CUVÂNT DE BUNVENIT

Dragi prieteni,

Asistăm astăzi, pretutindeni, la o revigorare a culturii. Cultura redevine vectorul principal

al vieţii noastre spirituale, în ciuda unor încercări – uneori agresive – de a aduce atingere

adevăratelor ei valori. În lumea noastră globalizată, „robotizată”, cultura contribuie din plin

la diminuarea alienării umane şi la crearea unor punţi de legătură între persoane, între

comunităţi şi între popoare. Prin variatele şi bogatele sale forme de exprimare, ea apropie

gândurile şi sufletele, indiferent de distanţele geografice, de diferenţele de stare materială

sau de diversităţile rasiale.

Toate acestea sunt numai câteva din raţiunile pentru care diplomaţia culturală joacă un rol

crescând în relaţiile internaţionale. Nu este, de aceea, de mirare că adesea cultura devine

un ambasador mai bine perceput şi mai eficient decât cei tradiţionali.

Iniţiativa Ambasadei noastre de a organiza – împreună cu Institutul Cultural Român

şi cu sprijinul valoros al Ministerului macedonean al Culturii – această primă ediţie a

„Săptămânii Culturale Româneşti” în Republica Macedonia se doreşte a fi o modestă

dovadă exact în acest sens: rolul important al culturii în facilitarea unei mai bune

cunoaşteri a valorilor ficăruia dintre noi, precum şi în stimularea prieteniei şi cooperării

între cele două ţări şi popoare ale noastre.

Intenţia noastră este ca, pe parcursul „Săptămânii Culturale Româneşti”, să oferim publi-

cului numai câteva mostre de artă românească în mai multe domenii – film, teatru, dans,

muzică clasică. Suntem bucuroşi să prezentăm unele dintre cele mai valoroase producţii

şi valoroşi artişti din domeniile artistice respective.

Filmul fiind cea mai populară şi accesibilă producţie artistică, am acţionat în consecinţă:

Gala filmului românesc constituie coloana vertebrală a întregii săptămâni. Graţie

cooperării strânse, prieteneşti dintre Cinematecile din ţările noastre, veţi avea privilegiul

să vizionaţi unele dintre producţiile recente ale cinematografiei române, inclusiv câteva

dintre cele mai renumite şi care au fost onorate cu premii internaţionale de prestigiu. Ele

abordează în special subiecte inspirate din realitatea zilelor noastre, oferind astfel o

perspectivă artistică – uneori foarte originală – asupra unor aspecte diverse ale vieţii de

zi cu zi. Totodată, aceste filme reflectă performanţele artistice de excepţie ale regizorilor

şi actorilor lor.

Teatrul este reprezentat de către un grup de foarte talentaţi actori de la Teatrul Naţional

din Bucureşti. Ei vă prezintă o versiune originală a piesei „O noapte furtunoasă”, una

dintre faimoasele creaţii ale lui Ion Luca Caragiale, cel mai mare dramaturg clasic al

României. Vizionaţi-o cu atenţie şi, chiar dacă a fost scrisă la începutul secolului XX, veţi

remarca pe parcursul ei surprinzătoare accente contemporane.

„Visul”, spectacol pentru un singur actor creeat şi interpretat de Dan Puric, unul dintre

cei mai mari, mai creativi şi mai premiaţi artişti români contemporani, aclamat nu numai

în România, dar şi în multe alte locuri din lume, vă oferă satisfacţia intelectuală a unei

excelente combinaţii între teatru şi dans – pantomima.

În fine, dar nu în ultimul rând, preţioasele valori ale muzicii corale clasice sunt prezentate

de Corul „Preludiu”, cel mai bun şi mai apreciat ansamblu artistic de gen din România,

binecunoscut, de asemenea, în multe alte ţări. Sunt convins că veţi fi fermecaţi de origi-

nalitatea aranjamentelor muzicale ale cântecelor, prezentate dumneavoastră prin vocile

de cristal ale membrilor acestui faimos cor.

Sunt convins că dumneavoastră, preţiosul nostru public, vă veţi bucura de Gala filmelor,

precum şi de celelalte evenimente oferite de „Săptămâna Culturală Românească”, deve-

nind astfel adevăraţi şi devotaţi prieteni ai României şi ai culturii acesteia.

Vă doresc tuturor o plăcută săptămână de relaxare culturală!

Dr. Adrian Ştefan Constantinescu

Ambasador Extraordinar şi Plenipotenţiar

al României în Republica Macedonia

ЗБОРОВИ НА ЉУБЕЗНОСТ

Драги пријатели,

Во денешно време, насекаде сме сведоци на ослободување на културата.

Културата повторно станува главна нитка на нашето културно живеење, и покрај

повремените обиди против нејзините вистински вредности. Во нашиот ‘роботски’,

глобален свет, културата во многу помага кон намалувањето на човековото

оттуѓување и ги премостува разликите помеѓу единките, комуникациските

простори и луѓето. Со своето богатство и разновидност во на изразувањето, таа

ни ги приближува мислите и духовноста, без разлика на географските далечини,

материјалните разлики или, пак, различноста на расите.

Ова се само неколку причини за зголемената улога на културната дипломатија

во меѓународните релации. И затоа не зачудува зошто често репрезентите

на културата се подобро прифатени и се поефикасен амбасадор од оние

традиционалните.

Целта на иницијативата на Нашата амбасада, која го организира - заедно со

Романскиот институт за култура и со значајна поддршка на Македонското

министерство за култура - првото издание на ‘Седмицата на романска култура’, е да

понуди скромен доказ токму во оваа насока: културата како инструмент за подобро

запознавање на заедничките вредности, како и поддршка на пријателството и

соработката помеѓу двете земји и народи.

За време на ‘Седмицата на романска култура’, нашата намера е на публиката да i

понудиме примери од романската уметност во неколку форми: филм, театар, танц

и сериозна музика. Среќни сме што можеме да прикажеме програма составена од

неколку најбитни продукции и артисти почитувани во своите уметнички полиња.

Филмовите се најпопуларен и најпристапен уметнички производ и затоа реагиравме

на овој начин: филмот е ’рбет на целиот настан. Благодарение на блиската

и пријателска соработка помеѓу кинотеките на нашите две земји, ќе имаме

привилегија да погледаме неколку нови филмски остварувања на романската

кинематографија, вклучувајќи ги и оние со бројни фестивалски награди и одлични

критики. Тоа се, пред с#, дела откорнати од реалноста, кои нудат уметнички -

понекогаш на мошне оригинален начин - согледби на денешните животни состојби.

Во исто време, овие филмови можат да се гледаат и како наративни достигнувања

на режисерите и нивните соработници.

Театарот е претставен со група талентирани актери од Националниот театар од

Букурешт. Тие ќе понудат една оригинална верзија на славната пиеса на Јон Лука

Карагијале, романскиот најголем класичен драмски автор, наречена ‘Бурна ноќ’.

Пронајдете време за да ја погледнете, затоа што иако е напишана на почетокот од

дваесеттиот век, ќе пронајдете зачудувачки сличности со совремието.

‘Сонот’ е ‘монодрама’ создадена од Дан Пурик, еден од најголемите, најкреативни

современи артисти, добитник на бројни награди, признаен не само во Романија

туку и низ сиот свет. Овој настап е интелектуална (одлична) комбинација помеѓу

театарот и танцот - пантомима.

На крај, но не и последно, репрезент на традиционалните вредности на сериозната

хорска музика е хорот Прелудиј (Preludiu Choir), најдобриот и најпочитуван таков

ансамбл во Романија, познат во многу светски земји. Сигурен сум дека ќе се

вљубите во оригиналноста на аранжманите, гордо донесени од кристалните грла на

членовите на овој голем хор.

Убеден сум дека вие, нашата почитувана публика, ќе уживате во филмските

проекции, исто како и во другите настани што ќе ги донесе ‘Седмицата на романска

култура’ и ќе станете вистински пријатели на Романија и нејзината култура. Ви

посакувам пријатна седмица на културна релаксација.

д-р Адријан Стефан Константинеску

Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary

of Romania to the Republic of Macedonia

Станува збор за минимализмот во кој се инкорпорирани извесни продолжувања на ДОГМА

‘95. Воедно, се забележува дека нивното кокетирање со барањата на публиката, наспроти

употребата на хуморот и поактуелните теми, раѓа отфрлање на дискретните параболи или

личните фасцинации, кои беа белег на постарите режисери Пица и Данелук (Pitza, Daneliuc).

Исто така, може да се заклучи дека новите романски режисери се одлично адаптирани кон

побарувањата на нискобуџетните филмови и кон очекувањето на публиката да се изразат низ

вистински/автентични слики, во време кога многу од филмовите се базираат врз специјални

ефекти.

Кристи Пују е првиот којшто успешно ги искористи принципите на ДОГМА ‘95, како што

се снимање на локација, со камера од рака или, пак, со директно снимање на звуците

и музиката. Кафе и цигари (2004) е најтипичен претставник на овој стил. Едноставната

средба во ресторан на син и татко прераснува во симбол на приспособувањето, односно

неприспособувањето кон пазарната економија. Пазар и пари (2001) е он-д-роуд филм, кој не

се потпира врз спектакуларна акција или, пак, врз насилство, иако има моменти на суспенс,

особено кога публиката тоа го очекува. Како и останатите балкански филмаџии, Пују знае

дека во филмовите од жанрот он-д-роуд лесно може да се пренесе реалноста на земја во

транзиција. Филмот е значаен по градењето неутрални, непретенциозни карактери и затоа

разговорите помеѓу главните јунаци се битни за да се разбере романската транзиција

(арогантната младина го покажува своето прозападно лице).

Филмот Смртта на г-н Лазареску претставува горчлива сатира за здравствениот систем во

Романија. Филмот, иако претставува локална драма, доживеа невиден успех во европските

киносали. Режисерот Кристи Пују е следбеник на реалистичниот стил, кој резултира во (квази)

документарно прикажување и верно пренесување на животите на обичните луѓе, каков што

е случајот и со браќата Дарден (Jean-Pierre, Luc Dardenne). Технички гледано, тој користи

долги кадри, снимени со мобилна камера, додека драматуршки се потпира врз линеарните,

предвидливи приказни, каде што дури и насловот на филмот го (рас)кажува крајот. Треба да

се потенцира дека дел од имињата на ликовите, особено она на главниот јунак - антихеројот

Лазареску - се изразито иронични: Рем алудира на неговата националност (како еден

од основачите на Рим, од каде што Романците тврдат дека го влечат своето потекло),

Данте со неговото искуство во пеколот на болниците и Лазар(еску) како лик од Стариот

завет. Трагикомедијата се потпира врз односот на лекарите, врз нивниот јазик преполн со

циничност и професионален хумор. Да го илустрираме тоа со зборовите на доктор Бреслашу

(Михаил Братила/ Mihail Bratila): „Слики правиме на горниот кат и во касапницата” или „Бргу

однесете го на неврохирургија за да му го избушат черепот со сврдел”. И сиромашниот стан

во населбата со комунистички згради, и односот на Лазареску со соседите, и сцените со

домашната храна и ракија, ни ја пресликуваат Југоисточна Европа по 1990 година. Сепак,

Маријан Цуцуи

НОВИОТ РОМАНСКИ ФИЛМ

Во изминатите три години, дел од новите романски филмови освоија бројни награди на

европските фестивали и поради тоа романската кинематографија стекна голема популарност.

Во 2004 година Каталин Митулеску (Catalin Mitulescu) и Корнелиј Порумбои (Corneliu Porumboiu)

беа наградени во Кан за нивните остварувања Сообраќај (Trafic), односно Патување во градот

(Calatorie la oras). Исто така, Кристи Пују (Cristi Puiu) во Берлин ја освои Златната мечка за

краткиот филм Кафе и цигари (Ун цартусх де Кент схи ун пацхет де цафеа). Наредната година

(2005), повторно во Кан, Кристи Пују беше добитник на уште една награда во селекцијата

Извесен поглед (Un cartush de Kent shi un pachet de cafea) за својот игран долгометражен

филм Смртта на г-н Лазареску (Moartea domnului Lazarescu). Во 2006 година Кан повторно

беше во знакот на романскиот филм: Корнелиј Порумбиу ја доби Златната камера (Camera

d`Or) за својот прв долгометражен игран филм 12:08 Источно од Букурешт (A fost sau n-a fost?),

додека актерката Доротеа Петре (Dorotheea Petre) доби награда за улогата во филмот Како го

прославив крајот на светот (Cum mi-am petrecut sfarsitul lumii), во режија на Каталин Митулеску.

И на крајот, оваа година (2007), Кристијан Мунџиу (Cristian Mungiu) ја доби најзначајната

награда во романската кинематографија - Златна палма за својот долгометражен игран филм

4 месеци, 3 недели и 2 дена (4 luni, 3 saptamani shi 2 zile). Исто така во Кан, годинава, младиот

режисер Кристијан Немеску (Cristian Nemescu) беше награден во селекцијата Извесен поглед

за долгометражниот игран филм Калифорниски сништа (California Dreaming).

Понесени од ваквиот успех, критиката започна да пишува за новата/млада генерација на

романски режисери. Но, некои од нив и не се толку млади: Кристи Пују е роден во 1967

година, Кристијан Мунџиу во 1968 година, додека најмлади се Руксандра Зениде (Ruxandra

Zenide) и Корнелиј Порумбои, родени во 1975 година. Кон овие млади режисери критиката

често го придодава и Нае Каранфил (Nae Caranfil), роден во 1960 година. Секој од нив има

посебен сензибилитет, посебни одлики: Нае Каранфил е одличен теоретичар (можеби по

заслуга на својот татко, филмскиот критичар Тудор Каранфил/ Tudor Caranfil); Кристи Пују

е многу сериозен, додека Корнелиј Порумбои, иако син на поранешен фудбалски судија,

сегашен милијардер, е мошне скромен. Кристијан Мунџиу порано бил новинар, Раду Мунтеан

(Radu Muntean) работел во маркетинг, а Кристи Пују неколку години живеел во странство. За

Кристијан Немеску (Cristian Nemescu) не можеме да кажеме многу, затоа што загина млад

во автомобилска несреќа во 2006 година. Интересно е тоа што не може да се каже дека

Националниот универзитет за театарска и филмска уметност од Букурешт е целосно виновен

за обуката и обликувањето на овие филмаџии, затоа што Кристи Пују студирал во Швајцарија,

а Руксандра Зениде на ФАМУ во Прага. Сепак, некои работи се заеднички за оваа група.

драмата на Лазареску е многу повеќе од грешка на здравствениот систем: тоа е драма за

староста и осаменоста каде што и соседите, и покрај својата пројавена љубезност, се првите

што ќе помислат дека старецот испил повеќе и се резервирани кога ќе ги замоли да се грижат

за неговите мачки. Па така, што се однесува до судбините на старите луѓе, Лазареску потсетува

на пензионираниот учител и неговото куче, од ремек-делото на италијанскиот неореализам:

Умберто Д на Виторио де Сика.

Он-д-роуд филмот на Каталин Митулеску, Сообраќај, освои Златна палма во Кан за најдобар

краток филм. Сообраќајниот метеж во Букурешт е повод за тој да произнесе една синеастична

приказна, каде што сликите и звукот се позначајни од самите зборови. Тешко можеме да се

сетиме на филм во кој зборовите немаат важност.

Италијанките (Italiencheele,2004) на дебитантот Наполеон Хелмис (Napoleon Helmis) е уште

еден он-д-роуд филм, со слатко-горчлив крај во кој нецелосниот хепиенд, со својот катарзичен

ефект на крајот потсетува на филмот Асфалтно танго (Asphalt Tango, 1996) на Нае Каранфил

или на Дом за бесење. Всушност, влијанието на Кустурица може да се препознае во повеќе

сцени – враќањето на девојките во селото е повеќе од епилог во кој се насобрани настаните од

неколку дена, но претходните настани се пренесени со помош на брзите монтажни решенија и

затоа композицијата на места е неизбалансирана.

На ниво на композиција, филмот Запад (Occident, 2002) на Кристијан Мунџиу (Cristian Mungiu)

е сличен на Не отворај го прозорецот на Нае Каранфил (E pericoloso sporgersi, 1993) или, пак,

на Рашомон и Евтини приказни (Rashômon, Pulp Fiction). Приказните на најмалку три лика

генијално се испреплетуваат, а заеднички им се и разочарувањата и желбата да емигрираат.

4 месеци, 3 недели и 2 дена е приказна за абортус во периодот пред 1989 година, кога

тоа претставувало илегална и опасна активност. Режисерот го придодава и поднасловот

Навраќање кон златната ера, укажувајќи дека тоа е само епизода од цела серија случки од

времето на последните неколку години на комунизмот во Романија. Мора да забележиме

дека во целата досегашна романска кинематографија немало поприродни дијалози. И иако

режисерот прави компресија на заплетот на само еден ден, долгите кадри на Олег Муту (Oleg

Mutu), директор на фотографија и на филмот Смртта на г-н Лазареску, придонесуваат за

впечатлива и есенцијална детализација. Можеме да заклучиме дека Златната палма во Кан е

награда за двете достигнувања, оживувањето на диктаторскиот режим, но и за драмата што

секогаш и секаде може да се случи.

Филантропика (Filantropica, 2002) на Нае Каранфил, во една смисла, претставува локализација

на Операта за три гроша од Бертолд Брехт, сместена во Букурешт во 2000 година. Во оваа

пригода можеме да истакнеме дека филмот изобилува со црн хумор: главниот јунак Овидиу

фантазира, а камерата се издигнува над него така што собата изгледа како катедрала; двајца

молдавски рекетари влегуваат во училница додека се одржуваат часови за да пронајдат ученик

што им должи пари, но вознемирени од бучавата во училницата, тие ги молат учениците за

тишина и коментираат – Па, вие сепак се наоѓате во училиште.

Болна љубов (Legaturi bolnavicioas, 2006) на Тудор Џурџју (Tudor Gurgiu), инспириран од

новелата со ист наслов на Сесилија Штефанеску (Cecilia Shtefanescu) од 2002 година, е

првиот романски филм во кој се прикажани лезбејски сцени. Всушност, овие сцени се доста

меки затоа што ги прикажуваат првичните сексуални искуства на една добра провинциска

студентка. Покрај ова, во приказната е вметната и една инцестуозна врска. Поради овие

две искуства, режисерот дејствието го обликува низ две различни визури (потсетување на

главните јунаци за тие сексуални искуства).

Гнев (Furia, 2002), филмското деби на Раду Мунтеан, претставува филмско истражување

на подземјето. Мунтеан успева во обидот со комбинација од црн хумор и суспенс да го

реконструира светот од маргините на денешниот Букурешт. Она што го прави филмот посебен

е неговиот ритам, пред тоа никогаш толку динамичен во романската кинематографија (со

исклучок можеби на филмовите на Николаеску/ Sergiu Nicolaescu). Неговиот втор игран

филм Листот ќе биде син (Hartia va fi albastra), заедно со Како го прославив крајот на светот

(романско-француска копродукција) и 12:08 Источно од Букурешт, се филмови во кои е

направена реконструкција на настаните од 1989 година низ очите на младите луѓе.

Рина (Ryna, 2005) на Руксандра Зениде е филм за девојче одгледано како момче во мало

место на делтата на Дунав. Приказната се случува во денешно време. Младата девојка

е во потрага по сопствениот идентитет и на крајот бега поради својот татко-алкохоличар.

Балканската публика ќе пронајде сличности со филмот Вирџина на Срџан Карановиќ (1991)

или дури и со Козјиот рог на Методи Андонов (1972). Од антрополошка страна, филмот

фасцинира со суптилната феминистичка интроспекција на женската душа.

* * *

Можеме да ги заборавиме трите венециски награди од времето на Втората светска војна, но

не може да се тргне настрана успехот на романскиот филм од страна на постарите романски

филмаџии, во периодот 1957-2006, на европските филмски фестивали во Кан, Берлин или

Венеција. Таа традиција не смее да биде потценета, започнувајќи со авторот на анимирани

филмови Јон Попеску-Гопо (Ion Popescu-Gopo), авторот на документарци Мирел Илиешу

(Mirel Ilieshu), како и режисерите на играни филмови Ливиу Кулеи, Мирчеа Мурешан, Дан

Пита, Лучијан Пинтиле и Раду Михаилеану (Liviu Ciulei, Mircea Mureshan, Dan Pitza, Lucian

Pintilie, Radu Mihaileanu). Успехот на младите романски режисери се должи и на обидот да

направат нешто поразлично од она што го создавале нивните претходници. Но, во оваа

генерациска борба, исто така, е вклучена и традицијата.

Режија: Раду Мунтјан / Radu Muntean

Сценарио: Илеана Цонстантин / Ileana Constantin, Раду Мунтјан / Radu Muntean

Директор на фотографија: Виви Драган Василе / Vivi Dragan Vasile

Актери: Драгош Букур, Дорина Чириац, Анди Васлиану, Адриан Тули, Адриан Симионеску, Едуард

Андреиану (Dragos Bucur, Dorina Chiriac, Andi Vasluianu, Adrian Tuli, Adrian Simionescu, Eduard Andreianu)

ГНЕВ / FURIA / RAGE 84 минути

Година: 2002

Гнев на Раду Мунтеан е третото важно романско деби од 2001 година

(по Пакет и пари и Запад). За Мунтеан сегашноста претставува цел, жив

материјал и енергија, извор на неговиот протест. Гнев е бомба во креветот

на болното општество на раб на апокалипсата, филм за младите очајници,

кои левитираат во светот во кој владеат парите. Во исто време, тоа е храбар

внатрешен поглед во криминалното подземје на циганите, пронижан со

страшни детали. Губитокот на невиноста тука е само прашање на време, а

убиството е природен чин. Филмот е поблизок до искреноста на Пакет и пари,

отколку до наративната виртуозност на Запад или Филантропика. Мунтеан

го користи своето богато искуство од правењето рекламни спотови за да

создаде слика со визуелна елеганција на мрачната реалност. Експлозивното

финале е знак дека сегашноста можеби заслужува поголемо внимание од

синеастите, отколку минатото.

Слатко-кисел поглед на бунтовната романска младина, „Гнев” живее со својот

наслов колку и изветвениот портрет на нервозните Централно-европејци.

Како што главниот карактер ја забрзува акцијата, така и филмот продолжува

во многу поефектна драма, иако и овде нема ништо оригинално за Балканот.

Фестивалите се поинтересни за промоција на првиот филм на Раду Мунтеан,

отколку неговата дистрибуција (Дерек Ели/ Derrek Elleu, Variety, 12.01.2004).

Гнев е брз нокаут, он-д-роуд-трилер-социјална драма, кој е прва таква

интроспекција во циганското подземје. Искуството на Мунтеан како автор

на реклами е видливо во течното и вешто ракување со материјалот, но исто

така и во раскошноста, која овој манифест со „звук и гнев” (sound & fury) го

претвора во многу повеќе од жанровски филм. Крајот на „Гнев” го навестува

почетокот на неговиот следен филм, кој започнува со крајот и со убиство

(Алекс Лео Сербан/ Alex Leo Serban, European Films, 25. 6.2007).

Биографија: Раду Мунтеан, роден во 1971 година во Букурешт. Дипломира

во 1994 година на Националниот универзитет за театар и филм, отсек

за филмска режија. Започнувајќи од 1996 година, режира повеќе од 300

рекламни спотови за најголемите светски рекламни агенции и има освоено

повеќе од 40 награди на разни адвертајзинг фестивали. Од 1999 година

предава на Универзитетот за медиуми на катедрата за филм. Двата негови

филма (Гнев и Листот ќе остане син) се наградени на националните и на

интернационални фестивали.

Режи

ја: К

рист

и П

уиу/

Cris

ti Pu

iu

Сце

нари

о: К

рист

и П

уиу/

Cris

ti Pu

iu

Дире

ктор

на

фот

огра

фиј

а: О

лег М

уту/

Ole

g M

utu

Акте

ри: М

ими

Бран

еску

/ Mim

i Bra

nesc

u, М

ихаи

Бра

тила

/

Mih

ai B

ratil

a, В

икто

р Ре

бенг

иуч/

Vic

tor R

eben

giuc

КАФЕ И ЦИГАРИ / UN

CARTUS DE KENT SI

UN PACHET DE CAFEA

/ COFEE AND CIGA-

RETTES (златната мечка во

Берлин 2004, краток игран).

20 минути

Година: 2004

Авто

бусо

т го

ост

ава

г-н

Том

еску

во

цент

арот

на

Буку

реш

т, пр

ед

еден

рес

тора

н. В

легу

ва и

сед

нува

на

мас

ата

каде

што

сед

и Вл

ад.

Г-н

Том

еску

е в

о ра

ните

шее

сетт

и го

дини

. Вла

д, н

егов

иот

син,

е

расп

олож

ен д

а ги

слу

ша

него

вите

про

блем

и за

вре

ме

на п

ауза

та з

а

руче

к. Н

еода

мна

отп

уште

н од

раб

ота,

на

две

годи

ни п

ред

пенз

ија,

тој

го м

оли

Влад

да

му

најд

е ра

бота

.Ф

илм

от е

доб

итни

к на

Зла

тна

меч

ка з

а на

јдоб

ар к

рато

к ф

илм

на

Фил

мск

иот

фес

тива

л во

Бер

лин,

200

4 го

дина

.

Режија: Cristian Mungiu /

Кристиан Мундџиу

Сценарио: Cristian Mungiu /

Кристиан Мундџиу

Директор на фотографија:

Виви Драган Василе/ Vivi

Dragan Vasile

Актери: Александру

Пападопол, Анка-Иоана

Андроне, Самуел Тастет,

Таниа Попа, Дорел Висан,

Габриел Спахиу

(Alexandru Papadopol, Anca-

Ioana Androne, Samuel Tastet,

Tania Popa, Dorel Visan,

Gabriel Spahiu)

ЗАПАД / OCCIDENT 105 минути

Година: 2002

Запад донесува неколку испреплетени приказни за емиграцијата, но особено за оние што не емигрирале. Трите главни ликови си влијаат меѓусебно дури и без да се познаваат. Сите сакаат да заминат од Романија каде што животот и нема многу што да понуди. Луци и неговата вереничка Сорина тукушто стануваат бездомници. Се надеваат дека небото ќе ги услиша нивните молитви на гробот на таткото на Сорина. На гробиштата се спојуваат трите судбини и трите приказни. Вториот и третиот дел од филмот ќе ги прераскаже истите седум дена од животот на протагонистите, менувајќи ги точките на гледање, дозволувајќи им на гледачите да се соочат со неочекувани значења.Во својот прв филм, Мунџиу зборува за младите што заминуваат на Запад, проблем длабоко вкоренет во минатото. Романците постојано сонуваат да избегаат на Запад, во времето на Чаушеску, но и сега. Мунџиу мошне интелигентно подвлекува паралела помеѓу овие две временски димензии на емиграцијата. Наместо да ја гради приказната во флешбек, тој ја крши на три поглавја, со што се спротивставува но и го надополнува курсот на филмот.

Мислам дека идејата за метафоричен филм, кој е суптилен и во втор план, и кој на ниво на иронија го жигосува тоталитаризмот, умре во 1989 година. Мислам дека сега се потребни други работи - нешто повеќе како директен стил, повеќе личен и со јака приказна,

која може да го држи гледачот прикован за столчето. Се плашам од мислата дека некому сум му здодевен. Тоа е мојата опсесија (Кристијан Мунџиу).

Биографија: Кристијан Мунџиу (1968, Јаши) – романски филмаџија, кој ја освои годинешната (2007) Златна палма на Канскиот филмски фестивал. По студиите по англиска литература на Универзитетот во Јаши, неколку години работи како професор и новинар. Потоа, започнува да студира филмска режија на Универзитетот во Букурешт каде што дипломира во 1998 година. Пред да го сними првиот игран филм, комедијата Запад, работи на неколку кратки играни филмови. Веќе со Запад се стекнува со одлични оценки од критиката, а признанија стекнува и со неколку национални и интернационални награди. Со вториот филм 4 месеци, 3 недели и 2 дена (4 luni, 3 saptamani shi 2 zile), Мунџиу е на пиедесталот на Канскиот филмски фестивал и е овенчан со ловориките на интернационалната критика, постигнувајќи голем успех во европската кино-мрежа.

ФИЛАНТРОПИКА / FILANTROPICA / PHILANTROPY110 минути

Година: 2002

Режија: Нае Каранфил/ Nae Caranfil

Сценарио: Нае Каранфил/ Nae Caranfil

Директор на фотографија: Виви Драган Василе/ Vivi Dragan Vasile

Актери: Мирчеа Дијакону, Георге Диница, Мара Николеску, Виорица

Вода, Мариус Флореа Византе, Флорин Замфиреску

(Mircea Diaconu, Gheorghe Dinica, Mara Nicolescu, Viorica Voda, Marius

Florea Vizante, Florin Zamfirescu)

Овидиу е млад сиромашен учител, со писателски амбиции, платонски вљубен во

прекрасна млада девојка. Но, за да оствари врска со неа, потребни му се ПАРИ.

Тој стапува во врска со една чудна личност, кој е претседател на филантропското

друштво - всушност, главен и одговорен за сите питачи во Букурешт. Овидиу

започнува да питачи пари по рестораните низ Букурешт заедно со својата

партнерка, Мируна. Парите ги собираат така што се преправаат дека немаат да ја

платат сметката во ресторанот додека ја слават 10-годишнината од бракот, по што

богатите муштерии собираат пари за да им излезат во пресрет. Филмот низ многу

комични пресврти завршува со хепиенд. Филантропика е филм во кој на мошне

интелигентен и духовит начин е прикажана транзицијата: професори и писатели,

уметници и интелектуалци на работ на егзистенцијата.

Талентите се насекаде. Но треба да ги најдеш, да ги почувствуваш. Кога го прочитав

сценариото на Нае, сфатив дека е нешто извонредно. А потоа го видов неговиот

филм „Не отворај го прозорецот”... (Шарлота Ремплинг/ Charlotte Rampling).

Прекрасна сатира, која ве забавува за целото времетраење. „Филантропика” мудро

ги покажува многуте начини на кои „слободата” ги турка измачените романски

граѓани да станат измамници и новокомпонирани богаташи... (Лиза Нелсон/ Lisa

Nesselson, Variety).

Биографија: Нае Каранфил (1960, Букурешт), режисер и сценарист, студирал на

Националниот универзитет за театар и филм во Букурешт каде што дипломира во

1984 година. Има филмско потекло - син е на влијателниот историчар на филмот,

Тудор Каранфил (Tudor Caranfil). Кариерата ја започнува со краткометражни

филмови, а играно-филмско деби има со Не отворај го прозорецот (E Pericoloso

Sporgersi, 1993). Продолжува со он-д-роуд комедијата Асфалтно танго (Asfalt

tango, 1996) со Шарлота Ремплинг во главната улога. Со Филантропика стекнува

светска слава и многумина го сметаат за најдобар романски режисер. Предава на

Националниот универзитет за театар и филм во Букурешт.

СООБРАЌАЈ / TRAFIC / TRAFFIC 15 минути

Година: 2004

Режија: Каталин Митулеску /

Catalin Mitulescu

Актери: Марија Динулеску

/ Maria Dinulescu, Анди

Васлуијану / Andi Vasluianu

ПАЗАР И ПАРИ / MARFA SI BANII / STUFF & DOUGH 93 минути

Година: 2001

На патот кон следната работна средба, Тудор заглавува во сообраќајот. Има проблеми со својата ќерка, која проголтала шнола. Сосема доволно за Тудор да повика девојка на кафе и разговор, за на крајот девојката да го слика со мобилен телефон. Смешните слики преку телефон тој & ги испраќа на неговата ќерка.Филмот е добитник на Златната палма за краток филм на Канскиот филмски фестивал од 2004 година.

Режија: Кристи Пују/ Cristi Puiu

Сценарио: Кристи Пују/ Cristi Puiu, Разван Радулеску/ Razvan Radulescu

Директор на фотографија: Силвиу Ставила/ Silviu Stavila

Актери: Александру Пападопол, Драгош Бучур, Јоана Флора, Луминита Георгиу, Разван

Василеску, Дору Ана

(Alexandru Papadopol, Dragos Bucur, Ioana Flora, Luminita Gheorghiu, Razvan Vasilescu, Doru Ana)

Овидиу е тинејџер од Констанца, кој води свој бизнис – продава грицки и

пијалаци од прозорецот на својата соба – но има идеја да се прошири, да

купи дуќан, за што нема доволно пари. Локалниот бизнисмен му нуди голема

заработувачка за навидум едноставна работа: да однесе пакет на одредена

адреса во Букурешт. Со неговиот другар и девојката, со која има состанок,

тргнуваат за Букурешт со комби. Задачата се заплеткува кога едно возило

започнува да ги следи. Претходно убеден дека ја продава само услугата,

Овидиу предоцна ќе увиди дека ја продал и својата совест.

Филм што интертекстуално се надоврзува на Спилберговиот Дуел (Steven

Spielberg, Duel, 1971) и брутално ја прикажува општествената реалност во

Романија преку индивидуалните и моралните конфликти на трите лика во

потрага по богатство.

Компромисите се неизбежни. Со секој кадар на филмот. Во ателјето кога

сликаш, нема компромиси, сам си со своите платна и бои. Одлучуваш сам.

Кога се снима филм, треба да се работи тимски и со сите сили мора да се

трудиш одлуките што ги носиш да го сочуваат филмот во целост (Кристи

Пују).

Биографија: Кристи Пују е роден на 3.4.1967. Првите интереси на Пују се

насочени кон сликарството и во 1992 се запишува на одделот за сликарство

на Универзитетот за визуелни уметности во Женева. По првата година се

префрла на филмска режија (на истиот универзитет) и дипломира во 1996

година. По враќањето во Романија, започнува со режирање филмови и

пишување сценарија. Пакет и пари е негово филмско деби. Он-д-роуд филм

којшто добива неколку награди на интернационалните филмски фестивали

(Буенос Аирес, Котбус, Солун...). Со краткиот филм Кафе и цигари ја освојува

Златната мечка на фестивалот во Берлин, 2004. Неговиот следен игран

филм е првиот голем пробив на новата романска кинематографија - Смртта

на г-н Лазареску (Moartea domnului Lăzărescu, 2005) добива награда во

Кан (Prix Un Certain Regard) во селекцијата Извесен поглед и се здобива со

одлични критики и прием кај публиката.

Режи

ја: Р

укса

ндра

Зен

иде/

Rux

andr

a Ze

nide

С

цена

рио:

Мар

ек Е

пшта

јн/ M

arek

Eps

tein

, Рук

санд

ра З

енид

е/

Rux

andr

a Ze

nide

Д

ирек

тор

на ф

отог

раф

ија:

Мар

иус

Пан

дуру

/ Mar

ius

Pand

uru

Акте

ри: Д

орот

еа П

етре

, Вал

енти

н П

опес

ку, М

атје

у Ро

зе,

Ник

олае

Пра

ида,

Аур

а Ка

лара

су, Т

еодо

р Д

елчи

у(D

orot

eea

Petre

, Val

entin

Pop

escu

, Mat

thie

u R

ozé,

Nic

olae

Prai

da, A

ura

Cal

aras

u, T

heod

or D

elci

u)

РИНА / RYNA

94 минути

Година:

2005

Режија: Наполеон Хелмис / Napoleon Helmis

Сценарио: Наполеон Хелмис / Napoleon Helmis

Директор на фотографија: Флорин Михаилеску/ Florin Mihailescu

Актери: Мара Николеску, Ана Улару, Влад Замфиреску, Емил Хостина, Костел Каскавал, Фроса Керцел

(Mara Nicolescu, Ana Ularu, Vlad Zamfirescu, Emil Hostina, Costel Cascaval, Frosa Cercel)

ИТАЛИЈАНКИТЕ / ITALIENCELE / THE ITALIAN GIRLS82 минути

Година: 2004

16-годишната Рина е ќерка на сиромашен Романец, кој има бензинска пумпа во мало место крај Дунав. Рина е одгледана и воспитана како момче затоа што нејзиниот татко сакал син. Таа мора да работи како механичар за својот бездушен татко. Филмот на Зениде е за семејните односи (остарена предвреме, обележана од сиромаштијата и тешката работа, Рина е таа што ја одржува семејната стабилност), за ќерката што е во потрага по својата мајка и за таткото-деспот, кој полека ја губи прибраноста, но и за сиромаштијата, социјалната репресија и злоупотребата на моќта од оние што владеат под привидот на лажната слобода. Преку Рина, Зениде го покажува будењето на душата на младата девојка и болката низ која таа поминува во тој процес. Заробена меѓу традиционалните вредности и сништата за подобар живот, таа на крајот плаќа висока цена во борбата да го зачува сопствениот идентитет.Филмот е реализиран со снимање од-рака (hend held camera).

Зачудувачко играно деби на младата Руксандра Зениде. Покажува цврста рака во режирањето на филм со различна актерска екипа, во која главниот лик е интересна и разиграна момче-девојче-жена и еден лик на љубезна но сенилна баба. Оригиналниот заплет и добрата (заматена) атмосфера треба да помогнат филмот да ги надмине фестивалите и да го добие заслуженото место во уметничките кина… (Дебора Јанг/ Debo-rah Young, Variety, 2005). Не мислам дека ова е феминистички филм. Третира такви теми и жените се поттиснати од мажите. Не, не мислам дека е феминистички. Тоа е приказна за еден рурален регион каде што жените не се еманципирани како во градовите.

Сакав ова да го прикажам реалистично. За мене ова е приказна за јака девојка со женска чувствителност (Руксандра Зениде).

Биографија: Родена во 1975 година во Букурешт. По дипломирањето на ХЕИ институтот (Hautes Études Internationales) во Женева, во 1998 година, работи на различни филмски проекти, како што се кратките филмови: Застрелај ме и Дупка (1999, Shoot Me, The Hole), Чекалница (2001, The Waiting Room), Прашина (Dust, 2002) и Зелените дабови (Green Oaks, 2003). Ја завршува и едногодишната наставна програма на ФАМУ (Filmová a Televizní fakulata Akademie múzick-ých umení) во Прага. Нејзиниот прв игран филм е во романско-швајцарска копродукција и веќе има освоено награди на фестивалите во Бордо, Мајнхајм-Хајделберг и Женева (Bordeaux, Man-nheim-Heidelberg, Cinema Tout Ecran - Geneve).

Италијанките е приказна за две млади сестри од селото Олтенија (историско место во југозападна Романија), кои бегаат од дома, сонувајќи дека ќе најдат работа на црно во Шпанија. По една година, кога победнички се враќаат дома, со изглед и став на девојки од Западот, на сите во селото им раскажуваат дека нашле работа не во Шпанија туку во Италија. Селаните набргу откриваат дека девојките, всушност, биле жртви на трговци со бело робје од Косово, присилувани да се проституираат - ослободени по 12 месеци кога биле откриени од полицијата на КФОР. Бездруго, крајот е оптимистички, а режисерот во целост приказната ја гради како лирична комедија со драматичен крај, кој е потенциран со хепиендот.

Жените во романските филмови се претставени како жртви или како наивни суштества искористувани од мажите, кои никаде ги нема кога работите стануваат опасни... Тие се јаки жени, целосно способни да направат промена и да ги сменат сопствените животи, да ја изградат и да ја следат својата судбина. Двете сестри во „Италијанките” на Наполеон Хелмис, по бегството од сексуалното ропство, се враќаат дома за повторно да ги изградат својот дом и живот и да земат улога во политичкиот живот на своето село. Ја земаат судбината во свои раце, градејќи ја иднината… (Адина Мироновичи-Тари / Adina Mironovici-Tarry)Сличен во сензибилитетот на црниот поетски реализам на Емир Кустурица, акцијата е полна со цврста енергија и ироничен хумор... Сепак, излегува дека нивното искуство било с# само не идилично и на виделина излегува бруталната вистина - во шокантното финале со кое импресивно се справува режисерот-дебитант (Давид Паркинсон/ David Parkinson, BBC).

Биографија: Наполеон Хелмис е роден во Топаерсена-Олт на 27 јуни 1969. Во 1996 дипломира на Националниот универзитет за театар и филм во Букурешт. Добитник е на повеќе награди на Интернационалниот филмски фестивал Дакино во Букурешт и учествувал на фестивали во Барселона, Тел Авив, Минхен, Киев...

ЛИСТОТ ЌЕ БИДЕ СИН / HARTIA VA FI ALBASTRA / THE PAPER WILL BE BLUE

95 минути

Година: 2006

Режија: Раду Мунтеан/ Radu Muntean

Сценарио: Александру Бачиу / Alexandru Baciu, Раду Мунтеан / Radu Muntean

Директор на фотографија: Тудор Луцачиу / Tudor Lucaciu

Актери: Паул Ипате, Ади Караулеану, Драгош Бучур, Тудор Истодор,

Александру Поточеан, Анди Васлуијану

(Paul Ipate, Adi Carauleanu, Dragos Bucur, Tudor Istodor,

Alexandru Potocean, Andi Vasluianu)

Едно декемвриско утро во 1989 година, полициска блокада

запира едно оклопно возило на крајот од градот. Двајца војници

во сини униформи излегуваат од возилото за да запалат

цигари. Оние што мирно пушат се убиени... Револуцијата го

затекнува Коста Андронеску на три месеци пред крајот на

отслужувањето на воениот рок. Се наоѓа во борбената кола

што патролира низ Букурешт. Тој е на мислење дека мисијата

на секој Романец, по толку години диктаторски режим, е да

се бори против него. Заминува во одбрана на националната

телевизија, додека неговиот наредник и останатите од групата

тргнуваат да го бараат. Затворен е под обвинение дека е

терорист. Ноќ на лудило – војниците добиваат заповеди од

поети и актери преку телевизија, радиото го губи сигналот,

цивилите се вооружени, циганите апсени како Арапи... Во

својот втор игран филм, режисерот Раду Мунтеан се нурнува

во вителот на декемвриските настани од 1989, на местото

каде што беше создавана историјата: пред националната

телевизија. Оживувањето на овие денови е направено детално.

Градејќи ја атмосферата низ конфликтот на два спротивни

карактери од различна генерација, режисерот ни ги прикажува

конфузноста и наивниот идеализам на тоа време. Филмот е

инспириран од вистинит настан, кој во тој период го привлече

вниманието на медиумите. Листот ќе биде син не нуди естетика како што тоа го прават

ТВ- документарците, туку сака да ги реконструира чувствата

од точката на гледање на малите „актери” на настаните. Тоа е

приказна за една генерација што ја губи невиноста и за јавниот

револт, кој останува нашето најдобро и најлошо, подеднакво…

Ова не е филм за револуцијата туку за луѓето, кои живеејќи во

екстремни ситуации реагираат најдобро што можат на општиот

хаос… (Раду Мунтеан)

БО

ЛН

А Љ

УБО

В /

LEG

AT

UR

I B

OLN

AV

ICIO

AS

E /

LOV

E S

ICK

86 м

инут

и

Годи

на: 2

006

Режија: Тудор Џиурџју/ Tudor Giurgiu

Сценарио: Разван Радулеску/ Razvan Radulescu,

Сесилија Штефанеску/ Cecilia Stefanescu

Директор на фотографија: Александру Стериан/ Alexan-

dru Sterian

Актери: Мариа Попистасу, Јоана Барбу, Тудор Чирила,

Каталина Мургеа, Мирчеа Диакону, Вирџинија Миреа,

Тора Василеску

(Maria Popistasu, Ioana Barbu, Tudor Chirila, Catalina Mur-

gea, Mircea Diaconu, Virginia Mirea, Tora Vasilescu)

Импресум/компендиум

НОВИОТ РОМАНСКИ ФИЛМ

Едиција: НАЦИОНАЛНИ КИНЕМАТОГРАФИИ

Издавач: Кинотека на Македонијаул. Никола Русински бр. 1, Скопјеп. фах. 16, Скопјетел. + 389 2 307 1814,факс +389 2 307 1813e-mail: kinoteka@ukim.edu.mk веб-стр: www.maccinema.com

За издавачотМ-р Мими Ѓорѓоска-Илиевска

Каталогот го уредија:Илинденка ПетрушеваВладимир Љ. Ангелов

Соработници на проектот:Весна МасловариќМ арија СтарделоваПетар ВолнаровскиКире ВелковДубравка РубенСедат ЈусуфовиќАрсим Лесковица

ЛектураСузана Спасовска Волнаровска

Ликовно и графичко обликувањеИДЕА + КОМУНИКАЦИИ

Компјутерска подготовкаИДЕА + КОМУНИКАЦИИ

ПечатиПро Поинт

ISBN 9989-643-24-5

Љубов. Едноставно се случува. Без правила. Можеби изгледа болно, но

љубовта е длабока и често повредува. Наизглед за сите, Алекс и Кики се

само добри пријателки. Но вистината е дека овие две девојки испробуваат

поинаков вид љубов. За нивното семејство, Кики и Санду се само брат и

сестра, кои се во постојана кавга, но тие се и љубовници. Болна љубов е

филм за нивните приказни. Филмот ја раскажува приказната за почетокот,

развојот и крајот на љубовта. Играното деби на Тудор Џурџју е базиран

врз првата новела на Сесилија Штефанску, во филм што има многу малку

заедничко со дневно-политичкото или политички коректното. Тоа е само

филм. Но, кога ќе се земе предвид дека ова е прв филм во Романија со

ваква тема, логично е дека првата топка на која би требало да се игра е

шокот. Сепак, ова е само љубовен филм (+ љубомора) со пресврт: лезбејство

во инцест. Болна љубов зборува природно за овие теми, или само: покажува.

Нормален филм за поинакви начини на љубење.

Болна љубов премиерно беше прикажан во Берлин 2006 година, во

селекцијата Панорама.

Правливите ентериери на Букурешт одразуваат застарени вредности,

слатките домашни колачиња означуваат силно чувство на традиција, а

идиличните селски предели упатуваат на љубов кон слободата, и секако,

неконвенционалната врска на девојките најверојатно поентира во потреба од

промени. Навистина, филмот може да се разбере како филм за растењето на

двете девојки, но и како растење на романската кинематографија (Луси Мас/

Lucy Muss, The Guardian, 20 February 2006).

Биографија: Роден во 1972 Клуј, Романија. Дипломирал во 1995 година на

Националниот универзитет за театар и филм во Букурешт. Во 1997 година

е на студиски престој во Сиетл, за по враќањето да стане директор на

еден романски музички канал. Од 1991 година работи на кратки филмови

и музички спотови за романски бендови. Работи и како асистент на

филмовите на Лучијан Пинтиле и Раду Михалеану. Поранешен директор на

Интернационалниот филмски фестивал во Трансилванија (ТИФФ). Од јули

2005 година е генерален директор на Романската национална телевизија.

Првичното внимание на критиката и публиката го привлекува како продуцент

на документарниот филм Големиот комунистички грабеж на банка (The Great

Communist Bank Robbery, r. Aleksandru Solomon/ Alexandru Solomon, 2004).