เอกสารค าสอน

ชดวชา 90305 การผลตสตว หนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว

ผชวยศาสตราจารย ดร.จตตมา กนตนามลลกล

สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ต. บางพด อ.ปากเกรด จ.นนทบร โทรศพท025048046 – 48 แฟกซ 025033578

2

ค าน า

เอกสารการสอนชดวชาการผลตสตวนครอบคลมเนอหาทเกยวของกบการเลยงสตวเศรษฐกจ ตงแตสภาพการผลตสตวในประเทศไทย ปจจยในการผลตสตว การเตรยมการกอนการเลยงสตว การจดการตางๆ ในการเลยงสตวเศรษฐกจแตละชนด การจดการผลผลต การจดการของเสยทเกดจากการผลตสตว ตลอดจนการตลาดผลผลตทไดจากสตว โดยมงใหพนฐานความรดานการผลตแกนกศกษา เกษตรกร และผทสนใจทวไป โดยเนอหาในหนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว มงใหความรดานพนธสตวเศรษฐกจทนยมเลยงในประเทศไทย หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว และกระบวนการทใชในการปรบปรงพนธสตว ซงเนอหาดงกลาวจะเปนประโยชนอยางยงตอนกศกษา เกษตรกร และประชาชนผสนใจ

3

สารบญ ค าน า.............................................................................................................................................................. 2 สารบญ .......................................................................................................................................................... 3 รายละเอยดชดวชา......................................................................................................................................... 4 แผนผงแนวคดหนวยท 4 ............................................................................................................................... 5 แผนการสอนประจ าหนวย ............................................................................................................................. 6 แบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 4 .................................................................................................... 8 ตอนท 4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว ................................................................. 10 ตอนท 4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว ......................................................................................... 14 ตอนท 4.3 เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว .......................................................................... 17 แนวตอบกจกรรมหนวยท 4 ........................................................................................................................ 20 แบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 4 .................................................................................................. 22 เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท 4 ........................................................................................................ 24 บรรณานกรม .............................................................................................................................................. 24

4

รายละเอยดชดวชา ชดวชา 90305 การผลตสตว (Animal Production) ค าอธบายชดวชา

ความรทวไปเกยวกบการเลยงสตวในประเทศไทย ในดานสภาพ ศกยภาพ และระบบการเลยง หลกการผลตสตวทมความส าคญทางดานเศรษฐกจ ไดแก ไกเนอ ไกไข เปดเนอ เปดไข สกร โคนม โคกระบอ และสตวอนๆ โดยกลาวถงปจจยทเกยวของในการผลตสตวเหลานทงดานพนธและการปรบปรงพนธ อาหารและการใหอาหาร สขศาสตรและโรคสตว รวมถงผลผลต การแปรรปและการตลาด และแนวทางในการพฒนาการผลตสตวในอนาคตของประเทศไทย วตถประสงค

1. เพอใหมความรทวไปเกยวกบการผลตสตวในประเทศไทย 2. เพอใหมความรเกยวกบหลกการผลตสตวทมความส าคญทางดานเศรษฐกจ 3. เพอใหทราบถงแนวทางในการพฒนาการผลตสตว

รายชอหนวยการสอน

หนวยท 1 ความรทวไปเกยวกบการผลตสตวของประเทศไทย หนวยท 2 การเรมตนท าฟารมเลยงสตว หนวยท 3 โรงเรอนและอปกรณการเลยงสตว หนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว หนวยท 5 อาหารและการใหอาหารสตว หนวยท 6 สขศาสตรและโรคสตว หนวยท 7 การผลตโคนม หนวยท 8 การผลตโคเนอและกระบอ หนวยท 9 การผลตสกร หนวยท 10 การผลตสตวปก หนวยท 11 การผลตสตวเศรษฐกจอนๆ หนวยท 12 การผลตสตวในระบบเกษตรอนๆ หนวยท 13 การจดการผลผลตจากสตวและของเสยจากการผลตสตว หนวยท 14 การตลาดสนคาปศสตว หนวยท 15 แนวทางการพฒนาการผลตสตวในอนาคตของประเทศไทย

5

แผนผงแนวคดหนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว

พนธและการปรบปรงพนธสตว

4.1.2 ความส าคญของการปรบปรงพนธสตว

4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว

4.2.1 ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ

4.2.3 การปรบปรงพนธโดยการวางแผนผสมพนธสตว

4.1.1 ประเภทของพนธสตว

4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว

4.2.2 การปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธสตว

4.1.3 ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว

4.3.1 เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตว 4.3 เทคโนโลยชวภาพท

ใชในการปรบปรงพนธสตว

4.3.2 เทคโนโลยชวภาพอนๆ

6

แผนการสอนประจ าหนวย หนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว 1. เคาโครงเนอหา

ตอนท 4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว 4.1.1 ประเภทของพนธสตว 4.1.2 ความส าคญของการปรบปรงพนธสตว 4.1.3 ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว

ตอนท 4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว 4.2.1 ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ 4.2.2 การปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธสตว 4.2.3 การปรบปรงพนธโดยการวางแผนผสมพนธสตว

ตอนท 4.3 เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว 4.3.1 เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตว 4.3.2 เทคโนโลยชวภาพอนๆ

แนวคด

1. พนธเปนทรพยากรการเกษตรทมบทบาทตอการผลตสตวใหประสบผลส าเรจ การปรบปรงพนธสตวมความส าคญตอเกษตรกรและผทเกยวของ โดยมขอควรค านงถงบางประการตอความกาวหนาในการปรบปรงพนธสตว

2. หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตวทควรรประกอบดวยลกษณะปรากฏของสตวและกระบวนการทใชในการปรบปรงพนธ

3. เทคโนโลยชวภาพหมายถงวทยาการทางวทยาศาสตรในการน าสงมชวตและผลผลตจากสงมชวตมาใชใหเกดประโยชน เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว ไดแก เทคโนโลยการขยายพนธสตว การใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอก และการถายฝากยน

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 4 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตวได 2. อธบายหลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตวได 3. อธบายเทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตวได

7

กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 4 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 4.1-4.3 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน 4. ชมรายการวทยโทรทศนหรอวซดประจ าชดวชา (ถาม) 5. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 4 6. ท ากจกรรมประจ าชดวชา (ถาม) 7. เขารบบรการการสอนเสรม (ถาม)

สอการสอน

1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. รายการสอนทางวทยโทรทศนหรอวซดประจ าชดวชา (ถาม) 4. กจกรรมประจ าชดวชา (ถาม) 5. การสอนเสรม (ถาม)

การประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง

3. ประเมนผลจากกจกรรมประจ าชดวชา (ถาม) 4. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน หนวยท 4 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

8

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 4 วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง “พนธและการปรบปรงพนธสตว” ค าแนะน า ขอใหนกศกษาอานค าถาม แลวเขยนวงกลมลอมรอบขอค าตอบทถกตองทสด

1. พนธสตวเศรษฐกจทเลยงในประเทศไทยไดแกพนธอะไรบาง ก. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ ข. สตวพนเมอง ค. ลกผสม ง. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศและสตวพนเมอง จ. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ สตวพนเมอง และลกผสม

2. ขอใดคอความส าคญของการปรบปรงพนธสตว ก. ไดสตวพนธใหมทมรปรางหนาตาคลายคลงกน ข. ไดสตวพนธใหมทมรปรางหนาตาแตกตางกน ค. ไดสตวพนธใหมทมประสทธภาพการผลตเหมอนกน ง. ไดสตวพนธใหมทมประสทธภาพการผลตแตกตางกน จ. ไดสตวพนธใหมทมลกษณะตองตามประสงค

3. ขอใดเปนปญหาตอการปรบปรงพนธสตวใหประสบผลส าเรจ ก. การขาดแคลนนกวชาการดานการปรบปรงพนธสตว ข. ความไมใสใจตอการจดเกบขอมลของเกษตรกร ค. ความไมเสถยรภาพของรฐบาล ง. ความไมทนสมยของเทคโนโลย จ. ความยากจนของเกษตรกร

4. ขอใดกลาวถงลกษณะคณภาพในสตวไดถกตอง ก. ลกษณะทปรากฏมความผนแปร ข. ไมพบอทธพลของสภาพแวดลอม ค. ถกควบคมดวยยนหลายรอยค ง. อทธพลของยนแบบบวกสะสม จ. ปรบปรงลกษณะโดยพจารณาจากคาทางพนธกรรม

5. ขอใดคอตวอยางลกษณะคณภาพในสตวปก ก. ลกษณะผลผลตไข ข. ลกษณะขนงอกเรว ค. ลกษณะน าหนกตว ง. ลกษณะปรมาณการกนอาหาร จ. ลกษณะอตราการเจรญเตบโต

9

6. ขอใดคอประเภทของการคดเลอกพนธสตวตามลกษณะผกระท า ก. การคดเลอกตามธรรมชาต ข. การคดเลอกโดยมนษย ค. การคดเลอกตามธรรมชาตและการคดเลอกโดยมนษย ง. การคดเลอกตามสภาพทางภมศาสตร จ. การคดเลอกตามสภาพทางนเวศนวทยา

7. ขอใดคอแผนการผสมพนธสตวโดยพจารณาจากลกษณะปรากฏภายนอก ก. การผสมพนธระหวางสตวทเปนเครอญาต ข. การผสมพนธระหวางสตวทไมใชเครอญาต ค. การผสมพนธระหวางสตวทมลกษณะปรากฏภายนอกทคลายคลงกน ง. การผสมพนธระหวางสตวพนธเดยวกน จ. การผสมพนธระหวางสตวตางสายพนธ

8. ขอใดคอขอดของแผนการผสมพนธระหวางสตวทเปนเครอญาต ก. ประหยดเวลา ข. ประหยดงบประมาณ ค. สตวภายในฝงมลกษณะทสม าเสมอ ง. งายตอการปฏบต จ. เพมหรอลดจ านวนสตวไดงาย

9. ขอใดคอขอดของการผสมเทยมในสตว ก. สามารถผสมพนธสตวทเปนเครอญาต ข. สามารถผสมพนธสตวทไมใชเครอญาต ค. เพมความก าหนดของพอพนธ ง. ประหยดตนทนการเลยงดพอพนธ จ. งายตอการปฏบต

10. เทคโนโลยชวภาพใดกอใหเกดการดดแปรพนธกรรมในสตว ก. การหมก ข. การผสมเทยม ค. โคลนนง ง. การถายฝากยน จ. การเลอกเพศ

10

ตอนท 4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 4.1.1 ประเภทของพนธสตว 4.1.2 ความส าคญของการปรบปรงพนธสตว

4.1.3 ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว แนวคด

1. ประเภทของพนธสตวทเลยงในประเทศไทยประกอบดวยพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ พนเมอง และลกผสม สตวเหลานเปนแหลงพนธกรรมทส าคญในการปรบปรงพนธเนองจากแตละกลมพนธมความหลากหลายและมขอดขอดอยทแตกตางกนไป

2. ความส าคญของการปรบปรงพนธสตวตอเกษตรกรและผทเกยวของ ไดแก พฒนาพนธใหมลกษณะดพงประสงค อนรกษและพฒนาพนธสตวพนเมอง ก าจดลกษณะผดปกต ความออนแอ และความพการ ทเกดจากพนธกรรมดอย ประหยดเงนตราออกนอกประเทศอนเนองจากการน าเขาพนธสตว และพฒนาการดานวชาการ

3. ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว ไดแก การจดเกบขอมล ความเขาใจในหลกการและหลกปฏบตของการปรบปรงพนธสตว วตถประสงคของการปรบปรงพนธ นโยบายของภาครฐ และอนๆ สงเหลานสงผลตอความส าเรจของการปรบปรงพนธใหบรรลตามเปาหมายทวางไว

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. ระบประเภทและขอดขอดอยของพนธสตวได 2. อธบายความส าคญของการปรบปรงพนธสตวตอเกษตรกรและผทเกยวของได 3. อธบายขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตวได

11

ตอนท 4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว ประเภทของพนธสตว

พนธสตวทนยมเลยงในประเทศไทย ไดแก 1. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ เปนพนธสตวทไดรบการพฒนาเพอตอบสนองความตองการ

ของผผลตและตลาด โดยมจดเดนในเรองของสมรรถภาพการผลต แตการจดการพนธสตวเหลานของเกษตรกรไทยยงคงตองประสบกบปญหาอนๆ อกหลายประการ

2. สตวพนเมอง เปนสตวทมอยในทองถนใดทองถนหนงมาเปนเวลานาน สตวพนเมองมขอดในเรองการปรบตวเขากบสภาพอากาศรอนชน ทนทานตอโรคและแมลง เล ยงงาย สามารถใชประโยชนจากอาหารคณภาพต า ใหลกดก และเหมาะสมกบระบบการเกษตรพนบาน

3. ลกผสม ประเทศไทยนยมการผสมขามพนธในสตวหลายชนด สวนใหญเปนการผลตลกผสมเพอน าไปขนสงตลาด ซงรปแบบการผสมขามพนธอาจเปนการผสมพนธระหวางสตวพนธแททน า เขาจากตางประเทศกบสตวพนเมอง และระหวางสตวพนธแททน าเขาจากตางประเทศดวยกนเอง ขอดของการผลตลกผสมจากระบบการผสมขามพนธมหลายประการ แตกมขอจ ากดดานการจดการและดานชววทยาทเกษตรกรตองประสบ ความส าคญของการปรบปรงพนธสตว

1. เพอพฒนาพนธสตวเศรษฐกจใหมลกษณะดเดนพงประสงค เชน เจรญเตบโตเรว น าหนกตวเมอสงตลาดมาก เปอรเซนตซากสง ความหนาของไขมนสนหลงบาง จ านวนลกหยานมตอแมมาก ใหผลผลตนมมาก

2. เพออนรกษพนธสตวพนเมองใหคงอย ไมสญหายไปจากระบบการผลตของประเทศ อกทงพฒนาพนธสตวพนเมองโดยการน าไปผสมขามพนธกบพนธตางประเทศ เพอผลตลกผสมทสามารถปรบตวอยไดในสภาพแวดลอมของไทย

3. เพอก าจดลกษณะผดปกต ความออนแอ และความพการ ทเกดจากพนธกรรมดอย ซงพบเหนในสตวเศรษฐกจ บางชนดหรอบางพนธ

4. เพอพฒนาพนธขนเองภายใตสภาพแวดลอมและการจดการของเกษตรกรไทย ท าใหเกษตรกรไดพนธสตวทสามารถปรบตวและใหผลผลตดตามตองการ อกทงประหยดเงนตราจากการน าเขาพนธสตวจากตางประเทศ

5. เพอพฒนาการดานวชาการ โดยกระตนใหเกดการศกษาวจยอยางตอเนอง และพฒนาความกาวหนาทางวชาการหลายแขนง เชน วชาการผสมพนธสตว วชาการพนธศาสตรประชากร วชาการพนธศาสตรโมเลกล และวชาการขยายพนธสตว ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว

ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตวใหประสบผลส าเรจ ไดแก

12

1. ควรมการจดเกบขอมลพนธประวตและการใหผลผลตของสตวในฝง เพอน ามาใชในการประเมนความ สามารถทางพนธกรรมของสตวส าหรบการคดเลอก

2. เกษตรกรควรมความรความเขาใจในหลกการและหลกปฏบตของการปรบปรงพนธสตว 3. การก าหนดวตถประสงคการปรบปรงพนธสตวควรชดเจน และลกษณะทปรบปรงควรมความเกยว

เนองกนในทศทางเดยวกน 4. นโยบายของภาครฐควรสนบสนนการวจยและพฒนาพนธสตวขนเองภายในประเทศ 5. ขอควรค านงถงอนๆ เชน ความแตกตางทางความสามารถของตวสตวในภายฝงซงสงเกตไดจากความ

ผนแปรของลกษณะปรากฏ ความถกตองและนาเชอถอของการประเมนความสามารถทางพนธกรรมของสตว -----------------------------------------------------------------

กจกรรม 4.1.1 จงบอกประเภทของพนธสตวทเลยงในประเทศไทย บนทกตอบกจกรรม 4.1.1

กจกรรม 4.1.2 จงบอกความส าคญของการปรบปรงพนธสตว

บนทกตอบกจกรรม 4.1.2

13

กจกรรม 4.1.3 จงบอกขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว

บนทกตอบกจกรรม 4.1.3

14

ตอนท 4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 4.2.1 ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ 4.2.2 การปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธสตว 4.2.3 การปรบปรงพนธโดยการวางแผนผสมพนธสตว แนวคด

1. ลกษณะปรากฏของสตวจ าแนกไดสองประเภทคอ ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ ลกษณะทงสองประเภทแตกตางกนในเรองความผนแปรของลกษณะ การควบคมทางพนธกรรม อทธพลทางสภาพแวดลอมตอการแสดงออกของลกษณะ และแนวทางการปรบปรงลกษณะ

2. กระบวนการทใชในการปรบปรงพนธสตวประกอบดวยการคดเลอกพนธสตวและการวางแผนผสมพนธสตว การคดเลอกพนธสตวเปนการตดสนใจวาควรคดเลอกสตวตวใดไวเปนพอแมพนธ กอนทจะน าไปผสมพนธผลตลกหลานทดตามแผนการผสมพนธตอไป

3. การวางแผนผสมพนธสตวเปนการก าหนดคผสมพนธ ซงแผนการผสมพนธสตวจ าแนกไดเปนสามประเภท คอ การผสมพนธโดยพจารณาจากลกษณะทปรากฏภายนอก การผสมพนธระหวางเครอญาต และการผสมขามพนธ

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. ระบประเภทและความแตกตางของลกษณะปรากฏในสตวได 2. อธบายความส าคญและวธการคดเลอกพนธสตวได 3. อธบายความส าคญและวธการวางแผนผสมพนธสตวได

15

ตอนท 4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว

ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ ลกษณะปรากฏของสตวจ าแนกไดเปนสองประเภทคอ ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ ลกษณะ

คณภาพเปนลกษณะทถกควบคมโดยยนจ านวนนอยคและอทธพลของยนทจบคกนเปนแบบขม สภาพแวดลอมไมมผลตอการแสดงออกของลกษณะคณภาพ เชน ลกษณะขนงอกเรวในไก ลกษณะคอเปลอยในไก ลกษณะสขนในโค และลกษณะการมเขาในโค ขณะทลกษณะปรมาณเปนลกษณะทถกควบคมดวยยนจ านวนมาก ยนแตละคมผลตอการแสดงออกของลกษณะปรากฏเพยงเลกนอย และการแสดงออกของลกษณะปรมาณมความผนแปรแบบตอเนอง ไมอาจจ าแนกเปนกลมหรอพวกไดเดดขาด เชน น าหนกตว อตราการเจรญเตบโต น าหนกซาก จ านวนลกเมอหยานมตอแมตอป อายเมอใหลกตวแรก ปรมาณนมตอระยะการใหนม การปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธสตว

1. วธการคดเลอกพนธสตวจ าแนกตามแหลงขอมล ม 4 วธ คอ การคดเลอกจากบนทกของตวสตว การคดเลอกจากบนทกของบรรพบรษหรอพนธประวต การคดเลอกจากบนทกของญาตขางเคยง และการคดเลอกจากบนทกของลก

2. วธการคดเลอกพนธสตวตามจ านวนลกษณะทตองการปรบปรง ม 3 วธ คอ การคดเลอกครงละลกษณะ การคดเลอกหลายลกษณะพรอมกน และการคดเลอกโดยใชดชนการคดเลอก การปรบปรงพนธโดยการวางแผนผสมพนธสตว

วธการผสมพนธสตว ไดแก 1. การผสมพนธโดยพจารณาจากลกษณะปรากฏภายนอก ม 2 วธ ไดแก การผสมพนธระหวางสตวท

มลกษณะปรากฏภายนอกคลายคลงกน และการผสมพนธระหวางสตวทมลกษณะปรากฏภายนอกแตกตางกน 2. การผสมพนธระหวางเครอญาต จ าแนกได 2 กรณคอ การผสมพนธแบบเลอดชด และการผสมพนธ

ในสายตระกล 3. การผสมขามพนธ จ าแนกได 3 แบบ คอ การผสมขามแบบสนสด การผสมขามพนธแบบตอเนองหรอ

การผสมขามแบบหมนเวยน และการผสมพนธแบบยกระดบเลอด ------------------------------------------------------------------------

16

กจกรรม 4.2.1 ลกษณะปรากฏในสตวจ าแนกไดกประเภท อะไรบาง

บนทกตอบกจกรรม 4.2.1

กจกรรม 4.2.2 การคดเลอกพนธสตวท าไดกวธ อะไรบาง

บนทกตอบกจกรรม 4.2.2

กจกรรม 4.2.3 การวางแผนผสมพนธสตวมกวธ อะไรบาง

บนทกตอบกจกรรม 4.2.3

17

ตอนท 4.3 เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 4.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 4.3.1 เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตว 4.3.2 เทคโนโลยชวภาพอนๆ แนวคด

1. เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตวทเกยวของกบการปรบปรงพนธ ไดแก การผสมเทยม การยายฝากตวออน การปฏสนธในหลอดแกว โคลนนง และการเลอกเพศ

2. เทคโนโลยชวภาพอนๆ ทใชในการปรบปรงพนธสตว ไดแก การใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอกและการถายฝากยน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 4.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายหลกการและความส าคญของการผสมเทยม การปฏสนธในหลอดแกว โคลนนง และการ

เลอกเพศได 2. อธบายหลกการและความส าคญของการใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอกและการถายฝากยน

ได

18

ตอนท 4.3 เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตว

เทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธสตวทมความส าคญตอการเพมประสทธภาพในการปรบปรงพนธ ไดแก

1. การผสมเทยม เปนการผสมพนธสตวโดยไมตองใหสตวเพศเมยผสมพนธกบเพศผโดยตรง เพยงแตผท าการผสมเทยมฉดน าเชอจากพอพนธเขาไปในชองคลอดของแมพนธในระยะเปนสด

2. การยายฝากตวออน เปนการท าใหแมพนธสามารถใหลกครงละหลายตว โดยกระตนใหแมพนธสามารถ ตกไขหลายใบ แลวชะลางไขไปฝากไวกบแมอนอมทองและคลอดลกแทน

3. การปฏสนธในหลอดแกว เปนการน าเอาไขมาผสมกบอสจนอกรางกายสตว เชน ในหลอดทดลองหรอจานส าหรบเพาะเลยง เมอตวออนทไดรบการปฏสนธพฒนาจนถงระยะทเหมาะสมจงน าไปฝากในมดลกของแมทเตรยมไว เพอใหตงทองจนครบก าหนดคลอด

4. โคลนนง เปนการเพมจ านวนสตวทมพนธกรรมคลายคลงกน วธการ เชน การตดแบงเซลลจากตวออน ออกเปนสองสวนหรอสสวนเทาๆ กน แลวน าไปฝากในแมตวรบ (แมอมบญ) เพอใหไดลกสตวจ านวนสองหรอสตว ทมองคประกอบทางพนธกรรมเหมอนกนเพราะมาจากไขใบเดยวกน และการยายฝากนวเคลยสของเซลลรางกาย

5. การเลอกเพศ เปนวธการก าหนดเพศในปศสตว โดยแยกตวอสจทมโครโมโซม X ออกจากตวอสจทมโครโมโซม Y ในน าเชอ แลวน าอสจไปผสมเทยมกบสตวเพศเมยเพอใหลกสตวตามเพศทตองการ เทคโนโลยชวภาพอนๆ

เทคโนโลยชวภาพอนๆ ทน ามาใชในการปรบปรงพนธสตว ไดแก 1. การใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอก เปนการคดคนเทคนคในการศกษาระดบโมเลกลเพอให

ทราบการเรยงล าดบของนวคลโอไทด ซงเปนองคประกอบของยนทอยใกลชดกบยนทควบคมลกษณะทตองการปรบปรง และเรยกยนทสามารถตรวจหาไดนวายนเครองหมาย ปจจบนการใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอกพอแมพนธสามารถท าท าตงแตระยะเลก เพอเพมประสทธภาพการปรบปรงพนธใหกาวหนาเรวยงขน

2. การถายฝากยน เปนการถายยนทควบคมลกษณะอนพงประสงคจากสตวในประชากรหนงไปไวในหนวยพนธกรรมของสตวในอกประชากรหนง เพอใหสตวในประชากรทสองมลกษณะตามตองการ

------------------------------------------------------------------------

19

กจกรรม 4.3.1 จงยกตวอยางเทคโนโลยการขยายพนธทน ามาใชในการปรบปรงพนธสตวจ านวนสามตวอยาง

บนทกตอบกจกรรม 4.3.1

กจกรรม 4.3.2 จงยกตวอยางเทคโนโลยชวภาพอนๆ ทน ามาใชในการปรบปรงพนธสตวจ านวนสองตวอยาง

บนทกตอบกจกรรม 4.3.2

20

แนวตอบกจกรรมหนวยท 4 พนธและการปรบปรงพนธสตว ตอนท 4.1 ความรทวไปเกยวกบพนธและการปรบปรงพนธสตว แนวตอบกจกรรม 4.1.1 ประเภทของพนธสตวทเลยงในประเทศไทย ไดแก สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ สตวพนเมองทอาศยอยในประเทศไทยมาเปนเวลานาน และลกผสมทเกดจาการผสมขามพนธ แนวตอบกจกรรม 4.1.2 ความส าคญของการปรบปรงพนธสตว ไดแก พฒนาพนธสตวเศรษฐกจใหมลกษณะดเดนพงประสงค อนรกษและพฒนาพนธสตวพนเมอง ก าจดลกษณะผดปกต ความออนแอ และความพการ ทเกดจากพนธกรรมดอย ประหยดเงนตราออกนอกประเทศอนเนองจากการน าเขาพนธสตว และพฒนาการดานวชาการ แนวตอบกจกรรม 4.1.3

ขอควรค านงถงในการปรบปรงพนธสตว ไดแก ควรมการจดเกบขอมลพนธประวตและการใหผลผลตของสตวในฝง เกษตรกรควรมความรความเขาใจในหลกการและหลกปฏบตของการปรบปรงพนธสตว การก าหนดวตถประสงคการปรบปรงพนธสตวควรชดเจน และลกษณะทปรบปรงควรมความเกยวเนองกนในทศทางเดยวกน นโยบายของภาครฐควรสนบสนนการวจยและพฒนาพนธสตวขนเองภายในประเทศ และอนๆ ตอนท 4.2 หลกพนฐานในการปรบปรงพนธสตว แนวตอบกจกรรม 4.2.1

ลกษณะปรากฏในสตวจ าแนกไดสองประเภท ไดแก ลกษณะคณภาพและลกษณะปรมาณ แนวตอบกจกรรม 4.2.2

การคดเลอกพนธสตว ไดแก (1) การคดเลอกพนธสตวจ าแนกตามแหลงขอมล เชน การคดเลอกจากบนทกของตวสตว การคดเลอกจากบนทกของบรรพบรษหรอพนธประวต การคดเลอกจากบนทกของญาตขางเคยง และการคดเลอกจากบนทกของลก และ (2) การคดเลอกพนธสตวตามจ านวนลกษณะทตองการปรบปรง เชน การคดเลอกครงละลกษณะ การคดเลอกหลายลกษณะพรอมกน และการคดเลอกโดยใชดชนการคดเลอก แนวตอบกจกรรม 4.2.3

การวางแผนผสมพนธสตว ไดแก การผสมพนธโดยพจารณาจากลกษณะทปรากฏภายนอก การผสมพนธระหวางเครอญาต และการผสมขามพนธ

21

ตอนท 4.3 เทคโนโลยชวภาพทใชในการปรบปรงพนธสตว แนวตอบกจกรรม 4.3.1

ตวอยางเทคโนโลยการขยายพนธทน ามาใชในการปรบปรงพนธสตว เชน การผสมเทยม การยายฝากตวออน และการปฏสนธในหลอดแกว แนวตอบกจกรรม 4.3.2

ตวอยางเทคโนโลยชวภาพอนๆ ทน ามาใชในการปรบปรงพนธสตว เชน การใชโมเลกลเครองหมายเพอการคดเลอกและการถายฝากยน

22

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 4 วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง “พนธและการปรบปรงพนธสตว” ค าแนะน า ขอใหนกศกษาอานค าถาม แลวเขยนวงกลมลอมรอบขอค าตอบทถกตองทสด

1. สตวเศรษฐกจพนธใดทไมมการเลยงในประเทศไทย ก. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศ ข. สตวพนเมอง ค. ลกผสม ง. สตวพนธแททมถนก าเนดในตางประเทศและสตวพนเมอง จ. ไมมขอใดถก

2. ขอใดคอความส าคญของการปรบปรงพนธสตว ก. ไดสตวพนธใหมทมรปรางหนาตาแตกตางจากสตวพนธเดม ข. ไดสตวพนธใหมทมรปรางหนาตาคลายคลงกบสตวพนธเดม ค. ไดสตวพนธใหมทมประสทธภาพการผลตผนแปรตามสภาพแวดลอม ง. ไดสตวพนธใหมทมประสทธภาพการผลตคงทภายใตสภาพแวดลอมทตางกน จ. ไดสตวพนธใหมทมประสทธภาพการผลตด

3. ขอใดเปนปญหาตอการปรบปรงพนธสตวใหประสบผลส าเรจ ก. นกวชาการทเชยวชาญดานการปรบปรงพนธสตวมนอย ข. นโยบายจากภาครฐไมชดเจน ค. ความไมเสถยรภาพของรฐบาล ง. วตถประสงคของการปรบปรงพนธสตวไมทนสมย จ. ความยากจนของเกษตรกร

4. ขอใดกลาวถงลกษณะปรมาณในสตวไดถกตอง ก. ลกษณะทปรากฏสามารถจดกลมได ข. สภาพแวดลอมมอทธพลตอการแสดงออกของลกษณะ ค. ถกควบคมดวยยนนอยค ง. อทธพลของยนแบบขม จ. ปรบปรงลกษณะโดยพจารณาจากลกษณะปรากฏ

5. ขอใดคอตวอยางลกษณะปรมาณในสตวปก ก. ลกษณะขนยอย ข. ลกษณะน าหนกตว ค. ลกษณะขนงอกเรว ง. ลกษณะคอเปลอย จ. ลกษณะสหนง

23

6. ขอใดคอประเภทของการคดเลอกพนธสตวตามลกษณะผกระท า ก. การคดเลอกตามสภาพทอยอาศย ข. การคดเลอกตามสรรวทยาการสบพนธของสตว ค. การคดเลอกตามธรรมชาตและการคดเลอกโดยมนษย ง. การคดเลอกตามสภาพทางภมศาสตร จ. การคดเลอกตามสภาพทางนเวศวทยา

7. ขอใดคอแผนการผสมพนธสตวโดยพจารณาจากลกษณะปรากฏภายนอก ก. การผสมพนธระหวางสตวทเปนเครอญาต ข. การผสมพนธระหวางสตวทไมใชเครอญาต ค. การผสมพนธระหวางสตวทมลกษณะปรากฏภายนอกทแตกตางกน ง. การผสมพนธระหวางสตวทมถนก าเนดเดยวกน จ. การผสมพนธระหวางสตวตางพนธ

8. ขอใดคอขอดของแผนการผสมพนธระหวางสตวทเปนเครอญาต ก. เหนผลรวดเรว ข. ความส าเรจในการปรบปรงพนธเกอบรอยเปอรเซนต ค. สตวภายในฝงมลกษณะทสม าเสมอ ง. งายตอการปฏบต จ. ไมพบขอเสย

9. ขอใดคอขอดของโคลนนงในสตว ก. สามารถผสมพนธสตวทเปนเครอญาต ข. สามารถผสมพนธสตวขามพนธ ค. ลดจ านวนครงในการใชงานพอพนธ ง. เพมจ านวนสตวทมพนธกรรมด จ. งายตอการปฏบต

10. เทคโนโลยชวภาพใดกอใหเกดสตวดดแปรพนธกรรม ก. การหมก ข. การผสมเทยม ค. โคลนนง ง. การถายฝากยน จ. การเลอกเพศ

24

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท 4

กอนเรยน หลงเรยน 1. จ. 2. จ. 3. ข. 4. ข. 5. ข. 6. ค. 7. ค. 8. ค. 9. ง. 10. ง.

1. จ. 2. จ. 3. ข. 4. ข. 5. ข. 6. ค. 7. ค. 8. ค. 9. ง.

10. ง.

บรรณานกรม กนก ภาวสทธไพศฐ และยนด กตยานนท “โคลนนงในสตวเศรษฐกจ” หนา 97-117 ใน โคลนนง เทคโนโลย

สะทานโลก บรรณาธการ: ยงยทธ ยทธวงศ และศภชย หลอโลหะการ พมพครงท 2 กรงเทพฯ มลนธบณฑตยสภาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย 2547

จรญ จนทลกขณา และศรลกษณ วงสพเชษฐ “ความส าคญของการปรบปรงพนธและการขยายพนธสตว” ใน เอกสารการสอนชดวชาการปรบปรงพนธและการสบพนธสตว หนวยท 1 เลมท 1 หนา 1-44 นนทบร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2543

ชนนทร เจรญพงศ วฒนา อครเอกฒาลน และประธาน ประเสรฐวทยาการ ทางเลอกใหมของมนษยในศตวรรษท 21 จเอมโอ นวตกรรมเทคโนโลยชวภาพสมยใหม กรงเทพฯ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

มณฑชา พทซาค า และจตตมา กนตนามลลกล “หลกการคดเลอกพนธสตว” ใน เอกสารการสอนชดวชาการปรบปรงพนธและการสบพนธสตว หนวยท 6 เลมท 1 หนา 241-279 นนทบร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2543

นตยา เลาหะจนดา ววฒนาการของสตว กรงเทพฯ ส านกพมพรวเขยว 2539 นตยศร แสงเดอน และสมพนธ คมภรานนท เทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร พมพครงท 2 กรงเทพฯ

ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2549

25

พงษชาญ ณ ล าปาง “หลกพนฐานเกยวกบการปรบปรงพนธ” ใน เอกสารการสอนชดวชาการปรบปรงพนธและการสบพนธสตว หนวยท 5 เลมท 1 หนา 203-239 นนทบร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2543

พงษชาญ ณ ล าปาง “แผนการผสมพนธสตว” ใน เอกสารการสอนชดวชาการปรบปรงพนธและการสบพนธสตว หนวยท 7 เลมท 1 หนา 281-328 นนทบร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2543

ยอดชาย ทองไทยนนท การปรบปรงพนธสตวเชงปฏบตการ กรงเทพฯ กลมพฒนาวชาการปศสตวและกองบ ารงพนธสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ 2552

สมชาย ศรพล หลกการเลยงสตว นครสวรรค มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค (2549) คนคนวนท 1 มถนายน 2553 จากเวลดไวดเวบ : http://www.nsru.ac.th/e-learning/animals/index.php

หทยา กาววงศ อณพนธศาสตร ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม พมพครงท 2 เชยงใหม หางหนสวนจ ากด บญไชยการพมพ 2549

Bourdon, R.M. Understanding Animal Breeding. 2nd Edition. Upper Saddle River, New Jersey : Prentice Hall, Inc., 2000.

“The Cloning Experiment Dolly the Sheep.” (2009). Retrieved June 1, 2010 from the World Wide Web : http://www.bootstrike.com

Ensminger, M.E. Dairy Cattle Science. 3rd Edition. Danville, Illinois : Interstate Publishers, Inc., 1993.

Sivarajasingam S., B. Kinghorn and J. Van der Werf. Animal Breeding and Genetics for the Tropics. Armidale, New South Wales : University of New England, 1998.