ออยแดง

ชอวทยาศาสตร : Saccharum officinarum L.

ชอสามญ : Sugar cane

วงศ : Poaceae (Gramineae)

ชออน : ออย ออยขม ออยด า (ภาคกลาง) กะท (กะเหรยง-แมฮองสอน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร : สวนทใช : ทงตน ตน น าออย ผวของตนออย ม wax

สรรพคณ : ทงตน - แกปสสาวะพการ แกขดเบา แกช ารว แกโรคนว แกไอ ตน - แกอาการขดเบา แกปสสาวะพการ แกไขตวรอน แกพษตานซาง บ ารงธาตน า แกรอนใน

กระหายน า แกเสมหะเหนยว ท าใหชมชนในล าคอ ในอก บ ารงก าลง บ ารงหวใจ ขบน าเหลอง แกช าใน รกษาโรคไซนส

น าออย - รกษาโรคนว บ ารงหวใจ ท าใหชมชนในล าคอ แกเสมหะ แกหด ไอ ขบปสสาวะ บ ารงก าลง เจรญอาหาร เจรญธาต

ผวของตนออย ม Wax เอามาท ายา และเครองส าอาง วธและปรมาณทใช : ขบปสสาวะ แกอาการขดเบา ใชล าตนทงสดและแหงขอออยแดง วนละ 1 ก ามอ (สด 70-90 กรม แหง หนก 30-40 กรม) หนเปนชนๆ ตมกบน าดม ครงละ 1 ถวยชา (75 มลลลตร) วนละ 2 ครง กอนอาหารเชา-เยน ออยแดงมฤทธในทางขบปสสาวะไดในหนขาว กองวจยทางการแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทย รายงานวา ออยแดงไมมพษเฉยบพลน

สารเคม :

ราก ม Nitrogenase

ตน ม Alcohols, Phenolic esters and ethers Alkaloids, Amino acids, Asparagine

น าออย ม Cacium , Potassium, Magnesium, Phosphorus, Sulfur

ใบ ม 5, 7-Dimethyl-apigenin-4-O-B-D-glycosideสวน

ดอก พบ 5-0-Methyl apigenin

ใบระบาด

ชอวทยาศาสตร : Argyreia nervosa (Burm.f.) Bojer

ชอสามญ : Morning Glory , Baby Hawaiian Woodrose

วงศ : Convolvulaceae

ชออน : ผกระบาด (ภาคกลาง) เมองบอน (กรงเทพฯ) ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมเถา ยาวไดถง 10 เมตร ทกสวนมยางสขาว และขนสขาวหนาแนน ใบ ใบเดยว ออกสลบ รปหวใจ กวาง 9 - 25 เซนตเมตร ยาว 11 - 30 เซนตเมตร ปลายแหลม โคนเวา ดานลางมขนออนนมคลายเสนไหม สเทาเงน ดอก สมวงอมชมพออกเปนชอตามซอกใบ กานชอแขง ยาวประมาณ 20 เซนตเมตร ใบประดบ รปไข ยาว 3 - 5 เซนตเมตร กลบเลยง 5 กลบ ขนาดไมเทากน กลบดอกรปกรวย ยาวประมาณ 6 เซนตเมตรปลายแผออกและหยกเปนแฉกตน ๆ เมอบานเสนผาศนยกลางประมาณ 6 เซนตเมตร เกสรตวผ 5 อน ผลกลม เสนผาศนยกลางประมาณ 2 เซนตเมตร ปลายมตง สวนทใช : ใบสด สรรพคณ : ยารกษาโรคผวหนง ผนคน

วธและปรมาณทใช

ใชใบสด 2-3 ใบ น ามาลางใหสะอาด ต าใหละเอยด ใชทาบรเวณทเปนโรคผวหนง วนละ 2-3 ครงตดตอกน 3-4 วนจะเหนผล

สารเคม : เมลด( white seed coat exterior) ม cyanogenic glycosides

หมายเหต : เปนสมนไพรทใชเฉพาะภายนอก หามรบประทาน เนองจาก ใบ ถารบประทานเขาไปท าใหคลมคลง ตาพรา มนงง เมลด ถารบประทานเขาไปท าใหประสาทหลอน

บานเยนดอกขาว ชอวทยาศาสตร : Mirabilis jalapa L.

ชอสามญ : Marvel of peru , Four-o’clocks

วงศ : Nyctaginaceae

ชออน : จนยาม จ ายาม ตามยาม ตตาเชา (จน) ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมลมลกอายหลายป มเงา สง 1-1.5 ม. ล าตนมสแดง มนวลเลกนอย ใบรปไข หรอรปสามเหลยม มขนประปราย กวาง 2-9 ซม. ยาว 5-15 ซม. ปลายใบแหลม โคนตดหรอรปหวใจ กานใบยาว 1-4 ซม. กลบประดบรประฆง ตดทฐาน ยาว 1-1.5 ซม. ดอกเกอบไรกาน ม 4-5 ดอกในแตละชอ บานตอนบายๆ จนถงตอนเชา วงกลบสชมพ มวง ขาว เหลอง หรอดาง ยาวประมาณ 3-6 ซม. ปากกลบมเสนผานศนยกลางยาวประมาณ 2.5-3 ซม. เกศรเพศผ 5 อน ยนออกยาวประมาณ 1 ซม. กานเกสรสแดง อบเรณทรงกลม รงไขรปร กานเกศรเพศเมยยาวเทาๆ เกสรเพศผ สแดง ปลายเกสรเปนตม เปนพตนๆ ผลรปกลมร สด า ขนาดประมาณ ยาว 0.5-0.9 ซม. เปลอกบาง ม 5 สน เมลดกลม ขนาดประมาณ 0.7 ซม. บานเยนมถนก าเนดในประเทศเปร มเขตการกระจายพนธเฉพาะในทวปอเมรกาใต นยมปลกเปนไมประดบทวไป โดยเฉพาะดอกสชมพ บางครงขนเปนวชพช

สวนทใช : ราก ใบ หว สรรพคณ :

ราก - ม alkaloid trigonelline ซงมฤทธเปนยาถาย

ใบ - ต าทาแกคน และ พอกฝ

หว - รบประทานจะท าใหหนงชาอยคงกะพนเฆยนตไมแตกกลบท าใหรสกคน

- รบประทานเปนยาขบเหงอ แกไข ระงบความรอน

บนนาค

ชอวทยาศาสตร : Mesua ferrea L. ชอสามญ : Iron wood, Indian rose chestnut

วงศ : GUTTIFERAE

ชออน : กากอ ก ากอ นาคบตร ปะนาคอ สารภดอย ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สงประมาณ 15-25 เมตร เรอนยอดเปนพมทบ ไมผลดใบ ใบ เปนใบเดยว แผนใบหนา รปหอกหรอรปขอบขนานแกมรปหอก ขนาดกวาง 2-3 ซม. ยาว 8-12 ซม. ปลายใบเรยวแหลม โคนใบสอบ ผวใบเรยบเกลยง ทองใบมคราบขาวปกคลม ดอก เปนดอกเดยว หรอเกดเปนกระจกตามงามใบ กลบดอกสขาวจนถงสเหลองออน ออกดอกระหวางชวงฤดรอนถงฤดฝน ผล รปไข สวนปลายโคงแหลม โดยยงมสวนกลบรองดอกขยายใหญขนตดอย ภายในมเมลด 1-2 เมลด

สวนทใช : ดอกสดและแหง ผล ใบ แกน ราก เปลอก กระพ

สรรพคณ :

ดอก - กลนใหน ามนหอมระเหย ใชในการอบเครองหอมไดด ใชแตงกลนสบ

ดอกแหง - ใชเขายาหอม แตงกลนแตงรสท าใหรบประทานงาย เปนยาหอมบ ารงดวงจตใหชมชน บ ารงหวใจ เปนยาขบเสมหะบ ารงโลหต แกรอนกระสบกระสาย แกลมกองละเอยด ซงท าใหหนามดวงเวยนใจสน ออนเพลย หวใจหวว ท าใหชก าลง ผล - ขบเหงอ ฝาดสมาน

ใบ - รกษาบาดแผลสด พอกบาดแผลสด แกพษง แกน - แกเลอดออกตามไรฟน

ราก - ขบลมในล าไส

เปลอก - ฟอกน าเหลอง กระจายหนอง กระพ - แกเสมหะในคอ

บอระเพด

ชอวทยาศาสตร : Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.f.& Thomson

วงศ : Menispermaceae

ชออน : ตวเจตมลยาน เถาหวดวน (สระบร) หางหน (สระบร,อบลราชธาน) จงจง เครอเขาฮอ (ภาคเหนอ) เจตมลหนาม (หนองคาย)

ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมเถาเลอยพาดพนตนไมอน เถากลมมขนาดใหญเปนปมปม สเทาอมด า มรสขม เปลอกลอกออกได ใบ เปนใบเดยว ออกเรยงสลบ รปหวใจ ขอบใบเรยบ แผนใบเรยบ สเขยว กานใบยาว 8-10 ซม. ดอก ออกตามซอกใบ ดอกแยกเพศอยคนละชอ ดอกสเขยวอมเหลอง มขนาดเลกมาก ผล รปทรงคอนขางกลม สเหลองหรอสแดง สวนทใช : ราก ตน ใบ ดอก ผล สวนทง 5 เถาสด

สรรพคณ :

ราก - แกไขเหนอ ไขสนนบาต แกไขพษ ไขจบสน

- ดบพษรอน ถอนพษไข

- เจรญอาหาร

ตน

- แกไข แกไขพษ แกไขกาฬ แกไขเหนอ

- บ ารงก าลง บ ารงธาต

- แกอาการแทรกซอน ขณะทเปนไขทรพษ

- แกไขเพอโลหต แกเลอดพการ - แกรอนในกระหายน า แกสะอก แกพษฝดาษ

- เปนยาขมเจรญอาหาร

- เปนยาอายวฒนะ

ใบ

- แกไข แกไขพษ แกไขกาฬ แกไขจบสน

- ขบพยาธ แกปวดฝ

- บ ารงธาต - ยาลดความรอน

- ท าใหผวพรรณผองใส หนาตาสดชน

- รกษาโรคผวหนง ผดผนคนตามรางกาย - ชวยใหเสยงไพเราะ - แกโลหตคงในสมอง - เปนยาอายวฒนะ

ดอก

- ฆาพยาธในทอง ในฟน ในห

ผล

- แกเสมหะเปนพษ แกไขพษ

- แกสะอก และสมฎฐานก าเรบ

สวนทง 5

บ าบดรกษาโรค ดงน

- เปนยาอายวฒนะ แกปวดเมอย แกไขปวดศรษะ รกษาฟน รกษาโรครดสดวงทวาร ชวยใหเจรญอาหาร แกฝมดลก ฝมตกต แกรอนใน รกษาโรคเบาหวาน ลดความรอน แกดพการ แกเสมหะ เลอดลม แกไขจบสน

วธการและปรมาณทใช : ใชเปนยารกษาอาการดงน

อาการไข ลดความรอน

- ใชเถาแกสด หรอตนสด ครงละ 2 คบครง (30-40 กรม) ต าคนเอาน าดม หรอตมกบน าโดยใช น า 3 สวน ตมเคยวใหเหลอ 1 สวน ดมวนละ 2 ครง กอนอาหารเชา-เยน หรอเวลามอาการ - หรอใชเถาสด ดองเหลา ความแรง 1 ใน 10 รบประทานครงละ 1 ชอนชา ของยาทเตรยมแลว

เปนยาขมชวยเจรญอาหาร เมอมอาการเบออาหาร โดยใชขนาดและวธการเชนเดยวกบใชแกไข

สารเคม : ประกอบดวยแคลคาลอยดหลายชนด เชน Picroretine, berberine นอกจากนยงประกอบดวย colonbin, tintotuberide, N - trans - feruloyltyramine, N - cisferuloytyramine,

phytosterol, methylpentose

บอระเพด ชอวทยาศาตร Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook. f. & Thoms.1

ชอองกฤษ - ชอทองถน เครอเขาฮอ จงจง (ภาคเหนอ); เจตมลหนาม (หนองคาย); ตวเจตมลยาน เถาหวดวน (สระบร); หางหน (อบลราชธาน)1

ลกษณะของพช เปนไมเถาล าตนมตมปมทวไป ขนาดเสนผานศนยกลางของล าตน 1-1.5 ซม. เปลอกสเทาอมเขยว ขนเกาะเกยวคลมไปตามตนไมอน มกจะมรากอากาศคลายเสนเชอกเสนเลกๆ หอยยอยลงมาเปนสาย ใบเปนชนดใบเดยว รปใบพล หรอรปหวใจคอนขางกลม โคนใบหยกเวาลก ปลายใบหยกคอดเปนตงสนๆ ผวใบบางมขนประปราย ทองใบออกสนวลออนๆ สวนหลงใบเขยว ขอบใบเรยบ เสนใบจากจดโคนใบจะม 5-7 เสน ดอกเลกสเหลองออน ออกรวมกนเปนชอตามปมของล าตนเปนกระจกๆ ชอเรยว ออน ยาว 5-20 ซม. มขนทวไป ทงกลบดอกและกลบรองกลบดอกมอยางละ 6 กลบ เกลยงๆ สวนเกสรผม 6 อน ผลกลมร ๆ มเนอเยอบาง ๆ หมเมลด2

สวนทใชท ายา เถาหรอล าตนสด3

สรรพคณและวธใช แกไข

- ใชครงละ 2.5 คบ (30-40 กรม) ต าคนเอาน าดมหรอดมกอนอาหารวนละ 2 ครง เชาและเยน หรอเวลามอาการ

บวบก

ชอวทยาศาตร Centella asiatica (Linn.) Urban1 ชอองกฤษ Asiatic Pennywort1 ชอทองถน ปะหนะเอขาเดาะ (กะเหรยง-แมฮองสอน); ผกแวน (Peninsular); ผกหนอก (ภาคเหนอ)1 ลกษณะของพช เปนไมเลอย มล าตนเลอยไปตามดนทเรยกวาไหล มรากงอกออกตามขอของล าตน ใบงอกออกจากขอตงตรง สงประมาณ 10-15 ซม. กานใบสเขยว ใบเดยว รปรางกลม ฐานใบโคงเวาเขาหากน ขอบใบเปนคลนหยกดอกขนาดเลก สมวงมน2 สวนทใชท ายา ตนและใบสด2 สรรพคณและวธใช รกษาแผลไฟไหม น ารอนลวก

- โดยเอาบวบกทงตนสด 1 ก ามอ ลางใหสะอาดและต าใหละเอยด คนน า และเอาน าทาชะโลมบรเวณทเปนแผลใหชมอยเสมอในชวโมงแรก (ใชกากพอกดวยกได) ตอจากนน ทาวนละ 3-4 ครง จนหาย2

ผลตภณฑ ครมใบบวบก สรรพคณ ปองกนและลดการเกดแผลเปนลดการคนจากการขยายตวของผวหนง

บวบก

ชอวทยาศาตร Centella asiatica (Linn.) Urban1

ชอองกฤษ Asiatic Pennywort1

ชอทองถน ปะหนะเอขาเดาะ (กะเหรยง-แมฮองสอน); ผกแวน (Peninsular); ผกหนอก (ภาคเหนอ)1

ลกษณะของพช เปนไมเลอย มล าตนเลอยไปตามดนทเรยกวาไหล มรากงอกออกตามขอของล าตน ใบงอกออกจากขอตงตรง สงประมาณ 10-15 ซม. กานใบสเขยว ใบเดยว รปรางกลม ฐานใบโคงเวาเขาหากน ขอบใบเปนคลนหยกดอกขนาดเลก สมวงมน2

สวนทใชท ายา ตนและใบสด2

สรรพคณและวธใช รกษาแผลไฟไหม น ารอนลวก

- โดยเอาบวบกทงตนสด 1 ก ามอ ลางใหสะอาดและต าใหละเอยด คนน า และเอาน าทาชะโลมบรเวณทเปนแผลใหชมอยเสมอในชวโมงแรก (ใชกากพอกดวยกได) ตอจากนน ทาวนละ 3-4 ครง จนหาย2

ผลตภณฑ ครมใบบวบก สรรพคณ ปองกนและลดการเกดแผลเปนลดการคนจากการขยายตวของผวหนง

บวหลวง ชอวทยาศาสตร : Nelumbo nucifera Gaertn.

ชอสามญ : Lotus

วงศ : Nelumbonaceae

ลกษณะทางพฤกษศาสตร : เปนไมลมลก มเหงาและไหลอยใตดน เหงา จะมลกษณะเปนทอนยาว มปลองสเหลองออนจนถงเหลอง แขงเลกนอย ถาตดตามขวางจะเปนรกลมๆ หลายร ไหลจะเปนสวนทเจรญไปเปนตนใหม ใบ ใบเดยวรปโล ออกสลบ แผนใบจะชเหนอน า รปใบเกอบกลม ขนาดใหญ ขอบเรยบและเปนคลน ผวใบมนวล กานใบแขงเปนหนาม ถาตดตามขวางจะเหนเปนรภายใน กานใบมน ายางขาว เมอหกจะมสายใยสขาว ใบออนสเทานวล ปลายมวนงอขนทงสองดาน กานใบจะตดตรงกลางแผนใบ ดอก เดยว มสขาว สชมพ กลนหอม บวหลวงจะเรมบานตงแตตอนเชา กานดอกยาวมหนามเหมนกานใบ ชดอกเหนอน า และชสงกวาใบเลกนอย กลบเลยง 4- 5 กลบ ขนาดเลก สขาวอมเขยว หรอสเทาอมชมพ รวงงาย กลบดอกมจ านวนมากเรยงซอนหลายชน เกสรตวผมจ านวนมากสเหลอง ปลายอบเรณมระยางคลายกระบองเลกๆ สขาว เกสรตวเมยจะฝงอยในฐานรองดอกรปกรวยสเหลองนวล ผล รปกลมรสเขยวนวล มจ านวนมาก ฝงอยในสวนทเปนรปกรวย เมอออนมสเหลอง รปกรวยนเมอเปนผลแกจะขยายใหญขนมสเทาอมเขยว ทเรยกวา "ฝกบว" มผลสเขยวออนฝงอยเปนจ านวนมาก

สวนทใช : ดบว ดอก เกษรตวผ เมลด ไสของเมลด ยางจากกานใบและกานดอก เงา ราก

สรรพคณ : ดบว - ม Methylcorypalline ซงเปนตวท าใหเสนเลอดขยาย ดอก, เกษรตวผ - ขบปสสาวะ ฝากสมาน ขบเสมหะ บ ารงหวใจ เกษรปรงเปนยาหอม ชก าลง ท าใหชนใจ ยาสงบประสาท ขบเสมหะ เหงาและเมลด - รสหวาน เยน มนเลกนอย บ ารงก าลง แกรอนในกระหายน า แกเสมหะ แกพพอง เมลดออนและแก - เมลดใชรบประทานเปนอาหาร และใชท าเปนแปงไดด

เหงาบวหลวง - ใชปรงเปนอาหารไดทงคาวหวาน

ไสของของเมลด – แกเสนโลหตตบในหวใจ ยางจากกานใบและกานดอก - แกทองเดน

ราก - แกเสมหะ

สารเคม : ดอก มอลคาลอยด ชอ nelumbine

embryo ม lotusine

เมลด ม alkaloids และ beta-sitosterol

ชเอมเทศ

ชอวทยาศาสตร : Albizia myriophylla Benth.

วงศ : Leguminosae - Mimosoideae

ชออน : ชะเอมปา (กลาง) ตาลออย (ตราด) เพาะซโพ (กะเหรยงแมฮองสอน) ยานงาย (ตรง) สมปอยหวาน (ภาคเหนอ) ออยชาง (สงขลา,นราธวาส)

ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมเถารอเลอย ล าตน กงกานมหนามแหลมสน เปลอกตนมรอยแตกตามขวางล าตน ใบ เปนใบประกอบแบบขนนกสองชน ใบยอยรปขอบขนาน ปลายใบรปใบหอก โคนใบเบยว ขอบใบเรยบ แผนใบเรยบ ดอก ออกเปนชอตามซอกใบและปลายยอด มดอก 2 แบบ ดอกสเหลองออน กลบดอกเลก เกสรเพศผยาว ผล เปนฝกแบน ผวเรยบ ฝกออนสเขยว พอแกเปลยนเปนสน าตาลและแตกออก

สวนทใช : ราก เนอไม

สรรพคณ :

ราก - แกไอ ขบเสมหะ ท าใหชมคอ ใชแทนชะเอมเทศ

เนอไม - บ ารงธาต แกกระหายน า แกโรคในคอ

วธและปรมาณทใช

แกไอขบเสมหะ

ใชรากยาว 2-4 นว ตมน ารบประทาน เชา-เยน ถาไมทเทา รบประทานตดตอกน 2-4 วน

จ าปา ชอวทยาศาสตร : Michelia champaca L.

ชอสามญ : Champak

วงศ : MAGNOLIACEAE

ชออน : จ าปากอ (มลาย-ใต) จ าปาเขา จ าปาทอง (นครศรธรรมราช) จ าปาปา (สราษฎรธาน) Champak,

Orange Chempaka, Sonchampa

ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไมตน สง 15-30 เมตร ล าตนเปลาตรง ทรงพมโปรงเปนรปกรวยคว า ส าหรบตนทปลกเลยงเปนไมดอกไมประดบกนอยทวไปนน เปนการคดเลอกตามธรรมชาตจากตนทมขนาดเลก แตมดอกดก ดอกมขนาดใหญและออกดอกไดตลอดป ใบ รปรแกมรปขอบขนาน กวาง 4-9 ซม. ยาว 10-22 ซม. ใบบาง เสนแขนงใบ 12-20 ค กานใบยาว 2-4 ซม. โคนกานใบปอง ขอบใบเปนคลนเลกนอย ดอกสเหลองสม ออกตามซอกใบ กาบหมดอกสเขยวออน ม 1 แผน ดอกบานตงขนและสงกลนหอมแรง กลบดอกม 12-15 กลบ กลบนอกรปใบหอก คอนขางกวาง 1-1.5 ซม. ยาว 4-4.5 ซม. กลบในแคบและสนกวา ผล กลม เปนชอยาว ประกอบดวยผลยอย 8-40 ผล อยรอบแกน ผลยอยคอนขางกลมหรอกลมร เปลอกหนาแขง มชองอากาศเปนจดเลกสขาวอยทวไป ผลแกแหงแตกแนวเดยว ขนาดผลยอยกวาง 1-1.5 ซม. ยาว 1.5-2 ซม. ผลออนสเขยวออนหรอสน าตาลออนประจดสขาว เมลด มเนอหม รปเสยววงกลม เสนผาศนยกลาง 0.5-1 ซม. เมลดออนมเนอหมสขาว เมลดแกเนอหมสแดง ผลยอยม 1-6 เมลด สวนทใช : ดอก เปลอกตน เปลอกราก ใบ กระพ เนอไม เมลด ราก น ามนกลนจากดอก

สรรพคณ :

ใบ - แกโรคเสนประสาทพการ แกปวงของทารก

ดอก - แกวงเวยนออนเพลย หนามดตาลาย บ ารงหวใจ กระจายโลหต

เปลอกตน - ฝาดสมาน แกไข ท าใหเสมหะในล าคอเกด

เปลอกราก - เปนยาถาย ท าใหประจ าเดอนมาปกต รกษาโรคปวดตามขอ

กระพ - ถอนพษผดส าแดง

เนอไม - บ ารงโลหต

ราก - ขบโลหตสตรทอยในเรอนไฟใหตก

น ามนกลนจากดอก - แกปวดศรษะ แกตาบวม