ยานี� ๑๑ แม่ก กา

        สาธุ�สะจะขอไหว้� พระศร�ไตรสรนา  

พ�อแม่�แลคร�บา เทว้ดาในราศ�  

        ข�าเจ�าเอา ก ข เข�าม่าต�อ ก กา ม่� เริ่ �ม่ด้�วยแม่ กา (ไม่ม่�ตั�วสะกด้)

แก�ไขในเท�าน� ด�ม่!ด�อย่�าตร�ชา ตัริ่�ชา= ตั�าหนี

        จะร$%าค$าต�อไป พอฬ่�อใจก�ม่ารา ล่อใจย��วย�ให�เริ่�ยนี

ธุรณี�ม่�ราชา เจ�าพาราสาว้ะถี� เม่�องหนี!�งช��อเม่�องสาวะถี�

        ช*%อพระไชย่ส�ร!ย่า ม่�ส�ดาม่ะเหษี� ช��อพริ่ะไชยส�ริ่ ยา ม่�ม่เหส�

ช*%อว้�าส�ม่าล� อย่��บ�ร�ไม่�ม่�ไภย่ ช��อส�ม่าล่� อย$เม่�องไม่ม่�ภั�ย

        ข�าเฝ้.าเหล�าเสนา ม่�กร!ย่าอะฌาส0ย่ ข้�าบริ่ วาริ่ นี ส�ยด้� อ�ชฌาศั�ย=นี ส�ยด้�

พ�อค�าม่าแต�ไกล ได�อาศ0ย่ในพารา ทุ�กคนีได้�พ!�งพา พาริ่า=เม่�อง

        ไพร�ฟ้.าประชาช� ชาว้บ�ร�ก2ปร�ดา  

ท$าไร�เขาไถีนา ได�เข�าปลาแลสาล� ได้�ข้�าวปล่าแล่ะข้�าวสาล่�

        อย่��ม่าหม่��ข�าเฝ้.า ก2หาเย่าว้นาร� ตัอม่าพวกคนีใกล่�ช ด้ก-หาสาวริ่� นี (เยาวนีาริ่�)

ท�%หน�าตาด�ด� ท$าม่โหร�ท�%เคหา ทุ��หนี�าตัาสะสวย ม่าริ่�องริ่�าทุ�าเพล่งตัาม่ทุ��พ�ก (เคหา)

        ค$%าเช�าเฝ้.าส�ซอ เข�าแต�หอล�อกาม่า เพล่ ด้เพล่ นีก�บส �งบ�นีเทุ งแล่ะความ่ใคริ่

หาได�ให�ภร!ย่า โลโภพาให�บ�าใจ เก ด้ความ่โล่ภั

        ไม่�จ$าค$าพระเจ�า เหไปเข�าภาษีาไสย่ ไม่อย$ในีค�าสอนีนี�บถี�อส �งศั�กด้ /ส ทุธิ์ /นีอกศัาสนีา

ถี*อด�ม่�ข�าไท ฉ้�อแต�ไพร�ใส�ข*%อคา พวกทุ�ม่�ข้�าทุาสบริ่ วาริ่ ก-ฉ้�อโกงชาวบ�านี ทุ�าโทุษใสข้��อคา

        คะด�ท�%ม่�ค�� ค*อไก�หม่�เจ�าส�ภา เม่��อม่�คด้� ตั�ล่าการิ่หริ่�อผู้$�ตั�ด้ส นีคด้�เห-นีแกส นีบนี

ใครเอาเข�าปลาม่า ให�ส�ภาก2ว้�าด� ผู้$�ทุ��ให�ส นีบนีก-จะเป4นีผู้$�ชนีะ

        ท�%แพ�แก�ชนะ ไม่�ถี*อพระประเว้ณี�  

ข� ฉ้�อก2ได�ด� ไล�ด�าต�ม่�อาญา  

        ท�%ซ*%อถี*อพระเจ�า ว้�าโง่�เง่�าเต�าป�ปลา คนีทุ��อย$ในีกริ่อบศัาสนีากล่�บค ด้วาเป4นีพวกโง

ผู้��เฒ่�าเหล�าเม่ธุา ว้�าใบ�บ�าสาระย่$า เม่ธิ์า=นี�กปริ่าชญ์6 ก-ถี$กหาวาเป4นีบ�า

        ภ!กษี�สะม่ะณีะ เล�าก2ละพระสธุรรม่ พริ่ะไม่อย$ในีศั�ล่ธิ์ริ่ริ่ม่

คาถีาว้�าล$าน$า ไปเร�ร$%าท$าเฉ้โก  

        ไม่�จ$าค$าผู้��ใหญ� ศ�รษีะไม่�ใจโย่โส บางคนีก-ห�วแข้-งไม่เช��อฟั8งค�าส��งสอนีข้อง

ผู้$�ใหญ์

ท�%ด�ม่�อะโข ข�าขอโม่ทนาไป แตัทุ��ด้�ก-พอม่�อย$บ�าง

        พาราสาว้ะถี� ใครไม่�ม่�ปราณี�ใคร เม่�องสาวะถี�ไม่ม่�ความ่สงบส�ข้

ด�ด* อถี*อแต�ใจ ท�%ใครได�ใส�เอาพอ ใคริ่ด้�ใคริ่ได้�

        ผู้��ท�%ม่�ฝ้:ม่*อ ท$าด�ด* อไม่�ซ* อขอ ใคริ่จะเอาข้องใคริ่ก-หย บเอาไป ข้โม่ยไป

ใล�คว้�าผู้�าท�%คอ อะไรล�อก2เอาไป  

        ข�าเฝ้.าเหล�าเสนา ม่!ได�ว้�าหม่��ข�าไทย่  

ถี*อน$ าร$%าเข�าไป แต�น$ าใจไม่�น$าพา พวกข้�าบริ่ วาริ่ถี�อนี�9าพริ่ะพ พ�ฒนี6 แตัก-ไม่จริ่ งใจ

        หาได�ใครหาเอา ไพร�ฟ้.าเศร�าเปล�าอ�รา ปริ่ะชาชนีโศักเศัริ่�า

ผู้��ท�%ม่�อาญา ไล�ต�ด�าไม่�ปราณี� ใคริ่ม่�โทุษถี$กทุ�าริ่�ายข้าด้ความ่ปริ่านี�

        ผู้�ป;าม่ากระท$า ม่รณีะกรรม่ชาว้บ�ร� จ!งเก ด้เหตั�เภัทุภั�ยแกเม่�องนี�9

น$ าป;าเข�าธุาน� ก2ไม่�ม่�ท�%อาไศรย่ โด้ยม่�นี�9าป;าทุวม่เม่�องไม่ม่�ทุ��อย$อาศัริ่�ย

        ข�าเฝ้.าเหล�าเสนา หน�ไปหาพาราไกล พวกข้�าบริ่ วาริ่หนี!ไปอย$เม่�องอ��นี

ช�บาล�าล� ไป ไม่�ม่�ใครในธุาน� ช�บา= คริ่$อาจาริ่ย6 ก-หนี�ไป

ฉ้บ�ง ๑๖

        พระไชย่ส�ร!ย่าภ�ม่� พาพระม่เหษี�  

ม่าท�%ในล$าส$าเภา  

        เข�าปลาหาไปไม่�เบา นาร�ท�%เย่าว้< นี�าสาวริ่� นีไปด้�วย

ก2เอาไปในเภตรา  

        เถี�าแก�ชาว้แม่�แซ�ม่า เสน�เสนา เฒาแก=ข้�าริ่าชการิ่สตัริ่�

ก2ม่าในล$าส$าเภา  

        ต�ม่�าฬ่�อช�อใบใส�เสา ว้าย่�พย่�เพลา ม่�าล่อ=แผู้นีโล่หะคล่�ายถีาด้

ส$าเภาก2ใช�ใบไป ส�าเภัา=เริ่�อส�าเภัา

        เภตราม่าในน$ าไหล ค$%าเช�าเปล�าใจ เภัตัริ่า=เริ่�อ

ท�%ในม่หาว้าร�  

        พะส�ธุาอาไศรย่ไม่�ม่� ราชานาร� อาศัริ่�ย

อย่��ท�%พระแกลแลด� พริ่ะแกล่=หนี�าตัาง

        ปลากะโห�โลม่าราห� เหราปลาท� เห-ริ่า=แม่งด้าชนี ด้หนี!�ง

ม่�อย่��ในน$ าคล$%าไป  

        ราชาว้�าเหว้�หฤท0ย่ ว้าย่�พาคลาไคล  

ม่าในทะเลเอกา  

        แลไปไม่�ปะพะส�ธุา เปล�าใจน0ย่นา  

โพล�เพล�เว้ลาราตร�  

        ราชาว้�าแก�เสน� ใครร��คะด� คด้�=เริ่��องริ่าว

ว้าร�น� เท�าใดนา  

        ข�าเฝ้.าเล�าแก�ราชา ว้�าพระม่หา  

ว้าร�น� ไซ�ใหญ�โต  

        ไหลม่าแต�ในคอโค แผู้�ไปใหญ�โต  

ม่ะโหฬาร<ล$ าน$ าไหล  

        บาฬ่�ม่!ได�แก�ไข ข�าพเจ�าเข�าใจ  

ผู้��ใหญ�ผู้��เฒ่�าเล�าม่า  

        ว้�าม่�พระย่าสก�ณีา ใหญ�โตม่ะโหฬาร<  

กาย่าเท�าเขาค�ร�  

        ช*%อว้�าพระย่าส0ม่พาท� ใครร��คะด�  

ว้าร�น� โตเท�าใด  

        โย่โสโผู้ผู้าถีาไป พอพระส�ร!ไสย่  

จะใกล�โพล�เพล�เว้ลา  

        แลไปไม่�ปะพส�ธุา ย่�อท�อรอรา  

ช�ว้าก2จะประล0ย่  

        พอปลาม่าในน$ าไหล สก�ณีาถีาไป  

อาไศรย่ท�%ศ�ร<ษีะปลา  

        ฉ้ะแง่�แลไปไกลตา จ$าของ่�อปลา  

ว้�าขอษีะม่าอะไภย่  

        ว้าร�ท�%เราจะไป ใกล�หร*อว้�าไกล  

ข�าไหว้�จะขอม่รคา  

        ปลาว้�าข�าเจ�าเย่าว้ะภา ม่!ได�ไปม่า  

อาไศรย่อย่��ต�อธุรณี�  

        สก�ณีาอาไลย่ช�ว้� ลาปลาจรล�  

ส��ท�%ภ�ผู้าอาไศรย่  

        ข�าเฝ้.าเล�าแก�ภ�ว้ไนย่ พระเจ�าเข�าใจ  

ฤไทย่ว้�าเหว้�เอกา  

        จ$าไปในทะเลเว้รา พาย่�ไหญ�ม่า  

เภตราก2เหเซไป  

        สม่อก2เก�าเสาใบ ทะล�ปร�ไป  

น$ าไหลเข�าล$าส$าเภา  

        ผู้�น$ าซ$ าไต�ใบเสา เจ�าก$าม่<ซ$ าเอา  

ส$าเภาระย่$าคว้$%าไป  

        ราชาคว้�าม่*ออรไทย่ เอาผู้�าสะไบ  

ต�อไว้�ไม่�ไกลกาย่า  

        เถี�าแก�เชาแม่�เสนา น$ าเข�าห�ตา  

จระเข�เหราคร�าไป  

        ราชานาร�ร$%าไร ม่�ก$าม่<จ$าใจ  

จ$าไปพอปะพะส�ธุา  

        ม่�ไม่�ไทรใหญ�ใบหนา เข�าไปไสย่า  

เว้ลาพอค$%าร$าไร  

ส�ราง่คนาง่ค< ๒๘ (แม่�กน)

  ข้!9นีใหม่ในี กนี ก กา วาปนี ริ่ะคนีก�นีไปเอ2นด�ภ�ธุร ม่านอนในไพร ม่ณีฑลต�นไทร แทนไพชย่นต<สถีาน

ส�ว้นส�ม่าล� ว้0นทาสาม่� เทว้�อย่��ง่านเฝ้.าอย่��ด�แล เหม่*อนแต�ก�อนกาล ให�พระภ�บาล ส$าราญว้!ญญา พระชว้นนว้ลนอน เข2ญใจไม่�ขอน เหม่*อนหม่อนแม่�นาภ�ธุรสอนม่นต< ให�บ�นภาว้นา เย่2นค$%าร$%าว้�า ก0นป;าไภย่พาล   ว้0นน0 นจ0นทร ม่�ดารากร เปBนบร!ว้ารเห2นส! นด!นฟ้.า ในป;าท�าธุาร ม่าล�คล�%บาน ใบก�านอรชร   เย่2นฉ้$ าน$ าฟ้.า ช*%นชะผู้ะกา ว้าย่�พาขจรสาริ่ะพ�นีจ�นีทุนี6อ นี ริ่��นีกล่ �นีเกสริ่ แตันีตัอคล่อริ่อนี ว�าวอนีเว�ยนีริ่ะว�นี     จ�นีทุริ่าคล่าเคล่��อนี

กริ่ะเวนีไพริ่ไกเถี��อนี เตั�อนีเพ��อนีข้านีข้�นี

ป$;เจ�าเข้าเข้ นี ก$เกริ่ �นีหาก�นี ส นีธิ์�พ�ล่��นี คริ่�9นีคริ่��นีหว��นีไหว พระฟ้C นต*%นนอน ไกลพระนคร สะท�อนถีอนฤไทย่เช�าตร��ส�ร!ย่น ขD นพ�นเม่ร�ไกร ม่�ก$าม่<จ$าไป ในป;าอาร0ญ

ฉ้บ�ง ๑๖ (แม่กง)

        ขD นกง่จง่ส$าค0ญ ท0 ง่กนปนก0นร$าพ0นม่!%ง่ไม่�ในดง่        ไกรกร�าง่ย่าง่ย่�ง่ส�ง่ระหง่ ตะล!ง่ปล!ง่ปร!ง่ประย่ง่ค<ค0นทรง่ส�ง่กล!%นฝ้E% นฝ้าง่        ม่ะม่�ว้ง่พว้ง่พลอง่ช�อง่นาง่ หล�นเกล*%อนเถี*%อนทาง่ก!นพลาง่เด!นพลาง่หว้�าง่เน!น        เห2นกว้าง่ย่�าง่เย่* อง่ช$าเล*อง่เด!น เหม่*อนอย่�าง่นาง่เช!ญพระแสง่ส$าอาง่ข�าง่เค�ย่ง่        เขาส�ง่ฝ้�ง่หง่ส<ลง่เร�ย่ง่ เร!ง่ร�อง่ซ�อง่เส�ย่ง่ส$าเน�ย่ง่น�าฟ้Fง่ว้0ง่เว้ง่        กลาง่ไพรไก�ข0นบรรเลง่ ฟ้Fง่เส�ย่ง่เพ�ย่ง่เพลง่ซอเจ�ง่จ$าเร�ย่ง่เว้�ย่ง่ว้0ง่        ย่�ง่ทอง่ร�อง่กะโต�ง่โห�ง่ด0ง่ เพ�ย่ง่ฆ้�อง่กลอง่ระฆ้0ง่แตรส0ง่ข<ก0ง่สดาลขานเส�ย่ง่        กะล!ง่กะลาง่นาง่นว้ลนอนเร�ย่ง่ พระย่าลอคลอเค�ย่ง่แอ�นเอ� ย่ง่อ�โก�ง่โทง่เทง่        ค�อนทอง่เส�ย่ง่ร�อง่ปHอง่เปHง่ เพล!นฟ้Fง่ว้0ง่เว้ง่อ�เก�ง่เร!ง่ร�อง่ลอง่เช!ง่        ฝ้�ง่ละม่0%ง่ฝ้Fง่ด!นก!นเพล!ง่ ค�าง่แข2ง่แรง่เร!ง่ย่*นเบ!%ง่บD ง่หน�าตาโพลง่        ป;าส�ง่ย่�ง่ย่าง่ช�าง่โขลง่ อDง่คะนDง่ผู้Dง่โผู้ง่โย่ง่ก0นเล�นน$ าคล$%าไป

ยานี� ๑๑(แม่กก)

       ขD นกกตกท�กข<ย่าก แสนล$าบากจากเว้�ย่ง่ไชย่ม่0นเผู้*อกเล*อกเผู้าไฟ้ ก!นผู้ลไม่�ได�เปBนแรง่       รอนรอนอ�อนอ0ษีดง่ค< พระส��ร!ย่ง่เย่2นย่อแสง่ช�ว้ง่ด0ง่น$ าคร0%ง่แดง่ แฝ้ง่เม่ฆ้เขาเง่าเม่ร�ธุร       ล!ง่ค�าง่คราง่โครกครอก ฝ้�ง่จ! ง่จอกออกเห�าหอนชะน�ว้!เว้กว้อน นกหกร�อนนอนร0ง่เร�ย่ง่

       ล�กนกย่กป:กป.อง่ อ�าปากร�อง่ซ�อง่แซ�เส�ย่ง่แม่�นกปกป:กเค�ย่ง่ เล� ย่ง่ล�กอ�อนป.อนอาหาร       ภ�ธุรนอนเน!นเขา เค�ย่ง่คลDง่เคล�าเย่าว้ม่าลย่<ตกย่ากจากศฤง่ฆ้าร สง่สารน�อง่หม่อง่ภ0กตรา      ย่ากเย่2นเห2นหน�าเจ�า สร�าง่โศกเศร�าเจ�าพ�%อาอย่��ว้0ง่ด0ง่จ0นทรา ม่าหม่�นหม่อง่ลออง่นว้ล       เพ*%อนท�กข<ศ�ขโศกเศร�า จะร0กเจ�าเฝ้.าสง่ว้นม่!%ง่ขว้0ญอย่�าร0นจว้น นว้ลภ0กตร<น�อง่จะหม่อง่ศร�       ชว้นช*%นกล*นกล$ ากล!%น ม่!ร��ส! นกล!%นม่าล�คลDง่เคล�าเย่�าย่ว้นย่� ท�%ท�กข<ร�อนหย่�อนเย่2นทรว้ง่

ยานี� ๑๑ (แม่กด้)

       ขD นกดบทอ0ศจรรย่< เส�ย่ง่คร* นคร0%นช0 นเขาหลว้ง่นกหกตกร0ง่รว้ง่ ส0ตว้<ท0 ง่ปว้ง่ง่�ว้ง่ง่�นโง่ง่       แดนด!นถี!%นม่น�ษีย่ < เส�ย่ง่ด0ง่ด�จพระเพล!ง่โพลง่ตDกกว้�านบ�านเร*อนโรง่ โคลง่คลอนเคล*%อนเขย่* อนโย่น       บ�านช�อง่คลอง่เล2กใหญ� บ�าง่ต*%นไฟ้ตกใจโจนปล�กเพ*%อนเต*อนตะโกน ล�กโลดโผู้นโดนก0นเอง่       พ!ณีพาทย่<ระนาดฆ้�อง่ ตะโพนกลอง่ร�อง่เปBนเพลง่ระฆ้0ง่ด0ง่ว้0ง่เว้ง่ โหง่�ง่หง่�าง่เหง่�ง่เก�ง่ก�าง่ด0ง่   ข�นนาง่ต�าง่ล�กว้!%ง่ ท�านผู้��หญ!ง่ว้!%ง่ย่�ดหล0ง่พ0ลว้0นด0นตDง่ต0ง่ พล0 ง่พล0ดตกหกคะเม่น       พริ่ะสงฆ์6ล่งจากก�ฏิ   ว �งอ�ตัล่�ตัฉ้�ด้ม่�อเณริ่หล่วงช�หนี�หล่วงเถีริ่   ล่งโคล่นีเล่นีเผู้นีผู้าด้โผู้นี      พวกว�ด้พล่�ด้เข้�าบ�านี   ล่�านีตัอล่�านีซานีเซโด้นีตั�นีไม่�ไกวเอนีโอนี   ล่ งคางโจนีโผู้นีหกห�นี      พวกผู้�ทุ��ป89 นีล่$ก   ตั ด้จม่$กล่$กตัาพล่�นีข้ กข้ กริ่ะริ่ กก�นี   ป89 นีไม่ทุ�นีม่�นีเด้�อด้ใจ   สององค6ทุริ่งส�งวาส   โล่กธิ์าตั�หวาด้หว��นีไหวตั��นีนีอนีออนีอกใจ   เด้ นีไม่ได้�ให�อาด้$ริ่

ยานี� ๑๑ (แม่กบ)

       ข้!9นีกบจบแม่กด้   พริ่ะด้าบสบ$ชาก$ณฑ์6ผู้าส�กริ่�กข้ม่$ล่   พ$นีสว�สด้ /ส�ตัถีาวริ่      ริ่ะง�บหล่�บเนีตัริ่นี �ง   เององค6อ งพ งส งข้ริ่เหม่�อนีก�บหล่�บสนี ทุนีอนี   ส�งวริ่ศั�ล่อภั ญ์ญ์าณ      บ�าเพ-งเล่-งเห-นีจบ   พ�9นีพ ภัพจบจ�กริ่วาล่สวริ่ริ่ค6ช� 9นีว ม่านี   ทุานีเห-นีแจ�งแหล่งโล่กา   เข้�าฌานีนีานีนี�บเด้�อนี   ไม่เข้ย�9อนีเคล่��อนีกายาจ�าศั�ล่ก นีวาตัา   เป4นีผู้าส�กทุ�กเด้�อนีปB       ว�นีนี�9นีคริ่�9นีเด้ นีไหว   เก ด้เหตั�ใหญ์ในีปฐพ�เล่-งด้$ริ่$ �คด้�   กาล่ก ณ�ส��ปริ่ะการิ่      ปริ่ะกอบชอบเป4นีผู้ ด้   กล่�บจริ่ ตัผู้ ด้โบริ่าณสาม่�ญ์อ�นีธิ์พาล่   ผู้ล่าญ์คนีซ��อถี�อส�ตัย6ธิ์ริ่ริ่ม่6      ล่$กศั ษย6ค ด้ล่�างคริ่$   ล่$กไม่ริ่$ �ค�ณพอม่�นีสอเส�ยด้เบ�ยด้เบ�ยนีก�นี   ล่อบฆ์าฟั8นีค�อตั�ณหา   โล่ภัล่าภับาปบค ด้   โจทุย6ผู้ ด้ริ่ ษยาอ�ริ่ะพส�ธิ์า   ป;วนีเป4นีบ�าฟัDาบด้บ�ง   บริ่ริ่ด้าสาม่�ญ์ส�ตัย6   เก ด้ว บ�ตั ป8ตัตั ปาป8งไตัริ่ย�คทุ�กข้ตัะริ่�ง   ส�งว�จฉ้ริ่ะอวสานี

ฉ้บ�ง ๑๖(แม่กม่)

       ขD นกม่สม่เด2จจอม่อารย่< เอ2นด�ภ�บาลผู้��ผู้�านพาราสาว้ะถี�       ซ*%อตรง่หลง่เล�ห<เสน� กลอกกล0บอ0ปร�ย่<บ�ร�จDง่ล�ม่จม่ไป       ประโย่ชน<จะโปรดภ�ว้ไนย่ น!%ง่น0%ง่ต0 ง่ใจเล*%อม่ใสส$าเร2จเม่ตตา       เปล�ง่เส�ย่ง่เพ�ย่ง่พ!ณีอ!นทรา บอกข�อม่รณีาคง่ม่าว้0นหนD%ง่ถีDง่ตน       เบ�ย่ฬเบ�ย่ดเส�ย่ดส�อฉ้�อฉ้ล บาปก$าม่<น$าตนไปทนท�กข<น0บก0ปก0ลปI

       เม่ตตากร�ณีาสาม่0ญ จะได�ไปสว้รรค<เปBนศ�ขท�กว้0นหรรษีา       สม่บ0ต!ส0ตว้<ม่น�ษีย่<คร�ฑา กลอกกล0บอ0ปราเทว้าสม่บ0ต!ช0ชว้าล       ศ�ขเกษีม่เปรม่ปรด!Jว้!ม่าน อ!%ม่หน$าส$าราญศฤง่ฆ้ารห�อม่ล�อม่พร�อม่เพร�ย่ง่       กระจ0บป:% ส�ซอคลอเส�ย่ง่ ข0บร$าจ$าเร�ย่ง่ส$าเน�ย่ง่นาง่ฟ้.าน�าฟ้Fง่       เดชะพระก�ศลหนหล0ง่ ส!%ง่ใดใจหว้0ง่ได�ด0ง่ม่��ง่ม่าตรปรารถีนา       จร!ง่นะประสกส�กา สว้ดม่นต<ภาว้นาเบ* อง่น�าจะได�ไปสว้รรค<       จบเทศน<เสร2จค$าร$าพ0น พระอง่ค<ทรง่ธุรรม่<ั0ด0นด0 นเม่ฆ้าคลาไคล

ฉ้บ�ง ๑๖ (แม่เกย)

       ขD นเกย่เลย่กล�าว้ท�าว้ไทย่ ฟ้Fง่ธุรรม่น$ าใจเล*%อม่ใสศร0ทธุากล�าหาญ       เห2นไภย่ในข0นธุส0นดาน ต0ว้ห�ว้ง่บ�ว้ง่ม่ารส$าราญส$าเร2จเม่ตตา       สอง่อง่ค<ทรง่หน0ง่พย่0คฆ้า จ0ดจ�บกล�บชะฎาร0กษีาศ�ลถี*อฤาษี�       เช�าค$%าท$าก!จพ!ธุ� กอง่ก�ณีฑ<อ0คค�เปBนท�%บ�ชาถีาว้ร       ปะถีะพ�เปBนท�%บรรจฐรณี< เอนอง่ค<ลง่นอนเหน*อขอนเขนย่เกย่เศ�ย่ร       ค$%าเช�าเอากราดกว้าดเต�ย่น เหน*%อย่ย่ากพากเพ�ย่รเร�ย่นธุรรม่บ$าเพ2ง่เคร�ง่คร0น       ส$าเร2จเสร2จได�ไปสว้รรค< เสว้ย่ศ�ขท�กว้0นนานน0บก0ปก0ลปIพ�ทธุ0นดร       ก�ม่ราการ�ญส�นทร ไว้�หว้0ง่ส0%ง่สอนเด2กอ�อนอ0นเย่าว้<เล�าเร�ย่น

       ก ข ก กา ว้�าเว้�ย่น หน�น�อย่ค�อย่เพ�ย่รอ�านเข�ย่นผู้สม่กม่เกย่       ระว้0ง่ต0ว้กล0ว้คร�หน�เอNย่ ไม่�เร�ย่ว้เจ�ย่ว้เหว้ย่ก�เคย่เข2ดหลาบขว้าบเขว้�ย่ว้       ห0นหว้ดปว้ดแสบแปลบเส�ย่ว้ หย่!กซ$ าซ$ าเข�ย่ว้อย่�าเท�%ย่ว้เล�นหลง่จง่จ$า       บอกไว้�ให�ทราบบาปกรรม่ เร�ย่ง่เร�ย่บเท�ย่บท$าแนะน$าให�เจ�าเอาบ�ญ       เดชะพระม่หาการ�ญ ใครเห2นเปBนค�ณีแบ�ง่บ�ญให�เราเจ�าเอย่ฯ

โคริ่งงานีจ�ด้ทุ�าแหล่งเริ่�ยนีริ่$ �ภัาษาไทุย โด้ยนี�กเริ่�ยนีโคริ่งการิ่ภัาษาอ�งกฤษช�9นี ม่.1 

วริ่ริ่ณคด้�เพ��อการิ่ว จ�กษณ6 : กาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยา

ความ่เป4นีม่า กาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยาเป4นีแบบเริ่�ยนีทุ��ส�นีทุริ่ภั$แตังข้!9นีในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 3 แหงกริ่�งริ่�ตันีโกส นีทุริ่6 จ�ด้ปริ่ะสงค6เพ��อถีวายพริ่ะอ�กษริ่แด้พริ่ะโอริ่สในีพริ่ะบาทุสม่เด้-จพริ่ะพ�ทุธิ์เล่ ศัหล่�านีภัาล่�ยแล่ะเจ�าฟัDาก�ณฑ์ล่ทุ พยวด้� พริ่ะอ�คริ่ชายา ค�อเจ�าฟัDาชายกล่างแล่�วเจ�าฟัDาปGH ว ในีการิ่ศั!กษากาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยา ผู้$�เริ่ �ยนีจะได้�เริ่�ยนีริ่$ �เก��ยวก�บล่�กษณะการิ่แตังค�าปริ่ะพ�นีธิ์6ปริ่ะเภัทุกาพย6 ได้�แก กาพย6ยานี�11 กาพย6ฉ้บ�ง 16 แล่ะ กาพย6ส�ริ่างคนีางค6 28

2 ปริ่ะว�ตั ผู้$�แตัง ส�นีทุริ่ภั$เก ด้ในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 1 แหงกริ่�งริ่�ตันีโกส นีทุริ่6 เม่��อว�นีจ�นีทุริ่6 เด้�อนี 8 ข้!9นี 1 ค��า ปBม่ะเม่�ย จ�ล่ศั�กริ่าช 1148

ตัริ่งก�บว�นีทุ�� 26 ม่ ถี�นีายนี พ.ศั. 2329 บ ด้าเป4นีชาวบ�านีกริ่��า เม่�องแกล่ง ม่าริ่ด้าเป4นีชาวเม่�องไม่ปริ่ากฎ ตัอม่า บ ด้าม่าริ่ด้าได้�หยาริ่�างก�นี ม่าริ่ด้าม่�สาม่�ใหม่ ส�นีทุริ่ภั$จ!งได้�ไปอาศั�ยก�บม่าริ่ด้า แล่ะ ได้�เล่าเริ่�ยนีในีว�ด้ ศัริ่�ส�ด้าริ่าม่ -ปB พ.ศั. 2356 ส�นีทุริ่ภั$ได้�เข้�าริ่�บริ่าชการิ่ในีว�งหล่วง ม่�หนี�าทุ��เป4นีอาล่�กษณ6 ตั�าแหนีง ข้�นีส�นีทุริ่โวหาริ่ แล่ะได้�แตังกล่อนีถีวายเป4นีทุ��พอพริ่ะทุ�ยม่าก -ปB พ.ศั. 2367 ส�นีทุริ่ภั$ได้�ทุ�าหนี�าทุ��ถีวายพริ่ะอ�กษริ่เจ�าฟัDาอาภัริ่ณ6 พริ่ะโอริ่สองค6โตัข้องสม่เด้-จเจ�าฟัDาก�ณฑ์ล่ทุ พยวด้� พริ่ะอ�คริ่ชายาในีริ่�ชกาล่ทุ��2 

-เม่��อพริ่ะบาทุสม่เด้-จพริ่ะนี��งเกล่�าเจ�าอย$ห�วข้!9นีคริ่องริ่าชย6 พริ่ะองค6ไม่โปริ่ด้ส�นีทุริ่ภั$เพริ่าะเม่��อคริ่�9งพริ่ะองค6ด้�าริ่งพริ่ะยศัเป4นีกริ่ม่หม่��นีเจษฎาบด้ นีทุริ่6 ส�นีทุริ่ภั$ทุ�กทุ�วงบทุพริ่ะริ่าชนี พนีธิ์6ข้องพริ่ะองค6หนี�าพริ่ะทุ��นี� �ง ทุ�าให�พริ่ะองค6ข้�ด้เค�องพริ่ะทุ�ย ส�นีทุริ่ภั$จ!งออกบวชทุ��ว�ด้ริ่าชบ$ริ่ณะเพ��อหนี�ริ่าชภั�ย เม่��อบวชแล่ะจ�าพริ่ริ่ษาทุ��ว�ด้ริ่าชบ$ริ่ณะ จ!งม่�โอกาสถีวายพริ่ะอ�กษริ่เจ�าฟัDาชายกล่างแล่ะเจ�าฟัDาปGH ว -ตัอม่าส�นีทุริ่ภั$ได้�ย�ายจากว�ด้ริ่าชบ$ริ่ณะไปจ�าพริ่ริ่ษาทุ��ว�ด้อริ่�ณริ่าชวริ่าริ่าม่ แล่�วจ!งย�ายไปจ�าพริ่ริ่ษาทุ��ว�ด้เทุพธิ์ ด้าริ่าม่ แล่ะว�ด้พริ่ะเชตั�พนีว ม่ล่ม่�งคล่าริ่าม่ ตัาม่ค�าช�กชวนีข้องพริ่ะองค6เจ�าล่�กข้ณานี�ค�ณ พริ่ะเจ�าล่$กยาเธิ์อในีพริ่ะบาทุสม่เด้-จพริ่ะนี��งเกล่�าเจ�าอย$ห�ว -ตัอม่าพริ่ะองค6เจ�าล่�กข้ณานี�ค�ณล่าผู้นีวช ไปปริ่ะทุ�บทุ��ว�งทุาพริ่ะ จ!งชวนีให�ส�นีทุริ่ภั$ไปจ�าพริ่ริ่ษาทุ��ว�ด้ม่หาธิ์าตั�ด้�วย เพ��อสะด้วกในีการิ่อ�ปถี�ม่ภั6 ส�นีทุริ่ภั$บวชได้�ปริ่ะม่าณ 7 ถี!ง 8 พริ่ริ่ษาจ!งส!กออกม่า เพ��อตั ด้ตัาม่ริ่�บใช�พริ่ะองค6เจ�าล่�กข้ณานี�ค�ณ -พ.ศั.2378 พริ่ะองค6เจ�าล่�กข้ณานี�ค�ณส 9นีพริ่ะชนีม่6 ส�นีทุริ่ภั$ตั�องตักยากอ�ก จ!งบวชใหม่อ�กคริ่�9งทุ��ว�ด้ เทุพธิ์ ด้าริ่าม่ คริ่�9งนี�9ได้�ริ่ �บเม่ตัตัาจากเจ�าฟัDากริ่ม่ข้�นีอ ศัเริ่ศัริ่�งสริ่ริ่ค6 -พ.ศั.2385 ส�นีทุริ่ภั$ส!กออกม่าเป4นีฆ์ริ่าวาส ตัอม่าได้�ถีวายตั�วเป4นีอาล่�กษณ6ในีพริ่ะบาทุสม่เด้-จพริ่ะปG� นีเกล่�าเจ�าอย$ห�ว เม่��อ พ.ศั. 2393 แล่ะได้�ริ่�บแตังตั�9งเป4นีพริ่ะส�นีทุริ่โวหาริ่ ชวงนี�9 ส�นีทุริ่ภั$ม่�ความ่ส�ข้ข้!9นีแล่ะริ่�บริ่าชกาล่ได้� 5 ปBก-ถี!งแกกริ่ริ่ม่เม่��อ พ.ศั. 2398 ริ่วม่อาย�ได้�70 ปB -กล่าวก�นีวาส�นีทุริ่ภั$ เป4นีกว�ส��แผู้นีด้ นี ค�อเก ด้ในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 1 ริ่� งเริ่�องในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 2 ตักอ�บในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 3 แล่ะถี!งแกกริ่ริ่ม่ในีสม่�ยริ่�ชกาล่ทุ�� 5

3 เริ่��องยอ ม่�กษ�ตัริ่ ย6พริ่ะองค6หนี!�งม่�พริ่ะนีาม่วาไชยส�ริ่ ยา คริ่องเม่�องสาว�ตัถี� ม่�พริ่ะม่เหส� ทุริ่งพริ่ะนีาม่วา ส�ม่าล่� คริ่อบคริ่องบ�านีเม่�องด้�วยความ่ผู้าส�ก ตัอม่าข้�าริ่าชการิ่ เสนีาอ�าม่าตัย6ปริ่ะพฤตั ตันีไม่ถี$กตั�องตัาม่ทุ�านีองคล่องธิ์ริ่ริ่ม่ จ!งเก ด้เหตั�อาเพศั เก ด้นี�9าป;าไหล่ทุวม่เม่�อง ผู้�ป;าอาล่ะวาด้ ทุ�าให�ชาวเม่�องล่�ม่ตัายจ�านีวนีม่าก พริ่ะไชยส�ริ่ ยาก�บพริ่ะม่เหส�จ!งล่งเริ่�อส�าเภัาแตัก-ถี$กพาย�พ�ด้จนีเริ่�อแตัก พริ่ะไชยส�ริ่ ยาแล่ะม่เหส�ข้!9นีฝั่8� งได้� พริ่ะอ นีทุริ่6จ!งเสด้-จม่าส��งสอนีธิ์ริ่ริ่ม่ะให� ทุ�9งสองพริ่ะองค6ปฏิ บ�ตั ตัาม่ธิ์ริ่ริ่ม่จ!งเสด้-จไปส$สวริ่ริ่ค6

4 ล่�กษณะค�าปริ่ะพ�นีธิ์6 เริ่��องกาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยานี�9แตังด้�วยค�าปริ่ะพ�นีธิ์6ปริ่ะเภัทุกาพย6 ได้�แก กาพย6ยานี�11 กาพย6ฉ้บ�ง 16

กาพย6ส�ริ่างคนีางค6 28

ตั�วอยางค�าปริ่ะพ�นีธิ์6

กาพย6ยานี�11 

........ช��อพริ่ะไชยส�ริ่ ยา.....................ม่�ส�ด้าม่เหส� 

...ช��อวาส�ม่าล่�.....................................อย$บ$ริ่ �ไม่ม่�ภั�ย

กาพย6ฉ้บ�ง 16 

.........พริ่ะไชยส�ริ่ ยา........................พาพริ่ะม่เหส� 

.ม่าทุ��ในีล่�าส�าเภัา

กาพย6ส�ริ่างคนีางค628 

...............ว�นีนี�9นีจ�นีทุริ่.................ม่�ด้าริ่ากริ่................เป4นีบริ่ วาริ่... 

.เห-นีส 9นีด้ นีฟัDา........ในีป;าทุาธิ์าริ่..........ม่าล่�คล่��บานี............ใบก�านีอริ่ชริ่

5 ค�าศั�พทุ6 ก ข้.........................อ�กษริ่ไทุย ตั�วหนี�งส�อไทุย 

กริ่ะจ�บปB� ...................พ ณส��สาย 

กริ่ะโห�......................ช��อปล่านี�9าจ�ด้ชนี ด้หนี!�ง ห�วโตัเกล่-ด้ใหญ์ ล่�าตั�วด้�านีหล่�งส�เทุาด้�า หางแล่ะคริ่�บ ส�คล่�9า 

กริ่าง........................ช��อตั�นีไม่�ข้นีาด้กล่างถี!งข้นีาด้ใหญ์ชนี ด้หนี!�ง เปล่�อกเริ่�บยส�เทุา ใบกว�างหนีา 

กะล่าง......................ช��อนีกชนี ด้หนี!�ง ตั�วข้นีาด้นีกเอ�9ยง 

กะล่ .........................ช��อ นีกปากง� �ม่เป4นีข้อชนี ด้หนี!�ง ห�วส�เทุา ตั�วส�เข้�ยว ปากแด้ง หางยาว 

ก�งสด้าล่...................ริ่ะฆ์�งวงเด้�อนี 

ก�ปก�ล่ปK....................ก�ป หม่ายถี!ง ริ่ะยะเวล่าอ�นีนีานีเหล่�อเก นี บางทุ�ใช�ค$ก�บค�าวาก�ล่ปK เป4นี ก�ปก�ล่ปK กาม่า........................ความ่ใคริ่ ความ่ใคริ่ในีทุางเม่ถี�นี 

กาล่ก ณ�.....................เสนี�ยด้จ�ญ์ไริ่ ล่�กษณะทุ��อ�ปม่งคล่ 

ก�ม่าริ่า.......................เด้-กๆทุ�9งหล่าย 

ก$ณฑ์6.......................ไฟั 

ไกริ่.........................เก นี กล่�า เกง 

ข้อสม่า.....................ข้อโทุษ ข้ออภั�ย 

ข้�นีธิ์ส�นีด้านี..............อ�ปนี ส�ยทุ��ม่�ม่าแตัก�าเนี ด้ในีตั�วข้องตันีเอง 

ข้��อคา.......................เคริ่��องจองจ�านี�กโทุษ 

เข้นีย.......................หม่อนี 

คด้�..........................เริ่��อง 

คริ่��ง.........................ช��อเพล่�9ยหอยชนี ด้หนี!�ง 

คริ่�ฑ์า.......................ส�ตัว6ในีวริ่ริ่ณคด้� คอโค.......................คนีอ นีเด้�ย 

ค�อนีทุอง..................ช��อนีกชนี ด้หนี!�ง 

ค�บทุริ่ง....................ช��อพ� ม่ไม่�ชนี ด้หนี!�ง 

คาง.........................ช��อล่ งชนี ด้หนี!�ง 

ค�ริ่�...........................ภั$เข้า 

จอง.........................ม่��นีหม่ายไว� จ�กริ่วาล่....................ปริ่ ม่ณฑ์ล่ 

ฉ้�อ...........................ข้�9โกง 

เฉ้โก.........................ฉ้ล่าด้แกม่โกง 

ช�องนีาง....................ช��อพ� ม่ไม่�ชนี ด้หนี!�ง 

ช�.............................นี�กบวชหญ์ งทุ��นี�งข้าวหม่ข้าว 

ตัริ่�ชา........................ความ่หม่ายตัาม่บริ่ บทุ หม่ายถี!ง ตั เตั�ยนี 

ตัะริ่�ง........................ตั�9นี ตัะบ!งไป 

ตัะล่ งปล่ ง..................ช��อไม่�ตั�นีชนี ด้หนี!�ง 

ตั�ณหา.......................ความ่ทุะยานีอยาก 

ไตัริ่ย�ค......................ไตัริ่ด้าย�ค 

ไตัริ่สริ่ณา..................ทุ��พ!�งทุ�9งสาม่ ค�อ พริ่ะพ�ทุธิ์ พริ่ะธิ์ริ่ริ่ม่ พริ่ะสงฆ์6 ถี�อนี�9า........................พ ธิ์�ถี�อนี�9าพริ่ะพ พ�ฒนี6ส�ตัยา เป4นีการิ่ด้��ม่นี�9าสาบานีถีวายพริ่ะเจ�าแผู้นีด้ นี 

เถี��อนี........................ป;า 

ทุ�กข้.........................ความ่ทุ�กข้6 เทุวาสม่บ�ตั .................สม่บ�ตั ในีสวริ่ริ่ค6 ธิ์ริ่ณ�.........................ด้ นี แผู้นีด้ นี 

นี�ยนีา........................ด้วงตัา 

บริ่ริ่จถีริ่ณ6.................ทุ��นีอนี 

บา............................คริ่$ อาจาริ่ย6 บาล่�..........................ภัาษาบาล่� ปฐพ�.........................พ�9นีด้ นี 

ปริ่ะยงค6....................ช��อพ� ม่ไม่�ชนี ด้หนี!�ง 

ปริ่ะเวณ�....................การิ่ปริ่ะพฤตั ผู้ ด้เม่�ยผู้$�อ��นี 

ปริ่ะสกส�กา.................ชายหญ์ งทุ��นี�บถี�อพริ่ะพ�ทุธิ์ศัาสนีา 

ปริ่ ง..........................ม่ะปริ่ ง 

ป8ตัตั .........................สวนีบ�ญ์ 

ปาป8ง........................บาป 

ผู้ล่าญ์.......................ทุ�าล่ายให�หม่ด้ส 9นีไป 

ผู้าส�ก........................ความ่ส�าริ่าญ์ 

ฝั่าง..........................ช��อไม่�ตั�นีข้นีาด้เล่-กชนี ด้หนี!�ง 

ฝั่G� นี............................ช��อไม่�ล่�ม่ล่�กชนี ด้หนี!�ง 

พริ่ะแกล่.....................หนี�าตัาง 

พริ่ะด้าบส...................ผู้$�บ�าเพ-ญ์ตับะ พริ่ะยาล่อ....................ช��อนีกชนี ด้หนี!�ง 

พริ่ะยาส�ม่พาทุ�..............พญ์านีกในีวริ่ริ่ณคด้�เริ่��องริ่าม่เก�ยริ่ตั / พริ่ะส�ริ่ ย6......................พริ่�ส�ริ่�ย6 พริ่ะแสง.....................อาว�ธิ์ หริ่�อ เคริ่��องใช�ม่�คม่ทุ��พริ่ะม่หากษ�ตัริ่ ย6ทุริ่งใช�สอย 

พล่วง.........................ช��อธิ์าตั�ชนี ด้หนี!�ง 

พส�ธิ์า..........................แผู้นีด้ นี 

พ�กตัริ่า........................ใบหนี�า 

พ ภัพ...........................โล่ก ทุริ่�พย6สม่บ�ตั  พ�ทุธิ์�นีริ่.......................ชวงเวล่าทุ��วางจากพริ่ะพ�ทุธิ์เจ�า 

โพล่�เพล่�.......................เวล่าพล่บค��า เวล่าจวนีค��า 

ไพชยนีตั6สถีานี...............ช��อริ่ถีแล่ะว ม่านีข้องพริ่ะอ นีทุริ่6 ภัาษาไสย......................ล่�ทุธิ์ อ�นีเนี��องด้�วยเวทุม่นีตัริ่6คาถีา 

ภั�ม่ริ่า...........................แม่ล่งภั$ ผู้!9ง(หม่ายถี!งตั�วส�นีทุริ่ภั$) ภั$ผู้า............................ภั$เข้า 

เภัตัริ่า..........................เริ่�อ 

ม่ณฑ์ล่.........................ด้วง ริ่�ศัม่� วงริ่อบ เข้ตัปกคริ่องทุ��แบงเป4นีสวนีใหญ์ๆ 

ม่ริ่คา...........................ทุาง 

ม่ริ่ณา..........................ตัาย 

ม่เหส�...........................เม่�ยเอก 

ม่โหริ่�...........................วงเคริ่��องด้นีตัริ่�ปริ่ะเภัทุด้�ด้ส�ตั�เป;า 

ม่โหฬาริ่6.......................ย �งใหญ์ ม่ะม่วง.........................ช��อไม่�ตั�นีชนี ด้หนี!�ง 

เม่ธิ์า...........................ความ่ริ่$ � ป8ญ์ญ์า 

เม่ริ่�.............................ช��อภั$เข้ากล่างจ�กริ่วาล่ม่�ยอด้เป4นีทุ��ตั� 9งแหงเม่�องสวริ่ริ่ค6ช�9นีด้าวด้!งส6ซ!�งเป4นีทุ��อย$ข้องพริ่ะอ นีทุริ่6 โม่ทุนีา.........................บ�นีเทุ ง ย นีด้� ยอแสง........................อาการิ่ทุ��พริ่ะอาทุ ตัย6ออนีแสงสล่ 

ย$ง..............................ช��อนีกข้นีาด้ใหญ์ชนี ด้หนี!�ง 

เยาวนีาริ่�.......................สาวริ่� นีๆ 

โยโส............................โหยกเหยก 

ริ่ะย�า............................ช��วช�า 

ริ่�ญ์จวนี........................ป;วนีใจ 

ริ่าตัริ่�...........................กล่างค�นี 

ริ่าศั�..............................กอง หม่$ ริ่าห$..............................ช��อปล่ากริ่ะเบนีทุะเล่ชนี ด้หนี!�ง 

ริ่$กข้ม่$ล่.........................โคนีตั�นีไม่� ล่ะม่��ง............................ช��อกวางข้นีาด้เล่-กชนี ด้หนี!�ง 

โล่โภั.............................ความ่โล่ภั 

วาตัา.............................ล่ม่ 

วาย� พย�.........................พาย� วาริ่�...............................นี�9า 

ว บ�ตั ..............................พ บ�ตั ความ่ฉ้ บหาย 

ศัฤงคาริ่.........................ส �งให�เก ด้ความ่ริ่�ก 

สก�ณา............................นีก 

สะธิ์�สะ............................ค�าเพ��อข้อความ่สว�สด้ ม่งคล่ 

ส�งว�จฉ้ริ่ะ........................ปB ส�งวาส............................การิ่อย$ด้�วยก�นี 

ส�ตัถี...............................ค�ม่ภั�ริ่6 ตั�าริ่า เกว�ยนี 

สาล่�................................ข้�าว 

ส งข้ริ่..............................ภั$เข้า 

ส�ภัา................................ตั�ล่าการิ่ 

หงส6...............................นีกในีนี ยาย 

เหริ่า...............................ช��อแม่งด้าทุะเล่ชนี ด้หนี!�ง 

เหล่าเม่ธิ์า........................หม่ายถี!งบริ่ริ่ด้านี�กปริ่าชญ์6 อภั ญ์ญ์าณ......................ความ่ริ่$ �ย �งม่� 6 อยางค�อ 1. อ ทุธิ์ ว ธิ์� แสด้งฤทุธิ์ /ได้� 2.ทุ พยโสด้ ม่�ห$ทุ พย6 3.เจโตัปริ่ ยญ์าณ ริ่$ �จ�กก�าหนีด้ใจผู้$�อ��นี 4.ป�พเพนี วาสานี�สตั ญ์าณ ริ่ะล่!กชาตั ได้� 5.ทุ พยจ�กข้� ม่�ตัาทุ พย6 6.อาสว�กข้ยญ์าณ ริ่$ �จ�กทุ�าอาสว 

อวสานี............................จบ ส 9นีส�ด้ 

อะโข้...............................ม่ากหล่าย 

อะฌาส�ย..........................ก ริ่�ยาด้� นี ส�ยใจคอ 

อ�นีธิ์พาล่..........................คนีเกะกะริ่ะริ่านี 

อ�ปริ่า...............................ใช�เป4นีค�านี�าหนี�าค�าศั�พทุ6ทุ��ม่าจากบาล่� แปล่วา ไปจาก ปริ่าศัจาก 

อ�ปริ่�ย6..............................ริ่ะย�า จ�ญ์ไริ่ 

อ�สด้ง..............................ตักไป พริ่ะอาทุ ตัย6ตัก 

อาญ์า...............................อ�านีาจ โทุษ 

อาริ่ย6...............................เจริ่ ญ์ 

อาริ่�ญ์...............................ป;า 

อ�เก�ง................................ช��อส�ตัว6เค�9ยวเอ�9องชนี ด้หนี!�ง 

อ�โก�ง................................ช��อนีกชนี ด้หนี!�ง

6 การิ่ว จ�กษณ6วริ่ริ่คด้�เริ่��อง กาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยา 

6.1 ล่�กษณะการิ่แตัง 

ล่�กษณะการิ่แตัง แตังด้�วยกาพย6 3 ข้นี ด้ ค�อ กาพย6ยานี� 11 กาพย6ฉ้บ�ง 16 แล่ะกาพย6ส�ริ่างคนีางค6 28 

(1)กาพย6ยานี� 11 ใช�ในีการิ่บริ่ริ่ยาย หริ่�อเล่าเริ่��อง เชนี

..........จะริ่��าค��าตัอไป......................................พอล่อใจก�ม่าริ่า 

ธิ์ริ่ณ�ม่�ริ่าชา..................................................เจ�าพาริ่าสาว�ตัถี� ..........ช��อพริ่ะไชยส�ริ่ ยา..................................ม่�ส�ด้าม่เหส� ช��อวาส�ม่าล่�....................................................อย$บ$ริ่ �ไม่ม่�ภั�ย

ค�าทุ��ใช�เป4นีค�าไทุยงายๆเหทุาะก�บว�ยทุ��เพ �งฝั่Nกห�ด้อานีเข้�ยนีเป4นีเบ�9องตั�นีเริ่ �ม่ด้�วยค�าในีม่าตัริ่าแม่ ก กา

(2) กาพย6ฉ้บ�ง 16 เป4นีกาพย6ทุ��ม่�ล่�ล่างาม่สงาม่�กใช�ในีการิ่บบริ่ริ่ยายเหตั�การิ่ณ6ทุ��ส�าค�ญ์ หริ่�อบริ่ริ่ยายเหตั�การิ่ณ6ทุ��ริ่วบริ่�ด้ริ่วด้เริ่-ว เชนี

..........เภัตัริ่าม่าในีนี�9าใหล่..........................ค��าเช�าเปล่าใจ 

ทุ��ในีม่หาวาริ่� .........พส�ธิ์าอาศั�ยไม่ม่�................................ริ่าชานีาริ่� อย$ทุ��พริ่ะแกล่แล่ด้$

(3) กาพย6ส�ริ่างคนีางค628 เป4นีกาพย6ทุ��ม่�ล่�ล่าออนีหวานี เศัริ่�า ม่�กใช�ในีการิ่พริ่ริ่ณนีาอาริ่ม่ณ6ความ่ริ่$ �ส!กเชนี

............ข้!9นีใหม่ในีกนี......................ก กา วาปนี....................ริ่ะคนีก�นีไป 

เอ-นีด้$ภั$ธิ์ริ่......................ม่านีอนีในีไพริ่....................ม่ณฑ์ล่ตั�นีไทุริ่................แทุนีไพชยนีตั6สถีานี

6.2 จ�ด้ปริ่ะสงค6การิ่แตัง 

-เริ่��องกาพย6พริ่ะไชยส�ริ่ ยานี�9แตังข้!9นีเพ��อเป4นีแบบเริ่�ยนีใช�สอนีเริ่��องการิ่สะกด้ค�าแล่ะการิ่ใช�ถี�อยค�าแกพริ่ะโอริ่สในีพริ่ะบริ่ม่วงศัานี�วงศั6 โด้ยเริ่�ยงตัาม่ล่�าด้�บม่าตัริ่าตั�วสะกด้ ค�อ แม่ ก กา แม่กนี แม่กง แม่กก แม่กด้ แม่กบ แม่กม่ แม่เกย 

-ล่�กษณะเนี�9อหาเริ่ �ม่สอนีจากงายไปหายาก ม่�การิ่ทุบทุวนีความ่ริ่$ �เด้ ม่ทุ�กคริ่�9ง ทุ�าให� นีาสนีใจ นีาตั ด้ตัาม่ แตัย�งไม่จบเริ่��อง ค�อ ข้าด้ม่าตัริ่าตั�วสะกด้แม่เกอวไปอ�กหนี!�งม่าตัริ่า

.3 การิ่ว เคริ่าะห6ค�ณคาด้�านีวริ่ริ่ณศั ล่ปK (1)การิ่ใช�ค�างายๆบริ่ริ่ยายให�เห-นีภัาพช�ด้เจนี เชนี

................ข้�าเฝั่Dาเหล่าเสนีา...........................ม่�ก ริ่ ยาอะฌวส�ย 

พอค�าม่าแตัไกล่............................................ได้�อาศั�ยในีพาริ่า 

...............ไพริ่ฟัDาปริ่ะชาช�.............................ชาวบ$ริ่�ก-ปริ่�ด้า 

ทุ�าไริ่เข้าไถีนีา..............................................ได้�ข้�าวปล่าแล่สาล่�

(2)ใช�ค�าพริ่ริ่ณนีาให�สะเทุ�อนีอาริ่ม่ณ6เชนี

..............ค�นีนี�9นีจ�นีทุริ่.....................ม่�ด้าริ่ากริ่.................เป4นีบริ่ วาริ่ 

เห-นีส 9นีด้ นีฟัDา..............ในีป;าทุาธิ์าริ่...................ม่าล่�คล่��บานี................ใบก�านีอริ่ชริ่ 

.............เย-นีฉ้��านี�9าฟัDา......................ช��นีชะผู้กา................วาย�พาข้จริ่ 

สาริ่พ�นีจ�นีอ นี.............ริ่��นีกล่ �นีเกสริ่................แตันีตัอคล่�อริ่อนี...........ว�าวอนีเว�ยนีริ่ะว�นี

(3)สริ่�างสริ่ริ่ค6ค�าปริ่ะพ�นีธิ์6 โด้ยใช�โวหาริ่ได้�ไพเริ่าะเหม่าะสม่ ด้�งนี�9 -ใช�โวหาริ่นีาฏิการิ่ ค�อเห-นีก ริ่ ยาอาการิ่ทุ��ทุ�าตัอเนี��อง เชนี

..............เห-นีกวางยางเย�9องช�าเล่�องเด้ นี....................เหม่�อนีอยางนีางเช ญ์ 

พริ่ะแสงส�าอางข้�างเค�ยง 

..............ฝั่$งล่ะม่��งฝั่8นีด้ นีก นีเพล่ ง..............................คางแข้-งแริ่งเริ่ ง 

ย�นีเบ �งบ!9งหนี�าตัาโพล่ง 

..............ป;าส$งย$งยางช�างโคล่ง...................................อ!งคะนี!งผู้!งโผู้ง 

โยงก�นีเล่นีนี�9าคล่��าไป

-ใช�โวหาริ่ส�ทุพจนี6 ได้�เห-นีภัาพแล่ะได้�ย นีเส�ยง เชนี

.............กะล่ งกะล่างนีางนีวล่นีอนีเริ่�ยง...................พริ่ะยาล่อคล่อเค�ยง 

แอนีเอ�9ยงอ�โก�งโทุงเทุง 

.............ค�อนีทุองเส�ยงริ่�องปOองเปOง..........................เพล่ นีฟั8งว�งเวง 

อ�เก�งเริ่ งริ่�องล่องเช ง

-ใช�โวหาริ่อ�ปม่า ค�อ เปริ่�ยบเทุ�ยบส �งหนี!�ง เหม่�อนีก�บอ�กส �งหนี!�ง เชนี

..............กล่างไพริ่ไกข้�นีบริ่ริ่เล่ง.........................ฟั8งเส�ยงเพล่ง 

ซอเจ�งจ�าเริ่�ยงเว�ยงว�ง 

.............ย$งทุองริ่�องกะโตั�งโหงด้�ง.......................เพ�ยงฆ์�องกล่องริ่ะฆ์�ง 

แตัริ่ส�งข้6ก�งสด้าล่ข้านีเส�ยง

-ใช�โวหาริ่ส�ญ์ล่�กษณ6 ค�อ การิ่บริ่ริ่ยาย หริ่�อ พริ่ริ่ณนีาบางเริ่��อง ไม่จ�าเป4นีตั�องบริ่ริ่ยายช�ด้เจนีแจม่แจ�ง แตัใช�ส�ญ์ล่�กษณ6แทุนี เชนี

..............ข้!9นีกด้บทุอ�ศัจริ่ริ่ย6.....................เส�ยงคริ่�9นีคริ่��นีช�9นีเข้าหล่วง 

นีกหกตักริ่�งริ่วง......................................ส�ตัว6ทุ�9งปวงงวงง�นีโงนี 

..............แด้นีด้ นีถี �นีม่นี�ษย6....................เส�ยงด้�งด้�จพริ่ะเพล่ งโพล่ง 

ตั!กกว�านีบ�านีเริ่�อนีโริ่ง...........................โคล่งคล่องเคล่��อนีเข้ย�9อนีโยง

(4)ใช�ค�าได้�ไพเริ่าะ ม่�เส�ยงส�ม่ผู้�สในีวริ่ริ่คทุ�กวริ่ริ่ค ทุ�9งส�ม่ผู้�สสริ่ะ แล่ะส�ม่ผู้�สอ�กษริ่ เชนี 

...............ข้!9นีกงจงจ�าส�าค�ญ์........................ทุ�9งกนีปนีก�นี 

ริ่�าพ�นีม่ �งไม่�ในีด้ง 

............ไกริ่กริ่างยางย$งส$งริ่ะหง.....................ตัะล่ งปล่ งปริ่ งปริ่ะยงค6 ค�นีทุริ่งสงกล่ �นีฝั่G� นีฝั่าง 

............ม่ะม่วงพล่วงพล่องช�องนีาง...........หล่นีเกล่��อนีเถี��อนีทุาง 

ก นีพล่างเด้ นีพล่างหวางเนี นี

ส�ม่ผู้�สอ�กษริ่ เชนี จง-จ�า ม่ �ง-ไม่� ไกริ่-กริ่าง ยาง-ย$ง ตัะล่ งปล่ ง-ปริ่ งค6-ปริ่ะยงค6 ฝั่G� นี-ฝั่าง พล่วง-พล่อง 

ส�ม่ผู้�สสริ่ะ เชนี กง-จง จ�า-ส�า กนี-ปนี ไม่�-ในี กริ่าง-ยาง ย$ง-ส$ง ล่ ง-ปริ่ ง-ปล่ ง ยงค6-ทุริ่ง-สง ม่วง-พล่วง พล่อง-ช�อง เกล่��อนี-เถี��อนี พล่าง-หวาง

(5) ใช�ล่�ล่าจ�งหวะในีการิ่อานีได้�สนี�กแล่ะเก ด้อาริ่ม่ณ6ตัาม่เนี�9อเริ่��อง เชนีกาพย6ยานี�11 ใช�จ�งหวะการิ่อานี 2/3 3/3 เป4นีจ�งหวะปริ่ะกอบเส�ยงหนี�กเบา แล่ะส�ม่ผู้�สในีข้องแตัล่ะวริ่ริ่ค

-แสด้งอาริ่ม่ณ6ข้�นีข้องส�นีทุริ่ภั$ เชนี

............ข้�นีนีาง / ตัางล่�กว �ง...................ทุานีผู้$�หญ์ ง / ว �งย�คหล่�ง 

พ�ล่ว�นี / ด้�นีตั!งตั�ง.................................พล่�9งพล่�ด้ตัก / หกคะเม่นี 

............พริ่ะสงฆ์6 / ล่งจากก�ฏิ /...............ว �งอ�ด้ตัล่�ด้ / ฉ้�ด้ม่�อเณริ่ 

หล่วงช� / หนี�หล่วงเถีริ่.........................ล่งโคล่นีเล่นี / เผู้นีผู้าด้โผู้นี

-ให�อาริ่ม่ณ6เศัริ่�า เหงา เชนี

...............พริ่ะชวนีนีวล่นีอนี...........เข้-ญ์ใจไม่�ข้อนี...............เหม่�อนีหม่อนีแม่นีา 

ภั$ธิ์ริ่สอนีม่นีตั6.............ให�บนีภัาวนีา...............เย-นีค��าริ่��าวา..................ก�นีป;าภั�ยพาล่

-ให�อาริ่ม่ณ6แชม่ช��นีเบ กบานีบ�าง

...........เห-นีกวางยางเย�9องช�าเล่�องเด้ นี..........เหม่�อนีอยางนีางเช ญ์ 

พริ่ะแสงส�าอางข้�างเค�อง 

...........เข้าส$งฝั่$งหงส6ล่งเริ่�ยง........................เริ่ งริ่�อยซ�องเส�ยง 

ส�าเนี�ยงนีาฟั8งว�งเวง

6.4 การิ่ว เคริ่าะห6ค�ณคาด้�านีส�งคม่ 

(1) ให�ความ่ริ่$ �แกผู้$�อ��นีตัาม่จ�ด้ปริ่ะสงค6ข้องผู้$�แตัง ค�อ ใช�เป4นีส��อการิ่สอนี ใช�ในีการิ่สอนีม่าตัริ่าตั�วสะกด้ 

(2) ให�ความ่สนี�กสนีานีเพล่ ด้เพล่ นี เก ด้จ นีตันีาการิ่ตัาม่เนี�9อเริ่��อง 

(3) ให�เห-นีสภัาพส�งคม่ไทุย เหม่�อนีสภัาพคนีไทุยกอนีเส�ยกริ่�ง ด้�งนี�9

................อย$ม่าหม่$ข้�าเฝั่Dา...........................ก-หาเยาวนีาริ่� ทุ��หนี�าตัาด้�ด้�................................................ทุ�าม่โหริ่�ทุ��เคหา 

................ค��าเช�าเฝั่Dาส�ซอ............................เข้�าแตัหอล่อกาม่า 

หาได้�ให�ภัริ่ ยา...........................................โล่ภัาพาให�บ�าใจ 

................ไม่จ�าค�าพริ่ะเจ�า........................เหไปเข้�าภัาษาไสย 

ถี�อด้�ม่�ข้�าไทุ..............................................ฉ้�อแตัไพริ่ใสช��อคา

แล่ะสภัาพกอนีกริ่�งสาว�ตั ถี�จะล่ม่จม่ ด้�งนี�9

..............คด้�ทุ��ม่�ค$.........................ค�อไกหม่$เจ�าส�ภัา 

ใคริ่เอาข้�าวปล่าม่า......................ให�ส�ภัาก-วาด้� .............ทุ��แพ�แก�ชนีะ..................ไม่ถี�อพริ่ะปริ่ะเวณ� ข้�9ฉ้�อก-ได้�ด้�..................................ไล่ด้าตั�ม่�อาญ์า 

.............ทุ��ซ��อถี�อพริ่ะเจ�า.............วางโงเงาเตัาป$ปล่า 

ผู้$�เฒาเหล่าเม่ธิ์า..........................วาใบ�บ�าสาริ่ะย�า

(4) แสด้งความ่ค ด้ ความ่เช��อ แล่ะคานี ยม่ข้องคนีในีส�งคม่ เชนี เช��อเริ่��อง ไสยศัาสตัริ่6

...............ไม่จ�าค�าพริ่ะเจ�า......................เหไปเข้�าภัาษาไสย 

ถี�อด้�ม่�ข้�าไทุ............................................ฉ้�อแตัไพริ่ใสช��อคา

แสด้งคานี ยม่ข้องคริ่อบคริ่�ว

.............สวนีส�ม่าล่�.................ว�นีทุาสาม่�...............เทุว�อย$งานี 

เฝั่Dาอย$ด้$แล่.............เหม่�อนีแตักอนีกาล่.......ให�พริ่ะภั$บาล่...........ส�าริ่าญ์ว ญ์ญ์าณ6

(5) ให�ข้�อค ด้ คตั ธิ์ริ่ริ่ม่ นี�าไปใช�ในีช�ว ตัด้�งนี�9 -ข้�าริ่าชการิ่ทุ��ด้�ตั�องไม่คด้โกง 

-คนีไทุยไม่ควริ่หล่งริ่ะเริ่ ง เพล่ ด้เพล่ นีในีกาม่จนีเก นีไป 

-ผู้$�นี�าปริ่ะเทุศัตั�องควบค�ม่ด้$แล่ข้�าริ่าชการิ่ อยาให�ริ่�งแกปริ่ะชาชนี 

-ถี�าข้�าริ่าชการิ่ไม่ส�จริ่ ตั คด้โกง ปริ่ะเทุศัชาตั จะปริ่ะสบความ่หายนีะตัางๆ 

-คนีเริ่าทุ�กคนีตั�องตัาย ไม่ม่�ใคริ่อย$ค�9าฟัDา การิ่อย$ริ่ วม่ก�นีอยางสงบส�ข้ ทุ�กคนีตั�องไม่เบ�ยด้เบ�ยนีก�นี