نمونه برداري عمليات اوليه بر روي نمونه عمليات اوليه آزمايشگاهي بر روي نمونه تجزيه شيميايي آزمايشگاه عمليات بر رروي اطالعات انتقال نتايج 

الف( انجام بررسي هاي تحقيقاتي ب( اندازه گيري و تعيين ميزان تماس كارگران با آلوده كننده هاي

مختلف هوا اعم از فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي ج( بررسي و تعيين ميزان مؤثربودن روشهاي مختلف كنترل

آالينده هاي شيميايي درمحيط كارد( بررسي كمي و كيفي وسايل آزمايشگاهي نمونه گيره( ارزشيابي دستگاههاي مورد استفاده در داخل كارخانهو( بررسي و رسيدگي به شكايات وارده از طرف كارگرانز( حسن اجراي قوانين بهداشتي در صنايع مختلف ح( تشخيص شرايط نامطلوب و غيرايمن و شناسايي منابع توليد

آلودگي ط( تهيه اطالعاتي در زمينه توزيع زماني تراكم آالينده درحين

فرايندهاي صنعتي

1 منطقه تنفسي كارگر: نمونه برداري از منطقه )تنفسي پراهميت ترين روش نمونه برداري بوده چون

آالينده نمونه برداري شده در مجاورت منطقه تنفسي كارگر است.

2 نزديكترين نقطه به منبع توليد آلودگي: اين )نمونه برداري جهت تعيين مقدار انتشار آالينده

درهواي محيط كار و همچنين جهت بررسي كيفيت دستگاه هاي كنترل آلودگي در داخل كارخانه مورد

استفاده مي باشد.3نمونه برداري از هواي عمومي كارگاه )

الف( شروع كارب( تعيين محل نمونه برداريج( تعيين تعداد نمونهد( نمونه برداريه( روش حمل نمونه و( مدت زمان نگهداري نمونهز(روش آماده سازي نمونه جهت تجزيهح( تجزيهط(محاسبات ي( مقايسه غلظت بدست آمده با مقادير پيش بيني شده

،عواملي همچون عدم دقت در نمونه برداري :عدم تنظيم دبي در پمپ نمونه برداري در محيط

كاري يا محيط بيرون، اشكال در وسيله نمونه بردار، عدم ثبات نمونه در طي نمونه برداري،

خروج آالينده از نمونه گير به دليل اشباع شدن، حمل نمونه در ظروف غير مجاز، تغيير در نمونه در طي حمل و غيره مي تواند باعث ايجاد خطا

در نتيجه شده و مقادير اندازه گيري شده با مقدار واقعي متفاوت خواهد بود.

رطوبت : رطوبت در بعضي از نمونه گيرها تداخل ايجادنمونه )نموده و مقادير جذب آالينده را كاهش مي دهد

و فیلتر( كربوترپ ،برداري با سيليكاژل دما : تصحیح دمایی وجود عوامل طبيعي مداخله كننده در نمونه برداري : از

عوامل فوق مي توان بر تاثير سرعت جريان باد، جهت جريان باد، وجود موانع در محل نمونه برداري همچون

ماشين آالت، ساختمان و درخت، تاثير هواكش هاي روشن در زمان نمونه برداري در محل كارگاه، تاثير تهويه مطبوع در نمونه برداري، تاثير دربهاي خروجي و ورودي و پنجره

ها در نمونه برداري را نام برد.

1عدم آزادی کارگر در حین نمونه برداری-2 مقایسه نمونه برداری لحظه ای با-TWA3 مقایسه نمونه برداری محیطی با-TWA4 مقایسه ساعات مواجهه و صرف نظر از -

ساعات غیر مواجهه در محاسبات نهایی5عدم استفاده از نمونه شاهد-6مقایسه ذرات کل با استاندارد تنفسی-

)استفاده از ميكروسكوپ(شمارش ذرات- 1 - ، ، روش فيلتراسيونXRD روش آناليز (تعيين مقدار ذرات

روش برخورد، روش ته نشيني(

بررسي شكل ذرات-

شمارش ذرات با ميكروسكوپ-1تعيين مقدار ذرات تنفسي و غير تنفسي به كمك دستگاه پراكنش -2

اشعه ايكس

آزاد سیلیس ترکیب سیلیس ترکیبات میان است ((SiO2در خطرناکترکیب دیگری مرکب یا ساده عنصر هیچ با که است سیلیسی آزاد سیلیسمرکب لفظ از نمودن مشخص برای آزاد کلمه از استفاده باشد نشدهسیلیس مثال بعنوان هستند آزاد سیلیس انواع کریستوبالیت کوارتز، استمرکب اند شده ترکیب دیگر عناصر با که های سیلیس و میکا در موجود

است اندک آنان خطر و .هستند

1 فيلتر – PVC قبل از نمونه ، ميكرون (5 )خلل و فرج مي گردد.توزين برداري در دسيكاتور گذاشته و

2 فيلتر در نگهدارنده گذاشته شده و به يك طرف – ميلي متري وصل شده و از سوي 10سيكلون نايلوني

ديگر با لوله هاي انعطاف پذير به پمپ نمونه برداري وصل مي گردد.

3 – )به يقه كارگر در نمونه گير )سيكلون نايلوني و فيلتر تنفس وي وصل شده و عمل نمونه محدودة مجاورت

ليتر در دقيقه به منظور تهيه حجم 7/1برداري با دبي ليتر انجام مي گيرد. بايستي در طي 816 تا 408هواي

نمونه برداري مواظب سيكلون بود تا وارونه نگردد.

4 در طي عمل نمونه برداري بايستي مواظب – 3بود كه فيلتر بار اضافه به خود نگرفته و بيش از

ميلي گرم آالينده بر روي فيلتر جمع نشود.5 پس از پايان نمونه برداري ، فيلتر را از –

نگهدارنده برداشته آنرا وزن نموده آنگاه آنرا � در نگهدارنده گذاشته تا عمل آماده سازي مجددا

جهت تجزيه روي آن انجام گيرد.

– در طي عمل نمونه برداري بايستي مواظب 4 3بود كه فيلتر بار اضافه به خود نگرفته و بيش از

ميلي گرم آالينده بر روي فيلتر جمع نشود. – پس از پايان نمونه برداري ، فيلتر را از 5

نگهدارنده برداشته آنرا وزن نموده آنگاه آنرا � در نگهدارنده گذاشته تا عمل آماده سازي مجددا

جهت تجزيه روي آن انجام گيرد.

روتامترروش حباب صابون

نمونه برداری از ذرات و تجزیه به روش وزنی نمونه برداری از ذرات بلورین و تجزیه به روش

XRD آماده سازی نمونه در نمونه برداری از ذرات

بلورینآماده سازی نمونه های استانداردتجزیه

نمونه برداری تعیین به روش وزنیضرب در درصد کوارتزمقایسه به روش استاندارد

مقاديري از مواد شيميايي كه كارگر مي تواند ساعت كار در 40 ساعت كار در روز و يا 8بمدت

هفته با آن در تماس بوده و هيچگونه اثرات زيان آوري در طول تماس مكرر در او ديده نشود.

TWAC T C T C T C Tn n

=+ + + +1 1 2 2 3 3

8...

ميلي متري 25فيلتر هلدر سه تيكه اي -1  مخصوص الياف آزبست

ميلي متري 25-فيلتر استر سلولزي 2     

پمپ نمونه بردار فردي همراه با -     3كالبيراتور مناسب نظير پيستون بدون

اصطكاك

- دستگاه بخار استن جهت شفاف كردن 4نمونه

ميكروسكوپ فيز كنتراست با بزرگنمايي - 5500

100 گراتيكول والتن – بكت با قطر - 6mm00785/0ميكرومتر و مساحت سطح

ميكرومتر شيئي با اشل تقسيم بندي -  7 ميلي متر 01/0

.امكان تشخيص افتراقي ذرات وجود ندارد-1.باعث خستگي چشم مي شود-2.شكل ذرات قابل بررسي است-3.درصد ذرات تنفسي و غير تنفسي قابل تعيين است-4

پد فيلتر و فيلتر را داخل نگهدارنده فيلتر گذاشتهو روي نگهدارنده بر چسب زده مي شود چنانچه

هدف نمونه برداري تعيين مواجهة فردي باشد قاب فيلتر با گيره مخصوص به يقه كارگر در

منطقه تنفسي وصل مي گردد. جهت جلوگيري از الكتريسيته ساكن هر چند وقت يكبار با سيم

سرپوش فيلتر به زمين اتصال داده مي شود. در شرايطي كه رطوبت در محيط پايين است عمل

اتصال به زمين با دفعات مكرر انجام شود.

تميز نموده بطوريكه عاري از هر گونه � شيشه الم را كامالگرد و غبار باشد.

آن 50/0 يا 25/0با چاقوي تيغه اي فيلتر را برش داده و روي شيشه الم گذاشته شود. فيلتر را بايستي طوري روي

شيشه الم قرار داد كه قسمت حاوي نمونه روي اساليد قرار گيرد.

( را زير هود 7-2 شمارهدستگاه توليد بخار استن )شكل ºC70گذاشته شده سپس آنرا روشن نموده و در دماي

ميكرو ليتر 250تنظيم مي گردد آنگاه با استفاده از سمپلر استن در داخل آن ريخته مي شود. الم را همراه با فيلتر

� 5 تا 3روي پايه دستگاه گذاشته و پس از ثانيه فيلتر كامالشفاف مي گردد

از يكي گردد مي تعيين گراتيكول مساحت شيئي ميكرومتر از استفاده باو ميشود نشين ته آن سطح روي غبار و گرد كه است اين در گراتيكولها معايب

به اصلي نمونه از جزيي صورت به ميكروسكوپ ديد ميدان در ذرات اين . نمودن تميز از پس گردند مي محاسبه شمارش محاسبه در و آيد مي حساب

گردد جلوگيري آن مكرر كردن پاك از گراتيكول يكبار

ميكروسكوپ را تنظيم نموده• ميكرون دارند شمارش مي گردند.5 اليافي كه طول بزرگتر از • ميكرون كه نسبت طول به پهناي آنها برابر يا 5اليافي كوچكتر از •

باشند شمارش مي شوند 3بزرگتر از در صورتي كه الياف در مركز گراتيكول باشند اگر نصف آنها در •

داخل گراتيكول باشند شمرده شده و در غير اينصورت در شمارش به حساب نمي آيند. چنانچه الياف در مركز گراتيكول باشند شمرده

نمي شوند. ميدان و 20 الياف ادامه داده حداقل 100 شمارش را تا حداكثر •

در صدمين ميدان شمارش را قطع مي نماييم. شمارش را از نوك هرم فيلتر شروع كرده و در طول يك خط •

شعاعي به طرف لبه بيروني پيش رفته به همين طريق روي فيلتر باال يا پايين رفته سپس شمارش در جهت عكس ادامه مي يابد.

ميدانها بصورت تصادفي انتخاب شده در حاليكه در چشمي ميكروسكوپ ذرات روي فيلتر مشاهده مي گردد صفحه مكانيكي

را آهسته جلو برده و ميدانها در نظر گرفته مي شوند. چنانچه در حين شمارش به چسبندگي يا حباب برخورد نموده بايستي آنرا رها

نموده و ميدان ديگر جهت شمارش در نظر گرفته مي شود.

پمپ نمونه برداري در حاليكه وسيله نمونه گير به آن متصل استبا استفاده از روتامتر )كه از قبل تنظيم شده( و يا پيستون

بدون اصطكاك كاليبره مي گردد.2 فيلتر نمونه برداري در نگهدارنده گذاشته شده و به پمپ -

نمونه برداري وصل مي گردد.3 ليتر در دقيقه 3 تا 1 - عمل نمونه برداري با توجه به دبي

انجام گرفته و وزن تركيب فلزي جمع آوري شده نبايستي بيش تجاوز نمايد .mg2از

4 چنانچه هدف، نمونه برداري فردي است وسيله نمونه گير به - يقه كارگر ، در مجاورت دستگاه تنفس وي وصل مي گردد.

5 يك نمونه بعنوان شاهد انتخاب كرده وكليه عملياتي كه بر - روي نمونه اصلي انجام مي گيرد بر روي نمونه شاهد نيز انجام

داده بجز آنكه هوا از روي آن عبور داده نمي شود.

با استفاده از يك پنس فيلتر را از داخل نگهدارنده برداشته و به يك بشر انتقال دادهمي شود.

2 - 6 ميلي ليتر اسيدنيتريك غليظ برروي فيلتر اضافه كرده و روي آن با سرپوش و شيشه ساعت پوشانيده مي شود. )تهيه شاهد آزمايشگاهي در اين مرحله شروع مي

شود.( 3 نمونه را بر روي اجاقي كه در دماي - C 140 تنظيم شده حرارت داده تا كل نمونه

حل شود و يك رنگ زرد پديد آيد. اسيد به اندازه اي كه كل مواد از بين بروند به محلول اضافه مي گردد.

4 حل گرديد شيشه ساعت را برداشته و با اسيدنيتريك � درصد 10 - وقتيكه نمونه كامالبه داخل بشر آب كشي مي شود.

5 ميلي ليتر از محلول 5/0 - ظرف بشر را بر روي اجاق گذاشته و آنرا حرارت داده تا باقي بماند، سپس ظرف بشر از روي اجاق برداشته مي شود.

6 5 تا 3 - وقتيكه نمونه در داخل ظرف بشر خشك شد ديواره هاي ظرف بشر را با دقيقه حرارت مي دهند آنگاه آنرا از 5ميلي ليتر اسيد نيتريك آب كشي كرده و بمدت

روي اجاق حرارت دهنده برداشته و بيرون گذارند تا در هواي معمولي خنك گردد.7 ميلي ليتر محلول 2/0 ميلي ليتري حاوي 10 - محلول باقيمانده را به يك بالن ژوژه

% به حجم رسانيده مي شود.10 منتقل و سپس با اسيد نيتريك mg/ml 50سزيم

ابتدا دستگاه جذب اتمي مطابق دستورالعمل كارخانه سازنده آماده - تنظيم مي گردد.جذب فلزشده و در طول موج

2 20 تا 10 - المپ كاتد توخالي را بر روي دستگاه نصب كرده آنگاه دقيقه دستگاه را روشن مي كنند تا انرژي داخلي آن تثبيت گردد.

3 با تزريق آب دي يونيزه خط پايه را قبل از محلول استاندارد تنظيم - كرده، و با آسپيره كردن محلولهاي استاندارد به دستگاه ، منحني استاندارد با توجه به مقدار جذب و غلظت نمونه رسم مي گردد.

4 نمونه هاي اصلي و شاهد را به دستگاه داده و ميزان جذب را اندازه - گيري نموده سپس از طريق مقايسه با منحني استاندارد غلظت هر

نمونه تعيين مي گردد.5 اگر نمونه اي بيش از دامنه خطي منحني استاندارد باشد بايستي -

نمونه را رقيق كرده تا در حد تشخيص قرار گيرد.

اگر نمونه اي تهيه شده كمتر از دامنه خطي منحني استاندارد باشد بايستي محلولهاي-استاندارد با رقت كمتر ساخت تا غلظت در نمونه هاي اصلي تعيين گردد.

7 چنانچه محلول استاندارد جديدي آماده مي گردد مقادير جذب محلولهاي استاندارد - جديد را با محلول استاندارد قديم مقايسه كرده تا صحت استانداردهاي جديد مشخص

گردد ثبت دائمي استاندارد كمك مي نمايد تا محلولهاي استانداردي كه خطا دارند مشخص گردند.

8 نمونه هاي شاهد هميشه بايستي همراه نمونه هاي اصلي وبا همان شرايط تجزيه - گردند.

9:غلظت هر ماده آالينده در هوا با استفاده از فرمول ذيل محاسبه مي گردد-  C غلظت ماده آالينده بر حسب : mg/m3

Cs غلظت ماده آالينده در نمونه اصلي برحسب : g/mlVs حجم محلول نمونه اصلي بر حسب : mlCb غلظت ماده آالينده در نمونه شاهد برحسب : g/mlVb حجم محلول شاهد برحسب : ml