15

“Μια ευνοϊκή ευκαιρία σε μια ιστορική συγκυρία”

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΑΓΚΟΣΔιδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

Νομικός

16 17

κυρίως της «αιτίας πολέμου ή casus belli» που η Τουρκική Πολιτική ηγεσία έχει διακηρύξει σε όλους τους τόνους, πα-ραπέμποντας την επίλυση του θέματος αυτού στις καλέν-δες και όταν τα επιτρέψουν οι συνθήκες?

Να κατατρέχει άραγε τη σκέψη της Ελληνικής πολι-τικής ηγεσίας το σύνδρομο των Ιμίων φοβούμενη ότι η ανακήρυξη μονομερώς της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην περιοχή του Καστελορίζου και αλλού θα οδηγούσε σε μια νέα «Ιμιαποίηση» τις σχέσεις των δύο χωρών όπως συνέβη στο θερμό επεισόδιο του 1996 με τις βραχονησίδες των Ιμίων ?

Φυσικά σε όλα αυτά υπάρχει και αντίλογος. Και κυρίως όμως δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι ούτε το διεθνές δίκαιο αλλά ούτε και οι νόμιμες ιστορικές αποφά-σεις θα μπορούσαν ποτέ να γραφούν με υποθέσεις.

Αναμφισβήτητα η Ελλάδα με την ηγεσία του Υπουργεί-ου Εξωτερικών επί κεφαλής πρέπει να προχωρήσει στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής της Οικονομικής Ζώνης. Έχει ως υπέρτατο σύμμαχό της το Διεθνές Δίκαιο. Αλλά αυτό επιβάλλουν και τα συμφέροντά του Ελληνικού λαού και Έθνους. Το έχει ήδη ξεκινήσει με την Αλβανία αλλά εκκρεμεί επικύρωσή της από της Αλβανική Βουλή και το διαπραγματεύεται εδώ και καιρό με την Αίγυπτο και τη Λιβύη.

Το Κυπριακό παράδειγμα αποτελεί ένα καλό προάγ-γελο ότι δηλαδή οι «λεονταρισμοί» της γείτονος χώρας πέφτουν στο κενό, όταν υπάρχει βεβαιότητα για τη νο-μιμότητα των διεκδικουμένων αιτημάτων, σε συνδυασμό με ένα στρατηγικό χειρισμό των διεθνών ισορροπιών και συσχετισμών όπως στην περίπτωση της συνεργασίας της Κύπρου με το Ισραήλ στα ζητήματα της «συνδιαχείρισης» των Τουρκικών απειλών για παρεμπόδιση των κοινών ερευνητικών προσπαθειών εξεύρεσης υδρογονανθρά-κων, οι οποίο βεβαίως και έπεσαν στο κενό.

Η Τουρκία δεν έχει επικυρώσει ασφαλώς το δίκαιο της θάλασσας. Αλλά πάνω από αυτήν υπάρχει κατ’ αρχήν το διεθνές δίκαιο και δεύτερον η δυνατότητα ορθού σχεδια-σμού των κοινών και άκρως φιλικών σχέσεων της Ελλάδας με όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου πλην Τουρκίας.

Στα πλαίσια αυτά ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν οι αποφά-σεις Πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου να ενισχύσει τις ισραηλινές δυνάμεις προστασίας γεώ-τρησης γύρω από το οικόπεδο 12 στην Αποκλειστική Οι-κονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, στέλνοντας μια κορβέτα να περιπολεί την περιοχή, λόγω προσέγγι-σης του Τουρκικού στόλου με το Πίρι Ρέϊς (Greek National Prid Blog. Israel 27/9/11), οι δηλώσεις του έλληνα Υπουρ-γού Άμυνας στην Ιερουσαλήμ «Με το Ισραήλ είμαστε εταίροι και μπορούμε να γίνουμε στρατηγικοί εταίροι και δυο πυλώνες σταθερότητας και ασφάλειας στην ευ-

ρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.», οι δηλώ-σεις του Αντιπροέδρου της Ελληνικής Κυβέρνησης στη Βουλή «οποιαδήποτε επίθεση εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας θα αποτελέσει και επίθεση εναντίον της Ελ-λάδας (Currently Reading September 9, 2011 Άμυνα και Εξωτερική Πολιτική», οι δηλώσεις του Αναπληρωτή Πρω-θυπουργού του Ισραήλ κατά τη διάρκεια της συνάντησής του στην Αθήνα με τον Πρόεδρο της Επιτροπής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής του Ελληνικού Κοινοβουλίου όπου χαιρέτισε με θέρμη την πρόσφατη υπογραφή μνη-μονίων και διμερών συνεργασιών στους τομείς ενεργει-ακών υπηρεσιών, τουρισμού και στρατιωτικής συνεργα-σίας (Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 17/11/2011) καθώς και η επικείμενη επίσκεψη του νέου Υπουργού Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας σε Λευκωσία και Τελ Αβίβ.

Έτσι έχοντας ως γνώμονα το Κυπριακό παράδειγμα καθώς και την πορεία των διαπραγματεύσεων για το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με Αίγυπτο και Λιβύη και τη συμφωνία με την Αλβανία για το ίδιο θέμα, θα μπορούσε να προχωρήσει αναλογικά (mutatis mutandis) στην ίδια τακτική, εφαρμόζοντας στην πράξη και τα σοφά λόγια του κορυφαίου σε παγκόσμιο επίπε-δο Ιστορικού και εμπνευστή της θεωρίας της ισχύος και των διεθνών σχέσεων Θουκυδίδη, ο οποίος στην «Ξυγ-γραφή» του που έγραψε κατά τη διάρκεια του Πελοπον-νησιακού πολέμου (431-404 π.Χ) παρατηρεί με έμφαση ότι «ο μικρός και αδύναμος είναι πιο ασφαλής όταν έχει ισχυρούς και αποφασισμένους συμμάχους, οι οποίοι βρί-σκονται στο πλευρό του επειδή έχουν ισχυρά δικά τους συμφέροντα.».

ε αφορμή την πρόσφατη απόφαση της Κυπρι-ακής Δημοκρατίας για έναρξη ερευνών στην υποθαλάσσια περιοχή της Αποκλειστικής της

Οικονομικής Ζώνης (Α.Ο.Ζ) δυτικά της Πάφου από Αμε-ρικανική Ερευνητική Εταιρία σε συνεργασία με το Ισρα-ήλ, ανακύπτουν ασφαλώς μια σειρά από ερωτηματικά τα οποία αφορούν άμεσα και τα Ελληνικά οικονομικά και επιχειρηματικά συμφέροντα σε συνδυασμό με την ασφά-λεια και την ειρήνη στην ευαίσθητη αυτή γεωπολιτικά περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όταν μάλιστα έχουν ανοιχτά διατυπωθεί απειλές από πλευράς Τουρκίας εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Κατά συνέπεια θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο στην παρού-σα φάση να αποσαφηνισθούν όλα εκείνα τα θέματα που αφορούν κατ’ αρχήν το διεθνές καθεστώς της Αποκλει-στικής Οικονομικής Ζώνης και κατά δεύτερο λόγο τις Ελληνικές πρωτοβουλίες και στρατηγική σχετικά με το θέμα αυτό εάν βεβαίως υπάρχουν τέτοιες.

Στο πρώτο ερώτημα έρχεται να απαντήσει η Νέα Συν-θήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας που υπεγράφη στο Μο-ντέγκο Μπαίυ της Τζαμάϊκα το 1982 και επικυρώθηκε με Νόμο από την Ελληνική Δημοκρατία το 1994. Στη Συνθή-κη αυτή ορίζεται σαφώς ότι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του παράκτιου κράτους μπορεί να επεκταθεί έως και τα 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες αρχίζει η μέτρηση της αιγιαλίτιδας ζώνης ή των χωρικών υδάτων ή της χωρικής θάλασσας. Το δικαίωμα αυτό παραχωρείται ρητά τόσο στις ηπειρωτικές ακτές, όσο επίσης και στις νησιωτικές ακτές παρακτίου κράτους με την προϋπόθεση βεβαίως να μπορούν τα τελευταία να πληρούν τους όρους βιωσιμότητας του πληθυσμού τους.

Το παράκτιο κράτος διατηρεί πάνω στη ζώνη αυτή κυριαρχικά δικαιώματα αποκλειστικά και μόνο όμως για οικονομικούς σκοπούς, όπως είναι όπως η έρευνα και εκ-μετάλλευση των φυσικών πηγών έμβιων όπως η αλιεία ή άβιων (μη εχόντων ζωή) όντων όπως οι υδρογονάνθρα-κες και τα μεταλλεύματα, των υδάτων της επιφανείας και του βυθού, καθώς επίσης και την έρευνα και εκμετάλλευ-ση της υπερκείμενης εναέριας ζώνης και των ρευμάτων της ΑΟΖ. Στο χώρο αυτό το παράκτιο κράτος μπορεί να προχωρήσει σε κατασκευή τεχνητών νησίδων λαμβάνο-ντας όμως υποχρεωτικά υπόψη του τις συνθήκες προ-στασίας του περιβάλλοντος.

Όπως λοιπόν καθίσταται σαφές τα κυριαρχικά δικαιώ-ματα του παράκτιου κράτους εξαντλούνται αποκλειστι-κά και μόνο στην εξυπηρέτηση οικονομικών σκοπών με αποτέλεσμα να μη υφίσταται πλήρης κρατική κυριαρχία (κυριαρχικό καθεστώς), αλλά αυστηρά και μόνο δικαιώ-ματα που προσδιορίζονται ρητά από τη σύμβαση, ενώ ως προς τα υπόλοιπα δικαιώματα και υποχρεώσεις ισχύ-ουν οι κανόνες της ανοικτής θάλασσας όπως αυτοί προσ-

διορίζονται από τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σε αντίθεση λοιπόν με την Υφαλοκρηπίδα που τα κυρι-

αρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους υπάρχουν και υφίστανται εξ υπαρχής σε αυτήν με την αυτόματη έντα-ξή τους στο παράκτιο κράτος, αντίθετα τα δικαιώματα για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη για να ισχύσουν και να εφαρμοσθούν θα πρέπει απαραίτητα το παράκτιο κράτος να έχει προβεί σε διακήρυξη με την οποία κηρύσ-σει την οριοθετημένη από αυτό Αποκλειστική Οικονομι-κή Ζώνη ως δική του ζώνη. Μέχρι να γίνει πάντως αυτό η Α.Ο.Ζ θεωρείται ανοικτή θάλασσα.

Αναφορικά τέλος με την οικονομική και επιχειρηματι-κή σημασία της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης που καλύπτει το 36% της παγκόσμιας επιφάνειας των ωκε-ανών και τα ιδιαίτερα πλούσια κοιτάσματα αλιευμάτων που μαζί με την υφαλοκρηπίδα καλύπτουν το 95% των παγκοσμίων αλιευμάτων καθώς και το 87% των παγκο-σμίων αποθεματικών σε υδρογονάνθρακες καθίσταται λοιπόν σαφές ότι το μέλλον της ενεργειακής πολιτικής των παρακτίων κρατών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών στα όρια της Αποκλειστικής Οικονομικής ζώνης.

Ερωτηματικά πάντως πλανώνται έντονα για τη διστα-κτικότητα της Ελληνικής Πολιτικής ηγεσίας να προχω-ρήσει στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου ευρίσκεται ένα σημαντικό τμήμα της Ελληνικής Επικρα-τείας κυρίως με την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και πρωτί-στως το Καστελόριζο που ασφαλώς και διαθέτει δική του Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στην απώτατη εσχατιά της Ελληνικής Ανατολικής Μεσογείου.

Να διατρέχει άραγε τη σκέψη των ελλήνων ιθυνόντων το «φοβικό» σύνδρομο της οριοθέτησης της Υφαλοκρη-πίδας μεταξύ Ελλάδα και Τουρκίας της δεκαετίας του’70 καθώς και της αδυναμίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για έκδοση απόφασης ικανοποιητικής για τα ελ-ληνικά συμφέροντα, αφού τότε το Δικαστήριο ενώπιον της Ελληνικής μονομερούς προσφυγής κήρυξε «εαυτόν αναρμόδιο» με ψήφους 12 έναντι 1, η οποία ανήκε μά-λιστα στο Ελληνικό ad hoc διορισμένο μέλος του Δικα-στηρίου, γεγονός που απογοήτευσε οικτρά την ελληνική κοινή γνώμη?

Να βασανίζει άραγε την πολιτική ηγεσία η αναβλητικό-τητα της λήψης απόφασης, όπως συμβαίνει επί δεκαετίες τώρα αναφορικά με την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων, που ενώ είχε κάθε δικαίωμα να προχωρήσει στη μονομερή τους διακήρυξη από 6 ναυτικά μίλια που είναι σήμερα σε 12 ναυτικά μίλια που ορίζει η Νέα Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, που ενώ θα μπορούσε να το πράξει από το 1994 που επικύρωσε τη συνθήκη αυτή με πράξη νο-μοθετικού περιεχομένου της Βουλής, δεν έπραξε εξαιτίας

Ερωτηματικά πάντως πλανώνται έντονα για τη διστακτικότητα της Ελληνικής Πολιτικής ηγεσίας να προχωρήσει στην οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου ευρίσκεται ένα σημαντικό τμήμα της Ελληνικής Επικρατείας κυρίως με την Κρήτη, και τα Δωδεκάνησα

Μ