμαχικά εαί της Ελ­ληνικής ά«της θα καθίστατο άδύναιος ή έκτελεσις τοΰ έπιθετι κοΰ σχεδίου ,,Μπαρμπαρόσα'", το οποίον θα ήπειλεΐτο εις τήν δεξιάν του πλευράν καί θα άπεκόπτετο Δια τον λόγον αυτόν ή έπίθκσις εγινι μόνον καιά τήν 22)6, πράγμα το όποιον σημαί­νβι άναβολήν πέ»τε και πλέον εβδομάδων,,

Ό 'Αρχηγός τοΰ Γεν. "Επιτελείου στρατηγός Χάλντερ ό βίς τών συντακτών τοΰ σχεδίου .,Μπαριιπαρόσα", περιπεσών βρα­$ΰτερον ε?ς τήν δυσμένειαν τοΰ Χίτλερ, ενεκλείσί)η εις τό στρα­τόπεδον Νταχάους, δπου συνηνιήίίη μέ τον κοατούμενον εκεί "Ελληνα Άρχιστράτηγον κ. Ιίαπάγον. Ό Χάλντερ, άφοΰ έπλε­ξε το εγκώμιο ν τρΰ 'Ελληνικού στρατοί·, εδήλωσεν α* επιφυ­λαχτώ; εις τον "Ελληνα "Αρχιστράτηγον δτι ,,ή Ελληνική άντί­«τααις, παραταί>εΐθ<ι επί 7 μήνας ήνάγκασε το Γεριίανικον Στρατηγεϊον να μβταβάλη επανειλημμένως τα σχέδια του, εν τέ­λει δε να άναβάλη τήν βναρξιν της εκστρατείας εναντίον της Ρωσσίας, ή δε αναβολή αοοή απέβη εν τέλει καταστρεπτική δια τον Γερμανικον στρατον και τας επιχειρήσεις του."

Ή μοιραία αυτή αναβολή των 40 δλοκλήοων ήμερων κα­τέστρεψε τήν Γερμανικήν έπίθεσιν και έσωσε τήν Ρωσσίαν. Ό πόλεμος έχει τους νόμους του Και ή παγκόσμιος στρατιωτική ιστορία αναφέρει κλασσικά παραδείγματα καταστροφών ποΰ ε­πήλθον καί άπο ωρών βραδύιητα. Όλίγην ωραν επρόλαβεν ό Blficher τον Groucby εις το Βατερλώ καί επήλθεν ή κατα­στροφή τοΰ Μ. Ναπολέοντος.

Τήν 20)12)41, δταν οι πρώται Γερμανικά! άτυχίαι λόγω τοΰ ενσκήσαντος τρομερού Ρωσσικοΰ χειμώνος εγένοντο γνωσταί,

— 47 —

και τα 2000 άρματα μάχης της θουρακισαένης στρατιάς του Γκουντέριαν είχαν καρα>ωθή εις τους παγωμένους κάμπους και τα δάση της αεριοχής της Τοΰλας, είς arcóocaoiv ολίγων χιλιο­μέτρων από την Μόσχαν, ή εκπομπή των ελευθέρων Γάλλων με­τέδιδεν από τοϋ Ραδιοφώνου τοΰ Λονδίνου, τα εξής; ,,Εις ti οφείλεται ή μοιραία καθυστέρησις της επιθέσεως τοΰ Χίτλερ κατά της Ραχιαίας ; Άρκεΐ νά τεθή το ερώτημα δια να μας ύ­πομνησθη δ ήοωϊκός άγων της Ελλάδος, και να αποδειχθώ δια μιαν ακόμη φοράν, δτι και εις τήν εποχή ν μας, Ινα μικρόν "Ε όνος, δταν άποφαοίση να άμυνθη με δλας του τάς δυνάμεις των ιεοών του αξιών, είναι ίκανόν να έπιφέρη κοσμοϊστορικά απο­τελέσματα/'

Ή άντίστασι; και πάλιν της Ελλάδος ύπήρξεν ή αφορμή ώστε τα άήιτητα Γερμανικά στρατεύματα ,,νά θέτουν εαυτα μα­κράν της βολής τοΰ έχ^ρικοΰ πυροβολικού" δπως εις το άρχό­μενον ξέφτισμά τωνάνόμαζον οί Γερμανοί τήν ΰποχώρηοιν και τήν φυγήν των

Τή« 27)4)42, πρώτην επέτειον της εισόδου των Γερμανών εις τήν πρωτεύουσαν, δ Ραδιοφωνικός Σταθμός της Μοχας μας εχαιρέτισεν: „'Ελληνες, επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πάνοπλων και ένικήσατε. Έπολεμήσατε μικροί εαντίον μεγάλων κ«ί επε­κράτησα ιε. Δεν ή to δυνατόν να γίνη άλλως διότι είσθε "Έλ­ληνες. Έκερδίσαμεν χάρις εις τήν θυσίαν πας χρόνον δια να άμυνθώμεν. Ώ ς Ρώσσοι καΐ ώς άνθρωποι σας εύγνωμονοΰμεν"

Αυτό Κυρίες μου και Κύριοι, σε μιαν αδύναμη μόνον ει1

κόνα, υπήρξε το "Επος τοΰ 40 41. Είναι ωχρή ή λέξις "Επος νια να άποδώση αντάξια δλη τήν ύπέριατη εκείνη άνάιασι tJjç Ελληνικής ψυχής, δλη ιήν ήοεμη σεανηκαί μεγαλοπρέπεια της εν­συνείδητης Ουσίας.Γιατί πραγματικά δεν υπάρχει ώς τα σήιιερα στην παγκόσμια ιστορία, άλλο παράδειγμα ενός ολοκλήρου Ααοΰ ποΰ συνειδητά ε προτίμησε να πεθάνη ομαδικά, τραγουδώντας παρά να άτιμά­>χι τήν Ιστυρίαν του, Ξαναζωντάνεψαν Μαραθών και Θερμοπύλαι και οί ίσκιοι των Μαραθωνομάχων και τάν Τριακοσίων εστάθησαν σε προσοχή.Στην "Ελλάδα τοΰ 40 41 έγι­νε κάτι το τεράσαο, κάτι το ασύλληπτο κάτι ποΰ δεν βρίσκει τήν αντάξια εκφοασί του σε καμιά γλώσσα τοΰ κόσμου! Ή εντασις των ηθικών δυνάμεων των συγχρόνων Ελλήνων

ήγγισε τά δρια *ής φρενίτιδος, Δια μίαν άκόιιη φοράν εις τήν «Ιωνίαν ίστορίαν της ή "Ελλάς Ιδωσε τό σκληρόν μάθημα είς τήν

- 48 -

ύλικήν βίαν δχι ήθικ û δυνάμεις ώργανωιιέναι από 3000 χρόνων ύπερήφανον ίστορικήν κληρονομικότητα δεν καταβάλλονται no­

τ έ . Ή άνδραγαθία υπερέβη την πατραγααναν καί δ κόσμος ολό­

κληρος έμεινε κατάπληκτος προ τη; απροσδόκητου ορμής μιας ­Ν δράκος ανθρώπων, ή όποίασυνεκλόνισε τάς τηίξεις δύβ πανισχύ­

ρων αυτοκρατοριών. e O θρίαμβος τών Ε λ λ ή ν ω ν τοΰ 40 41 ήτο θαύματούργημα ψυχών οίστρηλατουμένων από το φλονεοώ­

τερον πατριωτικον αίσθημα που εγνώρισε ποτέ ό κόσμος. Και μια πολΰ χλ»ιιή είκόνα τοΰ θαύματος αΰτοΰ, δίδει ίσως το γνωστό τετράστιχο τοΰ Σολωμοΰ άπο τον Ε θ ν ι κ ό μας ΰμνο;

τΩ ! τριακόσιοι σηκωϋ>ήχε Mal ξανάρθετε σε μ&ς τα παιδιά σας &εΙ Ιδήτε πόσο μοιάζουνε μè σας

"Ενας Γάλλος ναυτικός ερώτησε κάποτε τον Κανάρη; , ,Πον βρήκες ναύαρχε, το θάρρος να εππεθής , μονάχος σου εναντίον ενός πολυαρίθμου, πανίσχύοηυ στόλου καί να ανατίναξης την ναυαρχίδα του στον αέρα; Καί ο Κανάρης απάντησε άιλα: , , Ε Ϊ · πα μέσ > μον Κωνοχαντΐ\ΰ·άπεΰ'άνηςί\Τον 'Οκτώβρη τοΰ 1940 7,500,000 "Ελληνες καί "Ελληνίδες είπαν μέσα τους τις λέξεις αΰιές τοΰ Κανάρη. Καί γιατί αυτό; Δια να άποδειχθή ακόμη μίαν φοράν εις τήν ϊστορίαν τών ανθρώπων δτι ή λάμψις ή υπέροχες της εννοίας πού λέγεται Έλλας δέ« έχει δρια τοπικά καί χρονικά. Ά λ λ α σελαγίζει πάντοτε είς αίαν άποθέωσιν φωτός καί δόξης άφθαστου, μοναδική οδηγήτρια, κάΰε ελευθέρας ανθρωπινής ψυχής προς το τελετοΰργηαα τής υπέρτατης θυσίας δια τα Ιδανικά εκείνα χωρίς τα οποία δεν έχει άξίαν ή ζωή χον ανθρώπου,

Αΰτ^ υπήρξε το έπος τοΰ 40­41 καί αυτά τα κοσμο'ι 'στο­

ρικα τδυ αποτελέσματα.

"Οσον καί άν σήμερον φαίνονται μερικοί πώς το λησμονούν ή Βρετανική Αυτοκρατορία είχε τοποθετήσει τάς προφυλακας τών στρατευμάτων της είς τήν Πίνδον καί ή πανίσχυρος Ρωσ­

' σία τάς προφυλακάς τών ιδικών της στρατευμάτων εις τήν γραμ μήν τών 'Οχυρών μας καί εις τήν Κρήτην. Καί, με τήν απόφα­

σιν τής θυσίας, αί προφυλακαί εκράτησαν γερά τας φοβεοάς λαίλαπας τών επιθέσεων καί έδωσαν τον καιρόν εις τα δύο κΰρια στρατεύματα να αποκρούσουν τον εχθρον καί να κερδί­

— 49 —

σουν την νίκην. 'Εάν αί προφυλαχ,αί από της πρώτης στιγμής εκάμπτοντ© ίσως να ήτο άδηλος ακόμη ή εκβασις του πθλέμον.

Αυτήν τήν άνεξόφλητον τβραστίαν δφειλήν Ιχονν οι σύμμαχοι προς τήν Ελλάδα

Καί δμως

Και δμως εις τήν γραμμήν των 'Οχυρών μας, πού ε*τρο· πιάστηκαν μπροστά των ή μεγαλύτερες οχυρωματικές γραμμές τοΰ κόσμου, διότι ήσαν ώπλισμένα οχι με μπετόν καί με βίδερα και με κανόνια άλλα μέ τήν ψυχήν τήν Έλληνικήν, εις τήν γραμ­μήν τών 'Οχυρών uaç, είς ολίγων εκατοντάδων μέτρων άπό­στασιν, αί σκιαί των ήοώων μας εμπαίζονται από τον γέλωτα τον σαρκαστικον των αχρείων δολοφ·νων. Ή ΰαινα τών Βαλ­κανίων κρατεί ακόμη τήν Λοβοουτοάν πού τη; εχάρισεν ό Χί­τλερ και εις ημάς άρνοΰνιαι όχι απλώς tò βάθος το στρατηγικόν, αλλά το βάθος το ηθικόν πού μας είναι άπαραίτητον δια να άπολυμα'νωιιεν τον αέρα, να μή μολύνονται μέ τήν βρωμεράν άναπνοήν της αρκούδας της Βαλκανικής, οι πάναγνοι τάφοι τών νεκρών μας.

Ή βορειοηπειρωτικές βουνοκορφές, κι* ρεμιχατιές κι9 οί λόγγοι καί ή χαράδρες, έγιναν tò τεράστιο'δισκοπότηρο μέ τα "Αγια τών 'Αγιων της Φυλής.

Χιλιάδες τα πειο πολύτιιια βλαστάρια της 'Ελλάδος ελύγι­σα^ τα δροσάτα ta καριιιά των oca βόλια τοΰ θανάτου καί φρουροί μιας άφθαστης δόξας εαειναν για πάντα έκεΐ.

Της ευλαβικής της θύμησης το άχνόθαμπο καντήλι δεν φω­τίζει τους σκλαβωμένους τίον τάφους, ε?άπισαν xuì έ'πεσαν οι σταυροί.

Δουλωμένος ακόμη 6 αέρας μολύνει το πέρασμα τών σκιών των και το βαρύ των το παράπονο γίνεται αδιάκοπη βοή.

Έκιπ επάνω σ:ή σκλαβωμένη ακόμα Ελληνική Χώρα κοί­τονται για πάντα αυτοί πού έδωσαν το δικαίωμα τοΰ ελευθέ­ρου ανθρώπου σ' δλα τα "Κθνη τής γης,

Καί δμως χιλιάδες μαυροφορεμένες μάνες καί σύζυγοι κ«ί ίδια καί αδελφές καί αγαπημένες, δέν μπορούν να πάνε να

*

­ . 5 0 ­

ζεστάνουν με tò καφτερο το δάκρυ τοΰ άγιοίτρευτου πόνου τους παγωμένους ιάφοις των δικών των.

Γιαιί λοιπόν, γιατί μας αρνούνται tò διναίωμα που εκερδί­σαμε με τα δπλα μας, να πάμε να προσκυνηαωαε ελευθέρους τους τάφους τών νεκρών μας;

Αυτήν τήνάνωτέραν ήθικήν διδάσκουν οι μεγάλοι τοΰ κόσμου!

Άλλα ή Έλλά,­ είναι ή ιιόνη έκ τών πατρίδων τοΰ κόσμου ο^ου πού είναι ΕΝΝΟΙΑ, ή υψηλότερα τών εννοιών ! Και ώς έννοια δεν θα φθορή ποτέ! Θα φθείρωνται δμως πάντοτε είς την ίστορίαν τών ανθρώπων, θα φθείρωνται μέχοι της γενικής ανυποληψίας των εις το πέρασμα τών χρόνων εκείνοι, οι όποι­οι εστάθησαν άνάςιοι να συλλάβουν το μεγαλεΐον της ,,εννοίας" που λέγε cai Ε Λ Λ Α Σ .

Ημάς τους "Ελληνας θα κατευθύνε πάντοτε το πνεύμα τοΰ 'Οκτωβρίου *οΰ 40. 2500 χρόνια τώρα ενα Ο Χ Ι προς τήν οιανδήποτε βίαν έχει χαλυβδώσει τήν ψυχήν μας. Το ΟΧΙ τοΰ θριάμβου «ai τής νίκης, άλλα και το ΟΧΙ της θυσίας και τής δόξης. Το ΟΧΙ τοΰ Μαρηιθώνο:, τών Θερμοπυλών, τής Σαλα­μίνος και τών Πλαταιών. Το ΟΧΙ εναντίον τών Ρωμαίων, *ο ΟΧΙ τοΰ Βασιλείου τοΰ Βουγαροκτόνου, το ΟΧΙ τοΰ Κωνσταν­τίνου τοΰ Παλαιολόγου. Το ΟΧΙ τοΰ Κουγκίου, τοΰ Ζαλόγγου τών Ψαρρών, τοΰ Μεσολογγίου και τοΰ 'Αρκαδίου. Το Ο Χ Ι τοΰ 'Οκτωβρίου τοΰ 19401

Και ενωμένοι δλοι μ<*ς πιστοί ε'ίς τό πνεΰμα και το νόηιχα τοΰ αίμαϊοβαμένου αΰτοΰ Ο Χ Ι , &à δημιουργήσωμε σύντομα πανένδοξη, τή ΜΕΓΑΛΗ μας ΕΛΛΑΔΑ.

Τ Ε Λ Ο Σ

'Απαγορεύετε ή άνατΰπωσις

Ή παρούσα Εργασία ευγενώς έκχωρηθεΐσα ύπο τον 'Ομιλητού, δια δύο χιλιάδας αντίτυπα εξεδόθη ΰτϊο τοΟ ,,Π α ρ ν α σ σ ο 0" το δέ προϊόν ταύτης έκ 3000 δραχμ&ν, 8καστον τβΟχος διατίθεται υπέρ τών Νυκτερινών Σχολών τών 'Απόρων Παίδων του ,,Π α ρ ν α σ σ ο υ".