Инфлација и буџетски дефицит: Емпириски факти од Македонија

Д-р Никица Мојсоска-БлажевскиМинистерство за финансии

Концепт на презентацијата

• Монетизацијата на буџетскиот дефицит како извор на инфлација

• Фискална теорија на ценовното ниво• Претходни студии• Емпириски факти од Македонија• Заклучок

Монетизација на буџетскиот дефицит

• Добро познат приод кон финансирањето на буџетскиот дефицит– Монетаристички приод– Централната банка ги откупува државните

обрзници со новопечатени пари

• Централната банка е инспирирана од приходот од каматата на државните хартии од вредност

• Финансирањето на буџетскиот дефицит со печатење пари секогаш води кон инфлација, особено во земјите во развој

Монетизација на буџетскиот дефицит

• Sargent и Wallace (1981) - контра-аргумент на монетаристичкиот приод врз основа на неодржливост на финансирањето на буџетскиот дефицит во услови на немонетизација

• Банките може да го финансираат буџетското салдо со вишокот резерви, да ја зголемат понудата на пари и да ја „подгреат“ инфлацијата

Фискална теорија на ценовното ниво

• Спротивно на претходните два пристапа, инфлацијата како фискално-генериран монетарен феномен ја среќаваме кај Фискалната теорија на ценовното ниво

Фискална теорија на ценовното ниво

Буџетски дефицит

Обем на издадени обврзници

Номинално (но не и реално) богатство на приватниот сектор

Ценовно ниво

Претходни студии

• King и Plosser (1985) заклучуваат дека буџетските дефицити не придонесуваат за пораст на паричната маса и инфлацијата

• Спротивно на нив, Edwards и Tabellini (1991) ги испитуваат земјите во развој и наоѓаат поврзаност помеѓу зголемените буџетски дефицити и инфлацијата

• Metin (1998) и Tekin-Koru и Ozmen (2003) ја испитуваат оваа врска во Турција и доаѓаат до контрадикторни заклучоци

• Република Македонија постигна макроекономска стабилност со ниски стапки на инфлација што не надминуваат 3%

• Истовремено, буџетскиот дефицит е стабилен, не надминувајќи ниво од 1% од БДП во годините по 2002

• Оттука, не само што нискиот буџетски дефицит не е монетизиран, туку и не ја загрозил инфлацијата

Инфлацијата и буџетското салдо во РМ

Инфлацијата и буџетското салдо во РМ

80859095

100105110115120125130

I 2001 VII I 2002 VII I 2003 VII I 2004 VII I 2005 VII I 2006 VII

-5.000

-4.000

-3.000

-2.000

-1.000

0

1.000

2.000

3.000

4.000

Индекс на инфлацијата (лево) Буџетско салдо (мил. денари) (десно)

Лог(Индекс на инфлација) Лог(Буџетско салдо)

• Во испитувањето ќе користиме два система од по три варијабли:

Z1t =[FB/Yt, CPIt, CC/Yt]

Z2t =[FB/Yt, CPIt, M/Yt]Каде:

- FB/Y е буџетското салдо во однос на БДП

- CPI е стапката на инфлација

- CC/Y се готовите пари во оптек во однос на БДП

- М/Y се пошироките пари М2 во однос на БДП

Емпириско испитување – методолошки приод

• Ако дефицитот бил монетизиран, тогаш врската помеѓу истиот и инфлацијата ќе произлезе од првиот вектор:

– Монетизацијата на дефицитот ќе значи пораст на готовите пари во оптек, што директно ја подгрева инфлацијата

• Ако дефицитот не бил монетизиран, но го финансирал приватниот сектор, врската ќе произлезе од вториот вектор:

– Државните обврзници, во најголем дел, се финансирани од комерцијалните банки, па канализирањето на влијанието на дефицитот врз инфлацијата оди преку М2, а не преку готовите пари

Зошто ваков методолошки приод?

• Во моделот ќе внесеме месечни податоци за варијаблите

• Релевантен период е периодот јануари 2001 заклучно со декември 2006

• Изборот на периодот е направен вез основа на расположивост на податоци и на поголема точност на временските серии:

– Сепак, станува збор за 72 временски периода, што претставува солидна основа за валиден модел и веродостојни резултати

Податоци

• Интеграциските карактеристики на сериите ги тестираме преку стандардните Augmented Dickey-Fuller и Phillip-Perron тестови за стационарност на временските серии

• Сите временски серии вклучени во тестирањето се интегрирани од ред 1, I(1), користејќи ред на задоцнување од 12, што кореспондира со период од 1 година

Методолошки приод – интеграциски карактеристики

• За системот од варијабли, VAR(k) моделот ќе биде:

zit = ∏zit-1 + ΣГj zit-j + + t

Пришто:

- е вектор од константи

- t е членот за грешка

• Бидејќи варијаблите се интегрирани од ред 1, оваа равенка е VEC механизам, ако редот на ∏ се движи од 0 до 3

Модел

• Редот на VAR-от го одредуваме преку Log Likelihood информацискиот критериум, при што истиот највисока вредност достигнува за лаг 21, што кореспондира со временски период од 1¾ година:

– Овој критериум може да достигне повисоки вредности за поголеми лагови, но имајќи предвид дека со зголемувањето на лагот, интеграциските каратеристики на сериите слабеат, ќе го користиме овој максимум

– Исто така, овој лаг е избран имајќи го предвид теоретското стојалиште дека трансмисијата на монетарните сигнали до инфлацијата се случува во период од 18 до 30 месеци

Модел

• Според тестот за коинтеграција, постои еден коинтеграциски вектор во системот од варијабли Z1t

• Првиот вектор, изведен за инфлацијата, може да се интерпретира преку следната равенка за инфлацијата (во средна заграда се t-статистиките):

CPIt = -1.740497 CC/Yt + 0.240440 FB/Yt

[-2.68902] [1.01416]

Модел – систем 1

• Според резултатите од моделот, коефициентот пред варијаблата за буџетското салдо во однос на БДП е статистички незначаен

• Тоа кореспондира со тврдењето дека буџетскиот дефицит во РМ не е монетизиран, и оттука, не може да биде извор на инфлација на краток рок, преку каналот на готовите пари во оптек

Модел – систем 1

• Долгорочната врска ќе ја интерпретираме преку членот за корекција на грешка:

Модел – систем 1

Насока на каузалноста

Член за корекција на

грешка (t-стат)

R2

Дефицит → Инфлација

0.75472 98.97%

Членот за корекција на грешка е статистички незначаен на статистички значајно ниво, иако R2 е мошне висок

• Заклучок:

– Ниту на краток, ниту на долг рок буџетскиот дефицит не влијае врз инфлацијата преку каналот на готовите пари во оптек во Република Македонија

Модел – систем 1

• Повторно, според тестот за коинтеграција, постои еден коинтеграциски вектор во системот од варијабли Z2t

• Првиот вектор, изведен за инфлацијата, може да се интерпретира преку следната равенка за инфлацијата (во средна заграда се t-статистики):

CPIt = -0.258736 М2/Yt + 0.066824 FB/Yt

[-1.47827] [0.20085]

Модел – систем 2

• Според резултатите од моделот, коефициентите пред вклучените варијабли од системот Z2t се статистички незначајни

• Тоа кореспондира со тврдењето дека буџетскиот дефицит во РМ не е извор на инфлација на краток рок, преку каналот на М2

Модел – систем 2

• Долгорочната врска ќе ја интерпретираме преку членот за корекција на грешка:

Модел – систем 2

Насока на каузалноста

Член за корекција на

грешка (t-стат)

R2

Дефицит → Инфлација

2.51973*** 98.39%

Членот за корекција на грешка е статистички значаен на 1%-но ниво, а таа значајност е потврдена со високото ниво на R2

• Заклучок:

– Иако на краток рок дефицитот не имплицира инфлација, тоа не е случај на долг рок

– На долг рок, буџетскиот дефицит и инфлацијата се покажаа дека се поврзани во позитивна каузалност што потекнува од дефицитот кон инфлацијата

– Оттука, фискалната теорија за ценовното ниво добива поддршка во Република Македонија!

Модел – систем 2

• Според фискалната теорија на ценовното ниво, зголемувањето на финансирањето на буџетскиот дефицит преку домашно јавно задолжување ќе го зголеми номиналното богатство на приватниот сектор на долг рок, и така ќе ја „подгрее“ инфлацијата

• Оттука, тврдењето дека инфлацијата може да биде фискално-генериран проблем на долг рок во Република Македонија не треба да се потценува!

Општ заклучок

Благодарам!

Д-р Никица Мојсоска Блажевски

Сектор за макроекономска политика

Министерство за финансии

nikica.mojsoska@finance.gov.mk