Үнэт цаасны ангилал:

- Анхдагч ба хоёрдогч

- Үндсэн ба туслах

- Биет ба биет бус

- Биржийн ба биржийн бус

Анхдагч хэлбэрийн үнэт цаас:

- Хувьцаа

       1. Энгийн хувьцаа

       2. Давуу эрхт хувьцаа

- Өрийн бичиг

      1. Засгийн газрын

      2. Агентлагийн

      3. Орон нутгийн

      4. Компаний

Хоёрдогч хэлбэрийн үнэт цаас

Хязгаарлагдмал чекийн данс(NOW) - Энэ нь чекийн данс бөгөөд тодорхой тогтоосон хүүгийн түвшинд хүү төлөх данс

Хязгаарлагдаагүй хүүгийн данс (Super NOW)- Хязгаарлалт тогтоогоогүй чекийн данс бөгөөд зах зээлийн болон мөнгөний зах зээлийн үнээр төлбөр тооцоо хийдэг.

Мөнгөний зах зээл- Богино хугацаатай, уян хатан бага эрсдэлтэй хөрөнгүүд байна. Энд сангийн вексель, хязгаарлагдсал хадгаламжийн сертификат орно.

Хөрөнгийн зах зээл - Урт хугацаат үнэт цаасны зах зээл бөгөөд энд бонд, хувьцаа орно.

Тогтмол орлоготой үнэт цаас- Тодорхой төлбөр болон төлбөрийн хугацааг тогтоосон үнэт цаас.

Засгийн газрын бондын ангилал:

- Хөрвөх

-Үл хөрвөх

Бусад төрлийн үнэт цаас:

Опцион- Тодорхой хугацаанд тодорхой үнээр санхүүгийн барааг худалдах худалдан авах эрх юм. Put, call гэж 2 ангилна.

Хөрөнгө оруулалтын компани:

1. Нээлттэй хөрөнгө оруулалтын компани

2. Хаалттай хөрөнгө оруулалтын компани

Үнэт цаас нь өөртөө мөнгөний зах зээл түүний хэрэгслүүд хөрөнгийн зах зээл дээрх үнэт цаас болох тогтмол орлогын хувь, хөрөнгнийн үнэт цаас болон бусад үнэт цаасуудыг багтаасан байдаг бөгөөд шууд бус хөрөнгө оруулалтаар компанид хөрөнгө оруулалт хийх хэлбэрийг мөн багтаасан байдаг. 

Хөрөнгө оруулагчид хадгаламж, хадгаламжийн сертификат, мөнгөний зах зээл дээрх хадгаламжийн данс болон хадгаламжийн бонд зэргийг маш их эзэмшсэн байдаг.

Мөнгөний зах зээл дээрх хөрөнгө оруулалт нь богино хугацаатай, хөрвөх чадвар сайтай байх, маш найдвартай хөрөнгө оруулалт хийх зэргээр тодорхойлогдох бөгөөд худалдах, худалдан авч болохуйц хадгаламжийн гэрчилгээ, арилжааны баримт бичиг, евро доллар, банкны зөвшөөрөл зэргийг өөртөө багтаасан байдаг. Эхний 3 облигацид холбооны засгийн газар, банк болон корпораци зэргийг оруулсан байдаг.

Хөрөнгийн зах зээл нь нэгээс дээш жилийн хугацаанд векселээр төлөх хугацаа юм. Тогтмол орлоготой үнэт цаас нь хөрөнгийн зах зээл дэх үнэт цаасны үндсэн 2 хэсгийн нэг юм. Энэ нь тусгайлсан төлбөр болон дахин төлбөрийн хугацааг өөртөө багтаасан байдаг. Тэдгээр нь 4 төрлийн бондтой. Үүнд:

1. Засгийн газрын бонд

2. Агентлагийн бонд

3. Орон нутгийн бонд

4. Корпорацийн бондууд

Энгийн хувьцаа нь корпорацийн өмчийг төлөөлдөг. Үнэт цаас эзэмшигч нь тодорхой хугацаанд орлого болон хөрөнгийн үлдэгдлийг нэхэмжилдэг. Капиталын үнэт цаасыг 2 ангилдаг. Үүнд:

1. Корпорацийн

2. Хөрөнгө оруулагчийн

Корпорацийн үнэт цаасанд эрх, варрант буюу баталгаа, хөрвөдөг бонд, давуу эрхтэй хувьцаа зэрэг орно.

Хөрөнгө оруулагчийн үнэт цаасанд опцион, хувьцааны үнийн өөрчлөлт, хөдөлгөөн, хөрөнгийн дуусгавар хугацаа зэрэг орох бөгөөд өр төлбөрөөр санхүүжүүлэхэд арилжаанд оролцогч хоорондын эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалт хийхээс хамгаалж байдаг. Ирээдүйд хөрөнгө оруулалт хийх гэрээ нь тодорхой нэг хөрөнгийг арилжигч хоорондын ирээдүйн үнэ цэнээр үнэлдэг. Бүх хөрөнгө оруулагчид шууд хөрөнгө оруулалт хийдэггүй.

Хөрөнгө оруулагчид санхүүгийн хөрөнгөөр шууд хөрөнгө оруулалт хийдэггүй. Учир нь тухайн компанид хөрөнгө оруулж буй хувьтай холбоотой. Санхүүгийн зуучлагчид хувь нийлүүлэгчдийн өмнөөс үнэт цаасны багцыг барьж байдаг. Хөрөнгө оруулалттай компаниудыг нээлттэй ба хаалттай гэж ангилдаг бөгөөд тэдний хөрөнгөөс хамааран тогтмол өөрчлөлттэй эсвэл уян хатан байдаг. Нээлттэй хөрөнгө оруулалттай компаниуд ерөнхийдөө 2 үндсэн зэрэглэлд хуваагдана. Үүнд:

1. Мөнгөний зах зээл дэх хөрөнгө оруулалт. Мөнгөний зах зээл дэх үнэт цаасны багц дээр төвлөрүүлдэг ба хөрөнгө оруулагчид өртөг өндөртэй, шууд бус замаар хөрөнгө оруулалт хийдэг.

2. Үнэт цаасны багц

БондЧөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас

Харайх: Удирдах, Хайлт

Үнэт цаасыг Бонд ,хувьцаа гэж ангилна. Тодорхой хэмжээний мөнгийг тодорхой хугацаанд тодорхой хүүтэйгээр зээлсэн болохыг гэрчилсэн үнэтцаас юм. 270 хоног хүртэлх хугацаатай Бондыг арилжааны вексел гэнэ. Бондыг өрийн бичиг гэнэ. Бондын ангилал маш олон . Үндсэндээ бонд гаргагчаар нь Засгийн газрын ба засгийн газрын бус бонд гэж ангилна.Засгын газрын бонд ихэвчлэн богино хугацаатай байдаг. 3сар,6сар,9сарын хугацаатай байдаг. Бондын хугацаа ихэвчлэн 3-40 жил байдаг.Засгийн газрын бус бондын гол төлөөлөл нь Компанийн бонд юм. Бонд нь хөрвөх бонд,хүүгүй бонд,барьцаат бонд, гэх мэт олон төрөлтэй.

Vнэт цаасны зах зээл дээр мeнгee eсгeх найдвартай аргуудын нэг нь бонд юм.Энэ нь та хэн нэгэнд мeнгee хvvтэйгээр, тодорхой хугацаанд зээлvvлээд буцаагаад авч байгаа хэрэг. Бондыг банкны хадгаламжтай адилтган ойлгож болох юм. Та банкинд мeнгee хадгалуулж сар тутамд хvv бодуулдаг. Eндeр хvv авахын тулд тодорхой хугацаатайгаар хадгалуулдаг. Бонд нь мeн хvv тооцдог бeгeeд тодорхой хугацаатай байна. Ялгаатай нь та банкны хадгаламжаас хугацаанаас eмнe мeнгee

авах боломж бараг байдаггvй бол харин мeнгe хэрэгтэй болсон vед худалдан авсан бондоо зарж болно. Бас танд хэрэгтэй байгаа eндeр хvvг тооцдог. Vнэт цаасны зах зээл дээр байгаа бондуудын хvv банкны хадгаламжийн хvvнээс ихэвчлэн eндeр тогтоогддог.

Тиймээс бусад орнуудад бонд худалдан авах нь банкны хадгаламжтай адил хvмvvсийнх нь энгийн хэрэглээ болсон байдаг.

Эхлээд бондыг хэрхэн ангилдаг талаар товч хvргэе.

Бондын ангилал:

Хeрeнгe оруулалт хэрэгтэй байгаа пvvс компани, аж ахуйн нэгж, тэр ч байтугай Засгийн газар, орон нутгийн засаг захиргаа хvртэл бондыг гаргаж болдог. Ингэхдээ бондын vнэ, хvv, хугацаа зэргээ eeрсдee тогтоож eгдeг. Бондыг гаргаж байгаа хуулийн этгээдээр нь vндсэн хоёр хэсэгт хуваан vзэж болно. Эхнийх нь Засгийн газар болон орон нутгийн засаг захиргааны бонд юм. Улс орон хeгжлийн явцдаа бvтээн байгуулалтын томоохон ажлуудыг хийж гvйцэтгэхэд шаардагдах хeрeнгийг зeвхeн гадаадын зээл тусламжаар биш, бонд гарган худалдах замаар тeвлeрvvлж болдог. Эдгээр бондийн хувьд Засгийн газар нь eeрee баталгаа болдог бeгeeд бусадтай харьцуулахад илvv найдвартай болж чаддаг байна.Хоёр дахь хэсэгт аж ахуйн нэгж байгууллага компаниудын бонд хамаарна. Eeрсдийн vйл ажиллагаа, томоохон тeслийг санхvvжvvлэх vvднээс бонд гарган худалддаг бeгeeд байгууллагынхаа vндсэн хeрeнгийг барьцаалан баталгаажуулдаг.

Мeн бондыг баталгаа, хvv, хугацаа зэрэг олон тeрлeeр ангилж болдог. Тухайлбал засгийн газар ямар нэг барьцаагvйгээр бонд гаргадаг бол, компаниуд eeрийн хeрeнгийг барьцаалдаг.

Яагаад найдвартай гэж ?

Бонд нь тухайн бонд гаргагч ашигтай ажилласан эсэхээс vл хамааран тогтмол хvvтэй бeгeeд хугацаандаа эргэн тeлeгддeг vнэт цаас юм. Мeн бондыг vндсэн хeрeнгe болон бусад зvйлээр барьцаалан баталгаажуулдаг болохоор таны мeнгийг заавал буцааж eгдeг.

Та бонд худалдан авч ашиг олохоор шийдсэн бол дараах 3 шинж чанарыг нь анхаарах хэрэгтэй. Vvнд:

1. Найдвартай байхБондын хамгийн чухал шинж чанар нь тvvний найдвартай байдал юм. Бондын буцаан тeлeгдeх хугацаа дуусахад vндсэн болон хvvгийн тeлбeр бvрэн тeлeгдeж байх ёстой. Vvний баталгааг бонд бvртгэгч байгууллага шалган баталгаажуулдаг.

2. Ашигтай байхБонд нь банкны хадгаламжтай адил хvv тооцдог. Гэхдээ ихэвчлэн банкны хадгаламжийн хvvгийн тvвшнээс дээгvvр тогтоогдсон байдаг. Жишээлбэл, манай улсад банкны хугацаатай хадгаламжийн дундаж хvv 1.4 хувь байгаа бол бондын дундаж хvv 1.65 хувь байна.

3. Хeрвeх чадвартай байхБонд нь ямар ч vед хамгийн eндeр хeрвeх чадвартай vнэт цааст тооцогддог. Учир нь хeрeнгe оруулагч дуртай vедээ бондоо худалдаж мeнгee авах боломжтой байдаг. Мeн бондыг хоёрдогч зах зээл дээр худалдахад vнэ нь eсeх боломжтой. Жишээлбэл, та eндeр хvvтэй бонд эзэмшдэг байлаа гэж бодъё. Хvмvvс ч энэ бондыг худалдан авах

сонирхолтой бeгeeд бонд нь анхдагч зах зээл дээр дуусчихсан байна. Тэгвэл та анх авсан vнэ дээрээ хэдэн тeгрeг нэмээд зарчихад юу нь болохгvй гэж.

Бонд гаргагчдад ямар ашигтай вэ ?Хамгийн гол нь банкны зээлээс бага хvvтэй мeнгe олж байгаа явдал юм. Тухайлбал банкнаас 2.5 хувийн хvvтэй зээл авснаас, 1.65 хувийн хvvтэй бонд гаргах нь илvv дээр. Ингэснээр та банкны хадгаламжаар дамжуулан зээл авсан компанид хeрeнгe оруулж байсан бол бонд авснаар тухайн бонд гаргагчид шууд хeрeнгe оруулалт хийж байгаа явдал юм.

Бондын хvv гэж юу вэ ?

Бондын хvv нь банкны хадгаламжийн хvvнээс eндeр, зээлийн хvvнээс доогуур тогтоогддог гэдгийг та мэдэх болсон. Хvv нь хэд байх вэ гэдгийг бонд гаргагч eeрee шийддэг. Мэдээж eндeр хvvтэй бол хvмvvс илvv худалдан авна. Харин бонд гаргагчид бага хvvтэй байх нь ашигтай. Иймээс бондоор олох санхvvжилтээр чухам юу хийх вэ гэдгээс хамаарч хvvг тогтоодог.

Бондын хугацаа гэж юу вэ ?

Хугацааг мeн л юу хийх гэж байгаагаас шалтгаалан тогтоодог. Урт хугацааны бондуудаар томоохон хeрeнгe оруулалт хийдэг. Тухайлбал, зам барилга гэх мэт. Та мeнгee хэдий хугацаанд хэрэглэхгvй байхаасаа хамаарч сонголтоо хийнэ.

Эрсдэл бий юу ?

Та бид энэ зах зээлд хeрeнгe оруулахдаа мeнгee алдчихаас хамгийн их айдаг. Мэдээж таны хeлс хvчээрээ олсон хэдэн тeгрeгийг чинь хэн нэгэн нь аваад идчихгvй гэдэгт яаж итгэх билээ.

Хамгийн гол нь таны мeнгийг хугацаанд нь бvрэн бvтэн, зохих хvvг нь тооцон буцааж eгeхгvй байх явдал юм. Магадгvй компани нь дампуурчих ч юм билvv гэж та бодож байгаа байх. Анх бондыг зах зээлд гаргахад нь барьцаа баталгаа болон vнэхээр ашигтай ажиллаж чадах эсэхийг Vнэт Цаасны Хороо судлан vздэг. Мeн та бондыг нь худалдан авсан компаниа юу хийж байгаа талаар анхаарах хэрэгтэй.

Танд мeнгe хэрэг болсон vед бонд чинь тийм ч хурдан зарагдахгvй байж болно. Таны худалдан авсан бонд анхдагч зах зээл дээр нийлvvлэлт ихтэй байгаа бол та анхны vнээрээ худалдахад хэцvv байдаг. Учир нь бондоос олох ашиг нь тодорхой байдаг учраас та vнээ хямдруулан худалдаж магадгvй.

Тeгсгeлийн оронд

Бидний бэлтгэн гаргасан энэ бяцхан номоос та vнэт цаасны тухай жаахан ч атугай ойлголт авсан гэдэгт итгэлтэй байна. Vнэт цаасны зах зээл гэдэг заавал их мeнгeтэй, мундаг мэдлэгтэй хvмvvст хамаатай зvйл биш болохоор та ч гэсэн оролцоод vзэхэд болохгvй нь юу байх вэ. Ингээд мeнгee eсгeцгeeе.

Бонд гэж юу вэ? 2011 оны 3-р сарын 01, Мягмар гариг, 16:09  

 

БОНД бол Мөнгө өсгөх аргаVнэт цаасны зах зээл дээр мөнгө өсгөх найдвартай аргуудын нэг нь бонд юм.Энэ нь та хэн нэгэнд мөнгөө хvvтэйгээр, тодорхой хугацаанд зээлvvлээд буцаагаад авч байгаа хэрэг. Бондыг банкны хадгаламжтай адилтган ойлгож болох юм. Та банкинд мөнгөө хадгалуулж сар тутамд хvv бодуулдаг. Өндөр хvv авахын тулд тодорхой хугацаатайгаар хадгалуулдаг. Бонд нь мөн хvv тооцдог бөгөөд тодорхой хугацаатай байна. Ялгаатай нь та банкны хадгаламжаас хугацаанаас өмнө мөнгөө авах боломж бараг байдаггvй бол харин мөнгө хэрэгтэй болсон vед худалдан авсан бондоо зарж болно. Бас танд хэрэгтэй байгаа өндөр хvvг тооцдог. Vнэт цаасны зах зээл дээр байгаа бондуудын хvv банкны хадгаламжийн хvvнээс ихэвчлэн өндөр тогтоогддог.Тиймээс бусад орнуудад бонд худалдан авах нь банкны хадгаламжтай адил хvмvvсийнх нь энгийн хэрэглээ болсон байдаг.Эхлээд бондыг хэрхэн ангилдаг талаар товч хvргэе.Бондын ангилалХөрөнгө оруулалт хэрэгтэй байгаа пvvс компани, аж ахуйн нэгж, тэр ч байтугай Засгийн газар, орон нутгийн засаг захиргаа хvртэл бондыг гаргаж болдог. Ингэхдээ бондын vнэ, хvv, хугацаа зэргээ өөрсдөө тогтоож өгдөг. Бондыг гаргаж байгаа хуулийн этгээдээр нь vндсэн хоёр хэсэгт хуваан vзэж болно. Эхнийх нь Засгийн газар болон орон нутгийн засаг захиргааны бонд юм. Улс орон хөгжлийн явцдаа бvтээн байгуулалтын томоохон ажлуудыг хийж гvйцэтгэхэд шаардагдах хөрөнгийг зөвхөн гадаадын зээл тусламжаар биш, бонд гарган худалдах замаар төвлөрvvлж болдог. Эдгээр бондийн хувьд Засгийн газар нь өөрөө баталгаа болдог бөгөөд бусадтай харьцуулахад илvv найдвартай болж чаддаг байна.Хоёр дахь хэсэгт аж ахуйн нэгж байгууллага компаниудын бонд хамаарна. Өөрсдийн vйл ажиллагаа, томоохон төслийг санхvvжvvлэх vvднээс бонд гарган худалддаг бөгөөд байгууллагынхаа vндсэн хөрөнгийг барьцаалан баталгаажуулдаг.Мөн бондыг баталгаа, хvv, хугацаа зэрэг олон төрлөөр ангилж болдог. Тухайлбал засгийн газар ямар нэг барьцаагvйгээр бонд гаргадаг бол, компаниуд өөрийн хөрөнгийг барьцаалдаг.Яагаад найдвартай гэж ?Бонд нь тухайн бонд гаргагч ашигтай ажилласан эсэхээс vл хамааран тогтмол хvvтэй бөгөөд хугацаандаа эргэн төлөгддөг vнэт цаас юм. Мөн бондыг vндсэн хөрөнгө болон бусад зvйлээр барьцаалан баталгаажуулдаг болохоор таны мөнгийг заавал буцааж өгдөг.Та бонд худалдан авч ашиг олохоор шийдсэн бол дараах 3 шинж чанарыг нь анхаарах хэрэгтэй. Vvнд:1. Найдвартай байхБондын хамгийн чухал шинж чанар нь тvvний найдвартай байдал юм. Бондын буцаан

төлөгдөх хугацаа дуусахад vндсэн болон хvvгийн төлбөр бvрэн төлөгдөж байх ёстой. Vvний баталгааг бонд бvртгэгч байгууллага шалган баталгаажуулдаг.2. Ашигтай байхБонд нь банкны хадгаламжтай адил хvv тооцдог. Гэхдээ ихэвчлэн банкны хадгаламжийн хvvгийн тvвшнээс дээгvvр тогтоогдсон байдаг. Жишээлбэл, манай улсад банкны хугацаатай хадгаламжийн дундаж хvv 1.4 хувь байгаа бол бондын дундаж хvv 1.65 хувь байна.3. Хөрвөх чадвартай байхБонд нь ямар ч vед хамгийн өндөр хөрвөх чадвартай vнэт цааст тооцогддог. Учир нь хөрөнгө оруулагч дуртай vедээ бондоо худалдаж мөнгөө авах боломжтой байдаг. Мөн бондыг хоёрдогч зах зээл дээр худалдахад vнэ нь өсөх боломжтой. Жишээлбэл, та өндөр хvvтэй бонд эзэмшдэг байлаа гэж бодъё. Хvмvvс ч энэ бондыг худалдан авах сонирхолтой бөгөөд бонд нь анхдагч зах зээл дээр дуусчихсан байна. Тэгвэл та анх авсан vнэ дээрээ хэдэн төгрөг нэмээд зарчихад юу нь болохгvй гэж.Бонд гаргагчдад ямар ашигтай вэ?Хамгийн гол нь банкны зээлээс бага хvvтэй мөнгө олж байгаа явдал юм. Тухайлбал банкнаас 2.5 хувийн хvvтэй зээл авснаас, 1.65 хувийн хvvтэй бонд гаргах нь илvv дээр. Ингэснээр та банкны хадгаламжаар дамжуулан зээл авсан компанид хөрөнгө оруулж байсан бол бонд авснаар тухайн бонд гаргагчид шууд хөрөнгө оруулалт хийж байгаа явдал юм.Бондын хvv гэж юу вэ ?Бондын хvv нь банкны хадгаламжийн хvvнээс өндөр, зээлийн хvvнээс доогуур тогтоогддог гэдгийг та мэдэх болсон. Хvv нь хэд байх вэ гэдгийг бонд гаргагч өөрөө шийддэг. Мэдээж өндөр хvvтэй бол хvмvvс илvv худалдан авна. Харин бонд гаргагчид бага хvvтэй байх нь ашигтай. Иймээс бондоор олох санхvvжилтээр чухам юу хийх вэ гэдгээс хамаарч хvvг тогтоодог.

Бондын хугацаа гэж юу вэ?Хугацааг мөн л юу хийх гэж байгаагаас шалтгаалан тогтоодог. Урт хугацааны бондуудаар томоохон хөрөнгө оруулалт хийдэг. Тухайлбал, зам барилга гэх мэт. Та мөнгөө хэдий хугацаанд хэрэглэхгvй байхаасаа хамаарч сонголтоо хийнэ.Эрсдэл бий юу?Та бид энэ зах зээлд хөрөнгө оруулахдаа мөнгөө алдчихаас хамгийн их айдаг. Мэдээж таны хөлс хvчээрээ олсон хэдэн төгрөгийг чинь хэн нэгэн нь аваад идчихгvй гэдэгт яаж итгэх билээ.Хамгийн гол нь таны мөнгийг хугацаанд нь бvрэн бvтэн, зохих хvvг нь тооцон буцааж өгөхгvй байх явдал юм. Магадгvй компани нь

дампуурчих ч юм билvv гэж та бодож байгаа байх. Анх бондыг зах зээлд гаргахад нь барьцаа баталгаа болон vнэхээр ашигтай ажиллаж чадах эсэхийг Vнэт Цаасны Хороо судлан vздэг. Мөн та бондыг нь худалдан авсан компаниа юу хийж байгаа талаар анхаарах хэрэгтэй.Танд мөнгө хэрэг болсон vед бонд чинь тийм ч хурдан зарагдахгvй байж болно. Таны худалдан авсан бонд анхдагч зах зээл дээр нийлvvлэлт ихтэй байгаа бол та анхны vнээрээ худалдахад хэцvv байдаг. Учир нь бондоос олох ашиг нь тодорхой байдаг учраас та vнээ хямдруулан худалдаж магадгvй.