บทท�� บทท�� 3 3 ทฤษฎี�การทฤษฎี�การตั ดสิ�นใจตั ดสิ�นใจ

(Decision Theory (Decision Theory ) )

ภาคการศึ�กษา 12552/

อ.น ทธปราชญ์� น นท�วั ฒน�ก ล

ประเด็�นบทท� 3

ควัามหมายของการตั ดสิ�นใจ สิภาวัะของการตั ดสิ�นใจ ประเภทของการตั ดสิ�นใจ ข )นตัอนการตั ดสิ�นใจ วั�ธ� เทคน�คการตั ดสิ�นใจ

ควัามหมายของการตั ดสิ�นใจ การตั�ด็สิ�นใจ(decision) หมายถึ�ง การเลื�อกกระท�า

อย�างหน��งอย�างใด็จากทางเลื�อกท�มอย � เพื่��อให"ได็"ผลืลื�พื่ธ์&อย�างท�ตันเองม'�งหวั�งให"เก�ด็ขึ้�*นอย�างเป+นระบบ

ทางซ้+าย ทางขวัา

ตัรงไป

สิภาวัะของการตั ดสิ�นใจ ประเด็�นท�ตั"องตั�ด็สิ�นใจ

การตั�ด็สิ�นใจเฉพื่าะตั�วั(individual decision) การตั�ด็สิ�นใจทางธ์'รก�จ(business decision) การตั�ด็สิ�นใจทางสิ�งคม(social decision)

2) ผ "ตั�ด็สิ�นใจ การตั�ด็สิ�นใจโด็ยบ'คคลืใด็บ'คคลืหน��ง(individual

decision making) การตั�ด็สิ�นใจม�กจะเป+นหม �คณะ(group decision

making) 3) สิภาวัะท�ตั"องเผชิ�ญในการตั�ด็สิ�นใจ

ป3จจ�ยภายในท�เก�ยวัขึ้"อง(internal factor) แลืะป3จจ�ยภายนอก(external factor)

ภายใตั"การตั�ด็สิ�นใจตั"องเผชิ�ญก�บสิภาพื่ แวัด็ลื"อมท�สิ�าค�ญ 2 ประการได็"แก�

สิภาพื่แวัด็ลื"อมภายใตั"การควับค'ม ค�อ องค&ประกอบท�เก�ด็ขึ้�*นจากภายในท�สิามารถึก�าหนด็ให"คงท�หร�อเพื่��มขึ้�*นหร�อลืด็ลืงได็"ตัามท�ตั"องการ โด็ยอาจมผลืหร�อไม�มผลืตั�อการตั�ด็สิ�นใจก�ได็"

สิภาพื่แวัด็ลื"อมนอกการควับค'ม(state of nature) ค�อ ผลืรวัม(combination) ขึ้ององค&ประกอบท�เก�ด็ขึ้�*นจากภายนอก ซึ่��งเป+นสิ��งท�นอกเหน�อการควับค'มจากภายใน แลืะสิ�งผลืให"การตั�ด็สิ�นใจ

ควัามแน�นอน (certainty) หมายถึ�ง ทางเลื�อกท�ผ "ตั�ด็สิ�นใจร "ได็"อย�างแน�นอนถึ�งผลืลื�พื่ธ์&ท�จะเก�ด็ขึ้�*นจากแตั�ลืะทางเลื�อก

การเสิ�ยง (risk) หมายถึ�ง ทางเลื�อกท�ผ "ตั�ด็สิ�นใจไม�ร "ถึ�งผลืลื�พื่ธ์&อย�างแน�นอน แตั�ผ "ตั�ด็สิ�นใจพื่อจะสิามารถึร "ได็"บ"างวั�าผลืลื�พื่ธ์&ท�จะเก�ด็ขึ้�*นน�*นจะเป+นอย�างไร โด็ยอาศั�ยการคาด็คะเน

ควัามไม�แน�นอน (uncertainty) หมายถึ�ง ทางเลื�อกท�ผ "ตั�ด็สิ�นใจไม�ร "ถึ�งผลืลื�พื่ธ์& หร�อแม"แตั�จะคาด็คะเนก�ไม�สิามารถึทราบได็"วั�าจะเก�ด็ผลืลื�พื่ธ์&อย�างไร

กระบวันการตั ดสิ�นใจ การก-าหนดป.ญ์หา (Intelligent Phase)

การค+นหาป.ญ์หา การแบ0งประเภทของป.ญ์หา การแตักย0อยป.ญ์หาให+เล1กลง การหาเจ+าของหร2อท��มาของป.ญ์หา

การออกแบบ (Design Phase) ตั วัแปรในตั วัแบบเช�งปร�มาณ

ตั วัแปรในตั วัแบบเช�งปร�มาณ ตั�วัแปรผลืลื�พื่ธ์& (Result Variables) หร�อ ตั�วัแปร

ตัาม (Dependent variables) ตั�วัแปรตั�ด็สิ�นใจ (Decision Variables) ตั�วัแปรท�ไม�สิามารถึควับค'มได็" (Uncontrollable

Variables หร�อ Parameters) ตั�วัแปรผลืลื�พื่ธ์&ระหวั�างกลืาง (Intermediate

Result Variables)

การเล2อก (Choice Phase) วั�ธ�การเช�งวั�เคราะห� (Analytical Techniques) วั�ธ�การค+นหาแบบเดา (Blind Search Approaches) วั�ธ�การค+นหาแบบฮิ�วัร�สิตั�ก (Heuristic Search

Approaches) การน-าไปปฏิ�บ ตั� (Implementation Phase)

การสิร+างตั วัแบบ ตั วัแบบเช�งขนาด (Iconic หร�อ Scale Models) ตั วัแบบเช�งอ ปมา (Analog Models) แลืะตั วัแบบเช�งคณ�ตัศึาสิตัร� (Mathematical หร�อ Quantitative Models)

การตัรวัจสิอบ (Monitoring Phase) การประเม�นทางเล2อก การประเม�นในด+านของจ ดประสิงค�ท��หลากหลาย การประเม�นในแง0ของควัามอ0อนไหวั

แบบแผนหร�อกระบวันการตั�ด็สิ�นใจหร�อตั�วัแบบในการตั�ด็สิ�นใจ

วั�เคราะห&ป3ญหา

ก�าหนด็ทางเลื�อก

ก�าหนด็เหตั'การณ&

วั�เคราะห&ผลืลื�พื่ธ์&

ก�าหนด็เกณฑ์&การตั�ด็สิ�นใจ

ตั�ด็สิ�นใจ

แขนงและตั วัแบบการตั ดสิ�นใจ การใชิ"แขึ้นงการตั�ด็สิ�นใจจะม 2 ขึ้�*นตัอนค�อ การสิร"างแขึ้นงการตั�ด็สิ�น

ใจแลืะการวั�เคราะห&แขึ้นงการตั�ด็สิ�นใจ

การสิร+างแขนงการตั ดสิ�นใจ ขึ้"อม ลืท�จ�าเป+นในการสิร"างแขึ้นงการตั�ด็สิ�นใจได็"แก� ทางเลื�อกขึ้องการตั�ด็สิ�นใจ สิภาวัการณ&นอกเหน�อการบ�งค�บตั�างๆ ซึ่��งเป+นเหตั'การณ&ตั�างๆ ท�

เป+นไปได็"ท�จะเก�ด็ขึ้�*นในอนาคตั ผลืตัอบแทน ท�จะได็"ร�บจากการเก�ด็ขึ้�*นขึ้องเหตั'การณ&แตั�ลืะ

เหตั'การณ& ควัามน�าจะเป+น ท�สิภาวัการณ&นอกเหน�อการบ�งค�บตั�าง ๆ จะเก�ด็ขึ้�*น

ซึ่��งขึ้"อม ลืเหลื�าน*ม�กจะได็"มากจากการคาด็คะเนขึ้องผ "บร�หารท�จะ ท�าการตั�ด็สิ�นใจ

สิ�ญลื�กษณ&มาตัรฐานท�ใชิ"ในการสิร"างแขึ้นงการตั�ด็สิ�นใจ 1) สิ�เหลื�ยม ใชิ"แทนจ'ด็ขึ้องการตั�ด็สิ�นใจ

เรยกสิ�ญลื�กษณ&น*วั�า decision node 2) วังกลืม ใชิ"แทนจ'ด็ขึ้องการเก�ด็

สิภาวัการณ&นอกเหน�อการบ�งค�บ เรยกสิ�ญลื�กษณ&น*วั�า state of nature node

3) เสิ"นตัรง ใชิ"แทนทางเลื�อกตั�างๆ แลืะใชิ"แทนเหตั'การณ&ตั�าง ๆ ท�เป+นไปได็" เรยกสิ�ญลื�กษณ&น*วั�า branches หร�อแขึ้นง

ประเภทของการตั ดสิ�นใจ การตั�ด็สิ�นใจภายใตั"ควัามแน�นอน (decision making under

certainty) การตั�ด็สิ�นใจภายใตั"ควัามเสิ�ยง (decision making under risk) การตั�ด็สิ�นใจภายใตั"ควัามไม�แน�นอน (decision making under

uncertainty) ก ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�ให"ผลืตัอบแทนมากท�สิ'ด็จากท'กทางเลื�อกขึ้อง

เหตั'การณ&ท�มากท�สิ'ด็ (Maximax Criterion) ขึ้ ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�ให"ผลืตัอบแทนน"อยท�สิ'ด็จากท'กทางเลื�อกขึ้อง

เหตั'การณ&ท�มากท�สิ'ด็ (Minimax Criterion) ค ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�ให"ผลืตัอบแทนมากท�สิ'ด็จากท'กทางเลื�อกขึ้อง

เหตั'การณ&ท�น"อยท�สิ'ด็ (Maximin Criterion) ง ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�มค�าเสิยโอกาสิน"อยท�สิ'ด็จากท'กทางเลื�อกขึ้อง

เหตั'การณ&ท�มค�าเสิยโอกาสิมากท�สิ'ด็ (Minimax Regret Criterion) จ ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�มค�าท�มากท�สิ'ด็ขึ้องสิ�วันตั�างค�าคาด็หวั�งท�จะได็"ร�บ

มากท�สิ'ด็ก�บค�าคาด็หวั�งท�น"อยท�สิ'ด็ (Pessimism Optimism Index หร�อ Hurwicz Criterion)

ฉ ) เกณฑ์&เลื�อกทางเลื�อกท�มค�ามากท�สิ'ด็ขึ้องค�าเฉลื�ยจากผลืรวัมท'กเหตั'การณ& (principle of insufficient reason หร�อ Laplace Criterion)

การตั ดสิ�นใจภายใตั+ควัามแน0นอน (decision making under certainty) พื่�จารณาผลื

ตัอบแทน

พื่�จารณาตั"นท'น

Yj ค�อ ทางเลื�อก j

a ij ค�อ ค�าสิ�มประสิ�ทธ์�;ขึ้องเหตั'การณ& i จากทางเลื�อก j x ij ค�อ ค�าขึ้องเหตั'การณ& i จากทางเลื�อก j

ตั�วัอย�าง การตั�ด็สิ�นใจภายใตั"ควัามแน�นอน

สิ ง ปานกลืาง ตั��า ไม�มการขึ้ยายโรงงาน 50 25 -25 -45

สิร"างโรงาน 70 30 -40 -80

จ"างบร�ษ�ท 30 15 -1 -10

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)ทางเลื�อก

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

ตัารางแสิดงผลได+ของบร�ษ ท

แขนงการตั ดสิ�นใจ

บร�ษ ทลงท น

สิร+างสิร+างโรงงาโรงงา

นน

ขยายขยายโรงงาโรงงา

นน

จ+างจ+างบร�ษ ทบร�ษ ท

สิ8ง สิ8ง 5050

ปานกลาง ปานกลาง 2525

ตั-�า ตั-�า -25-25

ไม0ม�ไม0ม� --4545สิ8ง สิ8ง

7070ปานกลาง ปานกลาง 3030

ตั-�า ตั-�า -40-40

ไม0ม�ไม0ม� --8080

สิ8ง สิ8ง 3030

ปานกลาง ปานกลาง 1515

ตั-�า ตั-�า -1-1

ไม0ม�ไม0ม� --1010

เล2อกสิร+างโรงงาน

หากใช+เกณฑ์� Max

ตั�วัอย�าง การตั�ด็สิ�นใจภายใตั"ควัามแน�นอน

สิ ง ปานกลืาง ตั��า ไม�มการขึ้ยายโรงงาน 70 30 -1 -10

สิร"างโรงาน 0 0 -1 -10

จ"างบร�ษ�ท 70 30 0 0

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)ทางเลื�อก

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

ตัารางแสิดงค0าเสิ�ยโอกาสิของบร�ษ ท

แขนงการตั ดสิ�นใจ

บร�ษ ทลงท น

สิร+างสิร+างโรงงาโรงงา

นน

ขยายขยายโรงงาโรงงา

นน

จ+างจ+างบร�ษ ทบร�ษ ท

สิ8ง สิ8ง 7070

ปานกลาง ปานกลาง 3030

ตั-�า ตั-�า -1-1ไม0ม�ไม0ม� --1010สิ8ง สิ8ง

5050ปานกลาง ปานกลาง 2525

ตั-�า ตั-�า -1-1ไม0ม�ไม0ม� --1010

สิ8ง สิ8ง 7070

ปานกลาง ปานกลาง 3030

ตั-�า ตั-�า 00ไม0ม�ไม0ม� 00

เล2อกสิร+างโรงงาน

หากใช+เกณฑ์� Min

การตั ดสิ�นใจภายใตั+ควัามเสิ��ยง (decision making under risk)

การพื่�จารณาทางเลื�อกโด็ยใชิ"ค�าคาด็หวั�ง (Expected Value: EV)

การพื่�จารณาทางเลื�อกโด็ยใชิ"ค�าเสิยโอกาสิ (Expected Opportunity Value: EOL)

Max Axi = EV

Min Bxi = EOL

ตั�วัอย�างการพื่�จารณาทางเลื�อกโด็ยใชิ"ค�าคาด็หวั�ง (Expected Value: EV)

สิ ง(0.4)ปานกลืาง(0.2)

ตั��า(0.3) ไม�ม(0.1)

การขึ้ยายโรงงาน 50 25 -25 -45

สิร"างโรงาน 70 30 -40 -80

จ"างบร�ษ�ท 30 15 -1 -10

สิ ง ปานกลืาง ตั��า ไม�มการขึ้ยายโรงงาน 20 5 -7.5 -4.5 13.00

สิร"างโรงาน 28 6 -12 -8 14.00

จ"างบร�ษ�ท 12 3 -0.3 -1 13.70

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)รวัม

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)ทางเลื�อก

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

ทางเลื�อก

ตัารางแสิดงผลได+ของบร�ษ ท

ตั�วัอย�างการพื่�จารณาทางเลื�อกโด็ยใชิ"ค�าเสิยโอกาสิ (Expected Opportunity Value: EOL)

สิ ง(0.4)ปานกลืาง(0.2)

ตั��า(0.3) ไม�ม(0.1)

การขึ้ยายโรงงาน 20 5 24 35

สิร"างโรงาน 0 0 39 70

จ"างบร�ษ�ท 40 15 0 0

สิ ง ปานกลืาง ตั��า ไม�มการขึ้ยายโรงงาน 8 1 7.2 3.5 19.70

สิร"างโรงาน 0 0 11.7 7 18.70

จ"างบร�ษ�ท 16 3 0 0 19.00

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)รวัมทางเลื�อก

ทางเลื�อก

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

การพื่�จารณาทางเลื�อกท�มค�าขึ้องเหตั'การณ&ท�ด็ท�สิ'ด็ หร�อตั�วัแบบการพื่�จารณาทางเลื�อกท�มขึ้�าวัสิารสิมบ รณ&ท�สิ'ด็ (Expected Value Perfect Information: EVPI)

หร2อEPPI = W

EVPI = C = EPPI-EV

ตั�วัอย�าง Expected Value Perfect Information: EVPIตัารางแสิดงผลได+ของบร�ษ ท

สิ ง(0.4)ปานกลืาง(0.2)

ตั��า(0.3) ไม�ม(0.1)

การขึ้ยายโรงงานสิร"างโรงาน 70 30

จ"างบร�ษ�ท -1 -10

สิ ง ปานกลืาง ตั��า ไม�มการขึ้ยายโรงงาน 0.00

สิร"างโรงาน 28 6 -1 33.00

จ"างบร�ษ�ท -0.3 -0.30

รวัม 32.70EPPI = 32.7

EV 14EVPI 18.7 = EOL

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)รวัมทางเลื�อก

ทางเลื�อก

สิภาวัการณ&นอกบ�งค�บ(ควัามตั"องการขึ้องตัลืาด็)

ทางเลื�อกขึ้องบร�ษ�ท

การตั ดสิ�นใจภายใตั+ควัามไม0แน0นอน (decision making under uncertainty) เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ให+ผลตัอบแทนมากท��สิ ด

จากท กทางเล2อกของเหตั การณ�ท��มากท��สิ ด (Maximax Criterion)

เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ให+ผลตัอบแทนน+อยท��สิ ดจากท กทางเล2อกของเหตั การณ�ท��มากท��สิ ด (Minimax Criterion)

ตั วัแบบการเล2อก

ตั วัแบบการเล2อก

เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ให+ผลตัอบแทนมากท��สิ ดจากท กทางเล2อกของเหตั การณ�ท��น+อยท��สิ ด (Maximin Criterion)

เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ม�ค0าเสิ�ยโอกาสิน+อยท��สิ ดจากท กทางเล2อกของเหตั การณ�ท��ม�ค0าเสิ�ยโอกาสิมากท��สิ ด (Minimax Regret Criterion)

ตั วัแบบการเล2อก

ตั วัแบบการเล2อก

เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ม�ค0าท��มากท��สิ ดของสิ0วันตั0างค0าคาดหวั งท��จะได+ร บมากท��สิ ดก บค0าคาดหวั งท��น+อยท��สิ ด (Pessimism Optimism Index หร2อ Hurwize Criterion)

เกณฑ์�เล2อกทางเล2อกท��ม�ค0ามากท��สิ ดของค0าเฉล��ยจากผลรวัมท กเหตั การณ� (principle of insufficient reason หร2อ Laplace Criterion)

ตั วัแบบการเล2อก

ตั วัแบบการเล2อก

ระบบ Logisticsราง เร�อ ถึนน

ชิลืบ'ร 500,000.00 200,000.00 80,000.00 ระยอง 800,000.00 300,000.00 (100,000.00) คลืองเตัย 1,000,000.00 400,000.00 (500,000.00)

ช ลบ ร� ระยอง คลองเตัย การตั ดสิ�นใจ ระบบขนสิ0ง

Maximax criterion 500,000.00 800,000.00 1,000,000.00 1,000,000.00 ราง

Maximin criterion 80,000.00 (100,000.00) (500,000.00) 80,000.00 ถนน

Minimax criterion 500,000.00 800,000.00 1,000,000.00 500,000.00 ราง

Minimax regret criterion500000 , 200000 580,000.00 200,000.00 เร2อ

Herwicz criterion 252,000.00 540,000.00 900,000.00 900,000.00 ราง

Laplace criterion 260,000.00 333,333.33 300,000.00 333,333.33 ราง

ตัอบ ค0าคาดหวั งในการด-าเน�นโครงการ 0.6

การตั ดสิ�นใจตัามล-าด บข )น