-Մայր Աթոռի հոգևոր կրթական

հաստատություններ

Գևորգյան հոգևոր ճեմարան           Ճեմարանի   հիմնը

       Մեծտեսիլքի մենք զավակն ենք .Հույսով վառված հուր հոգիներ Ջինջ հավատքի մեր սուրբ

, նախնեաց Ամուրպահակ ենք միշտ

:կանգնած ,Հայրենիքի հողինփարված .Որտեղ իջավ ինքն Աստուած Փոխան չարի սեր ենք ցուցել :Եւայսպես ենքանմահացել , , Կեցցէ կեցցէ կեցցէ հավետ ,Հայրենիքը մերառհավետ , Կեցցէ կեցցէ թողանսասան : Մեր հոգեւորայս ճեմարան

Հայ դպրոցի եւ մշակույթիպատմության մեջ առանձնահատուկտեղ է գրավում Էջմիածնի

: Գեւորգյան ճեմարանը Անհանր է պատկերացնել ԺԸ դարի վերջերի և . Ի Դարի

առաջին կեսի հայ մտավոր կյանքն ու եկեղեցինառանց Գեւորգյան ճեմարանի

: գործունեության Այն միանգամիցբարձրացրել

`է հայ ժողովրդի մտավոր մակարդակը ` հասցնելով բարձրագույն եվրոպական

: չափանիշների Մինչ Երև անիպետական համալսարանի հիմնադրումը ճեմարանը հայ իրականության միակ բարձրագույն

:ուսումնական հաստատությունն էր Ճեմարանի հիմնադրման հարցը

: . հասունացել էր վաղուց Դեռեւս ԺԸ Դարի .կեսերինայդ մասին բազմիցս են շեշտել Ստ

, . , . ,Նազարյանը Մ Նալբանդյանը Ս Շահազիզը : Րաֆֆին եւ ուրիշներ Այդ կարեւոր գործը

հնարավոր եղավ իրականացնել Ամենայն .Հայոց կաթողիկոս Գեւորգ Դ

(1866-1882 .) : Կոստանդնուպոլսեցու թթ օրոք Իր բազմարդյուն գործունեության համար նա

« », կոչվել է Մեծագործ որին կարող էրարժանի, լինել եթե միայն ճեմարանը հիմնադրած:լիներ

. Կաթողիկոս ընտրվելուց հետո Գեւորգ Դ Կոստանդնուպոլսեցու առաջին մտահոգությունը եղավ : 1867 . 14- դպրոցական գործի կազմակերպումը թ հունիսի ի հրահանգով նա ստեղծեց Ուսումնական

, : « » -հանձնաժողով որին հանձնարարությունտրվեց թեմերում դպրոցներ բացել Օգտվելով Պոլոժենիե ի ` , ընձեռած հնարավորությունից կաթողիկոսը բացի թեմական դպրոցներից գյուղերում եւ քաղաքներում

: (1875 .) բացեց հարյուրավոր ծխական դպրոցներ Ավելի ուշ թ սահմանեց թեմականտեսուչների, :պաշտոնը որոնց հրահանգված էրապահովել դպրոցներիանխափան գործունեությունը

, Բնական է որ ուսումնական գործինայսքան նախանձախնդիր Հայրապետը չէր կարող չզբաղվել , հայկական դպրոցներն ու Հայ Եկեղեցին ուսյալ զարգացած ուսուցիչներով ու եկեղեցականներով

: ապահովելու գործով Այդ հույժ կարեւոր նպատակին հասնելու համարանհրաժեշտ էր ստեղծել : հոգեւոր բարձրագույն ուսումնական հաստատություն Հոգեւոր բարձրագույն ուսումնական

:հաստատության հիմնադրումը դարձավ կաթողիկոսիամենօրյա մտածումների հիմնականառարկան , 1866 . . Պատահական չէ որ դեռեւս թ Ս Պետերբուրգում Ալեքսանդր II- ի հետ հանդիպման ժամանակ

: , .նորընտիր կաթողիկոսըխոսք էր բացել ճեմարանի հիմնադրման մասին Այդ ժամանակ է որ Գեւորգ Դ ` : կաթողիկոսը ստացել էր թագավոր կայսեր հաճությունը ճեմարան բացելու համար Համապատասխան

պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել նաեւ Ներքին գործոց եւ Լուսավորության, :նախարարությունների Կովկասիփոխարքայի գրասենյակի համապատասխան բաժինների հետ

1869 . Լուսավորության նախարարությանպահանջով թ մշակվել եւ կայսերական հաստատման է , ուղարկվել ճեմարանի կանոնադրությունը որի համաձայն նոր ուսումնական հաստատությունըպետք

` : է լիներ վեցամյա ուսուցմամբ դպրոցական հաստատություն նման թեմական դպրոցներին Սակայն Լուսավորության նախարարությանփորձագետները կանոնադրությունը մանրամասն

: ուսումնասիրելուց հետո մի շարք լուրջփոփոխություններ էին կատարել Ճեմարանում ուսուցման , ` , ` :տեւողությունըպետք է լիներ իննամյա որից վեցը դպրոցական երեքը լսարանական բաժիններում

` : ,Այսինքն ճեմարանինտրվելու էր բարձրագույն ուսումնական հաստատության կարգավիճակ Ի վերջո1874 . 1- թ հոկտեմբերի ին ճեմարանի կանոնադրությունը հաստատվեց Ալեքսանդր II- :ի կողմից

:Ճեմարանում ուսուցումըտարվելու էր հիմնականում գրաբարով

, Այսպես հոգեւոր բարձրագույն ուսումնականհաստատություն : բացելու հարցը վճռված էր Կարեւոր էր նաեւ կառույցի վայրի

: ընտրությունը ՀիմնականխոսակցություններըԹիֆլիսում կամ `Ռուսաստանի հայաշատորեւէ քաղաքում բացելու շուրջ էին

: .համալսարանական կենտրոններին մոտ Սակայն Գեւորգ Դ կաթողիկոսը ճեմարանի հիմնադրմանտեղի հարցում

: , չափազանց վճռական ու կտրուկ էր Նաայն կարծիքին էր որ , ճեմարանը չպետք է ՄայրԱթոռից հեռացնել այնպետք է նրա

: հարեւանությամբ եւ հովանու ներքո կառուցել Ճեմարանի . շենքի կառուցումն իրականացնելու համարԿ Պոլսից

,հրավիրվեցփորձված ճարտարապետՀարություն Աբգարյանը 1869 . որը թ գարնանըՎեհափառին ներկայացրեցապագա

:շինարարության հատակագիծը 1869 . 28- ` . թ մայիսի ին Գեւորգ Դ կաթողիկոսի օծման

, երկրորդտարեդարձի օրը մեծ շուքով եւ հանդիսավորությամբ : տեղի ունեցավ շենքի հիմնարկեքը Պատարագից հետո

, ,եկեղեցականթափորը Թարգմանչաց շարականը երգելով - : 600Մայր Տաճարից ուղղվեց հյուսիս արեւելք Տաճարից շուրջ

,քայլ հեռավորության վրա մեծաթիվ հանդիսականների Երեւանից եւ Թիֆլիսից ժամանած հարյուրավոր

, ուխտավորների հոգեւոր հայրերի ներկայությամբ Վեհափառ Հայրապետն իր ձեռքով դրեց շենքի հյուսիսարեւմտյան

` . « անկյունիառաջին հիմնաքարը ասելով Զգործս ձեռաց մերոց , ուղիղարաիմեզ Տէր եւ զգործս ձեռաց մերոց յաջողեա

»: մեզ Հիմնարկեքն ուղեկցվում էր հրացանային, համազարկերով զինվորականփողային նվագախմբի եւ

- : . , .զուռնա թմբուկի նվագով Ելույթ ունեցանՂ Աղայանը Գր, . , Մաթեւոսյանը Կ Ֆոյաջյանը իսկ ուղերձով հանդես եկավ

: ՓիլիպպոսՆավասարդյանը Տոնախմբությունը եւ : հանդիսությունը շարունակվեցամբողջ օրը Ճեմարանի շենքի

շինարարությունըտարբերպատճառներով ձգձգվեց մինչեւ1874 . : թ կեսերը Նույն թվականիամռանըտեղի ունեցավ

: աշակերտների հավաք եւ ընտրություն Չափազանց ուշադիր եւխնամքով կատարվածընտրության միջոցով նախատեսված

75- 59 `իփոխարեն ընտրվեցին ուշիմ եւխելացի սաներ հետեւյալպ .ահանջներով

, 1874 . 28- ` . , Ի վերջո թ սեպտեմբերի ին Ս Գեւորգ զորավարիտոնին որընաև , կաթողիկոսիանվանակոչության օրն էր տեղի ունեցավ

: ճեմարանի բացման հանդիսավորարարողությունը Ճեմարանական 30- : ,պարապմունքներն սկսվեցին սեպտեմբերի ին Անկասկած

. ճեմարանիանվանումն ուղղակիաղերս ունի Ս Գեւորգ զորավարի : . անվան հետ Գևորգ Դ կաթողիկոսը բոլորփաստաթղթերում

հաստատություննանվանում է Ժառանգավորաց հոգևոր ճեմարան , ` :Սուրբ Գևորգյան հոգևոր ճեմարան կամ ուղղակի Ճեմարան

, . ,Հետագայում ինչպես իրավացիորեն կարծում է Մ Օրմանյանը... »:Հասարակության բերանը Գևորգյան ճեմարանանունըտիրեց

Այստեղ կաթողիկոսն որև . է դեր չիխաղացել ժողովուրդն է :ինքնաբերաբար հաստատությունը Գևորգյան ճեմարանանվանել

, . Ուստիանտեղի էայնպնդումը թե իբր Գևորգ Դ կաթողիկոսի հրամանով է ուսուցչական կազմն սկսել հաստատությունը Գևորգյան հոգևոր ճեմարան

:անվանել 1869-1882 . , թթ գրագրություններում թղթակցություններում եւ

. պաշտոնականփաստաթղթերում ճեմարանը մերթանվանվել է Ս, , Էջմիածնիուսումնարան մերթ Մայր Աթոռի ուսումնարան երբեմն էլ

Ճեմարան . : . , Ս Էջմիածնի Գևորգ Դ կաթողիկոսի մահից հետո :աստիճանաբարփոխարինվեց Գևորգյան ճեմարանարտահայտությամբ

1875 . 10- . թ հունիսի ի կոնդակով Գևորգ Դ Կաթողիկոսը ճեմարանիառաջինտեսուչ է նշանակել կրթական

, գործիփորձառու կազմակերպիչ հայտնի հայագետ ( , 1875Գաբրիել եպիսկոպոս Այվազովսկուն Այվազյան

1878 .): , թթ Մինչ նրա Էջմիածին ժամանելը տեսչի ժամանակավորպաշտոնակատար է նշանակվել

. Սուքիաս վարդապետՊարզյանը Նրա գլխավորությամբ էլ սկսվում են ճեմարանիանդրանիկ

: պարապմունքները Առաջին ուսումնականտարվա `առաջին կիսամյակում ուսուցիչներն ընդամենը հինգն էին

( ),Հովհաննես վարդապետԵրեմյան Կրոնագիտություն ( ), Սուքիաս վարդապետՊարզյանց Հայոց լեզու Արիստակես

( վարդապետՍեդրակյան Հայ ժողովրդիպատմություն ու ), Հայաստանիաշխարհագրություն Գևորգ վարդապետ

( Սուրենյանց Ռուսաստանիպատմություն եւ), ( ):աշխարհագրություն Պողոս Ճեպեճյան Երգեցողություն

` Ճեմարանի բացումից հազիվ երեք շաբաթանց հոկտեմբերի24- , ին անսպասելի բռնկված հրդեհը հրո ճարակ է դարձրել

: , շենքի մեծ մասը ՎեհափառՀայրապետը իր կոչմանը , հավատարիմտոկունությամբ և համառությամբ անասելի

աշխատասիրությամբ եւ համառությամբ է հաղթահարել նաեւ : 1875 . 10- այսփորձությունը Արդեն թ հունիսի ինաշակերտները

սկսել են իրենցպարապմունքները վերանորոգված եւ : 1876 . վերակահավորված նոր դասասենյակներում թ հունիսի եւ

, սեպտեմբերի քննություններնապացուցեցին որ ճեմարանը , մեկտարվա ընթացքում զգալի հաջողությունների է հասել և

սաները մեծ սիրով ուպատասխանատվությամբ են ձեռնամուխ ` եղել ուսումնառությանը գրանցելովառաջին գոհացուցիչ

:արդյունքները

Ուսումնականպարապմունքներին զուգընթաց շարունակվում էին նա և , ճեմարանի ընդարձակման սաների կենցաղային և ուսումնական

: 1876 . պայմանների բարելավամանաշխատանքները թ կառուցվեցին : 1879 . ճեմարանի հիվանդանոցն ու դեղատունը թ սկսվեցին ննջարանային

, , , , համալիրի սեղանատան լվացքատան բաղնիքի կառատան եւ օժանդակ : այլ կառույցների շինարարությունը Ստեղծված լավագույն պայմանները

200 , հնարավորություն են ստեղծել ճեմարանումպահելու շուրջ գիշերօթիկ : 1878 . , ձրիավարժ սաներ թ հուլիսին Այվազովսկինազատվեցտեսչությունից

(1878-1881 .): նրանփոխարինեց Անդրեասարքեպիսկոպոս Անդրեասյանը թթ , ` Ճեմարան հրավիրվեցին ուսուցչական նոր կարող ուժեր Խորեն

, , վարդապետՍտեփանեն Վահան վարդապետԲաստամյանը Վարդան, , : Աբովյանը ԿարապետԿոստանյանցը Մկրտիչ Պալյանը եւ այլք

, Այսուհանդերձ զգալի էր հայագիտական եւաստվածաբանական :առարկաների հմուտ մասնագետներիպակասը

1881 . , թ ճեմարանտեսուչության հրավիրվեց հայտնի մանկավարժ , Ներսիսյան դպրոցի երբեմնիտեսուչ մաթեմատիկոս Արշակ

(1881-1884 ., 1886-1891 .): Նահապետյանը թթ թթ Նա ճեմարան եկավ համախոհ ` , , մտավորականներիխմբով Սեդրակ Մանդիրյան Ստեփանես Պալասանյան

, Փիլիպպոս Վարդանյան Սարգիս Գաբրիելյան և : այլոք Այս համալրումը : ամբողջովինփոխեցաշխատանքների դրվածքը Դրական

: 1882 . փոփոխություններնանմիջապես զգալի դարձան թ ճեմարաննարդեն 336 , ուներ աշակերտ իսկ ընդունվել ցանկացողների թիվնանհամեմատմեծ

:էր

1882-1883Ճեմարանն իրառաջին շրջանավարտներըպետք էտար: ուստարում Վեհափառի համար հատկապեսխոր մտահոգություն էր

, այնփաստը որ սաներից որեւէ մեկը ցանկություն չէր հայտնել , կուսակրոն դառնալ իսկ չ՞է որ ճեմարանի գլխավոր նպատակներից

: մեկը հենցայդպետք է լիներ Վեհափառը իր մահկանցուն կնքեց1882 . 6- . թ դեկտեմբերի ին նա չտեսավ , իր ցանած բերքը չվայելեց

:հոգնատանջաշխատանքիարդյունքը , . Հետագայում ՄակարԱ կաթողիկոսի գահակալությանառաջին

, : , ,շրջանում վիճակը մնացանփոփոխ Պատճառը անշուշտ ճեմարանում կրոնագիտական եւաստվածաբանական բարձրագույն

: կրթությանանբավարար մահարդակն էր Անհրաժեշտ էր ճեմարան հրավիրել որև է : . հմուտաստվածաբանի ՄակարԱ Կաթողիկոսի

, ընտրությունը կանգառավԿարինի թեմիառաջնորդ ականավոր աստվածաբանՄաղաքիավարդապետՕրմանյանի թեկնածության

: , վրա Նախապեսպայմանավորվածություն կար որ եպիսկոպոս 1886 . :օծվելու համարՕրմանյանը թ հունիսինպետք է Էջմիածին գար

` Առիթն օգտագործելով Վեհափառը որոշեց նրան ուսուցչության: . 1887 .հրավիրել Մ Օրմանյանը սիրով ընդունեց հրավերը եւ թ

21- : սեպտեմբերի ին սկսեց իր դասախոսությունը Նամիաժամանակ `բարձրագույն բաժնի երեք լսարաններում դասավանդել է

, , . ,Աստվածաբանություն Բեմբասացություն Բացատրություն Ս Գրոց . : Մեկնություն Ս գրոց Օրմանյանը ճեմարանում դասավանդել է

, , ընդամենը մեկտարի սակայն դա էլ բավական է եղել որ նաիր : սաների մեջ եկեղեցասիրական շարժում բորբոքեր Լսարանական

բաժնի ուսանողներից մի քանիսը ուխտեցին նվիրվել Հայաստանայց : . եկեղեցու ծառայության սուրբ գործին Մ Օրմանյանը ցարական

1888 . 19- կառավարությանպահանջով թ հուլիսի ին ստիպված էր . : ,թողնել ուսուցչությունը եւ Կ Պոլիս վերադառնալ Այդուհանդերձ

: 1889 . 17- , նրադասերն իզուր չանցան թ հունիսի ին սարկավագության աստիճան ստացան ճեմարանիտեսուչ ԱրշակՆահապետյանը եւ - ճեմարանի ուսումնավարտներ ԿարապետՏեր Մկրտչյանը եւ

, Գեւորգ Չորեքչյանը երրորդ լսարանի ուսանող Գարեգին: 1894 . 14- , . Հովսեփյանը Իսկահա թ սեպտեմբերի ին Ս Գայանե

. վանքում Մկրտիչ Ա Խրիմյանի ներկայությամբ ճեմարանի , , , , ,շրջանավարտներ Կոմիտաս Բենիկ Կարապետ Հուսիկ Տիրայր

:Եզնիկ սարկավագները ձեռնադրվեցին կուսակրոն քահանաներ Ձեռնադրությունները շարունակվեցին կանոնավորապես եւ զգալի

թվով ճեմարանականներ իրենց նվիրեցին Հայ Եկեղեցու : սպասավորության գործին Այս ձեռնադրություններով կատարվեց

ճեմարանի հիմնադրի երազանքը:

. , , . , . , .Այստեղ են սովորել գրողներ Ա Աթայանը Լեռ Կամսարը Մ Խերանյանը Գ Հայկունին Կ- , . , . , . , . Մելիք Շահնազարյանը Վ Միրաքյանը Հ Մկրտչյանը Ար Շահնազարյանը Լ Շանթը եւ, . , . , . , այլոք գրականագետներ Ե Մադաթյանը Պ Մակինցյանևն բանասերներ Մ Աբեղյանը.Ռ

, . , . , . , . .Աբրահամյանը Խ Կանայանը Ս Հարությունյանը ևն պատմաբաններ Ա Աբեղյանը Ա Գ, . , . , . , . , .Աբրահամյանը Ա Ակուլյանը Բ Խալաթյանը Գ Գյուզալյանը Ա Խաչատրյանը Վ

, . , . , , . ,Ռշտունին եւն երաժշտագետներ Ա Բրուտյանը Մ Եկմալյանը Կոմիտասը Ս Մելիքյանը. , . , . , . , . ,Ա Շահմուրադյանը Ա Պատմագրյանը Գ Սյունին Ռ Տիգրանյանը Խ Փախչանյանը ևն

- . , . , .ազգային ազատագրական շարժման գործիչներ Կ Գուլակսզյանը Գ Խաժակը Ս, . , , - Կուկունյանը Ա Վռամյանը Փարամազը եւն հասարակական քաղաքական եւ

պետական . , . , . , . , . , .գործիչներ Ս Աբովյանը Ա Գուլոյանը Ա Դարբինյանը Վ Խորենին Ա Ջամալյանը Ս, . - :Վրացյանը Ռ Տեր Մինասյանը եւ այլոք

, , Մեծ է Գեւորգյան ճեմարանի սաների դերը նաեւ նկարչության թատրոնի ճշգրիտ, :գիտությունների ռազմականարվեստի եւ այլ բնագավառներում

Ճեմարանականները գործուն մասնակցություն են ունեցել հայ ժողովրդին հուզող- ` 1903 . 12- հասարակական քաղաքական իրադարձություններին թ հունիսի ի ցարական

, կառավարության որոշման դեմ կազմակերպված ցույցերին եւ ելույթներին ֆիդայական , 1914-1915 . , 1918 . հայդուկային շարժմանը թթ կամավորական շարժմանը թ Մայիսյան

: 1918-1920 . հերոսամարտին թթ բազում ճեմարանականներ կանգնած էին հայկական :պետականության կերտման դիրքերում

1917 . 21- , , թ դեկտեմբերի ին քաղաքական ու ռազմականանբարենպաստպայմանների հետևանքով Գևորգ. Ե Սուրենյանց կաթողիկոսի որոշմամբ ճեմարանը դադարեցրել է պարապմունքները եւ շենքըտրամադրել

: 1919-1920 . զինվորական հրամանատարությանը Թեև թթ ընթացքում ճեմարանը վերաբացելու որոշփորձեր , : , , եղել են սակայնապարդյուն Այնուհանդերձ ճեմարանի շրջանավարտներից շատերը դասախոսական

անձնակազմի զգալի մասը չափազանց կարևոր դերխաղացին Երևանիպետական համալսարանի ( 1919 .): ստեղծման գործում մայիս թ Նրանք դարձան համալսարանիառաջին դասախոսները և

, շարունակեցին իրենց ընդհատված գիտամանկավարժական գործունեությունը սակայնայլ : (45 . )ուղղվածությամբ ևխնդիրներով Ճեմարանի գրադարանի եզակի եւ հարուստ հավաքածուն հազ գիրք

:տրամադրվեց Ազգային գրադարանին ևՄատենադարանին Ճեմարանը վերաբացելու ուղղությամբառանձին քայլեր կատարեց նաևԱմենայն Հայոց կաթողիկոս

. : Խորեն Ա Մուրադբեկյանը Սակայն ճեմարանի վերաբացումը հնարավոր եղավ հետևողականայն , . : 1915 . աշխատանքների շնորհիվ որ կատարեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գեւորգ Զ Չորեքչյանը թ Ապրիլի

5- . , ին նամիփաստաթուղթ ներկայացրեցԽՍՀՄ ժողկոմխորհի նախագահ Ի Ստալինին ուր բազում . « . `առաջարկությունների հետմեկտեղխնդրում էր Վերականգնել Ս Էջմիածնի հոգեւոր ճեմարանը

6- : . »:ուսուցման ամյա ժամկետով Ս Էջմիածին վերադարձնել նախկին հոգևոր ճեմարանի գրադարանը , 1945 . 1- Շուտով ստացվեց ճեմարանի վերաբացման թույլտվությունը եւ թ նոյեմբերի ին հանդիսավոր

: պայմաններումայն սկսեց իր գործունեության երկրորդ շրջանը Սակայն ճեմարանը լիարժեք գործեց միայն . : , Վազգեն Ա կաթողիկոսի օրոք Վեհափառը ճեմարան հրավիրեց Երևանի բուհերի ԳԱակադեմիայի և

: 1995 . .Մատենադարանի մտավորական լավագույն ուժերին Իսկ թ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Ա , կաթողիկոսը կարողացավ ճեմարանիպատմական շենքը որպես սեփականություն վերադարձնել Մայր

. 1997 . :Աթոռին թ Վեհափառի կարգադրությամբայն վերանվանվեց Գևորգյան հոգևոր ճեմարան

Գևորգյան ճեմարանի իսկական զարթոնքն ու վերելքն սկսվեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոս

. : Գարեգին Բ Ներսիսյանի օրոք Նորին Սուրբ, Օծությունը կարևորելով հոգևոր բարձրագույն , կրթությանանհրաժեշտությունը հետևողական

աշխատանքտարավ ճեմարանը բարձրագույն ուսումնական հաստատություն դարձնելու

: ուղղությամբ Նախընտրվեց բարձրակարգ , դասախոսների միխումբ որը նկատելիորեն

բարելավեց ուսման որակն ու ծավալը: ` 2002 ., հաստատությունում Ապա թ բանակցելով

,հանրապետության կառավարության հետ Վեհափառը ճեմարանի համար ձեռք բերեց

բարձրագույն ուսումնական հաստատության: , կարգավիճակ Այսպիսով Գևորգյան ճեմարանը

պետականորեն ճանաչվեց որպես : Աստվածաբանական համալսարան Վեհափառի

գլխավորությամբ մշակվեցին Աստվածաբանական համալսարանի ուսումնական նոր ծրագրերն ու

, : կանոնադրությունը ընդունելության կարգը Իր գոյության ընթացքում Գևորգյան ճեմարանըտվել է

1500 . շուրջ շրջանավարտ այստեղ դասավանդել են100- իցավել նշանավոր մանկավարժներ ու

:գիտնականներ Այսօր Գևորգյան հոգևոր ճեմարանիտեսուչն է

: Գարեգին վարդապետՀամբարձումյանը

Սեվանի Վազգենյան հոգևորդպրանոց

( ` ) :Սեւանա կղզին այժմ թերակղզի դեռեւսանհիշելի ժամանակներից սրբատեղի է եղել , Հեթանոսական ժամանակներումայնտեղ բագին է եղել որը կործանել եւ նրատեղում

. . : Ս Հարություն եկեղեցի է հիմնադրել Ս Գրիգոր Լուսավորիչը Պատմական , աղբյուրները եւ վաղ քրիստոնեականավանդությունը վկայում են որ նա հայոց Տրդատ

. (արքայիպատվին կառուցել է տալիս նաեւ Ս Հովաննես Կարապետ մատուռը հայտնի, ): է որ Տրդատարքան մկրտվելուց հետո ստացել է Հովաննեսանունը Հետագայումայդ

. , մատուռի հիման վրա կառուցվել է Ս Հովաննես Կարապետեկեղեցին որը կանգուն է : . , մինչ օրս Հավանաբար հենց Ե դարի սկզբից էլ կղզին հետագայում նաեւ լիճը ստանում են Սեւան

: : , անվանումը Ավելի վաղ լիճը կոչվել է Գեղարքունյաց ծով Ըստավանդության հեթանոսական « », ,մեհյանը կործանելուց հետո Գրիգորը եւ Տրդատը կղզին կոչում են Սա է վան ցանկանալովասել

: , որ կռատունը վերածվել է վանքի Ասենք որ հայագիտության մեջ կան Սեւանանվանայլ : .բացատրություններ եւս Հիմնադրմանպահից Սեւանաանապատը նվիրված է եղել Ս

:Աստվածածնին եւտասներկու առաքյալներին 400 , Դրանից հետո շուրջ տարի Սեւանավանքի նրա հոգեւոր կյանքի մասին էական

703 . .տեղեկություններ չենպահպանվել եւ միայն թ վերաբերող մի դեպքի մասին ունենք Հովհ : , 703 . Դրասխանակերտցու վկայությունը Ըստայդ վկայության թ արաբ ոստիկան Մրվանը

գրավում , է կղզին ավերել տալիս կղզու բերդը եւ սրի քաշում շրջակա բնակավայրերումապաստանած

: , բնակչությանը Ակներեւաբար կղզինայդ ժամանակ վանք եւաղոթատեղի լինելուց բացիվերածվել

:էր նաեւպաշտպանականամրության

Սև անավանքի հոգև որ կյանքի իսկական վերածնունդը 9- : պիտի համարել րդ դարը Այդ վերածնունդը կապվում է

. , ԱշոտԱ Բագրատունու դուստր Սյունյաց ՎասակԳաբուռն իշխանիայրի Մարիամի եւ Մաշտոց վարդապետ

: Եղիվարդեցու անունների հետ Մաշտոց Եղիվարդեցին 897-898 .:Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս է եղել թթ

Ստեփանոս Օրբելյանի վկայությամբ Մաշտոցը Սեւանի . ափին ճգնելու ընթացքումտեսիլք է տեսնում Նրան

հրամայվում է կղզում եկեղեցի կառուցել տասներկու : առաքյալներիանունով եւ միաբանություն հաստատել

Նման ` աստվածային մղումից դրդված այստեղ է գալիս նաեւ

, Սյունյաց իշխանուհի Մարիամը ովամուսնու մահից հետո : « խոստացել էր քառասուն եկեղեցի կառուցել Ահաայս

` երեւումից եւ աստվածայինազդեցությունից մղված մեծ ` , . տիկին Մարիամը Վասակ Սյունու կինը գալիս է Ս Մաշտոցի

, մոտ եւ նրա համաձայնությամբ ձեռնարկում է կառուցել ` . .գեղեցկատես եկեղեցիները Ս Առաքելոցը եւ Ս»,- . :Աստվածածնի վկայում է Ստ Օրբելյանը

, Այս իրաարձություններն ըստ նույնպատմիչի տեղի է 323 , `874 . (323 551=874 .):ունեցել հայոց թվականին այսինքն թ թ

Եկեղեցիները կառուցելուց հետո վանք ուխտի է գալիս Հայոց իշխանանց իշխանԱշոտը եւ բազում նվերներ է

,տալիս , այդ թվում եւ Խաչիփրկական նշանը որը ժողովրդի մեջ

« » : հայտնի է Սեւանի Սուրբ Նշան անվանումով Ըստ ,ավանդության Սուրբ Նշանըպատրաստված էրայն կոնքից

:որի մեջ Տիրամայրը լողացրել էր մանուկ Հիսուսին

, Ահաայս ժամանակաշրջանից սկսած Մանվել վարդապետԿյումուշխանեցու, « բնորոշմամբ Սեւանավանքը դառնում է առաջնորդարան եւ ուսումնասերանձանց

»: , , վարժարան Այն Հայոցաշխարհի կարեւորանապատական հոգեւոր մշակութային եւ : ուսումնական կենտրոններից մեկն էր Սեւանավանքը հայտնի էր նաեւ իր

, ( . ) . սրբություններով որոնցից վերը նշնած Ս Նշանից բացի նշանավոր են նաեւ Ս , Աստվածածնի հրաշագործպատկերը որիառջեւաղոթելով բուժվեց Մխիթար

( ), աբբահայրը Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության հիմնադրիը Տրդատկազմողի 1653 . , . , . ձեռքով թ քանդակածխաչքարը որնայժմ գտնվում է Ս Առաքելոց եկեղեցում Ս

, , . Հովաննես Մկրտչի մասուքը խաչի մեջ զետեղվածՊետրոսառաքյալի մասունքը Ս , : , Գեւորգի մասունքը ալյ բազում սրբություններ Պատահական չէ որ մենաստանը տվել է , . , այնպիսի սաներ ինչպիսիք են Հովհ Դրասխանակերտցիպատմիչը Սարգիս

( ), , Սեւանեցին երկուսն էլ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսներ Ստեփանոս Կրոնավորը , : Սարգիս Իմաստասերը Աբրահամ Սեւանեցին եւայլոք Հնում Սեւանավանքի եւ նրա

: սրբությունների համբավը շատմեծ է եղել Երեքանգամ Սեւան ուխտի գալը հավասար է :համարվել Երուսաղեմ ուխտի գնալուն

. Ժ դարիառաջին քառորդին Սեւանա կղզին դարձյալ հզորամրություններ ուներ եւ . , 921 . հենցայստեղ էլ պատսպարվեց հայոց ԱշոտԲ թագավորը ով էլ թ ջարդտվեց

:արաբներին 995 . . , թ սաստիկ երկրաշարժից քանդվում է Ս Հարությունտաճարը ինչպես նաեւ

. , խարխլվում է Ս Կարապետ մատուռը որը հետագայում վերականգնվում է որպես :գմբեթավոր կառույց

1610 . , թ Սեւանի մենաստանը գլխավորում է Կարապետ եպիսկոպոս Էջմիածնեցին որ : Մայրավանքի միաբանության օրինակով վերակազմում է Սեւանի միաբանությունը Իսկ

1654 . , թ թիֆլիսաբնակ եղբայրներ Սուլխան Զալ եւ ԶորապՉիթաղյանների . . : օժանդակությամբ նորոգվում են Ս Առաքելոց եւ Ս Աստվածածին եկեղեցիները

. ` Վանքում վերանորոգումներ են կատարվում նաեւ ԺԹ դարի սկզբներին Սարգիս : 1819 . Ոսկանապատեցու վանահայրությանտարիներին թ այստեղ է գալիս Մանվել

, վարդապետԿյումուշխանեցին ով էլ Հովհաննես Ղազախեցուխնդրանքով շարադրում :է վանքիպատմությունը

. ԺԹ դարի երեսնական թվականներին Սեւանավանքն ուներ թեմի

, 24 , կարգավիճակ որի մեջ մտնում էին գյուղ սակայն ցարական 1836 . , կառավարության թ ընդունված կանոնադրության համաձայն Սեւանի

: , վանքը մտավ Երեւանի թեմի կազմի մեջ Չնայած դրան Սեւանի : , 1897 .մենաստանի դերը չէր նվազում Թերեւսայդ էրպատճառը որ թ

. Մկրտիչ Ա Խրիմյան կաթողիկոսը շուշիաբնակ մեծահարուստԱվետիք Ղուկասյանի բարերարությամբ Սեւանի կղզում հիմնում է վանական

, , :դպրոց որը սակայն գործում է շատ կարճ ժամանակ (1918-1920 .)Հայաստանիառաջին հանրապետությանտարիներին թթ

կղզինաքսորավայր էր հեղափոխականտրամադրություն ունեցողների: համար Խորհրդային իշխանությանառաջինտարիներին վանքի

ու : 1926 . ,նեցվածքը բռնագրավվեց թ ՀԿԲԿ Կենտկոմի բյուրոյի որոշմամբ Սեւանա կղզին որպես հանգստավայրտրամադրվեց ներքին գործերի

: .ժողկոմատին Հենցաստվածամերժությանայդ շրջանում էլ քանդվեց Ս : :Աստվածածին եկեղեցին Հետագայում վանքը վերածվեց թանգարանի

1990 . թ Արարատյան Հայրապետական թեմիառաջնորդականփոխանորդ (1999- .` . Գարեգին եպիսկոպոս Ներսիսյանի ից Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց

) կաթողիկոս նախաձեռնությամբ եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն. :Ա կաթողիկոսի օրհնությամբ վերաբացվեց Սեւանավանքը

, 1994 .Նույն թվականին բացվեց նաեւ Սեւանի հոգեւոր դպրանոցը որը թ : վերանվանվեց Վազգենյան հոգեւոր դպրանոց Դպրանոցում Հայաստանի

:եւ սփյուռքի համարպատրաստվում են հոգեւոր սպասավորներ , Ուսումնառությունը չորստարի է որից հետո սաները եւս երկուտարի

:ուսանում են Գեւորգյան հոգեւոր ճեմարանում 1990 . թ առայսօր Սեւանավանքի վանահայրեր են եղել . (1990-1991 .),Տ ԽորենաբեղաՄարտիրոսյանը թթ . (1992-1993 .),Տ ԱթանասաբեղաՄովսիսյանը թթ . (1993-1996 .),Տ Առաքել վարդապետՔարամյանը թթ . (1996-2000 .),Տ Մինաս քահանաՄարտիրոսյանը թթ . (2000-2003 .),Տ ԲագրատվարդապետԳալստյանը թթ . (2003-2004 .),Տ ԳարեգինաբեղաՀարությունյանը թթ . (2004-2008 .),Տ Մկրտիչ վարդապետՊռոշյանը թթ . (2008-2010 .):Տ ԳեւորգաբեղաՍարոյանը թթ

. Այսօր Սեւանավանքի վանահայրըարժանապատիվ Տ Մինաս քահանա: Մարտիրոսյանը

Հառիճավանքիընծայարան , , Հառիճը Արթիկի շրջանի հայկական գյուղերից է որը շրջկենտրոնից

3 - 1946 . : գտնվում է կմ հարավ արևելք եւ մինչև թ կոչվել է Ղփչաղ Գյուղի , , 12 .հարավային կողմում երեք դարավանդների վրա գտնվում է հա

: ընդհանուր մակերեսով բրոնզեդարյան բնակատեղին Այստեղ հնագիտական 1966 .: ,ուսումնասիրություններ են սկսվել թ Հուշարձանը բազմաշերտ է

. . 3- . . . :պարունակում է Ք ա րդ հազարամյակից մինչև Ք հ Ժ դարի շերտեր , Դամբարանները հիմնականումփորված են երբեմնտուֆի մեջ ծածկված մեծ

` :մասամբ լավ մշակված և երբեմն միմյանցագուցվածտուֆե սալերով : Հառիճում է գտնվում միջնադարյան Հառիճավանք համալիրը Հնագույն

. . ,շինությունը Է դարում կառուցված մաստարայատիպՍ Գրիգոր եկեղեցին է . : որին հարավից կից են Ը դարի երկհարկաղոթարաններ Վանքի գլխավոր

, եկեղեցին որը 1201 . , -կառուցվել է թ Զաքարե և Իվանե Երկայնաբազուկների հրամանով խաչաձև

գմբեթավոր ` .- . մեծաչափկառույց է ԺԲ ԺԳ դարերի հայկական ճարտարապետությանը բնորոշ

վերձիգ:համամասնություններով

. : . ,Է դարից Հառիճի դպրոցը գործել է Հառիճ գյուղի համանուն վանքում ԺԱ դարում , , Ալփասլանիարշավանքի ժամանակ Հառիճի վանքը կործանվել է բայց կրկին

1185-1236 .: վերականգնվել է թթ

: 1209 .Հառիճը նաև եղել է գրչության կենտրոն Հայտնի է թ Մարգարեի ձեռքով գրնած հնագույն ձեռագիր մի` , Ավետարան լրացված ծաղկած և կազմված

, `Հառիճավանքում որից միայն մի թերթ է հասել մեզ : հիշատակարանի մասից Մեզ հասած հաջորդ ձեռագիրը

1219 . , թ է գրված Աբասի որդի Գրիգորիառաջնորդության, ժամանակ երբ գրչությանարվեստը ծաղկում էր Հառիճի

: դպրոցում Հետագա դարերում Հառիճի դպրոցի գործունեության մասին հավաստիտվյալներ

: չկան Հռչակավոր Հառիճավանքը նորից վերակենդանացավ. , -ԺԸ դարիառաջին կեսից սկսած երբ ռուս թուրքական

պատերազմի հետևանքովտասնյակ հազարավոր հայեր Արևմտյան Հայաստանից գաղթեցին դեպիարևելք

, ևբնակություն հաստատեցին Շիրակում Գուգարքում ևա : ` յլուր Այդ ժամանակից Հառիճի վանքը իբրև

, արքեպիսկոպոսանիստ դարձավ նորագաղթ հայերի : 1850-մտավորև մշակութային կենտրոնը ական

, թվականների սկզբին Ալեքսանդրապոլում վանքի , կարիքները հոգալու համար հիմնվեց հայ երիտասարդներից

: կազմված մի ընկերություն Ընկերության նախագահ դարձավ ` հայտնի բանասեր ԿարապետԿոստանյանի հայրը Հովսեփ

: ավագ քահանաԿոստանյանը Իսկ վանքում նրա ներկայացուցիչ ևփոխնախագահ ճանաչվեցտիրացու

, Մինաս Հարությունյանը հետագայում Մինաս քահանա ` -Հարությունյան Վահանյանը Երվանդ Տեր Մինասյանի

, պապը որը նաևայդ դպրոցիառաջին ուսուցիչն էր: 1896 . թՑարական

. կառավարությունըփակել է այն վերաբացվել է տաստարի: 1907 . անց թ Դարձել

` ( ) : է երկսեռ ծխական դպրոց գործելով Ղփչաղ Հառիճ գյուղում1907-1908 .ուս

, 109 : 1913-1914 . տարում ունեցել է հինգ ուսուցիչ աշակերտ ուս տարում դարձել

, ` : 1887-1889 . է վեցամյա հետագայում միջնակարգ թթ Հառիճի դպրոցում է

ս . :ովորել է Ավ Իսահակյանը

, Հարկ է նշել որ Հառիճ գյուղում է ծնվել նաևԵրվանդ Տեր Մինասյանը ևտարրական կրթությունն ստացել է տեղի

: ծխական երկդասյան դպրոցում Հառիճավանքի վանական ընկերության հիմնադիրանդամներն էին Աղաբեկ, , ,Տիգրանյանը ՀովսեփԿոստանյանը Գրիգոր Վեքիլյանը

: ԲարսեղԽախանուշյանըև ուրիշներ Ընկերության նպատակն է եղել նորոգել ևպահպանել Շիրակի

` . ճարտարապետական գոհարներից մեկը Հառիճ գյուղի ՍԱստվածածին

: տաճարը Ընկերության եկամտիաղբյուրը հիմնականում անդամավճարը և

: նվիրատվությունն էր Նորոգումն իրականացրել են Գյումրիքաղաքի

, նշանավորտարբեր վարդապետներ որոնցից էր նաեւ Թաթոս:Անտիկյանը

Հառիճավանքի ընկերությանանդամներ են եղել ժամանակինշանավոր

, ` դեմքեր այդ թվում Ավետիք Իսահակյանի ծնողները ՍահակՆիկողոսի

: Իսահակյանը և ԱլմաստԳաբրիելի Իսահակյանը Ընկերության . գործունեությունը լավարձագանք է գտել նրանանդամագրվել

են ոչ միայն , Շիրակի գյուղերից ու քաղաքներից այլև

,Արևմտահայաստանից, ` : Ռուսաստանից նույնիսկ օտարազգիներ Հառիճավանքի

ընկերության, նախագահ կրթական նշանավոր գործիչ Հովսեփ Կոստանյանի

անմիջական` ղեկավարությամբ Հառիճում կառուցվել են բազմաթիվ ,տնտեսական շենքեր

: 1881 . հյուրասենյակներ Ալեքսանդրապոլիտիկնայք թ կազմել են ` ընկերության Սուրբ Սանդխտյանխնամակալություն Շիրակի

: գյուղաշխարհիաղջիկների կրթությանը նպաստելու համար Հառիճավանքի ընկերության ջանքերով վերաբացվել է

,Հառիճի դպրոցը որը դարձել է Գեւորգյան հոգեւոր ճեմարանինախապատրաստական

: 1910բաժանմունք Հառիճավանքի ընկերությունը գործել է մինչև ական , 70 , թվականները գրեթե տարի խոշոր միջոցներ է

ծախսվել վանքի նորոգման ու պահպանության և Հառիճի դպրոցըպահելու

:համար2012 . թ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանին կից Հառիճավանքում

վերաբացվեց , : հոգևոր ընծայարան որն ունիավագ դպրոցի կարգավիճակ

Ընծայարանն 8 : . ունի ուսանող Տեսուչն է հոգեշնորհ Տ Նշանաբեղա

:Հմայակյանը

Նպատակներ Դպրանոցի նպատակը ՀայաստանիևՍփյուռքի համար հավատավոր մարդև

, սպասավորպատրաստելն է որն ի վիճակի կլինի իր ետևիցառԱստվածև դեպ :փրկությունտանելու մեր Եկեղեցու հավատացյալ հոտըև լցնելու հոգևորիպակասը

: Այս գլխավոր նպատակի կողքին կան նաևածանցյալներ Դրանցից մեկը հայ : հոգևոր երգը կրկին սիրված ու ժողովրդի շուրթերինտարածված դարձնելն է

Այս նպատակին են ուղղված դպրանոցի թողարկած զույգ լազերային (« » « »), սկավառակները ԿոմիտասյանՊատարագ և Արևագալը Գեղարդում որոնցից

« » երկրորդը Լոս Անջելեսում կայացած հայ երգիամենամյա Անուշ մրցույթում Հոգևոր : երգանվանակարգումարժանացել էառաջին մրցանակի

Դպրանոցի սաները քարոզչությամբ զբաղվում են ուսանողական նստարանից: սկսած

Նրանցից ոմանք Տեր հոր հետ մասնակցում են Սևան քաղաքում կազմակերպվող: քարոզխոսություններին Աստծոխոսքը Սուրբ Պատարագից դուրս ևս մատուցվում է

, : այն հոգիներին ովքեր դրափափագն ու կարոտն ունեն Այս նույն նպատակին է ուղղված նաև եկեղեցական մամուլինակտիվ թղթակցությունը՝ տոնախոսականև բարոյախրատական: հոդվածներով

` Վազգենյանցիները նախքանպետության կողմից կրոնի դպրոցներումպարտադիրդասավանդվող

, 2000-2003 . առարկադարձվելը թթ Հայ Եկեղեցուպատմություն եւ քրիստոնեության հիմունքներ են : դասավանդել Սևան քաղաքի դպրոցներից վեցում Դրաարդյունքն եղել է հավատացյալ համայնքիաճն

ի հաշիվ մկրտությամբ քրիստոնեության ուխտկապող նորահավատմանուկների և նրանց:ծնողների