بررسی اسباب وعلل بی خوابی از دیدگاه طب سنتی ایران و مقایسه آن با طب

نوین

نویسندگان:

زهره فیض آبادی حسن عشایری

محمد مهدی اصفهانی امید صادقپورفرهاد جعفری

1391فصلنامه تاریخ پزشکی –سال چهارم –شماره دهم –تابستان

: دالئل انتخاب مقاله

شیوع باالی بی خوابی خصوصا در کشور ما نسبت به دیگر کشورها

عوارض فراوان بی خوابی

بررسی دالئل ایجاد بی خوابی در طب نوین

بررسی دالئل ایجاد بی خوابی در طب سنتی

بررسی مقایسه ای دالئل ایجاد بی خوابی در طب نوین و طب سنتی

روش مطالعه

این مطالعNه یNک مطالعNه مNروری )کتابخNانه ای( اسNت کNه در آن از متNون معتNبر طب سNنتی ماننNد »القNانون فی الطب، شNرح اسNباب وعالمNات، طب اکNبری، معالجNات اکسNNیر خوارزمشNNاهی، ذخNNیره خراسNNانی، عقیلی

اعظم« و برخی کتب دیگر استفاده شده است.

تحت سNنتی منNابع طب اغلب در خNوابی بی این کNه بNه توجNه با عنNوان سNهر مNورد بحث قNرار گرفتNه اسNت ابتNدا مطNالب مربNوط بNرداری شNد و سNپس این کتب فیش بNه بی خNوابی و سNهر در مطNالب براسNاس علNل بی خNوابی و عالیم آن جداگانNه دسNته بنNدی شNدند و پس از تحلیNل و بررسNی علNل ذکNر شNده بNا متNون جدیNد d جمNع آوری گردیNد و بNرای درک سNریع تر در جNدول مقایسNه و نهایتNا

قرار داده شدند.

تعریف بی خوابی در طب سنتی 

هgر ( بیداری بسیار و خارج از حد طبیعی gبی خوابی) ساست.

تعریف بی خوابی در طب نوین 

: بی خوابی عبارت است از

اشکال در شروع یا دوام خواب که ممکن است مداوم یا گذرا .باشد

فیزیولوژی خواب از دیدگاه طب سنتی

از دیNدگاه حکمNا بNا خوابیNدن، حNرارت بNه داخNل بNدن رفتNه و این حNرارت در رطوبNات غNذایی اثNر کNرده و آن را بخNار می کنNد این بخNار بNه دمNاغ )مغNز( می رسNد و بNه دلیNل رطNوبت راه هNای عصNبی را سسNت می کنNد یNا آNن هNا رNا روی هم منطبNق مNی کنNد وN مNانعN رسNیدنN روح نفسNانیN بNه مNغNز میN شNود دNر نتیجNه حNوNاس NظNاهریN از کNار مNی افتNد و NفقNدان NحNرکت نNیز عNارض مNی شNوNد؛ البتNهN آن مقNداNر حNرکت NکNه الزمNه حNیNات بNدNن اسNت NاقیNب خNواNب نمNو Nدر رشNد Nو و NهNتغذیN ،جNنض مNاننNد Nتنفس، NهضNم،

می ماند.

پس مNاده خNواب رطNوبت اسNت و هNرکس بNدنش رطNوبت بیشNتری داشNته باشNد بNه خNواب بیشNتری نیNاز دارد بNه همین دلیNل اسNت کNه خNواب کودکNان از جوانNان و خNواب زنNان از مNردان بیشNتر اسNت و بNا مNزاج تNر بNا مNزاج خشNک خNواب کمNتری نسNبت بNه افNراد افNراد

دارند و به همین دلیل بیشتر مستعد بی خوابی هستند

فیزیولوژی خواب در طب جدید

خواب دارای پنج مرحله است: بدون حرکات سریع چشمی (چهار مرحله )NREM خواب

حرکات سریع چشمی(یک مرحله ) REMخواب صNادر می کنNد. دامنNه امNواج بتNاوقNتی بیNدار و فعNال هسNتیم، مغNز

سNیکل بNر ثانیNه 17 تNا 15 آنهNا بین فرکانساین امNواج ضNعیف و اسNNت. وقNNتی چشNNم هایمان را می بنNNدیم و پیش از خNNواب رفتن

زیNادی می فرسNتد. امNواج آلفNا امNواج آلفNایدراز می کشNیم، مغNز سیکل بر ثانیه دارند. 13 تا 8دامنه ضعیف و فرکانسهای بین

:NREM- خواب 1

مرحلNNNه چهNNNار دارای است :

مرحله اول :وقNتی مNا بNه مرحلNه اول خNواب وارد می شNویم، امNواج مغNزی از آهنNگ آلفNا بNه تتNا

سNیکل بNر ثانیNه اسNت بNا حرکNات 8 تNا 6عبNور می کننNد.امواج تتNا کNه فرکNانس آنهNا بین آرام چشNمی همNراه هسNتند. تبNدیل امNواج آلفNا بNه امNواج تتNا می توانNد حNالت خNواب آور بNه دنبNال آورد. در این دوره مNا تصNاویر تNوهمی کوتNاهی می بیNنیم کNه بNه تصNاویر رویNا شNباهت دارنNد و مثNل یNک عکس روشNن هسNتند. این تصNاویر احتمNاال بNه خالقیت مربNNوط می شNNوند. مرحلNNه اول خNNواب سNNبک ترین مرحلNNه آن اسNNت. اگNNر در این

. مرحله از خواب بیرون بیاییم، احتماال احساس خواهیم کرد که اصال نخوابیده ایم

مرحله دوم: دقیقNNه خNNواب در مرحلNNه اول ، در سراشNNیبی 40 تNNا 30پس از

مراحNل دوم ، سNوم و چهNارم خNواب می افNتیم. در طNول مرحلNه سNیکل 7 تNا 4دوم امNواج مغNزی دامنNه متوسNط و فرکNانس تقریبNا

. در ثانیNه را نشNان می دهNد، امNا بNا دوکهNای خNواب همNراه هسNتند سNیکل در ثانیNه دارنNد و 16 تNا 12دوکهNای خNواب فرکNانس بین

برنامه های کوتاه فعالیت سریع مغزی را نشان می دهند.

مرحله سوم: حدود پNانزده دقیقNه بعNد وارد مرحلNه سNوم خNواب می شNویم کNه بNه

بNا ارتفNاع بNاال )و فرکNانس امNواج دلتNاعالمت آن وقNوع فعNالیت هرتNNز( اسNNت. تمNNایز بین مرحلNNه سNNوم و چهNNارم 3،5کمNNتر از

50 تNNا 25خNNواب کNNامال مشNNخص نیسNNت. مرحلNNه سNNوم دارای درصNد فعNالیت 50درصNد فعNالیت دلتNا و مرحلNه چهNارم بیشNتر از

. دلتا را دارا است

مرحله چهارم: مرحلNNه چهNNار عمیق تNNرین مرحلNNه خNNواب را تشNNکیل می دهNNد. مNرحله ای کNه بیNدار شNدن از آن دشNوار اسNت. تنهNا صNدای بلنNد مNوجب بیNداری فNرد از این مرحلNه خNواب می شNود و وقNتی هم کNه بیNNدار شNNد، گیج و منNNگ اسNNت. در این مرحلNNه امNNواج دلتNNا کنNNد می شNوند، تعNداد آنهNا بNه نیم تNا دو سNیکل در ثانیNه می رسNد و در

. این لحظه است که بزرگترین دامنه را دارند

REM خواب

مرحله ای اسNNNت کNNNه اغلب خNNNواب دیNNNدن ها در طNNNول آن اتفNNNاق می افتند.مشخصNه این مرحلNه حNرکت چشNم ها،تنNدتر شNدن تنفس و

و NREMخNNواب نبض و وبNNاال رفتن فشNNار خNNون نسNNبت بNNه و فلج تقریبNا کلی عضNالت اسNکلتی روی می افNزایش فعNالیت مغNز

در خالل خNواب این مهNار حرکNتی بNه خNاطر حرکNات REMدهNد نNدارد. وجNود دقیقNه خوابیNدن،وارد این 90معمNوال پس از بNدنی

مرحلNNNه از خNNNواب می شNNNویم و هرچNNNه در طNNNول شNNNب جلNNNو می رویم،یعNNنی در چرخه هNNای بعNNدی خNNواب، طNNول این مرحلNNه از

خواب بیشتر و بیشتر می شود.

پاتولوژی »سهر« از دیدگاه طب سنتی

کلی دسNته دو بNه را خNوابی بی ایجادکننNده ی علNل ایNران سNنتی حکمNای طب تقسیم می کنند

»اختیاری«

»غیر اختیاری«

الف- علل اختیاری سهرفNرد خNود و دارد دخNالت آنهNا ایجNاد در شNخص اراده ی کNه عواملی بی برطNرف شNدن بNه خNویش زنNدگی از عوامNل آن حNذف بNا می توانNد

خوابی خود کمک کند و شامل موارد زیر می باشد:

d در • بیNدار بمانNد مخصوصNا بایNد بNه امNور صNناعی مثال بNرای شNغل نگهبNانی اشNتغال فردی که مزاج طبیعی دماغ او خشک باشد.

کم غNذا خNوردن بNه انNدازه ای کNه بNاعث خشNکی مNزاج دمNاغ شNود و بی خNوابی ایجNاد •کند.زیNاد غNذا خNوردن بNه انNدازه ای کNه از سNنگینی معNده وعNدم توانNایی هضNم غNذا در معNده •

دچار بی خوابی شود .نور وروشNنایی محNل خNواب در فNردی کNه مسNتعد بی خNوابی اسNت ایجNاد بی خNوابی •

می کند.اسNتفراغ زیNاد یNا راه رفتن در آفتNاب در هNوای گNرم بNاعث خشNکی دمNاغ و بی خNوابی •

می شود.

ب- علل غیراختیاری سهر

عواملی کNه بNه صNورت ناخواسNته در فNرد ایجNاد بی خNوابی می کننNد و در دو حNالت سالمتی و بیماری روی می دهند:

-حNاالت روحی کNه در زمNان سNالمتی فNرد روی می دهNد ماننNد غم و انNدوه، تNرس و افکNار زیNاد 1دلیNل شNدت بNه زیNرا بNاعث بی خNوابی می شNود افNراد تNر بیش این حNاالت در پریشNان. و گرمNایی کNه در مNزاج روح ایجNاد می شNود بNاعث خNروج آن بNه ظNاهر بNدن شNده و بی خNوابی عNارض می شNود البتNه بNروز این حNاالت روحی در تعNداد کمی از افNراد می توانNد بNا مکانیسNم متفNاوتی بNاعث خNواب شNود بNدین صNورت کNه دمNاغ بNر اثNر این حNاالت روحی گرمNتر می شNود و چNون گرمNا جNاذب رطNوبت اسNت ماننNد شNعله چNراغی کNه بNه دلیNل حNرارت داشNتن، روغن

چراغ را به سمت خود می کشد دماغ، مملو از رطوبت شده و خواب اتفاق می افتد.

:نکته

از نNیز نشNاط و و »اکسNیر اعظم« شNادی االسNباب« درکتاب هNای »شNرح حاالت روحی منجر به بی خوابی شمرده شده است.

-مسNایلی کNه در هنگNام بیمNاری روی می دهنNد و بNه تفکیNک در ذیNل بNه آن اشNاره می شNود. 2

- سNوء مNزاج خشNک سNاده دمNاغ: در این حNالت بNه دلیNل غلبNه خشNکی برمNزاج دمNاغ، 2-1بی خNوابی ایجNاد می شNود زیNرا مNزاج طNبیعی دمNاغ سNرد وتNر اسNت و مNاده خNواب نNیز

رطوبت است و در اینجا عامل بی خوابی، غلبه ی خشکی است.

- سNوء مNزاج گNرم و خشNک سNاده دمNاغ: در این حNالت بNه دلیNل غلبNه گNرمی همNراه بNا 2-2و گرمNا سNبکی ویژگی هNای از زیNرا می کنNد پیNدا بیشNتری بی خNوابی شNدت خشNکی، حNرکت بNه سNمت خNارج اسNت و در اینجNا بNه دلیNل غلبه ی گNرمی، روح نفسNانی بNه سNمت

خارج حرکت می کند و بی خوابی شدیدتر و بیشتر می شود.

-سNوء مNزاج گNرم و خشNک مNادی دمNاغ: در این حNالت غلبه ی صNفرا بNاعث خشNکی دمNاغ و گNرمی روح 2-3نفسانی می شود.

- سNوء مNزاج سNرد و خشNک مNادی دمNاغ: در این حNالت بNه دلیNل غلبه ی سNودا و تNوحش، روح نفسNانی 2-4از ظلمت سودا به ظاهر میل می کند.

- رطNوبت بورقیNه دمNاغ: رطNوبت بNورقی رطوبNتی اسNت کNه حNرارت در آن بNه انNدازه ای اثNر کNرده کNه 2-5بNاعث سNوختن و خاکسNتر شNدن آن شNده اسNت و این رطNوبت بNه دلیNل این تNیزی و سNوزانندگی خNود بNاعث آزردن دمNاغ وخNروج روح نفسNانی بNه سNمت بNیرون می شNود واین بیمNاری اغلب در افNراد پNیر

اتفاق می افتد زیرا جوهر دماغ آن ها خشک است.

-حمی )تب(: تب بNاعث بNاالرفتن بخNارات گNرم سNوزاننده بNه سNمت دمNاغ و در نتیجNه بی خNوابی 2-6می شود.

- امتالء معNده و سNوء هضNم: خNوردن غNذای زیNاد هنگNام خNواب بNاعث سNنگینی معNده و هضNم 2-7نNاقص شNده و در نتیجNه ریNاح تولیNد می شNود و احسNاس کشNیدگی و درد ناشNی از ریNاح در معNده منNجNر بNه NبیNدNار شNدن فNرNد ازN خNواب وN منقطNع شNدنN خNوNاب مNی گNردد وNلی زمNانی کNه شNخصN بیNدار اNسNت میN توانNدN غNذای غNیرN هضNم شNدهN را بNا قNی دفNع کNنNد یNا رNیNاح NتولNیNد شNده را بNا آNروغ خNارNج کنNد.

-وجNع )درد(: درد اعضNا را از فعNالیت طNبیعی خNود بNاز می دارد و طNبیعت را بNه مقNاومت بNا درد 2-8و دفع فساد مشغول می سازد و مانع خواب می شود.

- بNاالرفتن بخNارات فاسNد بسNیار بNه دمNاغ: خNوردن غNذای نفNاخ بخNاردار مثNل بNاقال، عNدس، 2-9تخیNل در سNر، سNردرد، ایجNاد سNنگینی بNه سNر، بخNارات بNاالرفتن بNاعث و شNنبلیله تNره خیNاالت فاسNد، دیNدن خوابهNای وحشNتناک و در نتیجNه بیدارشNدن از خNواب وتNرس در خNواب

می شود.

- سNرطان یNا ورم سNوداوی دمNاغ: بخNارات فاسNد و خشNک کNه از محNل ورم بNه دمNاغ 2-10می رسد مانع خواب می شود.

پاتولوژی بی خوابی از دیدگاه طب نوین

(DSM-IV ) اختالالت خواب بر اساس

(Diagnostic and statistical Manual of mental Disorders)

.به دو دسته اصلی »کژخوابی« و »بدخوابی« تقسیم می شوند

DYSSOMNIA1-کژخوابی ها:

اختالل کمیت یا زمان بندی خواب هستند و شامل پرخوابی و بی خوابی می باشند.

" insomniaشایعترین نNوع اختالل خNواب، بی خNوابی اسNت کNه در طب نNوین بNا واژه "، DSM-IVبیNان می شNود و در این مقالNه بNه بررسNی آن می پNردازیم. طبNق معیارهNای

بی خNوابی بNه اشNکال در شNروع خNواب، دوام خNواب یNا نداشNتن خNواب نNیروبخش بNه بNه اختالل عملکNرد شNخص شNود اطالق می گNردد. بیشNتر کNه منجNر یNا یNک مNاه مNدت

براساس معیارهای

ICSD-2 ((International classification of sleep disorders املNوابی شNبی خ اصNلی علNل موارد زیر است:

ایجNاد 1 زا اسNترس اثNر حNوادث در کNه اسNت گNذرا بی خNوابی یNک تطNبیقی: -بی خNوابی می شود و با رفع استرس برطرف می شود.

-بی خNوابی روانی- فNیزیولوژی: شNکایت اصNلی بیمNار دشNواری در شNروع خNواب اسNت و 2تبNدیل شNده اند؛ بNه همین اشNیای مربNوط بNه خNواب بNه محرک هNای شNرطی بی خNوابی

دلیل بی خوابی شرطی شده نیز خوانده می شود

-بی خNوابی کNاذب: ادراک اشNتباهی حNالت خNواب یNک بی خNوابی ذهNنی اسNت و بیمNار ادعNا 3می کنNد بی خNوابی دارد امNا خNواب نگNاری چندگانNه یNک خNواب نرمNال را بNرای بیمNار نشNان

می دهد

ایNدیوپاتیک: این بی خNوابی از اوایNل زنNدگی وجNود دارد و در سراسNر عمNر 4 -بی خNوابی ادامه دارد؛ علت آن نامشخص است و پس از رد سایر علل بی خوابی تأیید می شود.

-بی خوابی وابسته به بیماری های مغزی: بی خوابی نشانه ی ثانویه ی یک بیماری عصبی یا روانی 5است مانند افسردگی اساسی، اختالل دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختالل اضطرابی منتشر.

-بهداشت ناکافی خواب: سبک زندگی نادرست بیمار مانند عدم رعایت منظم ساعات خواب و 6بیداری، چرت زدن روزانه، مصرف زیاد کافئین، سیگارکشیدن، خوردن غذای سنگین،

d قبل از رفتن به رختخواب باعث بی خوابی محرک های فیزیکی یا هیجانی و ورزش شدید دقیقامی شود. گرسنگی قبل از خواب، نور، سر و صدا و هوای گرم مانع خوابیدن می شود.

-بی خوابی رفتاری دوران کودکی: به دلیل وابستگی دوران کودکی به یک محرک اختصاصی 7برای خوابیدن ایجاد می شود.

بی خوابی وابسته به دارو یا مواد: استفاده از الکل و خواب آورها گرچه در ابتدا شروع خواب -8را بهبود می بخشد؛ ولی کیفیت خواب را کاهش می دهد و نسبت به آن ها تحم�ل ایجاد

.می شود

-بی خوابی وابسته به وضعیت های پزشکی: اختالالت دردناک، اختالالت تنفسی، حاملگی، 9منوپوز.

-بی خوابی غیر ارگانیک: بی خوابی وابسته به مواد یا وضعیت های فیزیولوژیک شناخته 10شده نیست.

عالوه بر موارد فوق در بعضی کتب و مقاالت سن باال تغییرات محیطی، رژیم های غذایی، بیماری های ساقه مغز یا هیپوتاالموس، بیماری های غددی، عفونی و نئوپالستیک ازعلل

دیگربی خوابی شمرده می شوند.

 

PARASOMNIA 2-بدخوابی ها:

و خNواب بین گNذار در یNا خNواب حین در غیرطNبیعی رفتارهNای اختالل کNابوس، اختالل شNامل هNا بNدخوابی هسNتند. بیNداری

وحشت خواب، اختالل خوابگردی و ....................

مقایسه علل بی خوابی در طب سنتی و طب نوینمعادل در طب نوین طب سنتی

بهداشNت ناکNافی خNواب )کNار شNیفتی بNه دلیNل اختالل ریتم شNبانه روزی خNواب

باعث بی خوابی می شود(

شب کاری

بهداشNت ناکNافی خNواب )گرسNنگی قبNل از خواب(

کم غذا خوردن

بهداشNت ناکNافی خNواب )خNوردن غNذای زیاد(

زیاد غذا خوردن

بهداشNت ناکNافی خNواب )تاریNک نبNودن اتاق خواب(

نور و روشنایی محل خواب

بیمNاری هNای روانی )اختالل اضNطرابی منتشر(

ترس و افکار زیاد و پریشان

زیNاد )ورزش ناکNافی خNواب بهداشNت بNه خسNتگی منجNر کNه خNواب از قبNل مفNرط شNود نNوعی اسNتفراغ محسNوب خNNوابی بی بNNاعث کNNه می شNNود می شNود(، گرمNا و سNرمای زیNاد نNیز از شNرایط محیطی نامناسNب بNرای خNواب ذکNر شNده اسNت کNه منجNر بNه بی خNوابی

می شود

اسNتفراغ زیNاد مثNل راه رفتن در آفتNاب در هوای گرم

بیماری های روانی )افسردگی( غم و اندوه

بیمNاری هNای روانی )اختالل اضNطرابی منتشر(

ترس و افکار زیاد و پریشان

معادل در طب نوین طب سنتی

سوء مزاج خشک ساده دماغ در طب نوین ذکر نشده است

سوء مزاج گرم و خشک ساده دماغ در طب نوین ذکر نشده استسوء مزاج گرم و خشک مادی دماغ در طب نوین ذکر نشده استسوء مزاج سرد و خشک مادی دماغ در طب نوین ذکر نشده است

رطوبت بورقیه دماغ در طب نوین ذکر نشده است

سوء مزاج خشک ساده دماغ در طب نوین ذکر نشده است

سوء مزاج گرم و خشک ساده دماغ در طب نوین ذکر نشده است

سوء مزاج گرم و خشک مادی دماغ در طب نوین ذکر نشده است

در طب نNوین تب بNه عنNوان یNک عامNل بی خNوابی ذکNر نشNده اسNت امNا بیمNاری بی خNوابی از علNل یکی هNای عفNونی محسNوب می شNوند کNه شNاید بNه دلیNل وجNود تب در اغلب بیماریهNای عفNونی

باشد

تب

غNذا )زیNاد خNواب ناکNافی بهداشNت خوردن(

پری معده و سوء هاضمه

معادل در طب نوین طب سنتی

بی خNوابی وابسNته بNه وضNعیتهای طNبی مثل اختالالت دردناک

درد

در طب نNوین ذکNر نشNده اسNت شNاید مNواد مصNرف بNه وابسNته خNوابی بی راه از سNیگار کشNیدن یNا الکNل مثNل بی بNه منجNر فاسNد بخNارات صNعود خNوابی شNوند کNه نیNاز بNه تحقیقNات بیش

تری دارد

باال رفتن بخارات فاسد به دماغ

بیماری هNای بNه وابسNته خNوابی بی و هیپوتNNاالموس بیماریهNNای مغNNزی،

ساقه ی مغز، بیماری های نئوپالستیک

سرطان یا ورم سوداوی دماغ

معادل در طب نوین طب سنتیبهداشNت ناکNافی خNواب )کNار شNیفتی بNه دلیNل اختالل ریتم شNبانه روزی خNواب

باعث بی خوابی می شود(

شب کاری

بهداشNت ناکNافی خNواب )گرسNنگی قبNل از خواب(

کم غذا خوردن

بهداشNت ناکNافی خNواب )خNوردن غNذای زیاد(

زیاد غذا خوردن

بهداشNت ناکNافی خNواب )تاریNک نبNودن اتاق خواب(

نور و روشنایی محل خواب

زیNاد )ورزش ناکNافی خNواب بهداشNت بNه خسNتگی منجNر کNه خNواب از قبNل مفNرط شNود نNوعی اسNتفراغ محسNوب خNNوابی بی بNNاعث کNNه می شNNود می شNود(، گرمNا و سNرمای زیNاد نNیز از شNرایط محیطی نامناسNب بNرای خNواب ذکNر شNده اسNت کNه منجNر بNه بی خNوابی

می شود

اسNتفراغ زیNاد مثNل راه رفتن در آفتNاب در هوای گرم

معادل در طب نوین طب سنتی

بیماری های روانی )افسردگی( غم و اندوه

بیمNاری هNای روانی )اختالل اضNطرابی منتشر(

ترس و افکار زیاد و پریشان

در طب نوین ذکر نشده است سوء مزاج خشک ساده دماغدر طب نوین ذکر نشده است سوء مزاج گرم و خشک ساده دماغدر طب نوین ذکر نشده است سوء مزاج گرم و خشک مادی دماغ

در طب نوین ذکر نشده است سوء مزاج سرد و خشک مادی دماغ

در طب نوین ذکر نشده است رطوبت بورقیه دماغ

در طب نNوین تب بNه عنNوان یNک عامNل بی خNوابی ذکNر نشNده اسNت امNا بیمNاری بی خNوابی از علNل یکی هNای عفNونی محسNوب می شNوند کNه شNاید بNه دلیNل وجNود تب در اغلب بیماریهNای عفNونی

باشد

تب

غNذا )زیNاد خNواب ناکNافی بهداشNت خوردن(

پری معده و سوء هاضمه

بی خNوابی وابسNته بNه وضNعیتهای طNبی مثل اختالالت دردناک

درد

در طب نNوین ذکNر نشNده اسNت شNاید مNواد مصNرف بNه وابسNته خNوابی بی راه از سNیگار کشNیدن یNا الکNل مثNل بی بNه منجNر فاسNد بخNارات صNعود خNوابی شNوند کNه نیNاز بNه تحقیقNات بیش

تری دارد

باال رفتن بخارات فاسد به دماغ

با تشکر از توجه شما