1

บทท ๑ บทน ำ

๑.๑ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ การใชชวตของมนษยทอาศยอยในสงคมซงประกอบดวยประชาชนเปนจ านวนมากเมอรวมตวกนเปนหมบาน อ าเภอ จงหวดและประเทศ เมอเปนเชนนจงตองมการบญญตขอปฏบตเพอใหอยรวมกนอยางสนตสข เมอผานมาชวงระยะเวลาหนงแนวคดเรองศาสนา เพอกลอมเกลาประชาชนใหมความประพฤตตามทผปกครองตองการจงตองมหลายๆ ดาน เชน กฎหมายขอบงคบตาง ๆ ซงมบทลงโทษตามระดบของความผด ดงนนวธการอยางหนงทชนชนปกครองน ามาใชนนคอ ความชอทางศาสนาทมแตครงโบราณถกน ามาเปนเครองมอชนดหนงส าหรบชวยให การปกครองเปนไปตามแนวทางทคณะผปกครองไดก าหนดไวใหงายยงขน พระพทธศาสนา เชนเดยวกนทมววฒนาการมากวา ๒,๕๐๐ ป มพระไตรปฎกเปนขอค าสอนส าคญ ทเปนหลกในการน ามาเปนหลกเกณฑ แบบอยางในการด าเนนชวตของประชาชน นอกจากนน ชาดก ซงเปนเรองเลาถงเหตการณทพระพทธเจาทรงเวยนวายตายเกด เสวยพระชาตเปนพระโพธสตวถอก าเนดในชาตตางๆ ไดพบปะผจญกบเหตการณตางๆ ทงดและราย แตไดพยายามท าความดมาโดยตลอด จนในทสดไดเปนพระพทธเจาในพระชาตสดทาย เรองราวชาดกตางๆ ปรากฏอยในพระสตตนตปฎกขททกนกาย ชาดก เลมท๒๗ และ เลมท๒๘ มทงหมด ๕๔๗ เรอง โดยแบงออกเปนนบาตตางๆ ได ๒๒ นบาต ชาดกทปรากฏในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก เลมท๒๗ และเลมท๒๘น มปรากฏเฉพาะพระคาถาเทานน ไมมการกลาวถงเหตการณ หรอบคคลตางๆ อยางชดเจน เหมอนในชนอรรถกถาชาดก เชน ขอความใน สวรรณสามชาดกวา “ใครกนหนอใชลกศรยงเราผประมาท ก าลงน าน าไปอย กษตรย พราหมณ แพศย คนไหนแอบซมยงเรา” ฉะนน เราจงไมสามารถทจะทราบวาพระพทธเจาตรสไวเมอใด และมเนอความสมบรณอยางไรบาง สวนเนอหารายละเอยดของนทานชาดกแตละเรองนน ปรากฏชดเจนอยในชนอรรถกถา เพราะมการกลาวถงเรองราวตางๆ ไวอยางละเอยด กลาวคอ เรมตงแตเรองราวทเกดขนในปจจบนทเรยกวาอปปตตเหต เปนเหตใหพระพทธองคทรงแสดงนทานชาดก ประกอบอนเปนเรองในอดตชาตของพระพทธองคบาง ของบคคลทเปนตนเหตใหทรงแสดงนทานชาดกบางหรอเรองราวของ ผทมความตองการอยากทราบประวต ในอดตชาตของบคคลนน แลวสรปวามใครมาเกดในสมยพทธองค

2

บรรดาชาดกทง ๕๔๗ เรองน ชาดก ๑๐ เรองสดทายในมหานบาตชาดก คอ เตมยชาดก มหาชนกชาดก สวรรณสามชาดก เนมราชชาดก มโหสถชาดก ภรทตตชาดก จนทกมารชาดก มหานารทกสสปชาดก วธรชาดก และเวสสนดรชาดก เปนเรองราวเกยวกบการบ าเพญบารม ๑๐ ทศทโดดเดนทสด ปรากฏอยในพระไตรปฎกเลมท ๒๘ ชอ พระสตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก เปนชาดกทคนไทยใหความสนใจและใหความส าคญมากกวาชาดกอนๆ สวรรณสามชาดก เปนชาดกหนงในจ านวน ๑๐ เรองในมหานบาตชาดกน กลาวถงการบ าเพญเมตตาบารมของพระโพธสตว โดยเนอเรองเรมจากการตรสปรารภภกษรปหนงทบวชมาได ๑๒ พรรษา ตองการลาสกขาไปปรนนบตบดามารดาของตน ทก าลงตกระก าล าบาก ตองขอทานชาวบานเลยงชวตในแตละวน ไดฟงธรรมเทศนาชอมาตโปสกสตรท พระพทธเจาก าลงแสดงแกพทธบรษท ท าใหทานเปลยนความคดใหมวาบวชเปนพระกสามารถเลยงดบดามารดาไดจงไดตดสนใจไมลาสกขา อาศยอาหารทได จากการบณฑบาตเปน ตนเลยงดทานทงสองจนตนเองผายผอม แตทานกไดรบค าตฉนนนทาจากเพอนสหธรรมกวาเปนผท าสทธาไทย ใหตกไปโดยอางวาพระพทธเจาไม ทรงอนญาตใหภกษประพฤตเชนนท าใหทานล าบากใจมาก จงไดหยดการปรนนบตบดามารดาไปพกหนง เรองราวการปรนนบตบดามารดาทราบถงพระพทธเจา พระพทธองคทรงกลบตรสสรรเสรญวาเปนเรองทดงามบณฑตสรรเสรญ แมพระพทธองคกเคยไดปรนนบตมาในอดตชาตเหมอนกน แลวทรงเลาเรองราวในอดตชาตของพระพทธองคเกยวกบ ๒ ตระกลในหมบานแหงหนงทตงอยคนละฟากฝงแมน าไดท ากตกากนวา หากครอบครวใครไดลกชายหรอหญงโตขนจะใหแตงงานกน ในกาลตอมาทงสองตระกลกไดลกชายและหญงสมปรารถนา เมออายครบ ๑๖ ปกใหทงสองคนนแตงงานกนโดยการคลมถงชน จ าใจตองแตง ทงๆทไมยงเกยวกบประเวณเพราะทงสองเปนสตวพรหมโลก ในทสด ทงสองคนนกไดออกบวชเปนดาบสเจรญเมตตาจตอยในปาหมพานต ตอมา มบตรดวยกนหนงคนชอวาสวรรณสามกมารตามค าแนะน าของทาวสกกะ เมอทงสองคนนตาบอด เพราะโดนงเหาพนพษเขาตาในขณะหลบฝนบนจอมปลวกแหงหนง สวรรณสามกมารกท าหนาทเปนลกทดเลยงดทานทงสองเรอยมา วนหนงขณะทสวรรณสามกมารไปตกน าไดถกพระเจาปลยกษแผงศรยงเพอพสจนวาเปนเทวดาหรอนาคไดรบทกขเวทนาแสนสาหสแตกไมโกรธตอพระองคและสงส าคญทสดคอสวรรณสามกมารไมเคยคดหวงใยในชวตตนเองเลยทงๆ ทถกยงดวยลกศรอาบยาพษ กลบเปนหวงชวตผทอยเบองหลง คอบดามารดาทง

3

สองผตาบอด กลววาทานทงสองจะอดตายไมมใครดแล สดทายสวรรณสามกมารกสามารถฟนคนชพไดทงๆทถกยงดวยลกศรอาบยาพษเพราะแรงสจจกรยาทบดามารดาและเทพธดาไดตงใจท าสตยาธษฐานถงคณงามความดทลกสวรรณสามกมารไดปฏบตตอตนไมเคยขาดตกบกพรองนน ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาเรองสวรรณสามชาดก ทงในแงของความหมายและความเปนมา รวมทงวเคราะหหลกรฐศาสตร ในวรรณคดเรองน และอทธพลทมตอสงคมไทยในดานตางๆ

๑. ๒ วตถประสงคของกำรวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาความหมายและความเปนมาของสวรรณสามชาดก ๑.๒.๒ เพอศกษาวเคราะหรฐศาสตร ทปรากฏอยในสวรรณสามชาดก

๑. ๓ ค ำจ ำกดควำมในกำรวจย หมายและความเปนมา หลกธรรมและอทธพลทมตอสงคมไทย ๑.๓.๑ สวรรณสำม หมายถง พระนามของพระพทธเจาทยงเสวยพระชาตเปนสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญเมตตาบารมเปนส าคญ ๑.๓.๒ ชำดก หมายถง เรองราวเกยวกบอดตชาตของพระพทธเจา สมยทยงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวบ าเพญบารมตางๆ ๑.๓.๓ รฐศำสตร ฮาเบอรมาสอธบายวา เปนหลกเพอการสรางกรอบแนวคดของฮาเบอรมาสทจะนาไปสการศกษาแนวคดวธการศกษารฐศาสตรแนวพฤตกรรมศาสหมายถงในดานวธการในการวจยจะเปนการศกษาดวยวธการวเคราะหตวบทปฐมภมของ ฮาเบอรมาสเปนหลกเพอการสรางกรอบแนว คดของฮาเบอรมาสทจะนาไปสการศกษาแนวคดและ วธการ ศกษารฐศาสตรแนวพฤตกรรมศาสตร จนถง การวพากษแนวคดและวธการศกษารฐศาสตร แนวพฤตกรรมศาสตร

๑. ๔ ขอบเขตของกำรวจย ในการวจยครงน ผวจยท าการศกษาเฉพาะเรองราวเกยวกบสวรรณสามชาดกในแงของความหมายความ ส าคญ ก าเนด องคประกอบ เนอหาสาระ เปนตน รวมทงวเคราะหหลกรฐศาสตร ทปรากฏในสวรรณสามชาดก

4

๑. ๕ วธด ำเนนกำรวจย การศกษาวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Method) ซงใชวธการรวบรวมขอมลและการศกษาขอมลจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของ ( Documentary Research) โดยมวธการด าเนน การวจยดงน ๑.๕.๑ รวบรวมขอมลจากเอกสารชนปฐมภม ( Primary Source ) โดยรวบรวมขอมลจากพระไตรปฎก ๑.๕.๒ รวบรวมขอมลจากเอกสารชนทตยภม (Secondary Source) โดยรวบรวมขอมลทเปนอรรถกถา ฎกา และเอกสารงานวจยอนๆ ทเกยวของ ๑.๕.๓ ศกษา และวเคราะหขอมล ๑.๕.๔ เรยบเรยงขอมล และน าเสนอผลการวจย ๑.๕.๕ สถานทใชในการคนควาหาขอมล ไดแก หอง สมด มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตอบลราชธาน อนเทอรนด

๑. ๖ ทบทวนเอกสำรและ งำนวจยทเกยวของ ๑.๖.๑ สมเดจพระเทพรตนรำชสดำ ฯ สยำมบรมรำชกมำร ไดทรงพระราชนพนธเรอง “ทศบารมในพทธศาสนาเถรวาท” ไดกลาวถงภาพจตรกรรมฝาผนงเรองทศชาตไวตอนหนงวา พระอารามตางๆ ในประเทศไทยทมภาพเขยนบนฝาผนงมอยมาก พระอโบสถทประดษฐานพระพทธปฏมา มกจะมภาพแสดงเรองไตรภม มสวรรคชนตางๆ และภมอนๆ อยทดานหมกลองหลงพระปฏมา ดานหนาพระปฏมานยมท าภาพมารวชย สวนดานขางมกจะเปนภาพเลาเรองตางๆ เปนภาพพทธประวตบาง ภาพชาดกบาง ภาพวรรณคดบาง ทมมากทสดคอภาพทศชาต ซงแสดงถงพระโพธสตวบ าเพญบารมตางๆ ภาพเหลานถอไดวาเปนภาพส าหรบประกอบค าสอนของพระสงฆ ซงมกจะใชเรองชาดกเปนเรองสาธกในการแสดงพระธรรม เทศนา ท าให ผฟงเหนภาพประกอบไปดวย และจะไดมความซาบซงในรสพระธรรมยงขน ๑.๖.๒ พระมหำบญเรยน ปภงกโร (พลำพนธ) ไดท าการวจยเรอง “การศกษาแนวความคดเรองเมตตาในพทธปรชญาเถรวาท ”ผลของการวจยนนพบวาเมตตาเปนหลกธรรมท ส าคญในทาพระพทธศาสนาทงในระดบพนฐาน คอท าใหคนทงหลายเออเฟอซงกนและกน ไมท าลาย ไมเบยดเบยนกนและกน อยรวมกนอยางสนตสข ระดบกลาง คอชวยพฒนาจตใหสะอาดบรสทธหมดลดกเลส ลดปญหา ขจดความทกขใหเบาบาง มความเหนแกตวนอยลงกอประโยชนใหเกดแกตนและสงคมสวนรวม ระดบสง คอท าใหคนหมดตวตน หมดกเลส หมดปญหา ไมมอาสวะเปนเครองยดเหนยวในจตใจหมายถงการบรรลพระนพพาน และยงไดกลาวถง

5

ความเกดขนแหงเมตตาวาเกดได๓ ทางคอทางกาย วาจาและใจ เมตตาอาจกอใหเกดโทษไดหากถกกเลสครอบง าหรอปราศจากปญญาควบคม พรอมทงกลาวถงอานสงสทจะ ไดจากการเจรญเมตตาตอเนองทงในขณะทมชวตอยและหลงจากตายไปแลว เชนไปบงเกดในพรหมโลกเปนตน ๑.๖.๓ โกวทย รำชวงศ ไดท าการวจยเรอง “หลกค าสอนเรองความกตญญกตเวทในพระพทธศาสนา กรณศกษาทศนะ ของคนชราวาดวยการทอดทงบพการในสงคมไทยพทธ” ซงผลการวจยเอกสารนนพบวา ความกตญญกตเวท คอความตระหนกรในคณของบคคลสตว และประโยชนสงของอน ทมตอตนเองทงโดยตรงและโดยออม แลวประกาศและตอบแทนคณนนตามความเหมาะสม ม ๕ ประเภทคอ ความกตญญตอบคคล กตญญตอสตว กตญญตอวตถ สงไมมวญญาณ และกตญญตอธรรม ความกตญญกตเวทสมพนธกบสมมาทฏฐในฐานะเกอกลกน และสมพนธกบหลกกรรมในฐานะมผลถงกนทงในชาตนและชาต หนาบพการทเนนในงานวจยครงนคอบดามารดา ถกยกยองในฐานะพเศษเปนพรหม บรพเทพบรพาจารยและอาหไนยบคคลหรอพระอรหนตของบตรธดา ควรทบตรธดาจะตองตระหนก ในบญคณแลวตอบแทนดวยการเลยงด ชวยท ากจธระด ารงวงศสกล ประพฤตตนใหสมควรไดรบทรพยมรดกและ ท าบญอทศไปใหเมอทานลวงลบไปแลว ปญหาการทอดทงบพการในสงคมไทยปจจบนนนมาจากสาเหตส าคญ ๔ ประการคอปญหาเศรษฐกจ ปญหาดานสขภาพ ปญหาดานสงคม การปรบตวใหเขากบสงคมปจจบนและปญหาเกยวกบความสมพนธ ในครอบครวแนวทางแกไขจงตองเรมทครอบครวกอน คอครอบครวตองเสรมสรางกนเอง โดยมความรกความเขาใจกนแลวจงใหรฐบาลหรอสงคมทเกยวของชวยสนบสนนอกแรง ๑.๖.๔ ดงนน ในงานวจยชนนกเปนหนงในงานวจยทลกขนมาตงคาถามและแสดงขอโตแยง ในประเดนการนาวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการศกษาทางรฐศาสตรเชนกน โดยขอวพากษ ตอแนวคดและวธการศกษารฐศาสตรแนว พฤตกรรมศาสตรนนจะวพากษ โดยอาศยแนวทางตามกรอบแนวคดของฮาเบอรมาสเปนสาคญ ในดานวธการในการวจยจะเปนการศกษาดวยวธการวเคราะหตวบทปฐมภมของ ฮาเบอรมาสเปนหลกเพอการสรางกรอบแนว คดของฮาเบอรมาสทจะนาไปสการศกษาแนวคดและ วธการศกษารฐศาสตรแนวพฤตกรรมศาสตร จนถง การวพากษแนวคดและวธการศกษารฐศาสตร แนวพฤตกรรมศาสตร ๑.๖.๕ การทผวจยไดใชแนวคดของ เจอรเกนฮาเบอรมาสเปนกรอบ ทงการศกษาและวพากษเปนเพราะ เจอรเกนต ฮาเบอรมาสไดเขารวมววาทะในประเดนการนาวธการศกษาทางวทยาศาสตร มาใชกบการศกษาทางสงคมศาสตรโดยตรงกบ คารล ปอปเปอร ( Karl Popper ) ในการประชมซงจดโดยสมาคมสงคมศาสตรแหงเยอรมนทเมอง Tubingen ในป 1961 ( Holub, 1991: 20 ) อกทง ฮาเบอรมาสยงไดเขยนหนงสอทเกยวของกบ

6

ประเดนดงกลาวออกมา 2 เลมคอ On Logic of Social Science และ Knowledge and Human Interests ประเดนในหนงสอทงสองเลมนอกจากจะเปนการทบทวนและนาเสนอแนวคดทฮาเบอรมาสไดจากการววาทะแลว ยงเปนการเสนอแนวทางการ ศกษาทเหมาะสมตอการศกษาทางสงคมศาสตรอกดวยอยางไร กตามขอวพากษของฮาเบอรมาสและ ขอเสนอของเขามไดกลาวถงแนวคดและ วธการศกษารฐศาสตรแนวพฤตกรรมศาสตรโดยตรง ดงนน ผวจยจงมหนาทในการนาเสนอแนวคดของฮาเบอรมาสและนามาสรางใหมเพอใชในการศกษาและเพอตอบคาถามสาคญในงานวจยชนน

๑. ๗ ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ในการศกษาวจยเรองสวรรณสามชาดกนมประโยชนทจะไดรบจากการวจย ดงน ๑.๗.๑ ท าใหทราบความหมายและความเปนมาของสวรรณสามชาดกไดอยางถกตอง ๑.๗.๒ ท าใหทราบหลกรฐศาสตร ทปรากฏในสวรรณสามชาดก ๑.๗.๓ ท าใหทราบถงอทธพลของสวรรณสามชาดกทมตอสงคมไทยในดานตางๆ

7

บทท ๒ ควำมหมำยและควำมเปนมำของเรองสวรรณสำมชำดก

ในบทนผศกษาอสระไดน าเรองราวความเปนมาของเรองสรรณสามชาดกมาน าเสนอ รวมทงความ หมายและความเปนมาเพอความเขาใจเปนเบองตน ดงน

๒. ๑ ควำมหมำยและควำมส ำคญของชำดก ๒.๑.๑ ควำมหมำยของชำดก ชาดกเปนเรองราวทรวบรวมเรองการบ าเพญบารมของพระโพธสตวทพระพทธเจาทรงแสดงแกพทธบรษทในสมยพทธกาล และพทธสาวกไดทรงจ าสบ ๆ กนมาดวยมขปาฐะกอนทจะมการจารกลงเปนลายลกษณอกษรในคมภรพระไตรปฎก ค าวา ชาดก มาจาก ชาต บทหนา เก ธาตในความออกเสยง, กลาว ส าเรจรปเปนชาตก (เปนบทวเสสนะของวตถ) แปลวา แสดงสงทเกดมาแลว หมายถง กลาวถงเรองราวทเกดขนในอดตของพระพทธเจา การใหความหมายของค าวา ชาดก พระอรรถกถาจารย และพระฎกาจารยไดใหความหมายไว ดงน ๑) ชาดก แปลวา “กลาวปรารภเหตเมอเกดเรองขน”

๒) ชาดก แปลวา “กลาว ตรส (หรอ) ประกาศ บรพจรยาของพระผมพระภาคเจาทเกด ม(หรอ)ประพฤตในกาลกอน” ๓) ชาดก แปลวา “เรองทเปนเหตตรส กลาว (หรอ)ประกาศ บรพจรยาของพระผมพระภาคเจาทเกด ม (หรอ) ประพฤตในกาลกอน” ๔) ชาดก แปลวา “ขอความททานกลาวแสดงจรยวตรของพระผมพระภาค ซงเกดมแลว ลวงไปแลว ในทน ทานหมายเอาชาดกบาล” ๕) ชาดก แปลวา “เรองทเปนเหตตรสถงความประพฤตของพระองค (พระผมพระภาค) ทเกดม(ใน)อดต” อนงการใหความหมายของค าวาชาดกในปจจบนมเอกสารงานวจยตลอดทงผรไดใหความหมายไว ดงน ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดใหความหมายไววา หมายถง เรองของพระพทธเจาทมมาในชาตกอนๆ ในสารานกรมวรรณคด ไดขยายความเพมเตมเอาไววา “ชาตก” มาจาก ภาษามคธแปลวา “เกดแลว” หมายถง เรองราวของพระพทธเจาและพระสาวกทเกดมาแลวในชาตกอนๆ ชาดกตาง ๆ จะกลาวถงพระพทธเจา

8

เมอยงเปนพระโพธสตว แสวงบญเพมพนบารมเพอหาทางหลดพน นบตงแตเปนสตวเดรจฉาน เปนมนษยและเทวดา กอนทจะมาประสตเปนเจาชายสทธตถะ ในสททนตธาตมาลา ไดใหความหมายไววา ชอวา ชาดก เพราะเปนเครองแสดงเรองราว (จรยวตร) ของพระผมพระภาคทเคยเกดหรอปฏบตมาแลว สชพ ปญญานภาพ ไดใหความหมายไววา ค าวา ชาตก หรอชาดก แปลวา ผเกดคอเลาถงการทพระพทธ เจาทรงเวยนวายตายเกด ถอก าเนดในชาตตางๆ ไดพบปะผจญกบเหตการณดบาง ชวบาง แตกไดพยายามท าความดตดตอกนมากบาง นอยบางตลอดมา จนเปนพระพทธเจาในชาตสดทาย เปลอง ณ นคร ไดใหความหมายไววา ชาดก หมายถงเรองราวของพระพทธเจาทมมาในชาตกอน เปนชอค าสอนหมวดหนงในพระพทธศาสนา พระธรรมโกศาจารย(ชอบ อนจาร) ไดใหความหมายไววา ชาดก ไดแกระเบยบค าททรงแสดงถงบรพจรยา คอความประพฤตทเคยทรงท ามาแตปางกอน หรอธรกจทเคยทรงท ามาแตชาตหนหลงรวมทงบรพกจของพระสาวกดวย ฐานสร ชาครตพงศ ไดใหความหมายไววา ค าวา ชาดก เมอกลาวตามมตของโบราณาจารยและในแงทเปนวรรณคดของพระพทธศาสนา ไดแกเรองพระโพธสตว หรออดตชาตของพระพทธเจาทไดแสดงบทบาท ความเปนวรบรษหรอบทบาทอนๆ ฉะนน ค านอาจแปลความหมายไดวา เรองของพระโพธสตว แตการแปลความหมายทใชกนทวไปนนกคอเรองพระชาตในอดตของพระพทธเจา นอกจากน ยงหมายถงการรวบรวมชาดกทปรากฏในพระไตรปฎกและคมภรอรรถกถาอกดวย ท.ดบบลว เดวดส (T.W. Rhys Davids) ผเชยวชาญภารตวทยา ไดอธบายค าวาชาดก ไวในพจนานกรมค าศพทภาษาบาลไววา หมายถง เรองราวของการเสวยพระชาตกอนๆ ของพระพทธเจา และเปนชอหนงสอเลมหนงในคมภรพระไตรปฎก ซงแตงค าประพนธ(คาถา)ไว ๕๔๗ เรอง ตามทกลาวมาขางตนน ค าวา ชาดก จงหมายถงเรองราวในอดตของพระพทธเจานนเอง ทพระพทธองคทรงยกน ามาแสดงใหสาวกฟงโดยปรารภเหตการณตางๆ ในปจจบนอนสอดคลองกบเรองราวในชาดกนนๆ ชาดกตางๆ ทปรากฏในพระไตปฎก เปนเรองราวทพระพทธเจาทรงระลกไดอยางแมนย าดวยบพเพนวาสานสตญาณ แลวทรงน ามาแสดงแกผทอยในเหตการณทท าใหทรงแสดง ชาดก หรอผทน าเหตการณทเกดขนในปจจบนทก าลงถกเถยงกน มากราบทลใหทรงทราบแลวเปนเหตใหทรงแสดงชาดก ดงพทธพจนทวา

9

เราตถาคต ระลกชาตกอนไดหลายชาต(คอ) ๑ ชาตบาง ๒ ชาตบาง ๓ ชาตบาง ๔ ชาตบาง ๕ ชาตบาง ๑๐ ชาตบาง ๒๐ ชาตบาง ๓๐ ชาตบาง ๔๐ ชาตบาง ๕ ชาตบาง๑๐๐ ชาตบาง ๑,๐๐๐ ชาตบาง ๑ แสนชาตบาง หลายๆ กปบาง ระลกไดวา ในชาตโนนเราตถาคตมชอมวงศตระกลอยางนน มผวพรรณอยางนน กนอาหารอยางนน มสขมทกขอยางนน มอายเทานน ตายจากอตภาพนนแลวไปเกดในภพโนน เราตถาคตอยในภพนนมชอมวงศตระกลอยางนน กนอาหารอยางนน มสขมทกขอยางนน มอายเทานนตายจากอตภาพนนแลวมาเกดในภพน เราตถาคตระลกชาตไดหลายชาต พรอมทงลกษณะทวไปพรอมทงชวประวต ดงนน เรองราวทปรากฏในชาดกตางๆ ทพระพทธองคทรงน ามาแสดงกบพทธบรษทตางๆ จงเปนเรองจรงแทแนนอน และมปรากฏมาตงแตสมยครงพทธกาลแลว เปนเรองจรงทมมาในอดตทพระพทธองค ทรงน า มาแสดงโดยทรงใชบพเพนวาสานสตญาณ มใชมาแตงเพมในภายหลง เรองราวชาดกตางๆมปรากฏอยในชาตกปาลและชาตกอฏฐกถาทปรากฏในชาตกปาลหรอพระไตรปฎกนน เปนถอยค าโตตอบกนทเราไมคอยเขาใจเหมอนในอรรถกถาชาดกทงนกเพราะวา ชาดกในพระไตรปฎกนนเปนตวแกนของชาดก ไดแกพทธพจน และค าโตตอบกนกเปนพทธพจน ไมมเรองเลาประกอบเหมอนในอรรถกถาชาดก ดงนน ผศกษาชาดกจะใหเขาใจจรงๆ นน จงจ าเปนตองศกษาเลาเรยนเนอหาทงในชาดกและอรรถกถาชาดกประกอบกนไป เหมอนผทเรยนธรรมบทจ าเปนตองศกษาเรองราวทงในธรรมบทและอรรถกถาธรรมบทประกอบชาดกทปรากฏในคมภรชาตกปาลกมหลายเรองทมไดยกขนเปนชาดก นอกจากนค าวา ชาดก ยงใชในความหมายวาพระชาตเพอเชอมโยงกบเรองราวของพระองคในอดตกบปจจบนทเราเรยกกนโดยทวไปวาการกลบชาตมาเกด เปนชอของคมภรหนงในนวงคสตถศาสน อนหมายถง หลกค าสอนของพระศาสดาคอพระพทธเจาประกอบดวยองค๙ไดแกสตตะเคยยะเวยยากรณะ คาถา อทาน อตวตตกะ ชาดก อพภตธมมะ เวทลละ สรปไดวา ความหมายของชาดก หมายถง เรองราวในอดตของพระพทธเจาทพระองคทรงยกขนมาแสดงปรารภเหตการณในปจจบนเปน พระชาตทพระพทธองคทรงบ าเพญบาร มเพอตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคตเรอง ราวชาดกตางๆ เปนเรองจรงท พระพทธองคทรงระลกไดดวยบพเพนวาสานสตญาณ ไมใชเรองทแตงขนในภายหลง เรองราวชาดกตางๆ ในพระไตรปฎกเปนบทสนทนากนทถอวาเปนแกนเรองทส าคญ ยากส าหรบผทมไดศกษาอรรถกถาชาดกประกอบ และเปนหลกค าสอนหนงในนวงคสตถศาสน

10

๒.๑.๒ ควำมส ำคญของชำดก ความส าคญของชาดก จากการศกษา พอสรปไดดงน ๑) เปนหลกค าสอนหนงในนวงคสตถศาสน ชาดกถอวาเปนหลกค าสอนในทางพระพทธศาสนาทปรากฏในอยในหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาทเรยกวา นวงคสตถศาสนกอนทจะมการสงคายนา แลวแยกออกไวเปนหมวดหนงในขททกนกาย ๒) เปนชวประวตของพระโพธสตวในดานการบ าเพญบารม พระพทธเจาทกพระองคกอนทจะไดตรสรเปนพระพทธเจา จะตองไดบ าเพญบารมมากอน พระพทธองคตองฟนฝาอปสรรคตางๆ นานปการ ถงขนแลกดวยชวตกยอม เพอแลกกบพระสพพญญญาณ ๓) เปนชาดกททรงยกขนมาตรสเพอแกปญหาในปจจบน ชาดกทกเรองในชนอรรถกถา จะมการปรารภเรองราวทเกดขนในปจจบนกอน โดยเรองราวทเกดขนนนพระพทธเจาทรงเปนผตดสนปญหาดวยพระองค โดยการยกเรองราวในอดตชาตของพระพทธองคขนมาเลาเพอยตปญหาในปจจบนนน ๔) เปนชาดกทกลาวถงการกลบชาตมาเกดในสมยพทธองค ชาดกทกเรอง ตอนจบของชาดกจะมการตรสสรปบคคลหรอสตวทส าคญๆ ในเรองทยกขนมาเลานนวา มใครบางทกลบชาตมาเกดในสมยพทธองค เพอเปนเครองยนยนถงพฤตกรรมของบคคลทเปนตนเหต ในเรองปจจบนนนวาเหมอนกบพฤตกรรมในอดตชาต

๒. ๒ ควำมหมำยของค ำวำสวรรณสำมกมำร ค าวา “สวรรณสามกมาร” แยกออกเปน ๓ ค า คอ สวรรณ + สาม + กมารสวรรณแปลวาทอง สาม แปลวา ด า, ด าคล า, เขยว, เขยวคราม, เหลอง สวนค าวา กมารแปลวา เดก, เดกชาย, กมาร รวม ๓ ค าเขาดวยกนเปน สวรรณสามกมาร แปลวา เดกมผวพรรณสเหลองดจทอง หากเราพจารณาการใชถอยค า “สวรรณสามกมาร” ในพระไตรปฎกและอรรถกถาแลว จะเหนขอแตกตางกนดงน ในพระไตรปฎก ค าวา “สวรรณ” มปรากฏเฉพาะค าน าหนาชอของชาดกเรองสวรรณสามชาดกเทานน แตในเนอหาของพระคาถานนไมปรากฏมค าวา “สวรรณ” น าหนาเลย คงมเฉพาะค าวา “สาม” เทานน ดงถอยค าทสวรรณสามกมารกลาวกบพระเจาปลยกษวา“ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเปนบตรของนายพราน พวกญาตตางเรยกขาพระองคเมอยงมชวตอยวา สาม วนน ขาพระองคนนเขาไปในปากแหงความตายจงนอนอย

11

อยางน” และวา “ในกาลทเราเปนดาบสชอสาม ถกทาวสกกะเชอเชญมาอยในปา เรากบราชสหและเสอโครงในปาใหญตางนอมเมตตาเขาหากน” แมค าวา “กมาร” ทตอทายค าวา “สาม” น กไมมเหมอนกน สวนในอรรถกถาชาดก มค าวา “สวรรณ” น าหนาและค าวา “กมาร” ตามหลงเหตผลทตงชอวาสวรรณ สามกมารนน เปนเพราะในเวลาเกดมผวพรรณดจทองค า ดงขอความวา “ในกาลนน พระโพธสตวจตจากเทวโลก ถอปฏสนธในทองนางปารกาฤาษณ กาลลวงไปไดสบเดอน นางคลอดบตรมผวพรรณดงทองค า ดวยเหตนนเอง บดามารดาจงตงชอบตรวา สวรรณสามกมาร สาเหตทในอรรถกถามค าวา “สวรรณ” น าหนาชอ “สาม” น สนนษฐานวามาจาก ๒ สาเหตคอ สาเหตแรกนน เรยกตามชอชาดกในพระไตรปฎกนนโดยตดค าวา ชาดก ออกสวนสาเหตทสองนน เรยกตามลกษณะผวพรรณ เพราะวนทเกด สามกมารมผวพรรณดจทองค าจงไดน าเอาค าวา “สวรรณ” มาเพมหนาชอเปน “สวรรณสาม” เหมอนพระอญญาโกณฑญญะ เดมทานชอวา “โกณฑญญะ” เมอเขามาบวชแลว ไดฟงธมมจกกปปวตตนสตรจนไดดวงตาเหนธรรม ท าใหพระพทธองคทรงเปลงอทานขนวา “อญญาส วต โภ โกณฑญโญ”

ตอมาชอของทานจงมค าวา “อญญา” น าหนา เปน อญญาโกณฑญญะ เพอเปนเกยรตประวตทาน ดงนน จงสรปไดวา ค าวา สวรรณสามกมาร ในพระไตรปฎก จะไมมค าวา“สวรรณ”น าหนา และค าวา “กมาร” ตามหลง คงเรยกเฉพาะค าวา “สาม” เทานน แตถาเรยกตามอรรถกถาแลว จะมค าวา “สวรรณ” น าหนา และมค าวา “กมาร” ตามหลง เปน “สวรรณสามกมาร” ในงานวจยครงน ผวจยจะเรยกวา สวรรณสามกมาร ตามนยอรรถกถา เพองายตอการวจย

๒. ๓ ก ำเนดสวรรณสำมกมำร การถอก าเนดสวรรณสามกมารน เปนค าแนะน าของทาวสกกะทเลงเหนวบากกรรมของดาบสและดาบสนทตาบอดอยกลางปาใหญไมมใครเลยงด จงไดเสดจลงมาแนะน าใหทงสองมบตรดวยกน ทงสองปฏเสธไมยงเกยวกนทางประเวณ แมตายกยอม แตพอไดฟงขอเสนอของทาวสกกะแนะน าวา ไมจ าเปนตองเสพเมถนกสามารถมบตรได ดวยการใชหวแมมอลบคล าสะดอในเวลานางปารกาดาบสนมประจ าเดอน ในเรองของการก าเนดสวรรณสามกมารนพระเจามลนทกยงทรงเกดความสงสยวามไมครบองค๓ ตาม ทพระพทธองคตรสไวเหมอนกน เพราะมเพยงองค๒ เทานน ไดแกในคราวนางปารกาดาบสนมระด(ประจ าเดอน) และสวรรณสามกมารลงมาเกด ๒๙ ซงพระนาคเสนกไดทลยนยนวา การถอก าเนดของสวรรณสามกมารนนมครบทงองค ๓ ตามพทธพจนทตรสไวไมมผด ดงขอความวา “ครนถงวนพระอนทรก าหนด นางปา

12

รกาดาบสนกมระดมา สวนพระทกลฤาษกปรามาสลงทนาภพระปารกาดวยแมมอขางขวา สวนวาเทพบตรกจตลงปฏสนธเปนสนนบาต ๓ ประการ ดงวสชนามาฉะน” นอกจากน พระนาคเสนยงไดอธบายถงลกษณะอชฌาจาร คอการมเพศสมพนธกนระหวางชายกบหญง วามลกษณะกรยาอาการแตกตางกนไป สรปไดดงน ๑) มลสนนบาต ไดแก สนนบาตอนเปนตนเคา เชน การยมแยมใหกน การพดจาปราศรยกน การจองมองนยนตากน (สบตา ปราศรย หรอ ยมใหกน) ๒) อามสนสนนบาต ไดแก การสมผสรางกายกนระหวางชายกบหญง (ลบคล าหรอเคลาคลงกายกน) ๓) โอกนตสนนบาต ไดแก การลวงล ากน (มเพศสมพนธกน) ดงนนกรยาททกลดาบสใชมอเบองขวาลบคล าสะดอของนางปารกาดาบสนนน จงจดวาเปนอามสนสนนบาต

อนง การถอปฏสนธของสตวน พระนาคเสนยงไดกลาวเอาไวอกวา ไมจ าเปนตองมเพศสมพนธกนกได เปนแตถกตองรางกายกนกสามารถตงครรภได เปรยบเหมอนการผงไฟแคเขาไปอยหรอนงใกลๆ กสามารถใหความอบอนได ไมจ าเปนตองเขาไปนงผงอยในกลางกองไฟ และทานยงไดกลาวไวตออกวา การถอปฏสนธของสวรรณสามกมารน ถอวาเปนการถอปฏสนธดวยการรบค านมนตของพระอนทร ซงเทพบตรทพระอนทรนมนตใหลงมาปฏสนธนนม ๔ พระองคเทานน คอ ๑) พระยากสราช ๒) ทาวมหาปนาท ๓) พระสวรรณสาม

๔) พระเวสสนดร

ใน ปฐมสมนตปาสาทกา ไดกลาวถงสตรสามารถตงครรภได ดวยสาเหต ๗ ประการ ไดแก ๑) เพราะการเคลาคลงกายกน ๒) เพราะการใชผา ๓) เพราะการดมน าอสจ ๔) เพราะการลบคล าสะดอ ๕) เพราะการจองด ๖) เพราะการไดยนเสยง ๗) เพราะการไดสดกลน

13

โดยไดอธบายและยกตวอยางของบคคลและ สตวทตงครรภ ๗ อยางนเอาไว พอสรปไดดงน ๑) การตงครรภเพราะการเคลาคลงกายกน ไดแกการตงครรภของสตรในเวลาทมความก าหนดเพราะมประจ าเดอน ถกผชายลบไลตามเรอนรางเคลาคลงกายตน เกดความยนดในการเคลาคลงกายของฝายชายนน น เรยกวา การตงครรภเพราะการเคลาคลงกายกน (มเพศสมพนธกน) ๒) การตงครรภเพราะการใชผา ไดแก การตงครรภของสตรโดยการน าเศษผาทเปอนอสจสอดเขาไปในชองคลอดตน ตวอยางเชน นางภกษณผเคยเปนภรรยาของพระอทายเถระ ไดใชปากอมน าอสจไว แลวใชชายผาทเปอนอสจสอดเขาในชองคลอดตน นเรยกวาการตงครรภเพราะการใชผา ๓) การตงครรภเพราะการดมน าอสจ ไดแก การตงครรภของสตวโดยการดมน าปสสาวะทปนเปอนน าอสจแลวเกดการตงครรภ ตวอยางเชน แมเนอตวหนงในขณะมระดไดเดนมาดมน าปสสาวะทปนน าอสจของดาบสทถายไว ตอมากตงทองคลอดลกเปนมคสงคดาบสนเรยกวา การตงครรภเพราะการดมน าอสจ ๔) การตงครรภเพราะการลบคล าสะดอ ไดแกการตงครรภของสตรโดยการใชมอลบคล าสะดอในเวลามระด ตวอยางเชน ทาวสกกะไดลงมาแนะน าใหทกลบณฑตใชนวมอลบคล าสะดอนางปารกาดาบสนในเวลามประจ าเดอนแลวเกดตงครรภคลอดสวรรณสามกมารในเวลาตอมา นเรยกวา การตงครรภเพราะการลบคล าสะดอ ๕) การตงครรภเพราะการจองด ไดแก การตงครรภของสตรทเกดความก าหนดในเวลามระด ไมไดการเคลาคลงกายจากบรษ จงไดไปแอบจองดบรษดวยอ านาจความก าหนดพอใจ แลวเกดตงครรภ ตวอยางเชน นางสนมชาววงไดไปจองดบรษในเวลาตนมระดแลวเกดตงครรภ นเรยกวา การตงครรภเพราะการจองด ๖) การตงครรภเพราะการไดยนเสยง ไดแก การตงครรภของสตวบางชนดเพราะไดยนเสยง ตวอยาง เชนนางนกยางไดยนเสยงฟารองในเวลามระด แมไกบางคราวไดยนเสยงไกตวผขนกตงครรภ หรอ แมโคไดยนโคตวผรองกตงครรภ นเรยกวา การตงครรภเพราะการไดยนเสยง ๗)การตงครรภเพราะการไดสดกลนไดแกการตงครรภของสตวบางชนดเพยงแตไดกลนเทานน ตวอยาง เชน แมโคบางตว บางครงกตงครรภไดเพราะไดกลนของโคตวผ นเรยกวา การตงครรภเพราะการไดสดกลน จะเหนไดวา การตงครรภนน มไดมเฉพาะการมเพศสมพนธกนเทานน ยงมสาเหตอยางอนทท าใหผหญงหรอสตวตวเมยบางชนดตงครรภได ทส าคญคอผหญงหรอสตวตวเมยนนจะตองมระด แมในปจจบนวงการแพทยกยงสามารถผสมเทยมสตวจนตงทองไดส าเรจโดยการฉดน าเชอเขาไปในชองคลอดเวลาสตวตว เมยพรอมผสมพนธนน

14

อยางไรกตาม ตามทศนะแหงชววทยาสมยใหม มความเชอวา ชวตใหมนนจะเรมตนเมอมเชออสจของบดาเขาไปผสมกบไขของแมเปนทเรยบรอยแลว หากพจารณาตามถอยค านจะเหนวา วทยาศาสตรไดพดถงปจจยแหงการตงครรภเพยง ๒ อยางเทานน คอ เชออสจ ผสมกบ ไขแลวเกดเปนชวตใหมขนมา แตในทศนะพทธศาสนาไดระบถงปจจยท ๓ เพมเขามาดวย ซงปจจยท ๓ น เปนการพดถงสภาวะทางดานจตใจหรอวญญาณลวน ๆ ดงในมชฌมนกาย ไดระบเอาไว ดงน ๑) หากบดามารดามเพศสมพนธกนในขณะทมารดาไมมระด และสตวทจะมาปฏสนธไมม กไมเกดการตงครรภได ๒) หากบดามารดามเพศสมพนธกนในขณะทมารดามระด แตสตวทจะมาปฏสนธไมม กไมเกดการตงครรภได ๓) แตหากบดามารดามเพศสมพนธกนในขณะทมารดามระด และมสตวทจะมาปฏสนธกมาปรากฏ การตงครรภกเกดมขน ดงนน ทศนะระหวางพระพทธศาสนากบวทยาศาสตรจงมความแตกตางกนในเรองของการตงครรภ กลาวคอ วทยาศาสตรกลาวถงเฉพาะอสจกบไขผสมกนเทานน มไดกลาวถงสตวทจะมาเกดทเรยกวา คนธพพะ หรอ ปฏสนธวญญาณ แตพระพทธศาสนากลาวถงองคประกอบของการตงครรภวา จะตองครบองค ๓ ไดแก บดามารดามเพศสมพนธกนมารดามประจ าเดอน และมคนธพพะมาปรากฏ จงจะเกดการตงครรภได ผวจยมทศนะวา องคประกอบขอแรกทวาบดามารดาอยรวมกนหรอมเพศสมพนธกนนน นาจะเปนวธหนงของการน าเอาเชออสจเขาไปผสมกบไขในมดลกของฝายหญงโดยวธทางธรรมชาต เพราะมหลายวธในทางพระพทธศาสนาทไดกลาวเอาไวถงการตงครรภ โดยไมจ าเปนตองผานการมเพศสมพนธกนเลยดงกลาวมาแลวนน ฉะนน ผสนใจเรองการถอก าเนดสตวพงศกษาเปรยบเทยบดไดกบหลกวทยาศาสตรวามลกษณะเหมอนหรอตางกนอยางไร กบหลกพระพทธศาสนา จากการศกษาพบวา บคคลทเกดมาดวยวธใชมอลบคล าสะดอน ไมมเฉพาะการก าเนดของสวรรณสามกมารเทานน ในอรรถกามาตงคชาดก กไดกลาวถงมาตงคบณฑตใชหวแมมอเบองขวาลบคล าสะดอภรรยาทก าลงมระด และไดตงครรภในเวลาตอมา เหมอนกน

15

สรปไดวา การถอปฏสนธของสวรรณสามกมารน เปนค าเชอเชญของเทวดาคอทาวสกกะใหลงมาปฏสนธใน ทองนางปารกาดาบสนในคราวททกลดาบสเอาหวแมมอลบคล าสะ ดอนางปารกาดาบสนขณะมประจ าเดอน ครบองค ๓ ตามทพทธองคตรสไว และบคคลทมาเกดในลกษณะเชนน ไมมเฉพาะสวรรณสามกมารเทานน ยงมปรากฏในอรรถกถามาตงคชาดกอกดวย

๒. ๔ องคประกอบของสวรรณสำมชำดก เนองจาก เรองราวเกยวกบสวรรณสามชาดกในชนพระไตรปฎก ไมมรายะเอยดพอทจะจดเปนองคประกอบได เพราะเปนเพยงบทสนทนากนเทานน ไมมการปรารภเหตทตรสเหมอนในชนอรรถกถา ดงนนการจดองค ประกอบของสวรรณสามชาดกเมอพจารณา ในชนอรรถกถาแลวสามารถแยกองคประกอบได ๕ อยาง คอ ปจจบนวตถ อดตวตถ คาถาอธบายความ และประชมชาดก รายละเอยดมดงตอไปน ๑) ปจจบนวตถ เปนเรองราวทปรารภเหตการณในปจจบนทพระพทธองคทรงแสดงเพอโยงไปหาเหตการณในอดตชาต ทงนเพอสนบสนนเรองทเกดขนในปจจบนวา มไดเกดเฉพาะในปจจบนเทานน แมในอดตกาลกเคยเกดขนมาแลวเหมอนกน บคคลทเปนมลเหตใหพระองคทรงแสดงเรองราวในอดตชาตน กคอพทธบรษทของพระองคนนเอง กลาวคอ เมอเหตการณเกดขนท าใหบรรดาสหธรรมกต าหน แลวน าเอาเรองไปกราบทลให พระพทธเจาทรงทราบกอนทจะมการตรสเลาเรองชาดกนน เพอเปนเครองยนยนในปจจบนวตถน ผวจย ขอยกตวอยางเรองสวรรณสามชาดกมาเปนตวอยางเพอใหตรงกบเรองทไดศกษา ซงสรปเนอเรองไดดงตอไปน ในเมองสาวตถ ไดมกลบตรคนหนงเปนบตรคนเดยวของเศรษฐซงมทรพยสมบต ๘๐โกฏ บดามารดารกทานดงแกวตาดวงใจเพราะครอบครวนมบตรคนเดยววนหนงขณะทกลบตรคนนยนมองทางหนาตาง กเหนฝงชนพากนเดนถอดอกไมธปเทยนไปวดเพอฟงพระธรรมเทศนา จงไดเดนทางไปกบพวกนนดวยหลงจากฟงพระธรรมเทศนาจบลงแลวเกดศรทธาปรารถนาบวชในพระพทธศาสนาแต พระพทธเจาตรสใหไปขออนญาตบดามารดากอนถาบดามารดาอนญาตจงจะท าการบรรพชาอปสมบทให เมอกลบตรคนนกราบลาพระพทธองค เดนทางกลบถงบาน กไดแจงความประสงคของตนใหบดามารดาทราบวาตนตองการบวชในพระพทธศาสนา ท าใหบดามารดาแทบหวใจ สลายเพราะมลกชายคนเดยว หากอนญาตใหบวชแลวใครจะเลยงดยามแกเฒา เจบปวยใครจะดแล จงพากนไมยอมใหลกชายสดทรกออกบวช พลางชแจงใหลกชายฟงถงการบวชนนวา มใชจะประพฤตปฏบตไดงายๆ เพราะธรรมดาวาบรรพชาอนบคคลท าไดยากยง เมอตองการเยนยอมไดรอน เมอตองการรอนยอมไดเยน แมจะพยายามออนวอนมใหลกชายบวช ลก

16

ชายกยงยนกรานวาจะบวชใหไดถงขนาดยอมตาย บดามารดาจงไดคดวา ถาบตรของเรามไดบวชคงตายแนแท แลวเรากจกไมไดเหนหนาเขาอกเลย แตถาบวชเรายงไดเหนหนาลกชาย จงไดอนญาต ใหลกชายบวชตามความปรารถนา เขา ไดกราบลาพอแมผบงเกดเกลา แลวบวชเปนสามเณรอยพกหนง เมอมอายครบ ๒๐ ป จงไดอปสมบทเปนภกษในพระพทธศาสนา ไดเลาเรยนศกษาธรรมอย ๕ พรรษา จงคดอยากจะไปปฏบตธรรมบ าเพญวปสสนาธระ จงไดเรยนกรรมฐานจากพระอปชฌายจนเขาใจถองแท ทานไดออกเดนทางจากพระเชตวนมหาวหารไปอยในปาแหงหนงในปจจนตชนบท เจรญวปสสนาอย ณ ทนนเปนเวลา ๑๒ ป แตกไมสามารถบรรลคณธรรมวเศษอะไรเลย ฝายบดามารดาของภกษรปน นบจากทลกชายออกบวชฐานะกเรมล าบาก สงขารรางกายกเรมแกเฒาลง แมคนในบานเรอน เชนทาส กรรมกร ตางกทอดทงหนไปหมด ทานทงสองตองตดสนใจขายบานเรอนทเคยอยอาศยเพอน าเงนมาเลยงชวตเมอเงนหมดกออกขอทานชาวบานเลยงชวตกลายเปนเศรษฐตกอบในบนปลายชวต ภกษรปหนงในวดพระเชตวนมหาวหาร ไดเขาไปบณฑบาตในหมบานนนไดเหนคนขอทานทงสองคนนกจ าไดวา เปนโยมบดามารดาของภกษรปนน เมอมโอกาสไดไปเยยมภกษรปนนจงไดแจงเรองราวโยมบดามารดาของทานใหทราบวา ตงแตทานออกบวชฐานะกเรม ไมดสดทายตองขายบานเรอนเทยวขอทานชาวบานเขากนไปวนๆ ท าใหภกษรปนนเกดความสงสารโยมบดามารดาของตนทปลอยใหทานล าบาก ยงไดขาววาเทยวขอทานชาวบานเขากนยงท าใหเกดความสงสารเปนอยางยง จงไดตดสนใจจะสกไปปรนนบตทานทงสอง ในขณะทเดนทางออกจากปามงสเมองสาวตถ เมอมาถงทางแยกสองแพรง เสนหนงไปเมองสาวตถอกเสนไปวดพระเชตวน จงไดหยดคดวาจะไปหาโยมบดามารดากอนคอยสกหรอไปเฝาพระพทธเจากอน แลวคดตอไปวาบดามารดาเราไมไดพบมานานกจรงแตถาเราสกแลวโอกาสจะไดเขาเฝาพระพทธเจานนหาไดยากยงจงไดตดสนใจไปเฝาพระพทธเจากอนเมอทานเดนเขาไปในวดพระเชตวนเปนเวลาค าพอดและพระพทธเจากก าลงแสดงธรรมเรองมาตโปสกสตร ท าใหทานไดหยดยนฟงจนเขา ใจวาการบ ารงบดามารดาบวชเปนพระกสามารถบ ารงได ไมจ าเปนตองสกไปดแลทานทงสองเทานน จงตดสนใจไมสก หลงจากเขาเฝาพระพทธเจาแลว ไดเดนไปสโรงสลากเพอรบสลากภตร เมอไดขาวยาคตามสลากแลวกไดโดยการเลาเรองราวประกอบ พรอมทงสอดแทรกบทสนทนาทเปนขอความในพระไตรปฎกเขาดวย เพอตองการใหเนอหาสมบรณอานแลวเขาใจ ไดงายวาเปนค าพดของใคร ตวอยางเชน พระราชาไดทรงสดบดงนน ทรงยนดเหลอเกน ทรงด ารวา โอ นาอศจรรย แมเพยงค าหยาบของฤาษทงสองน กไมมในเราผท าความประทษรายถงเพยงน กลบยกยองเราเสยอกจงตรสอยางนวา ขาแตทานผเชอชาตเน

17

สาท ทานกลาวเปนธรรม ทานบ าเพญความถอมตนแลว ขอทานจงเปนบดาของขาพเจา ขาแตนางปารกา ขอทานจงเปนมารดาของขาพเจา ขอความทมไดเนนสด าน เปนขอความทเพมเตมเขามาในชน อรรถกถา สวนขอความทเนนตวด าเปน ขอความทยกมาจากพระไตรปฎก เพราะขอความในพระไตรปฎกเรา ไมทราบวาขอความนเปนค าพดของใคร แตพอมาศกษาขอมลในชนอรรถกถาจงทราบไดวาขอความนเปนค าพดของพระราชา ๓) คาถา คอขอความทรอยกรองขนเปนรปพระคาถา พระคาถาชาดกในพระไตรปฎก เปนชาดกทพระพทธองคทรงแสดงเปนหลกค าสอนของ พระศาสดาหมวดหนงในนวงคสตถศาสน ทพระพทธองคทรงแสดงในสมยครงพทธกาล เมอเราศกษาจงไมทราบวาเปนค าพดของใคร ซงพระสาวกทงหลายผทรงจ ารกษาสบตอไว เมอมการสงคายนาจดเปนหมวดหมจงไดจดไวในชาตกปาล ตอมาเมอมการจดพมพเปนเลมหนงสอจงไดมการใสขอ ตวเลขก ากบคาถาเอาไว ดงนน สวรรณสามชาดกทปรากฏในพระไตรปฎก จงมเลขหนาก ากบเอาไวตงแตขอท ๒๙๖ ถง ขอท๔๒๐ (ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย) ตวอยาง เชน (๒๙๖) ใครกนหนอใชลกศรยงเรา ผประมาท ก าลงน าน าไปอย กษตรย พราหมณแพศย คนไหนแอบซมยงเรา (๔๒๐) ขาแตมหาราช ขอพระองคทรงประพฤตธรรมเถด พระอนทร เทวดาพรอมทงพรหม เขาถงทพยสถานไดเพราะธรรมทประพฤตดแลว ขอพระองคอยาทรงประมาทธรรมเลย สวนในอรรถกถาชาดกนน จะเลาเรองทเปนอปปตตเหตเปนตวเชอมโยงเรองราวทปรากฏในชาตกปาลเพอใหขอความชดเจน โดยยกอางพระบาลทปรากฏใน พระไตรปฎกขนมาเปนบทตงกอนวา“พระศาสดาเมอประทบอย ณ พระเชตวนมหาวหาร ทรงพระปรารภพระภกษรปหนงผเลยงมารดา ตรสพระธรรมเทศนานวา โก น ม อสนา วชฌ ดงนเปนตน” แลวด าเนนเรองเรอยไปจนจบ โดยจะแทรกคาถาชาตกปาลลงในระหวางการเลาเรองในอดตชาต การแทรกคาถาในการเลาเรองในอรรถกถาชาดกมทงทเปนค าพดของตวละครเองตวอยางเชน “เมอจะถามถงชอเปนตน พระโพธสตวจงกลาวคาถาวา ทานคอใคร หรอเปนบตรของใคร เราจะรจกทานไดอยางไร ดกอนสหาย เราถามทานแลว ขอทานจงบอกเถด ท าไมทานยงเราแลวจงซอนตวเสย” และเปนพระด ารสของพระพทธองคโดยตรง ตวอยางเชน“พระศาสดาเมอทรงประกาศขอความนน จงตรสวา พระราชานนทรงคร าครวญอยางนาสงสารเปนอนมาก ทรงถอหมอน าบายพระพกตรทางทศทกษณเสดจหลกไปแลว” ๔) อธบายความ หมายถงการอธบายศพทในชาตกปาล ลกษณะการอธบายเชนนจะอธบายศพทบาง

18

ศพทหรอหลายๆ ศพทในพระคาถา เพอใหผศกษาเขาใจความหมายไดถกตอง ตวอยางในอรรถกถาสวรรณสามชาดก เชน ตวอยำงอธบำยศพทเดยว เชน บทวา ปมตต ความวา ผไมตงสตในการเจรญเมตตา

บทวา ม ไดแก ประชาชนรจกเราโดยนามวาพระเจาปลยกษ

บทวา ธมมจำร ไดแก ผประพฤตธรรมคอกศลกรรมบถสบ ตวอยางอธบายหลายๆ ศพท เชน

บทวา ยโต นธ ความวา จ าเดมแตขาพระองคนง คอ ทรงผาเปลอกไม

บทวา ยำว สำมำนปำปย ความวา โปรดพาอาตมาทงสองไปใหถงททสามกมารอย บทวา อธมโม กร โภ อต ความวา ความอยตธรรมก าลงเปนไปในโลกนในวนน การอธบายความหมายศพทในพระคาถา บางครงกมไดยกเอาศพทใดศพทหนงหรอหลายๆ ศพทขนมาอธบาย แตจะอธบายพระคาถานนโดยภาพรวมไปเลย ตวอยางเชน ในพระคาถานนมความวา ทานมาณพผเจรญ เนอของเราคอเนอในสรระของเรากน ไมได คอมนษยทงหลายไมพงกน หนงของเรา คอหนงในสรระของเรา ไมม ประโยชนแกมนษยทงหลาย เมอเปนเชนน คอแมเมอเปนอยางน บรษนไดเขาใจวาเรา เปนผควรยง คอควรแทง คอยงเราโดยไมพจารณาดวยวรรณะอะไร คอดวยเหตอะไร อนง พระคาถาบางแหงในสวรรณสามชาดกกมไดอธบายศพทเอาไว เชน พระด ารสทพระพทธเจาตรสไววา “พระราชานนทรงคร าครวญอยางนาสงสารเปนอนมากจงทรงถอเอาหมอน า บายพระพกตรเสดจไปทางทศทกษณ”

๕) ประชมชาดกหรอสโมธาน เปนสวนประกอบสดทายของอรรถกถาชาดก เปนการประชมชาดกเกยวกบการกลบชาตมาเกดของบคคลทปรากฏในอดตวตถนน โดยกลาวสรปเฉพาะบคคลทส าคญๆ ในแตละชาดกวามใครบางทมาเกดในครงพทธกาลรวมกบพระพทธองคตวอยางขอความเรองสวรรณสามชาดก เชน พระศาสดาทรงน าพระธรรมเทศนานมาแลว ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ชอวาการเลยงดบดามารดาเปนวงศของบณฑตทงหลาย ตรสฉะนแลว ทรงประกาศอรยสจสประชมชาดก ในเวลาเทศนาอรยสจสจบลง ภกษนนกบรรลโสดาปตตผล พระราชาปลยกขราชในกาลนนกลบชาตมาเปนภกษชอวาอานนทในกาลน พสนธรเทพธดาเปนภกษณชออบลวรรณา ทาวสกกเทวราชเปนภกษชออนรทธะ ทกลบณฑตผบดาเปนภกษชอวามหากสสปะ นางปารกาผมารดาเปนภกษณชอภททกาปลาน กสวรรณสามบณฑตคอเราผสมมาสมพทธะนเองแล

19

จากการศกษาปจจบนวตถทคลายคลงกนกบอรรถกถาสวรรณสามชาดกปรากฏวามอยหนงชาดกไดแก อรรถกถาโสณนนทชาดก ดงขอความวา “พระศาสดา เมอประทบอยณ พระเชตวนมหาวหาร ทรงพระปรารภภกษผเลยงมารดารปหนง ตรสพระธรรมเทศนาน มค าเรมตนวา เทวตา นส ดงน เนอเรองของชาดกน คลายกบเรองในสวรรณสามชาดก” ถอเอาไปฝากโยมบดามารดาในหมบาน ไดเหนบดามารดาขอยาคอยหนาบานคนอน กเกดความเศรา โศกเสยใจทปลอยใหบดามารดาตกระก าล าบากเชนน ไดยนรองไหอยใกล ๆ โยมบดามารดานน ฝายมารดาบดาเมอเหนพระยนอยใกลๆ นกวาพระมาบณฑบาตจงไดนมนตใหไปโปรดขางหนา แตภกษรปนนกไมไป ไดยนรองไหอย ท าใหบดาบอกมารดาไปดวาเปนพระรปไหนจงไมยอมไปทอนแถมมายนรองไหอยตรงนน เมอมารดาเดนไปดกจ าไดวาเปนพระลกชายทหายไปเมอ ๑๒ ป แมบดากเดนมาดดวย เมอทกคนจ ากนไดกพากนรองไห เมอภกษรปนนอดกลนความเศราโศกไวไดจงไดกลาวกบบดามารดาวา ไมตองเปนหวง อาตมาจกเลยงดทานใหผาสก แลวใหทานดมยาคทถอมาฝาก ตงแตนนมาอาหารทไดจากการบณฑบาตเปนตน กจะน าไปใหบดามารดากอน เหลอจากบดามารดารบประทานจงฉน แมไดผามากจะน าไปใหบดามารดาเยบปะเปนเสอผานงหม สวนตนเองน าเอาผานงผาหมเกา ๆของบดามารดานน น ามาซกยอมเยบปะเปนผาไตรจวรแลวอธษฐานใชสอย เนองจากวาอาหารหรอผานงผาหมหายากเตมท สวนมากไมคอยจะไดนก จงท าใหทานมสขภาพรางกายผายผอม มผานงหมทเศราหมอง ท าใหบรรดาภกษทงหลายเปนหวงเปนใยทานกลววาทานจะเจบไขไดปวยจงไดสอบถามแตเมอสอบถาม ไดรบค าตอบวาไมไดเจบปวยอะไร ทเปนเชนนเพราะเปนหวงบดามารดา แลวไดเลาเรองราวทงหมดใหภกษทงหลายฟง ฝายภกษทงหลายตางพากนตเตยนวา เปนการท าศรทธาใหตกไป พระพทธเจามไดทรงอนญาตใหน าสงของทไดไปใหคฤหสถ การน าสงของไปใหคฤหสถถอวาเปนเรองทไมสมควร ท าใหภกษรปนนเกดความละอายในพฤตกรรมของตน จงไดงดการเลยงดบดามารดาเสย เรองราวการน าอาหารเปนตนไปใหคฤหสถลวงรไปทวทงวด แมกระทงพระพทธเจากทรงทราบ พระพทธองคจงไดตรสเรยกภกษนนมาสอบถาม เมอทรงทราบแลวกตรสสรรเสรญการกระท าของภกษรปนน พรอมกบยนยนวาเปนการกระท าทพระองคเองกเคยไดประพฤตปฏบตมาในอดตชาตเขหมอนกน ท าใหภกษนนมก าลงใจขนมาทนท แลวเปนเหตใหภกษทงหลายอยากทราบเรองราวในอดตชาตองพระองค

20

๒) อดตวตถ เปนเรองทพระพทธองคทรงน ามาเลาสนบสนนพฤตกรรมทเกดขนในปจจบนของภกษรปนนเกยวกบการบ ารงบดามารดา เปนเรองราวเกยวกบการบ าเพญเมตตาบารม ในอดตชาตของพระองค ในสมยทยงเสวยพระชาตเปนสวรรณสามโพธสตว ซงอดตวตถในชนอรรถกถาน เปนเหตเกดสวนทขยายความในพระไตรปฎกในสวนทเปนพระคาถา สวนเรองราวในอดตวตถของอรรถกถาโสณนนทชาดกนนกทรงเลาเรองความกตญญกตเวทของโสณดาบสและนนทดาบสพนอง ทเลยงดบดามารดาอยในปา หากเพงดเนอหาของชาดกน กจะพบวา มลกษณะคลายกบสวรรณสามกมารในสวนทเลยงดมารดาบดาเหมอนกน แตการด าเนนเรองแตกตางกน ผสนใจพงศกษาคนควาเพมเตมไดตามชาดกดงกลาวนน ดงนน จงสรปองคประกอบของสวรรณสามชาดกไดวา ในพระไตรปฎกมเฉพาะสวนพระคาถาทเปนบทสนทนาเทานนยากแกการจดองคประกอบ สวนองคประกอบในชนอรรถกถาชาดกมทงสวนทเปนปจจบนวตถ อดตวตถ คาถา อธบายความและประชมชาดกและในสวนปจจบนวตถของอรรถกถาโสณนนทชาดกกมลกษณะคลายกนกบอรรถกถาสวรรณสามชาดก

๒. ๕ เนอหำสำระเกยวกบสวรรณสำมชำดก เนอหาสาระเกยวกบสวรรณสามชาดกน ปรากฏรายละเอยดอยในชนอรรถกถา ซงเปนเรองราวทพระพทธองคทรงยกขนมาเลาปรารภเหตทเกดขนในปจจบน เกยวกบการเลยงดบดามารดาของภกษดงมเรองราว พอสรปไดดงน ไดมชายหนมชอทกลกมาร เปนบตรของนายพรานในหมบานแหงหนง ไดแตงงานกนกบหญงสาวชอปารกากมาร ซงเปนลกสาวของนายพรานอกครอบครวหนง ทบดามารดาทงสองฝายไดเคยสญญากนไวแตหนหลงวาจะใหแตงงานกนนน คนทงสองแมจะแตงงานกน แตกไมไดมความพอใจทจะแตงงานกน รวมประเวณกน และไมยดอาชพเปนพรานตามบดามารดา จงไดขออนญาตบดามารดาพากนออกบวชเปนฤาษและฤาษณอยในปาหมพานต โดยพกอยในอาศรมบทททาวสกกะใหวสสกรรมสรางถวายใกลแมน า มคสมมตานท ตอมาทาวสกกะ ไดเลงเหนวาทงสองจกตาบอดเพราะกรรมเกามาสงผล จงไดเสดจลงมาแนะน าใหทงสองมบตรดวยกน ดวยการใหทกลดาบสลบคล าสะดอนางปารกาดาบสนในเวลามระด ตอมาไมนานนางปารกาดาบสนกตงครรภแลวคลอดบตรมผวพรรณดจสทองออกมา จงไดพากนตงชอวา “สวรรณสามกมาร”

21

สวรรณสามกมาร นบตงแตเกดมาเปนเดกทมจตใจเมตตาตอสรรพสตว เวลาทบดามารดาออกไปหาผลไมในปากจะมเหลากนรคอยดแลและเปนเพอนเลน นอกจากน สวรรณสามกมาร ยงเปนเดกทฉลาดและกตญญกตเวท ทกครงทบดามารดาออกไปหาผล ไมกจะคอยสงเกตเสนทางไปกลบของทานทงสองไว เพอวา หากเกดอนตรายขนในอนาคตจะไดออกตดตามไปชวยเหลอไดทน อยมาวนหนง ในขณะทบดามารดาออกไปหาผลไมในปาเกดฝนตกหนก เมอฝนหยดตก ไมเหนบดามารดากลบมายงอาศรม จงไดออกตดตามหาเพราะใกลเวลาพลบค าแลวพลางตะโกนเรยกไปเปนระยะ เมอพบบดามารดานงหลบฝนอยใตตนไมบนจอมปลวก จงไดรบเขาไปหา แตถกบดามารดาหามปรามไววาอยาเขามาเพราะมอสรพษอยบนจอมปลวกนพนพษใสตาจนบอดสนทสวรรณสามกมารจงไดหาทอนไมยนใหทานทงสองจบแลวจงลงมาพรางรองไหและหวเราะ ท าใหบดามารดาสงสยในพฤตกรรมนน จงไดถามสวรรณสามกมารสวรรณสามกมารจงไดตอบไปวาทรองไหเพราะบดามารดามาตาบอดเมอตนอายไดเพยง ๑๖ ปเทานนแตทหว เราะเพราะดใจวาตอไปนจะไดเลยงดบดามารดาได อยางเตมทแลวปลอบโยนทานทงสองพากลบยงอาศรมบท นบตงแตนนมา สวรรณสามกมาร กตงใจปรนนบตบดามารดาเปนอยางด เรมตงแตจดเกบทนอนหมอนมง จดน าลางหนา บวนปาก ไมช าระฟน จดเตรยมผลไม และหาน าใชน าดมไวพรอม เมอบดามารดาบรโภคแลวตนเองจงบรโภคทหลง นอกจากนยงไดจดแจงผกราวเชอกโยงไปจากอาศรมบทไปยงทถายอจจาระ ปสสาวะ ทพกกลางวนทพกกลางคนและทเดนจงกรมเพอใหบดามารดาเดนไปไดสะดวกในเวลาทตนออกไปหาผลไมใปา มวนหนง กษตรยแหงเมองพาราณสพระนามวา “พระเจาปลยกษ” ไดเสดจประพาสปาลาเนอในปาห มพานตตามล าพงพระองค ไดทอดพระเนตรเหนสวรรณสามกมารอยทามกลางฝงสตว ก าลงลงไปตกน าททาเดยวกนกบพวกสตวทก าลงลงไปกนน า จงเกดความสงสยวา เปนเทวดาหรอนาคกนแน เพราะในทามกลางปาเขาล าเนาไพรนไมนาจะมผคนอาศยอย จงไดตดสนใจทจะยงใหไดรบบาดเจบแลวเขาไปตรวจดวาเปนอะไรกนแน ขณะทสวรรณสามกมาร นงหมผาเรยบรอยหลงอาบน าเสรจแลว ก าลงยกหมอน าขนวางบนบาพระเจาปลยกษเหนวาเปนโอกาสเหมาะจงไดยงลกศรอาบยาพษไปถกสขางดานขวาทะลสขางดานซาย ท าใหสวรรณสามกมารทรดตวลงเลอดไหลนอง ณ ทตรงนน สวนฝงสตวทแวดลอมสวรรณสามกมารกพากนแตกตนวงหนกระเจดกระเจงเขาปาไป

22

สวรรณสามกมารเมอรวาถกยง จงไดรวบรวมสตประคองกายมใหลมลงทเดยวคอยๆ วางหมอน าลงแลวกวาดทรายมาลอมไวไมใหลม แลวนอนหนศรษะไปทางอาศรมทบดามารดาอย อดกลนความเจบปวด พลางมองหาทมาของลกศรแลวตรสเรยกหาคนทยงวา ยงตนเพราะเหตอะไร ดวยถอยค าอนไพเราะจบใจ ท าใหพระเจาปลยกษทแอบดอยไดฟงค านน จงเกดความอศจรรยพระทยทสวรรณสามกมารไมโกรธตอผประทษราย กลบเรยกหาดวยถอยค าอนไพเราะ จงไดเดนออกมาพลางรบวาเปนเจาของ ลกศรอาบยาพษน สวรรณสามกมารจงไดถามถงสาเหตทยงตน พระเจาปลยกษกตรสตอบวาเพราะโกรธทเปนตนเหตใหสตวปาวงหน สวรรณสามกมารจงไดทลชแจงวา ตงแตอยในปาไมมสตวตวไหนทจะกลวตนไมวาจะดรายหรอนารก ท าใหพระเจาปลยกษยอมรบผดในการกระท าครงนวา ทท าไปเพราะความ โลภในการลาเนอจงไดยงคนบรสทธ แลวตรสถามวาจะตกน าไปใหใครเมอทราบวายงมอกสองชวตทตาบอดรอคอยการกลบมาของสวรรณสามกมาร จงรสกวาตนมความผดอยางมหนตทท ารายคนหนงแตกระทบถงอกสองชวตอยางหลกเลยงไมได สวรรณสามกมารกอนจะสลบไปไดขอรองใหพระเจาปลยกษชวยดแลบดามารดาของตนพรอมทงบอกเสนทางไปยงอาศรม บทแมเทพธดาพสนธรกไดมาย าใหพระองคดแลบดามารดาแทนสวรรณสามกมารถงจะพบทางสวรรคได พระเจาปลยกษทรงเสยใจในการกระท าครงน ไดทรงแบกหมอน ามงหนาไปยงอาศรมบท เมอไปถงกไดหาโอกาสบอกเรองราวท พระองคทรงยงสวรรณสามกมาร ฤาษทงสองเมอทราบขาวมไดแสดงอาการโกรธเคองพระเจาปลยกษแตอยางไร แตรองไหคร าครวญทบตรชายตองมาตายยงเยาววย จงไดขอรองใหพระเจาปลยกษพาไปดศพบตรชาย แมพระเจาปลยกษจะทรงหามปรามวามสตวรายมากมายในปา ทงสองกไมยอมเชอฟง ไมกลวสตวปาทงหลาย ผลสดทาย พระเจาปลยกษกไดพาทงสองไปดศพบตรชายทรมฝงแมน ามคสมมตานท เมอไปถงนางปารกาฤาษณ กไดตรวจดรางกายของบตรชาย เหนวายงไมตายเพยงแตสลบไปเทานน จงไดตงสจจะอธษฐานถงความดท สวรรณสามกมารไดประพฤตปฏบตมาอยางสม าเสมอ แมบดากไดกระท าสจจะอธษฐานเหมอนกน เทพธดาพสนธรทเคยเปนมารดาของสวรรณสามกมารในชาตท ๗ กไดมาท าสจจะอธษฐานใหฟนขนมาจากความตาย พอสนค าอธษฐาน กเกดเหตอศจรรย ๔ อยางขนพรอมกน คอ ๑) สวรรณสามกมารฟนสตขนมา ๒) นยนตาของฤาษทงสองกลบหายเปนปกต ๓) พระอาทตยทอแสงยามอรณพอด ๔) คนทง ๔ คอสวรรณสาม กมาร บดา มารดา และพระเจาปลยกษไปปรากฏในอาศรมบท สวรรณสามกมาร หลงฟนขนมา ก ไดกราบแทบเทาบดามารดาและกลาวค าอวยพรทานทงสอง และ

23

ไดท าปฏสนถารพระเจาปลยกษ พรอมทงแสดงธรรมให พระองคยดมนอยในทศพธราชธรรมในการปกครองบานเมอง พระเจาปลยกษกทรงรบรองวาจะปฏบตตามทกอยางแลวตรสอ าลาฤาษทงสาม เสดจกลบเมองพาราณส สวนบดามารดาและสวรรณสามกมารกไดบ าเพญสมณธรรมตอไป จนไดบรรลฌานสมาบต เมอสนอายขยกไปบงเกดในพรหมโลก ในกรณทพระเจาปลยกษทรงยงสวรรณสามกมารนน เอลซาเบธ เรยและคณะ ไดกลาวไววา “พระองคเองนน กไดมสวนประกอบกรรมดในเหตการณนนดวย เพราะถาพระองคไมไดยงศรตองสวรรณสามแลว สวรรณสามกคงไมสามารถชวยใหบดามารดาชดใชกรรมเกาได” เนอหาสาระทปรากฏในชนอรรถกถาน เปนเรองเลาทเปนตวเชอมโยงเรองราวทปรากฏในชนสตตนตปฎก เพอใหเขาในเรองราวมากยงขน เพราะเนอหาในสวนพระสตตนตปฎกนน เปนตวแกนของชาดกของเนอเรองทใชด าเนนเรองในชนอรรถกถาดงนนเพอความเขา ใจในเนอหาระหวางพระสตตนตปฎกและอรรถกถาชาดก ผวจยจะท าการศกษาเปรยบเทยบใหเหนเปนตวอยาง ดงตารางขางลางน

ตำรำงท๑

เปรยบเทยบเนอหำสวรรณสำมชำดกในพระสตตนตปฎกและอรรถกถำสวรรณสำมชำดก เนอหาในพระสตตนตปฎก เนอหาในอรรถกถาสวรรณสามชาดก

พระศาสดาเมอประทบอย ณ เชตะวนมหาวหาร ทรงพระปรารภพระภกษรปหนงผเลยงมารดา ตรสพระธรรมเทศนานวา โก นม อสนา วชฌ ดงนเปนตน ดงไดสดบมา ในกรงสาวตถ มกลบตรผหนงเปนบตรคนเดยวของสกลเศรษฐผหนงซงมทรพยสมบตสบแปดโกฏ ฯลฯ เมอภกษเหลานน กราบทลวงวอนใหทรงประกาศบพจรยา พระศาสดาจงทรงน าอดตนทานมาแสดงดงตอไปน ดกอนภกษทงหลาย ในอดตกาล ณ ทไม ไกลแตกรงพาราณส มบานนายพรานบานหนงรมฝงน

24

(๒๙๖) ใครกนหนอใชลกศรยงเรา ผประมาทก าลงน าน าไปอย กษตรย พราหมณแพศย คนไหนแอบซมยงเรา (๒๙๗) เนอของเรากไมควรจะกน หนงของเรา กไมม ประโยชนเมอเปนเชนนนเพราะเหตไรหนอ เขาจงเขาใจวา เราเปนผควรยง (๒๙๘) ทานเปนใคร เปนบตรของใครเราจะรจกทานไดอยางไร สหาย เราถามแลว ขอทานจงบอกเถด ท าไมทานจงซมยงเรา

แหงแมน า ฯลฯ สมยนนพระราชาพระนามวา ปลยกขราช เสวยราชสมบตอยในกรงพาราณส พระองคทรงโลภเนอมฤค ฯ ล ฯ ชอวาบคคลผมเวรของเราในหมวนตประเทศนยอมไมม บคคลผมเวรของบดามารดาของเรากไมม กลาวดงนแลวถมโล หตในปาก ไมเหนพระราชาเลย เมอจะถามจงกลาวคาถาทหนงวา ใครกนหนอใชลกศรยงเรา ผประมาทก าลงน าน าไปอย กษตรย พราหมณแพศย คนไหนแอบซมยงเรา กแลครนกลาวอยางนแลว เพอจะแสดงความทมงสะในสรระของตนเหนวา ไมเปนภกษา จงกลาวคาถาทสองวา เนอของเรากไมควรจะกนหนงของเรากไมมประ โยชนเมอเปนเชนนน เพราะเหตไรหนอ เขาจงเขาใจวา เราเปนผควรยง ครนกลาวคาถาทสองแลว เมอจะถามถงชอเปนตน พระโพธสตวจงกลาวคาถาวา ทานเปนใคร เปนบตรของใครเราจะรจกทานไดอยางไร สหาย เราถามแลว ขอทานจงบอกเถด ท าไมทานจงซมยงเรา พระราชาทรงสดบดงนน ทรงด ารวา บรษนแมถกเรายงดวยลกศรอาบยาพษลมแลว กไมดาไมตดพอเรา เรยกหาเราดวยถอยค าทนารก ดจบคคลจบฟนหวใจ เราจกไปหาเขาแลวเสดจไปประทบยนในทใกลพระโพธสตวแลวตรสวา เราเปนพระราชาของชาวกาส คนทงหลายรจกเรา

25

(๒๙๙) เราเปน พระราชาของชาวกาสคนทง หลายรจกเราวา พระเจาปลยกษ เพราะความโลภ เราจงละทงแควนมาเทยวแสวงหาเนอ ฯ ล ฯ (๓๓๘) นนเสยงใครเดนมา นนไมใชเสยงฝเทาของพอสาม ทานนรทกข ทานเปนใครกนหนอ (๓๓๙) เพราะพอสามเดนเงยบกรบ วางเทาเรยบ นนไมใชเสยงฝเทาของพอสามทานนรทกข ทานเปนใครกนหนอ

วา พระเจาปลยกษ เพราะความโลภเราจงละทงแควนมาเทยวแสวงหาเนอ ฯ ล ฯ แมโดยปกต พระราชาเปนผมพระก าลงมาก ทรงถอหมอน าเขาไปสอาศรมบท ถงประตบรรณ ศาลาของทกลบณฑต ดจบคคลกระแทกอาศรมใหกระเทอน ทกลบณฑตนงอยภายในไดฟงเสยงฝพระบาทแหง พระเจาปลยกขราชกนกในใจวา นไมใชเสยงแหงฝเทาสวรรณสามบตรเรา เสยงฝเทาใครหนอ เมอจะถามจงกลาวคาถาสองคาถาวา นนเสยงใครเดนมา นนไมใชเสยงฝเทาของพอสาม ทานนรทกข ทานเปนใครกนหนอ เพราะพอสามเดนเงยบกรบ วางเทาเรยบนนไมใชเสยงฝเทาของพอสาม ทานนรทกขทานเปนใครกนหนอ พระราชาไดสดบค าถามแลว ทรงด ารวาถาเราไมบอกความทเราเปนพระราชา บอกวาเราฆาบตรของทานเสยแลว ทานทงสองนจกโกรธเรา กลาวค าหยาบกะเรา เมอเปนเชนนความโกรธในทานทงสองน กจกเกดขนแกเราครนความโกรธเกดขน เรากจะเบยดเบยนทานทงสองนน กรรมนนจกเปนอกศลของเราแตเมอเราบอกวาเราเปนพระราชา ชอวาผทไมเกรงกลวยอมไมม เพระฉะนน เราจะบอก ความทเราเปนพระราชากอน ทรงด ารฉะนแลวทรงวางหมอน าไวทโรงน าดมแลวประทบยนทประตบรรณ ศาลา เมอจะแสดงพระองคใหฤาษรจก จงตรสวา ขาพเจาเปนพระราชาของชาวกาสคนทงหลายรจก

26

(๓๔๐) ขาพเจาเปนพระราชาของชาวกาสคนทง หลายรจกขาพเจาวา พระเจาปลยกษเพราะความโลภ ขาพเจาจงทงแวนแควนมาเทยวแสวงหาเนอ (๓๔๑) ทงขาพเจาเปนคนเชยวชาญในศลปะธน เลองลอวาเปนผมความสามารถยงธน ทตองใชก า ลงคนถง ๑,๐๐๐ คนได แมชางทมาถงระยะลกศรยงกไมพงรอดพนไปได ฯ ล ฯ (๔๑๙) ขาแตมหาราชเจา ขอพระองคทรงประ พฤตธรรมเถด ธรรมทพระองคทรงประพฤตแลวยอมน าความสขมาให ครนพระองคทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค (๔๒๐) ขาแตมหาราชเจา ขอพระองคทรงประ พฤตธรรมเถด พระอนทรเทพเจาพรอมทงพระพรหม ถงแลวซงทพยสถานดวยธรรมทประพฤตดแลว ขาแตพระราชา ขอพระองคอยาทรงประมาทธรรมเลย

ขาพเจาวา พระเจาปลยกษ เพราะความโลภขา พเจาจงทงแวนแควนมาเทยวแสวงหาเนอ ทงขาพเจาเปนคนเชยวชาญในศลปะธนเลองลอวา เปนผมความสามารถยงธนทตองใชก าลงคนถง ๑,๐๐๐ คนได แมชางทมาถงระยะลกศรยงกไมพงรอดพนไปได ฯ ล ฯ ล าดบนน พระมหาสตวทลพระราชาวาขาแตมหาราชเจา ถาพระองคมพระประสงคเสดจสเทว โลก มพระประสงคบรโภคทพยสมบตใหญ จงทรงประพฤตในทศพธราชธรรมจรรยาเหลานเถด เมอจะถวายโอวาทแดพระราชา จงไดกลาวคาถาอนวาดวยการประพฤตทศพธราชธรรมวา ขาแตมหาราชเจา ขอพระองคทรงประพฤตธรรมเถด ธรรมทพระองคทรงประพฤตแลวยอมน าความสขมาให ครนพระองค ทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค ขาแตมหาราชเจาขอพระองคทรงประพฤตธรรมเถด พระอนทรเทพเจาพรอมทงพระพรหม ถงแลวซงทพยสถาน ดวยธรรมทประพฤตดแลว ขาแตพระราชา ขอพระองคอยาทรงประมาทธรรมเลย กเนอความของคาถาเหลาน มกลาวไวโดยพสดารแลวในสกณชาดก พระมหาสตว แสดงธรรมถวายพระราชาอยางนแลว เมอจะถวายโอวาทยงขน ไดถวายเบญจศล พระราชาทรงรบโอวาทของพระมหาสตว ฯ ล ฯ พระศาสดาทรงน าพระธรรมเทศนานมาแลว

27

ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ชอวาการเลยงดบดามารดาเปนวงศของบณฑตทงหลายตรสฉะนแลว ทรงประกาศอรยสจสประชมชาดก ในเวลาเทศนาอรยสจสจบลงภกษนนบรรล โสดาปตตผลพระรา ชาปลยกขราช ในกาลนนกลบชาตมาเปนภกษชออานนทในกาลน พสนธรเทพธดา เปนภกษณชออบลวรรณาทาวสกกเทวราช เปนภกษชอวาอนรทธะ ทกลบณฑตผบดาเปนภกษชอวามหากสสปะ นางปารกาผมารดาเปนภกษณชอวาภททกาปลานกสวรรณสามบณฑตคอเราผสมมาสมพทธะนเองแล

จะเหนไดวา เนอหาในพระสตตนตปฎก เปนบทสนทนากนของบคคล แตเราไมทราบวาเปนค าพดของใคร แตเนอหาในอรรถกถาสวรรณสามชาดกนน ท าใหเราเขาใจเนอหาในพระสตตนตปฎกมากยงขน อนงจากการศกษาเรองราวเกยวกบสวรรณสามชาดกนพบวามไดมปรากฏเฉพาะในคมภรทางพระพทธ ศาสนานกายเถรวาทเทานน แมในคมภรพทธศาสนานกายมหายานกมปรากฏเหมอนกน เชน คมภรมหาวสต คมภรอวทานกลปลดา คมภรราษฎรปาลปรปฤจฉาคมภรมหากรรมวภงค คมภรลลตวสตระ และคมภรชาตกสตระ ผสนใจพงศกษาเปรยบเทยบดได

๒. ๖ กำรบ ำเพญบำรมของสวรรณสำมโพธสตว ๒.๖.๑ ควำมหมำยของบำรม

ความหมายของค าวาบารมตามรปศพทนน ในคมภรสททนตปกรณ ธาตมาลา ไดวเคราะหศพทเอาไว ซงรจนาโดยพระธรรมปาละ ทานไดวเคราะหศพทบารมวามาจาก“ปรม” ไว ๘ นยดวยกน ดงน ๑) ศพทวา “ปรม” แปลวา ผเปนเลศ, บารม หมายถง ภาวะหรอการกระท าของทานผเปนเลศนน ดงขอความวา “ทานสลาทคณวเสสโยเคน สตตตตมตาย ปรมา, มหาสตตาโพธสตตา, เตส ภาโว กมม วา ปารม, ทานาทกรยา” แปลวา “สตวทงหลาย ชอวาผเลศเพราะสงสดกวาสตวดวยการประกอบคณวเศษมทานและศลเปน

28

ตน, พระมหาสตวทงหลายไดแก พระโพธสตวทงหลาย, ภาวะหรอการกระท าของพระโพธสตวเหลานน คอการกระท าความดมทานเปนตน เรยกวา บารม” ๒) ศพทวา “ปรม” แปลวา ใหเตม, ใหบรบรณ แปลมาจากรปกรยาทเปนเหตกตตวาจก วา ปเรต พระมหาสตวคอ ผกระท าใหเตม (ปรโก) หรออาจจะแผลงรปเปน ผรกษา(ปาลโก) กได ดงขอความวา “ปเรต จาต ปรโม, ทานาทน คณาน ปาลโก ปรโก จโพธสตโต ปรมสส อย , ปรมสส วา ภาโว, กมม วา ปารม, ทานาทกรยา”แปลวา “บคคลใดยอมใหเตม เหตนน บคคลนนชอวาผใหเตม, บคคลผรกษา และผใหเตม ซงคณทงหลายมทานเปนตน คอพระโพธสตว บคคลนนชอวา “ปรมะ”, กรยานของพระปรมะกด, ภาวะหรอกรรมของพระปรมะนนชอวา “บารม” ไดแก การกระท าความดมทานเปนตน” ๓) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มวต มวต แปลวา ยอมผก, ยอมพนเหมอนกบค าวา พนธต พระมหาสตวชอวาปรมะ คอบคคลผผกสตวทสงกวาไวในตนโดยการประกอบเขากบคณสมบตพเศษ และบารม คอภาวะหรอการกระท าของพระมหาสตวนน ดงขอความวา “ปร สตต อตตน มวต พนธต คณวเสสโยเคนาต ปรโม” แปลวา “บคคลใดยอมผก คอยอมพน ซงสตวทสงกวาไวในตน เพราะการประกอบดวยคณวเศษ บคคลนนชอวา ปรมะ” ๔) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มชชต ปร มความหมายเชนเดยวกนกบค าวา อธกตร ซงแปลวา อยางยง มชชต แปลวา สะอาด เหมอนกบค าวา สชฌต แปลวา ช าระใหบรสทธ พระมหาสตวชอวา ปรมะ คอบคคลผสะอาด หรอช าระตนใหบรสทธอยางยง จากมลทนคอกเลส ภาวะหรอการกระท าของพระองค เรยกวา บารม ดงขอความวา “ปร วาอธกรตร มชชต สชฌต กเลสมลโตต ปรโม” แปลวา “อนง บคลลใด ยอมผก คอยอมช าระตนใหบรสทธอยางยงจากมลทนคอความเศราหมอง บคคลนนชอวา ปรมะ” ๕) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มยต ปร แปลวา ประเสรฐ คอดยง มยตแปลวา บรรล, ถง มความเชนเดยวกนกบค าวา คจฉต แปลวา ไป, ถง ฉะนน พระมหาสตวชอวา ปรมะ คอบคคลผบรรล คอถงอยางดยงในธรรมอนวเศษคอพระนพพาน ภาวะหรอการกระท าของพระองคนน เรยกวา บารม ดงขอความวา“ปร วา เสฏฐ นพพาน มยต คจฉตตปรโม” แปลวา “ อนง บคคลใด ยอมบรรล คอยอมถง พระนพพาน อนประเสรฐ คอยางดยงบคคลนนชอวา ปรมะ” ๖) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มนาต ปร ในทนเปนค านาม ตรงกบค าวาโลก มนาต มความหมายใกลเคยงกบค าวา ปรจฉนทต แปลวา ตดโดยรอบ พระมหาสตวชอวาปรมะ หมายถงบคคลผตดโลกอน ดจโลกน ดวยความรอนวเศษ อนประมาณยง ภาวะหรอการกระท าของพระมหาสตวชอวา บารม ดงขอความวา “ปร วา

29

โลก ปมาณภเตน ญาณ-วเสเสน อธโลก วย มนาต ปรจฉนทตต ปรโม” แปลวา “อนง บคคลใดยอมขจด คอยอมตดโลกอนดจโลกน ดวยความรอนพเศษ อนมประมาณยง บคคลนนชอวา ปรมะ” ๗) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มโนต ปร ตรงกบค าวาวา อตวย แปลวาอยางดยง มโนต ตรงกบค าวา ปกขปต แปลวาใสลงไป, สอดเขา พระมหาสตวทรงนามวาปรมะ เพราะเปนผใสกองคณสมบตมศลเปนตน ในสนดานของตน ภาวะหรอการกระท าของพระองคนน ชอวา บารม ดงขอความวา “ปร วา อตวย สลาทคณคณ อตตโน สนตาเนมโนต ปกขปตต ปรโม” แปลวา “อนง บคคลใดยอมใสเขา คอยอมสอดเขา ซงกองคณมศลเปนตน ในสนดานของตนเปนอยางดยง บคคลนนชอวา ปรมะ” ๘) ศพทวา “ปรม” มาจากค าวา ปร มนาต ปร หมายถง อนตถกร กเลสโจรคณ แปลวา หมแหงโจรคอกเลส เปนผกระท าความไมเปนประโยชน และหมายถง อญญ ปฏปกข แปลวา สภาพตรงขามอน ๆ มนาต มความหมายตรงกบค าวา หสต แปลวา ท าลาย พระมหาสตวชอวา ปรมะ เพราะเปน ผท าลายซงกองโจรคอกเลสอนไมเปนประโยชน หรอสงอน ซงตรงกนขามจากกองธรรมทเกดในพระองค ภาวะหรอการกระท าของพระมหาสตวนน ชอวา“บารม” ดงขอความวา“ปร วา อตตภตโต ธมมกายโต อญญ ปฏปกข วา ตทนตถกร กเลสโจรคณ มนาต หสตต ปรโม มหาสตโต, ปรมสส อย , ปรมสส วา ภาโว, กมม วาปารม, ทานาทกรยา” แปลวา “ผก าจดฝายอน คอธรรมอน จากกองธรรมทเกดในตนหรอปฏปกขธรรม คอหมโจรกเลสทท าความพนาศใหแกเขา ชอวา ปรมะ หมายถงพระโพธสตวกรยาของผประเสรฐ หรอภาวะของผประเสรฐ หรอการกระท าของผประเสรฐ ชอวา ปารมหมายถง กรยามการใหทานเปนตน” ในคมภรธาตปปทปกา ไดใหความหมายของ ปารมไววา มาจาก ปร ธาต ในความเลยง, รกษา, ดงนน ปารม จงหมายถง การรกษาคณใหเจรญ ความบรบรณ, ความเตมเปยม,ความใหคณเตมท, พระโพธสตวเปนผรกษาคณมทานเปนตน หรอใหคณเชนนนเตมท ชอวาปรโม กรยาของทาน ชอวา ปารม คอการบ าเพญความ ดมการใหทานเปนตน สวนนกปราชญบางพวกเหนวา ปารม มรากศพทมาจาก ปรม แปลวา สงสด ดเลศลง ณ ปจจยในภาวตทธต ไดรปเปน ปารม แลวลง อ อตถลงค ส าเรจรปเปน ปารม แปลวาความสงสด ความดเลศ หรอความยอดเยยม อกอยางหนง ค าวา ปารม มาจาก ปร ธาต มความหมายเชนเดยวกบค าวา คตย แปลวา ไป หรอ ถง เชนค าวา กสลาน อนปพเพน อคคาย ปเรนต แปลวา กศลทงหลาย ไปหรอ เปนไปเพอธรรมอนเลศ (พระอรหตต) โดยล าดบ

30

และยงกลาวอกวา ปารม มาจากค าวา ปาร แปลวา ถงพรอม เสรจ ความส าเรจ ฝงฝงโนน พระนพพาน ดงนน ปารม ในทนจงหมายถง ปฏปทาเปนเครองน าไปสฝงอน (คอพระนพพาน) ค าวา บารม มาจากค าวา ปรม แปลวา เปนเลศ ยอดเยยม ดงนน ปารม จงหมายถง ความเปนเลศความยอดเยยม หรอความบรบรณเตมเปยม ค าวา ปารม มาจากค าวา ปรม แปลวา คณสมบตหรอปฏปทาอนยอดยงทพระสมมาสมพทธเจาทก ๆ พระองคทรงบ าเพญมา เมอครงยงเปนพระโพธสตว เมอบารมเหลานเตมเปยมจงไดตรสร ดงนน สรปไดวา ค าวา บารม หมายถง ขอปฏบตของพระมหาสตวหรอพระโพธสตวผปรารถนาเปนพระพทธเจาในอนาคตตองบ าเพญคณมทานเปนตนจนเตมเปยม จงจะไดตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต

๒. ๖. ๒ ระยะเวลำของกำรบ ำเพญบำรมของพระโพธสตว พระพทธเจาทกพระองค กอนททานจะไดตรสรเปนพระพทธเจานน ลวนแตไดตงความปรารถนามาเนนนานกวาจะไดตรสรเปนพระพทธเจา ในระหวางททรงบ าเพญบารม เพอจะไดตรสรเปนพระพทธเจานน เรยกวาพระโพธสตว ซงพระโพธสตวนนแบงออกเปน ๒ประเภทคอ อนยโพธสตว กบ นยตโพธสตว อนยตโพธสตว คอพระโพธสตวทยงไมไดรบพยากรณจากพระพทธเจาพระองคใดพระองคหนง วาจะไดตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต นยตโพธสตว คอพระโพธสตวทไดรบพยากรณแลวจากพระพทธเจาพระองคใดพระองคหนงวาจะไดตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต นอกจากน นยตโพธสตว ยงแบงออกเปนอก ๓ ประเภท ไดแก ปญญาธกะ โพธสตว ทรงบ าเพญบารม ๔ อสงไขย กบอกแสนกป สทธาธกะ โพธสตว ทรงบ าเพญบารม ๘ อสงไขย กบอกแสนกป วรยาธกะ โพธสตว ทรงบ าเพญบารม ๑๖ อสงไขย กบอกแสนกป พระผมพระภาคของเราทงหลาย ทรงบ าเพญบารมมา ๔ อสงไขย กบอกแสนกปจงไดตรสรเปนพระพทธเจา เปนปญญาธกะโพธสตว เพราะก าลงพระปญญนทรยแรงมากพระองคทรงปรารถนาเปนพระพทธเจานบได ๒๐ อสงไขแสนกป คอปรารถนาดวยใจ ๗ อสงไขย ปรารถนาดวยวาจา ๙ อสงไขย ปรารถนาดวยกายและวาจา ๔ อสงไขยแสนกป

31

ในขณะทยงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวเพอบ าเพญบารมนน พระพทธเจาของเราไดทรงเกดเปนสตวตางๆ หลายเผาพนธ เลกสดไมเกนนกระจาบ ใหญสดไมเกนชาง แตละชาตททรงเสวยนนมทงยากงายล าบากคละเคลากนไป บางชาตกเกดมาเปนคนจน บางชาตกเปนคนร ารวย แตพระองคกไมทรงยอทอตอชะตาชวต ในพระชาตเรมแรกของการเรมบ าเพญบารมนน เปนสมยทพระองคทรงเสวยพระชาตเปนสเมธดาบสไดทอดรางกายตนเอง ใหเปนสะพานส าหรบเดนขามหนองน าถวายแดพระพทธเจาพระนามวาทปงกร และไดรบค าพยากรณวา พระองคจะไดตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต นบตงแตนนมากไดเรมบ าเพญพทธการกธรรม คอหลกธรรมทท าใหเปนพระพทธเจา นนคอการบ าเพญบารม ๑๐ อยางไดแก ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา และอเบกขาซงบารมทง ๑๐ อยางน ยงแยกออกเปน ๓ ระดบตามความยากงายในการบ าเพญบารมอกดวย คอ ปกตบารม เปนบารมททรงบ าเพญโดยปกตทวไป อปปารม เปนบารมททรงบ าเพญโดยการยอมสละอวยวะในรางกายหรอของทรกและหวงแหนสดชวต ปรมตถปารม เปนบารมททรงบ าเพญโดยขนอกฤษฏ ขนาดชวตกสามารถสละใหไดเพอแลกกบพระสพพญญตญาณ ในจ านวนพระชาต ๕๔๗ ชาตนน พระชาตทปรากฏวาบ าเพญบารมเดนทสดคอ๑๐ ชาตสดทายทเรารจกกนดวา “ทศชาตชาดก” หรอ “พระเจาสบชาต” พระชาตทปรากฏอยในทศชาตนน แตละชาตจะทรงบ าเพญบารมหลายขอดวยกน แตจะมบารมเดนๆ อยหนงบารม นอกนนลดหลนลงไป แลวเรากก าหนดวาพระองคทรงบ าเพญบารมขอนนขอนเหมอนกบเราเรยกปาไมวา ปาไผ ซงกมไดหมายความวา ทงปามเฉพาะตนไผเทานน แตมตนไมชนดอนรวมอยดวย เพยงแตวา ในปานนมตนไผมากกวาตนไมชนดอน ฉะนน เราจงเรยกวาปานนวา “ปาไผ” การเรยกการบ าเพญบารมของพระโพธสตวกเหมอนกน เรากจะเรยกตามบารมทเดนทสดมากลาววา พระโพธสตวทรงบ าเพญบารมขอนนขอน เชน พระเตมยโพธสตวทรงบ าเพญเนกขมมบารม พระมหาชนกโพธสตวบ าเพญวรยบารม พระสวรรณสามโพธสตวบ าเพญเมตตาบารม เปนตน ขนอยกบวาใครจะมองการบ าเพญบารมของพระโพธสตวเปนขอใด ดงค าน านบาตชาดก พระนพนธในพระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา ไดอธบายเกยวกบบารมในตอนค าน าของเตมยชาดกไววา กทศชาตนน ขาพเจาเคยไดยนทานผใหญกลาววา พระโพธสตวชาตนนบ าเพญบารมอยางนนจนวางลงเปนแบบวา พระเตมยโพธสตวบ าเพญขนตบารม พระมหาชนกโพธสตวบ าเพญวรยบารม สวรรณสามโพธสตวบ าเพญสจจบารม พระเนมราชโพธสตวบ าเพญอธษฐานบารม พระนารทพราหมโพธสตวบ าเพญเมตตาบารม วธรบณฑตโพธสตวบ าเพญอเบกขาบารม พระเวสสนดรโพธสตวบ าเพญทานบารม หรอจะวาบารมสวนนนชก

32

เรองพระโพธสตว ชอนนไดบ าเพญมาเทยบใหเหนเปนอทาหรณ ท าใหขาพเจาเขาใจมานาน โดยหาเอาใจใสพจารณไมวา พระโพธสตวชอหนงบ าเพญบารมแตอยางเดยวเทานนตลอดชาต เมอมาจบแปลเขาคราวน จงไดความเหนใหมวา ทานกลาวดงนนนาจะหมายความเพยงวา บารมอนนพระโพธสตวชอนไดบ าเพญเปนยอดเยยมกวา ๙ บารม แตทจรง พระโพธสตวบ าเพญบารม ๑๐ บรบรณตลอดชาตหนง หากเราพจารณาตามขอความขางบนน จะเหนวา การบ าเพญบารมของสวรรณสามโพธสตวคอสจจบาร ม มใชเมตตาบารมทปรากฏในคมภรชาดกนน ทงนกขนอยกบมมมองของแตละทานวาจะยดเอาบารมขอใดเปนเอกขอใดเปนรอง แตพระโพธสตวทก ๆ พระองคนนลวนแลวแตบ าเพญบารมครบทง ๑๐ ในแตละชาตทงสน ผวจยมทศนะวาพระองคทรงบ าเพญเมตตาบารมเปนส าคญ เพราะมความอดทนอดกลนสงยากยงทคนธรรมดาจะกระท าไดโดยเฉพาะการมเมตตาตอบคคลทมาท ารายตนผบรสทธเพอความเขาใจยงขนจะไดศกษาการบ าเพญบารมของสวรรณสามโพธสตวในหวขอตอไป

๒.๖. ๓ กำรบ ำเพญบำรมของสวรรณสำมโพธสตว การบ าเพญบารมของพระโพธสตว ทปรากฏในสวรรณสามชาดก จากการศกษาในเบองตนสามารถแยกการศกษาออกเปน ๓ ระดบบารม ไดแก ปกตบารม อปบารม และปรมตถบารม รายละเอยดแตละระดบบารม ม ดงตอไปน ๑) ขนปกตบารม เปนบารมทพระองคทรงบ าเพญโดยทวไป ซงบคคลทวไปกสามารถบ าเพญได ไมจ าเปนจะตองเปนพระโพธสตวกสามารถท าไดแตในทนจะกลาวถงการบ าเพญบารมของสวรรณสามโพธสตวเปนหลกในการวจย การบ าเพญบารมของสวรรณสามโพธสตวหากเราพจารณาใหละเอยดถถวนแลวสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญบารมครบทง ๑๐ ประการดงผวจยจะของแยกเหตการณทปรากฏในเรองสวรรณสามชาดกมาอางองในสวนทพระองคไดทรงบ าเพญบารมดงตอไปน การบ าเพญทานบารม ทาน คอการเสยสละสงของทควรใหปนแกบคคลอนทควรใหปน สวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญทานบารม มทงทเปนอามสทาน ธรรมทาน และอภยทาน ตวอยางอามสทานทสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญ เชน การไปแสวงหาผลหมากรากไมมาใหบดามารดาทงสองทตาบอดมองไมเหนอะไรไดรบประทาน ตวอยางธรรมทานทสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญ เชน การใหโอวาทพร าสอนใหพระเจาปลยกษยดมนอยในหลกทศพธราชธรรม สวนตวอยางอภยทานทสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญ เชน การทลทด

33

ทานการฆาสตวเลยงบดามารดาแกพระเจาปลยกษ การบ าเพญศลบารม ศลคอการรกษากาย และวาจาใหเรยบรอย ไมเบยดเบยนคนอนทงทางกาย และ วาจา ตวอยางทสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญบารมขอน เชน การมเมตตาตอสรรพสตว เวลาไปหาผลไมหรอตกน ากมฝงสตวแวดลอม ยดมนอยในกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ กลาวแตค าสตยไมกลาวค าเทจ ๗๒ แมถกท ารายกไมมจตคดอาฆาตมาดรายตรสเรยกผลอบท ารายดวยวาจาอนออนหวานจบใจ การบ าเพญเนกขมมบารม เนกขมมะ คอการออกบวชจากเรอน คอบวชมไดอาศยอยในบานแตอาศยอยในปาเขาล าเนาไพร สวรรณสามโพธสตวเกดมาในทามกลางครอบครวทเปน ฤาษหรอดาบสทถอศลบ าเพญเมตตาธรรมอยในปา จงไดถอเพศเปนนกบวชตามบดามารดาตงแตเดก ดงขอความวา “พระโพธสตวจงคอยๆ ลงราวกะพระเถระผมวตรอนเรยนแลว อาบน าระงบความกระวนกระวายแลวขนจากน า นงผาเปลอกไมสแดงผนหนง หมผนหนง เอาหนงเสอพาดเฉวยงบา ยกหมอน าขนเชดน าแลววางบนบาซาย” การบ าเพญปญญาบารม ปญญา แปลวาความรอบร หรอรรอบไมตดขด เฉลยวฉลาดเปนชาตแหงบณฑต สวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญปญญาบารม เชน สงเกตเสนทางทบดามารดาไปและกลบในเวลาไปหาผลไม ตลอดถงการสรางราวเชอกตางๆ กเกดมาจากปญญาของพระองค หรอแมแตการโตตอบกนระหวางพระพระองคกบพระเจาปลยกษกเหมอนกน การทสวรรณสามโพธสตว สามารถโตตอบหรออธบายชแจงใหพระเจาปลยกษเขาใจไดน ก เพราะอาศยก าลงสตปญญาของพระองคในการ โตตอบ เพราะเราจะรวาใครมปญญาหรอไมนนพจารณาไดจากการสนทนากน ดงพทธพจนทวา “มหาบพตร ปญญาจะพงรไดดวยการสนทนา” การบ าเพญวรยบารม วรยะ ความขยนหมนเพยรไมยอทอตออปสรรคขวากหนามใด ๆ ทงสน สวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญบารมขอน เชน เมอรวาบดามารดาตาบอดทงสองขางกไมปลอยใหทานตองตกระก าล าบาก รบอาสาเลยงดทานใหอยสขสบาย มความขยนขนแขงจดเตรยมสถานทใหพกผอนทงกลางวนและกลางคน ขยนในการหาผลาหารมาเลยงดทาน ตกเยนยงไปตกน ามาตมใหทานทงสองไดอาบ เปนตน ท ากจทกอยางดวยความขยนหมนเพยรไมบนเปนกจวตรประจ าทกๆ วน การบ าเพญขนตบารม ขนตคอความอดทนตรากตร าล าบากทงทางกาย และใจสวรรณสามโพธสตว ไดบ าเพญบารมขอนอยางดเยยม ไมทรงปรปากบนถงความยากล าบากท ตองเลยงดมารดาบดาตาบอดทงสองทาน มความอดทนเปนอยางยงแมจะเหนดเหนอยจากการรบภาระ ในการเลยงดทานทงสองกตามนอกจากจะอดทนล าบากทางดานรางกายแลวยง ตองอดทนตอพฤตกรรมของผไมหวงดทมาท ารายตนดวย คอตองอดทนตอความเจบปวดแสนสาหสยากทคนสามญทวไป จะท าไดเชนกรณทถกพระเจาปลยกษยงดวย ลกศรอาบยาพษไดรบ

34

บาดเจบแสนสาหสจนกระอกเลอด พระองคกอดทนเอาไวไดเปน อยางดตรสเรยกศตรดวยวาจาอนออนหวาน การบ าเพญสจจบารม สจจะ คอความจรงแทแนนอน พระโพธสตวในแตละชาตลวนตรสแตวาจาสตย ไมตรสใหคลาดเคลอนแกใครๆ ตรสตามความจรงแทแนนอนสวรรณสามโพธสตว ไดทรงบ าเพญบารมขอนเหมอนกน ดงขอความทสวรรณสามโพธสตวด ารวา“ถาเราบอกวา เปนเทวดา นาค ยกษ กนนร หรอเปนกษตรยเปนตนอยางใดอยางหนง พระราชานยอมเชอค าของเรา เราควรกลาวความจรงเทานน” และอกขอความหนงทเปนเครองยนยนในการบ าเพญบารมขอน คอ ถอยค าทบดามารดาและนางเทพธดาไดกระท าสจจกรยาวา “ลกสามน ไดเคยมปกตกลาวค าสตยมากอน ดวยสจวาจาน ขอพษของลกสามจงเสอมหายไป” ซงในอรรถกถาทานไดใหความหมายไววา “ไมกลาวมวาทแมดวยการหวเราะ” การบ าเพญอธษฐานบารม อธษฐาน คอความตงใจมนคง ไมเปลยนแปลงเปนอนสวรรณสามโพธสตวไดทรงบ าเพญบารมขอน ตวอยางเชน ปฏญญาวาจะท าหนาทดแลบดามารดาเองในคราวทรวาทานทงสองตาบอดสนท กไดท าหนาทของความเปนลกทดเรอยมาสมกบทไดตงใจเอาไวนน แมใกลตายกยงเปนหวงบดามารดากลวจะไมมใครเลยงดเมอตนตายไป การบ าเพญเมตตาบารม เมตตาคอความรกใคร ปรารถนาใหผอนเปนสข เมตตาบารมนสวรรณสามโพธสตวไดบ าเพญมาตงแตเกด จงเปนทรกของสตวปาทงหลาย ไมวาจะเปนสตวดราย นารก หรอหวาดกลวตางกอยรวมกนอยางปกตสขไม สะดงกลวตอพระองคและแวดลอมพระองคไปยงสถานทตางๆ แมถกยงกไมโกรธตอบ กเพราะอ านาจเมตตาบารมททรงบ าเพญนนเอง การบ าเพญอเบกขาบารมอเบกขา คอความวางเฉยหรอวางใจเปนกลางไมเอนเอยงไปตามอ านาจกเลสตางๆ ในวสทธมรรคไดกลาวถงบคคลผจะเจรญอเบกขาไววาจะตองผานการเจรญเมตตา กรณา และมทตามากอนจงจะปฏบตอเบกขาได โดยใหพจารณาเหนโทษของการมเมตตา กรณา และมทตาใหแจมแจง แลวจงวางใจเปนกลางๆ ในบคคลเหลานน พรอมทงตนเองโดยพจารณาตามหลกกฎแหงกรรม หมายความวา เมอไมสามารถใชหลกเมตตากรณา และมทตาไดกใหใชหลกอเบกขาพจารณากรรมของสตวเปนหลก สวรรณสามโพธสตวไดทรงบ าเพญอเบกขาบารม โดยยอมรบถงกฎแหงกรรมคอความประมาท เลนเลอของตนเองจงตอง ไดรบผลของการกระท านน มไดโทษบคคลทมาท ารายตนเอง แตกลบโทษตนเองทประมาทไป จงถกลกศรยงไดรบบาดเจบแสนสาหส ดงขอความวา “ใครกนหนอใชลกศรยงเราผประมาท ก าลงน าน าไปอย” ๒) ขนอปบารมเปนบารมเหนอขนธรรมดาความโดดเดนของบารมขนนคอการยอมสละอวยวะบาง อยางของตน ไดโดยไมเสยดายเพอแลกกบสพพญญจากการ ศกษาการบ าเพญขนนของสวรรณสามโพธสตว

35

ปรากฏวาอยในเหตการณ ตอนทพระเจาปลยกษยงไดรบบาดเจบ แตพระองคทรงมความอดทนเอาไวยงกวาสามญชน คอไมรองครวญครางแมจะมเลอดออกจากปาก กอดกลนเอาไว สนทนากบศตรไดอยางสงบเยอกเยน แมบางครงจะถมกอนเลอดออกมากตามอวยวะทสละนนกคอเลอดทไหลรนออกมาจากบาดแผลทถกยงนนเอง ในสโมธานกถา ทายจรยาปฎก ไดกลาวไววาสวรรณสามโพธสตวทรงบ าเพญอปบารม ๓) ขนปรมตถปารม เปนบารมขนสงสดยงกวาอปบารม เพราะบารมขนนผทบ าเพญจะตองแลกดวย ชวตกยอม สามารถสละชวตไดเพอแลกกบสงทล าคาคอสพพญญ จากการศกษาการบ าเพญบารมขนนของสวรรณสามโพธสตว ปรากฏวาอยในตอนทถกพระเจาปลยกษยงจนไดรบบาดเจบจนสลบไป หยดหายใจในทสด ท าใหพระเจาปลยกษไดเขาใจถงความตายทเกดกบสวรรณสามกมารทนทแมบดามารดากพากนเสยใจถงการจากไปของลชายถอวาเปนความกลาหาญเดดเดยวของสวรรณสามโพธสตวทยอมสละชวตของตนเพอแลกสพพญญ“และคณธรรมส าคญทท าใหพระ โพธสตวมความกลาหาญในการบ าเพญบารมไดอยางตอเนอง คอ ปญญาและกรณา รวมทงความอดทนไมหวนไหวและมความเพยรพยายาม” พระองคมเกรงกลวตอความตายทก าลงเผชญ และไมมจตอาฆาตพยาบาทในบคคลผหลงท าผดตอพระองค แมฟนขนมาจากความตายกยงไดโปรดแสดงธรรมใหหนเหเปลยนวถชวตเปนนกปกครองทยดมนอยในคณธรรมตอไป ทงนเพราะพระองคทรงเปยมดวยเมตตากรณาเปนหลกยดมนหรออดมการณของพระโพธสตว คอ “การชวยสรรพสตวใหพนจากความทกขนน” ดงนน จงสรปไดวา การบ าเพญบามของสวรรณสามโพธสตวนน หากพจารณาเฉพาะบารมทเดนทสดแลวมเพยงหนงคอ เมตตาบารม แตถาพจารณาดทง ๑๐ บารมแลวปรากฏวาสวรรณสามโพธสตวไดทรงบ าเพญครบบรบรณ นอกจากนระดบของการบ าเพญบารม พระองคยงไดบ าเพญครบทง ๓ ระดบดงกลาวแลวนน

๒. ๗ วตถประสงคของกำรตรสสวรรณสำมชำดก สวรรณสามชาดกเปนเรองราวกลาวถงภกษรปหนงทบวชเขามาใน พระพทธศาสนาได ๑๒ พรรษา ชวงระยะเวลาททานบวชเปนพระอยนนกไดตงใจ ศกษาเลาเรยนจนแตกฉานในพระปรยตธรรมและไดตดสนใจไปปฏบตวปสสนากมมฏฐานในราวปาเพอบรรลมรรคผลและนพพานแมทานจะพยายามฝกปฏบตทกวถทางแตกไมสามารถบรรลมรรคผลนพพานขนไหนไดเลย ประกอบกบไดขาวโยมบดามารดาวายากจนไมมใครดแลนบตงแตทานออกบวชเปนภกษนน ดวยความสงสารผบงเกดเกลา จงไดคดทจะลาสกขาออกไปปรนนบตโยมบดามารดา แตไดมาฟงมาตโปสกสตร ซงเปนสตรเกยวกบการบ ารงบดามารดาวา เปนพระกสามารถทจะดแล

36

บดามารดาได จงท าใหทานตดสนใจไมบวช อาหารหวานคาวทไดมาจากการบณฑบาต กจะน าไปใหบดามารดารบประทานกอน เหลอจากบดามารดารบประทาน ทานจงฉน แมจวรทไดมากน าไปตดเยบเปนผานงผาหมใหบดามารดา สวนผานมผาหมผนเกาของบดามารดานนทานกน ามาท าเปนจวรนงหมแทน ทานปฏบตอยเชนน จงท าใหทานมรปรางผายผอมลงผดปกตพวก พระภกษสามเณรภายในวดจงไดสอบถามถงสาเหตทท าใหทานผายผอม เมอทราบวาทานน าอาหารทไดจากการบณฑบาตไปเลยงดบดามารดา จงไดพาต าหนตเตยนวาท าใหสทธาไทยตกไป จงไดพากนไปฟองพระพทธเจาใหทรงทราบเรองราวดงกลาวพระพทธองคเมอทรงทราบกลบทรงสรรเสรญยกยองชมเชยพลางตรสสวรรณสามชาดกเปนตวอยางวาพระองคกเคยเลยงดมารดาบดามาแลวเหมอนกนในอดตชาต หากเราพจารณาตามเนอหา ของสวรรณสามชาดกตามทกลาวมาขางตนน พอสรปวตถประสงคของการตรสสวรรณสามชาดกไดดงน ๑) เพอปองกนการลาสกขาบทของภกษ เนองจากวาภกษทบวชมานาน ๑๒ ปแมพากเพยรพยายามบ าเพญกมมฏฐานกไมสามารถบรรลมรรคผลใดได ประกอบกบบดามารดาทางบานเกดยากจนไมมใครเลยงด จงเดนทางออกจากปามงหนาสบานทนทเพอลาสกขาบท มาเจอทางสองแพรง ทางหนงไปวดพระเชตวน อกทางไปบานบดามารดา จงไดตดสนใจไปเฝาพระพทธเจาเพอลาสกขาบท และไดฟงพระธรรมเทศนาเกยวกบการเลยงดบดามารดาของภกษจงไดตดสนใจไมลาสกขาบทไดเลยงดบดามารดาดวยอาหารบณฑบาตเปนตนการทพระพทธองคทรงแสดงมาตโปสกสตรกเพราะเลงเหนอปนสยของภกษรปดงกลาวทตงใจจะมาลาสกขาบทจงไดทรงแสดงสตรนขนเพอใหเขาใจวาบวชเปนภกษกสามารถปรนนบตบดามารดาไดโดยไมตองลาสกขาบท ๒) เพอยกยองความกตญญกตเวทของภกษ การแสดงความกตญญกตเวทของภกษตอบดามารดา แมวาจะกระท าได แตผลกระทบยอมเกดมแกภกษรปนน กลาวคอ ท าใหทานตองผายผอมมผาไตรจวรทเกาคร าครา เพราะทานน าไปตดเปนผานงหมใหบดามารดาหมดและทส าคญนน พวกภกษกไมเหนดวยทน าอาหารไปเลยงดคฤหสถเพราะเปนการท าใหสทธาไทยตกไป ถอวาเปนการท ากจทไมควรท า ท าใหทานตองหยดการปรนนบตบดามารดาไปพกหนง แตเมอทราบถงพระพทธเจา พระพทธองคกลบยกยองชมเชยวาเปนเรองทนาสรรเสรญอยางยงเพราะพทธองคกเคยไดปฏบตมาการทพระพทธองคไมทรงต าหนพฤตกรรมของภกษรปนนกเพอท จะยกยองการแสดงความกตญญกตเวทตอหนาภกษทงหลาย ทยงไมเขาใจในเรองของการตอบแทนบญ คณบดามารดาวาเปนภกษกสามารถท าได เปนเรองทไมนารงเกยจ เพราะบดามารดานนเปนผใหก าเนดมา แมพระพทธ องคกยงเคยปฏบตเชนเดยวกนเมอบวชเปนฤาษ

37

๓) เพอเปนการประกาศการบ าเพญเมตตาบารมของพระพทธองค นอกจากจะยกพระพทธองคเปนตวอยางในการแสดงความกตญญกตเวทตอบดามารดาแลว ยงเปนการประกาศถงการบ าเพญเมตตาบารมของพระพทธองคอกดวย เพราะพระพทธองคในสมยทยงเสวยพระชาต เปนสวรรณสามโพธสตวไดเปนผประกอบดวยเมตตาเปนอยางยง อยในทามกลางสตวปาทงดรายและนารก แตกอยรวมกนไดอยางปกตสขดวยอ านาจเมตตา แมจะไดรบอนตรายถงขนเสยชวตกไมมจตปองรายผลอบยงลกศรอาบยาพษใสพระองค ฟนขนมากยงไดเมตตาแสดงธรรมโปรดพระเจาปลยกษ เปนการแสดงถงการบ าเพญเมตตาบารมของพระพทธองคกอนทจะมาตรสรเปนพระพทธเจา ๔) เพอใชสอนธรรมะเชงบคลาธษฐาน การแสดงธรรมโดยการยกตวอยางบคคลขนมาเลาเปนตวอยางนน จะท าใหผฟงเกดความเขาใจในเนอหาสาระของธรรมะยงขน ดงนนการทพระพทธองคทรงยกตวอยางสวรรณสามกมารขนมาตรส กเพอทจะชใหเหนตวอยางของบคคลผทแสดงความกตญญกตเวทและการมเมตตาตอผหลงผด ๕) เพอใชแกไขปญหาเฉพาะหนา การแกปญหาใหไดผลดทสดนนกคอตองมใหเกดความเจบช าน าใจทงสองฝาย หากพระพทธเจาตรสวาการปฏบตของภกษเชนนน เปนเรองไมเหมาะสมกจะท าใหภกษรปนนเลกราการปรนนบตบดามารดา ผลทเกดขนภกษรปนนอาจกลายเปนลกอกตญญกได ทางออกทดคอการยกตวอยางของพระพทธองคเองวาเคยปฏบตเชนนเหมอนกนท าใหสามารถยตปญหานนได

๒. ๘ ผลสมฤทธของกำรแสดงสวรรณสำมชำดก ผลสมฤทธ หมายถง ความส าเรจในการตรสสวรรณสามชาดกใหภกษทงหลายฟงจากการศกษาสามารถสรปผลสมฤทธไดดงน ๑) ท าใหภกษรปนนยงปรนนบตบดามารดาตอไป การทพระพทธองคทรงยกเรองราวสวรรณสามชาดกขนมาเลาเปนตวอยางใหภกษทงหลายฟงนน กเพอยนยนความ ประพฤตของภกษรปนนวาเปนกรยาทควรท า เพราะพระพทธองคกไดปฏบตมาในสมยทเสวยพระชาตเปนสวรรณสามกมาร ท าใหภกษรปนนไมทอดทงบดามารดาของตนไดปรนนบตตอไป ๒) ท าใหภกษรปนนไดบรรลโสดาปตตผล หลงจากทภกษรปนนไดฟงเรองราวเกยวกบสวรรณสามชาดกจบลง ท าใหทานไดบรรลเปนพระโสดาบนบคคล ซงกอนหนานนแมเพยรพยายามปฏบตธรรมอยนานถง ๑๒ ปกไมสามารถบรรลมรรคผลได แตพอไดฟงชาดกเรองนจงไดบรรลเปนพระโสดาบนบคคล ฯ

38

บทท ๓ หลกกำร และทฤษฎทำงรฐศำสตร

ในบทท ๓ นผวจยไดศกษาแนวคดและหลกการทางรฐศาสตร เพอเปนการน าเอาหลกการดงกลาวไปวเคราะหหลกการรฐศาสตร ในวรรณคด เรอง สวรรณสามตอไป

๓. ๑ กำรปกครองแบบเปนประชำธปไตย ๑. ความหมายของประชาธปไตย ประชาธปไตย มาจากค าวา ประชา + อธปไตย (ประชาคอประชาชน ราษฎรเจาของประเทศ และอธปไตย คอ อ านาจสงสดในการปกครองประเทศ) ๒. รปแบบของประชาธปไตย แบงเปน 2 ประเภท คอ เสรนยมประชาธปไตย และประชาธปไตยประยกต มหลายรปแบบ หลายลกษณะดงน ๒.๑ ลกษณะของประมข บำงประเทศมพระมหำกษตรย เปนประมข และบางประเทศมประธานาธบด เปนประมข ๒.๒ ระบบกำรใชอ ำนำจกำรปกครอง บำงประเทศ ปกครองในระบบรฐสภา มนายกรฐมนตรเปนหวหนารฐบาล บรหาร ประเทศ และอยภายใตการควบคมของสภาผแทนราษฎร แตบางประเทศ ปกครองในระบบประธานาธบด โดยประธานาธบดมอ านาจเตมในการ บรหารประเทศไมตองขนตอสภาผแทนราษฎร เปนตน ๓. หลกการของประชาธปไตย คอ ประชาชนปกครองตนเอง ประชาชนทกคนมสทธ เสรภาพ และความเสมอภาค ภายใตกฎหมายรฐธรรมนญ ประชาธปไตยจะยดหลกเสยงขางมาก ในการตดสนปญหา หรอลงมตในเรองตางๆ แตกตองรบฟงเสยงขางนอย หรอมลกษณะทส าคญ คอ ๑. เปนอ านาจของปวงชน ๒. ประชาชนมสวนรวมในการบรหารประเทศ ๓. การปกครองตองถอเสยงขางมาก ๔. ประชาชนตองมสทธและเสรภาพ ๕. หลกความเสมอภาค ๔. วธการของประชาธปไตย คอ การเลอกตง มการเลอกตง ตงตวแทนประชาชนไปท าหนาทออกกฎหมายทเรยกวา สมาชกสภา ผแทนราษฎร หรอไปจดตงคณะผปกครองประเทศ ทเรยกวา คณะรฐมนตร หรอ รฐบาล

39

๕. รฐธรรมนญ เปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ ซงเปนแมบทกฎหมายในการก าหนดรปแบบและกระบวนการในการปกครอง และก าหนดถงสทธ เสรภาพ และหนาทของประชาชนไว เกดขนจากประชาชน หรอตวแทนประชาชนเปนผราง รฐธรรมนญ จะก าหนด อ านาจหนาทของประชาชน คณะรฐมนตรและสภาผแทน ราษฎรรวมทงวธการตรากฎหมาย และอนๆ เปนตน กฎหมำยรฐธรรมนญไทยทกฉบบไดก ำหนดสทธขนพนฐำนของประชำชนไวดงน ๑. สทธเทาเทยมกนของชายและหญง ๒. สทธทจะไดรบการคมครองตามกฎหมายโดยเทาเทยมกน ๓. สทธทางการเมอง ประชาชนมสทธในการแสดงความคดเหน การเขารวมกจกรรมทางการเมอง

๔. สทธในทรพยสน ประชาชนชาวไทยมสทธทจะเปน เจาของทรพยสนสวนบคคลได ๕. สทธในครอบครว ประชาชนจะไดรบการคมครองจาก รฐในการด ารงชวตในครอบครว ๖. สทธเสนอเรองราวรองทกข เมอไดรบความไมเปนธรรม ๗. สทธในการรบการศกษาขนมลฐาน ๘. สทธทจะฟองหนวยราชการ เมอเหนเจาพนกงานของ หนวยราชการท าไมถกตอง กฎหมำยรฐธรรมนญ ไดก ำหนดถงเสรภำพของประชำชนไวดงน ๑. เสรภาพในการนบถอศาสนา ๒. เสรภาพในการประกอบอาชพ ๓. เสรภาพในการพด การเขยน การพมพและโฆษณา ๔. เสรภาพในการเดนทางและเลอกทอยอาศย

๕. เสรภาพในการแสดงความคดเหน ๖. เสรภาพในการศกษา ๗. เสรภาพในรางกาย ๘. เสรภาพในการตงพรรคการเมอง กฎหมายรฐธรรมนญ ไดก าหนดหนาทของประชาชนไวดงน ๑. หนาทจะตองด ารงไวซงชาต ศาสนา พระมหากษตรย และการปกครองในระบอบประชาธปไตย ๒. หนาทจะตองเคารพสทธเสรภาพของผอน ๓. หนาทในการปองกนประเทศ ๔. หนาทในการรบราชการทหารตามกฎหมาย ๕. หนาทในการเสยภาษอากร ๖. หนาทชวยเหลอราชการทกฎหมายก าหนด ๗. หนาทไดรบการศกษาอบรมตามทกฎหมายก าหนด ๘. หนาทในการปฏบตตามกฎหมายบานเมอง ๙. หนาทไปใชสทธออกเสยงเลอกตง

40

อ ำนำจอธปไตย อ านาจอธปไตย คออ านาจสงสดในการบรหารประเทศแบงออก เปน ๓ ฝาย มสถาบนทใชอ านาจอธปไตยทง ๓ แทนประชาชน ดงน ๑. อ านาจนตบญญต - รฐสภา ท าหนาทตรากฎหมายขนใชในประเทศ ๒. อ านาจบรหาร - คณะรฐมนตร (รฐบาล) ท าหนาทบรหารประเทศ ๓. อ านาจตลาการ - ศาล ท าหนาทพจารณาพพากษาคด ความสมพนธกนระหวางอ านาจทง ๓ คออ านาจนตบญญต อ านาจบรหารและอ านาจตลาการนนมความสมพนธกนอยางใกลชด โดยทรฐธรรมนญ จะใหความสมพนธของอ านาจทงสามสมดลกนควบคมซงกนและกนและไมอยภายใตอทธพลของกนและกน และเนองจากการปกครองระบอบประชาธปไตย ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญเปนแบบประชาธปไตยแบบรฐสภา ดงนนความสมพนธระหวางรฐสภาคณะรฐมนตร และศาลจงเปนไป ตามหลกการ ของประชาธปไตย แบบรฐสภา

อ ำนำจนตบญญต อ านาจนตบญญตตามรฐธรรมนญฉบบปจจบนไดระบ ถงเรองการใชอ านาจอธปไตยสวนทเปนนตบญญตโดยมหนาทส าคญคอ มอ านาจในการออกกฎหมาย ในการออกกฎหมายนนเปนอ านาจของรฐสภา ซงรฐสภานนประกอบดวยวฒสภาและสภาผแทนราษฎรไดมา จากการเลอกตงตามจ านวนทรฐธรรมนญก าหนด ส าหรบหนาทส าคญอกประการหนงของสมาชกสภาผแทนราษฎร คอ การเลอกนายกรฐมนตร แลวนายกรฐมนตรเลอกคณะรฐมนตรเพอท าหนาทบรหารประเทศ

อ ำนำจบรหำร อ านาจบรหาร ในสวนทเปนอ านาจบรหารนนตามรฐธรรมนญฉบบปจจบน (พ.ศ.๒๕๔๐) ก าหนดไววานายกรฐมนตรตองเปนสมาชก สภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญไดก าหนดใหคณะรฐมนตรประกอบ ดวย นายกรฐมนตรหนงคน และคณะรฐมนตรอกไมเกนคน แตงตงโดยพระมหากษตรย มหนาทบรหารราชการแผนดนใหเปนประโยชน ตอประชาชนและประเทศชาตตามนโยบายทแถลงไวตอรฐสภา

41

อ ำนำจตลำกำร อ านาจตลาการ ตามรฐธรรมนญของไทยทกฉบบจะระบ ถงการใชอ านาจตลาการไวและในการใชอ านาจตลาการนนจะใชใน พระปรมาภไธย ของพระมหากษตรย โดยผานทางศาลยตธรรม ส าหรบ ผพพากษาและตลาการนนมอสระในการพจารณาพพากษาคดใหเปนไปตามกฎหมาย โดยทฝาย บรหารจะเข าไปมอ านาจเหนอตลาการไมได

กำรใชสทธและเสรภำพของประชำชนในระบอบประชำธปไตย รฐธรรมนญไดก าหนดสทธและเสรภาพพนฐานของประชาชนไวหลายประการ ดงน ๑. สทธความเสมอภาคทางกฎหมาย บคคลยอมไดรบการคมครองตามกฎหมายโดยเสมอเทาเทยมกน ไมวาเพศหญงหรอชาย หรอมฐานะก าเนดอยางไร ๒. สทธในครอบครว บคคลยอมมสทธอยรวมกนเปนครอบครวตามจารตประเพณและกฎหมาย และมสทธในทรพยสนทหามาไดรวมกน ๓. สทธในทรพยสน ทรพยสนของบคคลยอมไดรบการคมครองตามกฎหมาย เจาของทรพยสนมสทธทจะกระท าการอยางใดๆแกทรพยสนของตนได เชน การจ าหนาย หรอยกใหผอน เปนตน ๔. สทธทางการเมอง เชน สทธเลอกตง สทธสมครรบเลอกตง และสทธในการเปนสมาชกพรรค การเมอง เปนตน ๕. สทธทจะยนเรองราวรองทกข เมอถกขมเหงหรอไมไดรบความเปนธรรมจากเจาหนาทของรฐ ประชาชนยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขตอทางราชการได ๖ สทธทจะฟองหนวยราชการ เมอบคคลไดรบความเสยหาย ในทรพยสนหรอรางกายจากการกระท าของหนวยราชการ กยอมมสทธฟองรองตอศาล เพอเรยกคาเสยหายได ๗. สทธทจะไดรบการพจารณาโทษอยางเปนธรรม โดยไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผสจรต แมจะถกกลาวหาวาเปนผกระท าผด กตาม เวนแตจะมค าพพากษาของศาลจนถงทสดวาบคคลผนนกระท าความผดจรง ๘. สทธทจะขอทนายความจากรฐ บคคลทตกเปนจ าเลยคดอาญา ถาเปนผทยากจนขาดแคลนทนทรพย มสทธขอใหรฐจดหาทนายความเพอตอสคดใหได

42

๙. สทธทจะไดรบคาทดแทนจากการรบโทษอาญา ในกรณ ทถกศาลตดสนจ าคก แตภายหลงศาลไดรอฟนคดใหม และพพากษาวา เปนผบรสทธ บคคลผนนมสทธไดรบคาตอบแทนจากรฐ ๑๐. เสรภาพในรางกาย บคคลยอมมสทธเสรภาพในรางกาย ของตน ผใดจะจบกมคมขงหนวงเหนยวตวบคคลมได เวนแตจะกระท าตามกฎหมาย ๑๑. เสรภาพในการพด การเขยน การพมพ และการโฆษณาทงนจะตองไมละเมดหรอกระทบกระเทอนตอสทธ หรอชอเสยงเกยรตยศชอเสยงของบคคลอน เชน การหมนประมาท หรอใสความโดยไมมมลความจรง หรอปลกปนยยงใหเกดความไมสงบในราชอาณาจกร หรอขด ตอศลธรรมอนดงามของประชาชน เปนตน ๑๒. เสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ เวนแตในระหวางทมการประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก ๑๓. เสรภาพในการตดตอสอสาร บคคลยอมมสทธทจะตดตอ สอสารถงกนไดดวยวธการตางๆ ทงนบคคลอนจะตรวจหรอกกหรอเปดเผยไมได ผใดเปดผนกหรอเปดเผยขอความในจดหมายหรอโทรเลขของผอนและท าใหเกดความเสยหาย ยอมมความผดตามกฎหมาย ๑๔. เสรภาพในการเดนทางและเลอกถนทอยอาศย ๑๕. เสรภาพในการนบถอศาสนา ๑๖. เสรภาพในการรวมตวจดตงเปนสมาคม ๑๗. เสรภาพในการศกษาอบรม

๓. ๒ กำรปกครองประรำชำธปไตย ราชาธปไตย เปนรปแบบการปกครองท พระมหากษตรยทรงเปนประมขของรฐ ซงไดอ านาจปกครองโดยการสบราชสมบต ลกษณะทท าใหระบอบราชาธปไตยแตกตางจากระบอบสาธารณรฐคอ พระมหากษตรยทรงครองแผนดนเปนประมขตลอดพระชนมชพ สวนในสาธารณรฐ ประมขของรฐ(ซงมกเรยกวาประธานาธบด)โดยปกตแลวมทมาจากการเลอกตง และท าหนาทอยในชวงในเวลาทแนนอน เชน๔ป๖ปเปนตน โดยทวไป กษตรยมกจะครองต าแหนงของพระองคตลอดชวต และสบราชสนตตวงศ ใหกบรชทายาทเมอ พระองคเสดจสวรรคต ในระบอบสาธารณรฐ ประมขของรฐมกจะมาจากการเลอกตงและมก าหนดวาระ แตประมขบางรฐกอาจจะครองต าแหนงตลอดชวต หลงจากทพระองคสละราชยแลวกจะตองมการเลอกตงผทจะท าหนาท สบทอดต าแหนง ปจจบนมราชวงศ ๓๑ ราชวงศครอบครองดนแดนทงหมด ๔๕ ดนแดนในโลก ตงแต ค.ศ. ๑๘๐๐ ระบอบประชาธปไตยสวนใหญไดถกยกเลกเรองจากการแบงแยกหรอการรวมดนแดนหรอการเปลยนเปนสาธารณรฐ ประเทศทยงใชใชราชาธปไตยอยในปจจบนมกจะเปนประเทศทใช

43

ระบอบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ มประเทศบางประเทศทยงใชระบอบสมบรณาญาสทธราชย เชน บรไน โอมาน กาตาร บาหเรน ซาอดอาระเบย สหรฐอาหรบเอมเรตส สวาซแลนด และ นครรฐวาตกน

ประเภทของรำชำธปไตย ราชาธปไตย คอ การทมประมขของรฐเปนกษตรย แบงออกตามขอบเขต พระราชอ านาจเปน ๑ . สมบรณาญาสทธราช (Absolute monarchy) กษตรยเปนประมขสงสดของรฐและการบรหาร

๒. ปรมตตาญาสทธราชย (Limited monarchy) กษตรยเปนประมขทมอ านาจจ ากด เชน ราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ (Constitutional monarchy) ซงพระราชอ านาจจะจ ากดอยภายใตรฐธรรมนญ

กำรลมสลำยของรำชำธปไตย ราชาธปไตยอาจถงจดจบไดหลายวธดวยกน เชน อาจจะมการปฏวตโคนลมราชวงศเกดขน หรออยางในอตาลหรอกรซ ประชาชนลงประชามตตงสาธารณรฐท าใหราชาธปไตยถงจดสนสด ในบางกรณ เชนในองกฤษและสเปน ราชาธปไตยถกโคนลมลงหรอไดรบการฟนฟขนใหมในภายหลง หลงจากทจกรพรรดนโปเลยนท ๑ ประกาศสละราชสมบต ชาวฝรงเศสไดฟนฟราชวงศบรบงขนมาใหมหลงจากถกสาธารณรฐของนโปเลยนยกเลกไป

ควำมหมำยของระบอบกำรปกครองแบบประชำธปไตย หมายถงระบอบการปกครองทอ านาจอธปไตยเปนของปวงชน ประชาชนมสทธเสรภาพ โดยอาศยหลกการของการแบงแยกอ านาจ และหลกการทวาดวยความถกตองแหงกฎหมาย ผปกครองประเทศทมาจากการเลอกตงของประชาชน เปนเพยงตวแทนทไดรบมอบอ านาจใหใชอ านาจอธปไตยแทนประชาชน รฐสภา(ตวแทนประชาชน)มอ านาจถวงดลกบฝายบรหาร การแบงแยกอ านาจชวยใหควบคมซงกนและกน ประชาชนจงมเสรภาพมากขนไมถกบงคบความถกตองแหงกฎหมาย ท าใหประชาชนสามารถโตแยงคดคานการปฏบตทไมชอบดวยกฎหมายของรฐได การปกครองแบบประชาธปไตย มหลกเกณฑขนต า ๓ ประการคอ ๑. ผปกครองจะตองไดรบความยนยอมจากผใตปกครอง ๒. ผใตปกครองจะตองมสทธเปลยนตวผปกครองไดเปนครงคราว ๓. สทธมนษยชนขนมลฐานของประชาชนจะตองไดรบการคมครอง

44

องคประกอบของระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย เลอกตง , หลกการแบงแยกอ านาจ , หลกความถกตองแหงกฎหมาย การเลอกตงคอพนฐานส าคญของระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ซงท าท าใหเกดสถาบนการเมอง คอ พรรคการเมองขน รสโซ กลาววา อ านาจอธปไตยหรออ านาจสงสดในการปกครองประเทศเปนของประชาชน(จาก สญญาประชาคม) แตดวยประชาชนมจ านวนมากไมสามารถมสวนรวมไดอยางทวถง จงเกดวธการ มอบอ านาจ ขนซงกคอการเลอกผแทนของตน เขาไปท าหนาททงฝายนตบญญต ฝายบรหาร ตามทตนตองการ การเลอกตง ตองเปนไปตามหลกเกณฑ ดงน ๑. อสระแหงการเลอกตง = โดยเสร ไมมการบงคบ จางวาน / เลอกตงตามก าหนดเวลา = ก าหนดสมยแนนอน ไมหางเกนไป / ประชาชนควบคมดแลผแทนของตนได / เลอกตงอยางแทจรง = ไมโกง ใหราษฎรมสวนรวมการจดการ คดคานการทจรตได / ๒. ออกเสยงโดยทวไป = ประชาชนมโอกาสใชสทธอยางทวถง / เลอกตงอยางเสมอภาค = ทกเสยงมคาเทากน ๓. ลงคะแนนลบ = มใหผอนไดรวาลงคะแนนอยางไร เพอปองกนการบงคบ รปแบบการเลอกตง เลอกตงโดยตรง(ผเลอกตงเลอกผแทนของตนโดยตรง)เลอกตงโดยออม(เลอกบคคลไปเลอกผแทน) ขอด เลอกตงโดยตรง : ไดผแทนตามเจตจ านง, ผแทนใกลชดประชาชน, ยากแกการใชอทธพล, ผแทนปฏบตงานอยางมนใจ

ขอเสย เลอกตงโดยตรง : เขตเลอกตงใหญ, ประชำชนรจกผสมครไมทวถง ขอด เลอกตงโดยออม : เลอกตงไดงาย, เลอกผมความสามารถกอนทจะไปเลอกผแทนอกครง , เหมาะกบททไมมการศกษา ขอเสย เลอกตงโดยออม : ทจรตไดงาย, คนกลางมอ านาจ, ดถกวาราษฎรโงท าใหไมสนใจการเลอกตง, ตองเลอกตง ๒ ครง เลอกตงแบบรวมเขต(ถอเอาจงหวดหนงเปน๑เขต)เลอกตงแบบแบงเขต(ในจงหวดหนงแบงเปนเขตๆ) - หลกการแบงแยกอ านาจ มองเตสกเออ อธบายใน “เจตนารมณของกฎหมาย” วาอ านาจอธปไตยประกอบดวยอ านาจ ๓ อ านาจ คอ อ านาจนตบญญต อ านาจบรหาร อ านาจตลาการ หากอ านาจทง ๓ รวมอยทองคกรเดยวเสรภาพของประชาชนจะไมเกด

45

- หลกการทวาดวยความถกตองตามกฎหมาย หมายถง ผมอ านาจปกครองจะใชอ านาจปกครองจามอ าเภอใจไมได การใชอ านาจปกครองจะตองสอดคลองถกตองกบกฎหมายทงหลายทใชบงคบอย รปแบบของรฐบาลในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ม ๒ แบบ คอ แบบรฐสภา ,แบบประธานาธบด(มการเพมแบบกงรฐสภากงประธานาธบดเขามาในชวงหลง) แบบรฐสภา ฝายบรหารแยกเปน ๒ องคกร คอ องคกรประมขของรฐ ,องคกรคณะรฐมนตรองคกรประมขของรฐ อาจเปนกษตรย (สวนใหญเปนสงคมอนรกษนยม)หรอประธานาธบดกได(สงคมเสรนยม) ๑. องคกรคณะรฐมนตร หรอรฐบาล มความรบผดชอบทางการเมองตอรฐสภา หากรฐสภาไมไววางใจกตองลาออก วธการทรฐสภาไมไววางใจคณะรฐบาล เชน การอภปรายไมไววางใจ , การไมผานรางงบประมาณประจ าป , ไมผาน ก.ม ส าคญ สวนฝายคณะรฐมนตรกสามารถยบสภาได ท าใหเกดดลแหงอ านาจขน (ในทสดประชาชนกจะเลอกตงใหม) แบบประธานาธบด ประธานาธบด จะเปนทงประมขของรฐ ,หวหนาคณะรฐมนตร องคกรคณะรฐมนตรเปนเพยงทปรกษาใหค าแนะน า สทธขาดอยทประธานาธบด (คดคาน 7 เสยง เหนดวย 1 เสยง 1 เสยงชนะ)

ระบอบกำรปกครองแบบเผดจกำร ระบอบการปกครองแบบเผดจการมความหมาย 2 นย คอ 1.ระบอบการปกครองชวคราวทมวตถประสงคจะปกปกษรกษาระบบเดมเอาไว ๒. ระบบทรฐบาลไมไดมาจากการเลอกตงของประชาชน

ระบอบกำรปกครองแบบเผดจกำรของประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบทนนยม การปกครองแบบเผดจการมกเกดขนเมอสงคมเกดวกฤตการณ ท าใหผมอ านาจจ าเปนตองใชวธการแบบเผดจการ ทงน เพอความสงบเรยบรอยของบานเมอง การปกครองแบบเผดจการมกเกดขนเมอเกดวกฤตการณเกยวกบความชอบธรรมของอ านาจปกครอง เมอใดประชาชนสวนใหญไมเหนดวยกบอ านาจปกครองขณะนน กจะพยายามไมท าตามการปกครองนน จนในทสดผมอ านาจปกครองเปนตองใชอ านาจปกครองแบบเผดจการขน การสรางความชอบธรรมแหงอ านาจปกครองเผดจการแบบปฏวต ผ เผด จการจะพยายามสรางความชอบธรรมโดยการบงคบเผดจการแบบปฏรป โดยอางถงอดมการณทางการเมองแบบใหม สถาบนการเมองของระบบการปกครองแบบเผดจการ จะม ๒ สวนใหญ คอ ทหาร และ พรรคการเมอง(พรรคเดยว)

46

วธการทท าใหประชาชนยอมรบอ านาจการปกครองแบบเผดจการคอ ๑. การปราบปราม โดยใชวธการก าจดฝายทคดคานโตแยงอ านาจเผดจการ วธการตางๆทใชปราบปราม คอ การจบกมคมขง การสงตวไปคายกกกน การทรมาน และการประหารชวต กลไกทใชปราบปรามไดแก กฎหมาย ศาล ต ารวจ และกลไกทไดผลเดดขาด คอการสราง ต ารวจลบ ขน โดยจะจดการกบผตอตานโดยไมมการพจารณาคดตามปกต ๒. การโฆษณาชวนเชอ เพอจงใจประชาชนใหยอมรบอ านาจเผดจการ ระบอบกำรปกครองแบบเผดจกำรของประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยม ประเทศสงคมนยม ยดถอโครงสรางในการผลตเปนพนฐานส าคญของสงคม โดยถอวา เครองมอในการผลตเปนของสวนรวม นอกจากนยงยดถออดมการณเปนสงทมบทบาทส าคญยง เพราะอดมการณเปนความนกคดทมเหตผลในทางวทยาศาสตร และเปนจดเรมตนของโครงสรางการผลต นอกจากนยงยอมรบอดมการณอยางอนดวย เชน อดมการณแบบธรรมเนยมประเพณอดมการณทางการเมอง เปนตน

กำรใชอ ำนำจเผดจกำรแบบปฏวตมลกษณะ ๒ ประกำรคอ ๑. การใชอ านาจเผดจการแบบชวคราวทคณะปฏวตจะท าหนาทเสมอนหนงผพทกษหรอผอนบาล ๒. มงกลอมเกลา เปลยนแปลงทศนคตของประชาชนเพอใหประชาชนสามารถใชเสรภาพและการด ารงชวตโดยไมตองอาศยเผดจการ ลกษณะส าคญของรฐธรรมนญของประเทศเผดจการสงคมนยม คอ การเลอกตงแบบหยงเสยง คอการเหนชอบหรอไมเหนชอบ

๓. ๓ หลกษณะในกำรปกครอง ลกษณะในการปกครอง ทวปยโรแบงการปกครองออกเปน ๔๓ ประเทศ เมอพจารณาตามต าแหนงทตงสามารถแบงได ๔ กลมใหญ ตงน ๑. กลมประเทศยดรปตะวนตกและภาคกลาง ในอดตประเทศกลมนมอาณานคมกระจายอยทวโลกปจจบนมอทธพลทางตานเศรษฐกจและการเมอง มความกาวหนาทางเทคโนโลย การเกษต และอตลาหกรรม ประเทศในกลมนแบงเปน ๕ กลมยอยๆ ตงน ๑. กลมประเทศเบเนลกช ประกอบตวเบลเยอม เนเธแลนค และลกเชมเบรก ๒. กลมประเทศ ไมมอาณาเขตจดทะเล ไตแก สวตเซอรแลนค ออสเตรย และลกเตนสไตน ๓. กลมประเทศ แกนดเนเวยหรอนอรตก ไดแก นอรเวย สวเดน เดนมารก ฟนแลนต และไอซแลนค

47

๔. กลมประศอนๆ ไดแก ฝรงเศส เยอรมน และไอรแลนค ๒. กลมประเทศยโรปใด แบงออกเปน ๔ กลมยอย ตน ๑. บนคาบสมทรไอบเรย ไดแก สเปน โปรตเกส และอลตอรรา ๒. บนคาบสมทรอตาล ไดแก อตาล ๓. บนคาบสมรบอลาขาน ไดแก กรช แลมอนเตนโกร ๔. บนชายฝงทะเลเมตเตอรเรเนยน ไดแก มอลตา ชานมารโน โมนาโก และนดรรฐวาตกน ๓. กลมประเทศโรตะวนออก ตงอยตนตะวนของเยอรมน และเรยงรายตงแตทะเลบลตกตานเหนอลงมาถงทะเลเอเตรยตกตานใต เปนกลมประเทสทเคยเปนบรวารหรอไดรบอทธพลจากสหภาพโชเวยตสมยสงครามโลกครงท ๒ ปจจบนอยในชวงฟนฟประเทศ และไดเปลยนระบบการปกครองและเศรษฐกจจากเผดจการมาเปนประชาธปไตย ไดแก โปแลนค เชก สโลวก ฮงการ โรมเนย และบลแกเรยน ๔. กลมประชาคมรฐเอกราช สหภาพ โซเวยตมเนอทกวาง ใหญทสดในทวปยโรป แตจากเหตการณยดอ านาจจากประธานาธบตตมคาอล กอรบาชอฟ ในชวงวนท ๑๙-๒๑ สงหาคม พ.ศ.๒๕๓๔ แมวางการยดอ านาจในครงนจะไมประสบความส าเรจ แตกท าใหสหภาพโซเวยตากลายเปนกลมประเทศประชาคมเอกราช ประกอบดวยประเทศรสเซย และ ๑๑ สาธารณรฐไมรวมสาธารณรฐอรเจย สาธารณรฐใหมเหลานปกครองตนเอง ไมขนตอรสเซยอกตอไป รปแบบการปกครอง การเมงการปกครองของประเทศตางๆ ในทวปยโรปเปนแบบประชาธปไตย ( ยกเวนนครฐวาตกน ทมลกษณะการปกครองแบบเกา ดดยพระสนตะปาปาจะทรางเปนประมขของประเทศทงทางอาณาจกร และศสนจกร ) หลกษณะในการปกครอง คอ การยดหลกวาอ านาจอธปไตยเปนของปวงชน หรออ านาจสงสดในการปกครองประเทศเปนของประชาชน การปกครองในระบอบประชาธปไตยเรมมขนครงแรกทนครรฐกรกโบราณเมอประมาณ 500 ป กอนครสตกาล ซงเปนประชาธปไตยแบบโดยตรง การทนครรฐกรกสามารถปฏบตระบบอบประชาธปไตยโดยตรงไดกเปนเพราะพระนครมอาณาเขตไมกวางขวางและมจ านวนประชากรไมมากนก แตในปจจบนนไมสามารถน าระบอบประชาธปไตยโดยตรงมาใชได เพราะจ านวนประชากรมมากเกนกวาทจะใหโอกาสประชาชนผเปนพลเมองทกคนเขามาใชสทธในการปกครองประเทศไดโดยตรง ดงนนระบอบประชาธปไตยทใชกนอยในทกวนนจงเปนระบอบประชาธปไตยโดยผแทนหรอประชาธปไตยโดยออม

48

ประชาธปไตยโดยตรง ( Direct Democracy) หมายถง การใหประชาชนผเปนพลเมองมสทธโดยตรงในการปกครองหรอการวนจฉยตดสนปญหาของประเทศ กลาวคอ พลเมองมสทธเขารวมเปนสมาชกสภาประชาชนซงท าหนาทเปนสถาบนสงสดในการแสดงเจตจ านงของรฐ ประชาธปไตยโดยออม ( Indirect Democracy) หรอประชาธปไตยโดยผแทนหรอประชาธปไตยแบบตวแทน ( Representative Democracy) หมายถง การใหประชาชนผเปนพลเมองมสทธลงคะแนนเสยงเลอกตงผแทนราษฎรเขาไปท าหนาทแทนตวเองในรฐสภา และเจตจ านงของรฐสภาถอเปนความตองการของประชาชน เชน ประชาธปไตยแบบรฐสภาของไทย องกฤษ หรอประชาธปไตยแบบประธานาธบดของสหรฐอเมรกา ฯลฯ หลกประชาธปไตยมประเดนทตองพจารณา ๓ ประการ คอ อดมการณประชาธปไตย การปกครองแบบประชาธปไตย และวถชวตประชาธปไตย

กำรเมองใหม-ประชำธปไตยโดยตรง ประชาธปไตยแบบเลอกผแทน (Represented Democracy) ลาสมยเนาเหมน และขาดประสทธภาพในการแกปญหาของประเทศ ในสมยโบราณการตดตอสอสารล าบาก ประชาชนเลอกผแทนนงเกวยนหรอขมาไปประชมกนทกรงลอนดอนหรอกรงวอชงตน แตสมยนดวยการตดตอสอสารและการคมนาคมสมยใหม ทประชาชนมบทบาทรเหนขอมลขาวสารถงกนอยางรวดเรว ประชาธปไตยแบบตวแทนกลาสมย ทไหนมการเลอกตง ทนนมการใชเงน และขณะนมการใชเงนกนเปนหมนลาน ผไดรบเลอกตงจงไมใชผแทนราษฎรอกตอไปโดยสาระ แตเปน "ผแทนอ านาจเงน" ฉะนน ทเรยกวาประชาธปไตยจงไมใชประชาธปไตยทแท แตเปนประชาธปไตยปลอม หรอเปนเผดจการดวยเงน ทปลอมมาในรปแบบประชาธปไตย แตสาระไมใชประชาธปไตย เราตองไมยดตดในรปแบบ แตตองแสวงหาสาระของประชาธปไตย ในเมอประชาธปไตยทางออมหรอโดยการเลอกผแทนไมเปนประชาธปไตยทแทจรง จ าเปนตองแสวงหาการเมองใหมทไมใชเงนเปนใหญ โดยอาจกระท าเปน ๒ ทางไปพรอมๆ กนคอ (๑) แสวงหากฎ กตกา และวธการ ทจะท าใหการเลอกผแทนราษฎรตองพงอ านาจเงนนอยทสด (๒) ผลกดนประชาธปไตยโดยตรง (Direct Democracy) ทประชาชนเขามามบทบาททางการเมองโดยตรง

49

แททจรงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๔๐ มเจตนารมณทจะสงเสรมการเมองของพลเมอง คอการทประชาชนจะมบทบาทโดยตรงในการก าหนดอนาคตของตนเอง ในการตรวจสอบรฐในการใชคลนความถใหเปนประโยชนตอสาธารณะมากทสด เปนตน แตรฐบาลขาดความจรงใจทจะท าสงดๆ ทรฐธรรมนญก าหนดไวเกยวกบการเมองของพลเมองหรอประชาธปไตยโดยตรง ( รฐธรรมนญ ๒๕๕๐ กเพมอ านาจประชาชน ) ประชาธปไตยโดยตรงตองรวมหรอเปนเนอเดยวกนกบกระบวนการสงคมเขมแขง ประชาชนแตละคนเปนปจเจกไมมก าลงพอทจะตานทานความไมดทรายแรง และไมมก าลงพอทจะแกปญหาทยากและซบซอน แตตองรวมตวกนเปนสงคม เปนสงคมเขมแขงทมพลงอ านาจทางสงคม หรอสงคมานภาพดงกลาวแลวในขอ ๔. ค าวา "สงคม" มความหมายมากกวาค าวา "ภาคประชาชน" เพราะหมายถงทกภาคสวนของสงคม และหมายถงการผนกก าลงกนเขามาทเรยกวากระบวนการสงคมเขมแขง ซงมการสรางความรและใชความรเปนการขบเคลอนกระบวนการทางสงคม ในประชาธปไตยโดยตรง-กระบวนการสงคมเขมแขงน สงคมเขามาท าอะไร ๆ ดวยตนเองมากทสด ไมรอใหรฐเปนผท าเทานน เชน ....สงคมชมชนรากหญาเขมแขง เปนประชาธปไตยโดยตรงระดบรากหญาเตมพนท ชมชนทองถนเปนฐานลางของสงคม ถาฐานลางเขมแขง สงคมทงหมดจะมนคงและยงยน ควรสงเสรมใหคนในชมชนทองถนรวมตวรวมคดรวมท า ในทกพนท ทกองคกร และทกเรอง ทวประเทศ ท าการพฒนาอยางบรณาการ ทงทางเศรษฐกจ จตใจ ครอบครว สงคม วฒนธรรมสงแวดลอม และสขภาพ โดยเนนเรองการมสมมาชพหรอเศรษฐกจพอเพยง ทกคนมความเสมอภาพ มสวนรวมในการก าหนดอนาคตของตนเอง มองคกรจดการ มสทธชมชนตามรฐธรรมนญน เปนประชาธปไตยโดยตรงระดบรากหญา และมสมรรถนะในการแกปญหาทกชนดพรอมกน นคอประชาธปไตยทแทจรง และแกปญหาได เปนบอเกดของความรมเยนเปนสข เปนประชาธปไตยทไมใชธนาธปไตย ....สงคมลงมอท าเรองตาง ๆ เองใหมากทสด กลไกทเปนทางการเทานนไมมก าลงเพยงพอตอการพฒนาดงกลาวแลว สงคมควรจะเขามาท าอะไรเองใหมากทสด เชน เรองเศรษฐกจพอเพยง เรองการศกษา เรองสขภาพ เรองอนรกษสงแวดลอม เรองวฒนธรรม ฯลฯ รฐพงสนบสนนบทบาทของสงคม .... สงคมรวมรฐหรอสงคมน ารฐแลวแตกรณ ถารฐท าเรองอะไรด ๆ สงคมควรรวมดวยเพอใหดยงขน หากสงคมสามารถน ารฐไดดวยยงเปนการด รฐมขอจ ากดมากในการท าโครงการด ๆ เพราะมการฉอ

50

ราษฎรบงหลวงสง มการแยงชงผลประโยชน และความสงสยระแวงโดยสาธารณะวาจะมการคอรรปชน ถาสงคมเปนฝายรเรมโครงการด ๆ และรฐตามจะงายขนมาก .... สงคมตรวจสอบรฐใหมความโปรงใสและสจรต โดยรวมตวเรยกรองตรวจสอบขอมล มความรวมมอกบนกวชาการ และสอมวลชน เพอเพมสมรรถนะในการตรวจสอบ ตองสงเสรมใหสอมวลชนสามารถท าการสบสวนได (Investigative Journalism) ควรมการตงกองทนวจยเพอสอมวลชน ถาสอมวลชนสามารถสบสวนได สงคมจะเขมแขงมาก .... กระบวนการนโยบายสาธารณะ นโยบายสาธารณะเปนเรองทมผลกระทบตอทกองคาพยพอยางรนแรง นโยบายสาธารณะทดควรเปนกระบวนการทางปญญา กระบวนการทางสงคม และกระบวนการทางศลธรรม แตในความเปนจรงในระบบธนาธปไตย นโยบายมกถกก าหนดโดยคนสวนนอยหรอคนคนเดยว โดยไมไดใชความรหลกฐานขอมลประกอบวจารณญาณ แตท าเพอประโยชนเฉพาะกลมเฉพาะพวก ท าใหเกดความเสยหายรายแรงในบานเมอง อ านาจอธปไตยของปวงชนทส าคญทสดคออ านาจในการก าหนดนโยบายสาธารณะ นกวชาการตองท างานวเคราะหสงเคราะหนโยบาย แลวน ามาสการรวมเรยนร และรวมขบเคลอนไปสการน านโยบายไปปฏบต

๓. ๔ กำรวจยเชงปรมำณในทำงรฐศำสตร รากฐานการวจยเชงปรมาณในทางรฐศาสตร ไดแก ปรชญาปฏฐานนยมเชงตรรกวทยา พยายามท าใหปรชญาเปนวทยาศาสตร น าวธทางวทยาศาสตรมาใชในการศกษาทางสงคม ส าหรบรฐศาสตรทน ามาใชคอ การวจยเชงปรมาณ วธทางรฐศาสตรคอ ใชสมมตฐานการพสจนดวยขอเทจจรงเชงประจกษ เปนวธแบบนรนย หลกการส าคญของการวจยเชงปรมาณทางรฐศาสตร ๑.การออกแบบวจยเชงปรมาณเปนการน าเอาขนตอนของวธการวทยาศาสตรทใชกนอยในปจจบนเพอตอบปญหาการวจย การออกแบบวจยมความส าคญตอการแสวงหาความรทางรฐศาสตร เพราะชวยใหการศกษาการวจยปรากฏการณทางการเมอง ทศกษาหารปแบบความสมพนธปรากฏการณตางๆ มาสรางทฤษฎเพอใหไดค าอธบายหรอค าท านายปรากฏการยอย ๆ อน ๆ ทเกดในลกษณะเดยวกน ๒.หลกการความแปรผนรวมเหนหลกการส าคญอกประการหนง ของการออกแบบวจยเชงปรมาณ หลกการแปรผนรวมคอ ตวแปรตามจะตองมความแปรผน ตามปรากฏการณทศกษาหาค าตอบมความแปรผนพอ ตวแปรอสระมความแปรผนสงดวย

51

การออกแบบวจยเชงปรมาณตองค านงถงหลกควบคมความแปร ๓ ประการคอ ๑. ท าใหความแปรปรวนทเปนระบบมคาสงสด ๒. ท าใหความแปรปรวนเกดความคลาดเคลอนตาสด ๓. ควบคมความแปรปรวนทเปนระบบซงเกดจากตวแปรภายนอก กระบวนการทส าคญของการวจยเชงปรมาณทางรฐศาสตร การก าหนดสมมตฐานการวจย คอ การก าหนดค าตอบของปญหาวจยทนกวจยตองการทดสอบหรอพสจน โดยก าหนดสมมตฐานมาจากนรนยจากทฤษฎทางรฐศาสตรและสงคมทถกสรางขน มาและผานการทดสอบอยางเขมงวดแลว การตงสมมตฐานท าได ๒ ลกษณะ คอ ๑.การแสดงออกความสมพนธเชงเหตผล ๒. ผลลพธระหวางตวแปร ๒ ตว ตวแปร มความเปนรปธรรมมากกวากรอบแนวความคด คอ สงเกตเหนไดงาย สามารถวดได ความส าคญของการออกแบบวจย การออกแบบวจยเชงปรมาณทางรฐศาสตร หมายถง การวางแผนหรอก าหนด โครงสรางของกจกรรมทตองการท าความเขาใจในการวจย โดยครอบคลมประเดนส าคญตงแตก าหนดกรอบแนวคดทแสดงความสมพนธระหวางตวแปร การเกบรวบรวมขอมล การเคราะหขอมล และการแปลขอมล โดยมเปาหมายเพอใหไดมาซงค าตอบของปญหาในการวจย การเกบขอมล ขอมลการวจยเชงปรมาณ คอ ตวเลขทผวจยสามารถน าไปใชในการวเคราะหสถตตอไปไดอยางมคณภาพ การเกบขอมลการวจยทางรฐศาสตรมหลายวธ เชน การสมภาษณ การซกถามกลมหรอการสนทนากลม การสงเกตแบบไมมสวนรวม การใชแบบสอบถาม และการทดลอง การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลดวยตาราง โดยสรางตารางคณไขว เพอน าเสนอความสมพนธระหวางตวแปรในรปแบบของแมตทรกซ สถตไคสแควร เปนสถตประเภทนอน พาราเมตตรก ใชพสจนสมมตฐานการวจย ฯ

๓. ๕ ควำมหมำย และควำมแตกตำงกำรวจยเชงคณภำพ และกำรวจยเชงปรมำณ กำรวจยเชงคณภำพ คอ การศกษาคนควาทตองการเนนหรอสรางความเขาใจในปรากฏการณทเกดขนอยางเจาะลกและละเอยดถถวน โดยมเปาหมายอยทการสรางองคความรใหมๆ ขนมาจากปรากฏการณตางๆทางสงคม และทส าคญการวจยเชงคณภาพน ผวจยจ าเปนตองเอาตวเองเขาไปผกพนใกลชดกบสงทตนก าลงศกษาอยดวย ทงนกเพอใหเกดความใจอยางถองแทถงแกนสารของสงทก าลงศกษาอยนนเอง สวนการวเคราะหและ

52

ตความขอมลนนจะใชวจารณญาณของผวจยเปนส าคญ การวจยเชงคณภาพเนนการวเคราะหเชงอปนย บรรยายเรองทท าการศกษาตามสภาพการณการรบรโดยเฉพาะการรบรของคนแตละกลม และมงท าความเขาใจผคนในกรณตางๆ ในรายละเอยดสภาพชวตจรง กลมตวอยางการศกษาเปนกลมเลกๆ วธการศกษาเนนดานการวดคาตวแปร การนยามเชงปฏบตการ ก าหนดตวแปรตามขอสรปทวไปทางทฤษฎ การหาขอมลเชงประจกษ การวจยเชงคณภาพเปนการเอาสภาพทเปนอยตามธรรมชาตมาเปนแหลงขอมล งานวจยเปนลกษณะเชงบรรยาย เนนศกษาทตวกระบวนการ กระบวนการงานวจยเปนลกษณะอปนย ใหความส าคญทความหมาย ลกษณะเดนของกำรวจยเชงคณภำพในทำงรฐศำสตร ๑. กำรวจยเชงคณภำพเปนกำรเอำสภำพทเปนอยตำมธรรมชำต (natural setting) เปนทมาของขอมล และนกวจยเชงคณภาพจะเปนเครองมอเบองตนในการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลโดยความรความสามารถของนกวจย ๒. งำนวจยเชงคณภำพเปนงำนในลกษณะเชงบรรยำย หรอเปนกำรพรรณนำ มงความสนใจทกระบวนการ ความหมาย และ ความเขาใจทไดรบจากค าพดและรปแบบ หรอเปนการพฒนา นนเอง ๓. นกวจยเชงคณภำพเนนศกษำทตวกระบวนกำร ยงกวำผลตผลหรอผลลพธ ของกระบวนการ ๔. กระบวนของงำนวจยเชงคณภำพเปนลกษณะของกำรอปนย (inductive) ซงผวจยจะเรมจาก การสรางขอสรป (abstraction) แนวคด (concept) สมมตฐาน (hypothesis) และ ทฤษฎ (theory) จากรายละเอยดตาง ๆ ทรวบรวมมาได ๕. แนวทำงกำรวจยเชงคณภำพเนนใหควำมส ำคญท “ควำมหมำย” (meaning) ของสงทท าการศกษา การตความท าเปนเฉพาะกรณ มากกวาทจะท าในรปของขอสรปทวไป (generalizations) ๖. แมจะใชนกวจยเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมล การวจยเชงคณภาพกมการพสจนความเทยงตรงและความเชอถอไดของขอมลรวมทงผลงานวจย กำรวจยเชงปรมำณ คอ การศกษาคนควาหาขอเทจจรงเพอแสวงหาความรใหมๆ โดยเนนทจะสรางความรความเขาใจในปรากฏการณตางๆทเกดขนจดสน ใจจงอยทการมงแสวงหาขอเทจจรง และสาเหตของปรากฏ การณตางๆ ทางสงคมทเกดขน นอกจากน การวจยเชงปรมาณจะเนนการใชขอมลทเปนตวเลข และใชวธการทางสถตมาเปน เครองมอในการวเคราะหขอมลอกดวย การวจยเชงปรมาณเปนการใชตวเลขขอมลเปนหลกวเคราะห สวนใหญมาจากการอาศยการส ารวจขอมลหรอทดลอง เปนการศกษาวจยในเชงกวางครอบคลมพนท

53

ปรากฏการณคอนขางกวางขวางมาก องคประกอบทส าคญของการวจยเชง ปรมาณอยทการวดปรมาณ น าเอาคณตศาสตรมาใชใน การศกษาความสมพนธเชงปรมาณ การวจยเชงปรมาณมงศกษาพฤตกรรมของคน มแบบแผนเฉพาะเจาะจงทแนนอน การวจยทเจาะจงไวกอนหรอการตงสมมตฐาน เทคนคทกขนตอนเปนหวใจส าคญของการวจย การวจยเปนการวจยใน ๒ รปแบบ คอ การส ารวจ และทดลอง

ลกษณะเดนของกำรวจยเชงปรมำณในทำงรฐศำสตร ๑. การวจยเชงปรมาณมงศกษาพฤตกรรมของคน ๒. การวจยเชงปรมาณจะมแบบแผนเฉพาะเจาะจงทแนนอน จดทส าคญเพอใหแนใจไดวา ขอสรปมความเทยงตรง ความเทยงตรงขนอยกบขอมลทไดมาเปนปรนย ๓. การวจยเชงปรมาณมกจะเรมจากการตงสมมตฐานวจยแลวจงท าการทดสอบ ๔. เทคนควธเชงปรมาณเปนหวใจส าคญของการวจยทกขนตอน ๕. การวจยเชงปรมาณมรปแบบการวจย ๒ รปแบบ คอ (๑) การส ารวจ (๒) การทดลอง ๖. เทคนคการเกบขอมลเปนลกษณะเฉพาะของการวจยเชงปรมาณ การวจยองอยกบเครองมอวด ตางๆ ทตคาการวดเปนตวเลขได เครองมอหลกไดแก แบบทดสอบ แบบสอบถาม แบบวดทางเจตคตตางๆ แบบสมภาษณแบบมโครงสราง และแบบสงเกตเชงปรมาณ ลกษณะเดนในดำนกำรวดตวแปร ของการวจยเชงปรมาณใชเครอง มอวดทไมตองอาศยวจารณ ญาณของผวจยเหมอนการวจยเชงคณภาพในแงดงกลาวผลของการวดจงมความคงเสนคงวา (consistency) มากกวา นนคอ ใครจะเปนผวดกนาจะไดผลเหมอนกน คณภำพกำรวจยเชงปรมำณอยท (๑) ความเทยงตรง (๒) ความเปนปรนย (๓) ความเชอไดของเครองมอการวจย องคประกอบทส ำคญคอ การน าเอาคณตศาสตรมาใชในการศกษาความสมพนธเชงปรมาณ อนน าไปสความรจรง วธเกบขอมลกำรวจยเชงคณภำพ และกำรวจยเชงปรมำณ วธกำรเกบขอมลกำรวจยเชงคณภำพ การใหผวจยออกไปสมผสขอมลดวยตนเอง วธการตางๆ ทจะกอใหเกดความเขาใจถกน ามาใช เชน การสงเกตแบบมสวนรวม การสมภาษณแบบเจาะลก

54

กำรเกบขอมลกำรวจยเชงปรมำณ ใหความส าคญและความเชอมนในเครองมอเชน แบบสอบถาม และวธการวจยมากกวาตวของนกวจย กำรวเครำะหขอมลกำรวจยเชงคณภำพ และกำรวจยเชงปรมำณ กำรวเครำะหขอมลกำรวจยเชงคณภำพ การวเคราะหขอมลไมจ าเปนตองอาศยคณตศาสตรหรอสถตชนสง กระบวนการวเคราะหทเกยวโยงไปถงทฤษฎเพอ ใหความหมายแกขอมลทไดมาโดยสรางขอสรปแบบอปนย ผวจยตองรจกเลอกเหตการณทส าคญขนมาแลวเชอมโยงความสมพนธของเหตการณนนกบเหตการณทงหมด กำรวเครำะหขอมลกำรวจยเชงปรมำณ เนนการใชคาทางสถตในการค านวณและแปรผลไปสการ อธบายปรากฏการณเพอสรางขอสรปทวไป การตความปรากฏการณของการวจยเชงคณภาพใชมมมองปรากฏการณทางสงคม และน าเสนอการบรรยายหรอพรรณนาสภาพแวดลอม อธบายถงสมาชกในสงคม กระบวนการเกดปรากฏการณทางสงคม และความเชอมโยงกบกรอบแนวคด ทฤษฎ การตความการวจยเชงปรมาณ ใชมมมองปฏฐานนยม และการน าเสนอผลเปนการน าเสนอในรปแบบของตวเลขทางสถตเปนหลกนครบ

55

บทท ๔

วเครำะหหลกรฐศำสตรทปรำกฏในสวรรณสำมชำดก

ในบทท ๔ น ผวจยจะท าการศกษาวเคราะหหลกรฐศาสตรทปรากฏในสวรรณสามชาดก ส าหรบหลกธรรมทจะน ามาศกษาวเคราะหน ผวจยไดเลอกเอาเฉพาะหวขอท ส าคญทโดดเดนทสดในสวรรณสามชาดก ซงผลจากการศกษา อาน และทบทวนอยางละเอยดแลวไดหลกธรรมทจะน ามาวเคราะห สรปไดดงน

๔. ๑ พระเนมรำช ผบ ำเพญอธษฐำนบำรม พระราชาแหงเมองมถลา ทรงมพระโอรสนามวา เนมกมาร ผจะทรงสบสมบตในกรงมถลาตอไป พระเนมกมาร ทรงมพระทยฝกใฝในการบ าเพญทานมาตงแตยงทรงพระเยาว ทรงรกษาศลอโบสถ อยางเครงครด เมอพระบดาทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอก กทรงร าพงวา บดนถงเวลาทจะมอบราชสมบตให แกโอรสแลว พระองคเองกจะไดเสดจออกบ าเพญเพยรในทางธรรมตอไป จงทรงมอบราชสมบตเมอง มถลาใหแกพระเนมราชกมาร ขนครองเปนพระเจาเนมราช สวนพระองคเองกเสดจออกบวช รกษาศลตราบจนสวรรคต เมอพระเจาเนมราชครองราชสมบต โปรดใหสรางโรงทาน รมประตเมอง 4 แหง โรงทานกลางพระนคร ๑ แหง ทรงบรจาคทานแกประชาชนอยเปนนตย ทรงรกษาศล และสงสอนประชาชนของพระองคใหตง มนอยในศลในธรรม ครงนนปรากฏวาประชาชนทงหลายลวนแตเปนผมศลมสตย ไมมการเบยดเบยนท า บาปหยาบชา บานเมองกรมเยนเปนสข ผคนพากนสรรเสรญพระคณของพระเจาเนมราชอยทวไป พระเจาเนมราช เมอทรงปฏบตธรรมอยนน ทรงสงสยวา การใหทานกบการประพฤตพรหมจารย คอ การรกษาความบรสทธ ไมของเกยวกบวถชวตของชาวโลกนน อยางไหนจะประเสรฐกวากน พระอนทรไดทรงทราบถงความกงขาในพระทยของพระเจา เนมราช จงเสดจจากดาวดงสลงมาปรากฏ เฉพาะพระพกตร พระราชา ตรสกบพระราชาวา "หมอมฉนมาเพอแกขอสงสย ททรงมพระประสงคจะทราบวาระหวางทานกบการประพฤต พรหมจรรย สงใดจะเปนกศลยงกวากน หมอมฉนขอทลให ทราบวา บคคลไดเกดในตระกลกษตรยนนก เพราะประพฤต พรหมจรรยในขนต า บคคลไดเกดในเทวโลก เพราะไดประพฤต พรหมจรรยขนกลาง บคคลจะถงความบรสทธ กเพราะประพฤต พรหมจรรยขนสงสด การเปนพรหมนน เปนไดยากล าบากยง ผจะประพฤตพรหมจรรย จะตองเวนจากวถชวตอยางมนษย ปถชน ตองไมมเหยาเรอน ตองบ าเพญธรรมสม าเสมอ ดงนน การประพฤตพรหมจรรยจงท าไดยากยง กวาการบรจาคทาน และไดกศลมากยงกวาหลายเทานก บรรดากษตรยทงหลาย มกบรจาคทานกนเปน

56

การใหญแตกไม สามารถจะลวงพน จากกเลสไปได แมจะไดไปเกดในทอนมแตความสนก ความบนเทงรนรมย แตกเปรยบไมไดกบความสขอนเกดจาก ความสงบอนวเวก อนจะไดมากดวยการประพฤต พรหมจรรยเทานน" พระอนทรไดทรงเลาถงเรองราวของพระองคเอง ทไดประกอบทานอนยงใหญ เมอชาตทเกดเปนพระราชา แหงพาราณส ไดทรงถวายอาหารแกนกพรตทอย บรเวณแมน าสทา เปนจ านวนหมนรปไดรบกศลยงใหญ แตกเพยงแตไดเกดในเทวโลกเทานน สวนบรรดานกพรต ทประพฤตพรหมจรรยเหลานน ลวนไดไปเกดในพรหมโลก อนเปนแดนทสงกวาและมความสขสงบอนบรบรณกวา แตแมวาพรหมจรรยจะ ประเสรฐกวาทาน พระอนทรกได ทรงเตอนใหพระเจาเนมราชทรงรกษาธรรมทงสองคกนคอ บรจาค ทานและรกษาศล ครนเมอพระอนทรเสดจกลบไปเทวโลกแลวเหลาเทวดา ซงครงทเกดเปนมนษยนนไดเคยรบทานและฟงธรรมจาก พระเจาเนมราช จนไดมาบงเกดในเทวโลก ตางพากน ไปเฝาพระอนทรและทลวา "พระเจาเนมราชทรงเปน อาจารยของเหลาขาพระบาทมาแตกอน ขาพระบาท ทงหลายร าลกถงพระคณพระเจา เนมราช ใครจะไดพบ พระองคขอไดโปรดเชญเสดจพระเจาเนมราชมา ยงเทวโลกนดวยเถด" พระอนทรจงมเทวบญชาใหมาตล เทพสารถน าเวชยนตราชรถ ไปเชญเสดจพระเจาเนมราช จากกรง มถลาขนมายงเทวโลก มาตลเทวบตรรบโองการแลวกน าราชรถไปยงมนษยโบก ในคนวนเพญ ขณะพระเจาเนมราชก าลง ประทบอยกบ เหลาเสนาอ ามาตย มาตลทลเชญพระราชาวา เทพบนสวรรค ชนดาวดงสร าลกถงพระคณ ของพระองค ปรารถนาจะไดพบ พระองค จงน าราชรถมาเชญเสดจไปยงเทวโลก พระเจาเนมราชทรงร าพงวา พระองคยงมเคยเหนเทวโลก ปรารถนาจะเสดจไปตามค าเชญของเหลาเทพ จงเสดจประทบ บนเวชยนตราชรถ มาตลจงทลวา สถานททจะเชญเสดจไปนน ม 2 ทาง คอ ไปทางท อยของเหลาผท าบาปหนง และไปทางสถานท อยของผท าบญหนง พระราชาประสงคจะเสดจไปทใดกอนกได พระราชาตรสวา พระองคประสงคจะไปยงสถานทของ เหลาผท าบาปกอน แลวจงไปยงทแหงผท าบญ มาตลกน าเสดจ ไปยงเมองนรก ผานแมน าเวตรณ อนเปนททรมาณสตวนรก แมน าเตมไปดวยเถาวลย หนามโตเทาหอก มเพลงลกโชตชวง มหลาวเหลกเสยบสตวนรกไวเหมอนอยางปลา เมอสตวนรกตก ลงไปในน ากถกของแหลมคมใตน าสบขาดเปนทอนๆ บางท นายนรยบาลกเอาเบดเหลกเกยวสตวนรก ขนมาจากน า เอามา นอนหงายอยบนเปลวไฟบาง เอากอนเหลกมไฟลกแดงอดเขาไป ในปากบาง สตวนรกลวนตองทนทกขเวทนาดวยอาการตางๆ พระราชาตรสถามถงโทษของเหลาสตวนรกเหลาน วาไดประกอบกรรมชวอะไรไวจงตองมารบโทษดงน มาตลกตอบบรรยายถงโทษกรรมทสตวนรกเหลาน ประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย จากนน มาตลกพาพระราชาไปทอดพระเนตรขมนรกตางๆ ทมบรรดาสตวนรกถกจองจ าและลงโทษ อยดวยความทรมาณ แสน

57

สาหส นาทเรศเวทนาตางๆ เปนทนาสะพรงกลงอยางยง พระราชาตรสถามถง โทษของสตวนรกแตละประเภท มาตลกตอบ โดยละเอยด เชน ผทเคยทรมาณไลจบไลยงนกขวางนก จะถกนาย นรยบาลเอาเหลกพดรดคอ กดหว แลวดงเหลกนนจนคอขาด ผทเคยเปนพอคาแมคา แลวไมซอตอคนซอ เอาของเลวมาหลอก วาเปนของด หรอเอาของเลวมาปนของด กจะถกลงโทษใหเกด ความกระหายน า ครนเมอไปถงน า น านนกกลายเปนแกลบเพลง ลกเปนไฟ กจ าตองกนแกลบนนตางน า เมอกนเขาไปแกลบน า กแผดเผารางกายไดรบทกขเวทนาสาหส ผทเคยท าความเดอดรอนใหมตรสหายอยเปนนตย รบกวน เบยดเบยนมตรสหายดวยประการตางๆ เมอ ตายไปเกดใน ขมนรกกจะรสกหวกระหายปรารถนาจะกนอาหาร แตอาหารทไดพบ กคออจจาระปสสาวะ สตวนรกเหลานจ าตองดมกนตางอาหาร ผทฆาบดามารดา ฆาผมพระคณ ฆาผมศลธรรม จะถกไฟนรกแผดเผาใหกระหายตองดมเลอดดมหนอง แทนอาหาร ความทกขทรมาณอนสาหสในขมนรกตางๆ มอยมากมาย เปนทนาทเรศเวทนา ท าใหพระราชารสกสยดสยอง ตอผลแหงกรรมชวราย ของมนษยใจบาปหยาบชาทงหลายยงนก พระราชาทอดพระเนตรเหนวมารแกวของนางเทพธดาวารณ ประดบดวยแกวแพรวพรายมสระน า มสวนอนงดงาม ดวยดอกไมนานาพรรณ จงตรสถามมาตลวา นางเทพธดา วารณประกอบกรรมดอยางใดไว จงไดมวมานทงดงามวจตรเชนน มาตลตอบวา นางเทพธดาองคน เมอเปนมนษย เปนสาวใชของ พราหมณ มหนาทจดอาสนะส าหรบภกษ และจกสลากภตถวายภกษ อยเนองๆ นางบรจาคทาน และ รกษาศลตลอดเวลา ผลแหงกรรมดของนางจงไดบงเกดวมานแกวงามเรองรอง พระราชาเสดจผานวมานตางๆ อนงดงามโอฬารและ ไดตรสถามเทวสารถ ถงผลบญทเหลาเทพบตร เทพธดาเจาของ วมานเหลานน ไดเคยประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย มาตลกทลใหทราบโดยละเอยด ความงามและความรนรมย ในเทวโลกเปนทจบตาจบใจของพระราชาเนมราชยงนก ในทสด มาตลกน าเสดจพระราชาไปถงวมานทประทบ ของพระอนทร เหลาเทพยดาทงหลายมความ โสมนสยนดทไดพบ พระราชาผเคยทรงมพระคณตอเทพยดาเหลานน ตงแตครงทยงเปน มนษยอยในมนษยโลก เหลาเทพไดทลเชญใหพระราชา ประทบอย ในวมานของตน เพอเสวยทพยสมบตอนรนรมย ในดาวดงส พระราชาตรสตอบวา "สงทไดมาเพราะผอน ไมเปนสทธขาดแกตน หมอมฉนปรารถนาจะประกอบกรรมด เพอใหไดรบผลบญตามสทธ อนควรแกตนเอง หมอมฉนจะตงหนาบรจาคทาน รกษา ศล ส ารวม กาย วาจา ใจ เพอใหไดรบผลแหงกรรมด เปนสทธของหมอมฉนโดยแทจรง" พระราชาประทบอยในดาวดงสชวเวลาหนง แลวจงเสดจกลบ เมองมถลา ไดตรสเลาสงทไดพบเหนมา แกปวงราษฎร ทงสงทไดเหนในนรกและสวรรค แลวตรสชกชวนใหประชาชนทงหลาย ตงใจมน ประกอบกรรมด บรจาคทาน รกษาศล เพอใหไดไปเกด ในเทวโลก ไดรบความสขสบายรนรมยในทพยวมาน พระราชาเนมราชทรงครองแผนดนสบตอมาดวยความเปน

58

ธรรม ทรงตงพระทยรกษาศลและบรจาค ทานโดยสม าเสมอมไดขาด วนหนงเมอทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอกขาวกสลดพระทยใน สงขาร ทรงด ารทจะออกบวชเพอประพฤตพรหมจรรย จงตรสเรยก พระโอรสมาเฝาและทรงมอบราชสมบตแกพระราชโอรส หลงจากนน พระราชาเนมราชกออกผนวช เจรญพรหมวหาร ไดส าเรจบรรลธรรม ครนเมอสวรรคตกไดไปบงเกดในเทวโลก เสวยทพยสมบตอนรนรมย กศลกรรมทพระราชาทรงประกอบ อนสงผลใหพระองคไดไปสเทวโลกนนคอ การพจารณาเหนโทษ ของความชว และความสยดสยองตอผลแหงกรรมชวนน และ อานสงสของกรรมดทสงผลใหบคคลไดเสวยสขในทพยสมบต อานสงสอนประเสรฐทสด คอ อานสงสแหงการประพฤต พรหมจรรยคอการบวชเมอถงกาลอนสมควร ฯ พระเนมราช ผบ าเพญอธษฐานบารม (เนมราชชาดก) พระราชาแหงเมองมถลา ทรงมพระโอรสนามวา เนมกมาร ผจะทรงสบสมบตในกรงมถลาตอไป พระเนมกมาร ทรงมพระทยฝกใฝในการบ าเพญทานมาตงแตยงทรงพระเยาว ทรงรกษาศลอโบสถ อยางเครงครด เมอพระบดาทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอก กทรงร าพงวา บดนถงเวลาทจะมอบราชสมบตให แกโอรสแลว พระองคเองกจะไดเสดจออกบ าเพญเพยรในทางธรรมตอไป จงทรงมอบราชสมบตเมอง มถลาใหแกพระเนมราชกมาร ขนครองเปนพระเจาเนมราช สวนพระองคเองกเสดจออกบวช รกษาศลตราบจนสวรรคต เมอพระเจาเนมราชครองราชสมบต โปรดใหสรางโรงทาน รมประตเมอง 4 แหง โรงทานกลางพระนคร 1 แหง ทรงบรจาคทานแกประชาชนอยเปนนตย ทรงรกษาศล และสงสอนประชาชนของพระองคใหตง มนอยในศลในธรรม ครงนนปรากฏวาประชาชนทงหลายลวนแตเปนผมศลมสตย ไมมการเบยดเบยนท า บาปหยาบชา บานเมองกรมเยนเปนสข ผคนพากนสรรเสรญพระคณของพระเจาเนมราชอยทวไป พระเจาเนมราช เมอทรงปฏบตธรรมอยนน ทรงสงสยวา การใหทานกบการประพฤตพรหมจารย คอ การรกษาความบรสทธ ไมของเกยวกบวถชวตของชาวโลกนน อยางไหนจะประเสรฐกวากน พระอนทรไดทรงทราบถงความกงขาในพระทยของพระเจา เนมราช จงเสดจจากดาวดงสลงมาปรากฏ เฉพาะพระพกตร พระราชา ตรสกบพระราชาวา "หมอมฉนมาเพอแกขอสงสย ททรงมพระประสงคจะทราบวาระหวางทานกบการประพฤต พรหมจรรย สงใดจะเปนกศลยงกวากน หมอมฉนขอทลให ทราบวา บคคลไดเกดในตระกลกษตรยนนกเพราะประพฤต พรหมจรรยในขนต า บคคลไดเกดในเทวโลก เพราะไดประพฤต พรหมจรรยขนกลาง บคคลจะถงความบรสทธ กเพราะประพฤต พรหมจรรยขนสงสด การเปนพรหมนน เปนไดยากล าบากยง ผจะประพฤตพรหมจรรย จะตองเวนจากวถชวตอยางมนษย ปถชน ตองไมมเหยาเรอน ตองบ าเพญธรรมสม าเสมอ ดงนน การประพฤตพรหมจรรยจงท าไดยากยง กวาการบรจาคทาน และไดกศลมากยง

59

กวาหลายเทานก บรรดากษตรยทงหลาย มกบรจาคทานกนเปน การใหญแตกไม สามารถจะลวงพน จากกเลสไปได แมจะไดไปเกดในทอนมแตความสนก ความบนเทงรนรมย แตกเปรยบไมไดกบความสขอนเกดจาก ความสงบอนวเวก อนจะไดมากดวยการประพฤต พรหมจรรยเทานน" พระอนทรไดทรงเลาถงเรองราวของพระองคเอง ทไดประกอบทานอนยงใหญ เมอชาต ทเกดเปนพระราชา แหงพาราณส ไดทรงถวายอาหารแกนกพรตทอย บรเวณแมน าสทา เปนจ านวนหมนรปไดรบกศลยงใหญ แตกเพยงแตไดเกดในเทวโลกเทานน สวนบรรดานกพรต ทประพฤตพรหมจรรยเหลานน ลวนไดไปเกดในพรหมโลก อนเปนแดนทสงกวาและมความสขสงบอนบรบรณกวา แตแมวาพรหมจรรยจะ ประเสรฐกวาทาน พระอนทรกได ทรงเตอนใหพระเจาเนมราชทรงรกษาธรรมทงสองคกนคอ บรจาค ทานและรกษาศล ครนเมอพระอนทรเสดจกลบไปเทวโลกแลวเหลาเทวดา ซงครงทเกดเปนมนษยนนไดเคยรบทานและฟงธรรมจาก พระเจาเนมราช จนไดมาบงเกดในเทวโลก ตางพากน ไปเฝาพระอนทรและทลวา "พระเจาเนมราชทรงเปน อาจารยของเหลาขาพระบาทมาแตกอน ขาพระบาท ทงหลายร าลกถงพระคณพระเจา เนมราช ใครจะไดพบ พระองคขอไดโปรดเชญเสดจพระเจาเนมราชมา ยงเทวโลกนดวยเถด" พระอนทรจงมเทวบญชาใหมาตล เทพสารถน าเวชยนตราชรถ ไปเชญเสดจพระเจาเนมราช จากกรง มถลาขนมายงเทวโลก มาตลเทวบตรรบโองการแลวกน าราชรถไปยงมนษยโบก ในคนวนเพญ ขณะพระเจาเนมราชก าลง ประทบอยกบ เหลาเสนาอ ามาตย มาตลทลเชญพระราชาวา เทพบนสวรรค ชนดาวดงสร าลกถงพระคณ ของพระองค ปรารถนาจะไดพบ พระองค จงน าราชรถมาเชญเสดจไปยงเทวโลก พระเจาเนมราชทรงร าพงวา พระองคยงมเคยเหนเทวโลก ปรารถนาจะเสดจไปตามค าเชญของเหลาเทพ จงเสดจประทบ บนเวชยนตราชรถ มาตลจงทลวา สถานททจะเชญเสดจไปนน ม 2 ทาง คอ ไปทางท อยของเหลาผท าบาปหนง และไปทางสถานท อยของผท าบญหนง พระราชาประสงคจะเสดจไปทใดกอนกได พระราชาตรสวา พระองคประสงคจะไปยงสถานทของ เหลาผท าบาปกอน แลวจงไปยงทแหงผท าบญ มาตลกน าเสดจ ไปยงเมองนรก ผานแมน าเวตรณ อนเปนททรมาณสตวนรก แมน าเตมไปดวยเถาวลย หนามโตเทาหอก มเพลงลกโชตชวง มหลาวเหลกเสยบสตวนรกไวเหมอนอยางปลา เมอสตวนรกตก ลงไปในน ากถกของแหลมคมใตน าสบขาดเปนทอนๆ บางท นายนรยบาลกเอาเบดเหลกเกยวสตวนรก ขนมาจากน า เอามา นอนหงายอยบนเปลวไฟบาง เอากอนเหลกมไฟลกแดงอดเขาไป ในปากบาง สตวนรกลวนตองทนทกขเวทนาดวยอาการตางๆ

60

พระราชาตรสถามถงโทษของเหลาสตวนรกเหลาน วาไดประกอบกรรมชวอะไรไวจงตองมารบโทษดงน มาตลกตอบบรรยายถงโทษกรรมทสตวนรกเหลาน ประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย จากนน มาตลกพาพระราชาไปทอดพระเนตรขมนรกตางๆ ทมบรรดาสตวนรกถกจองจ าและลงโทษ อยดวยความทรมาณ แสนสาหส นาทเรศเวทนาตางๆ เปนทนาสะพรงกลงอยางยง พระราชาตรสถามถง โทษของสตวนรกแตละประเภท มาตลกตอบ โดยละเอยด เชน ผทเคยทรมาณไลจบไลยงนกขวางนก จะถกนาย นรยบาลเอาเหลกพดรดคอ กดหว แลวดงเหลกนนจนคอขาด ผทเคยเปนพอคาแมคา แลวไมซอตอคนซอ เอาของเลวมาหลอก วาเปนของด หรอเอาของเลวมาปนของด กจะถกลงโทษใหเกด ความกระหายน า ครนเมอไปถงน า น านนกกลายเปนแกลบเพลง ลกเปนไฟ กจ าตองกนแกลบนนตางน า เมอกนเขาไปแกลบน า กแผดเผารางกายไดรบทกขเวทนาสาหส ผทเคยท าความเดอดรอนใหมตรสหายอยเปนนตย รบกวน เบยดเบยนมตรสหายดวยประการตางๆ เมอ ตายไปเกดใน ขมนรกกจะรสกหวกระหายปรารถนาจะกนอาหาร แตอาหารทไดพบ กคออจจาระปสสาวะ สตวนรกเหลานจ าตองดมกนตางอาหาร ผทฆาบดามารดา ฆาผมพระคณ ฆาผมศลธรรม จะถกไฟนรกแผดเผาใหกระหายตองดมเลอดดมหนอง แทนอาหาร ความทกขทรมาณอนสาหสในขมนรกตางๆ มอย มากมาย เปนทนาทเรศเวทนา ท าใหพระราชารสกสยดสยอง ตอผลแหงกรรมชวราย ของมนษยใจบาปหยาบชาทงหลายยงนก พระราชาทอดพระเนตรเหนวมารแกวของนางเทพธดาวารณ ประดบดวยแกวแพรวพรายมสระน า มสวนอนงดงาม ดวยดอกไมนานาพรรณ จงตรสถามมาตลวา นางเทพธดา วารณประกอบกรรมดอยางใดไว จงไดมวมานทงดงามวจตรเชนน มาตลตอบวา นางเทพธดาองคน เมอเปนมนษย เปนสาวใชของ พราหมณ มหนาทจดอาสนะส าหรบภกษ และจกสลากภตถวายภกษ อยเนองๆ นางบรจาคทาน และ รกษาศลตลอดเวลา ผลแหงกรรมดของนางจงไดบงเกดวมานแกวงามเรองรอง พระราชาเสดจผานวมานตางๆ อนงดงามโอฬารและ ไดตรสถามเทวสารถ ถงผลบญทเหลาเทพบตร เทพธดาเจาของ วมานเหลานน ไดเคยประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย มาตลกทลใหทราบโดยละเอยด ความงามและความรนรมย ในเทวโลกเปนทจบตาจบใจของพระราชาเนมราชยงนก ในทสด มาตลกน าเสดจพระราชาไปถงวมานทประทบ ของพระอนทร เหลาเทพยดาทงหลายมความ โสมนสยนดทไดพบ พระราชาผเคยทรงมพระคณตอเทพยดาเหลานน ตงแตครงทยงเปน มนษยอยในมนษยโลก เหลาเทพไดทลเชญใหพระราชา ประทบอย ในวมานของตน เพอเสวยทพยสมบตอนรนรมย ในดาวดงส พระราชาตรสตอบวา "สงทไดมาเพราะผอน ไมเปนสทธขาดแกตน หมอมฉนปรารถนาจะประกอบกรรมด เพอใหไดรบผลบญตามสทธ อนควรแกตนเอง หมอมฉนจะตงหนาบรจาคทาน รกษา ศล ส ารวม กาย วาจา ใจ เพอใหไดรบผลแหงกรรมด เปนสทธของหมอมฉนโดยแทจรง"

61

พระราชาประทบอยในดาวดงสชวเวลาหนง แลวจงเสดจกลบ เมองมถลา ไดตรสเลาสงทไดพบเหนมา แกปวงราษฎร ทงสงทไดเหนในนรกและสวรรค แลวตรสชกชวนใหประชาชนทงหลาย ตงใจมน ประกอบกรรมด บรจาคทาน รกษาศล เพอใหไดไปเกด ในเทวโลก ไดรบความสขสบายรนรมยในทพยวมาน พระราชาเนมราชทรงครองแผนดนสบตอมาดวยความเปนธรรม ทรงตงพระทยรกษาศลและบรจาค ทานโดยสม าเสมอมไดขาด วนหนงเมอทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอกขาวกสลดพระทยใน สงขาร ทรงด ารทจะออกบวชเพอประพฤตพรหมจรรย จงตรสเรยก พระโอรสมาเฝาและทรงมอบราชสมบตแกพระราชโอรส หลงจากนน พระราชาเนมราชกออกผนวช เจรญพรหมวหาร ไดส าเรจบรรลธรรม ครนเมอสวรรคตกไดไปบงเกดในเทวโลก เสวยทพยสมบตอนรนรมย กศลกรรมทพระราชาทรงประกอบ อนสงผลใหพระองคไดไปสเทวโลกนนคอ การพจารณาเหนโทษ ของความชว และความสยดสยองตอผลแหงกรรมชวนน และ อานสงสของกรรมดทสงผลใหบคคลไดเสวยสขในทพยสมบต อานสงสอนประเสรฐทสด คอ อานสงสแหงการประพฤต พรหมจรรยคอการบวชเมอถงกาลอนสมควร

๔. ๒ พระจนทกมำร ผบ ำเพญขนตบำรม พระจนทกมาร ผบ าเพญขนตบารม (จนทชาดก) กาลครงหนงนานมาแลว เมอพระพทธเจาเสวยพระชาตเปนพระจนทรกมาร ในครงโบราณ เมองพารานส มชอวา บปผวด มกษตรย ทรงพระนามวา พระเจาเอกราชา พระราชบตรองคใหญ พระนามวา จนทกมาร ด ารงต าแหนงเปนอปราช และ พราหมณชอกณฑหาล เปนปโรหตในราชส านก กณฑหาล มหนาทตดสนคดความอกต าแหนง แตกณฑหาลเปนคน ไมยตธรรม ไมซอสตย มกจะรบสนบนจากคความอยเสมอ ขางไหนใหสนบนมาก กจะตดสนความเขาขางนน จนกระทงวนหนง ผทไดรบความอยตธรรมรองโพนทนา โทษของกณฑหาล ไดยนไปถงพระจนทกมาร จงตรสถาม วาเกดเรองอะไร บคคลนนจงทลวา "กณฑหาลปโรหต มไดเปนผทรงความยตธรรม หากแตรบสนบน กอความ อยตธรรมใหเกดขนเนองๆ" พระจนทกมารตรสวา "อยา กลวไปเลย เราจะเปนผให ความยตธรรมแกเจา" แลว พระจนทกมารกทรงพจารณาความอกครง ตดสนไปโดย ยตธรรม เปนทพงพอใจแกประชาชนทงหลาย ฝงชนจง แซซองสดดความยตธรรมของพระจนทกมาร พระเจาเอกราชาทรงไดยนเสยงแซซอง จงตรสถาม ครนทรงทราบจงมโองการวา "ตอไปน ใหจนทกมาร แตผเดยวท าหนาทตดสนคดความทงปวงใหยตธรรม" กณฑหาลเมอถกถอดออกจากต าแหนงหนาท กเกด ความเคยดแคนพระจนทกมาร วาท าใหตนขาดผล ประโยชน และไดรบความอบอายขายหนาประชาชน จงผกใจพยาบาทแตนนมา

62

อยมาวนหนง พระเจาเอกราช ทรงฝนเหนสวรรค ชนดาวดงส เหนความผาสกสวยงาม ความรนรมย ตางๆ นานา ในสรวงสวรรค เมอตนจากฝน พระองค ยงทรงอาลยอาวรณอย และปรารถนาจะไดไปส ดนแดนอนเปนสขนน จงตรสถามบรรดาผทพระองค คดวาจะสามารถบอกทางไปสเทวโลกใหแกพระองคได กณฑหาลไดโอกาส จงกราบทลวา "ขาแตพระราชา ผทประสงคจะไปสสวรรค มอยหนทางเดยวเทานนคอ ท าบญใหทาน และฆาบคคลทไมควรฆา" พระราชาตรส ถามวา "ฆาบคคลทไมควรฆา หมายความวาอยางไร" กณฑหาลทลตอบวา "พระองคจะตองการกระท าการ บชายญดวยพระราชบตร พระมเหส ประชาชนหญงชาย เศรษฐ และชางแกว มาแกว จ านวนอยางละส จงจะไป สสวรรคได" ดวยความทอยากจะไปเสวยสขในสวรรค พระเจาเอกราชากทรงเหนดทจะท าบชายญตามทกณฑหาล ผม จตรษยาพยาบาททลแนะ พระองคทรงระบชอ พระราช บตรพระมเหส เศรษฐ ประชาชน และชางแกว มาแกว ทจะ บชายญดวยพระองคเอง อนทจรงกณฑหาลประสงคราย กบพระจนทกมารองคเดยวเทานน แตครนจะใหบชายญ พระจนทกมารแตล าพง กเกรงวาผคนจะสงสย จงตองให บชายญเปนจ านวนส พระจนทกมารผเปนโอรสองคใหญ กทรงอยในจ านวนชอทพระเจาเอกราชาโปรดใหน ามาท า พธดวย จงสมเจตนาของกณฑหาล เมอชาง มา และบคคล ทถกระบชอ ถกน ามาเตรยมเขาพธ กเกดความโกลาหล วนวาย มแตเสยงผคน รองไหคร าครวญไปทว พระจนทกมารนน เมอราชบรษไปกราบทลกทรงถามวา ใครเปนผทลใหพระราชาประกอบพธบชายญ ราชบรษ ทลวากณฑหาล กทรงทราบวาเปนเพราะความ รษยาพยาบาทท กณฑหาลมตอพระองคเปนสาเหต ในเวลาทราชบรษไปจบเศรษฐทงสมาเขาพธนน บรรดาญาตพนองตางพยายามทลวงวอนขอชวตตอ พระราชา แตพระราชากไมทรงยนยอม เพราะม พระทยลมหลงในภาพเทวโลก และเชองมงายในสงท กณฑหาลทล ตอมาเมอพระบดาพระมารดาของ พระราชาเอง ทรงทราบกรบเสดจมาทรงหามปรามวา "ลกเอยทางไปสวรรคทตองฆาบตรภรรยา ตองเบยด เบยนผ อนนน จะเปนไปไดอยางไร การใหทาาน การ งดเวนการเบยดเบยนตางหาก เปนทางสสวรรค" พระราชากมไดทรงฟงค าหามปรามของพระบดา พระมารดา พระจนทกมารทรงเหนวาเปนเพราะ พระองคเองทไปขดขวางหนทางของคนพาลคอ กณฑหาล ท าใหเกดเหตใหญ จงทรงออนวอนพระบดา วา "ขอพระองคโปรดประทานชวต ขาพเจาทงปวงเถด แมจะจองจ าเอาไวกยงไดใชประโยชน จะใหเปน ทาส เลยงชาง เลยงมา หรอขบไลไปเสยจากเมองกยอมได ขอประทานชวตไวเถด" พระราชาไดฟงพระราชบตร กทรงสงเวชพระทยจน น าพระเนตรไหล ตรสใหปลอย พระราชบตร พระมเหส และทกสงทกคนทจบมาท าพธ

63

ครนกณฑหาลทราบ เขาขณะเตรยมพธกรบมาทบคดคาน และ ลอลวงให พระราชาคลอยตามดวยความหลงใหลในสวรรคอก พระราชากทรงเหนดไปตามทกณฑหาล ชกจง พระจนทกมารจงทลพระบดาวา "เมอขาพเจายงเลกๆ อย พระองคโปรดใหพเลยง นางนม ทะน บ ารงรกษา ครนโตขนจะกลบมาฆาเสยท าไม ขาพเจายอมกระท า ประโยชนแกพระองคได พระองคจะ ใหฆาลกเสย แลวจะอยกบคนอนทมใชลกจะเปนไปไดอยางไร ในทสดเขากคงจะฆาพระองคเสยดวย พราหมณทสงหาร ราชตระกล จะถอวาเปนผมคณประโยชนไดอยางไร พราหมณนนคอผเนรคณ" พระราชาไดฟง กสลดพระทย สงใหปลอยทกชวต ไปอกครง แตครนพราหมณกณฑหาลเขามากราบทล กทรงเชออก พระจนทกมารกกราบทลพระบดาวา "ข าแตพระบดา หากคนเราจะไปสวรรค ไดเพราะ การกระท าบชายญ เหตใดพราหมณจงมท าบชายญ บตรภรรยาของตนเองเลา เหตใดจงไดชกชวนใหคน อนกระท า ในเมอพราหมณกไดทลวา คนผใดท า บชายญเองกด คนผนนยอมไปสสวรรค เชนนนควรให พราหมณกระท าบชายญดวยบตรภรรยาตนเองเถด" ไมวาพระจนทกมารจะกราบทลอยางไร พระราชา กไมทรงฟง บคคลอนๆอกเปนจ านวนมาก รวมทง พระวสลกมารผเปนราชบตรของพระจนทกมาร มาทลออนวอน พระเจาเอกราชากไมทรงยนยอมฟง ฝายกณฑหาลเกรงวาจะมคนมาทลชกจงพระราชาอก จงสงใหปดประตวง และทลเชญพระราชาใหไป อยในทอนคนอนเขาไปเฝามได เมอถงเวลาท าพธ มแตเสยงคร าครวญของราชตระกล และฝงชนทญาต พนองถกน ามาเขาพธ ในทสด นางจนทาเทวผเปนชายา ของพระจนกมาร ซงไดพยายามทลออนวอนพระราชา สกเทาไรกไมเปนผล กได ตดตามพระจนทกมารไป สหลมยญดวย เมอกณฑหาลน าถาดทองมาวางรอไว และเตรยมพระขรรคจะบนคอพระจนทกมาร พระนางจนทาเทวกเสดจไปสหลมยญ ประนมหตถบชา และกลาวสจจวาจาขนวา "กณฑหาลพราหมณเปน คนชวเปนผมปญญาทราม มจตมงรายพยาบาท ดวยเหตแหงวาจาสตยน เทวดา ยกษ และสตวทงปวง จงชวยเหลอเรา ผไรทพง ผแสวงหาทพง ขอใหเราไดอยรวมกบสามดวยความสวสดเถด ขอใหพระเปนเจา ทงหลายจงชวยสามเรา ใหเปนผทศตรท ารายมไดเถด" เมอพระนางกระท าสจจกรยา พระอนทรไดสดบ ถอยค านน จงเสดจมาจากเทวโลก ทรงถอคอนเหลกม ไฟลกโชตชวง ตรงมายงพระราชา กลาววา "อยาใหเรา ถงกบตองใชคอนนประหารเศยรของทานเลย มใครท ไหนบาง ทฆาบตร ภรรยา และเศรษฐคหบดผไมมความ ผดเพอทตนเองจะไดไปสวรรค จงปลอยบคคลผปราศ จากความผดทงปวงเสยเดยวน" พระราชาตกพระทยสดขด สงใหคนปลดปลอยคน ทงหมดจากเครองจองจ า

64

ในทนใดนนประชาชนทรม ลอมอยกชวยกนเอากอนหน กอนดนและทอนไม เขาขวางปาทบตกณฑหาลพราหมณจนสนชวตอย ณ ทนน แลวหนมาจะฆาพระราชา แตพระจนทกมารตรงเขากอด พระบดาไว ผคนทงหลายกไมกลาท าราย ดวยเกรง พระจนทกมารจะพลอยบาดเจบ ในทสดจงประกาศวา "เราจะไวชวตแกพระราชาผโฉดเขลา แตจะใหครองแผนดน มได" เราถอดพระยศพระราชาเสยใหเปนคนจณฑาล แลวไลออกจากพระนครไป จากนนมหาชนกกระท าพธอภเษกพระจนทกมารขน เปนพระราชา ทรงปกครองบานเมองดวยความยตธรรม เมองทรงทราบวาพระบดาตกระก าล าบากอยนอกเมอง กทรงใหความชวยเหลอพอทพระบดาจะด ารงชพอยได พระจนทกมารปกครองบานเมองใหรมเยนเปนสข ตลอดมาจนถงทสดแหงพระชนมชพ กไดเสดจไปเสวยสข ในเทวโลก ดวยเหตททรงเปน ผปกครองทด ททรงไวซง ความยตธรรม ไมหลงเชอ วาจาคนโดยงาย และ ปฏบตหนาทของตนดวยความซอตรง

๔. ๓ ประวตศำสตร สวรรณสำม สวรรณสามกมาร เปนบตรของทกลฤาษ และปารกาฤาษณ อาศยอย ณ บรรณศาลารมฝง แมน ามคสมมตา ในหมวนตประเทศ พระฤาษทงสองนนเจรญเมตตา ภมกามาพจร จงเปนทรกพอใจ ของบรรดาสตวปาในละแวกนน และหมสตวในบรเวณนนไมเบยดเบยนกน อยดวยความรก สามคคกลมเกลยวกน เมอสวรรณสามกมารเกดมา จงอยทามกลางฝงสตวเปนจ านวนมาก สตวทกชนด ตางคอยตดตามสวรรณสามกมาร ไปในททกแหงเปนประจ า สวรรณสามกมารฤาษนอย ซงเปนพระโพธสตว ทเสดจอบตมา เพอทรงบ าเพญเมตตาบารม ในชาตน เปนผคอยปรนนบตรบใช บดา มารดา มาตลอดจนกระทงอายได ๑๖ ป อยมาวนหนงพระฤาษ และพระฤาษณ ซงเปนบดา มารดา ของสวรรณสาม กตาบอดเพราะถกพษง ในระหวางเดนทางกลบทอย สวรรณสามออกตดตามจนพบ แลวใหบดามารดา จบหลายไมเทาจงกลบบรรณศาลา ไดปลอบโยนทานท งสอง ใหเบาใจวา ขออยาคดอะไรเลย ตนจะเปนผปรนนบตรบใชเอง ตงแตนนมาสวรรณสามกไดปฏบต บ ารงทานทงสองตลอดมา ครงนน พระราชาพระนามวา ปลยกขราช แหงกรงพาราณส เปนผทชอบเสวย เนอสตวปามาก ไดทรงมอบราชสมบตใหพระชนนปกครอง สวนพระองคทรงผกสอด ราชอาวธครบครน เสดจเขาสหมวนตประเทศเพยงพระองคเดยว เพอทรงลาสตวปาเปนอาหาร เสดจถงทามคสมมตานท ทสวรรณสามลงตกน า ไดทอดพระเนตรเหนรอยเทาสตวปามากมาย กทรงท าซมดวยกงไมสเขยว ประทบนงซอนพระองคอยบนซมนนเพอยงสตว ตอมามชานาน พระราชาปลยกขราช กทอดพระเนตรเหน พระโพธสตวสวรรณสาม ถอหมอดนเดน

65

มา มหมมฤค (เนอ) แวดลอมเปนอนมากมงสทาน านน สวรรณสามฤาษนอยนน เมออาบน าช าระรางกายเรยบรอย กขนจากน า นงผาเปลอกไมสแดงผนหนง หมผนหนง เอาหนงเสอพาดเฉวยงบา ตกน าจนเตมหมอ แลวเดนแบกกลบบรรณศาลา ขณะนน พระราชาทรงยงพระโพธสตวนนดวยลกศรอาบยาพษ ฝงมฤคพากนตกใจแตกหนไป สวรรณสามโพธสตวถกลกศรเสยบขางจนทะล รสกเจบปวดแทบสนสต สมประด พยายามประคองหมอน าคอยๆ วางลง หนศรษะไปในทศทางทอยของบดามารดา แลวลมนอนลงบนพนทรายนน คดวาเราไมเคยสรางเวรใหใคร ในหมวนตประเทศนน แมบดามารดาของเรา กไมเคยกอเวรเลย แลวจงกลาววา " ใครหนอใชลกศรยงเรา ผมไดระวงตวแบกหมอน าอย ทานเปนกษตรย พราหมณ แพศย หรอเปนใคร ไฉนยงเราแลวหลบซอนอย เนอของเรากกนไมได หนงกไมมประโยชน เมอเปนเชนน ทานยงยงเราเพราะเหตอะไร ดกอนสหายทานคอใคร เราจะรจกทานไดอยางไร เราถามแลว ขอทานจงบอกเถด ท าไมทานยงเราแลวจงซอนตวเสย " พระราชาทรงสดบเสยงนน ทรงด ารวา บรษนแมถกเรายงดวยลกศรอาบยาพษแลว กไมโกรธไมดาทอตดพอเรา เรยกหาเราดวยถอยค าทนารก แลวเสดจไปหาพระโพธสตว ตรสตอบวา " เราเปนพระราชาของชาวกาส คนเรยกเราวาพระเจาปลยกษ เราละแวนแควน เทยวแสวงหามฤคเพราะความโลภ อนง เราเปนผฉลาดในธนศลป ยงธนไดแมนย ามาก แมพญาชางสาร หากมาสระยะลกศรของเรา กไมพงพนไปได " พระโพธสตวไดเลาใหพระราชาทรงทราบวา ตนเปนบตรของฤาษ บดามารดาตงชอวาสามะ วนนก าลงนอนอยบนปากทางแหงความตาย เพราะถกยงดวยลกศรอาบยาพษ ขอใหพระราชา ตรสบอกวาทรงยงตนดวยสาเหตใด เมอพระราชาตรสวา " เพราะพวกหมเนอเหนทานแลวหนไป เราโกรธกเลยยงทาน " จงกราบทลวา จ าเดมแตตนนงหมผาเปลอกไม กไดเปนเพอนเลน ชนชมตอกนกบมฤคทงหลาย และพวกกนนร ทภเขาคนธมาทน ไมมความหวาดสะดงกลวตอกนเลย พระราชาจงตรสบอกความจรงวา ทรงยงเพราะความโกรธและความโลภ และทรงไตถามถงบดา มารดา พระโพธสตวสวรรณสามจงทลวา " บดามารดาของขาพระองคตาบอด ขาพระองคเลยงทานเหลานนอยในปาใหญ เพอจะน าน าไปใหทานทงสองนน จงมาแมน ามคสมมตา บดามารดายงมอาหารเหลออยบาง พอประทงชวตไปไดหาหกวน แตน าดมนนไมมแลว เกรงวาจะตองตายเพราะกระหายน า ความทกขเพราะการถกยงนยงพอทนได แตความทกขเพราะการไมไดเหนบดามารดา ไมไดปฏบตบ ารงทานทงสองนน เปนความทกขอนยงใหญ เพราะอกไมนานขา

66

พระองค กคงตองตายไป บดามารดาผมจกษมดบอด เมอไมเหนขาพระองค กจกเทยวตามหาในปาใหญ ไดรบทกข " พระราชาทรงปลอบโยนวา ขออยาไดเศราเสยใจไปเลย พระองคจะเปนผปรนนบต เลยงดทานทงสองเอง ขอใหบอกทางไปทอย ของทานทงสองใหกพอแลว พระโพธสตวกชทางให แลวกราบขอบคณพระราชา ทจะทรงเลยงบดามารดาแทนตน และขอฝากกราบบดามารดาไปดวย แลวกหมดสตสลบไป พระราชาเขาพระทยวา พระโพธสตวสนชวตแลว ทรงเศราสลดพระทยมาก ทรงคร าครวญวา เราส าคญวาจะไมแกไมตาย เพงรเรองนในวนนเอง เพราะไดเหนสามบณฑตตาย สามบณฑตยงพดอยกบเราเมอครน บดนไมพดอะไรแลว เราจะตองไปสนรกแนนอน เพราะเราท าบาป หยาบชามามาก คนทงหลายจะประชมกนในบานเมอง โพนทะนาวากลาว เอาโทษเรา ใครเขาจะมาโพนทะนากลาวโทษเราในปาอนหามนษยกาลนน เทพธดานามวาพสนธร ซงเคยเปนมารดาพระโพธสตวในชาตกอน พจารณาดพระโพธสตว กรเรองราวทงหมด ด ารวา ถาเราไมไปในทนน สวรรณสามบตรเรากจกพนาศ แมพระหทยของพระราชากจกแตกสลาย บดามารดาของสามะกจะอดอาหาร และน าตาย แตเมอเราไปจกส าเรจประโยชนแกทกคน จงไปสถตในเบองบนอากาศโดยไมปรากฏกาย กลาวกบพระเจาปลยกษวา พระองคทรงท าผดมาก กระท ากรรมชวแลว บดามารดาและบตร ผไมประทษราย ถกพระองคประหารแลว ดวยลกศรลกเดยว เชญเสดจเถด ขอใหพระองค ทรงเลยงดบดามารดา ผมจกษมดบอดของสามบตรโดยธรรมเถด สคตกจะพงมแดพระองค พระราชาสดบค าเทพธดาแลว ทรงเชอถอ จงทรงบชาพระโพธสตวดวยดอกไมแลว ทรงถอเอาหมอน าบายพระพกตร เสดจยงบรรณศาลาของพระฤาษ พระทกลฤาษนงอยภายในบรรณศาลา ไดยนเสยงกรวาไมใชบตรของตน เพราะบตรของตนเปนคนเทาเบา ไมเดนหนกอยางน จงไตถามดวาเปนใคร เมอทราบวาเปนพระราชาแหงแควนกาส จงถวายการตอนรบ ดวยถอยค าออนหวานนอบนอม เชญเสวยผลไม และขอใหทรงดมน าเยน พระราชาทรงไตถามวา ทานจกษมดมองไมเหนอะไร ใครหนอน าผลไมมาสะสมไวในทน เหมอนคนตาดท าไว พระฤาษกทลตอบวา พอสามกมารรปงาม ผมเกศายาวด าสลวยผบตรนนเอง เปนคนน าผลไมมา ตอนนก าลงไปตกน าคงใกลจะกลบแลว พระราชาจงตรสบอกความจรงวา บดนพระองคไดฆาสามกมารผงดงาม ผมเกศาด ายาวเสยแลว บนหาดทรายใกลแมน า ปารกาฤาษณผเปนมารดาพระโพธสตว ไดลงจากบรรณศาลามาถามเรองราว ทกลฤาษกเลาเรองใหฟงพรอมกบสอนวา เราทงสองอยาปรารถนาบาปตอพระเจากาส ผยงลกเราดวยธนเลย ปารฤาษณแยงวา " บตรทรกหาไดยาก เปนผเลยงเราทงสอง ผตามดบอดในปา จะไมโกรธบคคลผฆาบตรคนเดยวนนไดอยางไร " ทกล

67

ฤาษกกลาวย าวา " บตรทรกหาไดยาก เปนผเลยงเราทงสองผตามดบอดในปา บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญ บคคลผไมโกรธตอบคคลผฆาบตรคนเดยวนน " พระราชาทรงปลอบโยนฤาษทงสอง มใหเศราเสยใจวา พระองคเปนผฉลาดในธนศลป ยงธนไดแมนย านก จกฆามฤคและหาผลไมในปา ปรนนบตเลยงดทานทงสองเอง แตฤาษทงสองไมยนยอมอางวา พระองคเปนพระราชาของพวกตน ท าอยางนนไมสมควร พระราชามความนบถอเลอมใส ในความออนนอมถอมตนของฤาษทงสอง จงขอใหทงสองเปนพอแมของพระองค พระองคเองยอมเปนบตรแทนสามกมาร แตพระฤาษทงสองไมยนยอม ขอใหพาพวกตนไปหาสามกมาร แลวพวกตนจะขอตายพรอมกน ณ ทนน พระราชาไมทรงสามารถทดทาน จงไดพาไปในทสด เมอไปถงพระฤาษทงสอง กพากนรองไหคร าครวญเปนอนมาก ปารกาฤาษณไดกระท าสจกรยาวา " ลกสามะนเปนผประพฤตธรรมเปนอาจน เปนผประพฤตเพยงดงพรหม กลาวแตค าสตยค าจรง เปนผเลยงบดามารดา มความย าเกรงตอผเจรญในสกล เปนทรกยงกวาชวตของเรา ดวยการกลาวค าสตยน ของพษในกายของลกสามะจงหายไป บญอยางใดอยางหนง ทลกสามะกระท าแกเรา และแกบดาของเธอ ดวยอานภาพแหงบญกศลนน ขอพษในกายของลกสามะจงหายไป " ทกลฤาษกไดกระท าสจกรยาเชนเดยวกน และนางพสนธรเทพธดาจากภเขาคนธมาทน กไดท าสจวาจาดวยความเอนดสามกมารวา " เราอยภเขาคนธมาทน ตลอดราตรนาน ใครอนเปนทรกของเรา ยงกวาสามกมารไมม ของหอมลวนแลวดวยไมหอมทงหมด ณ คนธมาทนบรรพตมอย ดวยสจวาจาน ขอพษของสามกมารจงหายไป " เมอฤาษทงสอง บนเพอร าพนอยนนเอง สามกมารกลกขน ความเจบปวยไดมลายหายไปจนหมดสน ไมปรากฎมแผลเปนใหเหนเลย มหาอศจรรยไดเกดขนแลวในขณะนน คอ พระโพธสตวหายบาดเจบ ฤาษบดามารดากลบมองเหนไดดงเดม พระอาทตยขน และทานทงสนนปรากฎตวอย ณ บรรณศาลาพรอมกนทเดยว

ตอจากนนสวรรณสามโพธสตว ไดกระท าปฏสนถารพระราชา ดวยถอยค าออนหวาน นอบนอม เชญเสวยผลไมและเชญใหทรงดมน าเยน อนน ามาจากมคสมมตานท เพอจะบรรเทาความสงสยของพระราชา จงทลวา " ขาแตมหาราช โลกยอมส าคญบคคลผยงมชวตอย เสวยเวทนาอยางหนก มความด ารในใจเขาไปใกลแลว ยงเปนอยแทๆ วาตายแลว ขาแตมหาราช โลกยอมส าคญบคคลผยงมชวตอย เสวยเวทนาอยางหนก ถงความดบสนทระงบแลวนน ยงเปนอยแทๆ (เชน ขาพระองค) วาตายแลว

68

บคคลใดเลยงดบดามารดาโดยธรรม เทวดา และมนษยทงหลาย ยอมแกไขคมครอง บคคลนน นกปราชญทงหลาย ยอมสรรเสรญบคคลนน บคคลนนจากโลกนไปแลว ยอมบนเทงอยในสวรรค " พระโพธสตวไดแสดงธรรมถวายพระราชาเปนอนมาก ใหพระราชาทรงตงอย ในทศพธราชธรรม และเบญจศล พระราชาทรงรบโอวาท แลวขอขมาพระโพธสตว และเสดจกลบกรงพาราณส ทรงบ าเพญพระราชกศล มทาน เปนตน และทรงรกษาเบญจศล ครองราชสมบตโดยธรรมสม าเสมอ เมอสวรรคตไดเสดจอบตในสรวงสวรรค แมพระโพธสตวและมารดาบดา ไดบรรลอภญญาและสมาบตแลว ในทสดแหงอาย ไดเขาถงพรหมโลกสน

๔. ๔ วธรบณฑต ผบ ำเพญสจจบำรม วธรบณฑต ผบ าเพญสจจบารม (วทรชาดก) กาลครงหนงนานมาแลว เมอพระผมพระภาคเจา ไดเสวยชาตเปนพระโพธสตวชอวาวธรบณฑต ดงน ในเมองอนทปตต แควนกร พระราชาทรง พระนามวา ธนญชย ทรงมนกปราชญประจ า ราชส านกชอวา วธร วธรเปนผมวาจาฉลาด หลกแหลม เมอจะกลาวถอยค าสงใด กสามารถ ท าใหผฟงเกดความเลอมใสครทธราและ ชนชมยนดในถอยค านน ในครงนน มพราหมณอย 4 คน เคยเปนเพอน สนทกนมาแตเกากอน ตอมาพราหมณทงส ไดออกบวช เปนฤษบ าเพญพรตอยในปา หมพานต และบางครงกเขามาสงสอนธรรม แกผคนในเมองบาง ครงหนงม เศรษฐ ๔ คน ไดอญเชญฤาษทงส ไปทบานของตน เมอ ฤาษบรโภคอาหารแลว ไดเลาใหเศรษฐฟงถง สมบตในเมองตางๆทตนไดเคยไปเยอนมา ฤาษองคหนงเลาถงสมบตของพระอนทร องคทสองเลาถง สมบตของพญานาค องคทสาม เลาถงสมบตพญาครฑ และองคสดทายเลาถง สมบตของพระราชาธนญชย แหงเมองอนทปตต เศรษฐทงสไดฟงค าพรรณนา กเกดความ เลอมใสอยากจะไดสมบตเชนนนบาง ตางก พยายามบ าเพญบญ ใหทาน รกษาศลและอธษฐาน ขอใหไดไปเกดเปนเจาขอสมบตดงทตองการ ดวยอ านาจแหงบญ ทาน และศล เมอสน อายแลว เศรษฐทงสกไดไปเกดในททตง ความปรารถนาไว คอ คนหนงไปเกดเปน ทาวสกกะเทวราช คนทสองไปเกดเปน พญานาคชอวา ทาววรณ คนทสามไปเกดเปน พญาครฑ และคนทสไปเกดเปนโอรสพระเจาธนญชย ครนเมอพระราชาธนญชยสวรรคตแลว กไดครอง ราชสมบตในเมองอนทปตตตอมา ทงทาวสกกะ พญานาควรณ พญาครฑ และ พระราชา ลวนมจตใจ ปรารถนาจะรกษาศล บ าเพญธรรม ตางกไดแสวงหาโอกาสทจะรกษา ศลอโบสถและบ าเพญบญ ใหทาน อยเปนนตย

69

วนหนงบคคลทงสเผอญไดมาพบกนทสระ โบกขรณ ดวยอ านาจแหงความผกพนทม มาตงแตครงยงเกด เปนเศรษฐสสหาย ทงส คนจงไดทกทายปราศรยกนดวยไมตร ขณะก าลงสนทนากไดเกดถกเถยงกนขนวา ศลของใครประเสรฐทสด ทาวสกกะกลาววา พระองคทรงละทงสมบตทพยในดาวดงส มา บ าเพญ พรตอยในมนษยโลก ศลของพระองค จงบรสทธกวาผอน ฝายพญานาควรณกลาววา ธรรมดาครฑนน เปนศตรตวรายของนาค เมอตนไดพบกบพญาครฑ กลบสามารถ อดกลนความโกรธเคองได จงนบวา ศลของ ตนบรสทธกวาผอน พญาครฑกลาวแยงวา ธรรมดานาคเปนอาหารของครฑ ตนไดพบ นาคแต สามารถอดกลนความอยากใน อาหารได นบวาศลของตนประเสรฐทสด สวนพระราชาทรงกลาววา พระองคไดทรงละ พระราชวงอนเปนสถานทส าราญ พรงพรอม ดวยเหลานารทเฝาปรนนบต มาบ าเพญธรรม แตล าพงเพอประสงคความสงบ ดงนนจงควร นบวา ศลของพระองค บรสทธทสด ทงสถกเถยงกนเปนเวลานาน แตกไมสามารถ ตกลงกนได จงชวนกนไปหาวธรบณฑต เพอให ชวยตดสน วธรบณฑตจงถามวา "เรองราวเปน มาอยางไรกน ขาพเจาไมอาจตดสนไดหากไม ทราบเหตอนเปนตน เรองของปญหาอยางละเอยด ชดเจนเสยกอน" แลวทงสกเลาถงเรองราวทงหมด วธรบณฑตฟงแลวกตดสนวา "คณธรรมทงส ประการนน ลวนเปนคณธรรมอนเลศทงสน ตางอดหนน เชดชซงกนและกน ไมมธรรมขอไหน ต าตอยกวากนหรอเลศกวากน บคคลใดตงมน อยในคณธรรมทงสน ถอไดวาเปนสนตชนในโลก" ทงสเมอไดสดบค าตดสนนน กมความชนชม ยนดในปญญาของวธรบณฑต ทสามารถแก ปญหาทเกดขนไดอยางมเหตมผล ตางคน ตางกไดบชาความสามารถของวธรบณฑต ดวยของมคาทเปนสมบตของตน เมอพญานาควรณกลบมาถงเมองนาคพภพ พระนางวมลา มเหสไดทลถามขนวา "แกว มณทพระศอของ พระองคหายไปไหนเพคะ" พญานาควรณตอบวา "เราไดถอดแกวมณ ออกใหกบวธรบณฑต ผมสต ปญญาเฉยบ แหลมมวาจาอนประกอบดวยธรรมไพเราะ จบใจเราเปนอยางยง และไมใชแตเราเทานน ทไดใหของอนมคายงแกวธรบณฑต ทงทาว สกกะเทวราช พญาครฑ และพระราชา ตางก ไดมอบของมคาสง เพอบชาธรรมทวธรบณฑต แสดงแกเราทงหลาย" พระนางวมลาทลถามวา "ธรรมของวธร บณฑตนนไพเราะจบใจอยางไร" พญานาค ทรงตอบวา "วธรบณฑตเปนผมปญญา เฉยบแหลม รหลกคณธรรมอนลกซง และสามารถแสดงธรรมเหลานน ไดอยาง ไพเราะจบใจ ท าใหผฟงเกดความชนชม ยนดในสจจะแหงธรรมนน" พระนางวมลาไดฟงดงนนกเกดความปราถนา จะ

70

ไดฟงวธรบณฑตแสดงธรรมบาง จงทรงท า อบายวาเปนไข เมอพญานาควรณทรงทราบก เสดจไปเยยมตรสถามวา พระนางปวยเปนโรค ใดท าอยางไรจงจะหาย จากโรคได พระนางวมลา ทลตอบวา "หมอมฉนไมสบายอยางยง ถาจะให หายจากอาการ กขอไดโปรดประทานหวใจ วธรบณฑตใหหมอมฉนดวยเถด" พญานาคไดฟงกตกพระทย ตรสวา วธรบณฑต เปนทรกใครของผคนทงหลายยงนก คงจะไมม ผใด สามารถลวงล าเขาไปเอาหวใจวธรบณฑต มาได พระนางวมลากแสรงท าเปนอาการปวย ก าเรบหนกขนอก พญานาควรณกทรง กลดกลมพระทยอยางยง ฝายนางอรทนต ธดาพญานาคเหนพระบดา ว ตกกงวลจงถามถงเหตทเกดขน พญานาควรณ กเลาใหนาง ฟง นางอรทนตจงทลวา นางประสงค จะชวยใหพระมารดาไดสงทตองการใหจงได นางอรทนตจงปาวประกาศใหบรรดาคนธรรพ นาค ครฑ มนษย กนนร ทงปวงไดทราบวา หากผใด สามารถน าหวใจวธรบณฑตมาให นางได นางจะยอมแตงงานดวย ขณะนน ปณณกยกษผเปนหลานของ ทาวเวสวณมหาราชผานมา ไดเหนนางกนก รกอยากจะไดนางเปน ชายา จงเขาไปหา นางและบอกกบนางวา "เราชอปณณกยกษ ประสงคจะไดนางมาเปนชายา จงบอกแก เราเถดวาวธรบณฑตเปนใคร อยทไหน เราจะ น าหวใจของเขามาใหนาง" เมอปณณกยกษ ไดทราบวาวธรบณฑตเปน มหาราชครในราชส านกพระเจาธนญชย จงด ารวา "หากเรา ตองการตววธรบณฑต จะไปพามางายๆ นน คงไมได ทางทดเราจะ ตองทาพนนสกากบพระเจาธนญชย โดย เอาวธรบณฑตเปนสงเดมพน ดวยวธนเราคง จะเอาตววธรบณฑตมาได " คดดงนนแลว ปณณกยกษกไปสราชส านก ของพระราชาธนญชย และทลพระราชาวา "ขาพระองคมาทา พนนสกา หากพระองคชนะ ขาพเจา ขาพเจาจะถวายแกวมณวเศษอนเปน สมบตส าหรบพระจกรพรรด กบจะถวายมาวเศษ คบญจกรพรรด" พระราชาธนญชยทรงปรารถนาจะไดแกวมณ และมาแกวอนเปนของคบญจกรพรรด จงตอบ ปณณกยกษ วาพระองคยนดจะเลนพนนสกา ดวยปณณกยกษกทลถามวา หากพระราชาแพพนน จะใหอะไร เปน เดมพน พระราชากทรงตอบวา "ยกเวนตวเรา เศวตฉตร และมเหสแลว เจาจะเอา อะไ รเปนเดมพนเราก ยนยอมทงสน" ปณณกยกษ พอใจค าตอบ จงตกลงเรมทอดสกาพนน ปรากฏวาพระราชาทรงทอดสกาแพ ปณณก ยกษจงทวงทรพยเดมพน โดยทลพระราชาวา "ขาพเจาไมปรารถนาทรพยสมบตใดๆ ทงสน ขอแตวธรบณฑตแตผเดยวเปนรางวลเดมพนสกา" พระราชาตกพระทย ตรสกบปณณกยกษวา "อนวธรบณฑตนนกเปรยบไดกบตวเราเอง เราบอกแลววา ยกเวนตวเรา เศวตฉตร และ มเหสแลว เจาจะขออะไรกจะใหทงนน" ปณณกยกษทลวา "เราอยามาโตเถยงกนเลย ขอใหวธรบณฑตเปนผตดสนดกวา" เมอ พระราชาใหไปตามวธรบณฑตมา ปณณก ยกษกถามวา "ทานเปนทาสของพระราชา หรอวาทานเสมอกบพระราชา หรอสงกวา

71

พระราชา" วธรบณฑตตอบวา "ขาพเจา เปนทาสของพระราชา พระราชาตรสสงใด ขาพเจาก จะท าตาม ถงแมวาพระองคจะ พระราชทานขาพเจาเปนคาพนน ขาพเจา กจะยนยอมโดยด" พระราชาไดทรงฟงวธรบณฑตตอบดงนน กเสยพระทยวา วธรบณฑตไมเหนแก พระองคกลบไปเหนแก ปณณกยกษ ซง ไมเคยไดพบกนมากอนเลย วธรบณฑต จงทลวา "ขาพระองคจกพดในสงทเปนจรง สงท เปนธรรมเสมอ ขาพระองค จกไม หลกเลยงความเปนจรงเปนอนขาด วาจา อนไพเราะนนจะมคากตอ เมอประกอบ ดวยหลกธรรม" พระราชาไดฟงกทรงเขาพระทย แตกม ความโทมนสทจะสญเสยวธรบณฑตไป จงขออนญาตปณณกยกษ ใหวธรบณฑต ไดแสดงธรรมแกพระองคเปนครงสดทาย ปณณกยกษกยนยอม วธรบณฑตจงไดแสดง ธรรมของผครองเรอนถวายแดพระราชา ครนเมองแสดงธรรมเสรจแลว ปณณกยกษก สงใหวธรบณฑตไปกบตน เพราะพระราชา ไดยกใหเปนสน พนนแกตนแลว วธรบณฑต จงกลาวแกปณณกยกษวา "ขอใหขาพเจา มเวลาสงสอนบตรและภรรยาสกสามวนกอน ทานกไดเหนแลวว าขาพเจาพดแตความเปนจรง พดโดยธรรม มไดเหนแกผใดหรอสงหนง สงใด ยงไปกวาธรรม ทานไดเหนแลววาขาพเจา มคณ แกทาน ในการททลความเปนจรงแกพระราชา ฉะนนขอใหทานยนยอมตามความประสงค ของขาพเจาเถด" ปณณกยกษไดฟงดงนน กเหนจรงในถอยค า ทวธรบณฑตกลาว จงยนยอมทจะพกอยเปน เวลาสามวน เพอใหวธรบณฑตมเวลาสงสอน บตรภรรยา วธรบณฑตจงเรยกบตรภรรยา มาเลาใหทราบความทเกดขน แลวจงสอนบตร ธดาวา "เมอพอไปจากราชส านกพระราชา ธนญชยแลว พระองคอาจจะทรงไตถามเจา ทงหลายวา พอไดเคยสงสอนธรรมอนใดไวบาง เมอพวกเจากราบทลพระองคไป หากเปนทพอ พระทยก อาจจะตรสอนญาตใหเจา นงเสมอ พระราชอาสน เจาจงจดจ าไววา ราชสกลนน จะมผใดเสมอมไดเปนอนขาด จงทลปฏเสธ พระองค และนงอยในทอนควรแกฐานะของตน" จากนน วธรบณฑตกแสดงธรรมชอวา ราชวสดธรรมอนเปนธรรมส าหรบขาราชการ จะพงปฏบต เพอใหเกดความเจรญกาวหนา ในหนาทการงานและเพอเปนหลกส าหรบ ยดถอในการปฏบตหนาทและการแกไข ปญหาทอาจเกดขน วธรบณฑตกลาวในทสด วา"เปนขาราชการตองเปนผสขมรอบคอบ ฉลาดในราชกจ สามารถจดการตางๆ ใหด าเนนไปโดยเรยบรอย รจกกาล รจกสมย วาควรปฏบตอยางไร" เมอไดแสดงราชวสดธรรมแลว วธรบณฑต จงไดออกเดนทางไปกบปณณกยกษ ในระหวาง ทางปณณยกษคดวา เราเอาแตหวใจของวธร บณฑตไปคงจะสะดวกกวาพาไปทงตว คดแลว กพยายามจะ ฆาวธรบณฑตดวยวธตางๆ แต กไมเปนผล ในทสด วธรบณฑตจงถามวา "ความจรงทานเปนใคร ทานตองการจะฆาขาพเจาท าไม" ปณณกยกษจงเลาความ

72

เปนมาทงหมด วธรบณฑตหยงรไดดวยปญญาวา ทแทนนพระ นางวมลา ปราถนาจะไดฟงธรรมอนเปนท เลองลอของตนเทานน จงคดวาควรจะแสดง ธรรมแกปณณกยกษ เพอมใหหลงผด กระท า การอนมควรกระท า ครนแลววธรบณฑต จงไดแสดงธรรมชอวา สาธนรธรรม ธรรม ของคนด แกปณณกยกษ มใจความวา บคคลทมอปการคณ ชอวาเปนเผาฝามอ อนชมเสย แลวยงไดชอวาเปนผประทษราย ตอมตรดวย อนง ไมควรตกอยในอ านาจของ สตรทประพฤตการอนไมสมควร ปณณกยกษไดฟงธรรม กรสกในความผดวา วธรบณฑตมอปการคณแกตน ไมควรจะกระท ารายหรอแม แตคดรายตอวธรบณฑต ปณณก ยกษจงตดสนใจวาจะพาวธรบณฑตกลบ ไปยงอนทปตต ตนเองจะไมตง ความปรารถนา ในนางอรทนตอกตอไปแลว เมอวธรบณฑต ทราบถงการตดสนใจของปณณกยกษจง กลาววา "น าขาพเจาไปนาคพภพเถด ขาพเจา ไมเกรงกลวอนตรายทจะเกดขน ขาพเจาไมเคย ท าความชว ไวในทใด จงไมเคยรสกกลววา ความตายจะมาถงเมอไร" ปณณกยกษจงน าวธรบณฑตไปเฝา พญานาควรณในนาคพภพ เมออยตอหนา พญานาควรณ วธรบณฑต ทลถามวา สมบตในนาคพภพน พญานาควรณไดมา อยางไร พญานาควรณตรสตอบวา ไดมา ดวยผลบญ เมอครงทไดบ าเพญธรรม รกษาศลและใหทานในชาตกอนทเกด เปนเศรษฐ วธรบณฑตจงทลวา ถาเชนนน กแสดงวาพญานาควรณทรงตระหนกถง กรรม และผลแหงกรรมด ขอใหทรงประกอบ กรรมดตอไป แมวาในเมองนาคนจะไมมสมณ ชพราหมณทพญานาคจะบ าเพญทานได กขอใหทรงมเมตตาแกบคคล ทงหลายใน เมองนาคน อยาไดประทษรายแกผใดเลย หากกระท าไดดงนนกจะไดเสดจไปสเทวโลก ทดยงกวานาคพภพน พญานาควรณไดฟงธรรมอนประกอบดวย วาจาไพเราะของวธรบณฑตกมความพอ พระทยเปนอนมาก และตรสใหพาพระนางวมลา มาพบวธรบณฑต เมอพระนางทอดพระเนตร เหนวธรบณฑตกไดถามวา "ทานตกอยใน อนตรายถงเพยงน เหตใดจงไมมอาการ เศราโศกหรอหวาดกลวแตอยางใด" วธรบณฑตทลตอบวา "ขาพเจาไมเคยท าความ ชวจงไมกลวความตาย ขาพเจามหลกธรรม และมปญญา เปนเครองประกอบตว จงไมหวน เกรงภยใดๆ ทงสน" พญานาควรณและพระนางวมลาพอพระทย ในปญญาและความมนคงในธรรมของวธรบณฑต พญานาควรณจงตรสวา "ปญญานนแหละคอหวใจ ของบณฑต หาใชหวใจทเปนเลอดเนอไม" จากนนพญานาควรณกไดยกนางอรทนต ใหแกปณณกยกษ ผซงมดวงตาสวางไสว ขนดวยธรรมของวธร บณฑต พนจากความหลง ในสตรคอนางอรทนต แลวสงใหปณณกยกษพา วธรบณฑตไปสงยงส านกของ พระราชาธนญชย พระราชาทรงโสมนสยนดอยางยง ตรสถาม วธรบณฑตถงความเปนไปทงหลาย วธรบณฑต จงทลเลา เรองราวทงสน และกราบทลในท สดทายวา " ธรรมเปนสงสงสด บคคลผม ธรรมและปญญายอมไมหวนเกรงภยนตราย ยอมสามารถเอาชนะภยนตรายทงปวงดวย คณธรรมและดวยปญญาของตน การแสดงธรรม

73

แกบคคล ทงหลายนนคอการแสดงความจรง ใหประจกษดวยปญญา " เรอง วทรชาดกเรองนกจบลงดวยประการฉะน ฯ

๔. ๕ รฐศำสตรมววฒนำกำรมำเปนขนตอนดงตอไปน ในประเทศตะวนตก วชารฐศาสตรเรมจากการศกษาถงปรชญาทางการเมอง และการปกครองสมยนนคอนครรฐ เรมเมอสองพนกวาปกอนโดยมนกปราชญ เชน โสกราตส เพลโต อรสโตเตล เปนอาท ยคนนมการพดถงความยตธรรม (justice) และระบบการเมองทดทควรเปน โดยจะตองใหการศกษาเปนตวแปรในการสรางคนทสอดคลองกบระบบการเมอง ตอมา เมอมการปกครองในระบอบประชาธปไตย การศกษารฐศาสตรกเรมมการเนนทกฎหมายและสถาบนทางการเมอง โดยมการเนนถงกฎหมายรฐธรรมนญ หรอรฐธรรมนญ สถาบนนตบญญต บรหาร ตลาการ การแบงอ านาจและการถวงดลอ านาจ การปกครองสวนทองถน รวมตลอดทงการบรหารรฐกจ บางครงกเลยไปถงเศรษฐศาสตรการเมอง (political economy) หลงสงครามโลกครงทสองเรมมการเปลยนการศกษาไปสพฤตกรรมศาสตร แทนทจะมองรฐศาสตรในลกษณะปรชญา กฎหมายและสถาบนทางการเมอง แตพยายามมองทพฤตกรรมทางการเมอง ค าถามส าคญทสดคอ ท าไมประชาชนจงมพตกรรมทางการเมองรปใดรปหนง เชน การลงคะแนนเสยงเลอกตง ท าไมถงลงคะแนนเสยงใหพรรคนนพรรคนโดยมการใชวชาทางสงคมศาสตรอนมาชวย เชน สงคมวทยา เศรษฐศาสตร มนษยวทยา ตวอยางเชน ประเดนเรองวฒนธรรมทางการเมอง หรอจากพฤตกรรมศาสตรโดยดพฤตกรรมมนษย บางครงเทยบเคยงกบหนทท าการทดลอง จงมสวนของจตวทยาเขามาเกยวของดวย

74

แผนภมท ๑

วเครำะหหลกธรรมทปรำกฏในสวรรณสำมชำดก

เชงปจเจก

กฎแหงกรรม

สวรรณสามกมารถกยง -ความประมาทใน

ปจจบน

ของบดามารดาตบอด -ความประมาทในปจจบน -กรรมเกาในอดตชาต

ใหผล

สจจะ

ของคนทงสามทใชชวย

สวรรณสามกมารใหฟน

-บดา -มารดา -เทพธดา

ของสวรรณสามกมาร -ไมตรสโกหกพระเจาปลยกษ -มสจจะมาตงแต

เดก

เมตตา

ผลการใชสจจะ -สวรรณสามกมารฟน -บดามารดากลบมา มองเหนตามเดม -พระอาทตยอทย -ทง ๔ ปรากฏทอาศรมบท

เชงสงคม

ทศพธราชธรรม

ในสวรรณสามชาดกม๘ขอ เนนตวบคคลและ สรรพสตว ความส าคญของ ทศพธราชธรรมกบการ ปกครองบานเมอง

บดามารดาของสวรรณสามกมาร -เมตตาสตว -เจรญเมตตา สวรรณสามกมาร -เมตตาสตว -ไมโกรธศตร รปแบบการเจรญเมตตา -แบบทองจ า -แบบเจอประสบการณ วเคราะหบางประเดนในเมตตา -บดามารดาตาบอด -สวรรณสามกมารถกยง

การเลยงดบดามาร ดาของ ภกษ พรอมตวอยาง การเลยงดบดามารดาของสวรรณสาม,เทยบกบทศ ๖, และการเปนอภ ชาตบตร

กตญญกตเวท

อานสงสเมตตาของคนทงสาม

ปฏปกขธรรม -ปาณาตบาต -ความโลภ -ความโกรธ

75

วเครำะหเปรยบเทยบบำงประเดนทสงสยในอำนสงสเมตตำ จากการศกษาเรองหลกธรรมทปรากฏในสวรรณสามชาดก กรณเรองเมตตา ท าให ผวจย พบเหนประเดนทนาจะน ามาวเคราะหเปรยบเทยบ เพอใหเขาใจอยางแจมแจงอก ๒ กรณไดแก ๑) กรณบดามารดาของสวรรณสามกมารตาบอด ๒) กรณสวรรณสามกมารถกยง ประเดนทงสองน ผวจยจะน าเอาเหตการณทปรากฏคลายคลงกนน ามาวเคราะหเปรยบเทยบใหเหนวามลกษณะเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ท าไมถงมผลไมเหมอนกน ซงประเดนแรกนน จะน าเอากรณเรองราวในปจจบนและอดตชาตของพระจกขบาลเถระมาวเคราะหเปรยบเทยบ สวนประเดนทสองนนจะน าเอาเรองสามาวดถกพระเจาอเทนประหารชวตมาวเคราะหเปรยบเทยบ ดงตารางขางลางน

ตำรำงท ๒ เปรยบเทยบกรณตำบอด

บดำมำรดำของสวรรณสำมกมำร พระจกขบำลเถระ เหตการณในปจจบนชาต : ในวนทบดา มารดาของสวรรณสามกมารจะตาบอดนนไดออกไปเกบผลไมดวยกนทงสองคน โดยปลอยใหสวรรณสามกมารอยเฝาอาศรม ไดออกไปหาผลไมทงวน และไดเดนทางกลบในเวลาตอนเยนบงเอญฝนตกหนกในระ หวางทางจงพากนไปหลบฝนใตตนไมบนจอมปลวก โดยมไดทนสงเกตวาสถานทนนมอสรพษอาศยอยน าฝนปนน า เหงอไดไหลลงไปและกระเซนใสอสรพษตวนนเขา ท าใหมนโกรธจงพนพษเขาใสถกตาของทงสองคนนนเขาพอด เปนเหตใหทงสองคนตาบอดพรอมกน เหตการณในอดตชาต : สาเหตทท าใหบดามารดาของสวรรณสามกมารตาบอดครงนในอรรถกถา

เหตการณในปจจบนชาต : พระจกขบาล แตเดมชอวามหาบาล เปนลกของเศรษฐคนหนงในเมองสาวตถ หลงจากทบดามารดาตายแลว กไดสบทอดทรพยมรดกรวมกนกบนองชายคนหนง เขาไดฟงพระธรรมเทศนาของพระพทธเจาจนเลอมใสอยากบวชในพระพทธศาสนา ไดเดนทางไปลานองชายออกบวช เมอบวชเขามาแลวกไดปฏบตสายวปสสนาธระ อยางเครงครดภายในพรรษานน โดยไมยอมนอนฝก ปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ดวยอรยาบถ ๓ คอ ยน เดน และนงเทานน ไมนอน ผานไปเดอนหนงตาเรมเจบ พอเขาเดอนทสองตากไดบวมเปง ท าใหเพอนภกษดวยกนไปเรยกหมอมารกษา หมอมาตรวจแลวกไดใหยาหยอดตามาใหหยอด แต

76

สวรรณสามชาดก กลาววา เปนเพราะกรรมในอดตชาต มาสงผลใหเปนเชนนน มใชคนอนหรอสตวอนท า แตเปนเพราะผลกรรมทตนเคยท าไวตางหาก ดงมเรองเลาเอาไวสรปไดวา ทงสองคนนเคยเปนแพทยอยในชาตหนงไดท าการรกษาคนไขรายหนง เกยวกบโรคตาโรคตาของเขากเรมมอาการดขนตามล าดบ แตเพราะคนไขรายน ไมจายทรพยเปนคาจางตามทตกลงกนนน ท าใหแพทยคนนโกรธมากจงไดไปปรกษากบภรรยาทบานวา จะท าอยางไรดซงภรรยาเมอไดฟงกโกรธเหมอนกนจงไดแนะใหใชน ามนหยอดใหตาของคนไขรายนบอดเสย ฝายสามกเหนดวยกบความคดของภรรยา จงไดไปปรงยาหยอดตาใหคนไขรายน เมอเขาหยอด ไมนานนกกปรากฏวาตาทงสองขางไดบอดสนททนท ดวยผลกรรมอนนจงท าใหดาบสและดาบสนทงสองตาบอดในชาตน

ทานไมยอมนอนหยอด เวลาหยอด น ายาจงไมไหลเขาลกตา อาการตาเจบกไมทเลาเบาบาง มแตเจบหนก ผลสดทาย ตาของทานกบอดสนทพรอมกบการบรรลพระอรหตผลนน เหตการณในอดตชาต : พระจกขบาลในอดตชาตเคยเกดเปนหมอรกษานยนตา ไดออกเทยวรกษาตาของชาวบาน ในเมองพาราณส ไดท าการรกษาตาของหญงคนหนงซงมฐานะยากจน นางจงไดยกบตรธดาพรอมทงตวเองเปนทาสของหมอ แตเมอหมอรกษานยนตาใกลหายเปนปกต กไดออกอบายลวงวาอาการยงไมดขนมแตทรดหนก ท าใหหมอไปปรกษาภรรยาทบาน แตนางกไมไดแสดงความคดเหนแตอยางไร มแตหมอเทานนทหาวธปรงยาใหนางตาบอดจนส าเรจ ดวยผลกรรมทท าท าใหคนอนตาบอดนน เมอเกดมาเปนพระจกขบาลจงไดตาบอด

จากเรองราวทงสองน เมอน ามาวเคราะหเปรยบเทยบแลว ท าใหเหนความเหมอนและแตกตางกนดงน ทเหมอนกน คอ ทงสองเรองเปนบคคลทตงมนอยในศลธรรม ออกบวชดวยกนทงสองเรอง และไดตาบอดเพราะผลกรรมในอดตชาตเหมอนกนกลาวคอ ในอดตชาตเคยเปนหมอรกษานยนตาคนไขและมเจตนาท าใหตาคน

ไขบอดสนท จงรบผลกรรมในลกษณะเดยวกนนนคอตำบอด ทแตกตางกน คอ สาเหตของการตาบอดในปจจบนชาตนนแตกตางกน กลาวคอบดามารดาของสวรรณ สามกมารตาบอดเพราะงพนพษเขาตา สวนพระจกขบาลนนตาบอดเพราะปฏบตธรรม ไมยอมนอนตลอด ๓ เดอนและรกษาตาไมถกวธ จงเปนเหตใหตาบอดในปจจบนชาต

77

จากการศกษาเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางกนในกรณตาบอดน ท าใหเราเหนการไดรบผลกรรมของกรรมไดอยางชดเจนวา ท ากรรมอยางไรไวยอมไดรบผลกรรมอยางนน ดงสภาษตทวา “บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน คนท าดยอมไดด ท าชวยอมไดชว” แตสาเหตในปจจบนทสงผลใหรบกรรมทท าไวนน ไมจ าเปนตองเหมอนกนกบสาเหตในอดตกรรมกไดแตผลสรปของกรรมนนเหมอนกน

ตำรำงท ๓ เปรยบเทยบกรณถกยง

สวรรณสำมกมำร พระนำงสำมำวด เรองราวโดยยอ : วนทสวรรณสามกมารจะ ถกยงนน ไดออก ไปตกน าเพอน ามาตมใหบดา มารดาอาบในเวลาเยน ทแมน ามคสมมตานทในขณะทก าลงยกหมอน าขนวางบนบา ถกลกศรอาบยาพษเสยบทะลซโครงดานขวาทะลซโครงดานซาย ไดรบความเจบปวดอยางมากแตกไมไดรองโอดครวญแตอยางไร คอย ๆยกหมอน าจากบา ลงวางกบพนอยางทะนถนอมมใหตกแตกแลวลมตวนอนผนศรษะไปทางอาศรมบท พลางพจารณาถงกรรมทตนไดกระท ามาตงแตจ าความได กทราบไดวาตนเองไมเคยท าใหใครเดอดรอน จงไดรองถามออกไปวา ใครเปนคนยงตนตองการอะไรเพราะคนทเขาฆาชางกเพอตองการงา ฆาเสอตองการเอาหนงเปนตน แตฆาตนเพอตองการอะไร ท าใหพระเจาปลยกษททรงแอบซมยงอยออกมาปรากฏกายพรอมยอมรบผดชอบทกอยางทไดทรงกระท าลงไป

เรองราวโดยยอ : สามาวดเปนพระมเหสของพระเจาอเทน แตถกใสความตาง ๆ นานาจากพระนางมาคนทยา ซงเปนเมยนอยของพระเจาอเทน พระนางสามาวดถกใสรายวาลอบปลงพระชนมพระเจาอเทน ดวยการขงอสรพษไวในรางพณของพระเจาอเทน ท าใหพระเจาอเทนพโรธมาก รบสงใหจบพระนางสามาวดพรอมทงบรวาร ๕๐๐ คน ยนเรยงแถวเดยวมพระนางสามาวดอยตนแถว แลวพระเจาอเทน กไดส าเรจโทษดวยพระองคเองโดยการยงธนทมก าลง ๑,๐๐๐ คนยก ยงหมาย เจาะระหวางอกพระนางสามาวด แตเมอลกศรพงมาใกลจะถงพระนางสามาวด กวกกลบไปยงทตนพงมานน ท าใหพระเจาอเทนรบหลบทนท สดทาย พระองคกไดขอขมาโทษตอพระนางสามาวดในความผดครงน

78

บทท : ๕ สรปผลกำรวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรอง “ สวรรณสามชาดก ” นน ผศกษาไดตงวตถประสงคไว ๓ ประการไดแกเพอศกษาแนวคดเกยวกบการศกษาสวรรณสามชาดก พระพทธศาสนาเพอศกษารปแบบและเพอศกษาวธประยกตรปแบบและวธการใชในสงคม ไทย การวจยครงนเปนการศกษาเชงวเคระห โดยศกษาคนควาขมลทางเอกสาร ( Documentary Research ) จากคมภรพระไตรปฎกภาษาบาลและภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พรอมทง อรรถกถา ฎกา และรวมถงต ารา เอกสาร วทยานพนธ หรองานวจยตางๆ ของนกวชาการางพระพทธศาสนา สามารถสรปผลการวจยและขอเสนอเนะ ไดดงน

๕. ๑ บทสรป ชาดกในพระไตรปฎกทตรสเลาโดยพระพทธองคเรยงรอยอยในรปประพนธคาถานบรวม ๕๐๐ เรองเรยกวา “พระเจา ๕๐๐ ชาต”ชาดกแตละชาดกจะจบลงดวยธรรมะเสมอเรยกวา “Dharma ending” เปนธรรมะส าหรบด าเนนชวตสวรรณสามชาดกนกเชนเดยวกนธรรมะเดนในเรองคอเมตตาและมาตาปตอปฏฐาก ชาดกทปรากฏในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก เลมท๒๗ และเลมท๒๘น มปรากฏเฉพาะพระคาถาเทานน ไมมการกลาวถงเหตการณ หรอบคคลตางๆ อยางชดเจน เหมอนในชนอรรถกถาชาดก เชน ขอความใน สวรรณสามชาดกวา “ใครกนหนอใชลกศรยงเราผประมาท ก าลงน าน าไปอย กษตรย พราหมณ แพศย คนไหนแอบซมยงเรา” ฉะนน เราจงไมสามารถทจะทราบวาพระพทธเจาตรสไวเมอใด และมเนอความสมบรณอยางไรบาง สวนเนอหารายละเอยดของนทานชาดกแตละเรองนน ปรากฏชดเจนอยในชนอรรถกถา เพราะมการกลาวถงเรองราวตางๆ ไวอยางละเอยด กลาวคอ เรมตงแตเรองราวทเกดขนในปจจบนทเรยกวาอปปตตเหต เปนเหตใหพระพทธองคทรงแสดงนทานชาดก ประกอบอนเปนเรองในอดตชาตของพระพทธองคบาง ของบคคลทเปนตนเหตใหทรงแสดงนทานชาดกบางหรอเรองราวของ ผทมความตองการอยากทราบประวต ในอดตชาตของบคคลนน แลวสรปวามใครมาเกดในสมยพทธองค บรรดาชาดกทง ๕๔๗ เรองน ชาดก ๑๐ เรองสดทายในมหานบาตชาดก คอ เตมยชาดก มหาชนกชาดก สวรรณสามชาดก เนมราชชาดก มโหสถชาดก ภรทตตชาดก จนทกมารชาดก มหานารทกสสปชาดก วธรชาดก และเวสสนดรชาดก เปนเรองราวเกยวกบการบ าเพญบารม ๑๐ ทศทโดดเดนทสด ปรากฏอยในพระไตรปฎกเลม

79

ท ๒๘ ชอ พระสตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก เปนชาดกทคนไทยใหความสนใจและใหความส าคญมากกวาชาดกอนๆ สวรรณสามชาดก เปนชาดกหนงในจ านวน ๑๐ เรองในมหานบาตชาดกน กลาวถงการบ าเพญเมตตาบารมของพระโพธสตว โดยเนอเรองเรมจากการตรสปรารภภกษรปหนงทบวชมาได ๑๒ พรรษา ตองการลาสกขาไปปรนนบตบดามารดาของตน ทก าลงตกระก าล าบาก ตองขอทานชาวบานเลยงชวตในแตละวน ไดฟงธรรมเทศนาชอมาตโปสกสตรท พระพทธเจาก าลงแสดงแกพทธบรษท ท าใหทานเปลยนความคดใหมวาบวชเปนพระกสามารถเลยงดบดามารดาไดจงไดตดสนใจไมลาสกขา อาศยอาหารทได จากการบณฑบาตเปน ตนเลยงดทานทงสองจนตนเองผายผอม แตทานกไดรบค าตฉนนนทาจากเพอนสหธรรมกวาเปนผท าสทธาไทย ใหตกไปโดยอางวาพระพทธเจาไม ทรงอนญาตใหภกษประพฤตเชนนท าใหทานล าบากใจมาก จงไดหยดการปรนนบตบดามารดาไปพกหนง เรองราวการปรนนบตบดามารดาทราบถงพระพทธเจา พระพทธองคทรงกลบตรสสรรเสรญวาเปนเรองทดงามบณฑตสรรเสรญ แมพระพทธองคกเคยไดปรนนบตมาในอดตชาตเหมอนกน แลวทรงเลาเรองราวในอดตชาตของพระพทธองคเกยวกบ ๒ ตระกลในหมบานแหงหนงทตงอยคนละฟากฝงแมน าไดท ากตกากนวา หากครอบครวใครไดลกชายหรอหญงโตขนจะใหแตงงานกน ในกาลตอมาทงสองตระกลกไดลกชายและหญงสมปรารถนา เมออายครบ ๑๖ ปกใหทงสองคนนแตงงานกนโดยการคลมถงชน จ าใจตองแตง ทงๆทไมยงเกยวกบประเวณเพราะทงสองเปนสตวพรหมโลก ในทสด ทงสองคนนกไดออกบวชเปนดาบสเจรญเมตตาจตอยในปาหมพานต ตอมา มบตรดวยกนหนงคนชอวาสวรรณสามกมารตามค าแนะน าของทาวสกกะ เมอทงสองคนนตาบอด เพราะโดนงเหาพนพษเขาตาในขณะหลบฝนบนจอมปลวกแหงหนง สวรรณสามกมารกท าหนาทเปนลกทดเลยงดทานทงสองเรอยมา วนหนงขณะทสวรรณสามกมารไปตกน าไดถกพระเจาปลยกษแผงศรยงเพอพสจนวาเปนเทวดาหรอนาคไดรบทกขเวทนาแสนสาหสแตกไมโกรธตอพระองคและสงส าคญทสดคอส วรรณสามกมารไมเคยคดหวงใยในชวตตนเองเลยทงๆ ทถกยงดวยลกศรอาบยาพษ กลบเปนหวงชวตผทอยเบองหลง คอบดามารดาทงสองผตาบอด กลววาทานทงสองจะอดตายไมมใครดแล สดทายสวรรณสามกมารกสามารถฟนคนชพไดทงๆทถกยงดวยลกศรอาบยาพษเพราะแรงสจจกรยาทบดามารดาและเทพธดาไดตงใจท าสตยาธษฐานถงคณงามความดทลกสวรรณสามกมารไดปฏบตตอตนไมเคยขาดตกบกพรองนน

80

ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาเรองสวรรณสามชาดก ทงในแงของความหมายและความเปนมา รวมทงวเคราะหหลกรฐศาสตร ในวรรณคดเรองน และอทธพลทมตอสงคมไทยในดานตาง ๆ

ควำมส ำคญของชำดก ความส าคญของชาดก จากการศกษา พอสรปไดดงน ๑) เปนหลกค าสอนหนงในนวงคสตถศาสน ชาดกถอวาเปนหลกค าสอนในทางพระพทธศาสนาทปรากฏในอยในหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาทเรยกวา นวงคสตถศาสนกอนทจะมการสงคายนา แลวแยกออกไวเปนหมวดหนงในขททกนกาย ๒) เปนชวประวตของพระโพธสตวในดานการบ าเพญบารม พระพทธเจาทกพระองคกอนทจะไดตรสรเปนพระพทธเจา จะตองไดบ าเพญบารมมากอน พระพทธองคตองฟนฝาอปสรรคตางๆ นานปการ ถงขนแลกดวยชวตกยอม เพอแลกกบพระสพพญญญาณ ๓) เปนชาดกททรงยกขนมาตรสเพอแกปญหาในปจจบน ชาดกทกเรองในชนอรรถกถา จะมการปรารภเรองราวทเกดขนในปจจบนกอน โดยเรองราวทเกดขนนนพระพทธเจาทรงเปนผตดสนปญหาดวยพระองค โดยการยกเรองราวในอดตชาตของพระพทธองคขนมาเลาเพอยตปญหาในปจจบนนน ๔) เปนชาดกทกลาวถงการกลบชาตมาเกดในสมยพทธองค ชาดกทกเรอง ตอนจบของชาดกจะมการตรสสรปบคคลหรอสตวทส าคญๆ ในเรองทยกขนมาเลานนวา มใครบางทกลบชาตมาเกดในสมยพทธองค เพอเปนเครองยนยนถงพฤตกรรมของบคคลทเปนตนเหต ในเรองปจจบนนนวาเหมอนกบพฤตกรรมในอดตชาต เนอหาสาระเกยวกบสวรรณสามชาดกน ปรากฏรายละเอยดอยในชนอรรถกถา ซงเปนเรองราวทพระพทธองคทรงยกขนมาเลาปรารภเหตทเกดขนในปจจบน เกยวกบการเลยงดบดามารดาของภกษดงมเรองราว พอสรปไดดงน ไดมชายหนมชอทกลกมาร เปนบตรของนายพรานในหมบานแหงหนง ไดแตงงานกนกบหญงสาวชอปารกากมาร ซงเปนลกสาวของนายพรานอกครอบครวหนง ทบดามารดาทงสองฝายไดเคยสญญากนไวแตหนหลงวาจะใหแตงงานกนนน คนทงสองแมจะแตงงานกน แตกไมไดมความพอใจทจะแตงงานกน รวมประเวณกน และไมยดอาชพเปนพรานตามบดามารดา จงไดขออนญาตบดามารดาพากนออกบวชเปนฤาษและฤาษณอยในปาหมพานต โดยพกอยในอาศรมบทททาวสกกะใหวสสกรรมสรางถวายใกลแมน า มคสมมตานท

81

ตอมาทาวสกกะ ไดเลงเหนวาทงสองจกตาบอดเพราะกรรมเกามาสงผล จงไดเสดจลงมาแนะน าใหทงสองมบตรดวยกน ดวยการใหทกลดาบสลบคล าสะดอนางปารกาดาบสนในเวลามระด ตอมาไมนานนางปารกาดาบสนกตงครรภแลวคลอดบตรมผวพรรณดจสทองออกมา จงไดพากนตงชอวา “สวรรณสามกมาร” สวรรณสามกมาร นบตงแตเกดมาเปนเดกทมจตใจเมตตาตอสรรพสตว เวลาทบดามารดาออกไปหาผลไมในปากจะมเหลากนรคอยดแลและเปนเพอนเลน นอกจากน สวรรณสามกมาร ยงเปนเดกทฉลาดและกตญญกตเวท ทกครงทบดามารดาออกไปหาผล ไมกจะคอยสงเกตเสนทางไปกลบของทานทงสองไว เพอวา หากเกดอนตรายขนในอนาคตจะไดออกตดตามไปชวยเหลอไดทน อยมาวนหนง ในขณะทบดามารดาออกไปหาผลไมในปาเกดฝนตกหนก เมอฝนหยดตก ไมเหนบดามารดากลบมายงอาศรม จงไดออกตดตามหาเพราะใกลเวลาพลบค าแลวพลางตะโกนเรยกไปเปนระยะ เมอพบบดามารดานงหลบฝนอยใตตนไมบนจอมปลวก จงไดรบเขาไปหา แตถกบดามารดาหามปรามไววาอยาเขามาเพราะมอสรพษอยบนจอมปลวกนพนพษใสตาจนบอดสนทสวรรณสามกมารจงไดหาทอนไมยนใหทานทงสองจบแลวจงลงมาพรางรองไหและหวเราะ ท าใหบดามารดาสงสยในพฤตกรรมนน จงไดถามสวรรณสามกมารสวรรณสามกมารจงไดตอบไปวาทรองไหเพราะบดามารดามาตาบอดเมอตนอายไดเพยง ๑๖ ปเทานนแตทหว เราะเพราะดใจวาตอไปนจะไดเลยงดบดามารดาได อยางเตมทแลวปลอบโยนทานทงสองพากลบยงอาศรมบท นบตงแตนนมา สวรรณสามกมาร กตงใจปรนนบตบดามารดาเปนอยางด เรมตงแตจดเกบทนอนหมอนมง จดน าลางหนา บวนปาก ไมช าระฟน จดเตรยมผลไม และหาน าใชน าดมไวพรอม เมอบดามารดาบรโภคแลวตนเองจงบรโภคทหลง นอกจากนยงไดจดแจงผกราวเชอกโยงไปจากอาศรมบทไปยงทถายอจจาระ ปสสาวะ ทพกกลางวนทพกกลางคนและทเดนจงกรมเพอใหบดามารดาเดนไปไดสะดวกในเวลาทตนออกไปหาผลไมใปา มวนหนง กษตรยแหงเมองพาราณสพระนามวา “พระเจาปลยกษ” ไดเสดจประพาสปาลาเนอในปาห มพานตตามล าพงพระองค ไดทอดพระเนตรเหนสวรรณสามกมารอยทามกลางฝงสตว ก าลงลงไปตกน าททาเดยวกนกบพวกสตวทก าลงลงไปกนน า จงเกดความสงสยวา เปนเทวดาหรอนาคกนแน เพราะในทามกลางปาเขาล าเนาไพรนไมนาจะมผคนอาศยอย จงไดตดสนใจทจะยงใหไดรบบาดเจบแลวเขาไปตรวจดวาเปนอะไรกนแน ขณะทสวรรณสามกมาร นงหมผาเรยบรอยหลงอาบน าเสรจแลว ก าลงยกหมอน าขนวางบนบาพระเจาปลยกษเหนวาเปนโอกาสเหมาะจงไดยงลกศรอาบยาพษไปถกสขางดานขวาทะลสขางดานซาย ท าใหสวรรณ

82

สามกมารทรดตวลงเลอดไหลนอง ณ ทตรงนน สวนฝงสตวทแวดลอมสวรรณสามกมารกพากนแตกตนวงหนกระเจดกระเจงเขาปาไป สวนเรองราวในอดตวตถของอรรถกถาโสณนนทชาดกนนกทรงเลาเรองความกตญญกตเวทของโสณดาบสและนนทดาบสพนอง ทเลยงดบดามารดาอยในปา หากเพงดเนอหาของชาดกน กจะพบวา มลกษณะคลายกบสวรรณสามกมารในสวนทเลยงดมารดาบดาเหมอนกน แตการด าเนนเรองแตกตางกน ผสนใจพงศกษาคนควาเพมเตมไดตามชาดกดงกลาวนน ดงนน จงสรปองคประกอบของสวรรณสามชาดกไดวา ในพระไตรปฎกมเฉพาะสวนพระคาถาทเปนบทสนทนาเทานนยากแกการจดองคประกอบ สวนองคประกอบในชนอรรถกถาชาดกมทงสวนทเปนปจจบนวตถ อดตวตถ คาถา อธบายความและประชมชาดกและในสวนปจจบนวตถของอรรถกถาโสณนนทชาดกกมลกษณะคลายกนกบอรรถกถาสวรรณสามชาดก ๕. ๒ กำรเมองปกครอง การปกครองดวยระบบการปกครองแบบราชาธปไตยอาจถงจดจบไดหลายวธดวยกน เชน อาจจะมการปฏวตโคนลมราชวงศเกดขน หรออยางในอตาลหรอกรซ ประชาชนลงประชามตตงสาธารณรฐท าใหราชาธปไตยถงจดสนสด ในบางกรณ เชนในองกฤษและสเปน ราชาธปไตยถกโคนลมลงหรอไดรบการฟนฟขนใหมในภายหลง หลงจากทจกรพรรดนโปเลยนท ๑ ประกาศสละราชสมบต ชาวฝรงเศสไดฟนฟราชวงศบรบงขนมาใหมหลงจากถกสาธารณรฐของนโปเลยนยกเลกไปอ านาจอธปไตย คออ านาจสงสดในการบรหารประเทศแบงออก เปน ๓ ฝาย มสถาบนทใชอ านาจอธปไตยทง ๓ แทนประชาชน ดงน ๑. อ านาจนตบญญต - รฐสภา ท าหนาทตรากฎหมายขนใชในประเทศ ๒. อ านาจบรหาร - คณะรฐมนตร (รฐบาล) ท าหนาทบรหารประเทศ ๓. อ านาจตลาการ - ศาล ท าหนาทพจารณาพพากษาคด ความสมพนธกนระหวางอ านาจทง ๓ คออ านาจนตบญญต อ านาจบรหารและอ านาจตลาการนนมความสมพนธกนอยางใกลชด โดยทรฐธรรมนญ จะใหความสมพนธของอ านาจทงสามสมดลกนควบคมซงกนและกนและไมอยภายใตอทธพลของกนและกน และเนองจากการปกครองระบอบประชาธปไตย ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญเปนแบบประชาธปไตยแบบรฐสภา ดงนนความสมพนธระหวางรฐสภาคณะรฐมนตร และศาลจงเปนไป ตามหลกการ ของประชาธปไตย แบบรฐสภา

83

ควำมหมำยของระบอบกำรปกครองแบบประชำธปไตย หมายถงระบอบการปกครองทอ านาจอธปไตยเปนของปวงชน ประชาชนมสทธเสรภาพ โดยอาศยหลกการของการแบงแยกอ านาจ และหลกการทวาดวยความถกตองแหงกฎหมาย ผปกครองประเทศทมาจากการเลอกตงของประชาชน เปนเพยงตวแทนทไดรบมอบอ านาจใหใชอ านาจอธปไตยแทนประชาชน รฐสภา(ตวแทนประชาชน)มอ านาจถวงดลกบฝายบรหาร การแบงแยกอ านาจชวยใหควบคมซงกนและกน ประชาชนจงมเสรภาพมากขนไมถกบงคบความถกตองแหงกฎหมาย ท าใหประชาชนสามารถโตแยงคดคานการปฏบตทไมชอบดวยกฎหมายของรฐได การปกครองแบบประชาธปไตย มหลกเกณฑขนต า ๓ ประการคอ ๑. ผปกครองจะตองไดรบความยนยอมจากผใตปกครอง ๒. ผใตปกครองจะตองมสทธเปลยนตวผปกครองไดเปนครงคราว ๓. สทธมนษยชนขนมลฐานของประชาชนจะตองไดรบการคมครอง องคประกอบของระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย เลอกตง , หลกการแบงแยกอ านาจ , หลกความถกตองแหงกฎหมาย การเลอกตงคอพนฐานส าคญของระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ซงท าท าใหเกดสถาบนการเมอง คอ พรรคการเมองขน รสโซ กลาววา อ านาจอธปไตยหรออ านาจสงสดในการปกครองประเทศเปนของประชาชน(จาก สญญาประชาคม) แตดวยประชาชนมจ านวนมากไมสามารถมสวนรวมไดอยางทวถง จงเกดวธการ มอบอ านาจ ขนซงกคอการเลอกผแทนของตน เขาไปท าหนาททงฝายนตบญญต ฝายบรหาร ตามทตนตองการ การเลอกตง ตองเปนไปตามหลกเกณฑ ดงน ๑. อสระแหงการเลอกตง = โดยเสร ไมมการบงคบ จางวาน / เลอกตงตามก าหนดเวลา = ก าหนดสมยแนนอน ไมหางเกนไป / ประชาชนควบคมดแลผแทนของตนได / เลอกตงอยางแทจรง = ไมโกง ใหราษฎรมสวนรวมการจดการ คดคานการทจรตได / ๒. ออกเสยงโดยทวไป = ประชาชนมโอกาสใชสทธอยางทวถง / เลอกตงอยางเสมอภาค = ทกเสยงมคาเทากน ๓. ลงคะแนนลบ = มใหผอนไดรวาลงคะแนนอยางไร เพอปองกนการบงคบ รปแบบการเลอกตง เลอกตงโดยตรง(ผเลอกตงเลอกผแทนของตนโดยตรง)เลอกตงโดยออม(เลอกบคคลไปเลอกผแทน)

84

ขอด เลอกตงโดยตรง : ไดผแทนตามเจตจ านง, ผแทนใกลชดประชาชน, ยากแกการใชอทธพล, ผแทนปฏบตงานอยางมนใจ

๕. ๓ ขอเสนอแนะเพอกำรวจยตอไป ๑. การศกษาวจยเพอสงเคราะหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเหมาะสมกบเยาวชนไทย ๒. การศกษาวจยเรองแนวทางการสงเสรการปฏบตธรรมแกเยาวชนไทย ๓. การศกษาวจยเรองหลกธรรมทเหมาะสมในพระพทธศาสนาและแนวทางการสงเสรมเผยแผในสถาบนอดมศกษา ๔. การศกษาวจยเพอสงเคราะหหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเหมาะสมกบนกการเมองและนกปกครอง

๕. ควรมการวจยการน ารปแบบทง ๓ รปแบบ ไปทดลองใช และท าการประเมนรปแบบในการน าไปสการปฏบตอยางมประสทธภาพและประสทธผล ๖. ควรมการวจยตอเนองโดยการวจยจ าแนกแตละดาน ไดแก ดานการวางแผน ดานการจดองคการ ดานการน า และดานการควบคม โดยแยกการท าวจยเฉพาะในแตละดาน เพอหารปแบบทเหมาะสมส าหรบการพฒนาโรงเรยนคาทอลกสงกดสงฆมณฑลในอนาคต ๗. ควรมการวจยเรองตวชวดความส าเรจโรงเรยนคาทอลกสงกดสงฆมณฑลแตละรปแบบวา ควรมตวชวดความส าเรจใดบาง เพอสรางเปนมาตรฐานของโรงเรยนคาทอลกสงกดสงฆมณฑล ๘. การวจยครงตอไปควรพจารณาปจจยทสงผลตอการบรหารโรงเรยนคาทอลกทงทเปนปจจยเชงบวก และปจจยเชงลบ วามปจจยใดบางทสงเสรมหรอเปนอปสรรคตอกระบวนการบรหาร ดานการวางแผน การจดองคการ การน า และการควบคม อนน าไปสการพฒนากระบวนการบรหารใหมประสทธภาพ ประสทธผล ตอไปในอนาคต

85

บรรณำนกรม

ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐. กรงเทพ มหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลง กรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙. อรรถกถาภาษาบาล ฉบบมหาจฬาอฏฐกถา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหา จฬาลงกรณราชวทยาลย, โรงพมพวญญาณ, ๒๕๓๕. มหามกฏราชวทยาลย. พระสตรและอรรถกถาแปล ๒๕๒๕ ฉบบมหามกฏราชวทยาลย. กรงเทพ มหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๖ - ๒๕๓๗.

ข. ขอมลทตยภม ๑. หนงสอ: แกว สพรรโณ. นทำนทศชำต. กรงเทพมหานคร : ไพลน, ๒๕๔๖.จอม บญตาเพศ. นทานชาดก พระเจา ๕๐๐ ชาต เลม ๒. พระนคร : เลยงเชยง, ๒๕๐๑. ชนวรสรวฒน, พระเจาวรวงศเธอ กรมหลวง. สมเดจพระสงฆราชเจา. มหำชำตชำดก ทศ ฐานสร ชาครตพงศ. “ความรเรองชาดก” อกษรสำร. พมพเนองในโอกาสงานสศาสตราจารย ๙ กนยายน ๒๕๑๕. พระนคร : โรงพมพไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๕. ด ารงราชานภาพ, สมเดจกรมพระยา. ปญญำสชำดก. พระนคร : ศลปาบรรณคาร, ๒๔๙๙. ทองพน สทธหลวง ป. ๖. ยอดนทำนชำดก พระเจำสบชำต. ม.ป.ท. : ม.ป.ป.ทานตะวน. นทำนทศชำต. กรงเทพมหานคร : บรษทสามคคสาร (ดอกหญา) จ ากด, ๒๕๓๙. เทพพร มงธาน. ทศชำต : พระเจำสบชำต. กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง, ๒๕๔๓. นยะดา เหลาสนทร, ศ.ดร. ปญญำสชำดก. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแมค าฝาง,๒๕๓๘. นทำนชำดก ๑๗ เรอง. ทระลกในงานพระราชทานเพลงศพ ขนอนวตรกจจ านง (บว ดฐกมล) ณ เมร วดสนทรธรรมทาน (วดแค) นางเลง พระนคร ๑๕ มนาคม ๒๕๑๐.

86

ธนบร : โรงพมพบรรหาร, ๒๕๑๐. บรรจบ บรรณรจ. พระเจำสบชำต : พระสวรรณสำม. นทานประกอบภาพสสสวยงาม ส าหรบเดกและเยาวชน. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๘. บญเตอน ศวรพจน. ทศชำตค ำฉนท. เฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอ ดลยเดช. กรงเทพมหานคร : กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ๒๕๔๒. ป. หลงสมบญ, พนตร. พจนำนกรม มคธ - ไทย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : เรองปญญา, ๒๕๔๕. ประพฒน ตรณรงค และสงวน อนคง. สำรำนกรมวรรณคด. พระนคร : ส านกพมพกาวหนา, ๒๕๐๕.

แปลก สนธรกษ. เลำเรองพระสบชำต. พมพครงท๒. กรงเทพมหานคร : เฉลมชยการพมพ, ๒๕๑๕. เปลอง ณ นคร. พจนะ - สำรำนกรมฉบบทนสมย เลม ๑. (พระนคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๖. ปย แสงฉาย. พระเจำ ชำต หรอ ทศชำตชำดก พศดำร ฉบบสมบรณ. พระนคร : ส.ธรรมภกด, ๒๕๒๘. พวง พนธลาภ. วดพระประโทณเจดย สมยทวำรวดมประวต. ม.ป.ท. : ม.ป.ป. พยคฆ. พระเจำสบชำต. กรงเทพมหานคร : อ านวยสาสนการพมพ, ๒๕๓๕. พระครกลยาณสทธวฒน (สมาน พรหมอย/ กลยาณธมโม). เอตทคคะในพระพทธศำสนำ. พมพครงท๖. กรงเทพมหานคร : บรษท สหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๖. พระธรรมโกศาจารย. ปรทรรศนเวสสนดรชำดก. พระนคร : เสรมวทยบรรณาคาร, ๒๕๑๓. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พจนำนกรมพทธศำสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท๙. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. ธรรมนญชวต พทธจรยธรรมเพอชวตทดงำม. พมพครงท ๓๔๖. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔. พระศรวสทธวงศ (สาย ตลโย ป. ๙). ธรรมะบ ำบดโรคใจ. พมพครงท ๑๓. กรงเทพมหานคร : มหามกฏ ราชวทยาลย, ๒๕๓๕. พฒน เพงผลา, รศ. ชำดกกบวรรณกรรมไทย. ภาควชา ภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง. (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๓๐. พรยะ ไกรฤกษ. พทธศำสนนทำนทเจดยจลปะโทน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ พระจนทร, ๒๕๑๗. พทธทาสภกข ปญญานนทภกข. แม ควำมรกของแม. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา. ๒๕๒๗. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ฎกำภำษำบำล ฉบบมหาจฬาฏกา ๒๕๓๙ - ๒๕๔๔.

87

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, โรงพมพวญญาณ, ๒๕๓๙ - ๒๕๔๔. มหามกฏราชวทยาลย. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๑. พมพครงท๑๖. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๖. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๒. พมพครงท ๑๔. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๖. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๓. พมพครงท๑๕. กรงเทพมหานคร : มหา มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๕. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๔. พมพครงท๑๔. กรงเทพมหานคร : มหา มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๔. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๖. พมพครงท๑๒. กรงเทพมหานคร : มหา มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๔. พระธรรมปทฏฐกถำแปล ภำค ๘. พมพครงท๑๓. กรงเทพมหานคร : มหา มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๗. มงคลตถทปนแปล เลม ๒. พมพครงท๙. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราช วทยาลย, ๒๕๓๕. วสทธมรรคแปล ภำค ๒ ตอน ๑. พมพครงท๘. กรงเทพมหานคร : มหา มกฏราชวทยาลย, ๒๕๔๐. ราชบณฑตยสถาน. พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร : นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖. เลยงเชยง. มนตพธพรอมค ำแปล. กรงเทพมหานคร : เลยงเชยง, ๒๕๓๔. วโรจน มงคละมณ. สงคมศกษำ ศำสนำและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : ประสานมตร, ๒๕๔๖. ศลปากร, กรม. สวรรณสำมชำดก จำกนบำตชำดก เลม ๑๙ มหำนบำต. กรงเทพมหานคร : กรม, ๒๕๐๙. สมศกด-อรณและคณะ. สงคมศกษำ ศำสนำและวฒนธรรม สมบรณแบบ ๑. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวฒนาพานช, ๒๕๔๗. สมเดจพระญานสงวร (เจรญ สวฑฒโน). ทศบำรม ทศพธรำชธรม. พมพเนองในมหาอดม

88

มงคลวโรกาสพระราชพธรชมงคลาภเษก พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภม พลอดลยเดชมหาราช ๒ - ๕ กรกฏาคม พทธศกราช ๒๕๓๑. สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธโร). มงคลยอดชวต ฉบบสมบรณ. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๖. สนต เลกสขม. จตรกรรมฝำผนงสมยอยธยำ. กรงเทพมหานคร : เจรญวทยการพมพ, ๒๕๒๔. สบพงศ ธรรมชาต, รองศาสตราจารย ดร. วรรณคดชำดก. กรงเทพมหานคร : พมพท โอ. เอส.พรนตงเฮาส, ๒๕๔๒. สชพ ปญญานภาพ. พระไตรปฎกฉบบส ำหรบประชำชน. พมพครงท ๑๖. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๙. สภทรดศ ดศกล, ม.จ. ววฒนำกำรแหงจตรกรรมฝำผนงของไทย สถำนจตรกรมฝำผนงสำรบญภำพ จตรกรรมฝำผนง. กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร, ๒๕๐๒. สรย มผลกจ. พระพทธประวต. พมพครงท๒. กรงเทพมหานคร : บรษท คอมฟอรม จ ากด , ๒๕๔๔. สวรรณสำมชำดกค ำกลอน. พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ หลวงประเสรฐ โทรการ (ชวน บนยสถต) ณ ฌาปนสถานกองทพบก วดโสมนสวหาร ๒ตลาคม ๒๕๐๓. กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร, ๒๕๐๓. โสณนนทชำดก สวณณสำมชำดก จนทคำธชำดก. พมพเปนบรรณาการเนองในงาน พระราชทานเพลงศพ โสภต บรรณลกษณ (ลนจ กตตขจร) ณ เมรหนาพลบพลาอสรยาภรณ วดเทพศรนทรา วาส ๑๕ กมภาพนธ๒๕๑๑. กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกท าเนยบนายกรฐมนตร, ๒๕๑๑. หลวงเทพดรณานศษฏ (ทว ธรมธช ป.๙). ธำตปปทปกำ หรอ พจนำนกรม บำล - ไทย แผนกธำต. พมพครงท๖. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๔. หลวงวจตรวาทการ. วรรณคดชำดก ฉบบหลวงวจตรวำทกำร. พมพครงท๒. พระนคร : ส านกพมพคลง วทยา, ๒๔๙๙. เอลซาเบธ เรย และคณะ. ทศชำต. แปลโดย สนธวรรณ อนทรลบ. กรงเทพมหานคร : คณะโบราณคด, ๒๕๒๔. อ านวย จงเลศจรรยา. ทศชำตเลม ๑ : พระเตมยใบ พระมหำชนก พระสวรรณสำม พระ เนมรำช พระมโหสถ. พระนคร : โรงพมพธรรมบรรณาคาร, ๒๕๑๗.

89

๒ . บทควำมและวำรสำร : “ทวโลกหลงไหลชวยพระกตญญ” ขำวสด. ปท๑๕ ฉบบท๕,๕๕๑. (๙ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙) : ๑๑. อรณศกด กงมณ. “ใบเสมาภาพ “สวรรณสามชาดก” ทวดโนนศลาอาสนวราราม”. เมอง โบรำณ. ปท ๒๒ ฉบบท๔ (ต.ค. - ธ.ค. ๒๕๓๙) : ๑๒๓ - ๑๒๘.

๓. วทยำนพนธ:

โกวทย ราชวงศ. “หลกค าสอนเรองความกตญญกตเวทในพระพทธศาสนา : กรณศกษา ทศนะของคนชราวาดวยการทอดทงบพการในสงคมไทยพทธ”. วทยำนพนธ อกษรศำ สตรมหำบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๕. นางไพลน องคสพรรณ. “การศกษาวเคราะหการสรางบารมของพระนางพมพาทปรากฏใน ชาดก”. วทยำนพนธ ปรญญำพทธศำสตรมหำบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลง กรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖. ประทป ชมพล, รองศาสตราจารย. จตรกรรมฝำผนงภำคกลำง : ศกษำกรณควำมสมพนธกบ วรรณคด และอทธพลทมควำมเชอ ประเพณและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : ส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต, ๒๕๓๙. พระมหาจลอม ชเลอน. “ความกลาหาญทางจรยธรรมในการบ าเพญบารมของพระโพธสตวในทศชาต ชาดก”. วทยำนพนธศลปำศำสตรมหำบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๖. พระมหาบญทน อานนโท (พาหา). “การศกษาเชงวเคราะหเวสสนดรชาดก :ศกษาเฉพาะ ทานบารม”. วทยานพนธ ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๐.

90

อรรถกถาภาษาบาล ฉบบมหาจฬาอฏกถา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,

โรงพมพวญญาณ. ๒๕๕๔ - ๒๕๕๗เดโช สานานนท. พจนานกรมศพททางการเมอง . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพหนาตางสโลกกวาง จ ากด ๒๕๕๗

สอออนไลน : www.Google.com http://Senghakangkorblog.wordpress.com สบคนเมอ วนท ๐๑ มกราคม ๒๕๕๖ http://Khmer5000years.blogspot.com สบคนเมอ วนท ๐๓ ธนวาคม ๒๕๕๕ http://Moviebook5000years.com สบคนเมอ วนท ๐๕ กรกฎาคม ๒๕๕๗

91

ประวตผศกษำ

ชอ - สกล พระเสงหะ วชรธมโม วน เดอน ปเกด ๙ เมษายน ๒๕๓๒ สถานทเกด ๙๑ หม ๐๙ วดบานภมโอ อ าเภอบตกณโดล จงหวดโพธสต กมพชา ประวตการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๙ เปรยญธรรม ๒ ส านกเรยนอยวดกดคณ เมองอบลราชธาน ทางโลก ประถมศกษา โรงเรยนบานภมโอ มธยมศกษาตอนตน โรงเรยนตระกาศประชาสามคค มธยมศกษาตอนปลาย ตระกาศประชาสามคค ทางธรรม นกธรรมชนตร นกธรรมชนโท นกธรรมชนเอก

ทอยปจจบน วดกดคณ ๗ / พโลชย ในเมอง .อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน รหสไปรษณย ๓๔๐๐๐ โทรศพท ๐๘๖ ๘๓ ๕๙ ๓๓๑ : E-mail : Senghakangkor@gmail.com ประสบการณการท างา พ.ศ. ๒๕๕๔ – ๒๕๕๗ รบจางอสระ ปจจบน นกบวช กจกรรมทางสงมค พ.ศ. ๒๕๔๕ – ๒๕๕๔ พระวทยากรการอบรมและปฏบตธรรม ณ. วดบานภมโอ อ าเภอบตกณโดล จงหวดโพธสต กมพชา