วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร...

ผลของพาโคลบวทราโซลตอพฒนาการของใบชวนชม พนธฮอลแลนด-มสไทยแลนด

นตพฒน พฒนฉตรชย 1-12

ผลของกรดแนฟทาลนอะซตกและเบนซลอะดนนตอความเปนพษ ของฟลออรนและฟลออแรนทนในขาวเจาพนธ กข 47 วราภรณ ฉยฉาย พรรณ ชาตชย และขนษฐา สมตระกล 13-22 การเลยงปลาดกลกผสมดวยระบบน าหมนเวยน กมลวรรณ ศภวญญ ยทธนา สวางอารมณ ศลปชย มณขตย และณชาพล บวทอง 23-32

การปนเปอนในสงแวดลอมและการยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยจลนทรย ขนษฐา สมตระกล 33-50 กลยทธการจดการผลตผกกางมงของกลมเกษตรกรบานสะอาดสมศร ต าบลภปอ อ าเภอเมอง จงหวดกาฬสนธ นงนภส ศรวรรณหอม และสภาภรณ พวงชมภ 51-61 การจดการปจจยการผลตของเกษตรกรภายใตโครงการบตรสนเชอเกษตรกร อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน เวชยนต อบมาสย และสภาภรณ พวงชมพ 62-70

ปจจยทมผลตอการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ของชาวไทยภเขาเผากะเหรยงในโครงการสถานพฒนาการเกษตรทสง ตามพระราชด ารดอยแบแล อ าเภออมกอย จงหวดเชยงใหม พงศวชญ กนทะวงศ และวรทศน อนทรคคมพร 71-78

วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร ส านกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ

ปท 31 ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน 2557 ISSN 0125-8850

วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร JOURNAL OF AGRICULTURAL RESEARCH AND EXTENSION

ทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.จ าเนยร ยศราช ผชวยศาสตราจารยพาวน มะโนชย รองศาสตราจารย ดร.ดวง พธศกร บรรณาธการอ านวยการ รองศาสตราจารย ดร.ยงยทธ ขามส รองศาสตราจารยจ าเนยร บญมาก ผชวยศาสตราจารย ดร.จราภรณ อนทสาร อาจารย ดร.สรยวลย เมฆกมล

บรรณาธการ อาจารย ดร.วรศกด ปรกต

กองบรรณาธการ ศาสตราจารยเฉลมพล แซมเพชร ศาสตราจารย ดร.สรวฒน วงษศร ศาสตราจารย ดร.ไพศาล สทธกรกล ศาสตราจารย ดร.ทนงเกยรต เกยรตศรโรจน ศาสตราจารย ดร.ประนอม จนทรโณทย ศาสตราจารย ดร.อนรกษ ปญญานวฒน ศาสตราจารย ดร.สญชย จตรสทธา รองศาสตราจารย ดร.ปราโมช ศตะโกเศศ รองศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ จรรยาสภาพ รองศาสตราจารย ดร.สทธสน บวรสมบต รองศาสตราจารย ดร.นพมณ โทปญญานนท รองศาสตราจารยออมทพย เมฆรกษาวนช แคมป รองศาสตราจารยประวตร พทธานนท ผชวยศาสตราจารยธระพงษ สวางปญญางกร อาจารย ดร.เสกสนต อสสหตานนท

คณะกรรมการด าเนนงาน นางสาววาร ระหงษ นางธญรศม ธวชมงคลศกด นางสาวรงสมา อมพวน นางทพยสดา ปกมณ นายสมยศ มสข นางสาวอมภา สนทราย นางจรนนท เสนานาญ นางสาวดษวรรณ สทศนสนต

ฝายประชาสมพนธและเผยแพร นายปรญญา เพยรอตสาห นายประสทธ ใจค า นางประไพศร ทองแจง นางสรย อภไชย

จดท าโดย ฝายนวตกรรมและถายทอดเทคโนโลย ส านกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม 50290 โทรศพท 0-5387-3935 โทรสาร 0-5387-8106

E-mail: [email protected] Web site: www.rae.mju.ac.th

วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร (ISSN 0125-5580) เปนวารสารทางวชาการของมหาวทยาลยแมโจ ซงมนโยบายเพอเผยแพรงานวจยและบทความทางวชาการดานการเกษตร เปนวารสารราย 4 เดอน ก าหนดออกปละ 3 ฉบบ โดยมการเผยแพรออนไลน (journal on line) ในรปวารสารทางอเลกทรอนกส และมการเผยแพรในรปเลมส าหรบจดสงใหหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร

mailto:[email protected]

บทบรรณาธการ

แนวคดของปราชญเดมของไทยทบนทกภมปญญาทไดรวบรวมและสงเคราะหจากความจรงเชงประจกษ เบดเสรจแลวมกเปนทยกยองบชาจนกลายเปนพระคมภรตนแบบการถอปฏบต ปลกฝงไวในชวตประจ าวนมาชานาน สงทเปนค าถามทาทายในปจจบน คอ เมอบรบทเปลยนไป ขอปฏบตจะเปนอยางเดมหรอไม

ภมปญญาเพอสรางสรรคสงทดกวาใหมวลมนษยชาต มกเปนโจทยททาทายแนวคดและมมมองของผทรงภมทงหลายเสมอมา ทางออกทเกดขนกพฒนาสงสมเปนภมปญญาเพมขนจากประสบการณ ทไดรบมารอยเรยงทดสอบใหเปนองคความรทยอมรบไดในชมชนทขยายตวไปตามล าดบ

นอกเหนอไปจากการทดสอบ ทบทวนองคความรทไดจากตางสถานท ตางเวลา และตางปจจยเพอยนยนและบนทกไวเปนประโยชนแกชมชนแลว การเผยแพรบทเรยนทไดรบกสามารถยงประโยชนใหชมชนอนสามารถผนวกรวมกบความรเกาทมอย น ามาใชประโยชนใหเกดผลดยงขนอกดวย

เราจะเหนโจทยค าถามลกษณะเชนน เกดขนในชวตประจ าวน ทน าเอาวถการตอบปญหาเชงวทยาศาสตรมาใชเพอบกเบกขอบฟาแหงภมปญญา มาตอบโจทยวธการทจะท าใหมนษยชาตอยรอดอยาง มความสข เปนตวชวดทเรยกวา “ความสข” หรอ “คณภาพชวต” ทดกวา ทงจากการคนควาวจยพนฐาน วจยประยกต ไมวาจะเนนเชงปรมาณหรอคณภาพกตาม

ประเดนแนวคดตางๆ ทผวจยน าเสนอเพยงยอๆ นน กยงสามารถชน าแนวทางการตอบปญหาการเปลยนแปลงของบรบททจะเกดขนในอนาคต หรอเกดขนแลวในลกษณะเดยวกนทผอานและผสนใจสามารถน าไปใชเปนแสงไฟแหงปญญา เพอฉายทางออก ทางเลอก หรอทางรอดของภมปญญา ทจะสนองความตองการของชมชนตอไปในรปของบทวจยหรอบทความทางวชาการ ทเชอมประสานความรเดมสองคความรใหม เปนสงคมการเรยนรทพฒนาตอไปโดยไมหยดยง

ในวารสารฉบบนมทงบทสรปและรายงานวจย ทงงานวจยพนฐานและงานวจยประยกต ทช ชองทางใหผอานทงจากการวเคราะหและสงเคราะหองคความร และขอสงเกตตางๆ ในการวจยโดยยอ เพอใหผสนใจตดตามเรองราวตอไปจากผวจยตามทอยทมอยแลวครบ ขอชนชมแรงบนดาลใจใฝรของทกทานครบ

(อาจารย ดร.วรศกด ปรกต) บรรณาธการวารสารวจยฯ

Journal of Agr. Research & Extension 31(1): 1-12

1

ผลของพาโคลบวทราโซลตอพฒนาการของใบชวนชมพนธฮอลแลนด-มสไทยแลนด Effects of Paclobutrazol on Leaf Development of Adenium obesum

cv. Holland-Miss Thailand

นตพฒน พฒนฉตรชย Nitipat Pattanachatchai

สาขาวชาเกษตรและสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสรนทร สรนทร 32000 Department of Agriculture and Environment, Faculty of Science and Technology, Surindra Rajabhat University

Surin, Thailand 32000 Corresponding author: [email protected]

Abstract

The effects of paclobutrazol (PBZ) on leaf development of 4-months-old Adenium obesum cv. Holland-Miss Thailand was carried out during January-May, 2011 at Economic Productive House, Department of Agriculture and Environment, Surindra Rajabhat University. The experiment was arranged as factorial in CRD. Different concentration of PBZ; 0, 100, 200, 300 and 400 mg/l and different time of soil drenching; day of shoot cutting (DSC), 15 days before shoot cutting (15 DBSC) and 15 days after shoot cutting (15 DASC) were determined as main factor. There were 15 treatment combinations which each was replicated 5 times. Seven experimental plants were assingned for each replication. The results revealed that interaction of main factor significantly affected days to full expanding of new leaves, number of new shoot, number of fallen leaves and leaf area (P<0.05). Soil drenching of distilled water at DSC shortened the period of full leaf expanding, whereas soil drenching of 300 mg/l at DSC and 15 DASC highly promoted number of new shoot. Similarly, soil drenching of 200 mg/l PBZ at 15 DASC hastened most of leaf abscission. Nevertheless, leaf area was remarkably decreased by soil drenching of 100 mg/l PBZ. Time of PBZ soil drenching at 15 DASC was only a main factor that affected the least days to new leaf presence. In addition, the greatest number of leaves attached to stem was promoted by the same time of PBZ soil drenching. Soil drenching of 200 mg/l PBZ decreased number of leaves attached to stem.

Keywords: paclobutrazol, development, Adenium obesum


วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 31(1): 1-12

2

บทคดยอ

การศกษาผลของพาโคลบวทราโซลตอพฒนาการของใบชวนชมพนธฮอลแลนด-มสไทยแลนด อาย 4 เดอน ณ เรอนผลตพชเศรษฐกจ ภาควชาเกษตรและสงแวดลอม มหาวทยาลยราชภฏสรนทร ระหวางเดอนมกราคมถงพฤษภาคม 2554 โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (CRD) ทจดสงทดลองแบบแฟคทอเรยลทประกอบดวย 2 ปจจย คอ ความเขมขนทแตกตางกน 5 ระดบ ไดแก 0, 100, 200, 300 และ 400 มก./ล. และระยะเวลาในการราดสารทแตกตางกน 3 ระยะ ไดแก ราดพรอมการตดยอด ราดกอนการตดยอด 15 วน และราดหลงการตดยอด 15 วน มจ านวน 15 กรรมวธๆ ละ 5 ซ าๆ ละ 7 ตน ผลการทดลอง พบวา อทธพลรวมกนของระดบความเขมขน และระยะเวลาในการราดสาร มผลอยางมนยส าคญ (P<0.05) ตอจ านวนวนทใบใหมคลบานเตมท จ านวนยอดใหม จ านวนใบทรวงหลน และพนทใบ โดยกรรมวธ ทราดดวยน ากลนพรอมการตดยอดมผลท าใหใบใหมคลบานเตมทในระยะเวลาสนทสด แตเมอราดสารทระดบความเขมขน 300 มก./ล. พรอมการตดยอดและหลงการตดยอด 15 วน พบวา สงเสรมใหมจ านวนยอดใหมไดมากทสด ใน ขณะทการราดสารทระดบความเขมขน 200 มก./ล. หลงการตดยอด 15 วน มผลตอการรวงหลนของใบมากทสด อยางไรกตามการลดลงของพนทใบมากทสดนนเปนผลมาจากการไดรบสารทระดบความเขมขนเพยง 100 มก./ล. ส าหรบการตอบสนองดานจ านวนวนทใบใหมปรากฏไดเรวทสด เปนผลจากปจจยหลกดานระยะเวลาในการราดสารเทานน โดยพบวา การราดสารหลงการตดยอด 15 วน มผลตอระยะเวลาดงกลาวไดสนทสด และยงมผลตอจ านวนใบทตดอยกบตนมากทสด นอกจากนยงพบวา จ านวนใบทตดอยกบตนทลดลงมากทสด เปนผลมาจากการราดสารทระดบความเขมขน 200 มก./ล

ค าส าคญ: พาโคลบวทราโซล พฒนาการ ชวนชม

ค าน า

ชวนชม (Adenium obesum (Forssk.) Roem & Schult) เปนไมประดบในวงศ Apocynaceae ทมความทนทานตอสภาพภมอากาศทแหงแลงจนไดรบสมญานามวา กหลาบทะเลทราย ดวยลกษณะนสยตามธรรมชาต ทมอตราการเจรญเตบโตชาแตมรปทรงของล าตนและพมใบทสวยงาม โดยเฉพาะอยางยงบรเวณโคนล าตนทเชอมตอกบโคนราก ซงมลกษณะบวมพองออก เรยกวา โขด (caudex) เพอท าหนาทในการสะสมน า จงมความเหมาะสมอยางยงตอการปลกในลกษณะของไมกระถาง เพอการประดบตกแตงอาคารและภมทศนโดยรอบ นอกจากนแลวยงถกใชประโยชนเพอเปนตนตอส าหรบการเสยบยอดพนธดอนๆ ไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงชวนชมพนธฮอลแลนด-มสไทยแลนด ทสามารถตอบสนองตอการใชประโยชนทงในดานการใหดอกตดกบตน รปทรงของโขดทสวยงาม และการใชเพอเปนตนตอ แตดวยอตราการเจรญเตบโตทคอนขางชา จงเปนผลใหพฒนาการของใบซงเปนองคประกอบทแสดงความสวยงามของทรงพมอยในอตราทชาตามไปดวย นอกจากน การเตบโตของใบตามธรรมชาตอาจขาดความเหมาะสมกบขนาดของทรงพมและภาชนะทปลก การปลอยใหชวนชมทปลกอยในภาชนะปลกมพฒนาการและการเตบโตตามธรรมชาตนน มกพบเสมอวา พฒนาการและการเตบโตของใบไมไดสมดลกบทรงพม เปนผลใหมระยะเวลาการเกดใบ จ านวนใบ ขนาดของใบ อายของใบในทรงพมเดยวกนแตกตางกน ซงในกรณของการปลกชวนชมเพอเปนไมประดบกระถางหรอบอนไซนนยอมมผลตอความสวยงามทปรากฏ อยางไรกตามการใชสารชะลอการเจรญเตบโตของพชชนดพาโคลบวทราโซล ซงมรายงานถงความ ส าเรจในการควบคมการเจรญเตบของใบในพชหลายชนด เชน ยมโคส (เกยมศกด และวนด, 2548) ไทร (LeCain et al., 1986) Epipremnum aureum Bunt. (Conover and Satterthwaite, 1996 ) และมะมวง


3

(นาถฤด, 2553) เนองจากสารพาโคลบวทราโซลซงจดอยในกลมไทรอะโซล มผลตอการเปลยนแปลงของระดบไซโตไคนนในขาว (Izumi et al., 1988) คารเนชน (Sebastian et al., 2002) และแอปเปล (Zhu et al., 2004) เพราะการเพมขนของไซโตไคนนในพชมผลตอการสงเสรมการแบงเซลลเพมขน และการพฒนาของตาและยอด (Arteca, 1996) อยางไรกตามบทบาททเดนชดของสารในกลมน คอ การยงยงการสงเคราะหจบเบอเรลลน เปนผลใหระดบของสารดงกลาวลดต าลง (Steffens et al., 1992) อนเปนสาเหตของการไมยดยาวของกง เนองจากการยบยงการแบงเซลลและการยดยาวของเซลล (Cummings et al., 1999) ซงเปนเซลลในบรเวณใตปลายยอด จ านวนใบจงยงคงไมเปลยนแปลง (Sterrett, 1985) แตในรายงานของ Davis et al. (1988) กลาวถงการตอบสนองของพชตอสารในกลมไทรอะโซล วามความแตกตางกนไปตามชนดพช อายพช พนธพช ปรมาณก าหนด และวธการใหสาร ดงนน การทดลองใชสารพาโคลบวทราโซลเพอควบคมพฒนาการของ ใบชวนชมพนธฮอลแลนด-มสไทยแลนดทปลกเปน ไมกระถาง จงอาจจะเปนแนวทางในการแกปญหาพฒนาการของใบในทรงพมไดอยางเหมาะสม

อปกรณและวธการ

ท าการทดลองกบชวนชมพนธฮอลแลนด - มสไทยแลนด อาย 4 เดอน ทไดจากการเพาะเมลด ในระบบผสมเกสรดวยมอจากตนพอและตนแมพนธเดยวกน จ านวน 525 ตน ณ เรอนผลตพชเศรษฐกจ ภาควชาเกษตรและสงแวดลอม มหาวทยาลยราชภฏสรนทร อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร ระหวางเดอนมกราคมถงพฤษภาคม พ.ศ. 2554 โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (CRD) ทจดสงทดลองแบบแฟคทอเรยล 5X3 มปจจยแรก คอ ระดบความเขมขนทตางกน 5 ระดบ ของพาโคลบวทราโซล ไดแก 0, 100, 200, 300, และ 400 มก./ล. และปจจยทสอง

คอ ระยะเวลาในการราดสารพาโคลบวทราโซลทตางกน 3 ระยะ ไดแก ราดพรอมการตดยอด ราดกอนการตดยอด 15 วน และราดหลงการตดยอด 15 วน แตละกรรมวธท า 5 ซ า แตละซ าใชพชทดลอง 7 ตน ทงนพชทดลองแตละตนไดรบการตดยอดเดมออกไป โดยวดระยะความสงจากผววสดปลกขนไป 5 ซม. การราดสารท าโดยราดสารลงวสดปลกจ านวน 1 ครง ในแตละกรรมวธปรมาณ 50 มล. ตอกระถาง ท าการงดการใหน าในวนทราดสาร เพอปองกนการชะลางสารออกไปกบน าสวน เกนทแตละกระถางไดรบ การใหน ากระท าหลงจากวนทราดสารแลว 2 วน และหลงจากนนอกทก 2 วน จนกระทงครบระยะเวลา 120 วน การบนทกขอมลพฒนาการบางประการของใบ ท าหลงจากพชทดลองไดรบกรรมวธจนกระทงครบ 120 วน โดยบนทกลกษณะพฒนาการใดๆ ทเกดขนกอน จนกระทงครบทกหนวยทดลอง ไดแก จ านวนวนทใบใหมปรากฏ จ านวนวนทใบใหมคลบานเตมท และจ านวนใบทรวงหลน ส าหรบลกษณะจ านวนใบทตดอยกบตน และพนทใบบนทกเมอพชทดลองไดรบกรรมวธตางๆ ครบ 120 วน

ผลการทดลอง

จ านวนวนทใบใหมปรากฏ ระดบความเขมขนของสารพาโคลบวทราโซลทแตกตางกนในชวง 0 ถง 400 มก./ล. และอทธพลรวมของระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสาร ไมแสดงอทธพลอยางมนยส าคญตอจ านวนวนทใบใหมปรากฏ ตอจ านวนวนทใชเพอการพฒนาใบใหม ในขณะทระยะเวลาในการราดสารมผลตอลกษณะดงกลาวอยางมนยส าคญ โดยพบวา การราดสารหลงการตดยอด 15 วน สงเสรมใหใบใหมปรากฏไดในระยะเวลาเฉลยเพยง 5.75 วน แตการราดสารพรอมการตดยอดและกอนการตดยอด 15 วน ใชระยะเวลาเฉลยเพมขนถง 8.27 และ 22.07 วน ตามล าดบ (Table 1)


4

Table 1 Days to new leaf presence as affected by paclobutrazol

Time of drenching Concentrated level (mg/l)3/

0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 7.32a 8.14a 8.63a 9.03a 8.20a 8.27b 15 days before shoot cutting 21.72a 21.20a 21.59a 23.02a 22.80a 22.07a 15 days after shoot cutting 6.24a 5.60a 5.83a 5.00a 6.08a 5.75c

Mean1/ 11.76a 11.64a 12.02a 12.35a 12.36a C.V. = 8.88%

Means in rows and columns with different letters are significantly different at P≤0.01 by DMRT. 1/ concentrated level mean, P-value = 0.2389 (ns); 2/ time of drenching mean, P-value = 0.0001 (**) 3/ concentrated level x time of drenching mean, P-value = 0.0501 (ns)

จ านวนวนทใบใหมคลบานเตมท ระดบความเขมขนของสารพาโคลบวทราโซลทเพมขนมผลตอจ านวนวนทใบใหมคลบานเพมขนอยางมนยส าคญตามล าดบเมอเปรยบเทยบกบการไมไดรบสาร ในขณะทการราดสารหลงการตดยอด 15 วน มผลตอจ านวนวนคลบานของใบใหมมากทสดอยางมนยส าคญ นอกจากน พบวา ระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสารพาโคลบวทราโซลท

แตกตางกนแสดงอทธพลรวมอยางมนยส าคญตอจ านวนวนเฉลยทใชในการคลบานเตมทของใบใหมทเกดขน โดยพบวา การราดน ากลนพรอมตดยอดมผลตอพฒนาการดงกลาวทใชระยะเวลาสนทสดเพยง 8.30 วน ในขณะทการราดสารความเขมขน 400 มก./ล. หลงการตดยอด 15 วน มผลตอจ านวนวนทใชในการคลบานเตมทของใบใหมยาวนานทสดถง 17.68 วน (Table 2)

Table 2 Days to full expanding of new leaf as affected by paclobutrazol


0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 8.30i 10.83f 12.72e 13.70d 15.59b 12.23b 15 days before shoot cutting 10.48fg 9.64h 10.10gh 12.17e 14.70c 11.42c 15 days after shoot cutting 14.58c 15.00bc 15.17bc 15.49b 17.68a 15.58a

Mean1/ 11.12e 11.83d 12.66c 13.79b 15.99a C.V. = 3.87%

Means in rows and columns with different letters are significantly different at P≤0.01 by DMRT. 1/ concentrated level mean, P-value = 0.0001 (**); 2/ time of drenching mean, P-value = 0.0001 (**) 3/ concentrated level x time of drenching mean, P-value = 0.0001 (**)


5

จ านวนยอดใหม จ านวนยอดใหม เพมขนสงทสดอย างมนยส าคญทระดบความเขมขน 300 มก./ล. และมจ านวนยอดลดลงเมอระดบความเขมขนเพมขนถง 400 มก./ล. ในขณะทการราดสารหลงการตดยอด 15 วน มผลตอจ านวนยอดใหมทเพมขนมากทสดอยางมนยส าคญ อทธพลรวมระหวางระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสารพาโคลบวทราโซลทแตกตางกน มผลตอจ านวนยอดใหมทปรากฏอยางมนยส าคญ

โดยพบวา การราดสารทระดบความเขมขน 300 มก./ล. พรอมการตดยอดและหลงการตดยอด 15 วน มผลท าใหพชทดลองพฒนายอดใหมเฉลยไดมากทสดเทากบ 5.95 และ 5.92 ยอด ตามล าดบ ซงการตอบสนองของพฒนาการดานจ านวนยอดดงกลาวในทกระดบความเขมขนของสารทราดหลงการตดยอด 15 วน แสดงแนวโนมไมแตกตางจากการราดดวยน ากลนหลงการตดยอด 15 วน (Table 3)

Table 3 Number of new shoot affected by paclobutrazol


0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 5.41bcd 4.70e 5.39dc 5.95a 5.41bcd 5.38b 15 days before shoot cutting 5.08d 5.72abc 5.49bcd 5.62abc 5.09d 5.40b 15 days after shoot cutting 5.80abc 5.76abc 5.77abc 5.92a 5.83ab 5.81a

Mean1/ 5.43b 5.39b 5.55b 5.83a 5.45b C.V. = 5.21%


จ านวนใบทรวงหลน การราดสารพาโคลบวทราโซลทระดบความเขมขน 100 ถง 200 มก./ล. มผลตอการรวงหลนของใบเฉลยมากทสดอยางมนยส าคญ เมอเปรยบเทยบกบการราดสารทระดบความเขมขน 400 มก./ล. ทมผล ตอการรวงหลนของใบนอยทสด ในขณะทการราดสารพรอมการตดยอดและหลงการตดยอด 15 วน มผลตอการรวงหลนของใบมากทสดเมอเปรยบเทยบกบการราดสารกอนการตดยอด 15 วน อยางมนยส าคญ และยง

พบวา ระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสารพาโคลบวทราโซลทแตกตางกนแสดงอทธพลรวมอยางมนยส าคญตอจ านวนใบทรวงหลน โดยพบวา การราดสารทระดบความเขมขน 200 มก./ล. หลงการตดยอด 15 วน มผลตอจ านวนใบรวงหลนเฉลยจากตนมากทสดถง 76.40 ใบ ในขณะทการราดสารระดบความเขมขน 400 มก./ล. ในระยะเวลาเดยวกนมผลตอการรวงหลนเฉลยของใบนอยทสดเพยง 52.00 ใบ (Table 4)


6

Table 4 Number of fallen leaf as affected by paclobutrazol


0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 64.16bcd 65.13bcd 63.99bcde

63.23cde 67.76b 64.86a

15 days before shoot cutting 60.18ef 67.17bc 58.84fg 58.88fg 56.12g 60.24b 15 days after shoot cutting 65.20bcd 65.68bcd 76.40a 61.72def 52.00h 64.20a

Mean1/ 63.18b 65.99a 66.41a 61.28b 58.63c C.V. = 4.42%


จ านวนใบทตดอยกบตน การราดสารพาโคลบวทราโซลทกระดบความเขมขนมผลตอจ านวนใบทตดอยกบตนเฉลยต ากวาการไมราดสารอยางมนยส าคญ โดยพบวา ทระดบความเขมขน 200 มก./ล. มผลตอการคงอยของใบ กบตนต าทสดเพยง 17.22 ใบ ในขณะทการราดสารพรอมการตดยอดมผลตอจ านวนใบเฉลยตดอยกบตน

ต าทสดเพยง 22.92 ใบ เมอเปรยบเทยบกบการราดสารกอนและหลงการตดยอด 15 วน ทมจ านวนใบตดอยกบตนเฉลยสงกวาอยางมนยส าคญ ตามล าดบ ระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสารพาโคลบวทราโซล ทแตกตางกนไมแสดงอทธพลรวมอยางมนยส าคญตอจ านวนใบทตดอยกบตน (Table 5)

Table 5 Number of leaves attached to stem as affected by paclobutrazol


0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 28.13a 22.31a 16.64a 25.87a 21.65a 22.92b 15 days before shoot cutting 29.13a 23.42a 16.95a 25.71a 22.06a 23.45ab 15 days after shoot cutting 29.15a 23.27a 18.06a 26.78a 22.85a 24.02a

Mean1/ 28.80a 23.00c 17.22d 26.12b 22.19c C.V. = 5.07%

Means in rows and columns with different letters are significantly different at P≤0.01 by DMRT. 1/ concentrated level mean, P-value = 0.0001 (**); 2/ time of drenching mean, P-value = 0.0073 (**) 3/ concentrated level x time of drenching mean, P-value = 0.9180 (ns)

พนทใบ การราดสารพาโคลบวทราโซลทกระดบความเขมขนมผลตอพนทใบเฉลยทลดลงอยางมนยส าคญ เมอเปรยบเทยบกบการไมราดสาร โดยทกระดบความ

เขมขนมผลตอพนทใบไมแตกตางกนอยางมนยส าคญ ในขณะทระยะเวลาการราดสาร และอทธพลรวมของระดบความเขมขนและระยะเวลาการราดสารไมมผลตอ พนทใบอยางมนยส าคญ (Table 6)


7

Table 6 Leaf area as affected by paclobutrazol


0 100 200 300 400 Mean2/

Day of shoot cutting 15.17a 11.22a 9.22a 9.55a 8.19a 10.67a 15 days before shoot cutting 9.88a 6.02a 12.51a 9.59a 7.65a 9.13a 15 days after shoot cutting 13.73a 10.28a 7.70a 10.53a 8.58a 10.17a

Mean1/ 12.93a 9.17b 9.81b 9.89b 8.14ba C.V. = 33.93%

Means in a row with different letters are significantly different at P≤0.01 by DMRT. 1/ concentrated level mean, P-value = 0.0048 (**); 2/ time of drenching mean, P-value = 0.2691 (ns) 3/ concentrated level x time of drenching mean, P-value = 0.0580 (ns)

วจารณผลการทดลอง

การราดสารพาโคลบวทราโซลหลงการตดยอด 15 วน สงเสรมใหตาในบรเวณทอยถดจากรอยตดลงมาไดมการพฒนาอยตลอดเวลา แมวาจะไมไดร บสารพาโคลบวทราโซลกตาม แตเมอถกกระตนโดยสารดงกลาว อาจสงผลตอสดสวนระหวางไซโตไคนน และออกซนทเปลยนแปลงไป เนองจากสดสวนของ ไซโตไคนนเพมขนสงกวาออกซนจะชกน าใหเกดการสรางยอดใหม (Krikorian et al., 1990) ซงสอดคลองกบผลการศกษาในพชหลายชนด ทพบวา สารประกอบ ในกลมไทรอะโซลแสดงอทธพลตอการเพมขนของปรมาณไซโตไคนนในขาว (Izumi et al., 1988) คารเนชน (Sebastian et al., 2002) แอปเปล (Zhu et al., 2004) การเพมข นของไซโตไคนนในพชยงมผลตอการสงเสรมการแบงเซลลเพมขน ตลอดจนการพฒนา ของตา (Arteca, 1996) นอกจากนแลวการตดยอดของพชทดลองออกไป เปรยบเสมอนการท าลายแหลงสงเคราะหออกซนทควบคมการเตบโตของตาขางทอยถดลงมา ดงนนการพฒนาของตาทอยถดลงมาจากรอยตดจงอาจเปนผลจากสาเหตทงสองประการดงกลาวขางตน การคลบานเตมทของใบใหมทปรากฏ ซงเปนล าดบพฒนาการทตอเนองมาจากการปรากฏของใบ

ใหมดงกลาวแลวนน ผลการทดลองแสดงใหเหนวา การราดดวยน ากลน พรอมการตดยอดสงเสรมใหใบใหมคลบานเตมทโดยใชเวลานอยทสด เนองจากการคลบานของใบ มความสมพนธกบไซโตไคนนภายในตนพชตามธรรมชาต ซงการเตบโตของใบถกสงเสรมโดยการเพมการเตบโตของเซลล เปนผลใหเกดการยดขยายของเซลล (Salisbury and Ross, 1985; Hamada et al., 2008) และอาจมความสมพนธกบระดบและการกระจายตวของไซไคนนภายในตนพช ซงตามธรรมชาตจะถกควบคมโดยออกซนจากปลายยอด (Tamas, 1995) การราดดวยน ากลนพรอมการตดยอดจงเปนผลใหเกดการเตบโตของใบใหมขน ซงลวนแลวแตเปนใบทอยในต าแหนงของตาขาง และไมไดอยภายใตอทธพลของออกซเจนจากปลายยอด เนองจากยอดพชทดลองถกตดออกไป การคลบานของใบใหมจงเกดขนอยางรวดเรว ทงนน ากลนซงไมมสารพาโคลบวทราโซลละลายอย ยอมไมมผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงสมดลของไซโตไคนนและออกซน แตอาจมผลโดยออมตอระดบและการกระจายตวของฮอรโมนพชชนดอนๆ ทมผลตอการคลบานของใบได

จ านวนยอดใหมทปรากฏมากทสด เนองจากไดรบสารพาโคลบวทราโซลทระดบความเขมขนสงถง 300 มก./ล. ทงในขณะทตดยอดและหลงตดยอด 15 วน อาจเปนผลมาจากการทราดสารพาโคลบวทราโซล


8

ยงไมมโอกาสทจะถกดดซมเขาสรากไดมาก เนองจากสวนยอดของพชทดลองทถกตดออกไป เปนผลให แรงดงเนองจากการคายน าของใบถกท าใหหมดไปเชนเดยวกน คงมเพยงแตแรงดนรากทมผลตอการดดซมดงกลาว ปรมาณสารจ านวนนอยและการกระจายตวของสารในกลมน อาจมความสมพนธกบปรมาณของไซโตไคนนภายในล าตนพชทดลองสวนทเหลอจากการตดยอด ซงสารในกลมไทรอะโซลนจดเปนสารทศกยภาพในการยบยงการเตบโตของยอดทระดบความเขมขนต า (Tsegaw, 2005) อยางไรกตามชวนชมพนธฮอลแลนดทยงคงมยอดเดมตดอยกบล าตน พบวา มการเจรญเตบโตของกงแขนงเพมขนตามระดบความเขมขนของสารทไดรบ (ใจศลป, 2542) การรวงหลนของใบรวมเฉลยสงทสด เมอพชทดลองไดร บสารพาโคลบวทราโซลทระดบความเขมขน 200 มก./ล. หลงการตดยอด 15 วน ซงเปนความเขมขนในระดบปานกลางแสดงใหเหนวา ทระดบความเขมขนและระยะเวลาในการราดสารดงกลาว สงเสรมใหเกดการชราภาพและการหลดรวงของใบ ตามล าดบ ซงอาจเปนผลมาจากการชกน าใหเกดการเปลยนแปลงสมดลของฮอรโมนภายในพชทดลอง (Fletcher and Hofstra, 1985) อนน าไปสการลดระดบของจบเบอเรลลน และการเพมขนของไซโตไคนน และกรดแอบซสซก (Basra, 2000) ซงกรดแอบซสซกมบทบาทในการสงเสรมการสรางเอทธลนเพมขน อนเปนกลไกทกระตนการท างานของยนจ านวนมากทเกยวของกบการหลดรวง (Osborne, 1989) ใบทตดอยกบตนของพชทดลอง มแนวโนมลดลงตามระดบความเขมขนของสารเพมขน โดยพชทดลองทไมไดรบสาร ปรากฏจ านวนใบเฉลยมากทสดแสดงใหเหนวา ระดบการกระจายตวของฮอรโมนภายในพชทดลองเปลยนแปลงไป หลงจากไดร บ สารพาโคลบวทราโซล (Fletcher and Hofstra, 1985) ซงการเปลยนแปลงดงกลาวมไดเกดขนอยางเฉพาะ เจาะจงแตเพยงไซโตไคนนเทาน น แตยงมผลตอ

จบเบอเรลลนและกรดแอบซสซก การเพมขนของกรดดงกลาวในพชทไดรบสารในกลมไทรอะโซล มความ สมพนธกบการปองกนคาทาบอลซมของกรดชนดนไปเปนกรดฟาเซอก ซงถกกระตนโดยไซโตโครม P-450-dependent โมโนออกซจเนส (Rademacher, 1997)

ดงนนการเปลยนแปลงทไมไดสมดลดงกลาวอาจมผลท าใหมปรมาณกรดแอบซสซกเพมขน ในปรมาณทสามารถสงเสรมการชราภาพ และการหลดรวงของใบไดในทสด ซงการศกษาในครงนไมสอดคลองกบผลการศกษาในไมเนอแขง ทไดรบการฉดสาร พาโคลบวทราโซลเขาสล าตน ทพบวา สารดงกลาว มผลตอใบซงมจดก าเนดทปลายยอด จ านวนใบจง ไมเปลยนแปลง (Sterrett, 1985) แตสอดคลองกบผลการศกษาของ นาถฤด (2533) ซงพบวา มะมวงพนธเขยวเสวยทไดรบสารพาโคลบวทราโซลมจ านวนใบนอยกวาตนทไมไดรบสาร ทงนการราดสารหลงการตดยอด 15 วน มผลตอจ านวนใบเฉลยตดอยกบตนมากทสด อาจเปนผลมาจากระดบไซโตไคนนทเพมขน ตลอดจนการเพมการเปลยนแปลงของคลอโรพลาสต และชวสงเคราะหของคลอโรฟลลทถกกระต นโดย พาโคลบวทราโซล (Fletcher et al., 1982) เมอสวนยอดของพชทดลองถกตดออกไป ไซโตไคนนสวนใหญซงตามธรรมชาตถกสงเคราะหทบรเวณเนอเยอเจรญปลายราก (Weston, 1994) อาจมระดบและการกระจายตวทเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะอยางยงการล าเลยงสปลายยอดใหม โดยใบใหมอนเกดจากตาขางเปนแหลงรองรบไซโตไคนนเหลาน และดวยเหตผลส าคญทพบวา ไซโตไคนนมผลในการชะลอการชราภาพของใบ (Arteca, 1996; Weston, 1994) และชะลอการเสอมสภาพของคลอโรฟลล (Fletcher et al., 1982) โดยมผลการ ศกษาจ านวนมาก ทสนบสนนอทธพลของสารกลมไทรอะโซล ตอการชะลอการเขาสระยะเรมตนของการชราภาพในพชหลายชนด เชน องน (Hunter and Proctor, 1992) และบลเบอรร (Basiouny and Sass, 1993) นอกจากนแลว ไซโตไคนนยงมความเกยวของกบ


9

เมทาบอลซมและการล าเลยงคารโบไฮเดรท (Roitsch and Ehneβ, 2000) โดยพบวา มปรมาณเมดแปงในใบของอะโวกาโดพนธ Hass ทไดรบสารพาโคลบวทราโซลสงกวาใบทไมไดรบสาร (Symons et al., 1990) ดงนน ผลของพาโคลบวทราโซลทอาจมผลตอระดบและการกระจายตวของไซโตไคนน จงอาจเปนสาเหตทท าใหการเขาสระยะชราภาพของใบใหมถกชะลอลง การหลดรวงจงปรากฏไดนอยกวา

พนทใบเฉลยของพชทดลองทไดรบสารพาโคลบวทราโซล มขนาดลดลงในทกระดบความเขมขน ของสาร แสดงใหเหนถงผลของสารตอกลไกการยงยงชวสงเคราะหของจบเบอเรลลน เปนผลใหการยดยาวของเซลลลดลงและการเตบโตทชะลอลง (Fletcher et al., 1982; Rademacher, 2000) โดยพชทไดรบสารดงกลาวมระดบความเขมขนของจบเบอเรลลนทตรวจวดไดต าลง (Steffens et al., 1992) ซงสอดคลองกบผลการ ศกษาในพชหลายชนด เชน เขมเชยงใหม (ภานพงศ, 2548) มะกอก (Antognozzi and Preziosi, 1986) คารเนชน (Sebastian et al., 2002) มะมวง (Yeshitela et al., 2004) และมะเขอเทศประดบ (de Moraes et al., 2005)

สรปผลการทดลอง

การราดสารพาโคลบวทราโซลในระยะเวลาทแตกตางกน สามารถสงเสรมและชะลอพฒนาการของใบชวนชมในบางลกษณะไดในเวลาเดยวกน การราดสารชนดนหลงการตดยอด 15 วน สงเสรมใหใบใหมปรากฏไดเรวทสด ซงใบใหมทปรากฏดงกลาวถกชะลอการคลบานเตมท เมอไดร บสารในทกระดบความเขมขนและทกระยะเวลาของการราดสาร นอกจากน ระดบความเขมขนของสารทเพมขนถง 300 มก./ล.โดยราดพรอมการตดยอดและหลงการตดยอด 15 วน สงเสรมใหมจ านวนยอดใหมเพมขนมากทสด ในขณะทใบของชวนชมมการรวงหลนมากทสดเมอไดรบสารทระดบความเขมขน 200 มก./ล. หลงการตดยอด 15

วน แตเมอระดบความเขมขนเพมขนถง 400 มก./ล. โดยราดสารในระยะเวลาเดยวกนสงเสรมใหใบมการรวงหลนนอยทสด การราดสารในทกระดบความเขมขนมผลตอจ านวนใบทตดอยกบตนลดลง โดยการราดสารหลงการตดยอด 15 วน สงเสรมใหมจ านวนใบตดอยกบตนมากทสด และการราดสารทระดบความเขมขนเพยง 100 มก./ล. สามารถลดพนทใบไดไมแตกตางจากการราดสารทระดบความเขมขนทสงกวา

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณหลกสตรสาขาวชาเกษตรศาสตร และสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสรนทร ทเออเฟอสถานทส าหรบท าการทดลองและงบประมาณสนบสนนการวจย

เอกสารอางอง

เกยมศกด ค าแปง และวนด สรยวงศ. 2548. เทคโนโลยการผลตยมโคสเพอการคา. วารสารโครงการหลวง 9(4): 4-8.

ใจศลป กอนใจ. 2542. การศกษาอทธพลของสารพาโคลบวทราโซลทมผลตอการเจรญเตบโตและการออกดอกของชวนชม. 52 น. ใน

รายงานผลการวจย. เชยงใหม: สถานวจยและศนยฝกอบรมการเกษตรแมเหยะ

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. นาถฤด ศภกจจารกษ. 2533. ผลของพาโคลบว-

ทราโซลตอการเปลยนแปลงปรมาณสารคลายจบเบอเรลลนทปลายยอดและการออกดอกของมะมวงพนธเขยวเสวย. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลย เกษตรศาสตร. 64 น.


8

ภาณพงศ ศรออน. 2548. ผลของสาร Paclobutrazol และ Trinexapac- ethyl

ตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของ ไมดอกและไมประดบบางชนด. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร. 113 น. Antognozzi, E. and P. Preziosi. 1986. Effects of

paclobutrazol (PP333) on nursery trees of olive. [Online]. Available http://www. actahort.org/book/179_97.html (16 January 2012).

Arteca, R. N. 1996. Plant Growth Substances: Principles and Applications. New York:

Chapman & Hall. 332 p. Basiouny, F. M. and P. Sass. 1993. Shelf life

and quality of rabbiteye blueberry fruit in response to preharvest application of CaEDTA, nutrical and paclobutazol. [Online]. Available http://www.actahort. org/books/368/368_107.html (16 April 2011).

Basra, A. S. 2000. Plant Growth Regulators in Agriculture and Horticulture: Their Role and Commercial Uses. New York: The Haworth. 264 p.

Conover, C. A. and L. N. Satterthwaite. 1996. Paclobutrazol optimizes leaf size, vine length and plant grade of golden pothos (Epipremnum aureum) on totems.

J. Envi. Hortic. 14(1): 44-46.

Cummings, H. D., F. H. Yelverton and T. W. Rufly. 1999. Rooting of creeping

bentgrass in response to plant growth regulators and preemergence herbicides. [Online]. Available http:www.weedscience.msstate.edu/swss/Proceedings/1999/section П.pdf (4 April 2010).

Davis, T. S., G. L. Steffens, and N. Sankhla. 1988. Triazole plant growth regulators. pp. 63-105. In Janick, J. (ed.). Horticultural Reviews. Volume 10. Portland: Timber Press.

de Moraes, P. J., J. A. Saraiva Grossi, S. de Araújo Tinoco, D.J. Henriques da Silva, P.R. Cecon and J.G. Barbosa. 2005. Ornamental tomato growth and fruiting response to paclobutrazol. [Online]. Available http://www.actahort.rg/books/ 683/ 683_40.html (20 April 2012).

Fletcher, R. A. and G. Hofstra. 1985. Triadimefon-A plant multi-protectant. Plant Cell Physiol. 26(4): 775-780.

Fletcher, R. A., V. Kallidumbil and P. Steele. 1982. Au improved bioassay for cytokinin using cucumber cotyledons. Plant Physiol. 69(3): 675-677.

Hamada, K., K. Hasegawa and T. Ogata. 2008. Strapping and a synthetic cytokinin promote cell enlargement in ‘Hiratanenashi’ Japanese persimmon. Plant Growth Regul. 54(3): 225-230.

10

http://www/

http://www.actahort/

http://www.actahort.rg/books/%20683/%20683_40

http://www.actahort.rg/books/%20683/%20683_40


11

Hunter, D. M. and J. T. A. Proctor. 1992. Paclobutrazol affects growth and fruit composition of potted grapevines. HortSci. 27(4): 319-321.

Izumi, K., S. Nakagawa, M. Kobayashi, H. Oshio, A. Sakurai and N. Takahashi. 1988. Levels of IAA, cytokinins, ABA and ethylene in rice plants as affected by GA biosynthesis inhibitor, uniconazole-P. Plant Cell Physiol. 29(1): 97-104.

Krikorian, A.,D. K. Kelly and D. L. Smith. 1990. Hormones in tissue culture and micro-propagation. pp. 596-613. In Davies, P. J. (ed.). Plant Hormones and their Role in Plant Growth and Development. Dordrecth: Kluwer Academic.

LeCain, D. R., K. A. Scheke and R. L. Wample. 1986. Growth retarding effects of paclobutrazol on weeping fig. HortSci. 21(5): 1150-1152.

Osborne, D. J. 1989. Abscission. Crit. Rev. Plant Sci. 8(2): 103-129.

Rademacher, E. 2000. Growth retardants: effects on gibberellin biosynthesis and other metabolic pathway. Annu. Rev. Plant Physiol. Plant Mol. Biol. 51: 501-531.

Rademacher, W. 1997. Bioregulation in crop plants with inhibitors of gibberellin biosynthesis. pp. 27-31. In Proceedings of the Plant Growth Regulation Society of America, 31 March 2000. Atlanta.

Roitsch, T. and R. Ehneβ. 2000. Regulation of source/sink relations by cytokinins. Plant Growth Regul. 32(2-3): 359-367.

Salisbury, F.B. and C.W. Ross. 1985. Plant Physiology. 3rd ed. Belmont: Wadsworth 540 p.

Sebastian, B., G. Alberto, A. C. Emilio, A. F. Jose and A. F. Juan. 2002. Growth, development and colour response of potted Dianthus caryophyllus cv. Mondriaan to paclobutrazol treatment. Sci. Hortic. 9(3): 371-377.

Steffens, G. L., J. T. Lin, A. E. Stafford, J. D. Metzger and J. P. Hazebroek.

1992. Gibberellin content of immature apple seeds from paclobutrazol treated trees over three seasons. J. Plant Growth Regul. 11(3): 165-170.

Sterrett, J. P. 1985. Paclobutrazol: A promising growth inhibitor for injection into woody plants. J. Amer Soc. Hortic. Sci.

110(1): 4-8. Symons, P. R. R., P. J. Hofman and B. N.

Wolstenholme. 1990. Responses to paclobutrazol of potted ‘Hass’ avocado trees. [Online] Available http://www. actahort.org/books/275/275-21.html (7 November 2011).

Tamas, I. A. 1995. Hormonal Regulation of Apical Dominance. pp. 572-597. In Davies, P. J. (ed.) Plant Hormones: Physiology, Biochemistry and Molecular Biology. Dordrecht: Kluwer Academic.


8

Tsegaw, T. 2005. Response of Potato to Paclobutrazol and Manipulation of Reproductive Growth under Tropical Conditions. Doctoral dissertation. University of Pretoria. 203 p.

Weston, G. D. 1994. Crop Physiology. Butterworth-Heinemann. Oxford: 270 p.

Yeshitela, T., P. J. Robbertse and P.J.C. Stassen. 2004. Paclobutrazol suppressed vegetative growth and improved yield as well as fruit quality of ‘Tommy Atkins’ mango (Mangifera indica) in Ethiopia. New Zea. J. Crop Hortic. Sci. 32(3): 281-293.

Zhu, L-F., A. van de Peppel, X-Y. Li and M. Welander. 2004. Changes of leaf water potential and endogenous cytokinins in young apple trees treated with or without paclobutrazol under drought conditions. Sci. Hortic. 99(2): 133-141.

12


13

ผลของกรดแนฟทาลนอะซตกและเบนซลอะดนนตอความเปนพษของฟลออรน และฟลออแรนทนในขาวเจาพนธ กข 47

Effect of Naphthalene Acetic Acid and Benzyladenine on Fluorene and Fluoranthene Toxicity in Rice cv. RD 47

วราภรณ ฉยฉาย1* พรรณ ชาตชย1 และขนษฐา สมตระกล2

Waraporn Chouychai1*, Pannee Chatchai1 and Khanitta Somtrakoon2 1สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค นครสวรรค 60000

2ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม มหาสารคาม 44150 1Biology Program, Faculty of Science and Technology, Nakhonsawan Rajabhat University, Nakhonsawan, Thailand 60000

2Department of Biology, Faculty of Science, Mahasarakham University, Mahasarakham, Thailand 44150 *Correspornding author: [email protected]

Abstract

The effect of 2 plant growth regulators, NAA and BA, as concentration 0, 1.0, 10.0 mg/l on growth

of rice cv. RD 47 in 100 mg/kg fluorene or fluoranthene contaminated soil were studied. The results shown that rice seed immersion in all concentration of NAA and BA did not affect on shoot growth but increased root fresh weight of seedling growing in fluorene-contaminated soil. Only BA could induce root dried weight of rice seedlings. For fluoranthene contaminated soil, rice seed immersion in all concentration of NAA and BA did not affect on shoot and root length but 10 mg/l NAA increased shoot fresh weight and 1.0 mg/l BA increased root dried weight of rice seedlings significantly when compared with other treatments. Used of NAA and BA to decrease phytotoxicity of fluorine or fluoranthene contaminated soil is possible.

Keywords: auxin, cytokinin, phytotoxicity, polycyclic aromatic hydrocarbons

บทคดยอ

ศกษาผลของสารควบคมการเจรญเตบโตของพช 2 ชนด คอ กรดแนฟทาลนอะซตก (Naphthalene acetic acid; NAA) และเบนซลอะดนน (Benzyladenine; BA) ทความเขมขน 0, 1.0 และ 10.0 มก./กก. ตอการเจรญของขาวเจาพนธ กข 47 ในดนทปนเปอนฟลออรนหรอฟลออแรนทน 100 มก./กก. พบวา การแชเมลดขาวในสารละลาย NAA และ BA ทกระดบความเขมขน ไมม

ผลตอการเจรญของยอดขาวทปลกในดนปนเปอนฟลออรน แตจะท าใหน าหนกสดของรากขาวเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต โดยเฉพาะ BA ทกระดบความเขมขนท าใหน าหนกแหงของรากขาวเพมขน สวนในดนทปนเปอนฟลออแรนทน การแชเมลดขาวในสารละลาย NAA และ BA ทกระดบความเขมขน ไมมผลตอทงความยาวยอดและความยาวราก แต NAA 10 มก./ล. ท าใหน าหนกสดของยอดขาวมากกวาตนกลาขาวในทรทเมนตอนๆ และ BA 1.0 มก./ล. ท าใหตน

mailto:[email protected]%20โทรศพท


14

กลาขาวมน าหนกแหงของรากสงกวาทรทเมนตอนๆ อยางมนยส าคญทางสถต ดงนน การใช NAA และ BA จงมความเปนไปไดในการลดความเปนพษฟลออรนและฟลออแรนทนทปนเปอนในดนตอพช

ค าส าคญ: ความเปนพษตอพช ไซโทไคนน พอลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน ออกซน

ค าน า

ฟลออรนและฟลออแรนทนเปนสารประกอบ

ในกลมพอลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน ทอยในกลมสารมลพษทตองเรงก าจดออกจากสงแวดลอมตามรายการของ US-EPA (Paraiba et al., 2010) การปนเปอน ฟลออรนและฟลออแรนทนมรายงานโดยทวไป เชน ในฮองกงพบฟลออรน 0.001-0.003 มก./กก. และฟลออแรนทน 0.003-0.01มก./กก. น าหนกแหงของดนในพนทเกษตรกรรม และพบฟลออรนประมาณ 0.004 มก./กก. และฟลออแรนทน 0.024-0.028 มก./กก. น าหนกแหงของดน ในพนทเขตเมอง (Zhang et al., 2006) นอกจากนนมรายงานวา พบฟลออรนและฟลออแรนทน 0.008 และ 0.027 มก./กก. ตามล าดบ ในดนตะกอนของทะเลสาบไปยงเตยน และพบฟลออรนและฟลออแรนทน 0.08 และ 0.42 มก./กก. ตามล าดบ ในดนตะกอนของแมน าฟ ทางตอนเหนอของประเทศจน (Hu et al., 2010) และพบฟลออรน 0.002-0.023 มก./กก. และฟลออแรนทน 0.02-0.18 มก./กก. ในดนในพนทอตสาหกรรมของประเทศสเปน (Nadal et al., 2004) เปนตน

มรายงานจ านวนมากทแสดงใหเหนถง ความเปนพษตอพชของฟลออรนและฟลออแรนทน ฟลออแรนทน และฟลออรนทปนเปอนในดน 400 มก./กก. ท าใหความยาวยอดและความยาวรากของถวเขยวและถวฝกยาวลดลง (ขนษฐา และคณะ, 2554)

การปนเปอนรวมกนของฟลออรนและฟลออแรนทนทความเขมขนรวม 400 มก./กก. ท าใหน าหนกสดทงตนของผกบงลดลง (ขนษฐา และคณะ, 2555) ฟลออแรนทน และฟลออรนทปนเปอนในดน 400 มก./กก. ท าใหความยาวรากของขาวโพดหวาน และขาวโพดขาวเหนยวลดลง (Somtrakoon and Chouychai, 2013)

ส าหรบขาวทเปนพชเศรษฐกจทส าคญในจงหวดนครสวรรคและพนทใกลเคยงนน มรายงานวา พเอเอชหลายชนดเปนพษตอการเจรญเตบโตของขาว ตวอยางเชน การปนเปอนรวมกนของฟลออรนและฟลออแรนทนทความเขมขนรวม 20 มก./กก. ท าใหความยาวรากของตนกลาขาวเหนยวพนธ กข 6 ลดลง ส วนความเขมขนรวมทท าใหความยาวยอดและน าหนกสดทงตนลดลงเปน 200 และ 400 มก./กก. ตามล าดบ (ขนษฐา และคณะ, 2555) แตการปนเปอนของฟลออแรนทนเพยงชนดเดยวทความเขมขน 2-200 มก./กก. ไมมผลตอการเจรญของตนกลาขาวเหนยวพนธเดยวกน (ขนษฐา และคณะ, 2554) ฟลออแรนทนและฟลออรนทปนเปอนในดน 200 มก./กก. ยงท าใหความยาวยอด ความยาวราก และน าหนกสดทงตนของตนกลาขาวเจาพนธหอมดอกมะล 105 ลดลงดวย (Somtrakoon and Chouychai, 2013)

การใชสารควบคมการเจรญเตบโตของพชเพอลดความเปนพษของสารมลพษตอพชนน ไดมการศกษาอยางกวางขวางทงกบโลหะหนกและสารมลพษอนทรย เชน การใชกรดอนโดลอะซตก (Indoleacetic acid; IAA) พรอมกบตะกวกบทานตะวนทเจรญแบบไฮโดรโพนกส ท าใหการเจรญของยอดและรากของทานตะวนทไดรบตะกว แขงแรงกวาการไดรบโลหะหนกเพยงอยางเดยว (Fassler et al., 2010) การให บราสสโนสเตอรอยดแกตนมะเขอเทศ ทส มผสกบ ฟแนนทรนหรอไพรนแบบไฮโดรโพนกส ท าใหความยาวยอด ความยาวราก และระดบคลอโรฟลลของมะเขอเทศแขงแรง เมอเทยบกบตนทไมไดรบบราสสโน สเตอรอยด (Ahammed et al., 2012) อยางไรกตาม


15

ปจจยทสงผลตอความส าเรจของการใชสารควบคมการเจรญเตบโตของพชนน นอกจากชนดและความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตนนแลว ชนดและความเขมขนของสารมลพษเอง กสงผลตอการออกฤทธของสารควบคมการเจรญเตบโตดวย เชน การแชเมลดขาวโพดในสารละลายไทเดยซรอน (Thidiazuron: TDZ) 1.0 มก./ล. สามารถสงเสรมการเจรญของขาวโพดในดนทปนเปอนฟลออรน 10 มก./กก. ได แตไมไดผล ถาปรมาณฟลออรนในดนเพมขนเปน 100 มก./กก. (วราภรณ และคณะ, 2554) การแชเมลดผกกวางตง ในสารละลายกรดอนโดลบวไทรก (Indolebutyric acid: IBA) 1.0-10.0 มก./ล. แลวน าไปเพาะในดนทปนเปอนแอลฟาเอนโดซลแฟน 20 มก./กก. ท าใหการเจรญ เตบโตของผกกวางตงดข นไดเมอเทยบกบตนทไมไดรบสารควบคมการเจรญเตบโต (Chouychai, 2012) แตจะไมไดผลถาน าไปเพาะในทรายทปนเปอนเอนโด ซลแฟนซลเฟต 4-100 มก./กก. (ขนษฐา และมาลยา, 2555)

ดงนน ในการศกษานไดศกษาผลของการใช NAA ซงเปนสารควบคมการเจรญเตบโตของพชกลมออกซน และ BA ซงเปนสารควบคมการเจรญเตบโตของพชกลมไซโทไคนน ในระดบความเขมขนทแตกตางกนเพอลดความเปนพษของฟลออรนหรอฟลออแรนทนตอการเจรญระยะตนกลาของขาวเจาพนธ กข 47 ซงเปนพนธขาวทนยมปลกในจงหวดชยนาท และนครสวรรคพนธหนง เพอเปนขอมลพนฐานในการ ศกษาการออกฤทธของสารควบคมการเจรญเตบโตในสภาวะทพชไดรบสารพษ ซงจะเปนประโยชนตอการน าไปใชงานทงทางการเกษตรและสงแวดลอมตอไป


เกบตวอยางดนทไมมประวตการปนเปอนสารประกอบ ในกล มพอล ไซคล ก อ ะ โ รมาต กไฮโดรคารบอน มาจากศนยการศกษาเกษตรเขาแรด คณะเทคโนโลยการเกษตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค น าไปวเคราะหคณสมบตพนฐานของดนทบรษทหองปฏบตการกลาง กรงเทพฯ พบวา เปนดนดาง (pH 8.9) มปรมาณฟอสฟอรสต า (นอยกวา 0.29 กรม/100 กรมน าหนกแหงของดน) มไนโตรเจนทงหมด 0.21 กรม/100 กรม น าหนกแหงของดนโพแทสเซยมทงหมด 0.13 กรม/ 100 กรมน าหนกแหงของดน และสารอนทรยในดน1.78 กรม/100 กรมน าหนกแหงของดน

เตรยมดนทปนเปอนโดยชงฟลออรน (Sigma-aldrich ประเทศเยอรมน ความบรสทธรอยละ 98) และฟลออแรนทน (Fluka ประเทศสหรฐอเมรกา ความบรสทธรอยละ 99) แลวละลายดวยอะซโตน จากนนจงเตมลงในดนใหไดความเขมขนเปน 100 มก./กก. ดนทเตมเฉพาะอะซโตน ใชเปนชดควบคมท 0 มก./กก. ผงดนไว 24 ชวโมง เพอใหอะซโตนระเหยไปใหหมดกอนใชเพาะเมลด

แชเมลดขาวพนธ กข 47 (Oryza sativa) ทไดรบความอนเคราะหจากเกษตรกรในจงหวดชยนาท ในสารละลายตางๆ ตอไปน คอ BA 1.0 และ 10.0 มก./ล. และ NAA 1.0 และ 10.0 มก./ล. เปนเวลา 3 ชวโมง แลวจงน าไปเพาะบนจานแกวทมดนทผสมฟลออรนหรอฟลออแรนทนจานละ 10 เมลด จ านวน 3 จานตอทรทเมนต โดยมเมลดทแชในน ากลนเปนชดควบคม ซงจะเพาะลงในดนทปนเปอนและไมปนเปอนฟลออรนหรอฟลออแรนทนเมอครบ 10 วน น าตนกลาทงอกทงหมดมาวดความยาวของยอดและราก น าหนกสดและน าหนกแหงของยอดและราก ทดสอบความแตกตางทางสถตดวย One-way ANOVA และ Tukey’s test ทระดบนยส าคญ 0.05


14

ผลการทดลอง

ผลของ NAA และ BA ตอความเปนพษของฟลออรน การเจรญเตบโตของตนกลาขาวเจาพนธ กข 47 ในดนทมและไมมฟลออรน ไมมความแตกตางกนทงการเจรญเตบโตของยอดและราก ตวอยางเชน ความยาวรากของตนกลาขาวทเจรญเตบโตในดนท ไมปนเปอนเปน 9.4±2.6 ซม. สวนความยาวรากของตนกลาขาวทเจรญเตบโตในดนทปนเปอนฟลออรนเปน 8.1±2.9 ซม. (Figure 1, Table 1 and 2) ซงแสดงวา ฟลออรนทปนเปอนในดนทความเขมขน 100 มก./กก. ไมมความเปนพษตอการเจรญเตบโตของขาวเจาพนธน การแชเมลดขาวในสารละลาย NAA หรอ BA กอนน าไปเพาะในดนทปนเปอนฟลออรนนน พบวา ไมไดท าใหการเจรญของตนกลาขาวสงกวาตนทมาจากเมลดทแชน ากลน แลวจงน าไปเพาะในดนทปนเปอนฟลออรน (Table 1) การแชเมลดขาวในสารละลาย

NAA หรอ BA ไมมผลตอความยาวรากของตนกลาขาว แตท าใหน าหนกสดของรากขาวสงกวาตนทมาจากเมลดทแชน ากลน แลว เพาะในดนทไมปนเปอนฟลออรนอยางมนยส าคญทางสถต โดยตนกลาขาวทไดรบ NAA หรอ BA มน าหนกสดของรากอยระหวาง 0.06-0.07 กรม สวนตนทมาจากเมลดทแชน ากลนแลวเพาะในดน ทไมปนเปอนฟลออรนมน าหนกสดของรากเปน 0.05±0.01 กรม นอกจากนน การแชเมลดในสารละลาย BA ทกความเขมขน ท าใหน าหนกแหงของรากขาวมากกวาตนทมาจากเมลดทแชน ากลน แลวเพาะในดนทปนเปอนฟลออรนอยางมนยส าคญทางสถต แตตนทมาจากเมลดทแชในสารละลาย NAA ทกความเขมขน มน าหนกแหงของรากไมตางจากตนทมาจากเมลดทแชน ากลน โดยตนกลาขาวทไดรบ BA มน าหนกแหงของรากอยระหวาง 0.022-0.023 กรม สวนตนทมาจากเมลดทแชน ากลนหรอ NAA มน าหนกแหงของรากอยระหวาง 0.019-0.020 กรม (Table 2)

Figure 1 Rice seedling of each treatment growing in 100 mg/kg fluorine-contaminated soil or non-contaminated soil (control) for 10 days

16


15

Table 1 Shoot length, shoot fresh weight and shoot dried weight of rice cv. RD47 induced with various concentrations of NAA and BA and grew in 100 mg/kg fluorene-(FLU) contaminated soil for 10 days

Treatment Shoot length (cm)

Shoot fresh weight (g)

Shoot dried weight (g)

Non-contaminated soil 7.7±2.9a 0.03±0.01a 0.004±0.001a FLU 10.3±4.0a 0.04±0.02a 0.005±0.002a FLU+NAA 1.0 mg/l 10.4±4.4a 0.04±0.01a 0.004±0.002a FLU+NAA 10 mg/l 10.3±3.8a 0.04±0.03a 0.007±0.01a FLU+BA 1.0 mg/l 10.2±3.1a 0.04±0.01a 0.006±0.002a FLU+BA 10 mg/l 8.8±4.6a 0.03±0.02a 0.004±0.002a

Table 2 Root length, root fresh weight and root dried weight of rice cv. RD 47 induced with various

concentrations of NAA and BA and grew in 100 mg/kg fluorene-(FLU) contaminated soil for 10 days

Treatment Root length (cm)

Root fresh weight (g)

Root dried weight (g)

Non-contaminated soil 9.4±2.6a 0.05±0.01b 0.02±0.002ab FLU 8.1±2.9a 0.06±0.01ab 0.019±0.004b FLU+NAA 1.0 mg/l 8.4±3.1a 0.07±0.01a 0.02±0.005b FLU+NAA 10 mg/l 8.5±1.8a 0.06±0.009ab 0.02±0.004b FLU+BA 1.0 mg/l 8.8±2.1a 0.07±0.02a 0.022±0.005a FLU+BA 10 mg/l 8.0±3.9a 0.07±0.02a 0.023±0.004a

ผลของ NAA และ BA ตอความเปนพษของฟลออแรนทน

การเจรญของตนกลาขาวเจาพนธ กข 47 ในดนทมและไมมฟลออแรนทน ไมมความแตกตางกนเมอพจารณาจากทงความยาวและน าหนกสดของยอดและราก แตตนทเจรญในดนทปนเปอนฟลออแรนทน มน าหนกแหงทงของยอดและรากสงกวาตนทปลกในดนทไมปนเปอนอยางมนยส าคญทางสถต โดยตนทเจรญเตบโตในดนทปนเปอนฟลออแรนทนมน าหนกแหงของยอดและของรากเปน 0.01±0.002 กรม และ 0.025±0.003 กรม ตามล าดบ สวนของตนทปลกในดนไมปนเปอนมคาเปน 0.008±0.001 กรม และ 0.019±

0.003 กรม ตามล าดบ (Figure 2, Table 3 and 4) แสดงวา ฟลออแรนทนทปนเปอนในดนทความเขมขน 100 มก./กก. ไมมความเปนพษตอการเจรญของขาวเจาพนธน การกระตนเมลดดวยสารละลาย NAA และ BA ทกความเขมขน ไมมผลตอความยาวยอดและความยาวรากของตนกลาขาว การกระตนเมลดดวย NAA 10 มก./ล. ท าใหน าหนกสดของยอดขาวเปน 0.06±0.01 กรม ซงมากกวาตนกลาขาวในทรทเมนตอนๆ ทได รบฟลออแรนทนอยางมนยส าคญทางสถต แตท าใหน าหนกสดของรากเปน 0.04±0.02 กรม ซงต ากวาตนกลาขาวในทรทเมนตอนๆ อยางมนยส าคญทางสถตเชนกน (Table 3 and 4) การกระตนเมลดดวย NAA

17


18

1.0 มก./ล. หรอ BA 10 มก./ล. ท าใหน าหนกแหงของยอดขาวนอยกวาตนกลาขาวทปลกในดนทไมปนเปอนฟลออแรนทน แตการกระตนเมลดดวย BA 1.0 มก./ล. ท าใหตนกลามน าหนกแหงของยอดอย ในระดบเดยวกบตนกลาขาวทปลกในดนทปนเปอน และไมปนเปอนฟลออแรนทน โดยไมไดกระตนดวยสารควบคมการเจรญเตบโต คออยในชวง 0.008-0.01 กรม

ซงสงกวาน าหนกแหงของยอดในทรทเมนตทเหลอ (Table 3) สวนน าหนกแหงของรากขาวนน พบวา ตนกลาขาวทเจรญในดนทปนเปอนฟลออแรนทนโดยไมไดกระตนดวยฟลออแรนทน และตนกลาขาวทมาจากเมลดทแช BA 1.0 มก./ล. มน าหนกแหงของรากสงกวาทรทเมนตอนๆ อยางมนยส าคญทางสถต

Figure 2 Rice seedling of each treatment growing in 100 mg/kg fluoranthene-contaminated soil or non-contaminated soil (control) for 10 days


15

Table 3 Shoot length, shoot fresh weight and shoot dried weight of rice cv. RD 47 induced with various concentrations of NAA and BA and grew in 100 mg/kg fluoranthene-(FLT) contaminated soil for 10 days

Treatment Shoot length (cm)

Shoot fresh weight (g)

Shoot dried weight (g)

Non-contaminated soil 12.1±3.0a 0.05±0.01ab 0.008±0.001b FLT 11.6±5.1a 0.04±0.02b 0.01±0.002a FLT+NAA 1.0 mg/l 10.8±5.2a 0.04±0.02b 0.004±0.003c FLT+NAA 10 mg/l 13.3±4.5a 0.06±0.01a 0.006±0.002bc FLT+BA 1.0 mg/l 8.8±4.5a 0.03±0.02b 0.009±0.002ab FLT+BA 10 mg/l 10.6±4.6a 0.04±0.02b 0.005±0.004c

Table 4 Root length, root fresh weight and root dried weight of rice cv. RD47 induced with various

concentrations of NAA and BA and grew in 100 mg/kg fluoranthene-(FLT) contaminated soil for 10 days

Treatment Root length (cm)

Root fresh weight (g)

Root dried weight (g)

Non-contaminated soil 8.6±3.2a 0.07±0.01a 0.019±0.003b FLT 8.5±2.8a 0.08±0.01a 0.025±0.003a FLT+NAA 1.0 mg/l 8.3±3.6a 0.06±0.01a 0.018±0.003b FLT+NAA 10 mg/l 8.1±2.1a 0.04±0.02b 0.018±0.005b FLT+BA 1.0 mg/l 8.2±3.0a 0.06±0.01a 0.025±0.005a FLT+BA 10 mg/l 8.6±2.9a 0.06±0.01a 0.018±0.005b

วจารณและสรปผลการทดลอง

NAA และ BA เปนสารควบคมการเจรญเตบโต

ทมการใชงานทางการเกษตรอยางกวางขวาง NAA นน นยมใชในการเรงรากกงปกช า (ธระยทธ และคณะ, 2550) และการชกน าใหเกดรากของยอดพเศษในการเพาะเลยงเนอเยอ (อนพนธ และพนธตรา, 2549) BA ใชในการควบคมทรงพมของไมผล เชน แอปเปลและเชอรร โดยกระตนใหสรางยอดใหม โดยเฉพาะการแตกของตาขาง ใชในการฉดพนเพอลดปรมาณผลไมท

ตดผลมากเกนไป เพอใหผลทเหลอมขนาดใหญขน (Buban, 2000) ในการศกษาน NAA และ BA สามารถสงเสรมการเจรญของตนกลาขาวไดทง ในดนทปนเปอนฟลออรนและฟลออแรนทน แตการออกฤทธ ตางไป คอ ในดนปนเปอนฟลออรน ทง NAA และ BA จะเพมน าหนกสด และโดยเฉพาะ BA เพมน าหนกแหงของรากเมอเทยบกบตนทไมไดร บสารควบคมการเจรญเตบโตโดยไมมผลตอยอด สวนในดนทปนเปอนฟลออแรนทน NAA จะเพมน าหนกสดของยอด สวน BA เพมน าหนกแหงของรากซงจะเหนวา BA ทเปน

19


22

สารควบคมการเจรญเตบโตกลมไซโตไคนนสงเสรมการเจรญของขาวพนธ กข 47 ไดดกวา NAA ทเปนสารควบคมการเจรญเตบโตกลมออกซน

สารควบคมการเจรญเตบโตกลมไซโตไคนน นอกจากจะสงเสรมการแตกทรงพมของพช โดยลดการขมของตายอดแลว ไซโตไคนนยงสงผลตอเนอเยอเจรญของทงยอดและราก โดยกระตนใหเนอเยอเจรญของรากพฒนาไปเปนเนอเยอถาวรมากขน และกระตนใหเนอเยอเจรญทปลายยอดเพมจ านวนมากขน (Ioio et al., 2008) โดยปกตการท างานระหวางไซโตไคนน กบกรดแอบไซซกในพชจะตรงขามกน ตวอยางเชน กรดแอบไซซกยบยงการสงเคราะหคลอโรฟลลในตนกลาของ Pinus nigra แตไซโตไคนนจะสงเสรม (Jelic and Bogdanovic, 1989) ในขณะทการทพช ไดร บ ฟลออแรนทนจะท าใหพชมระดบของกรดแอบไซซกภายในเนอเยอเพมขน ถวลนเตาทไดรบฟลอแรนทนในหลอดทดลอง จะมระดบกรดแอบไซซกภายในเนอเยอมากขนตามระดบฟลออแรนทนทพชไดรบ แตถาเพม BA ลงในอาหารพรอมกบฟลออแรนทน การเพมขนของกรดแอบไซซกจะนอยลงเมอเทยบกบ ถวลนเตาทไมไดรบ BA (Vanova et al., 2009) การท BA สามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของตนกลาขาวพนธ กข 47 ได จงนาจะเปนเพราะการท BA ชวยยบยงการสรางกรดแอบไซซกทถกกระตน ดวยการสมผส กบสารมลพษ การศกษาผลของสารมลพษตอการเจรญเตบโตของพชเศรษฐกจทส าคญ เชน ขาว รวมทงการศกษาความเปนไปไดในการกระตนการเจรญเตบโตเมอเผชญกบสภาวะเครยด จากการปนเปอนสารมลพษดงกลาว จะเปนประโยชนตอการเกษตรในสภาวะทปญหาการปนเปอนของสารมลพษทวความส าคญขนตลอดเวลา ซงควรมการศกษาผลของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการเจรญของพชในสภาวะทมสารมลพษในระยะยาว รวมทงศกษาถงระดบฮอรโมนภายในพช และผลของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการสะสมสารมลพษในพชตอไป

เอกสารอางอง ขนษฐา สมตระกล ดวงกมล ผลาผล จ าป ไชยเมองคณ

และวราภรณ ฉยฉาย. 2554. ความเปนพษของฟลออแรนทนและฟแนนทรนทปนเปอนในดนตอการเจรญของพชเศรษฐกจระยะ ตนกลา. วารสารวชาการและวจย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน 4(1): 19-26.

ขนษฐา สมตระกล ดวงกมล ผลาผล และ วราภรณ ฉยฉาย. 2554. การงอกและ การเจรญเตบโตระยะตนกลาของถวเขยว และถวฝกยาวในดนทปนเปอนฟลออรน และฟลออแรนทรน. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอบลราชธาน 13(4): 59-66.

ขนษฐา สมตระกล ดวงกมล ผลาผล จ าป ไชยเมองคณ และวราภรณ ฉยฉาย. 2555. ความเปนพษรวมกนของฟแนนทรน ฟลออรน และ ฟลออแรนทรนตอการเจรญระยะตนกลาของขาวเหนยว พนธ กข. 6 และผกบง. วารสารวจย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก 5(1): 35-45.

ขนษฐา สมตระกล และมาลยา เครอตราช. 2555. ผลของกรดอนโดลบวไทรกตอการเจรญ ในระยะตนกลาของผกกวางตงทปลกในทรายทปนเปอนเอนโดซลแฟน-ซลเฟต. วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 30(1): 14-24.

ธระยทธ นาคแดง ธวชชย สาบว สภทร อศรางกร ณ อยธยา อโนมา ดงแสนสข และรวมชาต แตพงษโสรถ. 2550. ผลของต าแหนงกง และ NAA ตอการออกรากของโอลฟทปกช า ในสภาพถงชน. แกนเกษตร 35(พเศษ): 99-104.

20


21

วราภรณ ฉยฉาย จตรพร ดอนรอดไพร สายสวาท เมนสวรรณ วณชชา คงตม และนนธพร ศลปสมบรณ. 2554. ผลของไทเดยซรอนตอการเจรญของตนออนขาวโพดในดนดางทปนเปอนฟลออรน. แกนเกษตร 39(พเศษ): 316-320.

อนพนธ กงบงเกด และพนธตรา กมล. 2549. ผลของไซโตไคนนและออกซนตอการพฒนาของเนอเยอเพาะเลยงกระเจยวขาว. วารสารวทยาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 2: 183-201.

Ahammed, G. J., H. Yuan, J. O. Ogweno, Y. Zhou, X. Xia, W. Mao, K. Shi and J. Yu. 2012. Brassinosteroid alleviates phenanthrene and pyrene phytotoxicity by increasing detoxification activity and photosynthesis in tomato. Chemosphere 86: 546-555.

Buban, T. 2000. The use of benzyladenine in orchardfruit growing: a mini review. Plant Growth Regulat. 32: 381-390.

Chouychai, W. 2012. Effect of some plant growth regulators on lindane and alpha-endosulfan toxicity to Brassica chinensis. J. Environ. Biol. 33(4): 811-816.

Fässler, E., M. W. Evangelou, B. H. Robinson and R. Schulin. 2010. Effects of indole-3-acetic acid (IAA) on sunflower growth and heavy metal uptake in combination with ethylenediamine disuccinic acid (EDDS). Chemosphere 80: 901-907.

Hu, G., X. Luo, F. Li, J. Dai, J. Guo, S. Chen, C. Hong, B. Mai and M. Xu. 2010. Organochlorine compounds and polycyclic aromatic hydrocarbons in surface sediment from Baiyangdian Lake, north China: Concentration, sources profiles and potential risk. J. Environ. Sci. 22: 176-183.

Ioio, R. D., F. S. Linhares and S. Sabatini. 2008. Emerging role of cytokinin as a regulator of cellular differentiation. Curr. Opin. Plant Biol. 11: 23-27.

Jelic, G. and M. Bogdanovic. 1989. Antagonism between abscisic acid and cytokinin in chlorophyll synthesis in pine seedlings. Plant Sci. 61: 197-202.

Nadal, M., M. Schuhmacher and J. L. Domingo. 2004. Levels of PAHs in soil and vegetation samples from Tarragona County, Spain. Environ. Pollut. 132: 1-11.

Paraíba, L. C., N. S. C. Queiroz, A. de Holanda Nunes Maia and V. L. Ferracini. 2010. Bioconcentration factor estimates of polycyclic aromatic hydrocarbons in grains of corn plants cultivated in soils treated with sewage sludge. Sci. Total Environ. 408: 3270-3276.

Somtrakoon, K. and W.Chouychai. 2013. Phytotoxicity of Single and Combine Polycyclic Aromatic Hydrocarbons toward Economic Crops. Russian J. Plant Physiol. 60(1): 139-148.

20


22

Vanova, L., M. Kummerova, M. Klems and S. Zezulka. 2009. Fluoranthene influences endogenous abscisic acid level and primary photosynthetic processes in pea (Pisum sativum L.) plants in vitro. Plant Growth Regulat. 57: 39-47.

Zhang, H. B, Y. M. Luo, M. H. Wong, Q. G. Zhao and G. L. Zhang. 2006. Distribution and concentrations of PAHs in Hong Kong soils. Environ. Pollut. 141: 107-114 .


23

การเลยงปลาดกลกผสมดวยระบบน าหมนเวยน The Culture of Hybrid Catfish with Recirculation System

กมลวรรณ ศภวญญ1* ยทธนา สวางอารมณ1 ศลปชย มณขตย2 และณชาพล บวทอง1

Kamonwan Suphawinyoo1*, Yuttana Savangarrom1, Sinchai Maneekat2 and Nichapon Baotong1 1มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร ชมพร 86170

2ภาควชาชววทยาประมง คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ 10900 1Maejo University at Chumphon Lamae, Chumphon, Thailand 86170

2Department of Fishery Biology, Faculty of Fisheries, Kasetsart University, Bangkok, Thailand 10900 *Correspornding auther: [email protected]

Abstract

The cultivation of hybrid catfish in water recirculating system from water (or pond) morning glory

and lettuce cultivation was experimented at Maejo University at Chumphon during December 2010 to April 2011 for 120 days period. Whereof in the 1st treatment, it was the hybrid catfish cultivation in water 50% transferred every 7 days round, the 2nd treatment was the hybrid catfish cultivation in water circulate through the treatment system that planted lettuce in recirculation system and the 3rd treatment was hybrid catfish cultivation in water circulate through the treatment system that planted water morning glory in water recirculation system. From the study result, it was found that the catfish survival rates of each treatment were 41±3.1, 55±2.8 and 65±7.1%, respectively whereas in the 3rd treatment had the catfish survival rate higher than the 2nd treatment and the 1st treatment, statistically significant level (P<0.05) and in the 3rd treatment, the catfish growth rate was the highest value approximately at 1.4±0.06 grams/day while in the 1st and the 2nd treatments, the growth rate were 0.9±0.23 and 0.9±0.07 grams/day, respectively. In the 3rd treatment 3, the water morning glory could yield 4 crops, the total harvest production was 9,210 grams and the 2nd treatment could produce 2 crops of lettuce that yielded total weight of 1,023 grams. When the total nitrogen contents in water were measured throughout the experiment period it was found that in the 1st treatment, there was the lowest total nitrogen content in water is 7.1±5.9 mg/l, followed by the 3rd and 2nd treatments that their total nitrogen content in water were 16.7±22.4 and 18.0±32.1 mg/l, respectively. It was also found that in the 2nd treatment, there was the highest phosphorus content in water, equally to 4.7±0.09 mg/l, followed by the 3rd and 1st that equaled to 3.9±0.61 and 2.6±0.98 mg/l, respectively. Throughout the experiment, there were measurement of water quality in various factors, including temperature, pH, amount of alkalinity, ammonia-nitrogen content and nitrite–nitrogen content. These factors were found to be suitable for cultivation except the dissolved oxygen content in the water was in the lower level than the standard level for aquaculture cultivation in all treatments. However, because the hybrid catfish is the fish having a


24

special respiratory organs (dendrites) that the fish can live in water with low dissolved oxygen content. The benefit of hybrid catfish in circulating water of the hydroponic vegetable cultivation could enable the farmer unnecessary to keep changing water constantly through 120 days period of the hybrid catfish cultivation that could reduce the water use necessary for the fish cultivation up to 78% when compared with the regular fish cultivation system that needed the water transference to 50% of water quantity every 7 days. The catfish cultivation in circulating water system can be solved problem for the farmers when the fresh water is lacked during the dry season. Farmers can be encouraged to make it as a path of career.

Keywords: hybrid catfish, culture, Chinese cabbage, lettuce and water recirculation system

บทคดยอ

การ เล ย งปลาดกลกผสมด วยระบบน าหมน เว ยนท ม การบ าบ ดน าด วยผ กบ งจ น และผกกาดหอม ด าเนนการทดลองทมหาวทยาลยแมโจ–ชมพร ในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2553 ถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2554 เปนระยะเวลา 120 วน โดยในชดการทดลองท 1 เปนการเลยงปลาดกลกผสมทมการเปลยนถายน า 50% ทกๆ 7 วน ชดการทดลองท 2 เลยงปลาดกลกผสมทมการบ าบดน าผานระบบการปลกผกกาดหอม และชดการทดลองท 3 เลยงปลาดกลกผสมทมการบ าบดน าผานระบบการปลกผกบงจน จากการศกษา พบวา อตราการการรอดตายของแตละชดการทดลองมคา เทากบ 41±3.1, 55±2.8 และ 65±7.1% ตามล าดบ โดยในชดการทดลองท 3 มอตราการรอดตายสงกวาชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 1 อยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) และในชดการทดลองท 3 ปลาดกมอตราการเจรญเตบโตสงทสด มคาเทากบ 1.4±0.06 กรม/วน สวนในชดการทดลองท 1 และ 2 มอตราการเจรญเตบโตเทากบ 0.9±0.23 และ 0.9±0.07 กรม/วน ตามล าดบ ในชดการทดลองท 3 สามารถผลตผกบงจนไดถง 4 ครง โดยสามารถเกบเกยวผลผลตไดทงสน 9,210 กรม และในชดการทดลองท 2 สามารถผลตผกกาดหอมได 2 ครง มน าหนกทงสน 1,023 กรม เมอท าการตรวจวด

ปรมาณไนโตรเจนทงหมดในน าเฉลยตลอดการทดลอง พบวา ในชดการทดลองท 1 มปรมาณไนโตรเจนทงหมดในน าต าทสดเทากบ 7.1±5.9 มก./ล. รองลงมา คอ ชดการทดลองท 3 และ 2 มปรมาณไนโตรเจนทงหมดในน าเทากบ 16.7±22.4 และ 18.0± 32.1 มก./ล. ตามล าดบ แตกลบพบวา ในชดการทดลองท 2 มปรมาณฟอสฟอรสทงหมดในน าสงทสด เทากบ 4.7±0.09 มก./ล. รองลงมา คอ ชดการทดลอง ท 3 และ 1 มปรมาณ เทากบ 3.9±0.61 และ 2.6±0.98 มก./ล. ตามล าดบ ตลอดการทดลองมการตรวจวดคาคณภาพน าในดานตางๆ ไดแก อณหภม ความเปนกรดเปนดาง ปรมาณความเปนดาง ปรมาณแอมโมเนย–ไนโตรเจน และปรมาณไนไตรท–ไนโตรเจน พบวา มความเหมาะสมตอการเลยง ยกเวนปรมาณออกซเจนทละลายในน า จะอย ในระดบทต ากวาเกณฑมาตรฐานของการเพาะเลยงสตวน าในทกชดการทดลอง อยางไรกตาม เนองจากปลาดกลกผสมเปนปลาทมอวยวะชวยหายใจ (เดนไดรท) จงท าใหปลาดกสามารถด ารงชวตในน าทม ปรมาณออกซเจนละลายในน าต าได ประโยชนของการเลยงปลาดกลกผสมในระบบน าหมนเวยนดวยระบบผกไฮโดรโพนกส ท าใหเกษตรกรไมจ าเปนตองเปลยนถายน าตลอดการเลยงปลาดกลกผสมเปนระยะเวลา 120 วน ท าใหลดการใชน าในการเลยงปลาลงไดถง 78% เมอเปรยบเทยบกบการเลยงปลาแบบระบบปกตทมการเปลยนถายน า 50% ทกๆ 7 วน การเลยงปลาดก


25

ในระบบน าหมนเวยนน สามารถชวยแกปญหาใหกบเกษตรกร เมอเกดการขาดแคลนน าจดในชวงฤดแลงไดเปนอยางด ท าใหเกษตรกรสามารถประกอบอาชพได

ค าส าคญ: การเลยง ปลาดกลกผสม ผกบงจน ผกกาดหอม และระบบน าหมนเวยน

ค าน า

ปญหาความแหงแลงไดกลายเปนปญหาใหญ

และส าคญมากของประเทศไทยในปจจบน จากปญหาดงกลาว จงตองมการแกไขในเรองการจดการน าอยางมประสทธภาพเพอการเพาะเลยงสตวน า และการท าเกษตรกรรม ถาเกษตรกรสามารถหมนเวยนน ากลบมาใชใหมได โดยผานกระบวนการบ าบดน าทมประสทธภาพ จะชวยแกไขปญหาการขาดแคลนน าในระยะยาวของกล มเกษตรกรผ เล ยงสตว น า การเพาะเลยงสตวน าดวยระบบน าหมนเวยน คอ การเพาะเลยงสตวน าโดยมการน าน าจากระบบการเพาะเลยงหมนเวยนกลบมาใชใหมผานระบบบ าบดน า ทท าใหน ามคณภาพเหมาะสมตอการเพาะเลยงสตวน า สวนใหญการเลยงสตวน าดวยระบบน าหมนเวยน นยมใชในการเพาะเลยงสตวน ากรอย และสตวทะเล เพอลดคาใชจายในการน าน าทะเลมาใชในการเพาะเลยงสตวน าของเกษตรกรทอยหางไกลจากทะเล และลดการปลอยน าเคมลงสแหลงน าจด ตวอยางเชน การอนบาลกงกามกรามวยออนดวยระบบน าหมนเวยน (สรงษ, 2548; กมลวรรณ, 2548) การเลยงปลากะรงในระบบน าหมนเวยน (ยงยทธ และคณะ, 2546) และการเลยงหอยเปาฮอในระบบน าหมนเวยน (ชสนธ และคณะ, 2550) เปนตน

ปลาดกลกผสม (Clarias macrocephalus x C. gariepinus) เปนปลาเศรษฐกจทนยมเลยงและบรโภค ซงมผลผลตมากเปนอนดบท 2 ของผลผลต

สตวน าจดทงหมด (กรมประมง, 2549) เนองจากเปนปลาทเลยงงาย มการเจรญเตบโตรวดเรว สามารถเลยงดวยอตราความหนาแนนสงได และการลดตนทนการผลตปลาดก โดยการใหอาหารสดจ าพวกไสไก โครงไกสบเปนอาหาร จะสงผลตอปญหาในเรองคณภาพน าของการเลยงปลาดกลกผสม เนองจากมปรมาณของแอมโมเนย-ไนโตรเจน ไนไตรท-ไนโตรเจน และไนเตรท-ไนโตรเจน ในน าคอนขางสง ซงสงผลใหปลาเครยด ไมกนอาหาร และท าใหการเจรญเตบโตหยดชะงกลง ดงนน จงจ าเปนตองมการเปลยนถายน าปลาดกทกๆ 15 วน ของการเลยงปลาดก (มนสน และไพพรรรณ, 2544; สทน และคณะ, 2548) คณะ ผ ว จยมแนวคดวา ถาสามารถลดการใชน าในการเปลยนถายน า เพอเลยงปลาดกลกผสมโดยปรบเปลยนวธการเลยง เปนการเลยงปลาดกดวยระบบน าหมนเวยน นาจะสงผลดใหกบระบบการเลยงปลาดกในปจจบน นอกจากน เกษตรกรยงมรายไดเสรมจากการขายผกปลอดสารพษ ซงในขณะนเปนทนยมของผบรโภคเปนอยางมาก งานวจยชนนหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอการพฒนาระบบการเลยงปลาดกลกผสมในปจจบน สามารถชวยแกปญหาใหกบเกษตรกรเมอเกดสภาวะการขาดแคลนน าจดในชวงฤดแลงไดเปนอยางด ท าใหเกษตรกรสามารถประกอบอาชพ และมรายไดอยางตอเนอง และชวยลดการปลอยน าทงจากการเพาะเลยงสตวน าลงสแหลงน าธรรมชาตไดอกทางหนงดวย


การวางแผนและระยะเวลาการทดลอง วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely randomized design, CRD) ประกอบดวย 3 ชดการทดลอง (Treatment) ชดการทดลองละ 3 ซ า ดงน ชดการทดลองท 1 เลยงปลาดกลกผสมโดยมการเปลยน


26

ถายน า 50% ทกๆ 7 วน ชดการทดลองท 2 เลยงปลาดกลกผสมทบ าบดน าผานระบบการปลกผกกาดหอม ชดการทดลองท 3 เลยงปลาดกลกผสมทบ าบดน าผานระบบการปลกผกบงจน โดยใชปลาดกลกผสมขนาดความยาวประมาณ 6-8 ซม. น าหนกประมาณ 5-7 กรม ทซอจากฟารมเอกชนในจงหวดชมพร เรมท าการทดลองในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2553 ถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2554 โดยน าปลาดกลกผสมพกไวในถงทมการใหอากาศอยางเพยงพอ เปนเวลา 3 วน กอนปลอยในบอเลยงขนาดเสนผาศนยกลาง 100 ซม. ทระดบความหนาแนน 100 ตว/บอ โดยใน ถงเลยงมการตดตงระบบใหอากาศทกชดการทดลอง ท าการเลยงปลาดกลกผสมดวยอาหารเมดส าเรจรป โดยใหในปรมาณทเกนพอด วนละ 2 ครง ในเวลา 08.00 น. และ 18.00 น. จนสนสดการทดลอง เปนระยะ เวลา 120 วน การเตรยมระบบน าหมนเวยน และการปลกผก การเตรยมระบบน าหมนเวยน โดยท าการตดตงเครองสบน า และสบน าจากบอเลยงปลาเขาบอบ าบดทมการปลกผกชนดตางๆ ไดแก ผกบง และผกกาดหอม และเชอมทางน าออกจากบอบ าบดน าเขาสบอเลยงปลาอกครง โดยบอบ าบดน าเปนบอพลาสตกกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง 100 ซม. มความจของน าปรมาตร 250 ลตร (ขนาดเทากบบอเลยงปลา) การเตรยมปลกผก น าเมลดผกบง และผก กาดหอม แชน าทงไว 12 ชวโมง จากนนน าเมลดผกใสในหลมฟองน า 2-3 เมลด/หลม รดน าจนชม รอจนเมลดมรากงอก น าตนกลามาปลกลงในหลมโฟมลอยน าทอยภายในบอบ าบดน า โดยใหรากผกแชอยในน า และจะเกบเกยวผลผลตเมอผกแตละชนดสามารถเกบเกยวผลผลตได ท าการชงน าหนกผลผลตผกทไดในแตละรอบการผลต และมการปลกผกใหมตอเนองจนสนสดการทดลอง

การวเคราะหขอมลน าหนกทเพมขน อตราการเจรญเตบโต และอตราการรอดตายของปลาดกลกผสม

เมอสนสดการทดลอง สมปลาดกลกผสม จ านวน 10% ของจ านวนปลาทงหมด ชงน าหนก และหาคาน าหนกทเพมขน อตราการเจรญเตบโต และอตรารอดตาย จากสตรค านวณ ดงน น าหนกทเพมขน (กรม)

= น าหนกสดทาย – น าหนกเรมตน อตราการเจรญเตบโต (กรม/วน)

= น าหนกสดทาย – น าหนกเรมตน ระยะเวลาของการทดลอง อตรารอดตาย (เปอรเซนต)

= จ านวนปลาทเหลอ X 100 จ านวนปลาเมอเรมทดลอง การวเคราะหขอมลปรมาณไนโตรเจน และฟอสฟอรสทงหมดในน า

วเคราะหหาปรมาณไนโตรเจนและฟอสฟอรสทงหมดในน า โดยท าการเกบตวอยางน าในชดการทดลองท 1 ในชวงกอนเปลยนถายน า เวลา 7.00 น. และเกบตวอยางน าในชดการทดลองท 2 และ 3 ใน ชวงเวลาเดยวกน แตไมมการเปลยนถายน าในระบบการเลยง ท าการเกบตวอยางน าทกๆ 7 วน จนสนสดการทดลองตามวธของ APHA (1995) การวเคราะหคณภาพน า

วเคราะหคณภาพน าตางๆ ดงน อณหภม ออกซเจนละลายในน า ความเปนกรดเปนดาง ความ เปนดาง ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน และปรมาณ ไนไตรท-ไนโตรเจน โดยท าการเกบตวอยางน าในชด


25

การทดลองท 1 กอนเปลยนถายน า เวลา 7.00 น. และเกบตวอยางน าในชดการทดลองท 2 และ 3 ในชวงเวลาเดยวกน แตไมมการเปลยนถายน าในระบบการเลยง โดยท าการเกบตวอยางทกๆ 7 วน จนสนสดการทดลองตามวธของ APHA (1995) การวเคราะหขอมลทางสถต

วเคราะหความแปรปรวน (Analysis of variance) น าหนกทเพมขน อตราการเจรญเตบโต อตราการรอดตายปลาดกลกผสม ปรมาณไนโตรเจน และฟอสฟอรสในน า และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Duncan’s new multiple range test ทระดบความเชอมน 95% ดวยโปรแกรมส าเรจรป

ผลการทดลองและวจารณ

การเลยงปลาดกลกผสมทผานการบ าบดน าดวยระบบน าหมนเวยน เปนระยะเวลา 120 วน พบวา ชดการทดลองท 1 เลยงปลาดกลกผสมโดยมการเปลยนถายน า 50% ทกๆ 7 วน ชดการทดลองท 2 เลยงปลาดกลกผสมทบ าบดน าผานระบบการปลกผกกาดหอม และชดการทดลองท 3 เลยง ปลาดกลกผสมทบ าบดน าผานระบบการปลกผกบงจน มน าหนกทเพมขนของปลาดกลกผสมเทากบ 107.9± 26.69, 107.5±8.35 และ 178.0±7.30 กรม/ตว ตามล าดบ

อตราการเจรญเตบโตเทากบ 0.9±0.23, 0.9±0.007 และ 1.4±0.06 กรมตอวน ตามล าดบ อตราการรอดตายในชดการทดลองท 3 มคาสงทสด รองลงมา คอ ชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 1 มคาเทากบ 65±7.1, 55±2.8 และ 41±3.1% ตามล าดบ แสดงใหเหนวา ปลาดกในชดการทดลองท 3 ทมอตราการเจรญเตบโตและอตราการรอดตายทสงกวาชดการทดลองอนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) (Table1)

ในการวจยครงน สามารถตรวจวดปรมาณฟอสฟอรสทงหมดในน าทเลยงปลาดกลกผสม พบวา ในทกชดการทดลองมแนวโนมของปรมาณฟอสฟอรสทงหมดในน าสงขน ตงแตวนท 1 จนถงวนท 64 ของการทดลอง และมแนวโนมลดลงต าลงอยางเหนไดชด ตงแตวนท 71 ของการทดลองดวยสาเหต คอ ในชวงเวลาดงกลาวเปนชวงฝนตกหนก ท าใหมปรมาณน าฝนตกเขาสบอเลยงปลาและบอปลกผกในปรมาณมาก ท าใหเกดการเจอจางของปรมาณฟอสฟอรสในน าเลยงปลา ดง Figure 2 และเนองดวยปลาดกลกผสมน าหนก 1,000 กโลกรม สามารถปลอยฟอสฟอรสในน าไดเพยง 12 กโลกรม เทานน จงท าใหมปรมาณฟอสฟอรสสะสมในน าต าในชวงเวลาดงกลาว (Boyd, 1985) ปรมาณฟอสฟอรส ทงหมดในน ามประโยชนตอพช (Quillert et al., 1993) โดยพชจะใชเพอการเจรญเตบโต สรางสวนตางๆ ของพช เชน ผล ล าตน ใบ (Andreas and Ranka, 2009)

Table 1 Weight gain, average diary growth rate and survival rate of hybrid catfish (meanS.D.)

Treatment Initial weight (g/fish)

Final weight (g/fish)

Weight gain (g/fish)

Average diary growth (g/day)

Survival rate (%)

1 5.3±0.43a 113.3±0.10a 107.9±26.69a 0.9±0.23a 41±3.1a

2 5.3±0.38a 112.8±0.03a 107.5±8.35a 0.9±0.07a 55±2.8b

3 5.3±0.30a 183.3±0.02b 178.0±7.30b 1.4±0.06b 65±7.1b

P-value 0.951 0.003 0.003 0.002 0.009

27


28

ผลผลตของผกในการทดลองครงน พบวา สามารถปลกผกบงจนได 4 ครง มผลผลตทงหมด 9,210 กรม แตสามารถปลกผกกาดหอมไดเพยง 2 ครงเทานน โดยมผลผลตทงหมด 1,023 กรม เนองจากพบปญหาในการปลกผกกาดหอม คอ ผกกาดหอมมล าตนผอมสง ไมเขากอ รปทรงไมนารบประทาน ซงมความแตกตางจากผกบง ทล าตนอวบ สง

จากการศกษาขางตนสนบสนนการทดลองในครงนไดวา พชสามารถชวยลดสารประกอบไนโตรเจนและฟอสฟอรสในน าเลยงปลาได ท าใหสามารถเลยงปลาดกลกในระบบน าหมนเวยน ทมการบ าบดดวยระบบไฮโดรโพนกส โดยไมจ าเปนตองเปลยนถายน า ท าใหประหยดน าในการเลยงปลาดกลกผสมลงถง 78%

Figure 1 Quantity of total nitrogen (mg/l) in water for hybrid catfish culture

Time (Days)

Figure 2 Quantity of total phosphorus (mg/l) in water for hybrid catfish culture

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

1 8 15 22 29 36 43 50 57 64 71 78 85 92 99 106 113 120

Quan

tity of

total

nitro

gen

in wa

ter (m

g/L)

Time (Days)

Treatment 1 (control)

Treatment 2 (treat water with lettuce)

Treatment 3 (treat water with Chinese Cabbage)

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

1 8 15 22 29 36 43 50 57 64 71 78 85 92 99 106 113 120

Quan

tity of

pho

spho

rus (

mg/L)

in w

ater

Treatment 1 (Control)Treatment 2 (treat water with lettuce)Treatment 3 (treat water with Cinese Cabbage)


29

คณภาพน าในการทดลองครงน อณหภมของน าอยในชวง 24.7-27.6oซ ในชดการทดลองท 1 เลยงปลาดกลกผสมโดยมการเปลยนถายน า 50% ทกๆ 7 วน ชดการทดลองท 2 เลยงปลาดกลกผสมบ าบดน าผานระบบการปลกผกกาดหอม และชดการทดลองท 3 เลยงปลาดกลกผสมบ าบดน าผานระบบการปลกผกบงจน พบวา คณภาพน าในดานความเปนกรดเปนดางของน า มคาอยในชวง 5.44-7.44, 6.17-7.62 และ 6.91-7.83 ตามล าดบ คาความเปนดางเฉลยในน าเทากบ 78±46.8, 172±57.9 และ 80±34.2 มก./ล. ของ CaCO3 ตามล าดบ ปรมาณออกซเจนละลายในน าเทากบ 0.03-3.63, 0.04-1.85 และ0.04-1.03 มก./ล. ตามล าดบ มปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนน าเฉลย เทากบ 0.7± 0.39, 0.8±0.52 และ 0.9±0.55 มก./ล. ตามล าดบ ปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจน 0.8±1.40, 0.4±0.44 และ 0.4±0.74 มก./ล. ตามล าดบ (Table 2) อณหภมของน าในการทดลองเปนชวงของอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญ เตบโตของสตวน า (มนสน และไพพรรณ, 2544) ความเปนกรดเปนดางของน าในชดการทดลองท 1, 2 และ 3 ไมมความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) ซงความเปนกรดเปนดางของน าจะสมพนธกบคาความเปนดางของน า จากการทดลองคาความเปนดางของน าทง 3 ชดการทดลอง พบวา คาความเปนดางของน ามปรมาณต ากวา 48 มก./ล. ของ CaCO3 ในชวง 15 วนแรกของการทดลอง โดยทวไปในน าเลยงปลาควรมคาความเปนดางไมต ากวา 80 มก./ล. ของ CaCO3 สาเหตเนองมาจากคาความเปนกรดของน าเรมตนต ากวา 7 สงผลท าใหเกดการเปลยนรปของไบคารเนต เปนกรดคารบอรนกส หมายถง ในน ามปรมาณของแหลงส ารองกาซคารบอนไดออกไซดนอย สงผลท าใหมปรมาณแพลงกตอนพชนอยตามไปดวย อยางไรกตาม หลงจากนนในทกชดการทดลอง มคาความเปนดางเพมสงขน เนองจากในน ามคาความเปนกรดเปนดางเพมสงขน มากกวา 7 ปรมาณออกซเจนละลายในน าในทกชดการทดลองมปรมาณต ากวาคา

มาตรฐาน ซงปรมาณทเหมาะสมในการเพาะเลยงสตวน าไมควร มคาต ากวา 4 มก./ล. ถาปรมาณออกซเจนละลายในน าต ากวา 1 มก./ล. เปนเวลานาน จะสงผลท าใหปลาตายได (มนสน และไพพรรณ, 2544) สาเหตทท าใหมปรมาณออกซเจนละลายในน าต า เนองมาจากในการเลยงครงนไดใชน าดบ ทมาจากบอบาดาลซง ท าใหปลอดจากเชอโรค แตคณสมบตของน าบาดาล จะมปรมาณออกซเจนละลายในน าต า ตองมการปรบคณภาพน ากอนน ามาใชในการเลยงสตวน า ซงในการทดลองคณะผวจยไดท าการเพมอากาศในน าตลอดการเลยงเชนเดยวกน แตยงคงไมสามารถชวยเพมปรมาณออกซเจนละลายในน าใหกบปลาดกได ประกอบกบในระบบการเลยงปลาดกลกผสมดวยน าหมนเวยนน จะมการสะสมของสารอนทรยในกลมสารประกอบไนโตรเจนในปรมาณมาก ซงมาจากการขบถายของสตวน า ในระบบดงกลาวน จะมแบคทเรยกลมไนโตรโซโมแนส และไนโตรแบคเตอร เปนตวเปลยนรปสารประกอบไนโตรเจนทเปนพษตอสตวน า เปนสารประกอบทมความเปนพษตอสตวน านอยกวา ไดแก ไนเตรท -ไนโตรเจน ซงพชสามารถดงไนเตรทในน าไปใชในการเจรญเตบโตได จากเหตผลดงกลาวจงสงผลท าใหมปรมาณของออกซเจนละลายในน าต าลง เพราะมการใชออกซเจนทงจากปลาดกลกผสมและแบคทเรยนนเอง แตเนองจากปลาดกเปนปลาทมอวยวะชวยหายใจทเรยกวา เดนไดรท จงท าใหปลาดกลกผสมสามารถเจรญเตบโตในน าทมปรมาณออกซเจนละลายในน าต าได (สงศร, 2533; วรช, 2544) เชน ในการศกษาของยทธนา และคณะ (2555) พบวา สามารถเลยงปลาดกลกผสมในรองสวนปาลมน ามน ทมปรมาณออกซเจนละลายในน าต า โดยตลอดการเลยงปลาดกลกผสมในรองสวนปาลมเปนระยะเวลา 90 วน ทความหนาแนน 40 ตว/ตร.ม. มปรมาณออกซเจนละลาย ในน าในชวงเชาเฉลย 1.40 มก./ล. และมปรมาณออกซเจนในน าตลอดการทดลองอยในชวง 0.12-3.43 มก./ล. โดยท


30

ปลาดกมอตราการรอดตาย 86.83±7.27% แสดงใหเหนวา ปลาดกลกผสมสามารถเลยงไดในน าทมปรมาณออกซเจนต าได โดยไมสงผลตออตราการรอดตาย แตกลบพบวาปลานลซงเปนปลาทไมมอวยวะชวยหายใจ จะไมสามารถด ารงชวตอยไดในสภาวะทมปรมาณออกซเจนละลายน าต า ดงการศกษาของ ยทธนา และคณะ (2555) ท าการเลยงปลานลรวมกบปลาดกในรองสวนปาลมน ามน พบวา ปลานลมอตราการรอดตาย 0% เนองจากในการเลยงรปแบบน จะม

ออกซเจนละลายในน าต ากวา 4 มก./ล. การเลยงปลาในน าทมสภาวะของปรมาณออกซเจนละลายในน าต า สามารถใชเลยงปลาทมอวยวะชวยหายใจไดเทานน เชน ปลาดก ปลาหมอ และปลาสลด โดยงานวจยของ ยทธนา และคณะ (2555) สนบสนนเกยวกบเลยงปลาทมอวยวะชวยหายใจ เชน ปลาหมอ จะสามารถเลยงปลาหมอไทยในรองสวนปาลมน ามนได โดยมอตราการรอดตายสงถง 86.67±6.67% เปนตน

Table 2 Water qualities of hybrid catfish culture with different systems

Parameter Treatment 1 Treatment 2 Treatment 3 Temperature (0C)* 24.9–27.4 24.8–27.6 24.7–27.0 Dissolved Oxygen (mg/l)* 0.03–3.63 0.04–1.85 0.04–1.03 pH* 5.44–7.44 6.17–7.72 6.91–7.83 Alkalinity (mg/l as CaCO3)** 78±46.8 172±57.9 80±34.2 NH3 – N (mg/l)** 0.7±0.39 0.8±0.52 0.9±0.55 NO2 – N (mg/l)** 0.8±1.40 0.4±0.44 0.4±0.74 Total N (mg/l)** 7.1±5.9 18.0±32.1 16.7±22.4 Total P (mg/l)** 0.7±0.90 1.1±1.53 1.3±1.61

*range of data; **average of data

Figure 3 Quantity of total nitrite-nitrogent (mg/l) in water for hybrid catfish culture

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

1 8 15 22 29 36 43 50 57 64 71 78 85 92 99 106 113 120

Quan

tity o

f nitri

te - n

itroge

n in

water (m

g/L)

Time (Day)

Treatment 1 (control)

Treatment 2 (treat water with lettuce)

Treatment 3 (treat water with Chinese Cabbage)


31

สรปผลการทดลอง

จากผลการทดลองในครงน พบวา สามารถเลยงปลาดกลกผสมในระบบน าหมนเวยน ทมการบ าบดดวยระบบไฮโดรโพนกสได โดยไมจ าเปนตองเปลยนถายน า โดยการปลกผกบงหรอผกกาดหอม ซงผกทงสองชนดจะสามารถลดสารประกอบไนโตรเจน และฟอสฟอรสในน า ทปลาดกลกผสมไดข บถายออกมา ท าใหเกษตรกรลดการใชน าในการเลยงปลาดกลกผสมลงถง 78% ของระบบการเลยงปลาดกแบบปกตทมการเปลยนถายน า 50% ทกๆ 7 วน โดยไมสงผลตออตราการเจรญเตบโต อตราการรอดตายของปลาดกลกผสม


โครงการวจยนไดรบการสนบสนนทนวจยจาก ส านกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลย แมโจ ประจ าปงบประมาณ 2554 ขอขอบคณ ผบรหารทกระดบของมหาวทยาลยแมโจ มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร และมหาว ทยาลยเกษตรศาสตร ท ให การสนบสนนใหนกวจยไดท างานรวมกน

เอกสารอางอง กมลวรรณ ศภวญญ. 2548. ปรมาณแรธาตบาง

ชนดในกงกามกรามวยออนทอนบาลดวยระบบกรองน าหมนเวยน. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 644 น.

กรมประมง. 2549. สถตการประมงแหงประเทศไทย ป พ.ศ.2547. กรงเทพฯ: กรมประมง. 91 น.

ชสนธ ชนะสทธ สมหมาย เชยววารสจจะ และอดม พชนไพบลย. 2550. การเลยงหอยเปาฮอระยะวยรนโดยใชระบบน าหมนเวยน. น. 10-13. ใน บทคดยอสมมนาวชาการดานการเพาะเลยงสตวน าชายฝ ง. กรงเทพฯ: กรมประมง.

มนสน ตณฑลเวศม และไพพรรรณ พรประภา. 2544. การจดการคณภาพน าและการบ าบดน าเสยในบอเลยงปลาและสตวน าอนๆ. กรงเทพฯ: ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 214 น.

ยทธนา สวางอารมย กมลวรรณ ศภวญญ และณชาพล แกวชฎา. 2555. ผลของการเลยงปลาดกลกผสมรวมกบปลานลในสวนปาลมน ามน. 79 น. ใน รายงานผลการวจยฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ: เครอขายการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชนฐานราก สกอ.

ยงยทธ ปรดาลมพะบตร, นคม ละอองศรวงศ และภาสกร ถมพลกรง. 2546. การพฒนาการเลยง ปลากะรงดวยระบบน าหมนเวยน และบ าบดดวยวธทางชวภาพ. สงขลา: สถาบนการเพาะเลยงสตวน าชายฝ ง. 1 น. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.nicaonline.com/index.php?option=com_content&view=article&id=144:2012-01-06-08-32-46&catid=34:2012-01-05-07-25-45&Itemid=113. (7 พฤษภาคม 2556).

วรช จวแหยม. 2544. ความรเบองตนเกยวกบคณภาพน าและการวเคราะหคณภาพน าในบอเพาะเลยงสตวน า. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 178 น.

http://www.nicaonline.com/index.php?option=com_content&view=article&id=144:2012-01-06-08-32-46&catid=34:2012-01-05-07-25-45&Itemid=113





32

สทน สมบรณ ณรงคเดช เขยวสะ วรพงศ วฒพนธชย และวชต เสมาชย. 2548. อตราการเจรญ

เตบโตและการเปลยนแปลงคณภาพน าในการเลยงปลาดกลกผสมดวยอาหารสดจากไสไกผสมซโครงไก. น. 428-437. ใน รายงานการประชมวชาการ ครงท 43. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สรงษ ทพพะรงส. 2548. การอนบาลกงกามกรามวยออนในระบบกรองน าหมนเวยน.

วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลย เกษตรศาสตร. 77 น.

สงศร มหาสวสด. 2533. สรรวทยาสตวน า. กรงเทพฯ: ภาควชาชววทยา คณะประมงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 185 น.

Andreas, G. and J. Ranka. 2009. Aquaponic Systems: Nutrient recycling from fish wastewater by vegetable production. Desalination 246: 147-156.

APHA, AWWA and WEF. 1995. Standard Methods for Examination of Water and Wastewater 19th ed. Maryland: United Book Press. 1,220 p.

Boyd C. E. 1985. Chemical budgets for channel catfish ponds. Transaction of American

Fishery Society 114: 291-298. Quillert I., D. Marie, L. Roux, F. Gosse and Morot-

J. F. Gaudry. 1993. An artificial productive ecosystem based on a fish/bacteria/plant association. I. design and management. Agriculture Ecosystems and Environment

47(1): 13-30.


33

การปนเปอนในสงแวดลอมและการยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยจลนทรย Environmental Contamination and Degradation of Endosulfan by Microorganisms

ขนษฐา สมตระกล Khanitta Somtrakoon

ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม มหาสารคาม 44150 Department of Biology, Faculty of Science, Mahasarakham University, Mahasarakham, Thailand 44150

Corresponding auther: [email protected]

Abstract

Endosulfan is chlorinated cyclodiene insecticides currently used throughout the developing country. Residues of endosulfan and endosulfan sulfate were always detected in agricultural and adjacent area, including sediment and surface water in Thailand and other countries. These compounds are extremely toxic to fish and other aquatic invertebrates and it can be bioaccumulate in benthic organisms and biomagnification along food chain. Microbial degradation of endosulfan and endosulfan sulfate is an effective way to reduce the accumulation of these compounds in the environment. Endosulfan-degrading bacteria and fungi were continuously isolated from contaminated sites and the ability to degrade endosulfan without toxic metabolite formation was intensively studied. The accomplishment of endosulfan bioremediation at the real contaminated sites should be considered about the decreasing of endosulfan toxicity during bioremediation.

Keywords: contamination, degradation, endosulfan, endosulfan sulfate

บทคดยอ

เอนโดซลแฟนเปนสารก าจดแมลงศตรพชกลมออรกาโนคลอรนทยงคงอนญาตใหมการใชงาน ในประเทศทก าลงพฒนา จงพบการตกคางของสารดงกลาวรวมทงสารตวกลางทไดจากการยอยสลาย เชน เอนโดซลแฟน ซลเฟต ในบรเวณทมการท าเกษตรกรรมและสงแวดลอมโดยรอบอยเสมอทงในประเทศไทยและตางประเทศ งานวจยในประเทศไทย มการส ารวจและพบการตกคางของทงเอนโดซลแฟน หรอเอนโดซลแฟน ซลเฟตในบรเวณตางๆ ทวประเทศไทย นอกจากนยงพบวา การปนเปอนของสารดงกลาว

มความเปนพษตอปลาและสตวน า และสามารถสะสมไดในสงมชวตทอาศยอยทกนแหลงน า และมแนวโนมถายทอดความเปนพษผานหวงโซอาหารอกดวย การใชจลนทรยในการยอยสลายเอนโดซลแฟน และเอนโด ซลแฟน ซลเฟตเปนอกทางเลอกหนงทชวยลดการสะสมของสารดงกลาวในสงแวดลอม จลนทรยทงแบคทเรยและเชอราหลายชนดทยอยสลายเอนโด ซลแฟนได ถกคดแยกจากบรเวณทปนเปอน และน ามาศกษาความสามารถในการยอยสลายเอนโด ซลแฟนโดยไมผลตสารตวกลางทเปนพษ ในการน าจลนทรยไปใชยงบรเวณทมการปนเปอนของเอนโด ซลแฟนจรง ตองค านงถงชนดของสารตวกลางท


34

จลนทรยผลตขนซงตองมความเปนพษต ากวาสารตงตนจงจะท าใหการฟนฟสภาพแวดลอมทปนเปอนประสบผลส าเรจได

ค าส าคญ: การปนเปอน การยอยสลาย เอนโดซลแฟน เอนโดซลแฟน ซลเฟต

ค าน า

เอนโดซลแฟน หรอ 6, 7, 8, 9, 10-hexachloro-1,

5, 5a, 6, 9, 9a-hexahydro-6, 9-methano-2, 4, 3-benzo dioxathiepin-3-oxide จดเปนสารเคมกลมออรกาโน คลอรนทคงทนในสงแวดลอมตามรายการของ Stockholm Convention ในป 2011 โดยสามารถคงทนอยในน าหรอดนไดประมาณ 3-6 เดอน หรอมากกวานน (http:// chm.pops.int/Convention/Media/Pressreleases/Widelyusedpesticideendosulfanphaseout/tabid/2216/language/en-US/Default.aspx; Becker et al., 2011; Kumar and Philip, 2006; Weber et al., 2010) เอนโด ซลแฟนถกผลตขนใชงานตงแตชวงทศวรรษ 1950 เพอใชควบคมแมลงศตรพชในสวนผก ผลไม ธญพช ฝาย ไมประดบ ชา และออย เปนตน (Joseph et al., 2010) เอนโดซลแฟนไดรบความนยมในหลายประเทศทวโลก ไดแก สหภาพยโรป อนเดย อนโดนเซย ออสเตรเลย แคนาดา สหรฐอเมรกา เมกซโกและอเมรกากลาง บราซล จน เกาหลใต รวมถงประเทศไทยดวย (Joseph et al., 2010; Poolpak et al., 2008; Weber et al., 2010; Yeo et al., 2004) ชอทางการคาของเอนโดซลแฟนมหลายชอ ไดแก Thiodan, Cyclodan, Thimol, Thiofar และ Malix เปนตน (Kumar et al., 2007) ในประเทศไทยเอนโดซลเฟนเปนออรกาโนคลอรนทยงคงอนญาตใหมการใชงานได แตตองมการเฝาระวงโดยใหใชในการควบคมแมลงในพชไรเทานน (ศกดา, 2551) เทคนคอลเกรดเอนโดซลแฟนทน ามาใชงานอยในรปของแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเบตา-เอนโด

ซลแฟน ในอตราสวน 7:3 การเปลยนแปลงรปของ เอนโดซลแฟนทปนเปอนในดนมกเกดจากการระเหยและการยอยสลายสารตงตนไดเปนสารตวกลางหลก คอ เอนโดซลแฟน ซลเฟต ซงจะถกยอยสลายตออยางชาๆ และมความคงทนตอการยอยสลายมากกวาสารตงตน การปนเปอนในสงแวดลอมจงตรวจพบเอนโด ซลแฟนทงสองไอโซเมอรรวมกบเอนโดซลแฟน ซลเฟต (Becker et al., 2011; Goswami et al., 2009; Joseph et al., 2010)

แมมการใชงานเอนโดซลแฟนในรปฉด หรอพนทพชโดยตรง แตอาจมสวนทฟงกระจายในอากาศ ตกลงสผวดนหรอแหลงน า สารทตกคางอยกบดน มโอกาสถกชะลางจากน าฝนลงสแหลงน าได ดงนน การปนเปอนของเอนโดซลแฟนและอนพนธทได จากการยอยสลายจงตรวจพบไดทงในอากาศ ดน ดนตะกอน น าผวดน น าฝน และอาหารดวย และเนองจากคณสมบตทางเคมและกายภาพของสารในกลมนซงมความสามารถในการละลายน าต าโดยมคา Log Kow เปน 4.94, 4.98 และ 3.64 ส าหรบแอลฟา เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต ตามล าดบ เมอปนเปอนในแหลงน าจงมพฤตกรรมชอบจบกบอนภาคแขวนลอยแลวจมลงส กนแหลงน า เพมโอกาสในการสมผสและสะสมของสารกลมนแกสตวหนาดน และสตวทอาศยทพนผวดนของแหลงน าได การสะสมสารดงกลาวน จงสามารถถายทอดผานหวงโซอาหารและเพมปรมาณการสะสมขนเปนล าดบตามหวงโซอาหารได (Weber et al., 2010; ปยะวรรณ และกานดา, 2549) ความเปนพษของเอนโดซลแฟน มกสงผลอยางรนแรงตอปลาและสตวไมมกระดกสนหลงทอาศยอยในน า โดยคา LC50 ในปลากระดกแขง (teleost fish) เทากบ 2.6 µg/l จากการใหปลาสมผสกบเอนโดซลแฟนเปนเวลา 96 ชวโมง (Kegley et al., 2009) โดยเอนโดซลแฟนมกแสดงความเปนพษตอระบบประสาทสวนกลาง ตบ ไต ปรมาณฮโมโกลบน ตอมพาราไทรอยด และการ


35

หมนเวยนฮอรโมนในตอมไทรอยด ซงความผดปกตดงกลาว จะสงผลตอระบบสบพนธ เปนอนตรายตอ ตวออน และท าใหกลายพนธได นอกจากนยงสงผลใหกจกรรมของเอนไซมอะซตลโคลนเอสเทอเรสในสมองผดปกต เปนตน (Coimbra et al., 2005; Da Cuña et al., 2011; Dutta and Arends, 2003; Li et al., 2009, Paul and Balasubramanian, 1997)

เนองจากประเทศไทยเปนประเทศทมการท าเกษตรกรรมและมการใชงานสารเคมกลมออรกาโน คลอรนรวมทงเอนโดซลแฟนมาเปนเวลานาน การตกคางในสงแวดลอมของสารดงกลาวจงเกดขนไดในบรเวณเกษตรกรรมและสงแวดลอมโดยรอบ และจากความคงทนในสงแวดลอมของสารดงกลาว จะยงเพมโอกาสใหสงมชวตสมผสกบสารมลพษ และสารตวกลางทเกดจากการยอยสลายไดสงขน ความกงวลจากอนตรายของเอนโดซลแฟนกอใหเกดความตนตวในการศกษาระดบการปนเปอนในสงแวดลอม และเรงหาวธทใชในการก าจดสารชนดนออกจากสงแวดลอมทปนเปอน การใชกจกรรมของจลนทรยในการยอยสลายเอนโดซลแฟนทปนเ ปอนในสงแวดลอมเปนอกทางเลอกหนงทนาจะมประโยชนตอการฟนฟสภาพดนทปนเปอนได ดงน นในบทความน จงไดรวบรวมงานวจยทใชจลนทรยยอยสลายเอนโดซลแฟน และรายงานระดบการปนเปอนของสารดงกลาว ตงแตอดตจนถงปจจบนทงทมการส ารวจในประเทศไทยและตางประเทศ ขอมลทไดรวบรวมไวจะเปนประโยชนตอการน าไปวางแผนการใชจลนทรยเพอบ าบดสภาพดนหรอน าทมการปนเปอนดวยเอนโดซลแฟนในสงแวดลอมตอไป การสะสมในสงมชวตและการปนเปอนของเอนโด ซลแฟนในสงแวดลอม เอนโดซลแฟนถกจ ากดการใชงานในประเทศแถบยโรปและอเมรกาเหนอแลว แตยงคงมการใชงานอยางตอเนองในประเทศทก าลงพฒนา (Migliolanza

et al., 2002) ดงนน ยงคงท าใหตรวจพบการปนเปอนของเอนโดซลแฟนและสารตวกลางทไดจากการยอยสลายท ง ในบรเ วณทมการท า เกษตรกรรมและสงแวดลอมโดยรอบทมการใชงาน รวมถงบรเวณทหางไกลจากแหลงใชงานได เนองจากเอนโดซลแฟนสามารถเคลอนทปนเปอนในระยะไกลจากการถกพดพาไปกบมวลอากาศ รายงานการปนเปอนพบทวโลกรวมทงประเทศไทยดวย สวนใหญจะรายงานเปนความเขมขนรวมทกไอโซเมอร และยงพบสารตวกลางทไดจากการยอยสลายปนเปอนรวมดวยเสมอ

การส ารวจการปนเปอนของสารชนดน ในสงแวดลอมมรายงานอยางตอเนองทงในประเทศไทยและตางประเทศ เชน จากการส ารวจพนทสามเหลยมปากแมน าเจาพระยา บรเวณลมแมน าแมกลอง คลองสาขาแมน าแมกลอง จงหวดสมทรสงคราม โดยการเกบตวอยางตะกอนเพอวเคราะหทกเดอนในระหวางเดอนสงหาคม พ.ศ. 2546 ถงกมภาพนธ พ.ศ. 2547 พบวา ระดบการปนเปอนของแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตจะแตกตางกนตามฤดกาลและลกษณะการใชพนท โดยในฤดฝนบรเวณทมการปลกขาว ตรวจพบแอลฟา-เอนโด ซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต ระหวาง 0.12-0.16, 0.01-0.05 และ 0.08-0.15 ไมโครกรมตอกรมน าหนกแหงของตะกอน ตามล าดบ สวนในฤดแลงบรเวณทมการปลกขาวตรวจพบแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต ระหวาง 0.10-0.17, 0.03-0.09 และ 0.15-0.58 ไมโครกรมตอกรมน าหนกแหงของตะกอน ตามล าดบ ในขณะทบรเวณทไมใชพนทปลกขาวสามารถตรวจพบการปนเปอนเชนเดยวกน โดยมปรมาณของแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตอยระหวาง 0.11-0.15, 0.01-0.03 และ 0.07-0.17 ไมโครกรมตอกรมน าหนกแหงของตะกอน (Poolpak et al., 2008)


34

การส ารวจพนทเกษตรกรรมบรเวณภาคตะวนออกและภาคเหนอของประเทศไทย ตรวจพบเอนโดซลแฟนจากตวอยางดนทงหมด 99 ตวอยาง ในป พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2541 ทระดบความเขมขน 1.22-634.90 และ 0.011-8.818 ไมโครกรมตอกโลกรมดน ตามล าดบ (Thapinta and Hudak, 2000) นอกจากน การศกษาการปนเปอนของสารก าจดศตรพชกลมออรกาโนคลอรนในดนตะกอน บรเวณชายฝ งทะเลภาคตะวนออกของประเทศไทย พบวา จากการเกบตวอยาง 2 ครง บรเวณปากแมน าบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา จนถงปากแมน าตราด จงหวดตราด ในฤดแลง เดอนมนาคม พ.ศ. 2547 และในฤดฝน เดอนสงหาคม พ.ศ. 2547 จากการส ารวจรายงานวา การสะสมของสารก าจดศตรพชในดนตะกอนขนอยกบพนททท าการศกษาและฤดกาลเชนกน โดยพบการสะสมของสารก าจดศตรพชในพนทอตสาหกรรมมากกวาพนทเพาะเลยงสตวน า ซงแอลฟา -เอนโด ซลแฟน และเบตา-เอนโดซลแฟนเปนชนดของสารทตรวจพบในความถสงสดของฤดแลงคดเปน 94 และ 96% ของตวอยางทงหมดทตรวจพบ ตามล าดบ โดยปรมาณเฉลยของแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโด ซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตทตรวจพบ ไดแก 9±1, 10±2 และ 16±1 นาโนกรมตอกรมน าหนกแหง ในฤดแลง และ 5±0, 5±0 และ 12±1 นาโนกรมตอ กรมน าหนกแหงในฤดฝน ตามล าดบ (ปยะวรรณ และ กานดา, 2549) ส าหรบการศกษาระดบการปนเปอนของเอนโดซลแฟนบรเวณปากแมน าจนทบร ภาค

ตะวนออกของประเทศไทยซงเปนแมน าสายหลกท ใชในการเกษตรกรรม และน าไปใชเปนน าดบเพอการอปโภคบรโภคของประชากรในจงหวด ในเดอนมถนายน พ.ศ. 2550 ตรวจพบเอนโดซลแฟนใน ดนตะกอนทระดบความเขมขน 49.4 ไมโครกรมตอกโลกรมของตะกอน (Sumith et al., 2009)

นอกจากนการส ารวจการปนเปอนของสารก าจดศตรพชกลมออรกาโนคลอรนในแมน าสายหลก 3 สายในภาคใตของประเทศไทย ไดแก แมน าปตตาน แมน าสายบร และแมน าตบา ในระหวางเดอนมถนายน พ.ศ. 2550 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2551 จากผลการส ารวจ พบวา แมน าสายบรมระดบการปนเปอนของสารในกลมออรกาโนคลอรนสงทสด แตปรมาณทตรวจพบไมเกนคามาตรฐานของปรมาณรวมของออรกาโน คลอรนทยอมรบใหตรวจพบ ในแหลงน าธรรมชาตภายในประเทศไทยซงก าหนดใหมคาสงสดไดไมเกน 50 นาโนกรมตอมลลลตร ในบรรดาออรกาโนคลอรนทส ารวจยงคงตรวจพบเอนโดซลแฟนดวย โดยปรมาณเฉลยของแอลฟา-เอนโดซลแฟนในแมน าสายบร และแมน าปตตานเปน 1.24 และ 0.94 นาโมกรมตอมลลลตร แตไมพบเบตา-เอนโดซลแฟนในแมน าสายใดเลย สวนเอนโดซลแฟน ซลเฟต ตรวจพบในแมน าสายบรเทานน ทระดบความเขมขนเพยง 0.2 นาโนกรมตอมลลลตร (Samoh and Ibrahim, 2009) โดยตวอยางการส ารวจการปนเปอนของเอนโดซลแฟน และสารตวกลางทไดจากการยอยสลายทงในประเทศไทยและตางประเทศสรปไดดง ตารางท 1

36


37

ตารางท 1 ระดบการปนเปอนของเอนโดซลแฟนและเมทาบอไลทในสงแวดลอมของตางประเทศ

สถานท ระดบการปนเปอน ปทส ารวจ อางอง ปากแมน า Whu-Shi ใกลชายฝ งของ ประเทศไตหวน

จากการส ารวจตะกอนทผวหนาของพนผวดนของแหลงน า พบปรมาณรวมของสารก าจดศตรพชกลมคลอรเนตเตด ไซโคลไดอน 0.46-13.4 ng/g-dw โดยเอนโดซลแฟน ซลเฟตเปนออรกาโนคลอรนตวหนงทพบมากทสด มคาเฉลยอยท 3.43 ng/g-dw สวนแอลฟาเอนโดซลแฟน และเบตา-เอนโดซลแฟน พบอยระหวาง < 0.08-5.67 ng/g-dw และ < 0.16-1.82 ng/g-dw ตามล าดบ

ตลาคม ค.ศ.1997 และ พฤษภาคม ค.ศ. 1998

Doong et al., 2002

แมน าสลงงอร ประเทศมาเลเซย

พบการปนเปอนของเอนโดซลแฟนและเอนโดซลแฟน ซลเฟตในตวอยางน าชวงฤดฝน (กนยายน-ตลาคม 2545) มคาเฉลยท 93.6 และ 192.1 ng/l ตามล าดบ สวนในป พ.ศ. 2546 ไมพบการปนเปอนของเอนโดซลแฟน ซลเฟต ทงในฤดฝนและฤดแลง (กมภาพนธ -มนาคม) พบเพยงเอนโดซลแฟนในชวงฤดฝนซงมปรมาณเพมขนกวาปกอน โดยมคาเฉลยรวมของทกสถานทส ารวจเปน 360.3 ng/l ซงคามาตรฐานสงสดทยอมรบใหตรวจพบไดในมาเลเซยของ เอนโดซลแฟนเปน 10 µg/l

ค.ศ. 2002 ถง ค.ศ. 2003

Leong et al., 2007

เมองตาเหลยนทางใตสดของคาบสมทรเหลยวตง ประเทศจน

ปรมาณเอนโดซลแฟนทอยในรปอนภาคในอากาศมความผนแปรตามฤดกาล โดยในชวงฤดหนาว (ธนวาคม-กมภาพนธ) จะพบปรมาณแอลฟา-เอนโดซล และเบตา-เอนโดซลแฟนสงสดโดยมคาเฉลยรวมตลอดทงว นเทากบ 33.8 และ 19 pg/m3 ขณะท เอนโดซลแฟน ซลเฟต จะตรวจพบสงสดในฤดรอน (มถนายน -สงหาคม) โดยมคาเฉลยรวมตลอดทงวนเทากบ 30 pg/m3 ส าหรบปรมาณเฉลยของแอลฟาเอน-โดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตทอยในรปอนภาคในอากาศตลอดทงปมคาเทากบ 17.5, 14.1 และ 17.8 pg/m3 ตามล าดบ

มกราคม ถง ธนวาคม ค.ศ. 2008

Li et al., 2012

ทะเลสาบ Taihu อยบรเวณพนทสามเหลยมปากแมน า Yangtze ตะวนออกเฉยงใตของประเทศจน

บรเวณทส ารวจเปนแหลงปลกขาวทส าคญและมการใชออรกาโน คลอรนมากในชวงป ค.ศ. 1950-1980 บรเวณนตรวจพบการตกคางของแอลฟา-เอนโดซลแฟนในดนทมการปลกขาว โดยมปรมาณเฉลยอยท 2.04 และ 1.74 ng/g ในดนทระดบความลก 0-20 ซม. และ 20-40 ซม. ตามล าดบ

ค.ศ. 2007 Wang et al., 2007

เซยงไฮ ประเทศจน

ตรวจพบแอลฟา- และเบตา-เอนโดซลแฟนทผวหนาดนซงมระดบความลก 0-15 ซม. ในบรเวณทเปนแหลงเกษตรกรรมใน 9 อ าเภอ ของเซยงไฮ ไดแก Chongming, Jiading, Baoshan, Qingpu, Songjiang, Jinshan, Fengxian, Nanhui และ Minhang โดยปรมาณรวมของเอโดซลแฟนทงสองไอโซเมอรอยในระดบตงแตตรวจพบไมไดจนถง 3.68 ng/g-dw ซงตรวจพบเบตา-เอนโดซลแฟนในปรมาณทสงกวาแอลฟา-เอนโดซลแฟน

ตลาคม ค.ศ. 2007

Jiang et al., 2009

ปากแมน าตาเหลยว อาวเหลยวตง ทะเล โปไห ประเทศจน

ตรวจพบแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเบตา -เอนโดซลแฟนใน ดนตะกอนทผวหนาทระดบความลก 0-20 ซม. มคาระหวาง 0.01-0.2 และ 0.01-0.8 ng/g-dw จากการเกบตวอยางทงหมด 35 สถาน

ฤดแลง สงหาคม ค.ศ. 2007

Tan et al., 2009


38

สถานท ระดบการปนเปอน ปทส ารวจ อางอง จงหวดชลลา ประเทศเกาหลใต

ศกษาการปนเปอนของออรกาโนคลอรนในดนชนบนของบรเวณทม การปลกขาวและแหลงอตสาหกรรม พบแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเบตา-เอนโดซลแฟนเพยง 1 สถานทเกบตวอยาง ซงมระดบความเขมขนอยท 0.64 และ 0.89 ng/g-dw

ค.ศ. 1996 Kim and Smith, 2001

จงหวดอนซงและ กรงโซล ประเทศเกาหลใต

ตรวบพบเอนโดซลแฟนและเอนโดซลแฟน ซลเฟตในอากาศของทงเมองอนซงและโซล โดยเมองอนซงมระดบของเอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตอยระหวาง 10.3-10,262 และ <4.4-3,685 pg/m3 สวนกรงโซล มระดบของเอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตอยระหวาง 8.9-1,089 และ <4.4-316 pg/m3

กรกฎาคม ค.ศ. 1999 ถงพฤษภาคม ค.ศ. 2000

Yeo et al., 2004

เขตการปกครองใหม, เกาลน, เกาะฮองกง และเกาะลนเตา

ตรวจพบเฉพาะแอลฟา-เอนโดซลแฟนซงมคาเฉลยอยท 0.0047 µg/kg-dw ในดนทเกบจากสนามหญาเทานน สวนดนจาก woodland, farmland, wetland และแหลงสนทนาการไมพบเอนโดซลแฟน

ธนวาคม ค.ศ. 2000

Zhang et al., 2006

เมองไฮเดอราบด ประเทศอนเดย

ส ารวจการปนเปอนของน าใตดนจ านวน 28 บอในเมอง Hyderabad พบการปนเปอนของทงแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเบตา-เอนโด ซลแฟน โดยการส ารวจทางทศใต ภาคกลาง ทศเหนอ และทศตะวนออกของเมองมระดบของแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเบตา- เอนโดซลแฟนอยระหวาง 1.38-2.15 และ 0.69-.88 µg/l, 1.19-1.99 และ 0.24-0.31 µg/l, 1.98-2.87 และ 0.30-0.32 µg/l, 1.37-1.88 และ 0.29-0.87 µg/l ตามล าดบ โดยระดบทตรวจพบสงกวาคามาตรฐานทยอมรบใหเขาสรางกายมนษยไดตอวน

กรกฎาคม ถงกนยายน ไมระบปทส ารวจ

Shukla et al., 2006

รฐโอรสสา ประเทศอนเดย

ปรมาณแอลฟา-เอนโดซลแฟนและเบตา-เอนโดซลแฟนในดนตะกอนอยระหวาง 0.02-1.4 และต ากวาขดจ ากดของเครอง จนถง 0.2 ng/g ตามล าดบ

พฤษภาคม ค.ศ. 1996

Pandit et al., 2001

ทาเรออเลกซานเดรย ทะเลสาบมารยตประเทศอยปต

ระดบการปนเปอนทสงสดพบในบรเวณทมการปลอยน าเสยใกลแหลงอตสาหกรรม พบเบตา-เอนโดซลแฟนจากตวอยางตะกอนทผวหนาของทะเลสาบเพยงบางสถานทเกบตวอยาง ปรมาณรวมทพบเปน 3.74 ppb dw

พฤษภาคม ค.ศ. 2005

Barakat et al., 2012

แมน าเมนเดเรส ในเขตอเจยน ทางตะวนตกของประเทศตรก

น าผวดนในแหลงน าดงกลาวยงคงปนเปอนดวยออรกาโนคลอรนหลายชนด โดยพบแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต มคาเฉลยอยท 7, 24 และ 121 ng/l ในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2544 และคาเฉลยของแอลฟา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตอยท 3 และ 19 ng/l และไมพบเบตา- เอนโดซลแฟน ในเดอนมกราคม พ.ศ. 2545

ค.ศ. 2000 ถง ค.ศ. 2002

Turgut, 2003

น าผวดนในแมน าและทะเลสาบทางตอนเหนอของประเทศกรซ

ตรวจพบแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโด ซลแฟน ซลเฟตในแมน าในระดบ nd-0.020, nd-0.022 และ nd-0.058 µg/l ตามล าดบ สวนน าทะเลสาบตรวจพบเพยงแอล-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตในระดบ nd-0.039 และ nd-0.050 µg/l ตามล าดบ

มถนายน ค.ศ. 1996 ถงมถนายน ค.ศ. 1997

Golfinopoulos et al., 2003


37

สถานท ระดบการปนเปอน ปทส ารวจ อางอง ภเขาทางตะวนตกของประเทศแคนาดา บรเวณ Mount Revelstoke, Yoho National Park และObservation peak

พบแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต ในดนบรเวณทส ารวจทระดบ 5.4-293 pg/g dw OCPs, 2.2-660 pg/g dw OCPs และ 7.7-15,706 pg/g dw OCPs ตามล าดบ โดยพบแอลฟา-เอนโดซลแฟนมากทสดบรเวณ Yoho Park สวน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต พบมากบรเวณ Mount Relvelstoke และ Observation Peak

สงหาคม ค.ศ. 2003 ถง สงหาคม ค.ศ. 2004

Daly et al., 2007

Itirapina, Bauru และ Piratininga ตงอยทศตะวนออกเฉยงเหนอของรฐเซาเปาล ประเทศบราซล

บรเวณโดยรอบสถานทเกบตวอยางเปนแหลงเกษตรกรรม ซงตรวจพบแอลฟา-เอนโดซล เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตตกคางในดนทงสามบรเวณมคาอยระหวาง <0.05-2.09 ng/g, <0.05-3.69 และ 0.05-3.69 ng/g ตามล าดบ ซงบรเวณ Itirapina ตรวจพบการตกคางของเอนโดซลแฟนสงสด ซงเปนบรเวณทมการอนรกษสงแวดลอมและท าเกษตรกรรมและตงอยใกลกบโรงงานอตสาหกรรมผลตแบตเตอรรถยนต และอตสาหกรรมหลอมโลหะ

มนาคม ถง มถนายน ค.ศ. 2005

Rissato et al., 2006

เอนโดซลแฟนทพบปนเปอนในดนและน า

น ามาสการสะสมของสารชนดนในสงมชวต ทงพชน า และพชชนสง (Migliolanza et al., 2004; Sojinu et al., 2012) ตามรายงานของ Sojinu et al. (2012) ซงไดส ารวจการสะสมสารก าจดศตรพชกลมออรกาโน คลอรนในพชชนสงในเมองโอโลโมโร ซงอยบรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมน าไนเจอร ซงเปนบรเวณ ทมการส ารวจแหลงน ามนในประเทศไนจเรย พบการสะสมเอนโดซลแฟนในพชชนสงทเจรญอยในบรเวณดงกลาวหลายชนด ไดแก พชในวงศแตง (Cucurbitaceae) เชน Citrullus colosynthis พชในวงศหญา (Poaceae) เชน หญาเนเปยร (Pennisetum purpureum) และขาวโพด พชในวงศ Nephrolepidceae เชน Nephrolepsis bisserata พชในวงศ Bignoniaceae เชน Newboulda laevis พชในวงศ Euphorbiaceae เชน มนส าปะหลง พชในวงศ Anacardaceae เชน มะมวง และพชในวงศ Mimosaceae เชน ไมยราบ (Mimosa pudica)

นอกจากนย งพบการสะสมเอนโดซลแฟน ในสตวทงสตวบกและสตวน า โดยในการศกษาของ Vorkamp et al. (2004) ไดส ารวจการสะสมสารก าจดศตรพชกลมออรกาโนคลอรนในสงมชวตทอาศยในเกาะกรนแลนด การศกษาตรวจพบเอนโดซลแฟนระดบต าในเนอเยอของสตวหลายชนด เชน กวางคารบ

กระตายปา ไกปาหมะ วาฬขาวเลก แมวน า ปลาหลายชนด เชน wolfish redfish ปลาแซลมอนแอตแลนตก เปนตน โดยจะพบการสะสมในสตวน ามากกวาสตวบก (Vorkamp et al., 2004) และสตวทอาศยอยพนผวของดนใตน ามโอกาสสะสมสารกลมออรกาโนคลอรนไดสง เชน รายงานของ Ling and Teng (1997) ไดศกษาการสะสมสารกลมออรกาโนคลอรนในหอยนางรม ในประเทศไตหวน พบการสะสมของเอนโดซลแฟน ซลเฟตในหอยนางรม (Crassotrea gigas) ทระดบความเขมขนระหวาง 0-23 ng/g-dw (Ling and Teng, 1997) นอกจากน การศกษาของ Zhao et al. (2009) ไดส ารวจการสะสมอออารกาโนคลอรนในสตวทอาศยอยกนทองน าบรเวณทะเลสาบ Taihu ประเทศจน พบการสะสมของออรกาโนคลอรนหลายชนดรวมทงเอนโดซลแฟนและเอนโดซลแฟน ซลเฟตภายในเนอเยอของหอยทากน าจดชนด Bellamya aeruginosa และหอยตลบน าจดชนด Corbicula fluminea โดยปรมาณการสะสมของสารทงสองจะเพมมากขนตามน าหนกตวและปรมาณไขมนทเพมขน เมอหอยทากน าจดมน าหนกสดของตวมากกวา 3.2 กรม จะสะสมแอลฟา-เอนโด ซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโด ซลแฟน ซลเฟตไดสงถง 0.04, 0.02 และ 0.04 ng/g-dw ตามล าดบ และในหอยตลบน าจดทมน าหนกสดของตว

39


42

มากกวา 5 กรมขนไป จะสะสมแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตไดสงถง 1.18, 0.25 และ 3.99 ng/g-dw ตามล าดบ ส าหรบการส ารวจการสะสมของเอนโดซลแฟนในสงมชวต ของประเทศไทยยงพบนอยแตกมรายงานบาง เชน ในการศกษาของ Boonyatumanond et al. (2002) ซงไดศกษาการสะสมของออรกาโนคลอรนในหอยแมลงภ (Perna viridis) บรเวณชายฝ งอาวไทย โดยพบวา มการสะสมดดทและคลอเดนในปรมาณ 0.05-5.7 และ 0.22-12.0 ng/g-ww แตไมพบการสะสมเอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟต การยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยจลนทรย การยอยสลายทางชวภาพ (biodegradation) เปนกระบวนการทางธรรมชาตทเกดขนโดยอาศยกจกรรมของสงมชวตในการยอยสลายสารเคมแปลกปลอมหร อสารส ง เคราะห ท ปน เ ปอน ในสงแวดลอม ถอเปนกระบวนการเบองตนทสงมชวต ใชปรบตวเพอการรอดชวต (Singh, 2008) จลนทรย ถอเปนสงมชวตทมความหลากหลาย พบทวไปในสงแวดลอมทกรปแบบ จลนทรยมการปรบตวเพอใหอาศยอยในสงแวดลอมนนๆ ไดเปนอยางด จลนทรยจงมระบบเอนไซมหลากหลายและสามารถยอยสลายสารแปลกปลอมทปนเปอนในสงแวดลอมภายในถนอาศยเพอใชเปนสารอาหารหรอลดความเปนพษของสารนนตอเซลลจลนทรยเอง การยอยสลายสารก าจดศตรพชโดยจลนทรยถอเปนการลดการสะสมสารก าจดศตรพชในสงแวดลอมอกดวย การยอยสลายสารแปลกปลอมโดยจลนทรยมขอไดเปรยบ เนองจากจลนทรยกลมเฮเทโรโทรปมกมความสามารถในการยอยสลายสารอนตรายหลายชนดรวมถงสารมลพษอนทรยเพอเปนแหลงคารบอนและแหลงพลงงานเพอการเจรญได ซงท าใหการก าจดสารมลพษอนทรยเกดขนไดอยางสมบรณและไมทงสารตวกลางไวในสงแวดลอม (Li et al., 2009) อตราและปรมาณการ

เจรญของจลนทรยในระหวางกระบวนการยอยสลายขนอยกบโครงสรางของสารก าจดศตรพช ความ สามารถในการละลายน า ความสามารถในการขนสงสารเขาสเซลล นอกจากนปจจยทางสงแวดลอม ไดแก พเอช อณหภม ปรมาณสารอาหารชนดอนๆ ชนดของตวรบอเลกตรอนในสภาพแวดลอม และภาวะการณม ผลายงสงผลตอระยะเวลาทจลนทรยใชในการปรบตวเพอใหการยอยสลายเกดขนไดอกดวย (Arbeli and Fuentes, 2007) จลนทรยทน ามาใชในการยอยสลายเอนโดซลแฟนอาจอาศยกจกรรมของจลนทรยประจ าถนหรอเตมจลนทรยทมความสามารถในการยอยสลายซงเพาะเลยงในหองปฏบตการลงไปในบรเวณทปนเปอน จลนทรยทมความสามารถในการยอยสลายเอนโด ซลแฟนมกคดแยกจากสงแวดลอมทมการปนเปอนโดยตรง การศกษาการยอยสลายเอนโดซลแฟนมหลายลกษณะทงการคดแยกจลนทรยทมความสามารถในการยอยสลาย ศกษาปจจยทเหมาะสมตอการยอยสลาย ศกษาชนดของสารตวกลางทผลตขนระหวางการยอยสลาย และทดสอบการน าจลนทรยทมความ สามารถในการยอยสลายไปใชยอยสลายเอนโด ซลแฟนทปนเปอนในสภาพดนทจ าลองใหปนเปอน เปนตน

เอนโดซลแฟนทปนเปอนในดนสวนใหญจะถกยอยสลายโดย 2 ปฏกร ยาหลก ไดแก การยอยสลายโดยแสง และการยอยสลายโดยกระบวนการทางชวภาพ ซงกระบวนการทางชวภาพถอเปนกระบวนการ เบองตนทมบทบาทส าคญตอการลดปรมาณเอนโด ซลแฟนออกจากดน (Xie et al., 2011) การลดปรมาณเอนโดซลแฟนทปนเปอนในดนมกเกดจากกจกรรมของจลนทรย โดยจลนทรยทยอยสลายเอนโดซลแฟนไดมหลายชนด ไดแก เชอรา Aspergillus sydoni และ Mortieralla sp. แบคทเรย Azotobacter sp., Arthrobacter sp., Burkholderia sp. และ Ochrobacterum sp. เปนตน (Castillo et al., 2011; Goswami et al., 2009; Kataoka et al., 2011; Kumar et al., 2008) การยอยสลายเอนโด

40


41

ซลแฟนโดยแบคทเรยและเชอรา เกดโดยเอนโด ซลแฟนถกยอยสลายทพนธะซลไฟต อาศยปฏกรยาออกซเดชนของอเทอรไดเปนเอนโดซลแฟน ซลเฟต และหากยอยสลายดวยปฏกรยาไฮโดรลซสจะได สารตวกลางหลก คอ เอนโดซลแฟน ไดออล ซงเปนพษต ากวา โดยเอนโดซลแฟน ไดออล สามารถถกยอยสลายตอจนไดเมทาบอไลททเปนพษต าลง ไดแก เอนโด ซลแฟนอเทอร เอนโดซลแฟน ไฮดรอกซอเทอรและเอนโดซลแฟน แลคโตนเพยงเลกนอย (Goswami et al., 2009; Li et al., 2009; Shivaramaiah and Kennedy, 2006) Figure 1 แสดงวถการยอยสลายเอนโดซลแฟนและสารตวกลางทถกผลตขน

การยอยสลายเอนโดซลแฟนแลวไดผลตภณฑเปนเอนโดซลแฟน ซลเฟตกอใหเกดความกงวลเพมขน เนองจากเอนโดซลแฟน ซลเฟตมความคงทน

ตอการยอยสลายมากกวาเอนโดซลแฟน (Kumar et al., 2008) การยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยมกอใหเกด เมทาบอไลททเปนอนตราย คอ เอนโดซลแฟน ซลเฟต เปนสงทพงปรารถนาและมนกวจยไดใหความสนใจการศกษาโดยไดคดแยกแบคทเรยทยอยสลายเอนโด ซลแฟน โดยไมผลตสารตวกลางเอนโดซลแฟน ซลเฟต เชน ในการศกษาของ Kwon et al. (2002) คดแยกแบคทเรย Klebsiella pneumonia KE-1 จากตวอยางดนทมการปนเปอนเอนโดซลแฟน แบคทเรยดงกลาวมไดใชวถออกซเดชนในการยอยสลายเอนโด ซลแฟนจงไมผลตสารตวกลางเอนโดซลแฟน ซลเฟต นอกจากนแบคทเรยดงกลาวยงสามารถใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนและแหลงพลงงานเพยงแหลงเดยวดวย (Kwon et al., 2002)

Endosulfan

Endosulfan Diol Endosulfan Sulfate

Endosulfan Ether Endosulfan Lactone

Figure 1 Pathway for microbial catabolism of endosulfan Source: Shivaramaiah and Kennedy, 2006


42

การศกษาของ Kumar et al. (2008) คดแยกแบคทเรยทมความสามารถในการยอยสลายเอนโด ซลแฟน โดยแหลงของจลนทรยไดมาจากดนบรเวณเกษตรกรรมทมการปนเปอนดวยสารก าจดศตรพช วธการคดเลอกจะใชเทคนค enrichment โดยมเอนโด ซลแฟนเปนแหลงคารบอนและแหลงพลงงานเพยงแหลงเดยว ผลการคดแยกมทงแบคทเรยทสามารถใชเอนโดซลแฟนแบบ co-metabolism และแบคทเรยทใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนเพยงอยางเดยว โดยแบคทเรยทใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนเพยงแหลงเดยวประกอบดวย 3 ไอโซเลท ไดแก Ochrobacterum sp, Arthrobacter sp. และ Burkholderia sp. จากการทดสอบประสทธภาพการยอยสลายเอนโดซลแฟนทถกท าใหปนเปอนในดน (sandy loam soil) โดยใชความเขมขนเรมตนของเอนโดซลแฟนในดนเปน 50 mg/kg พบวา แบคทเรย Ochrobacterum sp. Arthrobacter sp. และ Burkholderia sp. สามารถยอยสลายแอลฟา- เอนโดซลแฟนในดนทถกท าใหปนเปอน 61, 74 และ 74% ตามล าดบ และสามารถยอยสลายเบตา-เอนโด ซลแฟน 63, 75 และ 62% ตามล าดบ หลงจาก 6 สปดาหของการบมเชอ ในขณะทการยอยสลายสารทงสองในชดควบคมมคาเพยง 26 และ 23% ตามล าดบ สารตวกลางทไดจากการยอยสลายเอนโดซลแฟน โดย Ochrobacterum sp. และ Burkholderia sp. ไดแก เอนโด ซลแฟน ไดออล ในขณะทสารตวกลางทไดจากการยอยสลายของ Arthrobacter sp. ไดแก เอนโดซลแฟน ซลเฟต ซงสารตวกลางดงกลาวจะถกยอยสลายตอท าใหไมเกดการสะสมเอนโดซลแฟน ซลเฟต การศกษาของ Castillo et al. (2011) คดแยกแบคทเรยทมความสามารถในการยอยสลายเอนโด ซลแฟน โดยแหลงของจลนทรยไดมาจากดนภายใน ไรกาแฟในเมองชนชนา ประเทศโคลมเบย ซงมประวตการใชสารก าจดศตรพชชนดน แบคทเรยทคดแยกได คอ Azotobacter sp. ซงเจรญไดเพยงเลกนอยใน

อาหารเหลวทมเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนเพยงแหลงเดยว แต Azotobacter sp. จะใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงของซลเฟอรมากกวาเมอทดสอบในอาหาร mineral salt โดยเอนโดซลแฟน อเทอรเปนสารตวกลางหลกทตรวจพบจากการยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยแบคทเรยชนดน นอกจากนเอนโดซลแฟนยงเปนพษตอเซลล Azotobacter sp. โดยลดกจกรรมของเอนไซมไนโตรจเนสอกดวย

นอกจากนแบคทเรยทมความสามารถในการยอยสลายเอนโดซลแฟน ยงสามารถคดแยกไดจากล าไสของไสเดอน (Metaphire posthuma) อกดวย ไสเดอนชนดนเกบจากบรเวณทมประวตการปนเปอนเอนโดซลแฟนในประเทศอนเดย น าไสเดอนทเจรญ เตบโตเตมท สขภาพดและมขนาดใกลกนมาเลยงใน ดน ทถกท าใหปนเปอนดวยเทคนคอลเกรดของเอนโด ซลแฟนความเขมขน 1 µg/g soil เปนเวลา 1 สปดาห กอนคดแยกแบคทเรยประจ าถนจากล าไสของไสเดอน แบคทเรยทคดแยกได คอ Rhodococcus MTCC 6716 ซงมแนวโนมในการน าไปใชฟนฟสภาพดนทปนเปอนเอนโดซลแฟนไดจรงในสงแวดลอม เนองจากสามารถเจรญไดทอณหภมสงถง 45°ซ โดยไมสญเสยความ สามารถในการยอยสลายเอนโดซลแฟน นอกจากนยงสามารถใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนเพยงแหลงเดยวเพอการเจรญไดไมผลตสารตวกลางเอนโด ซลแฟน ซลเฟต แบคทเรยทคดแยกไดมประสทธภาพในการยอยสลายเอนโดซลแฟนสง โดยสามารถเจรญไดทระดบความเขมขนของเอนโดซลแฟนสงถง 80 µg/l จากการทดสอบในอาหารเลยงเชอเหลวตรวจพบคลอไรด อออนในอาหารเลยงเชอแสดงวาแบคทเรยดงกลาวมความเปนไปไดทจะยอยสลายเอนโดซลแฟนอยางสมบรณ (Verma et al., 2006) ส าหรบการศกษาการยอยสลายเอนโดซลแฟนและความเปนไปไดในการน าไปใชเพอฟนฟสภาพ แวดลอมทปนเปอนอนๆ สรปไดดง ตารางท 2


43

ตารางท 2 การยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยแบคทเรยและเชอรา

จลนทรย

แหลงของจลนทรย

ประสทธภาพการยอยสลาย ชนดสารตวกลางหลก

อางอง

Achromobacter xylosoxidans strain CS5

Activated sludge จากระบบบ าบดน าเสยของโรงงานผลตสารก าจดศตรพชใน เมองเจยงซ ประเทศจน

เอนโดซลแฟนเปนทงแหลงคารบอน ซลเฟอรและแหลงพลงงานเพยงแหลงเดยวของแบคทเรย การยอยสลาย เอนโดซลแฟนเกดไดดในสภาพดนทจ าลองใหปนเปอนทความเขมขน 50 mg/kg-dw ปรมาณแอลฟา- และเบตา- เอนโดซลแฟนถกลดปรมาณลงไดสงถง 28.9 และ 12.4 mg/kg สวนดนทไมเตมแบคทเร ยลดปรมาณแอลฟา - และเบตา-เอนโดซลแฟนไดเพยง 10.9 และ 3.9 mg/kg หลงจาก 30 วนของการบมเชอ นอกจากนความเปนพษของเอนโดซลแฟนในระหวางการยอยสลายลดลงจากการทดสอบโดย Salmonella typhimurium TA1535 (umu-test)

เอนโดซลแฟน ไดออล เอนโดซลแฟน อเทอร

Li et al., 2009

Bacillus sp. (ระบชนดเบองตนโดยโคโลนและการยอมสแกรม)

ดนบรเวณทม การปลกฝาย ใกลเมองคนตาร ประเทศอนเดย

แบคทเรยทคดแยกไดสามารถยอยสลายเอนโดซลแฟนได 50% ภายในเวลา 3 วน เมอเลยงเชอในอาหารเลยงเชอเหลวทมเฉพาะเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอน โดยใชวถออกซเดชนในการยอยสลายเอนโดซลแฟนเพราะพบสารตวกลาง คอ เอนโดซลแฟน ซลเฟตและแบคทเรยไมสามารถยอยสลายเอนโดซลแฟน ซลเฟตตอไปได

เอนโดซลแฟน ซลเฟต

Shivaramaiah and Kennedy, 2006

Klebsiella oxytoca KE-8

ดนบรเวณทม การปลกพรกไทยและโสมจน ใกลเมองอนดง จงหวดคยองพก ประเทศเกาหลใต

แบคทเรยทคดแยกจากดนทมการใชเอนโดซลแฟนในการท าเกษตรกรรมมาเปนเวลา 5 ป สามารถยอยสลายเอนโด ซลแฟนและเอนโดซลแฟน ซลเฟต ในอาหารเลยงเชอเหลวได โดยความเขมขนสงสดทสามารถยอยสลายได คอ 150 และ 173 mg/l ตามล าดบ คาคงทในการยอยสลายแอลฟา-เอนโดซลแฟน เบตา-เอนโดซลแฟน และเอนโด ซลแฟน ซลเฟตเทากบ 0.3084, 0.2983 และ 0.2465 ตอว น ตามล าดบ โดยแบคทเรยทคดแยกไดสามารถใชเอนโด ซลแฟนและเอนโดซลแฟน ซลเฟตเปนแหลงคารบอน และแหลงพลงงานเพยงแหลงเดยวในอาหารเลยงเชอได

เอนโดซลแฟน ซลเฟต ซงสามารถยอยสลายตอได พบเอนโดซลแฟน ไดออลเลกนอยในการทดสอบการยอยสลายเอนโดซลแฟน ซลเฟต

Kwon et al., 2005

Mortieralla sp. strain W8

ดนบรเวณโรงงานเกาทม การปนเปอนดดทและลนเดน ในจงหวดนงะตะประเทศญปน

การทดสอบการยอยสลายแอลฟา- และเบตา-เอนโดซลแฟนในอาหารเลยงเชอเหลวโดยใชความเขมขนเรมตนของสารทงสองเปน 8.2 µM ทงแอลฟา- และเบตา-เอนโด ซลแฟนสามารถถกยอยสลายโดยเชอราชนดนไดมากกวา 70 และ 50% ตามล าดบ ในระยะเวลา 28 วน แตเชอราไมสามารถยอยสลายเอนโดซลแฟน ซลเฟตได เมอทดลองใชสารดงกลาวเปนซบสเตรทหลก

เอนโดซลแฟน ซลเฟต เอนโดซลแฟน ไดออล เอนโดซลแฟน แลคโตน

Kataoka et al., 2010


44

จลนทรย



อางอง

Mortieralla sp. strain W8

ดนบรเวณโรงงานรางทม การปนเปอนดดทและลนเดน ในจงหวดนงะตะประเทศญปน

การทดสอบการยอยสลายเอนโดซลแฟนในดนทไมไดผานการฆาเชอ และถกท าใหปนเปอนดวยเอนโดซลแฟนความเขมขนเรมตน 3 mg/kg โดยใชสบเสตรทรวม ไดแก ร าขาวสาลหรอกากน าตาลจากออย พบวาร าขาวสาลจะกระตนการยอยสลายเอนโดซลแฟนไดดกวา โดยแอลฟา- และ เบตา-เอนโดซลแฟนถกยอยสลายไดถง 80 และ 50% ตามล าดบหลงจาก 28 วนของการบมเชอ การผลตสารตวกลางเอนโดซลแฟน ซลเฟตจะลดปรมาณลงเมอใช ร าขาวสาลเปนสบเสตรทรวม

เอนโดซลแฟน ไดออล เอนโดซลแฟน ซลเฟต

Kataoka et al., 2011

Trametas hisuta Institute for fermentation เมองโอซากา ประเทศญปน

T. hisuta มประสทธภาพในการยอยสลายเอนโดซลแฟนและผลตเอนโดซลแฟน ซลเฟตในระดบต า สารตวกลางทเกดจากการยอยสลายแอลฟา-เอนโดซลแฟนโดย T. hisuta ชนดอนๆ ไดแก เอนโดซลแฟน ไดออล เอนโดซลแฟน อเทอร และเอนโดซลแฟน แลกโตน นอกจากน พบวา เชอราดงกลาว สามารถยอยสลายเอนโดซลแฟน ซลเฟตได

พบเอนโดซลแฟน ไดเมทลน เมอใชเอนโดซลแฟน ซลเฟตเปนสบเสตรทในอาหารเลยงเชอ

Kamei et al., 2011

เชอแบคทเรยผสม 6 ชนด แตม เพยง S. maltophilia และ R. erythropolis ทสามารถยอยสลายเอนโดซลแฟนไดด

ดน ท ป น เ ป อ นสารก าจดศตรพชรวมกนหลายชนด

เชอแบคทเรยผสมยอยสลายแอลฟา- และเบตา-เอนโดซลแฟนไดดในอาหารเลยงเชอเหลว โดยสารทงสองถกยอยสลายไดถง 75% และ 81% หลงจาก 2 สปดาหของการบมเชอ โดยความเปนพษของเอนโดซลแฟนในระหวางการยอยสลายลดลงจากการทดสอบโดย micronucleus assay จากเชอผสมทง 6 เชอ พบวา แบคทเรยทสามารถยอยสลาย เอนโดซลแฟนไดดม 2 ชนด ไดแก Stenotrophomonas maltophilia และ Rhodococcus erythropolis โดย S. maltophilia มความสามารถยอยสลายไดดกวา

เ อน โดซลแฟน ไดออล ไมพบเอนโดซลแฟน ซลเฟต

Kumar et al., 2007

Aspergillus terricola, Aspergillus terreus, Chaetosartorya stromatoides

ดนทมประวตการใชงานเอนโดซลแฟนแบบซ าๆ

จากการทดสอบการยอยสลายในอาหารเลยงเชอเหลว พบวาเชอราทงสามชนดสามารถยอยสลายไดทงแอลฟา- และเบตา-เอนโดซลแฟนมากกวา 75% เมอมเอนโดซลแฟนความเขมขนเรมตน 100 mg/l ภายในเวลา 12 วน โดยสภาวะทเหมาะสมตอการยอยสลาย คอ พเอช 6 อณหภม 30°ซ และในสภาวะเขยา

เอนโดซลแฟน ไดออล เอนโดซนแฟน อเทอร

Hussain et al., 2007

Bjerkandera adusta

ไมระบ เชอราสามารถยอยสลายเอนโดซลแฟนรวมทงสองไอโซเมอร ได 83% หลงจาก 27 วนของการเลยงสารตวกลางทไดจากการยอยสลายพบเอนโดซลแฟน ไดออลมากทสดในปรมาณ 6 mg/kg สวนเอนโดซลแฟน อเทอร เอนโดซลแฟน ซลเฟต พบในปรมาณเพยงชนดละ 1 mg/kg

- Rivero et al., 2012

Aspergillus sydoni ดนจากไรฝาย เชอราสามารถยอยสลายแอลฟา- และเบตา-เอนโดซลแฟนในดนธรรมชาตทถกท าใหปนเปอนเอนโดซลแฟนไดสงถง 85 และ 74.8% ตามล าดบ ภายในเวลา 60 ของการบมเชอ และจากการทดสอบในอาหารเหลว พบวา เชอราสามารถใชเอนโดซลแฟนเปนแหลงคารบอนและแหลงพลงงานเพยงแหลงเดยวได

เอนโดซลแฟน ซลเฟต เอนโดซลแฟน อเทอร เอนโดซลแฟน แลกโตน

Goswami et al., 2009


43

จลนทรย



อางอง

เชอผสมระหวาง Bacillus sp. สองสายพนธ

ดนบรเวณโรงงานอตสาหกรรมทม การปนเปอน

การเตมแบคทเรยลงในดนทถกท าใหปนเปอนดวยแอลฟา และเบตาเอนโดซลแฟนความเขมขน 1.64 และ 0.71 mg/g จะชวยกระตนการยอยสลายเอนโดซลแฟนทงสองชนด โดยการยอยสลายจะเกดขนไดดในดนท เ ปยก (68-69%) มากกวาดนน าทวมขง (43-48%) สภาวะทเหมาะสมตอการยอยสลายคอพเอช 8.5 นอกจากนการเตมแหลงคารบอนอนๆ เชน โซเดยมอะซเตทและโซเดยมซกซเนตจะกดการยอยสลายเอนโดซลแฟน

ไมพบเอนโด ซลแฟน ซลเฟต

Awasthi et al., 2000

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สารเคมกลมออรกาโนคลอรนโดยเฉพาะเอนโด ซลแฟน และสารตวกลางคอเอนโดซลแฟน ซลเฟต เปนสงทควรใหความสนใจศกษาถงระดบการปนเปอนในสงแวดลอม และการสะสมในสงมชวตทวทกภมภาคของประเทศไทย ถงแมอนตรายจากสารกลมนจะสงผลในระดบต าและมความคงทนในสงแวดลอมต ากวาสารกลมออรกาโนคลอรนชนดอนๆ เชน ดดท แตเนองจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม และสารเคมดงกลาวยงคงไดร บการอนญาตใหใชงานได การตกคางในสงแวดลอมและสงมชวตจงมโอกาสเปนไปได การไดรบสารมลพษทปนเปอนในสงแวดลอมแมเพยงเลกนอยแตเปนเวลานานกยอมกอใหเกดอนตรายในระยะยาวได นอกจากนการคนหาวธการในการบ าบดบรเวณทปนเปอนดวยเอนโดซลแฟนยงเปนสงทนาสนใจ การอาศยกจกรรมการยอยสลายจากจลนทรยถอเปนวธทางธรรมชาตและเปนมตรตอสงแวดลอม แตการใชจลนทรยทคดแยกไดแลวเตมกลบลงสบรเวณทปนเปอนยงคงมสงทควรค านงถง คอ อตราการรอดชวตของจลนทรยทเตมลงไป และจลนทรยจะยงคงความสามารถในการยอยสลายเอนโดซลแฟนในสภาพทปนเปอนจรงอยหรอไม เนองจากสภาพแวดลอมจรงอาจมการปนเปอนรวมกนของสารหลายชนด และอาจมสารชนดอนๆ ทเปนอนตรายตอเซลลจลนทรยทเตม

ลงไปและท าใหการยอยสลายเอนโดซลแฟนถกยบยงได งานวจยทคดแยกจลนทรยทมความสามารถในการยอยสลายเอนโดซลแฟน และเอนโดซลแฟน ซลเฟตในประเทศไทยเปนสงทนาสนใจ เนองจากจลนทรยทคดแยกจากบรเวณทปนเปอนจรงเมอเตมกลบสสงแวดลอมจะสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดดกวาการใชจลนทรยจากแหลงอน นอกจากนผลลพธของการยอยสลายเอนโดซลแฟนโดยจลนทรยมใชเพยงเพอลดปรมาณเอนโดซลแฟนทปนเปอนในสงแวดลอมนนๆ หากแตตองประเมนความเปนพษในระหวางกระบวนการยอยสลายหรอศกษาชนดของสารตวกลางทจลนทรยผลตขนดวย เนองจากหากจลนทรยยอยสลายเอนโดซลแฟนแลวผลตสารตวกลางทเปนพษเพมขนกไมควรน าจลนทรยชนดดงกลาวไปใชในการฟนฟสภาพแวดลอมจรง สงเหลาน เปนขอควรพจารณากอนการตดสนใจน าจลนทรยไปใชในสภาพทปนเปอนจรง


ขอขอบพระคณคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย มหาสารคาม และผชวยศาสตราจารย ดร.วราภรณ ฉยฉาย อาจารยประจ าสาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค ส าหรบค าแนะน าทเปน ประโยชนในการเขยนบทความฉบบน

45


48


ปยะวรรณ ศรวลาศ และกานดา ใจด. 2549. สารฆาแมลงกลมออรกาโนคลอรนในดนตะกอนบรเวณชายฝ งทะเลภาคตะวนออกของประเทศไทย. วารสารวทยาศาสตรบรพา 11: 26-39.

ศกดา ศรนเวศน. สถาบนบรหารศตรพชโดยชวภาพ. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www. doae.go.th/report/sukda/hoy_hit.html

(19 สงหาคม 2551). Arbeli, Z. and C. L. Fuentes. 2007. Accelerated

biodegradation of pesticides: An overview of the phenomenon, its basis and possible solutions; and a discussion on the tropical dimension. Crop Prot. 26: 1733-1746.

Awasthi, N., R. Ahuja and A. Kumar. 2000. Factors influencing the degradation of soil-applied endosulfan isomers. Soil Biol. Biochem. 32: 1697-1705.

Barakat, A. O., A. Mostafa, T. L. Wade, S. T. Sweet and N. B. El Sayed. 2012. Spatial distribution and temporal trends of persistent organochlorine pollutants in sediments from Lake Maryut, Alexandria, Egypt. Mar. Pollut. Bull. 64: 395-404.

Becker, L., M. Scheringer, U. Schenker and K. Hungerbühler. 2011. Assessment of the environmental persistence and long-rang transport of endosulfan. Environ. Pollut. 159: 1737-1743.

Boonyatumanond, R., A. Jaksakul, P. Puncharoen and M. S. Tabucanon. 2002. Monitoring of organochlorine pesticides residues in green mussels (Perna viridis) from the coastal area of Thailand. Environ. Pollut. 119: 245-252.

Castillo, J. M., J. Casas and E. Romero. 2011. Isolation of an endosulfan-degrading bacterium from a coffee farm soil: Persistence and inhibitory effect on its biological functions. Sci. Total Environ. 412-412: 20-27.

Coimbra, A. M., M. A. Reis-Henriques and V. M. Darras. 2005. Circulatingthyroid hormone levels and Iodothyronine deiodinase activities in Nile tilapia (Oreochromis niloticus) following dietary exposure to endosulfan and Aroclor 1254. Comp. Biochem. Physiol. Toxicol. Pharmacol. 141:8-14.

Da Cuña, R. H., G. R. Vázquez, M. N. Piol, N. V. Guerrero, M. C. Maggese and F. L. Lo Nosto. 2011. Assessment of the acute toxicity of the organochlorine pesticide endosulfan in Cichlasoma dimerus (Teleostei, Perciformes). Ecotoxicol. Environ. Safe. 74: 1065-1073.

Daly, G. L., Lei, Y. D., C. Teixeira, D. C. G. Muir and F. Wania. 2007. Pesticides in western Canadian mountain air and soils. Environ. Sci. Technol. 41: 6020-6025.

46


47

Doong R. A., C. K. Peng, Y. C. Sun and P. L. Liao. 2002. Composition and

distribution of organochlorine pesticides residues in surface sediments from

the Wu-Shi River estuary, Taiwan. Mar. Pollut. Bull. 45: 246-253. Dutta, H. M. and D. A. Arends. 2003. Effects of

endosulfan on brain acetylcholinesterase activity in juvenile bluegill sunfish.

Environ. Res. 91: 157-162. Golfinopoulos, S. K., A. D. Nikolaou, M. N. Kostopoulou, N. K. Xilourgidis, M. C. Vagi and D. T. Lekkas. 2003.

Organochlorine pesticides in the surface waters of Northern Greece. Chemosphere

50: 507-516. Goswami, S., K. Vig and D. K. Singh. 2009.

Biodegradation of and endosulfan by Aspergillus sydoni. Chemosphere 75: 883-888.

Hussain, S., M. Arshad, M. Saleem and Z. A. Zahir. 2007. Screening of soil fungi in vitro degradation of endosulfan. World J. Microbiol. Biotechnol. 23: 939-945.

Jiang, Y. F., X. T. Wang, Y. Jia, F. Wang, M. H. Wu, G. Y. Sheng and J. M. Fu. 2009. Occurrence, distribution and possible sources of organochlorine pesticides in agricultural soil of Shanghai, China. J. Hazard. Mater. 170: 989-997.

Joseph, R., S. Reed, K. Jayachandran, C. Clark-Cuadrado and C. Dunn. 2010. Endosulfan has no adverse effect of soil respiration. Agr. Ecosys. Environ. 138: 181-188.

Kamei, I., K. Takagi and R. Kondo. 2011. Degradation of endosulfan and endosulfan sulfate by white- rot fungus, Trametes hirsute. J. Wood Sci. 57: 317-322.

Kataoka, R., K. Takagi and F. Sakakibara. 2010. A new endosulfan-degrading fungus, Mortieralla species isolated from a soil contaminated with organochlorine pesticides. J. Pestic. Sci. 35(3): 326-332.

Kataoka, R., K. Takagi and F. Sakakibara. 2011. Biodegradation of endosulfan by Mortieralla sp. strain W8 in soil: Influence of different substrates on biodegradation. Chemosphere 85: 548-552.

Kegley, S. E., B. R. Hill, S. Orme and A. H. Choi. 2009. PAN Pesticide Database. Pesticide Action Network, North America (San Francisco, CA). [Online]. Available http://www.pestici deinfo.org (17 February 2013).

Kim, J. H. and A. Smith. 2001. Distribution of organochlorine pesticides in soils from South Korea. Chemosphere 43: 137-140.

Kumar, M. and L. Philip. 2006. Adsorption and desorption characteristics of hydrophobic pesticide endosulfan in four Indian soils. Chemosphere 62: 1064-1077.

Kumar, K., S. S. Devi, K. Krishnamurthi, G. S. Kanade and T. Chakrabarti. 2007. Enrichment and isolation of endosulfan degrading and detoxifying bacteria. Chemosphere 68: 317-322.


48

Kumar, M., C. V. Lakshmi and S. Khanna. 2008. Biodegradation and bioremediation of endosulfan contaminated soil. Bioresource Technol. 99: 3116-3122.

Kwon, G. S., J. E. Kim, T. K. Kim, H. Y. Sohn, S. C. Koh, K. S. Shin and D. G. Kim. 2002. Klebsiella pneumonia KE-1 degrades endosulfan without formation of the toxic metabolites, endosulfan sulfate. FEMS Microbiol. Lett. 215: 255-259.

Kwon, G. S., H. Y. Sohn, K. S. Shin, E. Kim and B. l. Seo. 2005. Biodegradation of the organochlorine insecticide, endosulfan, and the toxic metabolite, endosulfan sulfate, by Klebsiella oxytoca KE-8. Appl. Microbiol. Biotechnol. 67: 845-850.

Leong, K. H., L. L. B. Tan and A. M. Mustafa. 2007. Contamination levels of selected organochlorine and organophosphate pesticides in the Selangor river, Malaysia between 2003 and 2003. Chemosphere 66: 1153-1159.

Li, W., Y. Dai, B. Xue, Y. Li, X. Peng, J. Zhang and Y. Yan. 2009. Biodegradation and detoxification of endosulfan in aqueous medium and soil by Achromobacter xylosoxidans strain CS5. J. Hazard. Mater. 167: 209-216.

Li, Q., X. Wang, J. Song, H. Sui, L. Huang and L. Li. 2012. Seasonal and diurnal variation in concentrations of gaseous and particulate phase endosulfan. Atmos. Environ. 61: 620-626.

Ling, Y. C. and H. C. Teng. 1997. Supercritical fluind extraction and clean up of organochlorine pesticides and polychlorinated biphenyls in mussel. J. Chromatogr. A. 790: 153-160.

Miglioranza, K .S. B., M. A. González Sagrario, J. E. Aizpún de Moreno, V. J. Moreno, A. H. Escalante and M. L. Osterrieth. 2002. Agricultural soil as a potential source of organochlorine pesticides into nearby pond. Environ. Sci. Pollut. Res. Int. 9: 250-256.

Migliolanza, K. S. B., J. E. A. de Moreno and V. J. Moreno. 2004. Organochlorine pesticides sequestered in the aquatic macrophyte Schoenoplectus californicus (C.A. Mayer) Soják from a shallow lake in Argentina. Wat. Res. 38: 1765-1772.

Pandit, G. G., A. M. Mohan Rao, S. K. Jha, T. M. Krishnamoorthy, S. P. Kale, K. Raghu and N. B. K. Murthy. 2001. Monitoring of organochlorine pesticide residues in Indian marine environment. Chemosphere 44: 301-305.

Paul V. and E. Balasubramanian. 1997. Effect of single and repeated administration of endosulfan on behavior and its interaction with centrally acting drugs in experimental animals: a mini review. Environ. Toxicol. Pharmacol. 18: 571-575.

Poolpak, T., P. Pokethitiyook, M. Kruatrachue, U. Arjarasirikoon and N. Thanwaniwat. 2008. Residue analysis of organochlorine pesticides in the Maeklong river of central Thailand. J. Hazard. Mater. 156: 230-239.


47

Rissato, S. R., M. S. Galhiane, V. F. Ximenes, R. M. B. de Andrade, J. L. B. Talamoni, M. Libânio, M. V. de Almeida, B. M. Apon and A. A. Cavalari. 2006. Organochlorine pesticides and polychlorinated Biphenyls in soil and water samples in the Northeastern part of São Paulo State, Brazil. Chemosphere 65: 1949-1958.

Rivero, A., A. Niell, V. Cesio, M. P. Cerdeiras and H. Heinzen. 2012. Analytical methodology for the study of endosulfan bioremediation under controlled conditions with white rot fungi. J. Chromatogr. B. 907: 168-172.

Samoh, A. N. H. and M. S. Ibrahim. 2009. Organochlorine pesticide residues in the major river of Southern Thailand. EvironmentAsia. 1: 30-34.

Shukla, G., A. Kumar, M. Bhanti, P. E. Joseph and A. Taneja. 2006. Organochlorine pesticides contamination of groundwater in the city of Hyderabad. Environ. Int. 32: 244-247.

Shivaramaiah, H. M. and I. R. Kennedy. 2006. Biodegradation of endosulfan by soil bacterium. J Environ. Sci. Heal. B. 41: 895-905.

Singh, D. K. 2008. Biodegradation and bioremediation of pesticides in soil: concept, method and recent developments. Indian J. Microbiol. 48: 35-40.

Sojinu, O. S., O. O. Sonibare, O. O. Ekundayo and E. Y. Zeng. 2012. Assessment organochlorine pesticides residues in higher plants from oil exploration areas of Niger Delta, Nigeria. Sci. Total Environ. 433: 169-177.

Sumith, J. A., P. Parkpian and N. Leadprathom. 2009. Dredging influenced sediment toxicity of endosulfan and lindane on black tiger shrimp (Penaeus monodon Fabricius) in Chanthaburi River estuary in Thailand. Int. J. Sediment Res. 24: 455-464.

Tan, L., M. He, B. Men and C. Lin. 2009. Distribution and sources of organochlorine pesticides in water and sediments from Daliao River estuary of Liaodong Bay, Bohai (China). Estuar. Coast. Shelf. S. 89: 119-127.

Thapinta, A. and P. F. Hudak. 2000. Pesticides use and residues occurrence in Thailand. Environ. Monit. Assess. 60: 103-114.

Turgut, C. 2003. The contamination with organochlorine pesticides and heavy metals in surface water In Küçük Menderes River in Turkey, 2000-2002. Environ. Int. 29:29-32.

Verma, K., N. Agrawal, M. Farooq, P. B. Misra and R. K. Hans. 2006. Endosulfan degradation by Rhodococcus strain isolated from earthworm gut. Ecotoxicol. Environ. Safe. 64: 377-381.

49


48

Vorkamp, K., F. Riget, M. Glasius, M. Pécselic, M. Lebeuf and D. Muir. 2004. Chlorobenzenes, chlorinated pesticides, coplanar chlorobiphenyls and other organochlorine compound in Greenland biota. Sci. Total Environ. 331: 157-175.

Wang, F., X. Jiang, Y. R. Bian, F. X. Yao, H. J. Gao, G. F. Yu, J. C. Munch and R. Schroll. 2007. Organochlorine pesticides in soils under different land usage in the Taihu Lake region, China. J. Environ Sci. 19: 584-590.

Weber, J., C. J. Halsall, D. Muir, C. Teixeira, J. Small, K. Solomon, M. Hermanson, H. Hung and T. Bidleman. 2010. Endosulfan, a global pesticide: a review of its fate in the environment and occurrence. Sci. Total Environ. 408: 2966-2984.

Xie, H., F. Gao, W. Tan and W. Shu-Guang. 2011. A short-term study on the interaction of bacteria, fungi and endosulfan in soil microcosm. Sci. Total Environ. 412-413: 375-379.

Yeo, H. G., M. Choi and Y. Sunwoo. 2004. Seasonal variations in atmospheric concentrations of organochlorine pesticides in urban and rural areas of Korea. Atmos. Environ. 38: 4779-4788.

Zhang, H. B., Y. M. Luo, Q. G. Zhao, M. H. Wong and G. L. Zhang. Residues of organochlorine Pesticides in Hong Kong soils. Chemosphere 63: 633-641.

Zhao, Z., L. Zhang, J. Wu and C. Fan. Distribution and bioaccumulation of organochlorine pesticides in surface sediments and benthic organisms from Taihu Lake, China. Chemosphere 77: 1191-1198. [Online]. Available http://chm.pops.int/Convention/Media/Pressreleases/Widelyusedpesticideendosulfanphaseout/tabid/2216/language/en-US/Default.aspx (9 June 2013).

50

http://chm.pops.int/Convention/Media/Pressreleases/Widelyusedpesticideendosulfanphaseout/tabid/2216/language/en-US/Default.aspx%20(9





51

กลยทธการจดการผลตผกกางมงของกลมเกษตรกรบานสะอาดสมศร ต าบลภปอ อ าเภอเมอง จงหวดกาฬสนธ

The Strategy of Production Management of Vegetable Production in Nylon-net House for Ban Sa-at Som Sri Farmers Group in Phupor Sub-district, Mueang District

Kalasin Province

นงนภส ศรวรรณหอม1* และสภาภรณ พวงชมภ2 Nongnapat Siriwanhom1* and Supaporn Poungchompu2

1ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนจงหวดอดรธำน อดรธำน 41000 2สำขำธรกจกำรเกษตร คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน ขอนแกน 40000

1Udonthani Provincial Land Reform Office, Udonthani, Thailand 41000 2Agricultural Business Program, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Khon Kean University

Khon Kean, Thailand 40000 *Corresponding auther: [email protected]

Abstract

This research aims to study management, cost, return, problems and obstacles of the vegetable

nylon-net house production. The main objective is to create strategies for vegetable production in vegettable nylon-net house for Baan Sa-at Som Sri farmers group in Phupor Sub-district, Mueang district, Kalasin province. Interview was used as a research tool with village committee and group members as participants. The study revealed that from 31 members of vegetable growers, 9 members are independent growers. In this, the main vegetables are Choi Sum, Kale, Coriander, and Dill with 80% of production sold at a self-reliance community centre and 20% directly to the consumers. It was found that the net profit per 22 square meters are 708.80 Baht for Choi Sum, 572.80 Baht for Kale, 381.30 Baht for Coriander, and 92.10 Baht for Dill. Two main problems were found in this research, one being a lack of knowledge within group members; and the other being an ineffective organizational management. These problems were found to be the root causes for vegetables being sold at low prices. Thus, the strategies for organization development were identified to be 1) organization management competency strategy; 2) production skill development strategy; 3) capital management strategy; and 4) marketing strategy. These then turned into 3 projects, namely, 1) organization management and leadership empowerment project; 2) nylon-net house production plan project, and 3) capital management and book-keeping system.

Keywords: management strategy, negetable production, nylon-net house


วำรสำรวจยและสงเสรมวชำกำรเกษตร 31(1): 51-61

52

บทคดยอ

กำรศกษำนมวตถประสงค เพอศกษำกำรจดกำรผลต ตนทน ผลตอบแทน ตลอดจนปญหำและอปสรรคในกำรผลตผกกำงมง เพอวำงแผนกลยทธใหกบกลมปลกผกกำงมงบำนสะอำดสมศร ต ำบลภปอ อ ำเภอเมอง จงหวดกำฬสนธ โดยกำรสมภำษณขอมลจำกแบบสอบถำมส ำหรบกรรมกำรและสมำชกกลม ผลกำรศกษำ พบวำ กลมมสมำชกทงหมด 31 คน ปจจบนมสมำชกทปลกผกกำงมงจ ำนวน 9 คน และแยกปลกผกเปนรำยบคคล ซงผกทสมำชกกลมนยมปลก คอ ผกกวำงตง ผกคะนำ ผกช และผกชลำว แหลงจ ำหนำย คอ ศนยชมชนพงตนเองฯ รอยละ 80 และขำยใหผบรโภคโดยตรง รอยละ 20 โดยมก ำไรตอแปลงตอรน (22 ตร.ม.) ดงน ผกกวำงตง 708.80 บำท ผกคะนำ 572.80 บำท ผกช 381.30 บำท และผกชลำว 92.10 บำท

ปญหำทพบ คอ กลมไมมควำมรและทกษะกำรบร หำรจ ดกำรองคกร กำรใช ประโยชนจำกโรงเรอนยงไมเกดประสทธภำพสงสด และผกยงขำยไดในรำคำต ำ ดงนน จงไดมกำรก ำหนดแผนเชงกลยทธ ในกำรพฒนำองคกร ไดแก 1) กลยทธกำรเพมขดควำมสำมำรถในกำรบรหำรองคกร 2) กลยทธกำรพฒนำทกษะกำรผลต 3) กลยทธกำรบรหำรจดกำรทนของกลม 4) กลยทธกำรตลำด และไดน ำกลยทธไปสแผนปฏบตกำร จ ำนวน 3 โครงกำร ไดแก 1) โครงกำรฝกอบรมกำรบรหำรจดกำรองคกรและกำรเปนผน ำ 2) โครงกำรจดท ำแผนกำรผลตผกกำงมง และ 3) โครงกำรบรหำรจดกำรทนและกำรจดท ำบญชฟำรม และหนวยงำนภำครฐตองพฒนำองคควำมรดำนกำรจดกำรองคกรตลอดจนเทคนคกำรปลกผกกำงมงใหเกษตรกรอยำงจรงจง

ค าส าคญ: กลยทธ กำรจดกำรผลต ผกกำงมง

ค าน า

ผกกำงมง คอ ผกทปลกในโรงเรอนตำขำยเพอปองกนแมลงไมใหเขำท ำลำยผกใหเกดควำมเสยหำย ลดกำรใชสำรเคมในกำรปองกนก ำจดแมลงศตรผกเพอใหเปนผกปลอดสำรพษ ท ำใหเกดควำมปลอดภยตอผบรโภค เกษตรกร และสงแวดลอม และยงเปนกำรลดตนทนกำรผลตในระยะยำว ซงเทำกบท ำใหเกษตรกรมรำยไดทดข น โดยเฉพำะในยคทผบรโภคไดหนมำใสใจตอสขภำพ มกำรเลอกบรโภคอำหำรทปลอดภย ถงแมจะมรำคำทสงขนกตำม จำกควำม ส ำคญดงกลำวขำงตน ส ำนกงำนปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ซงมหนำทในกำรพฒนำเกษตรกรหลงจำกไดรบกำรจดสรรทดน ใหมคณภำพชวตดขน สำมำรถด ำรงชวตอยบนทดน ทไดรบกำรจดสรรไดอยำงยงยน รกผนดนไมทงถน จงไดสงเสรมใหมกำรปลกผกกำงมงขนในเขตปฏรปทดน โดยไดสรำงโรงเรอนปลกผกกำงมงขนเมอป พ.ศ. 2552 ในนคมกำรเกษตร ต ำบลคลองนครเนองเขต อ ำเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรำ เพอเปนศนยเรยนรกำรใชทดนใหกบเกษตรกรทมทดนเลกนอย มแรงงำนจ ำกด สำมำรถใช ท ด นให เก ดประโยชนส งส ด เพอ ใหด ำรงชวตในสงคมไดอยำงยงยน และเปนตนแบบใหกบส ำนกงำนปฏรปทดนจงหวดตำงๆ ในกำรผลตผกปลอดภย และเมอปลำยป พ.ศ. 2554 และตนป พ.ศ. 2555 ไดสนบสนนโรงเรอนผกกำงมงในพนทนคมเศรษฐกจพอเพยง บำนสะอำดสมศร หม 2 ต ำบลภปอ อ ำเภอเมอง จงหวดกำฬสนธ จ ำนวน 4 หลง คดเปนมลคำประมำณ 196,000 บำท มงหวงใหกลมเกษตรกรใชโรงเรอนในกำรปลกผกปลอดสำรพษ เพอใหเกษตรกรไดบรโภคผกปลอดภย ตลอดจนสำมำรถยดเปนอำชพสรำงรำยไดใหกบครวเรอน (ศภกจ, 2554)


55

จำกกำรศกษำงำนวจยทเกยวของ สวนใหญเปนกำรศกษำดำนกำรผลตและกำรตลำดผกปลอดภย เทคโนโลยกำรปลกผกปลอดสำรพษ ตลอดจนกำรยอมรบเทคโนโลยกำรปลกผกกำงมงของเกษตรกร เชน ไกรเลศ และคณะ (2547) ไดจดท ำโครงกำรศกษำสถำนภำพของกำรใชโรงเรอนส ำหรบผลตพชสวน ในสภำพควบคม เพอกำรคำในประเทศไทย พบวำโครงสรำงสวนใหญทงเสำและโครงท ำจำกปนและเหลก ขณะทบำงสวนเรมดวยโครงไมไผ หลงคำโรงเรอนมงดวยพลำสตกท Anti-UV เปนสวนมำก โครงสรำงทเสยหำยบอยทสด คอ หลงคำซงเกดจำกลมพดแรง จรศกด (2538) อำงโดย มงคล และนจร (2541) พบวำ กำรปลกผกกำงมงเหมำะส ำหรบพนททมกำรปลกผกหลำยรนและปลกตอเนองกนตลอดป สำมำรถปองกนศตรพชไดมำกกวำรอยละ 70

ในกำรศกษำของชำตร และคณะ (2548) ไดจดท ำโครงกำรพฒนำกำรผลตผกคณภำพและถำยทอดเทคโนโลยกำรปลกผกปลอดสำรพษในโรงตำขำยกนแมลง พบวำ กำรน ำเทคโนโลยมำใชปรบปรงระบบกำรผลตจะท ำใหตนทนกำรผลตในระยะแรกสงขน แตในระยะยำว พบวำ ตนทนกำรผลตลดลงตำมล ำดบ ใน ขณะทปรมำณและคณภำพผลผลตสงขน เชนเดยวกบ ชลำกร (2546) ไดศกษำกำรผลตและกำรตลำดผกปลอดภยจงหวดขอนแกน พบวำ ตนทนกำรผลตผกปลอดภยนอกมงตำขำย สงกวำตนทนของกำรผลตผกปลอดภยในมงตำขำย ผกทควรท ำกำรผลตในมงตำขำย ไดแก คะนำ และกวำงตง เนองจำกมงตำขำยจะท ำใหผกมสสด หวำนกรอบ นำรบประทำนมำกกวำ และเรขำ (2543) ไดศกษำกำรยอมรบเทคโนโลยกำรปลกผกกำงมงของเกษตรกรในจงหวดกำญจนบร พบวำ เกษตรกรสวนใหญตดสนใจปลกผกกำงมง เพรำะค ำนงถงสขภำพและควำมปลอดภยของตนเองและสมำชกในครอบครว และจะปลกผกกำงมงตอไป แตยงไมแนใจทจะซอมงตำขำยมำใชเอง

จำกกำรศกษำงำนวจยทเกยวของขำงตน พบวำ ยงไมมกำรศกษำในเรองกลยทธกำรจดกำรผลตผกกำงมงแตอยำงใด กำรศกษำในครงนจงเลอกศกษำกลยทธกำรจดกำรผลตผกกำงมง เพอใหเกษตรกรมแนวทำงในกำรวำงแผนกำรผลตผกกำงมงใหไดอยำงตอเนอง มประสทธภำพ สำมำรถปองกนกำรสะสมโรคและแมลง ท ำใหเกษตรกรเกดควำมมนใจ กลำลงทนสรำงมงเพม สำมำรถขยำยพนทปลก ขยำยตลำด เพมรำยได และมสขภำพแขงแรง เปนไปตำมวตถประสงคของส ำนกงำนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

วธด าเนนการวจย

ประชำกรในกำรศกษำครงน คอ เกษตรกรบำนสะอำดสมศร ต ำบลภปอ อ ำเภอเมอง จงหวดกำฬสนธ ทเขำรบกำรฝกอบรมเทคนคกำรท ำโรงเรอนกำงมง และเปนสมำชกกลมปลกผกกำงมง จ ำนวน 31 คน โดยเลอกกลมตวอยำงแบบเฉพำะเจำะจง (Purposive selection) คอ สมำชกกลมทยงคงท ำกจกรรมปลกผกกำงมง จ ำนวน 9 คน รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถำมแบบปลำยเปดและปลำยปด และวเครำะหขอมลเชงพรรณนำในดำนเศรษฐกจและสงคม โดยใช SWOT เปนเครองมอในกำรวเครำะหศกยภำพของกลม ตลอดจนปญหำอปสรรคจำกกำรด ำเนนงำน โดยมสภำพแวดลอมดำนสงคมและเศรษฐกจ เชน เพศ อำย รำยได ระดบกำรศกษำ และประสบกำรณกำรปลกผก เปนตวแปรอสระ สวนตวแปรตำม คอ 1) สภำพปญหำกำรจดกำรผลต 2) สภำพปญหำกำรจดกำรตลำด จำกนนท ำกำรวเครำะห SWOT กลมปลกผกกำงมง แลวจดท ำขอเสนอแนะแนวทำงกำรสรำงกลมใหเขมแขง สวนกำรวเครำะหขอมลเชงปรมำณ เปนกำรวเครำะหตนทนและผลตอบแทนของกำรผลตผกกำงมง โดยใชโปรแกรม Microsoft Excel ในกำรวเครำะหขอมลเพอประกอบกำรอธบำยผลกำรศกษำ

53


54

ผลการวจยและวจารณ

ขอมลทวไปของกลม ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนจงหวดกำฬสนธ ด ำเนนกำรจดสรรทดนใหเกษตรกรเขำท ำประโยชนในทดนเอกชน ซงเปนทดนทจดซอดวยเงนกองทนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม จ ำนวน 31 คน คนละ 2 ไร 2 งำน ใหไดรบสทธในกำรเขำท ำประโยชนและเชำซอทดน ในระยะแรกเกษตรกรทงหมดไดมกำรรวมกลมจดตงวสำหกจชมชนขน โดยด ำเนนกจกรรมเลยงโคและปลกผกปลอดสำรพษเพอเพมรำยไดใหกบครอบครว และเมอปลำยป พ.ศ. 2554 และตนป พ.ศ. 2555 ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ไดสนบสนนโรงเรอนกำงมงจ ำนวน 4 หลงเพอเพมสมรรถนะและประสทธภำพกำรใชทดนขนำดเลกในกำรปลกผก ในระยะแรกไดรบควำมรวมมอจำกเกษตรกรทกคน แตปจจบนยงคงเหลอสมำชกทปลกผกกำงมงจ ำนวน 9 คน และปลกผกเปนรำยบคคล เนองจำกกลมขำดองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรองคกร ขำดกำรวำงแผนกำรผลตทเปนระบบ และขำดกำรวำงแผนกำรปฏบตงำนทเหมำะสม ดงนน เพอใหเกษตรกรสำมำรถรวมกลมในกำรปลกผกกำงมงได และเกดประโยชนสงสดตอกลมเกษตรกร ตลอดจนเกษตรกรในพนทใกลเคยงทมควำมสนใจเรยนรวธกำรปลกกำงมง ใหเกดองคควำมรในกำรผลตผกปลอดภย กำรวเครำะหสภำพแวดลอมภำยนอกและสภำพแวดลอมภำยใน ของกลมปลกผกกำงมงบำนสะอำดสมศรโดยใช SWOT เปนเครองมอ จงมควำมจ ำเปนอยำงยง เชนเดยวกบสมำคมกำรคำเกษตรอนทรยของสหรฐ (Organic Trade Association: OTA) ทไดใช SWOT เปนเครองมอชวยในกำรวำงแผนยทธศำสตรกำรพฒนำธรกจเกษตรอนทรยในประเทศ ซงชวยใหรจดแขง จดออน โอกำส และอปสรรค ท ำใหเขำใจสภำพกำรณและแนวโนมธรกจเกษตรอนทรยไดดยงขน (สมำคมกำรคำเกษตรอนทรยของสหรฐ, มปป)

โดยมกำรวเครำะหองคกรของกลมปลกผกกำงมงบำนสะอำดสมศร ดงน จดแขง (Strength: S) 1. เกษตรกรมทกษะกำรปลกผกปลอดสำรพษกอนปลกผกกำงมง เฉลย 4.44 ปตอคน 2. มงสำมำรถปองกนแมลงไดดจรง 3. สำมำรถปลกผกในมงไดตลอดทงป 4. มง คอ ภำพลกษณของควำมปลอดภยทชดเจน 5. ผกกำงมงมรำคำสง ท ำใหเกษตรกรมรำยไดด 6. เกษตรกรมควำมสขในกำรปลกผกและมสขภำพแขงแรง จดออน (Weakness: W) 1. เกษตรกรไมมควำมรเรองกำรบรหำรจดกำรองคกร 2. เกษตรกรทงมำจำกหลำยหมบำน จงขำดควำมคนเคยและเปนอนหนงอนเดยวกน 3. เกษตรกรไมใสใจรำยละเอยดในกำรปลกผกกำงมง 4. เกษตรกรไมสำมำรถวำงแผนกำรผลตใหเหมำะสมได 5. กำรไมปลกผกในลกษณะกลม เปนอปสรรคในกำรไดรบกำรสนบสนนจำกหนวยงำนภำครฐและกำรถำยทอดองคควำมรใหเกษตรกรทสนใจได 6. ปรมำณววทเกษตรกรเลยงในหมบำนมนอย ท ำใหตองหำแหลงจ ำหนำยป ยคอกจำกนอกหมบำนซงมรำคำแพง โอกาส (Opportunity: O) 1. ผกกำงมงเปนทตองกำรของตลำด

2. ไดรบกำรสนบสนนมงฟรจำก ส.ป.ก. 3. สถำนทปลกผกกำงมงอยใกลตวเมอง

กำฬสนธ 4. มพอคำรวบรวมผกปลอดสำรพษทอยใกล

หมบำน


55

5. หนวยงำนภำครฐใหกำรสนบสนนองคควำมร

6. หนวยงำนภำครฐใหควำมชวยเหลอเรองกำรพฒนำโครงสรำงพนฐำน

7. ส.ป.ก.จงหวดกำฬสนธสนบสนนสนเชอดอกเบยต ำ

8. ส ำนกงำนปศสตวจงหวดกำฬสนธ สนบสนนโคเนอ เพอผลตป ยคอกส ำหรบใชปลกผก อปสรรค (Threat: T)

1. มงมนอยเมอเทยบกบจ ำนวนเกษตรกร 2. ผกทผลตไดไมเพยงพอตอควำมตองกำร

ของตลำด 3. ส.ป.ก. ไมไดใหองคควำมรเรองกำรปลก

ผกกำงมงแกเกษตรกรอยำงละเอยด จงพบปญหำในกำรผลต

4. หนวยงำนทเกยวของ ขำดกำรดแลกำรบรหำรจดกำรกลมอยำงใกลชดและตอเนองท ำใหกลมขำดควำมเขมแขงและไมสำมำรถด ำรงควำมเปนกลมไวได

กำรวเครำะห SWOT จะชวยใหผบรหำรไดทรำบถงจดแขง จดออน โอกำสและอปสรรคขององคกร กอนน ำไปใชในกำรก ำหนดกลยทธ ซงนยมท ำกนอยำงแพรหลำยในรปของ TOWS Matrix (Fred, D. (1999) อำงโดย พกตรผจง และพส (2542)) ดงน จดแขงขององคกร (S) โอกำสขององคกร (O)

- ใชประโยชนจำกโอกำสโดยอำศยจดแขงขององคกร ( SO)

ขอจ ำกดขององคกร (T) - อำศยจดแขงเพอหลกเลยงอปสรรค (ST)

จดออนขององคกร(W) โอกำสขององคกร (O)

- ใชโอกำสลบลำงจดออนขององคกร (WO) ขอจ ำกดขององคกร (T)

- ลดจดออนและหลกเลยงขอจ ำกด (WT) การจดการการผลต ในกำรศกษำกลยทธกำรจดกำรผลตผกกำงมงของกลมเกษตรกรบำนสะอำดสมศร พบวำ เดมกลม มสมำชกทงหมด 31 คน จดตงกลมโดยมวตถประสงคเพอเพมองคควำมรในกำรปลกผกปลอดสำรพษและกำรรวมกลมผลต สวนสมำชกทยงคงปลกผกกำงมง ทง 9 คน กไมมประสบกำรณในกำรปลกผกกำงมง มำกอนและไมไดรบกำรฝกอบรมเรองกำรปลกผกกำงมงอยำงจรงจง ผกทนยมปลกในมง ไดแก ผกกวำงตง ผกคะนำ ผกช และผกชลำว เหตผลทเกษตรกรยงคงปลกผกกำงมง เพรำะเกษตรกรและผบรโภคปลอดภย รสชำต อรอย รำคำด ตนทนต ำ ประหยดน ำ ประหยด เวลำ และเปนมตรกบสงแวดลอม โดยมระดบควำม พงพอใจมำกทสด (Table 1) แตเกษตรกรทกรำยยง ไมกลำลงทนสรำงมงเพมเนองจำกรำคำสง ถงแมวำปรมำณมงมไมเพยงพอเปนปญหำในระดบมำกกตำม


56

Table 1 Level of advantages for vegetable in nylon-net house

Items Mean ( X ) S.D. Level of advantage Safety consumable vegetable 4.89 0.33 very advantage Safety for farmers and consumers 4.89 0.33 very advantage Friendly environment 4.89 0.33 very advantage More delicious 4.89 0.33 very advantage Better selling price 4.78 0.44 very advantage Higher demand in market 5.00 0* very advantage Higher yield per area 5.00 0* very advantage Good house preventing insects 5.00 0* very advantage Reducing the chemical cost 5.00 0* very advantage Period shorten in management 4.78 0.67 very advantage Water saving 5.00 0* very advantage

ตนทนและผลตอบแทน ตนทนทงหมดตอกโลกรมตำมประเภทผกพบวำ ผกกวำงตง 22.28 บำท ผกคะนำ 25.69 บำท ผกช 26.29 บำท และผกชลำว 26.93 บำท รำคำจ ำหนำยเฉลยตอกโลกรมของผกทง 4 ชนด คอ ผกกวำงตงและผกคะนำ 40 บำท ผกช 39 บำท และผกชลำว 30 บำท เกษตรกรสำมำรถปลกผกได 5 รนตอป ท ำใหมก ำไรสทธตอมงตอป (พนทปลก 66 ตร.ม.ตอมง) ดงน ผกกวำงตงก ำไรสทธ 10,632 บำท ผกคะนำ 8,592 บำท ผกช 5,719 บำท และผกชลำว 13,81.5 บำท (Table 2) ซงแสดงใหเหนวำ เกษตรกรควรเลอกผลตผกกวำงตงเปนหลกเนองจำกมก ำไรสทธเฉลยตอ

กโลกรมสงสดรองลงมำ คอ ผกคะนำ และผกช สวนผกชลำวไมควรปลกตลอดป ควรเลอกปลกเฉพำะในฤดทจ ำหนำยไดรำคำด เนองจำกก ำไรสทธเฉลยตอกโลกรมตอปต ำมำก และจำกกำรวเครำะห SWOT จะเหนไดวำทกษะในกำรปลกผกปลอดสำรพษกอนเขำรวมโครงกำรปลกผกกำงมงของเกษตรกร บวกกบควำมสำมำรถในกำรปองกนแมลงของมงและกำรปลกผกในมงทสำมำรถท ำไดตลอดทงปจะสำมำรถน ำมำปรบใชในกำรวำงแผนกำรผลตผกแตละชนด ใหสอดคลองกบควำมตองกำรของตลำด ซงจะท ำใหเกษตรกรจ ำหนำยผกไดรำคำสง ใชมงไดอยำงคมคำ คนทนไดเรว

Tabl

e2 C

ost a

nd re

turn

for C

hoi s

um, K

ale, C

orian

der,

and

Dill

per a

rea*

per

crop

Un

it : B

aht

List

ing

Choi

Sum

Ka

le Co

riand

er

Dill

Cash

No

n ca

sh

Tota

l Ca

sh

Non

cash

To

tal

Cash

No

n ca

sh

Tota

l Ca

sh

Non

cash

To

tal

1. Va

riabl

e Cos

t 86

.75

493.2

3 58

0 17

9.75

536.2

4 71

5.99

106.7

5 37

0.47

477.2

99

.75

396.6

1 49

6.4

1

.1 W

age

48

9

53

1

36

7

39

3

1

.2 Se

ed

7

10

0

27

20

1

.3 Fe

rtilize

r/Bio-

fertili

zer

68

68

68

68

1

.4 Op

portu

nity c

ost

4.2

3

5.2

4

3.4

7

3.6

1

1

.5 Ma

rketin

g co

st 11

.75

11.75

11

.75

11.75

2. Fi

xed

Cost

311.4

1 31

1.41

31

1.41

311.4

1

311.4

1 31

1.41

31

1.41

311.4

1

Tota

l cos

t 86

.75

804.6

4 89

1.39

179.7

5 84

7.65

1027

.4 10

6.75

681.8

8 78

8.6

99.75

70

8.02

807.8

Aver

age

yield

(kilo

gram

) 40

40

30

30

Price

s per

kilog

ram

(Bah

t) 40

40

39

30

Total

cost

per

kilog

ram

(Bah

t) 22

.28

25.69

26

.29

26.93

Net p

rofit

per k

ilogr

am (B

aht)

17.72

14

.32

12.71

3.0

7

From

; Inte

rview

and

Calc

ulatio

n

Co

mmen

t* ar

ea =

22

squa

re m

eter a

nd 3

are

a in

1 ne

t

(1

) Opp

ortun

ity co

st fro

m int

eres

t rate

0.75

%

(2) I

n 1

year

Ban

Sa-

at So

m Sr

i farm

ers g

roup

can

grow

n 5

perio

ds.

57



58

การจดการการตลาด แหลงรบซอผกทส ำคญ คอ ศนยชมชนพง ตนเองบำนโนนสะอำด หมท 5 ต ำบลไผ อ ำเภอเมอง จงหวดกำฬสนธ ซงรบซอผกจำกเกษตรกรในปรมำณรอยละ 80 ของผกทงหมด และรอยละ 20 ขำยทแปลงใหกบผบรโภคทมำตดตอขอซอโดยตรง แตผกทผลต

ไดยงไมเพยงพอตอควำมตองกำรของตลำด และรำคำยงไมสงเทำทควรทงทเปนผกปลอดภยจำกสำรพษ ซงมสำเหตจำกเกษตรกรผลตและจ ำหนำยผกเปน รำยบคคล ท ำใหไมมควำมสำมำรถในกำรตอรองรำคำ (Figure 1)

Figure 1 Marketing channel of vegetable in nylon-net house

ปญหาและอปสรรค ปญหำหลกในกำรปลกผกกำงมงของเกษตรกร

คอ สมำชกรอยละ 88.88 จบกำรศกษำระดบประถม ศกษำปท 4 ท ำใหขำดองคควำมรเรองกำรบรหำรจดกำรองคกร ขำดองคควำมรในดำนกำรจดกำรผลตผกกำงมง ไมวำจะเปนกำรเลอกพนธผก กำรปลอย ใหมน ำขงในมง กำรจดกำรพนทรอบนอกมงซงเปนแหลงทอยอำศยของแมลงศตรผก ปรมำณววทเลยงในหมบำนมนอย ท ำใหตองหำแหลงจ ำหนำยป ยคอกจำกนอกหมบำน ซงมรำคำแพงท ำใหตนทนกำรผลตสงขน เกษตรกรขำดควำมเปนอนหนงอนเดยวกนไมปลกผกในลกษณะกลม เปนอปสรรคในกำรไดรบกำรสนบสนนจำกหนวยงำนภำครฐในดำนตำงๆ นอกจำกน กลมเกษตรกรยงไมไดรบกำรอบรมเรองกำรปลกผกกำงมงอยำงจรงจง หนวยงำนทเกยวของขำดกำรดแลกำรบรหำรจดกำรกลมอยำงใกลชดและตอเนอง จงท ำใหกลมซงไมมควำมเขมแขงไมสำมำรถด ำรงควำมเปนกลมไวได กำรใชประโยชนมงจงไมเปนระบบและไมคมคำเทำทควร กำรปลกผกกำงมงในพนทดงกลำวจงไมสำมำรถเปนแหลงเรยนรใหกบสมำชกในกลม และเกษตรกรในพนทได

จำกปญหำดงกลำวข ำงตนซงไดจำกกำรวเครำะห SWOT ไดมกำรน ำผลกำรวเครำะหรวมปรกษำหำรอกบกลมเกษตรกร และสำมำรถก ำหนดแผนกลยทธในกำรจดกำรกำรผลตผกกำงมง ภำยใตกำรดแลของส ำนกงำนกำรปฏรปทดนจงหวดกำฬสนธ ดงน แผนกลยทธดำนกำรพฒนำองคกรเปนกลยทธกำรพฒนำองคกรโดยกำรน ำเอำจดแขงและโอกำสทหนวยงำนภำครฐใหกำรสนบสนนโรงเรอนฟร และพรอมทจะสนบสนนองคควำมรดำนตำงๆ ใหแกเกษตรกร โดยกำรจดท ำโครงกำรฝกอบรมหลกสตร “กำรบรหำรจดกำรองคกรและกำรเปนผน ำ ” เปนโครงกำรทมผลมำจำกกลยทธดำนกำรพฒนำองคกร จดท ำขนเพอพฒนำศกยภำพกำรบรหำรจดกำรองคกร และควำมเปนผน ำของสมำชกกลม โดยเนนใหองคควำมรในเรองควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรรวมกลม หนำทของกรรมกำรบรหำรองคกรแตละต ำแหนง และหนำทและควำมรบผดชอบของสมำชกกลม กำรเคำรพซงกนและกน กำรฝกใหแสดงควำมคดเหนและกำรยอมรบควำมคดเหนของสมำชกในกลม กำรใหควำมรวมมอในกำรปฏบตงำนในทกๆ ดำน

vegetable in nylon-net house

a self-reliance community centre = 80% direct consumers = 20%


59

ตลอดจนรจ กกำรเสยสละประโยชนสวนนอยเพอประโยชนสวนใหญ เพอใหกลมมควำมเขมแขง สมำชกทกคนมลกษณะของกำรเปนผน ำ และสำมำรถถำยทอดองคควำมรใหกบผทมควำมสนใจในเรองกำรปลกผกกำงมงไดอยำงเตมใจ แผนกลยทธกำรพฒนำกำรผลต เปนกำรใช จดแขงและโอกำสในกำรแกไขจดออนโดยกำรก ำหนดโครงกำรฝกอบรมหลกสตร “แผนกำรผลตผกกำงมงภำยใตกำรด ำเนนงำนรปแบบกลม” เปนโครงกำรทมผลมำจำกกลยทธดำนกำรพฒนำกำรผลต จดท ำขนเพอพ ฒนำประส ทธ ภำพกำรใช โรงเร อนใหเก ดประโยชนสงสด โดยเนนบรหำรจดกำรโรงเรอนทง 4 หลง อยำงเปนระบบ วำงแผนกำรปลกผกไมใหซ ำชนดกนในแตละโรงเรอนแตละรอบกำรผลต ตลอดจนกำรคดเลอกพนธผกทเหมำะสมกบกำรปลกในโรงเรอน แตละฤดกำล และตำมควำมตองกำรของตลำด พฒนำ กำรปลกผกปลอดสำรพษใหไดมำตรฐำน GAP และมำตรฐำน Organic Thailand เพอสรำงควำมเชอมนใหผบรโภคและสรำงมลคำเพมใหกบผกกำงมงของกลม กำรดแลควำมสะอำดในโรงเรอนเพอไมใหเกดกำรสะสมโรค/แมลง กำรบรหำรจดกำรเวลำในกำรปลกและดแลรกษำผกของสมำชกอยำงมประสทธภำพ กำรศกษำดงำนกำรปลกผกกำงมงของสมำชกกลมทง 9 คน ณ นคมกำรเกษตรต ำบลคลองนครเนองเขต อ ำเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรำ เพอใหกลมไดเรยนรเทคนคในกำรปลกผกกำงมง ตลอดจนกำรดแลรกษำโรงเรอนใหใชประโยชนไดอยำงมประสทธภำพและใชไดนำนเพอใหเกดควำมคมคำตอกำรลงทนมำกทสด แผนกลยทธกำรตลำดตองมกำรขยำยตลำดผกกำงมง เพอปองกนกำรผกขำดดำนรำคำ โดยกำรเพมชองทำงกำรจ ำหนำยผกใหมำกขน มกำรสรำงตรำสนคำของกลม ตลอดจนขอรบกำรตรวจประเมนเพอใหไดใบรบรองมำตรฐำนกำรผลตทำงกำรเกษตรทดและเหมำะสม (GAP)

แผนกลยทธกำรพฒนำดำนกำรเงน มควำมจ ำเปนและส ำคญอยำงยงตอกำรพฒนำองคกร เพอใหกลมเขำใจและเหนควำมส ำคญของกำรบรหำรทน โดยกำรก ำหนดโครงกำรฝกอบรม หลกสตร “กำรบรหำรจดกำรทนและกำรจดท ำบญชฟำรม” เปนโครงกำรส ำคญทจะมองขำมไมได คอ กำรบรหำรจดกำรดำนกำรเงน เพรำะกลมตองมกำรระดมทน กำรหำทน กำรใชจำยเงนทน กำรจดเกบเงนทน และกำรแบงปนผลประโยชน ตลอดจนกำรจดท ำบญชเพอใหรสถำนะทำงกำรเงนของกลมและเปนหลกฐำนแสดงกำรหมนเวยนของทน ท ำใหรตนทน ผลตอบแทนของกำรผลตผกแตละชนดตอรน ตอแปลง หรอตอกโลกรม ซงสำมำรถใชประกอบกำรตดสนใจในกำรผลตรนตอไปได หำกกรรมกำรบรหำรกลมและสมำชกกลม ไมม ควำมเขำใจ กจะเปนปญหำอปสรรคในกำรด ำเนนงำน โครงกำรบรหำรจดกำรทนและกำรจดท ำบญชฟำรมจงมควำมจ ำเปนอยำงยง

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ปจจบนสมำชกกลมทยงคงปลกผกกำงมงม

จ ำนวน 9 คน และเปนกำรปลกรำยบคคลไมไดมกำรรวมกลมผลต เนองจำกกลมขำดองคควำมรดำนกำรบรหำรจดกำรองคกร และขำดองคควำมรดำนกำรผลตผกกำงมงอยำงเหมำะสมท ำใหผลผลตทไดรบตอปต ำและผลประโยชนเปนของรำยบคคล และยงไมสำมำรถเปนแหลงเรยนรใหกลมและเกษตรกรผทสนใจได หำกจะใหกำรใชมงเกดประสทธภำพสงสด ตองด ำเนน กลยทธกำรพฒนำองคกรและกลยทธกำรพฒนำกำรผลตไปพรอมๆ กน เพรำะเกษตรกรทงหมดมทกษะในกำรปลกผกสำมำรถปลกผกไดเปนอยำงด หำกไดเรยนรกำรเลอกพนธผกทเหมำะสมและวำงแผนกำรปลกผก ไดสอดคลองกบควำมตองกำรของตลำดรวมทงกำรดแลรกษำควำมสะอำดแปลงผกภำยในมงและบรเวณนอกมงอยำงถกวธ จะชวยท ำใหกำรผลตผก


60

มประสทธภำพมำกขน มกำรวำงแผนกำรดแลแปลงผกใหสมำชกทกคนอยำงเปนระบบและเทำเทยมกนในรปแบบกลม จะสำมำรถลดเวลำในกำรปลกผกของเกษตรกรแตละรำยได ท ำใหเกษตรกรมเวลำในกำรท ำกจกรรมอนไดอยำงเตมท กลยทธกำรพฒนำองคกรและกลยทธกำรพฒนำกำรผลตจงจ ำเปนตองท ำควบคกนเปนอนดบแรก จำกนนจงพฒนำควำมสำมำรถดำนกำรเงนขององคกรใหเกดควำมเขมแขง ในสวนของภำครฐ หลงจำกมกำรสนบสนนโรงเรอนใหกบกลมเกษตรกร ควรคอยเปนพเลยงใหอยำงใกลชดจนกลมมควำมเขำใจในระบบกำรบรหำรจดกำรกลมและระบบกำรผลตผกกำงมงทถกวธ เพอสรำงควำมเขมแขงกำรบรหำรจดกำรเองได และมกำรประชำสมพนธผกกำงมงของกลมเพอเพมรำคำตอกโลกรมในกำรจ ำหนำยผกแตละชนด ซงจะท ำใหเกษตรกรมรำยไดเพมขน


ขอขอบคณผชวยศำสตรำจำรย ดร.สภำภรณ พวงชมภ รองศำสตรำจำรยอมพน หอนำค และดร.หฤษฎ อนทะกนก ทไดกรณำใหค ำแนะน ำและเปนทปรกษำในกำรท ำวจยครงน และขอขอบคณส ำนกงำนกำรปฏรปทดนจงหวดกำฬสนธ ตลอดจนเกษตรกรกลมปลกผกกำงมงบำนสะอำดสมศร ต ำบลภปอ อ ำเภอเมอง จงหวดกำฬสนธ ทใหควำมชวยเหลอในกำรใหขอมลเปนอยำงด

เอกสารอางอง ไกรเลศ ทวกล ปรำโมทย สฤษดนรนดร

สชรำ เตชะวงคเสถยร สำวตร มจย ศกดดำ จงแกววฒนำ ถำวร ออนประไพ บญม ศร จนตนำ เอยมละออ ธรรมศกด ทองเกต และพนทรพย สบมำ. 2547. โครงการศกษาสถานภาพของการใชโรงเรอนส าหรบผลตพชสวนในสภาพควบคมเพอการคาในประเทศไทย. 75 น. ใน รำยงำนผลกำรวจย. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนสนบสนนกองทนกำรวจย.

จรศกด ศรชย. 2538. ปลกผกปลอดสารพษเพอสขภาพ. อำงโดย มงคล ดอนขวำ และนจร ดอนขวำ. 2541. ใน การศกษาการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม: กรณศกษาตนทนและผลตอบแทนจากการปลกผกปลอดสารเคม. 71 น. ใน รำยงำนผลกำรวจย. ขอนแกน: มหำวทยำลยขอนแกน.

ชลำกร วรรณเกษม. 2546. การผลตและการตลาดผกปลอดภย จงหวดขอนแกน. วทยำนพนธปรญญำโท. มหำวทยำลย ขอนแกน. 122 น.

ชำตร สทธกล ชชำต สนธทรพย อษณย ฉตรตระกล และอญชญ ชมพพวง. 2548. โครงการพฒนาการผลตผกคณภาพและถายทอดเทคโนโลยการปลกผกปลอดสารพษในโรงตาขายกนแมลง: ชดโครงการพชผกเพอสขภาพ. 81 น. ใน รำยงำนผลกำรวจย. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย.

เรขำ ศรเลศวมล. 2543. การยอมรบเทคโนโลยการปลกผกกางมงของเกษตรกรในจงหวดกาญจนบร. วทยำนพนธปรญญำโท. มหำวทยำลยเกษตรศำสตร. 147 น.


59

ศภกจ นฤมตร. 2554. โครงการฝกอบรมเทคนคการจดท าโรงเรอนกางมงและการถายทอดเทคโนโลยการผลตพชผกเชงระบบ. กำฬสนธ: ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนจงหวดกำฬสนธ. 4 น.

สมำคมกำรคำเกษตรอนทรยของสหรฐ. มปป. SWOT เกษตรอนทรยสหรฐอเมรกา. [ระบบออนไลน]. แหลงทมำ http://www. oain.net/index.php/2011-10-19-14-17-51/106-swot-เกษตรอนทรยสหรฐอเมรกำ (20 พฤษภำคม 2556).

Fred, D. 1999. Strategic Management. อำงโดย พกตรผจง วฒนสนธ และพส เดชะรนทร. 2542. การจดการเชงกลยทธและนโยบายธรกจ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย. 348 น.

61


62

การจดการปจจยการผลตของเกษตรกรภายใตโครงการบตรสนเชอเกษตรกร อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน

Agricultural Input Management of Farmers under the Farmer Credit Card Project in Ban Fang District, Khonkaen Province

เวชยนต อบมาสย1* และสภาภรณ พวงชมภ2

Wetchayan Obmasuyand1* and Supaporn Poungchompu2

1สาขาวชาธรกจการเกษตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ขอนแกน 40002 2ภาควชาเศรษฐศาสตรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ขอนแกน 40002

1An Independent Study Report for the Master of Science Thesis in Agribusiness, Graduate School Khon Kaen University, Khon Kaen, Thailand 40002

2Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University, Khon Kaen, Thailand 40002 *Corresponding auther: [email protected]

Abstract

The study of agricultural input management of farmers under the farmer credit card project

authorized by the Bank for Agriculture and Agricultural Cooperatives in the Ban Fang district, Khon Kaen province, aimed to investigate the patterns of input management of farmers by farmer. The study also investigated farmers’ satisfaction in farmer credit card service. This study used 261 randomized samples from a total of 810 farmers who purchased agricultural input using a farmer credit card. The study found that most farmers spent their personal budget on labor management, seeds, and herbicide, but they purchased the fertilizers by farmer credit card and would repay their debt within 2-5 months although they understood 47.12% of the details of the project. The satisfaction of the credit limit of the farmer’s credit card project was the highest since they perceived that the credit limit was adequate for purchasing necessary agricultural input. The satisfaction of the number of available business taking farmer credit cards was high. According to the results, it was recommended that the bank acknowledge farmers of all details and rights provided by the project in order to reach its efficient management.

Keywords: management, agricultural input, farmer credit


63

บทคดยอ

การศกษาการจดการปจจยการผลตของเกษตรกรภายใตโครงการบตรสนเชอเกษตรกร อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศกษาลกษณะการจดการปจจยการผลตของเกษตรกรดวยบตรสนเชอเกษตรกร และความพงพอใจของเกษตรกรทมตอการใหบรการบตรสนเชอเกษตรกร โดยรวบรวมขอมลจากการสมเลอกตวอยาง ดวยการอางองตารางของเครซและมอรแกน จากกลมเกษตรกรทใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต จงหวดขอนแกน จ านวน 261 ราย จากทงหมด 810 ราย ผลการศกษา พบวา เกษตรกรสวนใหญใชทนตนเอง ในการจดหาปจจยการผลตดานแรงงาน เมลดพนธและยาปราบศตรพช แตใชบตรสนเชอเกษตรกรซอป ย จากสหกรณการเกษตรเพอการตลาด และสวนใหญ คดวาจะช าระหนภายใน 2-5 เดอน หลงจากซอสนคาแลว แมว าเกษตรกรเขาใจรายละเอยดและสทธประโยชนตางๆ ของโครงการเพยงแค 47.1% แตพบวา ดานวงเงนสนเชอทไดร บจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกร มความพงพอใจอย ในระดบมากทสดเนองจากเกษตรกรเหนวา วงเงนทไดรบเพยงพอตอความตองการซอปจจยการผลต และความพงพอใจดานสถานทใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตมอยในระดบมาก จากขอมลดงกลาวธนาคารควรจดอบรมชแจงรายละเอยดและสทธประโยชนตางๆ เกยวกบโครงการใหเกษตรกรเขาใจ เพอใหการบรหารจดการภายใตโครงการด าเนนงานอยางมประสทธภาพ

ค าส าคญ: การจดการ ปจจยการผลตทางการเกษตร บตรสนเชอเกษตรกร

ค าน า

โครงการบตรสนเชอเกษตรกรเปนนโยบาย ทรฐบาลตองการสนบสนน ใหเกษตรกรสามารถจดหาปจจยการผลตทางการเกษตร ทมคณภาพและราคา ทเปนธรรม เพอลดตนทนการผลตและแบงเบาภาระดานการเงนของเกษตรกร ท าใหเกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดสะดวกรวดเรวขน ซงในระยะแรกไดด าเนนการน ารอง จดท าบตรสนเชอใหแกเกษตรกรผปลกขาวเปนอนดบแรก เพอใหสามารถจดหาปจจยการผลตทจ าเปน เชน เมลดพนธขาว ป ย ยาปราบศตรพช และน ามนเชอเพลง สวนในระยะตอไป จะขยายการจดท าบตรสนเชอเกษตรกรไปยงเกษตรกรผปลกพชชนดอนๆ โดยเฉพาะพชเศรษฐกจ อาท ยางพารา ออย มนส าปะหลง พรอมขยายการจดการปจจยการผลตและระบบสงเสรมการตลาดดวย

บตรสนเชอเกษตรกรถอเปนนวตกรรมทางการเงนใหมส าหรบเกษตรกร ทชวยอ านวยความสะดวกในการจายหรอซอสนคาแทนเงนสด เปนการเปดโอกาสใหเกษตรกรเขาถงบรการทางการเงน ททนสมย เฉกเชนคนในเมองทถอบตรเครดต และได เรมด าเนนการเมอวนท 29 กรกฎาคม 2555 ทจงหวดรอยเอด (ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ, 2555) เกษตรกรสามารถน าบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต เชน เมลดพนธ ยาปราบศตรพช ป ย และน ามนเชอเพลงจากรานคาทเขารวมโครงการ ท าใหเกษตรกรสามารถจดหาปจจยการผลตไดรวดเรว และลดภาระคาใชจายในการจดหาปจจยการผลต โครงการบตรสนเชอเกษตรกรเปนอกโครงการหนง ทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ไดรบนโยบายจากรฐบาลเพอสรางความพงพอใจ ใหแกเกษตรกรลกคาทใชบรการสนเชอการเกษตร โดยการอ านวยความสะดวกรวดเรวในการจดซอปจจยการผลต ดวยบตรสนเชอเกษตรกรของธนาคารแทนการช าระดวยเงนสด เพอลดปญหาทเกดขนจากการจดหาปจจยการ


64

ผลตของเกษตรกร เชน ลดระยะเวลาในการจดหาปจจยการผลต ลดระยะเวลาในการท าสญญา และเกษตรกรไมตองน าเงนสดไปซอสนคา ท าใหเกษตรกรไดร บปจจยการผลตในทนท ดงนน จงเปนทนาสนใจในการศกษาเกยวกบการวางแผนการผลต ของเกษตรกรทมบตรสนเชอเกษตรกร และความพงพอใจของเกษตรกรในการไดรบการบรการ เพอเปนแนวทางในการแนะน าลกคาทมบตรสนเชอเกษตรกร และเปนแนวทางในการพฒนาผลตภณฑและขยายฐานลกคาบตรสนเชอเกษตรกร


การศกษาครงนใชขอมลทตยภม (Secondary data) ส าหรบประกอบการวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive method) และขอมลปฐมภม (Primary data) มกลมประชากรเปาหมาย ไดแก เกษตรกรทใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต จ านวน 810 ราย ซงอาศยขอมลของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาบานฝาง จงหวดขอนแกน และมการ ใชวธเลอกตวอยางแบบหลายขนตอน ขนแรกเลอกจ านวนประชากรกลมตวอยาง ดวยการอางองตารางของเครซและมอรแกน ไดจ านวนประชากร กลมตวอยาง 261 ตวอยาง จากนนท าการเลอกตวอยางแบบเจาะจงระดบต าบล ทมเกษตรกรใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตสงสดใน 3 ต าบลแรก ไดแก ต าบลหนองบว ต าบลปาหวายนง และต าบลบานเหลา และเลอกหมบานในต าบลละ 4 หมบาน รวมทงหมด 12 หมบาน จากนนท าการเลอกเจาะจงตวอยางหมบานละ 24 ตวอยาง จ านวน 3 หมบาน และหมบานละ 21 ตวอยาง จ านวน 9 หมบาน ใชแบบสอบถามในการสอบถามขอมลเกยวกบสภาพพนฐานทางสงคม เศรษฐกจ ลกษณะการใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอ การใหบรการ เพออธบายลกษณะการใชบตรสนเชอ

เกษตรกรซอปจจยการผลต และน าเสนอขอมลในรป คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) คาสงสด (Maximum value) คาต าสด (Minimum value) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) ประกอบ การอธบายผลขอมล โดยการวเคราะหขอมลดวยวธทางสถต โดยใชโปรแกรมส าเรจรป SPSS for Windows และ Microsoft Excel พรอมก าหนดเกณฑการแปลความหมายของคะแนนเพอจดระดบคาเฉลยออกเปนชวง (ธานนทร, 2550) ดงน

คาเฉลย 4.50-5.00 พอใจมากทสด คาเฉลย 3.50-4.49 พอใจมาก คาเฉลย 2.50-3.49 พอใจปานกลาง คาเฉลย 1.50-2.49 พอใจนอย คาเฉลย 1.00-1.49 พอใจนอยทสด

ผลการวจย

สภาพทวไปของเกษตรกร

ขอมลทวไปของเกษตรกรทใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต จ านวน 261 ราย พบวา เกษตรกรสวนใหญเปนลกคาของธนาคารมานาน และอยในวยผสงอาย การประกอบอาชพ พบวา เกษตรกรประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลกคดเปน รอยละ 65.10 จ านวนแรงงานทใชท าการเกษตรภายในครวเรอนเฉลย 3.43 คน สวนใหญมจ านวนแรงงาน 3-4 คน คดเปนรอยละ 62.50 มพนทท าการเกษตรเฉลย 12.21 ไร พชหลกทเกษตรกรท าการเพาะปลก คอ ขาว เกษตรกรสวนใหญเปนลกคาธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเฉลย 14.37 ป รายไดจากการเกษตรในปการผลตทผานมาเกษตรกรมรายไดจากการเกษตร เฉลยรายละ 55,862.07 บาท มรายไดสงสด 160,000 บาท ต าสด 7,000 บาท สวนมากเกษตรกรมรายไดระหวาง 20,001-40,000 คดเปนรอยละ 39.46 รองลงมามรายไดระหวาง 40,001-60,000 บาท คดเปนรอยละ 19.54 ดงแสดงใน Table 1


65

Table 1 The number and percentage of farmers who used the farmer credit card purchasing inputs divided by income from agriculture in the past year

Items Frequency (farmers) Percentage Less than 20,000 Baht 20,001 - 40,000 Baht 40,001 - 60,000 Baht 60,001 - 80,000 Baht More than 10,000 Baht

34 103 51 31 42

13.03 39.46 19.54 11.88 16.09

Total 261 100.00 Mean (Baht) 55,862.07 Maximum (Baht) 7,000.00 Minimum (Baht) 160,000.00

การใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตและความตองการปจจยการผลตของเกษตรกร

โครงการบตรสนเชอเกษตรกรมวตถประสงคเพอลดภาระคาใชจายในการจดหาปจจยการผลต เพมชองทางการจดหาปจจยการผลตใหแกเกษตรกร และใหเกษตรกรเกดความสะดวก รวดเรวในการจดซอวสดอปกรณการเกษตร เกษตรกรสามารถน าบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต เชน เมลดพนธ ยาปราบศตรพช ป ย และน ามนเชอเพลง จากรานคาทเขารวมโครงการ ท าใหเกษตรกรสามารถจดหาปจจยการผลตไดรวดเรวและลดภาระคาใชจาย ในการจดหาปจจยการผลตแทนการช าระดวยเงนสด จากทเกษตรกรไดใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตแลว พบวา เกษตรกรใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตป ย จากสหกรณการเกษตรเพอการตลาดทงหมด และม

หนสนทเกดขนจากการใชบตรสนเชอเกษตรกรจดหาปจจยการผลตเฉลย 13,892.72 บาท สวนใหญเกษตรกรมหนสนจากการจดหาปจจยการผลตนอยกวา 10,000 บาท คดเปน รอยละ 46.74 รองลงมา มหนสนระหวาง 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 42.54 ดงแสดงใน Table 2

เกษตรกรคดวาจะช าระหนหลงจากทใชบตรสน เชอ เกษตรกรซอป จจยการผลตแลวภายใน ระยะเวลาเฉลย 5.26 เดอน สวนใหญจะช าระภายในระหวาง 2-5 เดอน จ านวน 203 ราย คดเปนรอยละ 77.70 รองลงมาระยะเวลา 10-12 เดอน จ านวน 32 ราย คดเปนรอยละ 12.30 เพราะเกษตรกรสวนใหญตองการลดภาระคาใชจายทเกดขนจากอตราดอกเบย และเสยดอกเบยนอยทสด ดงแสดงใน Table 3


66

Table 2 The number and percentage of farmers who used credit cards sorted by debts from purchases of the factors of production

Items Frequency (farmers) Percentage Less than 10,000 Baht 10,001 - 15,000 Baht 15,001 - 20,000 Baht 20,001 - 25,000 Baht More than 25,000 Baht

122 111 7 7 14

46.74 42.54 2.68 2.68 5.36

Total 261 100.00 Mean (Baht) 13,892.72 Maximum (Baht) 50,000.00 Minimum (Baht) 3,000.00

Table 3 The number and percentage of farmers who used credit cards to purchase factors of production

sorted by the repayment duration

Period Frequency (farmers) Percentage 2 - 5 month 6 - 9 month 10 - 12 month

203 26 32

77.70 10.00 12.30

Total 261 100.00 Mean (month) 5.26 Maximum (month) 12 Minimum (month) 2

เกษตรกรทใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจย

การผลต จ าแนกตามการใชบตรสนเชอซอปจจยการผลตและความตองการปจจยการผลต พบวา เกษตรกรทงหมดซอปจจยการผลตประเภทป ยจากสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต.) สวนปจจย การผลตทเกษตรกรสวนใหญตองการ คอ ป ย จ านวน 124 ราย คดเปนรอยละ 47.50 รองลงมา คอ ยาปราบศตรพช จ านวน 98 ราย คดเปนรอยละ 37.50 สาเหต

ทเกษตรกรซอปจจยการผลตป ยจากสหกรณการ เกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต.) ทงหมด เพราะเกษตรกรสวนมากไมทราบวามรานคาใดบาง ทสามารถใชบตรสนเชอการผลตซอปจจยการผลตไดและทสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต.) มเฉพาะปจจยการผลตป ยจ าหนายเทานน ดงแสดงใน Table 4


67

Table 4 Number and Percentage of farmers the credit card used purchased inputs by demand inputs factor

Inputs factor Frequency (farmers) Percentage Purchased inputs

Fertilizer

261

100.00 total 261 100.00

Demand inputs factor Fertilizer Pesticide Seed Gasoline Other

124 98 21 13 5

47.50 37.50 8.00 5.10 1.90

total 261 100.00

จากทเกษตรกรไดใชบตรสนเชอเกษตรกรซอ

ปจจยการผลตแลว พบวา เกษตรกรเขาใจสทธประโยชนทไดร บจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกรรอยละ 47.21 ยงไมเขาใจ รอยละ 52.88 เนองจากธนาคารไมไดชแจงรายละเอยดตางๆ เกยวกบโครงการบตรสนเชอเกษตรกรใหเกษตรกรเขาใจ เพราะโครงการบตรสนเชอเกษตรกร เปนโครงการเรงดวนทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรไดรบนโยบายจากรฐบาล ท าใหไมสามารถอธบายรายละเอยดและสทธประโยชนตางๆ ของโครงการใหเกษตรกรทราบอยางทวถง จงท าใหเกษตรกรยงไมเขาใจรายละเอยดตางๆ ของโครงการ และเกษตรกรทราบวา มรานคา

ใดบางทเขารวมโครงการบตรสนเชอเกษตรกร รอยละ 37.20 ไมทราบ รอยละ 62.80 เกษตรกรสวนมากจะซอปจจยการผลตจากรานทรจกและสอบถามจากเพอน เกษตรกรทราบขนตอนการใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตรอยละ 37.20 ไมทราบรอยละ 62.80 และภายหลงจากมโครงการบตรสนเชอเกษตรกรแลวปรมาณหนสนของเกษตรกรลดลงรอยละ 28.70 เน องจากหน สนทเกดจากการเดนทางและอตราดอกเบยลดลง หนสนไมไดลดลง รอยละ 71.30 เพราะสวนใหญยงเปนหนทเกดจากการซอปจจยการผลตเหมอนเดม ดงแสดงใน Table 5

Journal of Agr. Research & Extension 31(1):

68

Table 5 Number and percentage of farmers who used credit cards to purchase factors of production sorted by the level of understanding about benefits, places of credit card acceptance, how to purchase by credit card and the amount of debt after participated in the project

Items Frequency (Farmers)

Percentage

Understanding of the advantage of the farmer credit card - Yes - No

123 138

47.12 52.88

Knowing the shops participating in the farmers credit card project - Yes - No

97

164

37.20 62.80

Know a process for using the farmer credit card - Yes - No

249 12

95.40 4.60

The number of debt has decreased after the project - Yes - No

75

186

28.70 71.30

ความพงพอใจของเกษตรกร การศกษาดานความพงพอใจของเกษตรกรทไดรบจากการบรการของโครงการบตรสนเชอเกษตรกรในดานตางๆ พบวา ความพงพอใจของเกษตรกรทใชบตรสนเชอเกษตรกร ซอปจจยการผลตโดยรวมอยในระดบมาก ดานวงเงนสนเชอทไดรบจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกร มความพงพอใจอยในระดบมากทสด เนองจากเกษตรกรเหนวา วงเงนทไดรบเพยงพอตอความตองการซอปจจยการผลต และยงสามารถขอเพมวงเงนไดอก สวนระยะเวลาการรบสนคาจากการใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลต มความพง

พอใจอยในระดบมากทสดเชนกน เพราะเกษตรกรไดรบสนคาทนทไมตองรอเวลานาน เหมอนการท าสญญากเงนซอปจจยการผลตแบบเดม และเกษตรกรมความพงพอใจดานวงเงนสนเชอ ทไดรบจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกร และลกษณะการใชงานบตรสนเชอเกษตรกร งาย สะดวก รวดเรว อยในระดบมาก รวมถงความพอใจของเกษตรกรทมตอปจจยการผลตป ย ยาปราบศตรพช เมลดพนธ และน ามนเชอเพลง มความพงพอใจอยในระดบมาก เนองจากเปนปจจย ทมความส าคญและมความจ าเปนอยางมากในการผลต ดงแสดงใน Table 6


69

Table 6 Level of satisfaction of the farmers who used credit card to purchase the factors of production

Satisfaction of inputs factor from farmer credit card project

n=261 Percentage S.D Level

Fertilizer 3.94 0.48 high Pesticide 3.82 0.57 high Seed 3.88 0.53 high Gasoline 3.81 0.13 high Amount of credit under the farmer credit card project 4.52 0.50 highest Interest rate of bank under the farmer credit card project 4.18 0.70 high Duration of the credit 4.32 0.47 high Duration of delivery 4.72 0.45 highest Period service 4.19 0.39 high Characteristic of credit card usage: easy, rapid 4.47 0.50 high Location 3.58 0.64 high

ผลกระทบทเกดขนหลงการใชบตรสนเชอเกษตรกรจดการปจจยการผลต

1. ความสะดวกรวดเรวในการไดร บการบรการและไดรบสนคาเกษตรกรเหนวามระดบดขน (88.89%) เพราะมความสะดวกและรวดเรวขน เมอเปรยบเทยบกบการท าสญญาตามระบบเดม ทตองใชเวลานานในการท าสญญาและรบปจจยการผลต

2. ดานหนสน เกษตรกรเหนวายงมหนสนอยเหมอนเดม เพราะเปลยนจากหนทเกดขนจากการท าสญญากเงนในระบบเดมมาเปนหนบตรเครดตสนเชอเกษตรกร แตมเกษตรบางสวน (17.24%) มหนสนทลดลง เนองจากอตราดอกเบยจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกร นอยกวาดอกเบยในการท าสญญากแบบเดมและคาใชจายทเกดขนจากการเดนทางลดลง

3. เกษตรกรมรายไดเทาเดมไมไดเพมขนหรอลดลงมากนก เมอเปรยบเทยบกบทยงไมมบตรสนเชอเกษตรกร เพราะสถานทท าการเพาะปลกเทาเดมและผลผลตไมไดเพมขน โดยรายไดลดลง (4.21%) และเพมขน (8.05%)

4. ดานคาใชจายดขนเมอเปรยบเทยบกบการท าสญญาแบบเดม (44.06%) คอ เกษตรกรมภาระคาใชจายลดลง สวนใหญจะลดคาใชจายในการเดนทางเพราะสามารถรบสนคาไดทนทไมตองรอท าสญญา ไมตองเสยคาเดนทาง และไมตองใชเวลารอนาน

5. ดานผลผลตเกษตรกรมผลผลตเทาเดม ไมเพมขนหรอลดลงมากนก เมอเปรยบเทยบกบทยงไมมบตรสนเชอเกษตรกร โดยผลผลตลดลง (6.15%) และเพมขน (21.48%) ดงแสดงใน Table 7


70

Table 7 Impact after using the farmer credit card purchasing inputs

Items Impact level Total Worse Same Better

Quick 0 0.00 29 11.11 232 88.89 261 100.00 Liabilities 5 1.92 211 80.84 45 17.24 261 100.00 Revenue 11 4.21 229 87.74 21 8.05 261 100.00 Expense 22 8.43 124 47.51 115 44.06 261 100.00 Yield 17 6.51 187 71.65 57 21.84 261 100.00

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

เกษตรกรท าการเกษตรเพาะปลกขาวเปนอาชพหลก ใชบตรสนเชอเกษตรกรซอปจจยการผลตป ยนอยกวา 10,000 บาท จากสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต.) ทงหมด สวนปจจยการผลต ทตองการ คอ ป ยและยาปราบศตรพช ซงเปนปจจยการผลตทมความส าคญ และเกษตรกรคดวาจะช าระหนหลงจากซอปจจยการผลตแลวภายในระยะเวลา 2-5เดอน เกษตรกรสวนมากยงไมเขาใจในสทธประโยชน ทไดร บจากโครงการบตรสนเชอเกษตรกร และไมทราบวามรานคาใดบางทเขารวมโครงการ เกษตรกรสวนใหญมความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบมาก แตความพงพอในดานสถานทท ใ ชบตรสน เช อเกษตรกร ซอปจจยการผลตและรบสนคาเกษตรกรมความพงพอใจในล าดบสดทาย เนองจากสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต .) มปจจยการผลตทไวบรการเพยงอยางเดยว คอ ป ย และพนกงานบรการกไมเพยงพอ ท าใหบางครงเกษตรกรทซอสนคาตองยกสนคาขนรถเอง ดงนน จากขอมลขางตนธนาคารเพอการ เกษตรและสหกรณการเกษตร ควรมการจดอบรมใหเกษตรกรไดเขาใจในรายละเอยดตางๆ เกยวกบโครงการบตรสนเชอเกษตรกร แนะน าใหสหกรณ

การเกษตรเพอการตลาดลกคา (สกต.) จดหาปจจยการผลตใหตรงกบความตองการของลกคาและจดหาพนกงานไวคอยบรการใหเพยงพอ


ผวจยขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.สภาภรณ พวงชมภ ทไดกรณาใหค าแนะน าและเปนทปรกษาเกยวกบการศกษาวจย เกษตรกร และพนกงานธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการ เกษตร สาขาบานฝาง จงหวดขอนแกน ส าหรบความรวมมอในการใหสมภาษณเปนอยางด

เอกสารอางอง ธานนทร ศลปจาร. 2550. การวจยและวเคราะห

ขอมลทางสถตดวย SPSS. กรงเทพฯ: บสซเนสอารแอนดด. 359 น.

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ. 2555. จลสาร ธ.ก.ส. ฉบบท 431. กรงเทพฯ: สหมตรพรนตงแอนดพบลสซง. 50 น. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.baac.or.th/content-product.php (10 พฤษภาคม 2555).

http://www.baac.or.th/content-product.php


71

ปจจยทมผลตอการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ของชาวไทยภเขาเผากะเหรยงในโครงการสถานพฒนาการเกษตรทสง

ตามพระราชด ารดอยแบแล อ าเภออมกอย จงหวดเชยงใหม Factors Affecting Participation of Karen Villagers in Forest Resource Conservation at Baelae Highland Agricultural Development Station, Omkoi District, Chiang Mai

พงศวชญ กนทะวงศ* และวรทศน อนทรคคมพร Pongwit Kantawong* and Wallratat Intaruccomporn

ภาควชาเศรษฐศาสตรและสงเสรมการเผยแพรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม 50200 Department of Agricultural Economics and Agricultural Extension, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University

Chiang Mai, Thailand 50200 *Corresponding auther: [email protected]

Abstract

The objectives of this research aimed to study the Karen's participation on irrigation management at Baelae Highland Agricultural Development Station, and to analyze the relationship between personal characteristics, social and economic factors and their participation on irrigation management. Data was collected by questionnaires from a sample of 219 informant, one per household, and for descriptive statistics and stepwise multiple regression . The results showed that most of the samples were male (73.1%), age between 31-40 years old (32.9%). Most of them were uneducated (84.5%) as well as their language skill was just medium level. However, had received information about forest conservation from television (48.4%). The main income of the samples was from agriculture (87.7%), and the average income was approximately 3,001-4,000 Baht per month (72.6%). Aspects of participation in the forest conservation activities studied included reforestation, forest protection, forest fire prevention and knowledge promotion of forest conservation aspects. The overall participation were in moderate range, whereas knowledge promotion aspect was in low range. This might be because of the disadvantage communication, due to their language skill, The hypothesis test showed that age, social position and understanding of forest conservation knowledge are significantly associated with the participation in forest conservation at P=0.05.

Keywords: participation, forest resource, conservation


72

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาการ มสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม และปจจย ทมผลตอการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง กลมตวอยางทใช ในการศกษาวจย คอ หวหนาครวเรอนหรอตวแทน ชาวไทยภเขาเผากะเหรยง จ านวน 219 ราย เครองมอทใชในการเกบขอมล คอ แบบสมภาษณ วเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนา ไดแก คารอยละ คาเฉลย คาสงสด คาต าสด สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบความสมพนธ โดยใชสถตการวเคราะหถดถอยพหแบบขนตอน ผลการศกษา พบวา สวนใหญเปน เพศชาย (รอยละ 73.1) มอายระหวาง 31-40 ป (รอยละ 32.9) ไมไดเรยนหนงสอ (รอยละ 84.5) มความรความ เขาใจในภาษาระดบปานกลาง ไดรบขอมลขาวสารจากโทรทศน (รอยละ 48.4) แหลงทมาของรายไดหลก คอ เกษตรกรรม คดเปนรอยละ 87.7 มรายไดเฉลย 3,001-4,000 บาทตอเดอน (รอยละ 72.6) การศกษาดานการมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากร ปาไม ของชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทง 4 ดาน ไดแก การปลกปา การปองกนรกษาปา การปองกนไฟปา และการเผยแพรความรเกยวกบการอนรกษทรพยากร ปาไม พบวา โดยภาพรวมมสวนรวมในระดบปานกลาง ในดานการเผยแพรความรและประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม พบวา ภาพรวมทงหมดอยในระดบนอย เนองจากมการศกษานอย และมความรในเรองการอนรกษปานอย ความรความเขาใจในภาษาไทยมไมมากท าใหการสอสารล าบาก จงท าใหประเดนการเผยแพรความรเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม มระดบการมสวนรวมนอย ผลการทดสอบสมมตฐานเพอหาความ สมพนธระหวาง ตวแปรอสระและตวแปรตาม พบวา อาย ต าแหนงทางสงคม และความรความเขาใจเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม มความสมพนธกบการมสวนรวม

ในการอนรกษทรพยากรปาไมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ค าส าคญ: การมสวนรวม ทรพยากรปาไม การอนรกษ

ค าน า

พนทสงสวนใหญของประเทศไทยอย ในภาคเหนอ และมชาวเขาเผาตางๆ อาศยอยและประกอบอาชพทางการเกษตร ซงสวนใหญเปนชาวเขาเผาตางๆ ไดแก กะเหรยง มง ลซอ มเซอ อกอ เยา และลวะ เปนตน ชาวไทยภเขาเหลานมว ฒนธรรมประเพณ และมชวตความเปนอยในสงคมแตกตางกน ประกอบกบการขยายตวเพมขนของประชากรเปน ไปอยางตอเนอง ความตองการอาหารส าหรบบรโภคเพมมากขน การเกษตรยงอาศยเทคโนโลยพนบาน ทสบทอดกนมาแตสมยบรรพบรษ โดยเฉพาะการท า ไรเลอนลอย ปญหาการท าลายทรพยากร ธรรมชาต อนเปนแหลงตนน า ล าธาร และการท าลายระบบนเวศลมน ายงมอยท วไป โดยเฉพาะอยางยงทรพยากรปาไม กลายเปนปญหาทมความส าคญอยางยงตอการพฒนาประเทศ ทงนเนองมาจากการท าลายองคประกอบทางธรรมชาตของระบบนเวศ ท าใหขาดความสมบรณ และยงกอใหเกดผลกระทบตอสภาวะเศรษฐกจโดยรวม (ชเกยรต, 2531) กะเหรยงเปนชาวเขาทยงคงยดประเพณการประกอบอาชพเกษตรกรรมแบบท าไรหมนเวยน ประชากรสวนใหญของชาวกะเหรยงอาศยอยในประเทศพมา ตอมาไดเคลอนยายขามพรมแดนพมาเขามาในเขตประเทศไทย มภาษาพดเรยกวา ภาษากะเหรยง ซงจดเปนตระกลภาษาจน -ทเบต ชาวกะเหรยงมเอกลกษณเฉพาะตวหลายอยาง ชาวเขาเผานนอกเหนอจากภาษาพดแลว ยงมการแตงกาย ศลปะการแสดง และประเพณตางๆ ตลอดระยะเวลาท


73

ผานมา สมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถทรงหวงใยราษฎรเกษตรกรในพนทสง จงจดตงสถานทดลองเกษตรในพนทสงขน โดยน าพนททถกบกรกแผวถางแลวมาจดท าแปลงปลกพชเมองหนาว และใหประชาชนทเกยวของเขามามสวนรวมในการท าการเกษตรอยางถกหลกวชาการ นอกจากนนรฐบาลไดใหความส าคญกบการพฒนาพนทสงมาอยางตอเนอง เพอเนนการแกไขปญหาการปลกฝน แกไขปญหาการบกรกพนทปา เพอขยายพนทท าการเกษตร การตดไมเพอแปรรปสงขายนายทน ควบคกบการแกไขปญหาดานความมนคงเปนหลก

ปจจบนพนทชมชนและสงปลกสรางบนพนทสงมแนวโนมเพมขน ในขณะทพนทปาไมกลบมแนวโนมลดลง เปนผลเนองมาจากการจ านวนประชากรทเพมขน เกดขยายตวของชมชน และมการใชประโยชนจากปาไมมากขน ทงในลกษณะของการเปนทอยอาศย การตดไมเพอการคา การใชและการเผาพนทปา เพอท าการเกษตรและเพอหาของปา การลาสตวและการเผาไร ตอมาการพฒนาบนพนทสง จงเนนการพฒนาในเชงบรณาการมากขน โดยเนนการสงเสรมและพฒนาการเกษตร เพอมงการสงออกขายยงตลาดในเมองเปนหลก ท าใหชาวเขาใหความสนใจมาปลกพชเศรษฐกจ โดยมโครงการพฒนาการเกษตรทสงเขามาสงเสรม สรางความรวมมอและมสวนรวมในการแกไขปญหา และการบรหารจดการปาไม เพอใหสามารถใชทรพยากรปาไมในพนทไดในแนวทางการอนรกษทย งยน อกทงยงลดความขดแยงระหวางเจาหนาทของรฐและประชาชน โดยเปดโอกาสใหประชาชนในพนทม สวนรวมในการดแล และการบรหารจดการพนทโครงการบางสวน และใหชมชนสามารถอยอาศยและท ากนไดอยางถกตองเหมาะสม

ดงนน ผท าวจย จงมความสนใจศกษาเกยวกบชาวไทยภเขาเผากะเหรยงในโครงการสถานพฒนา การเกษตรทสงตามพระราชด ารดอยแบแล ซงชาวไทยภเขาเหลาน มสวนในการอนรกษทรพยากรปาไมมาก

นอยเพยงใด และน าผลทไดจากการวจยไปวเคราะหเพอแกปญหา พฒนาและสงเสรมชาวไทยภเขาเผากะเหรยงไดรจกการอนรกษทรพยากรปาไมใหมากขนกวาเดม อนจะสงผลตอความสมดลของธรรมชาตและระบบนเวศตอไปในอนาคต


การวจยครงนใชวธศกษาเชงปรมาณ โดยท าการสมภาษณหวหนาหรอตวแทนครวเรอนชาวไทยภเขาเผากะเหรยง (เพศชายหรอเพศหญง) ในพนทโครงการสถานพฒนาการเกษตรทสงตามพระราชด ารดอยแบแล จ านวน 483 คน ก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตร Yamane (อางโดย สชาต , 2546) ไดกลมตวอยาง 219 คน และเทคนคการสมตวอยางแบบงาย (Simple random sampling) สรางแบบสมภาษณเพอรวบรวมขอมล และน าขอมลทไดมาประมวลผลทางสถตโดยใชสถตพรรณนา ไดแก คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คารอยละ คาสงสด คาต าสด เพออธบายลกษณะขอมลตางๆ และการวเคราะหหาความสมพนธทางสถต ระหวางตวแปรอสระ ไดแก ลกษณะสวนบคคล ซงประกอบไปดวย เพศ อาย ระดบการศกษา ความเขาใจในภาษาไทย และจ านวนสมาชกในครวเรอน ปจจยดานเศรษฐกจซงประกอบไปดวย รายไดทงหมดของครวเรอน และพนทของครวเรอน และปจจยสงคม ประกอบไปดวยการ เปนสมาชกองคกรตางๆ ในหมบาน การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม การตดตอกบเจาหนาทปาไม และความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม กบตวแปรตาม คอ ระดบการมสวนรวมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยงในการอนรกษทรพยากรปาไม

การวจยครงนไดก าหนดวธการวดคาของตวแปรตามจดโดยแบงชวงคะแนนจากสตรอนตรภาคชน (กญจนา, 2535) จากการมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง


72

ไดแก การปลกปา การปองกนรกษาปา การปองกนไฟปา การเผยแพรความรและประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน มสวนรวมมากใหคะแนน 3 คะแนน มสวนรวมปานกลางใหคะแนน 2 คะแนน และมสวนรวมนอย ใหคะแนน 1 คะแนน จดล าดบชวงคะแนน และแปลผลระดบการมสวนรวม โดยจดกลมแบงชวงคะแนนแจกแจงความถขอมลเปนอนตรภาคชน ดงน ระดบคะแนน 2.33-3.00 มสวนรวมมาก ระดบคะแนน 1.67-2.32 มสวนรวมปานกลาง และระดบคะแนน 1.00-1.66 มสวนรวมนอย

ผลการวจยและวจารณ

ลกษณะสวนบคล ปจจยดานเศรษฐกจและสงคมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง

จากการศกษา พบวา หวหนาหรอตวแทนครวเรอนชาวไทยภเขาเผากะเหรยงสวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 73.1 มอายระหวาง 31-40 ป คดเปนรอยละ 32.9 ไมไดเรยนหนงสอ คดเปน รอยละ 84.5 มความรความเขาใจในภาษาไทยในระดบปานกลางมากกวาครงหนง จ านวนรอยละ 62.1 เคยไดรบการฝกอบรมเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม หวหนาครวเรอนชาวไทยภเขาสวนใหญมจ านวนสมาชก ในครวเรอนทท าการเกษตร 1-2 คน ในดานการได รบขอมลขาวสารจากโทรทศน จ านวนรอยละ 48.4 จากวทยกระจายเสยง รอยละ 38.4 จากเจาหนาทรฐ รอยละ 32.4 จากเอกสารตางๆ รอยละ 11.4 และจากโปสเตอร รอยละ 11.0 และจ านวนรอยละ 99.0 ไมเคยไดรบขาวสารจากการประชาสมพนธ เชน โปสเตอรหรอเอกสารแผนพบ แหลงทมาของรายไดหลก คอ เกษตรกรรม คดเปนรอยละ 87.7 ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงรอยละ 72.6 มรายไดเฉลย 3,001-4,000 บาทตอเดอน มขนาดพนทถอครองอยในครอบครองมากทสดจ านวน 1 ไร คดเปนรอยละ 47.9

การมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง

การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง พบวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรอยในระดบปานกลาง คอ ในดานการปองกนรกษาปา การปองกนไฟปา และการประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ซงแสดงใหเหนวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงยงมความสนใจในการมสวนรวมในสามประเดนดงกลาวยงไมมาก ทงนอาจเปนเพราะชาวไทยภเขาสวนใหญยงมความรความเขาใจในบทบาทและหนาทของตนเองตอการมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไมไมมากนก เชนจากประเดนทวาปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทเกดขนเอง ปาไมของประเทศไทยเทาทมอยในปจจบนเพยงพอแลวตดเทาไรกไมหมดสน จากการสมภาษณชาวไทยภเขาตอบถก คดเปนจ านวนรอยละ 85.5 และสวนใหญไมมความรในเรองการอนรกษปา จงท าใหความสนใจในสามประเดนนไมมากนก

มบางประเดนทชาวไทยภเขาเผากะเหรยง มระดบการมสวนรวมนอย คอ การเผยแพรความร และประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากร ปาไม ไดแก 1) แนะน าเพอนบานใหทราบถงประโยชนของปาไมและโทษอนเกดจากการตดไมท าลายปา 2) แนะน าเพอนบานใหทราบถงอนตรายอนเกดจากไฟปา 3) ชกชวนเพอนบานใหชวยกนถายทอดความรเกยวกบปาไม 4) ชกชวนเพอนบานใหเขารวมการอบรมเกยวกบการด ารงชพอยกบปาอยางยงยน 5) เผยแพรความรและการปลกฝงจตส านกในการอนรกษปาไมใหแกลกหลาน มคาระดบการมสวนรวมในระดบนอย ซงอาจจะเนอง มาจากชาวไทยภเขาเผากะเหรยงสวนใหญ ไมมความรในเรองการอนรกษปา และปญหาในดานการสอสารภาษาไทย ท าใหเกดการตดตอสอสารล าบาก จงท าใหประเดนการเผยแพรความรเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมมระดบการมสวนรวมนอย

74


73

การทดสอบความสมพนธทางสถต ผลการวเคราะห พบวา อายการเปนสมาชก

องคกรตางๆ ในหมบาน และความรความเขาใจเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม อายของชาวไทยภเขาเผากะเหรยงมความสมพนธในเชงบวกกบระดบการม สวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม แสดงใหเหนวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงมอายมาก มการปฏบตในการมสวนรวมในการอนรกษปาไม มากกวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทมอายนอยกวา เนองจากหวหนาหรอตวแทนชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทท าการสมภาษณ มอายระหวาง 31-40 ป จะเปนผทใหขอมลและมสวนรวมตอการเขามามสวนรวมในกจกรรม ของทางสถานฯ มากทสด แสดงวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงสวนใหญทมอายเฉลยอยในชวงน มแนวโนมทจะแสดงพฤตกรรมการมสวนรวม ในการปฏบตดานความรบผดชอบในการมสวนรวมสงกวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทอายยงนอย ซงสอดคลองกบเกศแกว (2545) ไดศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมของประชาคมในการสรางเศรษฐกจชมชน กรณศกษาจงหวดพทลง จงหวดสงขลา พบวา คนทมอายมากอยในชวงวยท างาน 30-50 ป จะมพละก าลงในการท างานมากและมการรวมปฏบตกบกลมทมาก มการสรางสมพนธทดระหวางกลมสมาชกคนในชมชน เพอทจะชวยเหลอกนในการท างานของกลม ขณะเดยวกนกลมทอายมากกวา 50 ป จะมสวนรวมในระดบมากในการใหความรแกเพอนบานเกยวกบกจกรรมของชมชน เพอตองการใหชมชนไดตระหนกถงความส าคญและประโยชนทจะไดรบทงสวนตนและชมชนในการสรางรายได

เชนเดยวกบจ าเนยร (2553) ไดท าการศกษาปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ในเขตจดรปทดนดานการบรหารจดการการใชน า ศกษากรณโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อ าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร พบวา อายและการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ประสบการณดานอาย

เปนปจจยทมสวนในการชวยในการตดสนใจ ใหเหนความส าคญของการเขารวมประชม แสดงขอคดเหนและขอเสนอแนะ เสนอปญหาและวธการแกปญหา รวมประชาสมพนธ รวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบขอบ งคบ ม สวนรวมในกจกรรมและใหข อมลตอโครงการ และการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการมสวนรวมในการใชประโยชนและบ ารงรกษา ทงนอาจเปนเพราะการเปนสมาชก มผลท าใหมความเขาใจเรองการมสวนรวมในการปฏบตและบ ารงรกษา การด าเนนงานตามภารกจซงมความใกลชด และผลกระทบตอการเปนสมาชกโดยตรง ววฒน (2536) กลาวไววา สทธชมชนจะมงเนนถงพนธะหนาทความรบผดชอบรวมกนภายในชมชนและระหวางชมชน ทเกยวของในการดแลรกษาทรพยากรและธรรมชาตแวดลอม โดยนยนสทธชมชนจงเปนเสมอนหนงในเครองมอหรอกลไกของความสมดลตอกระแสอ านาจและผลประโยชน จงเทากบเปนหลกประกนการจดการทรพยากรอยางยงยน ซงแสดงใหเหนวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทเปนสมาชกองคกรตางๆ ทศกษาม สวนรวมในการอนรกษปาไมมากกวาชาวไทยภเขา เผากะเหรยงทไมเปนสมาชกขององคกรใดๆ เลย

สวนประเดนเรองความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม มความสมพนธกบการอนรกษทรพยากรปาไมในเชงลบ แสดงวา ผทมความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมนอย จะมผลตอระดบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม มากกวาผทมความร ความเขาใจการอนรกษทรพยากรปาไมมาก ในประเดนนผลทไดออกมาเชงลบ ซงงานวจยชนนพบวา ผทมความรความเขาใจเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมมาก ไมคอยใหความรวมมอในการอนรกษทรพยากรปาไม ทงน อาจเนองมาจากปจจยหลายๆ อยางเชน การทชาวไทยภเขาเผากะเหรยงสวนใหญไมไดเรยนหนงสอ มความรความเขาใจในภาษาระดบปานกลาง จงเกดการสอสาร

75


72

กนล าบาก และอกประการหนง คอ ในเรองของการขาดแรงจงใจ เพราะชาวไทยภเขามฐานะทคอนขางยากจน ดงนนการเขารวมท ากจกรรมจ าเปนทตองมแรงจงใจ หรอผลประโยชนทจะไดรบ เชน เรองของการบรจาคของวตถปจจยตางๆ ผลตอบแทนในการเขารวมกจกรรมการสอสาร เพอทจะท าใหผลการปฏบตทออกมานน ประสบความส าเรจและไดรบการใหความรวมมอ งามตา (2535) กลาววา การขาดแรงจงใจในการอนรกษทรพยากรปาไม ตวอยางเชน บคคลทมแรงจงใจใฝสมฤทธสงจงมกท างานและใหความรวมมอเพอใหไดผลงานออกมาดทสด ถาทกษะการมแรงจงใจใฝสมฤทธในการท างานสง ท าใหคนทเขามาปฏบต งานในหนวยงานท างานเพอความส าเรจของผลงานเปนหลก โดยมความส าคญขององคประกอบภายนอกอนๆ เชน เรองของการบรจาคของ เงน วตถปจจยตางๆ ผลตอบแทนในการเขารวมกจกรรม ความดความชอบหรอผลประโยชนตางๆ ทจะไดรบ

สงส าคญในการกระตนและสรางแรงจงใจใหประชาชนหรอชมชนไดรบความรความเขาใจเกยวกบ

ขอมลทตองการสอสารนน ตองอาศยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน เพราะถอวาเปนสวนชวยใหกระบวนการตดตอสอสารสมพนธหรอแลกเปลยนขาวสารระหวางสมาชกในสงคมเปนไปไดโดยสะดวกขน การรวมกจกรรมตางๆ ตองเกดจากความเตมใจและความรวมมอ สนย (2545) พบวา บางครงประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนา เพราะเกดจากคานยม ความเกรงใจหรอเกรงกลวผน าทองถน การถกบบบงคบจากผมอ านาจหรอภาครฐ จงไมคอยแสดงความคดเหนและการมสวนรวมในการปฏบต ดงนน บางครงการแกไขปญหาจงไมสนองตอบตอความตองการของประชาชนอยางแทจรง ซงนอาจจะเปนเหตทคนมความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมนอย จะมผลตอระดบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมมากกวาผทมความรความเขาใจการอนรกษทรพยากรปาไมมาก เพราะคนทมความรความเขาใจมากกวา ไมมแรงจงใจหรอผลประโยชนอนๆ ในการเขามามสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไม

Table 1 Factors affecting participation of Karen villagers in forest resource conservation

Independent factor Sig. B t R2 SEE Age 0.045 0.059 2.014 - - Membership organization in the village 0.033 0.155 2.152 - - Knowledge about conversation forest resources 0.014 -.039 -2.486 - - Total 1.138 3.795 0.810 0.493

Statistically significant at P<0.05

สรปผลการวจย

จากการศกษา พบวา หวหนาหรอตวแทนครวเรอนชาวไทยภเขาสวนใหญเปนเพศชาย มอายระหวาง 31-40 ป ซงไมคอยไดเรยนหนงสอ มความรความเขาใจในภาษาไทยระดบปานกลาง สวนใหญเคย

ไดรบการฝกอบรมเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม มจ านวนสมาชกในครวเรอนทท าการเกษตร 1-2 คน ไดรบขอมลขาวสารจากการดสอโทรทศน รายไดหลกไดมาจากการประกอบอาชพเกษตรกรรม มรายไดเฉลย 3,100-4,000 บาทตอเดอน และมขนาดพนทถอครองเฉลย 1 ไร ในดานการมสวนรวมในการอนรกษ

76


77

ทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง พบวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยง มสวนรวมในการอนรกษทรพยากรอยในระดบปานกลาง คอ การปองกนรกษาปา การปองกนไฟปา และการประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ทงน อาจเนองมาจากชาวไทยภเขาสวนใหญ ยงมความรความเขาใจในบทบาทและหนาทของตนเอง ตอการมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไม ความสนใจในสามประเดนนจงมไมมากนก และการมสวนรวมในการเผยแพรความรและประชาสมพนธเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมนอย

ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรอสระและตวแปรตาม กบการปฏบตในการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ผลการทดสอบสมมตฐานเพอหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระและตวแปรตาม สรปผลการวจยไดดงน พบวา ตวแปรอสระทมผลตอการปฏบตในการอนรกษทรพยากรปาไมของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ม 3 ตวแปร คอ อายการเปนสมาชกองคกรตางๆ ในหมบาน และความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม มความสมพนธกบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมอยางมนยส าคญ โดยอายและการเปนสมาชกองคกรตางๆ ในหมบาน มความสมพนธกบการอนรกษทรพยากรปาไมในเชงบวก แสดงใหเหนวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทมอายมาก มการปฏบตในการมสวนรวมในการอนรกษปาไมมากกวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทมอายนอย ดงนนควรมการสนบสนนใหคนทมอายต ากวา 30 ป เขามามบทบาท และมสวนรวมในกจกรรมตางๆ เพอใหเหนความส าคญของประโยชนของการอนรกษทรพยากรปาไม การเขารวมในการท ากจกรรมท าใหเกดความรสกเปนเจาของ เกดการบ ารงรกษา รกและหวงแหน ซงจะท าใหชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทยงมอายนอย เหนคณคาของการท ากจกรรมรวมกน

การเปนสมาชกองคกรตางๆ ในหมบานมความสมพนธในเชงบวกกบการมสวนรวมในการ

อนรกษปาไม แสดงใหเหนวา ชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทเปนสมาชกองคกรตางๆ ในหมบาน จะมสวนรวมในการอนรกษปาไมมากกวาชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทไมเปนสมาชกขององคกรใดๆ เลย แสดงวา ในการเปนสมาชกองคกรตางๆ น ามาซงพนธะหนาทความรบผดชอบทตองมมากกวาบคคลทวไป มผล ท าใหสมาชกเขาใจเรองการมสวนรวมในการปฏบตและบ ารงรกษา การด าเนนงานตามภารกจซงมความใกลชด และมผลกระทบตอการเปนสมาชกโดยตรง ท าใหมสวนรวมมากเมอเปนสมาชกองคกรตางๆ ดงนนควรมการจดตงกลมและการสรางเครอขายใหชาวไทยภเขาเผากะเหรยงไดรวมกนเปนสมาชกภายในองคกร เชน องคกรชาวบานอนรกษปาชมชน เพอท จะไดใหชาวไทยภเขาเผากะเหรยงไดเขามามสวนรวมในการปลกฝง และมสวนรวมในการชวยกนอนรกษทรพยากรปาไม

สวนความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม มความสมพนธกบการอนรกษทรพยากรปาไมในเชงลบ แสดงวา ผทมความร ความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมนอย จะมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมมากกวาผทมความรความเขาใจการอนรกษทรพยากรปาไมมาก ทงนอาจเนอง มาจากการทชาวไทยภเขาเผากะเหรยงมความรความเขาใจการอนรกษทรพยากรปาไมมากขาดแรงจงใจ เพราะชาวไทยภเขามฐานะทคอนขางยากจน ดงนน การเขารวมในการท ากจกรรมจ าเปนทตองมแรงจงใจหรอผลประโยชนทจะไดรบ เชน เรองของการบรจาคของ วตถปจจยตางๆ ผลตอบแทนในการเขารวมกจกรรมการสอสาร เพอทจะท าใหผลการปฏบตทออกมานนประสบความส าเรจและไดรบความรวมมอ และชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทมความร ความเขาใจการอนรกษทรพยากรปาไมนอย ตองการทจะเขามามสวนรวมในการท ากจกรรมในการอนรกษทรพยากรปาไมและตองการทจะมความรเพมเตมเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมทเพมขน


78


ผวจยขอขอบคณ หนวยงานในพนทโครงการสถานพฒนาการเกษตรทสงตามพระราชด ารดอยแบแล อ าเภออมกอย จงหวดเชยงใหม ทใหความอนเคราะหขอมล และอ านวยความสะดวกในการเกบรวมรวมขอมลภาคสนาม และขอขอบคณหวหนาและตวแทนชาวไทยภเขาเผากะเหรยงผใหขอมล


กญจนา ลนทรตนศรกล. 2535. สถตวจยและ

ประเมนผลการศกษา. กรงเทพฯ: ส านกเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช. 287 น.

เกศแกว เจรญวรยะภาพ. 2545. พฤตกรรมการมสวนรวมของประชาคมในการสรางเศรษฐกจชมชน: กรณศกษาจงหวดพทลง. 171 น. ใน รายงานการวจย. สงขลา: มหาวทยาลยทกษณ.

งามตา วนนทานนท . 2535. จตวทยาสงคม. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. 528 น.

จ าเนยร โกมลวานช. 2553. ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อ าเภอทามวงจงหวดกาญจนบร. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลย ราชภฏกาญจนบร. 150 น.

ชเกยรต ลสวรรณ. 2531. การใหความรความเขาใจแบบมสวนรวมในระดบต าบลในเรองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในจงหวดล าปาง. 24-30 น. ใน รายงานการวจย. เชยงใหม: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ววฒน คตธรรมนตย. 2536. สทธชมชน: การกระจายอ านาจการจดการทรพยากร. กรงเทพฯ: สถาบนชมชนทองถนพฒนา. 502 น.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2546. ระเบยบการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 12. กรงเทพฯ:เฟองฟา พรนตง. 681 น.

สนย มลลกะมาลย. 2545. รฐธรรมนญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 271 น.

79

การเตรยมตนฉบบ

วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร เปนวารสารราย 4 เดอน ก าหนดออกปละ 3 ฉบบ โดยเรมฉบบท 1 ในเดอนมกราคม มจดประสงคหลกเพอเผยแพรผลงานวจยของมหาวทยาลยแมโจ และองคกรทเกยวของกบการพฒนาการเกษตรทวประเทศ เรองทจะตพมพในวารสาร นอกจากบทความวจยแลว บทความทางวชาการอนๆ ทเปนการแสดงความคดใหม หรอสมมตฐานใหมทมหลกฐานอางอง หรอเปนการแสดงความคดเหนอยางกวางขวางหรอลกซงในสาขาวชาการใดสาขาวชาการหนงทเกยวของกบการเกษตร หรอเปนการรวบรวมขอมลจากแหลงตางๆ กมสทธไดรบการพจารณาใหลงตพมพไดเชนเดยวกน การเตรยมตนฉบบ 1. ตนฉบบ ตพมพบทความเปนภาษาไทย การพมพใชตวอกษร Browallia New ขนาดตวอกษร 16 ตวหนา ในสวนของหวขอเรอง และขนาดตวอกษร 15 ตวปรกต ในสวนของเนอหา พมพหนาเดยวในกระดาษขนาด A4 เวนขอบทง 4 ดาน 1 นว (2.5 ซม.) พรอมระบเลขหนา ความยาวของเนอเรอง รวมรปภาพ ตาราง และเอกสารอางองตองไมเกน 10 หนา

2. ชอเรอง ตองมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ควรกระชบและตรงกบเนอเรอง ขนาดตวอกษร 18 ตวหนา 3. ชอผแตง และสถานทตดตอ ตองมชอเตม-นามสกลเตมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ขนาดตวอกษร 15 ตวหนา และระบหนวยงานหรอสถาบนทสงกด ของผแตงหลกและผแตงรวมทกคน และ E-mail address ของผแตงหลกไวดวย ขนาดตวอกษร 12 ตวปรกต

4. บทคดยอ (Abstract) บทความวจย/บทความทางวชาการอนๆ จะตองมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความยาวไมเกน 15 บรรทด โดยเขยนใหกะทดรด ตรงประเดน และใหสาระส าคญ

5. ค าส าคญ (Keywords) ตองมค าส าคญทงภาษาไทย และภาษาองกฤษไวทายบทคดยอของแตละภาษา อยางละไมเกน 5 ค า 6. เนอเรอง

(1) ค าน า อธบายความส าคญของปญหาและวตถประสงคของการวจย อาจรวมการตรวจเอกสารเขาไวดวย ในการอางองเอกสารใหเขยนชอผแตง และปทตพมพ อยในวงเลบเดยวกน หรอเขยนชอผแตง แลวเขยนปทตพมพ ไวในวงเลบแลวแตกรณ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ดงน “..........โรคใบหงกมพบทวไปในประเทศบงคลาเทศ จน อนเดย อนโดนเซย ญปน มาเลเซย ฟลปปนส ศรลงกา ไตหวน ไทย (Boccardo and Milne, 1984; Ling et al., 1978) ในประเทศไทยนน นอกจากกอความเสยหายกบขาวปลกทงชนด Japonica และ Indica (Oryza sativa) พนธตางๆ แลว ทวช (2544) ยงพบวา ท าความเสยหายไดกบขาวไรและขาวปาตางๆ..........”

(2) อปกรณและวธการ/วธด าเนนการวจย อธบายเครองมอ พรอมระบวธการวจย วธการเกบขอมล ระยะเวลาและปทท าการวจย รวมทงวธการวเคราะหขอมล ใหบรรยายโดยสรปและไมจ าเปนตองระบวธการทเปนทรกนทวไป

(3) ผลการวจย ไมจ าเปนตองแสดงวธการวเคราะหทางสถต แตใหเสนอในรปของตาราง และรปภาพโดยสรปหลงจากวเคราะหทางสถตแลว ทงน ค าอธบายและรายละเอยดตางๆ ของตารางและรปภาพ ตองเปนภาษาองกฤษเทานน โดยมความชดเจน กะทดรด และมหมายเลขก ากบดานลางของรปภาพ และเมออางถงในเนอหาใหใชเปนค าวา Table และ Figure

(4) การวจารณผล การสรปผล และขอเสนอแนะ ควรวจารณผลการวจยพรอมทงสรปประเดน และสาระส าคญของงานวจย หรอใหขอเสนอแนะบนพนฐานของผลการวจย

หมายเหต: หนวยวดตามระบบตางๆ ใหใชตวยอตามมาตรฐานในการเขยนทก าหนดไว เชน เซนตเมตร = ซม. ตารางเมตร = ตร.ม. มลลกรมตอกโลกรม = มก./กก. แตถาเปนหนวยวดทมพยางคเดยวใหใชค าเตมตามปรกต เชน เมตร กรม ลตร

7. กตตกรรมประกาศ เพอแสดงความขอบคณแกผใหทนวจย หรอผทไดใหความชวยเหลอในการวจย 8. เอกสารอางอง รายชอเอกสารทใชเปนหลกในการคนควาวจยและมการอางถงในเนอหา โดยจดเรยงล าดบตามตวอกษร น าโดยกลมเอกสารภาษาไทยแลวตามดวยกลมเอกสารภาษาองกฤษ ตามค าแนะน าวธการเขยน ดงน

82

การเขยนเอกสารอางอง

1. บทความจากวารสารวชาการมาตรฐาน 1.1 ผเขยนคนเดยวหรอหลายคน

ชอผเขยนบทความคนท 1,/ผเขยนบทความคนท 2/และ/ผเขยนบทความคนสดทาย.//ปทพมพ.//ชอบทความ.//ชอวารสาร/ เลขปท(เลขฉบบท):/เลขหนา. หทยพฒน คอยประเสรฐ และ ปนดดา นรนาทล าพงศ. 2547. แนวทางการตรวจประเมนส าหรบการใชลวดอารกในการพน

เคลอบเหลกกลาไรสนมดวยวธอารกไฟฟา. ว.สงขลานครนทร 27(1): 91-100. Nadeem, M. Y. and M. Ibrahim. 2002. Phosphorus management in wheat-rice cropping system. Pak. J. Soil Sci.

21(4): 21-23. Chowdhury, M. A. H., R. Begum, M. R. Kabit and H. M. Zakir. 2002. Plant and animal residue decomposition and

transformation of S and P in soil. Pakistan Journal of Biological Sciences 5(7): 736-739.

2. หนงสอ 2.1 ผเขยนคนเดยวหรอหลายคน

ชอผแตงคนท 1,/ผแตงคนท 2/และผแตงคนสดทาย.//ปทพมพ.//ชอหนงสอ.//ครงทพมพ (ถาม).//สถานทพมพ:/ส านกพมพ.// จ านวนหนา.

สรนทร ปยะโชคณากล. 2543. พนธวศวกรรมเบองตน. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 256 น. Aksornkoae, S. 1999. Ecology and Management of Mangroves. Bangkok: Kasetsart University Press. 198 p. Rajeshwar, K. and J. G. Ibanez. 1997. Environmental Electrochemistry. San Diego: Academic Press. 327 p.

2.2 บทหนงในหนงสอ ชอผเขยนบทความ.//ปทพมพ.//ชอบทความ.//น./เลขหนาทปรากฏเรอง.//ใน/ชอผรบผดชอบ.//ชอหนงสอ.//รายละเอยดอนๆ

(ถาม).//ครงทพมพ (ถาม).//สถานทพมพ:/ส านกพมพ. Hill, S. E. 1996. Emultions. pp. 153-185. In Hall, G. M. (ed.). Methods of Testing Protein Functionality. London:

Chapman & Hall. Jacober, L. F. and A. G. Rand. 1982. Biochemical of seafood. pp. 347-365. In Martin, R. E., G. J. Flick, C. E. Hebard

and D. R. Ward (eds.). Chemistry and Biochemistry of Marine Food Products. Westport: AVI Inc.

2.3 หนงสอทมผรบผดชอบในหนาทเปนผรวบรวม ผเรยบเรยง หรอบรรณาธการ ชอผรบผดชอบ.//(หนาทรบผดชอบ).// ปทพมพ.//ชอเรอง.//ครงทพมพ (ถาม).//สถานทพมพ:/ส านกพมพ.//จ านวนหนา. กอชย โตศรโชค. (บรรณาธการ). 2537. การรกษาดวยสมนไพร. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: มายกส านกพมพ. 172 น. Byrappa, K. and M. Yoshimura. (eds.). 2001. Handbook of Hydrothermal Technology. New Jersey: Noyes

Publication. 854 p.

3. เอกสารอนๆ 3.1 วทยานพนธ

ชอผแตง.//ปทพมพ.//ชอวทยานพนธ.//ระดบของวทยานพนธ.//ชอสถาบนการศกษา.//จ านวนหนา. ประเชญ สรอยทองค า. 2530. การสกดแยกสารแทนนนจากเปลอกไมโกงกางเพอใชในการฟอกหนงชนดฟอกทบ.

วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 113 น. Saiklao, W. 2002. Adaptive Bandwidth Allocation Control for Virtual Paths in Broadband Networks. Doctoral

dissertation. Georgia Institute of Technology. 86 p.

80

81

3.2 รายงานการประชมวชาการ รายงานการสมมนา ปาฐกถา รายงานประจ าป ชอผเขยนบทความ.//ปทพมพ.//ชอบทความ.//น./เลขหนาทปรากฏเรอง.//ใน/ชอการประชม.//รายละเอยดอนๆ (ถาม).//

ครงทพมพ (ถาม).//สถานทพมพ: ส านกพมพ. กมลรฐ อนทรทศน กษตธร ภภราดย และวนด กรชอนนต. 2548. Telecenter: ยทธศาสตรแหงการกระจายโอกาส

การเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการพฒนาชนบท. น. 423-432. ใน รายงานการประชม ทางวชาการภาคโปสเตอร ครงท 6 19-20 พฤษภาคม 2548. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ.

Coates, J. 2013. Clinical Trial for Canine Degenerative Myelopathy. pp. 29-31. In Proceedings of ACVIM Specialty Symposium (Pre-forum) 12-15 June 2013. Seattle: American College of Veterinary Internal Medicine (ACVIM).

3.3 รายงานผลการวจย ชอผเขยนงานวจย.//ปทพมพ.//ชองานวจย.//จ านวนหนา.//ใน/รายงานผลการวจย.//สถานทพมพ:/ชอหนวยงาน. พรพนธ ภพรอมพนธ ขนษฐา ดวงสงค และรฐพล ศรบวเผอน. 2544. การตรวจหาลายพมพดเอนเอของกลวยไม

ไทยสกลแวนดาฟามย. 62 น. ใน รายงานผลการวจย. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ. Theraumpon, N. 2003. Automatic classification of white blood cells in bone marrow images. 74 p. In

Research report. Chiangmai: Chiangmai University.

3.4 บทความจากนตยสาร ชอผเขยนบทความ.//ปทตพมพ.//ชอบทความ.// ชอนตยสาร.//ปทของนตยสาร(เลมท): เลขทหนาทอางอง. น าชย ทนผล. 2543. การพฒนาธรกจการทองเทยวเชงนเวศในชมชนปาบานโปง อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม.

นตยสารการทองเทยว 21(1): 44-54.

3.5 บทความจากหนงสอพมพ ชอผเขยนบทความ.//ปทตพมพ.//ชอบทความ.//ชอหนงสอพมพ.//(วนท/เดอน/ป):/เลขทหนาทอางอง. สมศกด มานะไพศาล. 2549. เกษตรกรไทยในอนาคต. ไทยรฐ. (10 มกราคม 2549): 7.

4. แหลงขอมลอเลคทรอนกส ผแตงหรอผรบผดชอบ.//ปทบนทกขอมล.//ชอเรอง.//[ระบบออนไลน].//แหลงทมา/ระบแหลงการตดตอเครอขายหรอการ ถายโอนแฟมขอมล ชอแฟมขอมล/(วนท/เดอน/ป ทคนขอมล).

ฐานตย เมธยานนท นวต พรยะรงโรจน และสมชาต โสภณรณฤทธ. 2547. เตาเผาไหมวอรเทค-ฟลอไดซเบดแบบสองหองเผาไหมส าหรบเชอเพลงแกลบ. ว.สงขลานครนทร 26(6): 875-893. [ระบบออนไลน]. แหลงทมาhttp://www2.psu.ac.th/PresidentOffice/EduService/Journal/Firstpage.htm (22 กนยายน 2548).

National Economic and Social Development Board (NESDB). 2001. Input-output tables of Thailand. [Online]. Available http://www.nesdb.go.th (8 August 2001).

Singh, M. and R. P. Singh. 2001. Siderophore producing bacteria-as potential biocontrol agents of mushroom disease. [Online]. Available http://www.uio.no/conferences June2000.htm# Samuels

(3 July 2001).

http://www2.psu.ac.th/PresidentOffice/EduService/Journal/Firstpage.htm

http://www.nesdb.go.th/

http://www.uio.no/conferences

82

Guide for Authors

Manuscripts submitted for publication should be of high academic merit and are accepted on condition that they are contributed solely to the Journal of Agricultural Research and Extension. Manuscripts, parts of which have been previously published in conference proceedings, may be accepted if they contain additional material not previously published and not currently under consideration for publication elsewhere.

Submission of a multi-authored manuscript implies the consent of all the participating authors. All manuscripts considered for publication will be peer-reviewed by independent referees.

Submission checklist Manuscript submission must include title page, abstract, key words, text, tables, figures,

acknowledgments, reference list and appendices (if necessary). The title page of this file should include the title of the article, full names, official name and affiliations of all authors, E-mail address, telephone and fax numbers and full postal address of the corresponding author.

Preparation and Submission of Manuscripts Authors submitting manuscripts for consideration for publication should follow the following

guidelines. 1. Manuscript texts must be written using high-quality language. For non-native English

language authors, the article should be proof-read by a language specialist before it is sent to Journal. 2. Manuscript texts should not exceed than 10 pages and the combined number of figures and

tables. The inclusion of more figures and tables will reduce the word allowance, and vice versa. 3. The manuscript text and tables should be created using Microsoft Word. 4. Manuscript texts should be prepared single column, with sufficient margins (1.0 inch) for

editorial and proof-reader’s marks. 12 pt Times New Roman font should be used throughout and all pages numbered consecutively.

5. Abstracts should not exceed than 200 words. About 5 keywords should also be provided. 6. All measures in the text should be reported in abbreviation 7. Tables and figures should each be numbered consecutively. 8. Acknowledgments should be as brief as possible, in a separate section before the references,

not in the text or as footnotes. 9. Citations of published literature in the text should be given in the form of author and year in

parentheses; (Hoffmann et al., 2001), or, if the name forms part of a sentence, it should be followed by the year in parenthesis; Hoffmann et al. (2001). All references mentioned in the reference list must be cited in the text, and vice versa. The references section at the end of the manuscript should list all and only the references cited in the text in alphabetical order of the first author’s surname. The following are examples of reference writing.

Reference to a journal article: Chowdhury, M. A. H., R. Begum, M. R. Kabit and H. M. Zakir. 2002. Plant and animal residue

decomposition and transformation of S and P in soil. Pak. J. Bio. Sci. 5: 736-739.

Reference to article or abstract in a conference proceedings: Coates, J. 2013. Clinical Trial for Canine Degenerative Myelopathy. pp. 29-31. In Proceedings of

ACVIM Specialty Symposium (Pre-forum) 12-15 June 2013. Seattle: American College of

Veterinary Internal Medicine (ACVIM).

Reference to a book: Rajeshwar, K. and J. G. Ibanez. 1997. Environmental electrochemistry. San Diego: Academic Press. 327 p.

Reference to an edited book: Hill, S. E. 1996. Emultions. pp. 153-185. In Hall, G. M. (ed.). Methods of testing protein functionality.

London: Chapman & Hall.

Reference to an electronic data source (used only when unavoidable): Supplier/Database name (Database identifier or number)/Item or accession number (Access date) should be included National Economic and Social Development Board (NESDB). 2001. Input-output tables of Thailand.

[Online]. Available http://www.nesdb.go.th (8 August 2001).

10. Submission of manuscript includes 3 copies in which one of them must conform to the format of the Journal of Agricultural Research and Extension. The other must be submitted without the author’s name and office with diskette/CD and cover letter to the editor. All should be directed to the editor at the address given.

http://www.nesdb.go.th/

83

การสงตนฉบบ การตรวจสอบเบองตน และการแกไข

1) สงตนฉบบ 3 ชด โดย 1 ชด ใหมรายละเอยดครบตรงตามค าแนะน าในการเตรยมตนฉบบ และอก 2 ชด ไมตองพมพชอเจาของบทความและสถานทท างาน พรอมแผนบนทกขอมล (Diskette/CD) และหนงสอน าสงถงบรรณาธการ โดยน าสงดวยตนเอง/ทางไปรษณย/E-mail มายงบรรณาธการวารสารวจยฯ ตามทอยทไดระบไว 2) กองบรรณาธการจะพจารณาบทความในเบองตน ในกรณทตองแกไขจะแจงใหเจาของบทความท าการแกไขกอนน าสงตอใหผทรงคณวฒพจารณาในล าดบตอไป ส าหรบบทความทไมไดรบการพจารณาใหด าเนนการตอจะสงตนฉบบและแผนบนทกขอมลคนใหเจาของบทความ 3) บทความทไดรบการพจารณาจากกองบรรณาธการใหด าเนนการตอ จะไดรบการตรวจสอบทางวชาการจากผทรงคณวฒทเชยวชาญในสาขาทเกยวของกบบทความนนๆ และบทความทไดรบการพจารณาใหตพมพ กองบรรณาธการจะสงขอคดเหนและขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ พรอมทงตนฉบบและแผนบนทกขอมลคนใหเจาของบทความปรบปรงแกไข 4) เมอบทความไดรบการตพมพเรยบรอยแลว กองบรรณาธการจะจดสงวารสารฯ ใหเจาของบทความ จ านวน 2 เลม

JOURNAL OF AGRICULTURAL RESEARCH AND EXTENSION

Honorable Consultants: Asst. Prof. Dr. Chamnian Yosraj

Asst. Prof. Dr. Pawin Monochai

Assoc. Prof. Dr. Duang Buddhasukh

Directing Editors: Assoc. Prof. Dr.Yongyut Khamsee Assoc. Prof. Jamnian Bunmark

Asst. Prof. Dr. Jiraporn Inthasan Dr. Sureewan Mekkamol

Editor-in Chief: Dr. Weerasak Prokati

Editorial Board:

Prof. Chalermpol Sampet Prof. Dr. Siriwat Wongsiri

Prof. Dr. Prisarn Sithigorngul Prof. Dr. Tanongkiat Kiatsiriroat

Prof. Dr. Pranom Chantaranothai Prof. Dr. Anurak Panyanuwat

Prof. Dr. Sanchai Jaturasitha Assoc. Prof. Dr. Pramot Seetakoses

Assoc. Prof. Dr. Prasert Janyasupab Assoc. Prof. Dr. Sittisin Bovonsombut

Assoc. Prof. Dr. Nopmanee Topoonyanont Assoc. Prof. Aomtip Mekruksawannich-Kampe

Asst. Prof. Dr. Jatuphong Varith Asst. Prof. Teerapong Sawangpanyangkura

Dr. Sakesan Ussahatanonta

Operation committee: Ms. Varee Rahong Mrs. Thanyarat Thawatmongkonsuk

Ms. Rungsima Ampawan Mrs. Thipsuda Pookmanee

Mr. Somyot Meesuk Ms. Ampar Sansai

Mrs. Chiranan Senanan Ms. Dissawan Sutadsunti

PR and Publishing: Mr. Prinya Painusa Mr. Prasit Chaikum

Mrs. Prapaisri Thongjang Mrs. Suree Apichai

Journal of Agricultural Research and Extension is a publication of the Office of

Agricultural Research and Extension Maejo University and is intended to make available the

results of technical work in the agricultural and related social sciences. Articles are contributed by

MJU faculty members as well as by relevant the general public. Journal of Agricultural Research

and Extension is published three times per year, contact with the Journal should be addressed to:

The Editor, Journal of Agricultural Research and Extension

Innovation and Technology Transfer Section, Office of Agricultural Research and Extension

Maejo University, Chiang Mai 50290, Thailand

Tel: +66-53-87-3935 Fax: +66-53-878-106

E-mail: [email protected]

Web site: www.rae.mju.ac.th

mailto:%[email protected]

Effects of Paclobutrazol on Leaf Development of Adenium obesum

cv. Holland-Miss Thailand

Nitipat Pattanachatchai 1-12

Effect of Naphthalene Acetic Acid and Benzyladenine on Fluorene

and Fluoranthene Toxicity in Rice cv. RD 47

Waraporn Chouychai, Pannee Chatchai

and Khanitta Somtrakoon 13-22

The Culture of Hybrid Catfish with Recirculation System

Kamonwan Suphawinyoo, Yuttana Savangarrom, Sinchai Maneekat

and Nichapon Baotong 23-32

Environmental Contamination and Degradation of Endosulfan

by Microorganisms

Khanitta Somtrakoon 33-50

The Strategy of Production Management of Vegetable Production

in Nylon-net House for Ban Sa-at Som Sri Farmers Group

in Phupor Sub-district, Mueang District, Kalasin Province

Nongnapat Siriwanhom and Supaporn Poungchompu 51-61

Agricultural Input Management of Farmers under the Farmer Credit Card

Project in Ban Fang District, Khonkaen Province

Wetchayan Obmasuyand and Supaporn Poungchompu 62-70

Factors Affecting Participation of Karen Villagers in Forest Resource

Conservation at Baelae Highland Agricultural Development Station,

Omkoi District, Chiang Mai

Pongwit Kantawong and Wallratat Intaruccomporn 71-78

JOURNAL OF

Office of Agricultural Research & Extension Maejo University

Vol. 31 No.1 January – April 2014 ISSN 0125-8850

AGRICULTURAL RESEARCH AND EXTENSION

วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร...

Education