ภาวะผู้น ายุคดิจิทัล ส...

109

วารสารวทยาลยบณฑตเอเซย

ปท 10 ฉบบท 1 มกราคม - มนาคม 2563

ความส าเรจ เนองจากทง 3 ผลตภณฑ ผานกระบวนการทดลองและเกณฑวดผลทางดานวทยาศาสตร ซงสามารถน าผลการทดลองมาชวดกบเกณฑมาตรฐานเพอเปรยบเทยบความส าเรจได โดยไดผลสรปวา ปยหมกสตรไมกลบกองใหผลดทสด เนองจากมคาทางเคมทตรงตามเกณฑการรบรองผลตปยอนทรยมาตรฐาน พ .ศ . 2548 ในสวนของกระถางตนไมจากเมลดหญารซไมสมบรณ ไดผลสรปวา กระถางตนไมทท าจากเมลดหญารซทไมสมบรณผสมกบแปงเปยกไดผลดทสด เนองจากมตนทนทไมสงเมอเทยบกบกระถางทง 3 รปแบบ ใชระยะเวลาในการผลตนอย มลกษณะทเปนธรรมชาต ดดซมน าไดด ไมขนรา และไมมผลกระทบตอตนไม ส าหรบอาหารหมกส าหรบสตวเคยวเออง พบวา สตรอาหารหมกทใหคณคาทางโปรตนสงทสดและใชตนทนต าทสด คอ สตรT3 ทไดจากการหมกของเมลดหญารซกบกากมนส าปะหลง โดยมคาโปรตนเพมขนจาก 6.73 % เปน 11.94 % โดยการทดลองท าป ยอนทร ย นน สามารถน าไปใชประกอบการเพาะปลกของวสาหกจชมชน เพอลดตนทนปย และฟนฟหนาดนได เนองจากมคณสมบตในการชวยลดความเปนกรดของดน สงผลให ดนมสภาพดขน ส าหรบกระถางตนไมจากเมลดหญารซไมสมบรณนน มราคาจ าหนายท ไมสง เมอเปรยบเทยบคณภาพและราคากบกระถางตนไมจากธรรมชาตชนดอนๆในทองตลาด ดานอาหารหมกของสตวเคยวทใหคณคาทางโปรตนสง สามารถผลตเพอใชจ าหนายในชวงทหญารซขาดแคลนหรอไมใชฤดกาลจ าหนายเมลดพนธหญาได ทงนทงนนกระถางตนไมและอาหารหมกสามารถน ามาตอยอดเปนรายไดเสรมแกคนในชมชน และยงเขาถงกลมลกคาใหมไดอกดวย เอกสารอางอง 1. กรมปศสตว. (2545). หญารซ. เอกสารงานแนะ

นากรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2. กรมปศสตว. (2552). ตารางคณคาทางโภชนะ

ข อ ง ว ต ถ ด บ . (อ อ น ไล น ). แ ห ล ง ท ม าhttp://km.dld.go.th/th/index.php/th/research-system/knowledge-office/82-present- general/159-2009-12-24-03-18-19.

3. กลาณรงค ศรรอต. (2549). คณสมบตของแปงมนส าปะหลงและการปรบปรงเพอพฒนาการใชประโยชนในอตสาหกรรมอาหาร. สบคนเมอวนท 23 กมภาพนธ 2562, ทมา

http://www1a.biotec.or.th/rdereport/prjbiotec.asp?Id=1332&fbclid=IwAR3uQ5bM

rF2Y0ZSWMp6B0fYZcKboEeYFmI7Y7us1MT-tZxPb3mQ8kbAiJLc.

4. ชยาพร วฒนศร. (2543). เอกสารการสอนชดวชาวทยาศาสตร=Science in crop production. ส าข า ส ง เส ร ม ก า ร เก ษ ต รแ ล ะ ส ห ก รณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นนทบร: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หนา 472.

5. ปลกปญญา. ระบบยอยอาหารของวว. สบคนเม อ วนท 1 0 พ ฤศ จ ก ายน 2561 . จ าก , https://www.trueplookpanya.com/knowledge/ content/ 66776/ -blo-scibio-sci-PattarapornTatsapong. (ม.ป.ป.). Feed and Feed Requirement in Ruminant. ภาควชา วทยาศาสตรการเกษตร. คณะเกษตรศาสตร ท ร พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ต แ ล ะ ส ง แ ว ด ล อ ม , มหาวทยาลยนเรศวร. หนา 96-98.

6. พลวต พฤกษมณ. (2558). สามเหลยมความรในการพฒนาผลตภณฑใหม . วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

7. สภาพรรณ เพงเพชร. (2555). คณภาพหญาอาหารสตวเพอการเลยงสตว. วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลยการเกษตร วชาเอกพชศาสตร : คณะเกษตรศาสตร .มหาวทยาลยอบลราชธาน.

8. สรชย สวรรณล กงวาน ธรรมแสง อารรตน ลนยา และ วรพงษ สรยจนทราทอง. (2544). การศกษาคณคาทางอาหารของหญาอาหารสตวในหองปฏบตการดวยวธการยอยในถงไนลอนและการผลตกาซ. รายงานการสมมนาและเสวนาวชาการ งานแสดงเทคโนโลยการเกษตรเพออนโดจน. คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน, อบลราชธาน. หนา 190 –195.

9. ส า น ก พ ฒ นาอ าห ารส ต ว . (2559). คว ามตองการทางโภชนาการของสตว. (ออนไลน). แ ห ล ง ท ม า http://nutrition.dld.go.th/ nutrition/index.php/2016-05-02-02-29-52/402-2016-06-14-07-31-43. สบคนเมอ 6 พฤษภาคม 2562.

10. Wisdommax. (2558). บทความวชาการ The 7 Wastes การลดความสญเสย 7 ประการ. สบคนเมอวนท 11 พฤศจกายน 2561. จาก , https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/66776/-blo-scibio-sci.

ภาวะผน ายคดจทล ส าหรบนกบรหารการศกษา Digital Era Leadership for Educational Administration

ชวน ออนละออ1 สชาต บางวเศษ2 กานนท แสนเภา3 สวตา ออนลออ4

บทคดยอ ภาวะผน าส าหรบนกบรหาร เปนกจกรรมของนกบรหารการศกษา ในการน ากลมบคคลหรอองคการทตองอาศยความร ความสามารถในการก าหนดวสยทศน การแลกเปลยนวสยทศนกบคนอนเพอการปฏบตตามดวยความเตมใจ การจดใหมสารสนเทศ องคความรใหม และวธการเพอการยอมรบในการเปลยนแปลง การประสานงานและสรางความสมดลในความขดแยงแหงผลประโยชนของสมาชก และผมสวนไดเสย และเปนการท าเพอสรางแรงบนดาลใจใหกบสมาชกเพอการปฏบตทสรางความผกพนกบการบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย จากบทความผเขยนใหความส าคญกบ ภาวะผน าส าหรบนกบรหารการศกษาในยคปจจบน เปนการบรหารภายใตการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ปจจยส าคญทจะสงผลตอความส าเรจขององคการไดคอ นกบรหารการศกษา ตองมความร ความสามารถตามแบบภาวะผน า เขาใจเกยวกบบรบทของเทคโนโลยท เขามาเปลยนแปลงสงคมของโลก และในยคปจจบนแบบภาวะผน าทกาวทนตอการเปลยนแปลง คอภาวะผน ายคดจทล ซงนกบรหารการศกษาตองมคณลกษณะทส าคญ 5 ประการ 1) สงเสรมการสอสาร การใชเทคโนโลยสารสนเทศ และมความเชอมนในทกษะการใชเทคโนโลย (Digital Native) 2) มความคดตอองคความรใหม สรางสงคมแหงปญญา และพฒนาความสามารถใหม ๆ 3) เตมใจทดลอง ดวยความอยากรอยากเหนทางปญญา และคดคนนวตกรรม เพอใหเกดการบรการใหม ๆ 4) พฒนาความคลองตว ความเชยวชาญสความเปนมออาชพทางดจทล และ 5) การสราง ปรบเปลยนวสยทศน และแผนกลยทธ ใหกาวทนการเปลยนแปลงของโลกอนาคต ค าส าคญ : ภาวะผน ายคดจทล, นกบรหารการศกษา Abstract Leadership for executives is an activity of educational administrators In bringing a group of people or organizations that need knowledge ability to define vision Exchange of visions with others for willing compliance. Provision of information new knowledge and methods for accepting changes coordination and balancing of conflicts of interest among members and Stakeholders and is a way to inspire members to practice that is committed to achieving their goals; from the article, the author gives importance to leadership for education administrators in modern times Is a management under rapid change important factors that can affect the success of the organization is educational administrator must have knowledge on leadership competencies, understand the context of technology that is changing the world society, and today's era of leadership style that keeps pace with change Is the digital leadership which educational administrators must have 5 important characteristics: 1) promote communication use of information technology and have confidence in the technology skills (Digital Native), 2) eager for new knowledge building a society of wisdom and develop new abilities. 3) Willing to experiment with curiosity and innovate in order to create new services, 4) develop agility; expertise to be a digital professional and 5) creating a vision change and strategic plan to keep pace with changes in the future world. Keywords : Digital Era Leadership, Educational Administration ________________________________________________________________________________ 1หวหนาสาขาวชาการจดการธรกจกฬา วทยาลยบณฑตเอเซย 2อาจารยประจ าคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย 3รองผนวยการส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเลย 4อาจารยประจ าหลกสตรบญชบณฑตวทยาลยบณฑตเอเซย



110

บทน า ภาวะผน า (leadership) ซงเปนคณลกษณะ และคณสมบตของผน า ทเปนกระบวนการทผบรหารจะใหอทธพล ตอพฤตกรรมผอน โดยเฉพาะการใชศลปะในการโนมนาวจงใจใหผตามมขวญ และก าลงใจในการปฏบตงานดวยความพอใจ นกบรหารการศกษาคอผทบรหารงานในหนวยงาน องคการของรฐ เชนปลดกระทรวง อธบด อธการบด คณบด ผบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษา จะตองมทกษะ (skill) ประสบการณ (experience) เพอใหการปฏบตงานบรรลจดมงหมายขององคการ การใชแบบภาวะผน าเปนการแสดงให เหนถงการกระท าของผน า (leader) มากกวาเปนลกษณะของบคคล และการใชภาวะผ น า ใน การจ ง ใจ ก ระ ตน ให ผ อ น ไ ด ค ด แล ะแสด งความสามารถออกมาเพอใหเกดประโยชนตอองคการ มสวนส าคญตอองคประกอบดานอ านาจในการบงคบบญชา ดานกระบวนการสอสาร ดานการน าไปส เปาประสงค และปจจบน มนานาทศนะเกยวกบภาวะผน าเกดขนมากมาย ทงจากประสบการณสวนบคคลหรอหนวยงาน จากผลการวจย และจากการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เปนนานาทศนะทแสวงหาค าตอบดงเดม และน ามาสกระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าแบบบรณาการ องคประกอบส าคญตามแบบภาวะผน าเปนอยางไร (วโรจน สารรตนะ, 2557 : 1) และ Holdaway (2013) กลาววาภาวะผน าเปนทงศาสตร (science) และศลป (art) เปนเพราะภาวะผน าตองการหลกการ และเทคนค วธการเฉพาะคอมม ตตาง ๆ ในกระบวนการจดการ (management process) เพอการบรรลผลส าเรจตามเปาหมายขององคการ ตามหลกคด พฒนาการกระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าแบบบรณาการ ทน าแบบภาวะผน าทเหมาะสมมาบรณาการเขากบศาสตร องคความรใหม ทกาวทนกบการเปลยนแปลงของโลก ในยคปจจบนเปนยคดจทลทกลาวกนวาเปนยคแหงการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และไมหยดนง เนองจากความกาวหนา และการพฒนาการทางดานเทคโนโลย และดานวทยาศาสตรทเกดจากความรความสามารถของมนษย ทก ๆ องคการตองเผชญกบสภาวะการเปลยนแปลงของโลกใน 3 ระดบ (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2557) ระดบท 1 แนวโนมการเปลยนแปลงของโลก (global trend) การเขาสศตวรรษท 21 ระดบ 2 แรงขบเคลอนในระดบภมภาค คอการรวมเปนประชาคมอาเซยน (ASEAN community) ระดบ 3 ประเดนภายในประเทศไทย (local issues) ความเลอมล า กบดกประเทศรายไดปานกลาง วกฤตดานความมนคง การเมอง เศรษฐกจ และการเปลยนแปลงทางสงคม ภายใตสถานการณ หรอบรบทการเปลยนแปลงเหลาน ประเทศไทยตองเผชญกบสภาวะวกฤต

เศรษฐกจอยางรนแรง และยงมผลกระทบตอเนองมาถงปจจบน สอดคลองกบ กนกอร สมปราชญ (2559 : 35-36) ไดกลาวถงคณลกษณะของผเรยนในศตวรรษท 21 ทเปนความทาทายส าหรบนกบรหารการศกษา มอย 3 ขอคอการคดอยางมจตวญญาณ (critical thinking) การแกปญหา (problem solving) และการสอสารและความสามารถทางเทคโนโลยสารสนเทศ (communication information & media literacy and computing & ICT literacy) แล ะวจารณ พานช (2555) ไดใหทศนะเกยวกบทกษะทส าคญของผเรยนในยคนคอ 1) การเปนผเรยนในยคดจทล 2) ความคดเชงประดษฐและนวตกรรม และ 3) การสอสารอยางมประสทธภาพ ส าหรบการขบเคลอนเพอใหสอดคลองและเกดประสทธผล กบการเปลยนแปลงตามทกลาวมาขางตน ในระดบองคการ สถานศกษาในยคนตางมการศกษาวจยเกยวกบตวแปรหรอปจจยทจะมอทธพลตอความมประสทธภาพ หรอประสทธผลตอองคการ ตวแปรหรอปจจยทจะมอทธพลตอผลการปฏบตงานของบคลากร คร อาจารย คอแรงจงใจ และความพงพอใจในการท างาน รวมถงการพฒนาสมรรถนะ และศกยภาพของบคลากร ซงปจจยหนงทส าคญทไดรบการยอมรบวามอทธพลมากคอ ภาวะผน า ทงภาวะผน าของนกบรหารการศกษา ทจะน าไปสการพฒนาหนวยงาน สถานศกษา ทรวมถงผเรยนดงสภาพปจจบนตามค ากลาวขางตน ดงนนผบรหารทมภาวะผน าจะตองมอท ธพลเหนอบคคลอน หรอกลมในการบรหารงานเพอใหบรรลผลตามเปาหมาย จากการศกษาแนวคดทฤษฎ และงานวจยเกยวกบภาวะผน าทมประสทธผลจ านวนมาก แตมแนวคดทฤษฎหนงทไดรบการยอมรบ และกลาวถงกนมากในยคสงคมใหม ตองการภาวะผน าแบบใหม สงคมยคปจจบนคอสงคมความร (knowledge society) ส งคมสารสนเทศ (information society) หรอสงคมเครอขาย (networked society) ทมการเกดขนของเทคโนโลยสารสนเทศอยางรวดเรว และอยางกวางขวาง มความเปนโลกาภวตน และความเปนดจทลสง มความสมพนธในแนวราบ หรอแบบกระจายแทนทความสมพนธในแนวตงหรอแบบสงการ เปนส งคมใหมท ตองการภาวะผ น า ยค ดจ ท ล (digital era leadership) ทยงคงความตองการคณลกษณะพเศษบางประการแบบดงเดมอย เชนความเหนอกเหนใจ ความผกพน การยดวนย ความศรทธาและอน ๆ สวนทตองมเพมเตมคอ ทศนคตใหม (new attitudes) ทกษะใหม (new skills) และความรใหม (new knowledge) ภายใตขอจ ากดและโอกาสของ ICT และการ ใช งานอยางมป ระสท ธผ ล โดยเฉพาะใน 3Cs ประกอบดวย การใชคอมพวเตอร (computing) การสอสาร (communicating) และเนอหา

111



บทน า ภาวะผน า (leadership) ซงเปนคณลกษณะ และคณสมบตของผน า ทเปนกระบวนการทผบรหารจะใหอทธพล ตอพฤตกรรมผอน โดยเฉพาะการใชศลปะในการโนมนาวจงใจใหผตามมขวญ และก าลงใจในการปฏบตงานดวยความพอใจ นกบรหารการศกษาคอผทบรหารงานในหนวยงาน องคการของรฐ เชนปลดกระทรวง อธบด อธการบด คณบด ผบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษา จะตองมทกษะ (skill) ประสบการณ (experience) เพอใหการปฏบตงานบรรลจดมงหมายขององคการ การใชแบบภาวะผน าเปนการแสดงให เหนถงการกระท าของผน า (leader) มากกวาเปนลกษณะของบคคล และการใชภาวะผ น า ใน การจ ง ใจ ก ระ ตน ให ผ อ น ไ ด ค ด แล ะแสด งความสามารถออกมาเพอใหเกดประโยชนตอองคการ มสวนส าคญตอองคประกอบดานอ านาจในการบงคบบญชา ดานกระบวนการสอสาร ดานการน าไปส เปาประสงค และปจจบน มนานาทศนะเกยวกบภาวะผน าเกดขนมากมาย ทงจากประสบการณสวนบคคลหรอหนวยงาน จากผลการวจย และจากการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เปนนานาทศนะทแสวงหาค าตอบดงเดม และน ามาสกระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าแบบบรณาการ องคประกอบส าคญตามแบบภาวะผน าเปนอยางไร (วโรจน สารรตนะ, 2557 : 1) และ Holdaway (2013) กลาววาภาวะผน าเปนทงศาสตร (science) และศลป (art) เปนเพราะภาวะผน าตองการหลกการ และเทคนค วธการเฉพาะคอมม ตตาง ๆ ในกระบวนการจดการ (management process) เพอการบรรลผลส าเรจตามเปาหมายขององคการ ตามหลกคด พฒนาการกระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าแบบบรณาการ ทน าแบบภาวะผน าทเหมาะสมมาบรณาการเขากบศาสตร องคความรใหม ทกาวทนกบการเปลยนแปลงของโลก ในยคปจจบนเปนยคดจทลทกลาวกนวาเปนยคแหงการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และไมหยดนง เนองจากความกาวหนา และการพฒนาการทางดานเทคโนโลย และดานวทยาศาสตรทเกดจากความรความสามารถของมนษย ทก ๆ องคการตองเผชญกบสภาวะการเปลยนแปลงของโลกใน 3 ระดบ (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2557) ระดบท 1 แนวโนมการเปลยนแปลงของโลก (global trend) การเขาสศตวรรษท 21 ระดบ 2 แรงขบเคลอนในระดบภมภาค คอการรวมเปนประชาคมอาเซยน (ASEAN community) ระดบ 3 ประเดนภายในประเทศไทย (local issues) ความเลอมล า กบดกประเทศรายไดปานกลาง วกฤตดานความมนคง การเมอง เศรษฐกจ และการเปลยนแปลงทางสงคม ภายใตสถานการณ หรอบรบทการเปลยนแปลงเหลาน ประเทศไทยตองเผชญกบสภาวะวกฤต

เศรษฐกจอยางรนแรง และยงมผลกระทบตอเนองมาถงปจจบน สอดคลองกบ กนกอร สมปราชญ (2559 : 35-36) ไดกลาวถงคณลกษณะของผเรยนในศตวรรษท 21 ทเปนความทาทายส าหรบนกบรหารการศกษา มอย 3 ขอคอการคดอยางมจตวญญาณ (critical thinking) การแกปญหา (problem solving) และการสอสารและความสามารถทางเทคโนโลยสารสนเทศ (communication information & media literacy and computing & ICT literacy) แล ะวจารณ พานช (2555) ไดใหทศนะเกยวกบทกษะทส าคญของผเรยนในยคนคอ 1) การเปนผเรยนในยคดจทล 2) ความคดเชงประดษฐและนวตกรรม และ 3) การสอสารอยางมประสทธภาพ ส าหรบการขบเคลอนเพอใหสอดคลองและเกดประสทธผล กบการเปลยนแปลงตามทกลาวมาขางตน ในระดบองคการ สถานศกษาในยคนตางมการศกษาวจยเกยวกบตวแปรหรอปจจยทจะมอทธพลตอความมประสทธภาพ หรอประสทธผลตอองคการ ตวแปรหรอปจจยทจะมอทธพลตอผลการปฏบตงานของบคลากร คร อาจารย คอแรงจงใจ และความพงพอใจในการท างาน รวมถงการพฒนาสมรรถนะ และศกยภาพของบคลากร ซงปจจยหนงทส าคญทไดรบการยอมรบวามอทธพลมากคอ ภาวะผน า ทงภาวะผน าของนกบรหารการศกษา ทจะน าไปสการพฒนาหนวยงาน สถานศกษา ทรวมถงผเรยนดงสภาพปจจบนตามค ากลาวขางตน ดงนนผบรหารทมภาวะผน าจะตองมอท ธพลเหนอบคคลอน หรอกลมในการบรหารงานเพอใหบรรลผลตามเปาหมาย จากการศกษาแนวคดทฤษฎ และงานวจยเกยวกบภาวะผน าทมประสทธผลจ านวนมาก แตมแนวคดทฤษฎหนงทไดรบการยอมรบ และกลาวถงกนมากในยคสงคมใหม ตองการภาวะผน าแบบใหม สงคมยคปจจบนคอสงคมความร (knowledge society) ส งคมสารสนเทศ (information society) หรอสงคมเครอขาย (networked society) ทมการเกดขนของเทคโนโลยสารสนเทศอยางรวดเรว และอยางกวางขวาง มความเปนโลกาภวตน และความเปนดจทลสง มความสมพนธในแนวราบ หรอแบบกระจายแทนทความสมพนธในแนวตงหรอแบบสงการ เปนส งคมใหมท ตองการภาวะผ น า ยค ดจ ท ล (digital era leadership) ทยงคงความตองการคณลกษณะพเศษบางประการแบบดงเดมอย เชนความเหนอกเหนใจ ความผกพน การยดวนย ความศรทธาและอน ๆ สวนทตองมเพมเตมคอ ทศนคตใหม (new attitudes) ทกษะใหม (new skills) และความรใหม (new knowledge) ภายใตขอจ ากดและโอกาสของ ICT และการ ใช งานอยางมป ระสท ธผ ล โดยเฉพาะใน 3Cs ประกอบดวย การใชคอมพวเตอร (computing) การสอสาร (communicating) และเนอหา

(content) รวมทงมลตมเดย (multi-media) ซงเปนทศนะของ Wilson lll (n.d. ; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 54) ซงนกบรหารการศกษา จะตองมภาวะผน า มวสยทศน กระบวนทศนใหม ในการก าหนดแนวทางขององคการทสามารถรบมอกบการเปลยนแปลงในยคดจทล อยางตอเนองไมมวนจบสน ซงกคอความสามารถในการรบมอกบการเปลยนแปลงอยางยงยนขององคการนนเอง ความรเกยวกบภาวะผน า ภาวะผน า (Leadership) เปนลกษณะสวนตวของบคคลคนหนงทจะแสดงพฤตกรรมออกมา เมอไดมปฏสมพนธกบกลม เปนความสามารถทเกดขนระหวางทมการท างานรวมกนหรอรวมอยในเหตการณเดยวกน ในอนทจะท าใหกจกรรมของกลมด าเนนไปสเปาหมาย และประสบความส าเรจ ภาวะผน ามมากหรอนอยขนอยกบประสบการณ และการฝกฝนของแตละบคคล และมนกวชาการไดใหความหมายของภาวะผน าไว ดงน Bass & Bass (2008) ได ศ กษ าและสรปความหมายของภาวะผน าทมการนยามไวตงแตตนศตวรรษท 20 จนถงปจจบนไวอยางหลากหลาย ซงในศตวรรษท 1990 มการนยามภาวะผน าวา เปนการใชอทธพลของผน าและผตามเพอสรางใหเกดการเปลยนแปลงทสะทอนถงวตถประสงครวมกน Robert & Christopher (2010) ไดอธบายวา ภาวะผน าคอกระบวนการของการมอทธพลของผน าและผตามเพอบรรลวตถประสงคขององคการ โดยผานการเปลยนแปลง ซงในความหมายนภาวะผน ามองคประกอบส าคญ 5 สวนคอ ผน า-ผตาม อทธพล วตถประสงคขององคการ การเปลยนแปลง และคนซงหมายถงคนทเขามาเกยวของกบกระบวนการคนทท างานดวยหรอคนทผน าชวยใหเขาประสบผลส าเรจ Yukl (2010) ไดศกษาค าจ ากดความของภาวะผน า ตลอดระยะเวลา 50 ป เขาใหความเหนวาภาวะผ น า โดยส วนให ญ นนสะทอนถงสมมตฐานเก ยวก บกระบวนการซงบคคลหนงมความตงใจทจะใชอทธพลเหนอคนอน ๆ ในการน าโครงสรางและการอ านวยความสะดวกในการท ากจกรรมและการสรางความสมพนธในกลมในแงของการใชอทธพล รตตภรณ จงวศาล (2556) ไดใหความหมาย ภาวะผน าเปนคณลกษณะ พฤตกรรม ความสามารถ หรอกระบวนการทปฏสมพนธ หรอเปนวธการด าเนนชวตของบคคลทสามารถมอทธพลตอผอน กลมคน สามารถสรางแรงบนดาลใจ สรางความปรารถนาท าให เกดความเชอถอศรทธา การยอมรบ ความพยายาม การอทศตว การใช

ความสามารถอยางดทสด และชวยเพมพลงอ านาจของผอนเพอใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย วโรจน สารรตนะ (2557 : 1) ไดใหความหมายภาวะผน า เปนกระบวนการทผบรหารจะใหมอทธพลตอพฤตกรรมของผอน มจดมงหมายเพอใหการปฏบตงานบรรลจดมงหมายขององคการ จากนยามดงกลาว มค าถามวาผบรหารท าใหตนมอทธพลตอพฤตกรรมของคนอนไดอยางไร ค าตอบกคอ อ านาจ (Power) อ านาจนมาจากหลายแหลงแตโดยทวไปมมาจาก 6 แหลงทส าคญคอ (Bartol, Martin, & Matthews, 1998 ; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 1-2)

1. อ านาจตามกฎหมาย (legitimate power) เปนอ านาจทมต าแหนงด ารงอยในสายการบงคบบญชาขององคการตามอ านาจหนาท (authority) ของต าแหนงนน

2. อ านาจการใหรางวล (reward power) เชนการเลอนขนเงนเดอน การเลอนต าแหนง การสนบสนนการศกษา หรอการฝกอบรม การใหการยอมรบเปนตน

3. อ านาจการลงโทษ (coercive power) เมอมพฤตกรรมทไมพงประสงค เชนการลดขนเงนเดอน การโยกยายงาน การใหออกจากงานเปนตน

4. อ านาจความเปนผเชยวชาญ (expert power) จากการมประสบการณความร หรอทกษะเชงเทคนค ทสงผลตอความส าเรจในการท างานของผใตบงคบบญชา

5 . อ านาจการม ข อม ล ส ารสน เทศ (information power) เนองจากไดครอบครองและควบคมขอมลสารสนเทศทส าคญ และจ าเปนตอการปฏบตงานและการวางแผนขององคการ

6. อ านาจเชงอางอง (referent power) เปนอ านาจทเกดจากความนยม ความชนชม ความนบถอ และความเปนมตรจากบคคลอน ยวธดา ชาปญญา (2559 : 45) ไดกลาวโดยสรปของความหมายภาวะผน าเปนองครวมของคณลกษณะ ความสามารถ พฤตกรรม และกระบวนการทบคคลหนงมอทธพลตอบคคลอนใหเชอ คลอยตาม มความตองการจะท าและลงมอท าอะไรบางอยางตามทบคคลนนตองการ โดยไมใชการบงคบ พชรา วาณชวศน (2560 : 16) ไดกลาวโดยสรปของความหมายภาวะผน า หมายถง กระบวนการทผน าโนมนาวและใชอทธพล (อ านาจ/บารม) ตอคน (ผตาม/ผอน) ผานสายสมพนธอนเหนยวแนนดวยความไววางใจ และใหการสนบสนนตามความเหมาะสมของบรบททเปนอยเพอการบรรลเปาหมายขององคการ



112

กลาวโดยสรป ภาวะผน า (Leadership) หรอความเปนผน าจะตองมบคลกภาพพเศษหลายอยาง สามารถท จ ะบ งค บ บ ญ ช าผ อ น ได โดยอาศ ยอ าน าจห น าท (Authority) จากต าแหนง และอ านาจบารม (Power) ทไดจากตวของเขาเองเปนเครองมอ และสามารถจะสรางอทธพลตอผใตบงคบบญชาใหมความเชอถอ ยอมรวมมอหรอยอมรบในตวของเขาได ไมวาจะเปนบคลกภาพลกษณะของความเปนผน า ความร ความสามารถ ความคดรเรม การตดสนใจ การมปฏสมพนธ และสามารถสรางแรงบนดาลใจใหกบผใตบงคบบญชา เพอใหบรรลถงจดมงหมายของกลม หรอขององคการไดอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล พฒนาการกระบวนทศน ทฤษฎ ภาวะผน า ทฤษฎภาวะผน า เปนความพยายามทจะใชวธการวจยเพอศกษาอธบายแงมมใดแงมมหนงของผน าในเชงปฏบต เพอใหสามารถเขาใจ ท านายหรอควบคมภาวะผน าทมประสทธผลได และไดมการศกษาในแตละยคของภาวะผน า ตามการจ าแนกของ กระบวนทศนทฤษฎภาวะผน า (leadership theory paradigm) ไดเปน 4 กระบวนทศนหลก (วโรจน สารรตนะ, 2555 : 94-100) มรายละเอยดสรปได ดงน 1. กระบวนทศ นทฤษฎ ภ าวะผ น า เช งคณลกษณะ (trait leadership theory paradigm) ระยะแรกของการศกษาภาวะผน าเรมแรกในป ค.ศ.1930-1940 เปนแนวคดจากทฤษฎมหาบรษ (great man theory leadership) ของกรก และโรมนโบราณ มความเชอวาภาวะผน าเกดขนเองตามธรรมชาตห รอ โดยก า เน ด (born leader) ไมสามารถเปลยนแปลงได แตสามารถพฒนาขนได งานวจยสวนใหญจงเนนศกษาและตรวจสอบคณลกษณะของความแตกตางผน ากบผตาม หรอผน าทมประสทธผลกบผน าทไมมประสทธผลแนวคดเชงคณลกษณะของภาวะผน าทมประสทธผลมดงน (Lussier & Achua, 2007)

1) ชอบน าคนอน (dominance) 2) มพล ง ตน ตว ม งความส า เร จ

(high energy) 3) เชอมนในตวเอง (self confidence)

ในความคด การตดสนใจ และความสามารถทแสดงออกจนไดรบการยอมรบจากผตาม

4) เชอในอ านาจแหงตน(internal locus of control) วาสามารถเปนผฟนฝาปญหาอปสรรคสความส าเรจดวยศกยภาพของตนเอง ไมใชผหวงพงโชคชะตา หรอพงพาคนอน

5) อารมณมนคง (stable) ควบคมตนเองได และเปนไปในทางบวก

6) นาเชอถอและไวใจได (integrity) 7) มปฏภาณไหวพรบ (intelligence)

ในการคดเชงวพากษ การแกปญหา และการตดสนใจ 8) ม ค ว าม ย ด ห ย น ( flexibility)

สามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆ ไดด และสามารถน าพาสความส าเรจไดแมสถานการณทตางกน

9) ไว ต อ ค วาม ร ส ก ข อ งค น อ น (sensitive to others) มความเหนอกเหนใจ เขาใจสมาชกเปนรายบคคล เขาใจสภาพงานทท า วธการสอสาร และวธการจงใจเปนตน

10) มความสามารถในการปรบตว (adjustment)

11) มความเปดเผย (extraversion) 12) มความตระหนกร (consciousness) 13) เปดรบประสบการณ (open to

experience) 14) เขาใจในศกยภาพแหงตน (self-

efficacy) นอกจากความเชอเกยวกบคณลกษณะของบคคลแลว กระบวนทศนทฤษฎภาวะผน าในชวงเวลานนยงเชอวา ทศนคต และมโนทศนแหงตน (attitudes and self-concept) ยงเปนอกปจจยหนงทสงผลตอ แบบภาวะผน า (leadership style) ทจะแสดงออกมาในทางบวกดวย ส าหรบมโนทศนแหงตน (self concept) เชอวาบคคลทมมโนทศนเชงบวกตอตนเอง มกมศกยภาพแหงตน และมกเชอมนในตนเอง ทจะมงสผลส าเรจขององคการดวย 2. กระบวนทศ นทฤษฎ ภ าวะผ น า เช งพฤตกรรม (behavioral leadership theory paradigm) เรมในปลายทศวรรษ ค .ศ .1940 เนองจากมขอวจารณเกยวกบกระบวนทศนทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ วายงไมสามารถอธบายไดชดเจนวาคณลกษณะของผน าประการใดทท าใหแตกตางจากผทไมใชผน า เพราะคณลกษณะของผน าบางประการใชไดดในทหนง แตใชไมไดดในอกทหนง หรอเมอสถานการณเปลยนแปลงไป นกวจยในชวงนนจงไดศกษาพฤตกรรมทดทสดของผน าทมประสทธผล ทงนแบบของภาวะผน า (leadership) ในชวงเวลานน หมายถงการผสมกนของคณลกษณะ ทกษะ และพฤตกรรม ท เปนองคประกอบส าคญ 3. กระบวนทศ นทฤษฎภาวะผ น าตามสถานการณ (contingency leadership theory paradigm) ในชวงทศวรรษ ค.ศ.1960 ตางพบวาไมมแบบภาวะผน าทดทสดทสามารถน าไปใชไดทกสถานการณ (no one best leadership style) นกวจยสวนใหญหนมาใหความสนใจ ทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณของผน า หรอผตาม หรอ

113



กลาวโดยสรป ภาวะผน า (Leadership) หรอความเปนผน าจะตองมบคลกภาพพเศษหลายอยาง สามารถท จ ะบ งค บ บ ญ ช าผ อ น ได โดยอาศ ยอ าน าจห น าท (Authority) จากต าแหนง และอ านาจบารม (Power) ทไดจากตวของเขาเองเปนเครองมอ และสามารถจะสรางอทธพลตอผใตบงคบบญชาใหมความเชอถอ ยอมรวมมอหรอยอมรบในตวของเขาได ไมวาจะเปนบคลกภาพลกษณะของความเปนผน า ความร ความสามารถ ความคดรเรม การตดสนใจ การมปฏสมพนธ และสามารถสรางแรงบนดาลใจใหกบผใตบงคบบญชา เพอใหบรรลถงจดมงหมายของกลม หรอขององคการไดอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล พฒนาการกระบวนทศน ทฤษฎ ภาวะผน า ทฤษฎภาวะผน า เปนความพยายามทจะใชวธการวจยเพอศกษาอธบายแงมมใดแงมมหนงของผน าในเชงปฏบต เพอใหสามารถเขาใจ ท านายหรอควบคมภาวะผน าทมประสทธผลได และไดมการศกษาในแตละยคของภาวะผน า ตามการจ าแนกของ กระบวนทศนทฤษฎภาวะผน า (leadership theory paradigm) ไดเปน 4 กระบวนทศนหลก (วโรจน สารรตนะ, 2555 : 94-100) มรายละเอยดสรปได ดงน 1. กระบวนทศ นทฤษฎ ภ าวะผ น า เช งคณลกษณะ (trait leadership theory paradigm) ระยะแรกของการศกษาภาวะผน าเรมแรกในป ค.ศ.1930-1940 เปนแนวคดจากทฤษฎมหาบรษ (great man theory leadership) ของกรก และโรมนโบราณ มความเชอวาภาวะผน าเกดขนเองตามธรรมชาตห รอ โดยก า เน ด (born leader) ไมสามารถเปลยนแปลงได แตสามารถพฒนาขนได งานวจยสวนใหญจงเนนศกษาและตรวจสอบคณลกษณะของความแตกตางผน ากบผตาม หรอผน าทมประสทธผลกบผน าทไมมประสทธผลแนวคดเชงคณลกษณะของภาวะผน าทมประสทธผลมดงน (Lussier & Achua, 2007)

1) ชอบน าคนอน (dominance) 2) มพล ง ตน ตว ม งความส า เร จ

(high energy) 3) เชอมนในตวเอง (self confidence)

ในความคด การตดสนใจ และความสามารถทแสดงออกจนไดรบการยอมรบจากผตาม

4) เชอในอ านาจแหงตน(internal locus of control) วาสามารถเปนผฟนฝาปญหาอปสรรคสความส าเรจดวยศกยภาพของตนเอง ไมใชผหวงพงโชคชะตา หรอพงพาคนอน

5) อารมณมนคง (stable) ควบคมตนเองได และเปนไปในทางบวก

6) นาเชอถอและไวใจได (integrity) 7) มปฏภาณไหวพรบ (intelligence)

ในการคดเชงวพากษ การแกปญหา และการตดสนใจ 8) ม ค วาม ย ด ห ย น ( flexibility)

สามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆ ไดด และสามารถน าพาสความส าเรจไดแมสถานการณทตางกน

9) ไว ต อ ค วาม ร ส ก ข อ งค น อ น (sensitive to others) มความเหนอกเหนใจ เขาใจสมาชกเปนรายบคคล เขาใจสภาพงานทท า วธการสอสาร และวธการจงใจเปนตน

10) มความสามารถในการปรบตว (adjustment)

11) มความเปดเผย (extraversion) 12) มความตระหนกร (consciousness) 13) เปดรบประสบการณ (open to

experience) 14) เขาใจในศกยภาพแหงตน (self-

efficacy) นอกจากความเชอเกยวกบคณลกษณะของบคคลแลว กระบวนทศนทฤษฎภาวะผน าในชวงเวลานนยงเชอวา ทศนคต และมโนทศนแหงตน (attitudes and self-concept) ยงเปนอกปจจยหนงทสงผลตอ แบบภาวะผน า (leadership style) ทจะแสดงออกมาในทางบวกดวย ส าหรบมโนทศนแหงตน (self concept) เชอวาบคคลทมมโนทศนเชงบวกตอตนเอง มกมศกยภาพแหงตน และมกเชอมนในตนเอง ทจะมงสผลส าเรจขององคการดวย 2. กระบวนทศ นทฤษฎ ภ าวะผ น า เช งพฤตกรรม (behavioral leadership theory paradigm) เรมในปลายทศวรรษ ค .ศ .1940 เนองจากมขอวจารณเกยวกบกระบวนทศนทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ วายงไมสามารถอธบายไดชดเจนวาคณลกษณะของผน าประการใดทท าใหแตกตางจากผทไมใชผน า เพราะคณลกษณะของผน าบางประการใชไดดในทหนง แตใชไมไดดในอกทหนง หรอเมอสถานการณเปลยนแปลงไป นกวจยในชวงนนจงไดศกษาพฤตกรรมทดทสดของผน าทมประสทธผล ทงนแบบของภาวะผน า (leadership) ในชวงเวลานน หมายถงการผสมกนของคณลกษณะ ทกษะ และพฤตกรรม ท เปนองคประกอบส าคญ 3. กระบวนทศนทฤษฎภาวะผ น าตามสถานการณ (contingency leadership theory paradigm) ในชวงทศวรรษ ค.ศ.1960 ตางพบวาไมมแบบภาวะผน าทดทสดทสามารถน าไปใชไดทกสถานการณ (no one best leadership style) นกวจยสวนใหญหนมาใหความสนใจ ทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณของผน า หรอผตาม หรอ

สภาพแวดลอมท เกยวของมากขน จะใหความส าคญกบสถานการณ (situational factor) เชนลกษณะของงานทท า สภาพแวดลอมภายนอก และคณลกษณะของผตามเปนตน ภาวะผน าเชงสถานการณทส าคญคอ การศกษาตวแบบภาวะผน าตามสถานการณ การศกษาตวแบบภาวะผน าเสนทางและจดหมาย การศกษาตวแบบภาวะผน าเชงปทสถาน และการศกษาตวแบบภาวะผน าเชงสถานการณ 4. กระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าเชงบรณาการ (integrative leadership theory paradigm) เปนผลสบเนองจากทฤษฎในยคตาง ๆ ยงไมสามารถอธบายภาวะผน าทมประสทธผล วามความแตกตางจากผน าท ไมมประสทธผลไดชดเจน ไมวาจะเปนกระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ กระบวนทศน ทฤษฎภาวะเชงพฤตกรรม และกระบวนทศ น ทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณ จนถงกลางทศวรรษ 1970 กระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าเรมเปลยนไปส กระบวนทศน ทฤษฎ ภาวะ

ผน าเชงบรณาการ ซงพยายามจะน าเอาทฤษฎทกลาวมา มาอธบายองคประกอบของภาวะผน า ในเรมแรกไดมการกลาวถง 3 ทฤษฎ 1) ภาวะผน าเชงศรทธาบารม (charismatic leadership) เปนทฤษฎทอธบายกระบวนการทผน ามอท ธพลตอการเปลยนแปลง ในทศนคต และขอตกลงเบองตนของสมาชกในองคการ สรางความสมพนธ ความผกพนในองคการ 2) ภาวะผน าแหงการเปลยนแปลง (transformational leadership) เปนการอธบายทฤษฎทผน าท าแลวประสบผลส าเรจ หรอท าแลวกอใหเกดการเปลยนแปลงในสงใหมๆ หรอมการเปลยนแปลงจากสภาพเดมทดขน และ 3) ภาวะผน าเชงยทธศาสตร (strategic leadership) เปนการอธบายทฤษฎการก าหนดทศทางองคการ การสรางและการน าไปสการปฏบต ของวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร เพอใหบรรลวตถประสงคขององคการ ซงจะเหนถงพฒนาการของกระบวนทศนทฤษฎภาวะผ 4 ยค ตามภาพประกอบ 1

ภาพประกอบ 1 พฒนาการของกระบวนทศนทฤษฎภาวะผน า 4 ยค ทมา : วโรจน สารรตนะ (2555 : 110)

จะเหนไดวาพฒนาการกระบวนทศนทฤษฎภาวะผน า ไดอธบายองคประกอบของภาวะผน า ใน ยคเรมแรกไดมการกลาวถง 3 ทฤษฎขางตนทเขากบยคสมยของการเปลยนแปลงในยคแรก และในสภาพการณปจจบนทมเทคโนโลยเขามาเปลยนแปลงโลกในยคดจทล ทสงผลกระทบเปนทงโอกาส และอปสรรค ตอการบรหารองคการ การบรหารสถานศกษา นกบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษายคใหม จะตองท าความเขาใจการเปลยนแปลงน บทบาทของ นกบรหารการศกษา ในยคดจทล จะตองสามารถอ านวยการ สนบสนน สงเสรม และเขารวมการแขงขนขนสง ทามกลางกระแสแหงโลกาภวตน (globalization) โดยการน ากระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าเชงบรณาการ (Integrative Leadership Theory Paradigm) เขามาปรบ ประยกต บรณาการใหทนเหตการณ ในโลกของการเปลยนแปลงยคปจจบน

ความส าคญของภาวะผน ายคดจทล สภาพการณปจจบนทมการเปลยนแปลงไปของโลกในยคดจทล โดยเฉพาะในสวนทสงผลกระทบตอการบรหารสถานศกษา ไดแกผบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษา ผเรยนรในยคดจทล หากผมสวนรบผดชอบโดยตรงขาดความเขาใจการเปลยนแปลงน และไมไดจดการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยนจะท าใหผเรยนขาดความเขาใจในการเปล ยนแปลงของโลก ยค ดจ ท ล บทบาทของ นกบรหารการศกษา ในยคดจทล จะตองสามารถอ านายการ สนบสนน สงเสรม และเขารวมการแขงขนขนสง ทามกลางกระแสแห งโลกาภ วตน (globalization) ท งทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ซงอยภายใตเงอนไขการปรบเปลยนการแขงขนเพอสรางขอไดเปรยบ และความมงมนของสงคมโลก ทด าเนนไปอยางรวดเรวและรนแรง ผน าเปนผทมความส าคญอยางยงตอการพฒนา ผบรหาร

1930-1940 กระบวนทศน ทฤษฎ

ภาวะผน าเชงคณลกษณะ

ปลายทศวรรษ 1940 กระบวนทศน ทฤษฎ ภาวะผน าเชงพฤตกรรม

ทศวรรษ 1960 กระบวนทศน ทฤษฎ

ภาวะผน าตามสถานการณ

กลางทศวรรษ 1970 กระบวนทศน ทฤษฎภาวะผน าเชงบรณาการ



114

หรอผ น าท ม ภาวะผน า ยค ดจตอลสามารถท าให เก ดประสทธภาพ และประสทธผลของงานในองคการสงขนได พฒนาการและความส าคญน ตามทศนะของนกทฤษฎ และนกวชาการ ดงน Wilson lll (n.d. ; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 55) ไดใหทศนะวา ปจจบนเปนสงคมใหม สงคมแหงการเปลยนแปลง ภายใตกระแสดโลกาภวตน การเปลยนแปลงบรบทของสถานศกษาในยคดจทล การใหผบรหารยอมรบเทคโนโลย นวตกรรมและการเปลยนแปลงตาง ๆ โดยเฉพาะการ เปล ยนแปลงวฒ นธรรมของสถานศกษาทมความซบซอน และทาทายหลากหลายเหตผล ผบ รห ารจะ ตองมคณ สมบ ต พ เศษ และ กาวทนการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ตามทศนะของภาวะผน ายคดจทล (digital era leadership) หากพจารณาตามบทบาทหนาท (function) เปนปจจยทสงเสรมความเปนสงคมความรใหม (new knowledge society) จะตองประกอบดวย

1. ท กษะการสรา งความตระห นก (awareness building) ถ งความส าคญของเทค โนโล ยสารสนเทศ (ICT) ตอการชวยบรรลความส าเรจ

2. ทกษะการระดมทรพยากร (resource mobilizing kills) เพอการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ( ICT) อยางหลากหลาย

3. ทกษะเชงปฏบตการ (operational skills) มกจกรรมการบรการ การจดการ และการใชงานดวยเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT)

4. ภาวะผน าเชงโครงสราง (structural leadership) การปฏวตสารสนเทศไมเปนเพยงแคการใช เทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) แตยงเปนการเคลอนตวไปสรปแบบใหมของการกระจายสงคมดจตอลดวย ท าใหตองมทกษะภาวะผน าเชงโครงสรางดวย Gardner (2006 ; อางถงใน สกญญา แชมช อ ย , 2560 :125) ไ ด ก ล า ว ถ ง เห ต ผ ล ท ต อ ง ม ก า รเปลยนแปลงทางการศกษาใหม ยคดจทล กคอการจดการศกษาในปจจบนไมไดผลจรง ๆ และเงอนไขในโลก ไดมการเปลยนแปลงไปแลว แตการศกษาในระบบทใชอยนนยงคงเปนการเตรยมความพรอมส าหรบโลกในอดตมากกวาการเตรยมความพรอมส าหรบโลกในอนาคตทเปนไปได ผเรยนทประสบผลส าเรจจะตองคดไดอยางสรางสรรคและอยางอสระ สามารถประยกตกลยทธของการเรยนรไปใชในสถานการณใหมได และการทจะยนหยดอยในโลกอนาคตไดอยางมความสขทงในการด าเนนชวต และหนาทการงานจะตองมการปรบตวเองใหรเทาทนกบการเปลยนแปลง ซงมความสอดคลองกบผน าหรอผบรหารในยคการเปลยนแปลงของโลกในอนาคต ภาวะผน าตองมคณลกษณะทส าคญ และ

ความจ าเปนในศตวรรษน ประกอบดวย ความเชยวชาญ (disciplined mind) การสงเคราะห (synthesizing mind) การสรางสรรค (creative mind) ความเคารพ (respectful mind) และจรยธรรม (ethical mind) รตตภรณ จงวศาล (2556 : 62) ไดกลาวถงความส าคญของการเปลยนแปลงในโลกโลกาภวตนวา การเปลยนแปลงเปนความรบผดชอบของผบรหาร และสงทต อ งการของส งคมใน ยคป จจ บ น ค อ ภาวะผ น าท มประสท ธผลส งม ค วามจ า เปน ทจะตองกระ ตน และเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลงในยคสงคมแหงความร และการปรบ ตวตอสภาพแวดลอมภายนอก ท มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และการจะน าการเปลยนแปลงเพอไปสเปาหมายสงทดกวาจะตองเรมเปลยนแปลงทตวเองกอน และจะตองกระตนใหผอนมการเปลยนแปลงตาม เพอจะน าผอนไปสเปาหมายของยคดจทล ทมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ทหลากหลาย กลาวโดยสรป ความส าคญของการเปลยนแปลงเปนความรบผดชอบของผน า ทมภาวะผน า และเปนทตองการของสงคมในยคปจจบน มความจ าเปนทจะตองกระตน และเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลง และการปรบตวตอสภาพแวดลอมภายนอกทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เพอใหเกดการเปลยนแปลงของคน และการปฏบ ตงานไปในทางท ด ขน และผน าจะตองสามารถเปลยนแปลงความตองการทตอบสนอง และแนวทางใหองคการประสบความส าเรจ เจรญรงเรองไปในทางทดขนกวาเดม คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล ส าหรบนกบรหารการศกษา จากการเปลยนแปลงบรบทของสถานศกษาในยคปจจบน สงส าคญและตระหนกกคอวา ผน า หรอ นกบรหารการศกษา จะตองมความรเทาทนการเปลยนแปลงในยคปจจบน และมคณลกษณะส าคญของภาวะผน า ยคดจตอล จากหลกคด ทศนะ ของนกวชาการ ดงน Sieber, Kaganer & Zamora (2013) ไ ดใหทศนะ ภาวะผน ายคดจทล ของนกบรหารการศกษา ตองมคณลกษณะตาง ๆ ดงน

1 . พ ฒ น าค วามค ล อ งท า ง ด จ ท ล (become digitally fluent) ยอมรบวาการเปลยนแปลงเปนสงส าคญตอการเขาส โลกดจทล ตระหนกถงความจ าเปนความคลองตวทางดจทล และการบรณาการความคดเชงดจทลเขาสการบรหารจดการเขามาเปนสวนหนงในการพฒนาสถานศกษาประจ าวน

115



หรอผ น าท ม ภาวะผน า ยค ดจตอลสามารถท าให เก ดประสทธภาพ และประสทธผลของงานในองคการสงขนได พฒนาการและความส าคญน ตามทศนะของนกทฤษฎ และนกวชาการ ดงน Wilson lll (n.d. ; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 55) ไดใหทศนะวา ปจจบนเปนสงคมใหม สงคมแหงการเปลยนแปลง ภายใตกระแสดโลกาภวตน การเปลยนแปลงบรบทของสถานศกษาในยคดจทล การใหผบรหารยอมรบเทคโนโลย นวตกรรมและการเปลยนแปลงตาง ๆ โดยเฉพาะการ เปล ยนแปลงวฒ นธรรมของสถานศกษาทมความซบซอน และทาทายหลากหลายเหตผล ผบ รห ารจะ ตองมคณ สมบ ต พ เศษ และก าวทนการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ตามทศนะของภาวะผน ายคดจทล (digital era leadership) หากพจารณาตามบทบาทหนาท (function) เปนปจจยทสงเสรมความเปนสงคมความรใหม (new knowledge society) จะตองประกอบดวย

1. ท กษะการสรา งความตระห นก (awareness building) ถ งความส าคญของเทค โนโล ยสารสนเทศ (ICT) ตอการชวยบรรลความส าเรจ

2. ทกษะการระดมทรพยากร (resource mobilizing kills) เพอการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ( ICT) อยางหลากหลาย

3. ทกษะเชงปฏบตการ (operational skills) มกจกรรมการบรการ การจดการ และการใชงานดวยเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT)

4. ภาวะผน าเชงโครงสราง (structural leadership) การปฏวตสารสนเทศไมเปนเพยงแคการใช เทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) แตยงเปนการเคลอนตวไปสรปแบบใหมของการกระจายสงคมดจตอลดวย ท าใหตองมทกษะภาวะผน าเชงโครงสรางดวย Gardner (2006 ; อางถงใน สกญญา แชมช อ ย , 2560 :125) ไ ด ก ล า ว ถ ง เห ต ผ ล ท ต อ ง ม ก า รเปลยนแปลงทางการศกษาใหม ยคดจทล กคอการจดการศกษาในปจจบนไมไดผลจรง ๆ และเงอนไขในโลก ไดมการเปลยนแปลงไปแลว แตการศกษาในระบบทใชอยนนยงคงเปนการเตรยมความพรอมส าหรบโลกในอดตมากกวาการเตรยมความพรอมส าหรบโลกในอนาคตทเปนไปได ผเรยนทประสบผลส าเรจจะตองคดไดอยางสรางสรรคและอยางอสระ สามารถประยกตกลยทธของการเรยนรไปใชในสถานการณใหมได และการทจะยนหยดอยในโลกอนาคตไดอยางมความสขทงในการด าเนนชวต และหนาทการงานจะตองมการปรบตวเองใหรเทาทนกบการเปลยนแปลง ซงมความสอดคลองกบผน าหรอผบรหารในยคการเปลยนแปลงของโลกในอนาคต ภาวะผน าตองมคณลกษณะทส าคญ และ

ความจ าเปนในศตวรรษน ประกอบดวย ความเชยวชาญ (disciplined mind) การสงเคราะห (synthesizing mind) การสรางสรรค (creative mind) ความเคารพ (respectful mind) และจรยธรรม (ethical mind) รตตภรณ จงวศาล (2556 : 62) ไดกลาวถงความส าคญของการเปลยนแปลงในโลกโลกาภวตนวา การเปลยนแปลงเปนความรบผดชอบของผบรหาร และสงทต อ งการของส งคมใน ยคป จจ บ น ค อ ภาวะผ น าท มประสท ธผลส ง มความจ า เปน ทจะตองกระ ตน และเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลงในยคสงคมแหงความร และการปรบ ตวตอสภาพแวดลอมภายนอก ท มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และการจะน าการเปลยนแปลงเพอไปสเปาหมายสงทดกวาจะตองเรมเปลยนแปลงทตวเองกอน และจะตองกระตนใหผอนมการเปลยนแปลงตาม เพอจะน าผอนไปสเปาหมายของยคดจทล ทมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ทหลากหลาย กลาวโดยสรป ความส าคญของการเปลยนแปลงเปนความรบผดชอบของผน า ทมภาวะผน า และเปนทตองการของสงคมในยคปจจบน มความจ าเปนทจะตองกระตน และเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลง และการปรบตวตอสภาพแวดลอมภายนอกทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เพอใหเกดการเปลยนแปลงของคน และการปฏบ ตงานไปในทางท ด ขน และผน าจะตองสามารถเปลยนแปลงความตองการทตอบสนอง และแนวทางใหองคการประสบความส าเรจ เจรญรงเรองไปในทางทดขนกวาเดม คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล ส าหรบนกบรหารการศกษา จากการเปลยนแปลงบรบทของสถานศกษาในยคปจจบน สงส าคญและตระหนกกคอวา ผน า หรอ นกบรหารการศกษา จะตองมความรเทาทนการเปลยนแปลงในยคปจจบน และมคณลกษณะส าคญของภาวะผน า ยคดจตอล จากหลกคด ทศนะ ของนกวชาการ ดงน Sieber, Kaganer & Zamora (2013) ไ ดใหทศนะ ภาวะผน ายคดจทล ของนกบรหารการศกษา ตองมคณลกษณะตาง ๆ ดงน

1 . พ ฒ น าค วามค ล อ งท า ง ด จ ท ล (become digitally fluent) ยอมรบวาการเปลยนแปลงเปนสงส าคญตอการเขาส โลกดจทล ตระหนกถงความจ าเปนความคลองตวทางดจทล และการบรณาการความคดเชงดจทลเขาสการบรหารจดการเขามาเปนสวนหนงในการพฒนาสถานศกษาประจ าวน

2. พฒนาความสามารถใหม ๆ (develop new capabilities) กระตนใหนกบรหาร คร อาจารย ไดพฒนาสมรรถนะทางดจทล เพราะยงนกบรหาร คร อาจารยมความสามารถทางดจตอลกจะยงเพมพนศกยภาพในการสรางสรรคสงตาง ๆ ใหมคณคากบสถานศกษาได

3 . เ ต ม ใจ ท ด ล อ ง (willingness to experiment) ใชอปกรณ เครองมอ การใชสอออนไลน มลตมเดย (multi-media) เชนทวตเตอรเพอรบรอารมณสาธารณะ เพอรกษามาตรฐานลกค า และเพอสรางความสมพนธอนดกบลกคา ซงตองอาศยความคลองแคลว กระบวนการทรวดเรว และความเตมใจทจะท าการทดลองสงใหม

4 . ท าค วาม เข า ใจ วา เท ค โน โล ย ทเปลยนแปลงสงคมยคปจจบน และมผลกระทบตอการศกษา และธรกจ ผน าจะตองเขาใจถงการเปล ยนแปลง เช งพฤตกรรม เศรษฐกจ สงคม อนเปนผลจากการเกดขนของเทคโนโลย และผลกระทบทมตอวงการศกษาและธรกจ ทงในระดงองคการและระดบตวบคคล

5. สงเสรมสภาพแวดลอมแบบรวมพลง (promote collaborative environments) ไมปล อ ยใหหนวยงานเทคโนโลยสารสนเทศ แยกออกโดยเดยวหรอปลอยใหเปนไปอยางไมมความหมาย ดจทลจะตองแทรกซมอยในทกสวนขององคการ และมผลกระทบตอทกหวงโซของคณคา เทคโนโลยมความส าคญตอยทธศาสตรขององคการ ขณะเดยวกนเทคโนโลยสารสนเทศกชวยสงเสรมพลงใหนกบรหาร คร อาจารย บรหารงานเปนไปตามเปาหมายของสถานศกษาดวย สงเสรมการน าเครองมอดจทล มาใชเสรมเขากบเครอขายของสถานศกษา และการใชระบบเครอขาย อนเทอรเนต เครอขายมลตม เดย (multi-media) อยางกวางขวาง เพอสงวฒนธรรม และสภาพแวดลอมการท างานแบบรวมพลงดวยความเปนทม 6. ไมกาวทนเฉพาะเทคโนโลย แตตองมสารสนเทศท ดและเปนปจจบนดวย (use the information, not just the technology) มการเปลยนแปลงขอมลใหเปนสารสนเทศเพอการตดสนใจในการปรบปรงประสทธภาพของการบรหารงาน Sheninger, E. (2014) ไดน าเสนอเสาหลกของภาวะผน าในยคดจทล (The Pillars of Digital Leadership) ซงกคอแนวทางการน าเทคโนโลยมาใช ในสถานศกษายคดจทลทส าคญ ๆ ประกอบดวยการน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอส าหรบนกบรหารการศกษา ดงน

1. การสอสาร (communication) การด าเนนงานตาง ๆ ผานทางชองทางในการสอสาร ผานสอสงคมออนไลน (social media) ตาง ๆ มความหลากหลาย

ทไมมคาใชจาย และเปนชองทางสอสารทมประสทธภาพ เชน เวบไซต (website) เฟชบก (facebook) ไลน (line) ทวตเตอร (twitter) เปนตน

2. การประชาสมพนธ (public relations) การบอกเลาเรองราวของเราเอง ของหนวยงานองคการในเรองตาง ๆ เนนนกบรหารการศกษาตองสามารถก าหนดรปแบบทเปนรากฐานในการประชาสมพนธเชงบวก โดยผานการใชเครองมอสอสงคมออนไลน (social media)

3. การสรางภาพลกษณ (branding) ในโลกของธรกจจะตองสรางภาพลกษณขององคการ หรอแบรนด และผลกระทบตอผบรโภค ส าหรบสถานศกษาจะตองสรางความเชอมนในคณภาพมาตรฐานการศกษา ใหผปกครอง ชมชน และผมสวนเกยวของทงหมดในยคปจจบน และในอนาคต ไดเกดความมนใจ

4. การพฒนาส ค วาม เป นมออาชพ (professional growth or development) ดวยการเรยนรส อส งคมออนไลน (social media) ส าหรบนกบรหารการศกษาสามารถสรางเครองขายการเรยนรไดเอง เพอตอบสนองตอความตองการการเรยนรทหลากหลาย การจดหาทรพยากร การเขาถงความร การรบความคดเหน การตดตอกบผเชยวชาญ และภาวะผน าโดยการใชเทคโนโลยเพอสนบสนนการแลกเปลยนเรยนร และการพฒนาความรของผบรหารมออาชพ

5. การปรบวสยทศนเกยวกบพนทการเรยนร และสภาพแวดลอม (Re-envisioning learning spaces and environments) เม อนกบรหารการศกษาเขาใจบทบาทหลกการน าเทคโนโลยมาใชในสถานศกษาแลว การเรมดวยกระบวนการเปลยนแปลงทยงยนขนตอนตอไปคอ การปรบสภาพแวดลอมทสนบสนนตอการพฒนาทกษะทจ าเปนและมความสอดคลองกบโลกแหงความจรง โดยนกบรหารการศกษาจะตองก าหนดวสยทศนและแผนกลยทธในการสรางพนทการเรยนร ซงมความสอดคลองกบ สชาต บางวเศษ และศกดนาภรณ นนท (2560 : 189) ในบทความวจยเรอง ขอเสนอเชงกลยทธเพอพฒนาการจดการศกษาระดบบณฑตศกษา ผบรหารฐานะเปนผน าองคการจะตองมภาวะผน าในการก าหนดแผนกลยทธ ทสอดคลองกบวสยทศ นขององคการ และปรบสภาพแวดลอมของสถานศกษา และพฒนาแหลงเรยนรท เหมาะสม เชน หองสมดอตโนมต หองเรยนอจฉรยะ สอเทคโนโลยทางการศกษา ธระ รญเจรญ (2557) ไดกลาวถงเปาหมายของการปฏรปการศกษาไทย สงส าคญ ประการหนงคอสภาพแวดลอมการเรยนรทนกบรหารการศกษาในยคดจทล จะตองสรางสงคมแหงปญญา (wisdom-based society)



116

สรางสภาพแวดลอมทเออตอการจดการศกษา สงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจาก ICT เปนปจจยสงเสรมการเรยนร และน ามาใชอยางบรณาการอยางเหมาะสม สอดคลองกบพฒนาการของผเรยนแตละวย Wilson lll (n.d.; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 55) ไดใหทศนะถง ลกษณะสวนบคคล (individual attributes) ส าหรบภาวะผน ายคดจทล ของนกบรหารการศกษา ตองมคณลกษณะทประกอบดวย 1) ความยดหยน (flexible) 2) ความสามารถปรบตว (adaptable) 3) ค วามอยากร อ ย าก เห นท างป ญ ญ า ( intellectual curiosity) และ 4) ความห วกระห าย ตอค วามร ให ม (hunger for new knowledge) โดยตองเขาใจ วาภาวะผน ายคดจตอลไมใชสงทคงท (static) แตเปนสงทมการ

เปลยนแปลงตลอดเวลา เพราะมการเกด ขนใหมของนวตกรรม เทคโนโลยสารสนเทศอยตลอดเวลา ท าใหตองการทศนคต ทกษะ และความรใหมอยตลอดเวลาเชนกน จรพล สงขโพธ และคณะ (2560) ไดท าวจยเรอง ภาวะผน าการบรหารองคการดจทล : องคการไอทและองคการท เกยวของกบไอทในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑล มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลง ของผน ายคดจทลการทบทวนวรรณกรรมและการเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณของผน าในองคการ จ านวน 6 องคการ ผลการวจยไดคณลกษณะของภาวะผน ายคดจทลตามภาพท 2

วสยทศน (vision) มตการกระตนทางปญญา (intellectual stimulation) ความอยากรอยากเหนทางปญญา (intellectual curiosity) ความหวกระหายตอความรใหม (hunger for new knowledge) ความยดหยน และความสามารถปรบตว (flexible and adaptable) เทคโนโลย และการสอสารแรงบนดาลใจ (technology and inspirational communication) การสนบสนน และการใหความส าคญกบบคลากร (supportive and personal leadership)

ภาพท 2 คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล ทมา : จรพล สงขโพธ และคณะ (2560)

ณฐวฒ พงศสร (2560) ภาวะผน าทเรยกวา Digital Leadership ในยคเศรษฐกจดจทล จะมบทบาท และหนาทในการผลกดนองคการทแตกตางจากเดมในหลายมต ทประกอบดวย

1. เพอขบเคลอนองคการใหเตบโตอยางรวดเรว ผน าตองผสมผสานปจจย “3C” เขาดวยกน คอ Climate สภาพแวดลอมการท างาน , Culture วฒนธรรม

องคกร และ Creativity ความคดสรางสรรค เออตอการท างานเปนทม รวมทงสรางวฒนธรรมการยอมรบความผดพลาดทอาจเกดขนในการสรางสรรคสงใหม ๆ

2. ภาวะผน าในยคดจทลตองผลกดนใหหนวยงาน คดคนนวตกรรมหรอบรการใหม ๆ อยางตอเนอง หากไมม S-Curve ใหม หรอม “ชาเกนไป” การเตบโตขององคการจะหยดนง และดงลงอยางรวดเรว เพราะการ

digital leadership

117



สรางสภาพแวดลอมทเออตอการจดการศกษา สงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจาก ICT เปนปจจยสงเสรมการเรยนร และน ามาใชอยางบรณาการอยางเหมาะสม สอดคลองกบพฒนาการของผเรยนแตละวย Wilson lll (n.d.; อางถงใน วโรจน สารรตนะ, 2557 : 55) ไดใหทศนะถง ลกษณะสวนบคคล (individual attributes) ส าหรบภาวะผน ายคดจทล ของนกบรหารการศกษา ตองมคณลกษณะทประกอบดวย 1) ความยดหยน (flexible) 2) ความสามารถปรบตว (adaptable) 3) ค วามอยากร อ ย าก เห นท างป ญ ญ า ( intellectual curiosity) และ 4) ความห วกระห าย ตอค วามร ให ม (hunger for new knowledge) โดยตองเขาใจ วาภาวะผน ายคดจตอลไมใชสงทคงท (static) แตเปนสงทมการ

เปลยนแปลงตลอดเวลา เพราะมการเกด ขนใหมของนวตกรรม เทคโนโลยสารสนเทศอยตลอดเวลา ท าใหตองการทศนคต ทกษะ และความรใหมอยตลอดเวลาเชนกน จรพล สงขโพธ และคณะ (2560) ไดท าวจยเรอง ภาวะผน าการบรหารองคการดจทล : องคการไอทและองคการท เกยวของกบไอทในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑล มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลง ของผน ายคดจทลการทบทวนวรรณกรรมและการเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณของผน าในองคการ จ านวน 6 องคการ ผลการวจยไดคณลกษณะของภาวะผน ายคดจทลตามภาพท 2

วสยทศน (vision) มตการกระตนทางปญญา (intellectual stimulation) ความอยากรอยากเหนทางปญญา (intellectual curiosity) ความหวกระหายตอความรใหม (hunger for new knowledge) ความยดหยน และความสามารถปรบตว (flexible and adaptable) เทคโนโลย และการสอสารแรงบนดาลใจ (technology and inspirational communication) การสนบสนน และการใหความส าคญกบบคลากร (supportive and personal leadership)

ภาพท 2 คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล ทมา : จรพล สงขโพธ และคณะ (2560)

ณฐวฒ พงศสร (2560) ภาวะผน าทเรยกวา Digital Leadership ในยคเศรษฐกจดจทล จะมบทบาท และหนาทในการผลกดนองคการทแตกตางจากเดมในหลายมต ทประกอบดวย

1. เพอขบเคลอนองคการใหเตบโตอยางรวดเรว ผน าตองผสมผสานปจจย “3C” เขาดวยกน คอ Climate สภาพแวดลอมการท างาน , Culture วฒนธรรม

องคกร และ Creativity ความคดสรางสรรค เออตอการท างานเปนทม รวมทงสรางวฒนธรรมการยอมรบความผดพลาดทอาจเกดขนในการสรางสรรคสงใหม ๆ

2. ภาวะผน าในยคดจทลตองผลกดนใหหนวยงาน คดคนนวตกรรมหรอบรการใหม ๆ อยางตอเนอง หากไมม S-Curve ใหม หรอม “ชาเกนไป” การเตบโตขององคการจะหยดนง และดงลงอยางรวดเรว เพราะการ

digital leadership

เปลยนแปลงในยคดจตอลจะอยไดยาวภาวะผน าจะ “ชนะครงเดยว” ไมพอ สตฟ จอบส (Steven Jobs) เปนตวอยางของภาวะผน าทผลกดนบรษทแอปเปลใหสรางผลตภณฑใหม ๆ ทสรางประสบการณใหผใชงานทแตกตางกวาเดมออกสตลาดทกป

3. เมอถงเวลาตองมการเปลยนแปลง ภาวะผน าในยคดจทล สามารถปรบเปลยนยทธศาสตรขององคการ โดยการสรางรปแบบธรกจใหมทงหมด หรอเปลยนไปท าธรกจทใกลเคยง สามารถใชประโยชนจากความร ความเชยวชาญ และศกยภาพของบคลากรทมอย

4. การท าธรกจในยคดจทลตองเผชญกบแรงกดดนจาก เทคโนโลยทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และท าลายกจการในองคการทปรบตวไมทนจนลมสลาย (Disruptive Technology) ภาวะผน าในยคดจทลตองกลาทจะพฒนานวตกรรม หรอบรการใหม ๆ มาแทนทกจกรรมหรอบรการเดม ๆ ทเรมลาสมย

5. ภาวะผน าในยคดจตอลตองเขาใจคณลกษณะของ “Digital Worker” เชอมนในทกษะการใชเทคโนโลย (Digital Native) ทคนเหลานม และเปดโอกาสใหสามารถแสดงความคด มอสระในการตดสนใจ สรางผลงานเตมท

6. องคการในยคดจทลเรมม การน าระบบ Automation หรอหนยนต (Robot) เขามาท างานรวมกบมนษยมากขน เรยกวา “Collaborative Robot” หรอ “CoBot” ตามกฎ 3 ขอของไอแซค อาซมอฟ (Isaac Asimov) บดาแหงนยายวทยาศาสตร ทใชเปนกรอบในการอยรวมกนระหวางมนษยและหนยนต Howard Gardner (2006 ; อางถงใน สกญญา แชมชอย, 2560 : 124-125) ศาสตราจารยทางดานการศกษาและจตวทยาแหงมหาวทยาลยฮารวารด เปนผมผลงานการเขยนเกยวกบดานการศกษามากมายโดยผลงานเขยนทโดงดง และมผลตอวงการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศตาง ๆ ทวโลกกคอ แนวคดพหปญญา (multiple intelligences) ทไดกลาวถงในหนงสอ Frames of Mind (1988) โดยแนวคดทฤษฎพหปญญาเปนแนวคดทท าใหเกดการเปลยนแปลงและปฏรปการศกษาทเนนการพฒนามนษยทสมบรณ กลาวคอผบรหารหรอผน าทมภาวะผน าจะตองสามารถปรบตวเองใหรเทาทนการเปลยนแปลง โดยจะตองมคณลกษณะทมองคประกอบส าคญ และจ าเปนในศตวรรษน ซ งจะตองประกอบดวย 1)ความเชยวชาญ (disciplined mind) ความเชยวชาญในการคดเกยวกบ

วทยาการสาขาใดสาขาหนงเปนอยางนอย ซงเปนรปแบบหนงของการรคดทแยกออกไปตามลกษณะเฉพาะของสาขาวชา หรอตามภาระหนาทของอาชพหนง ๆ ทมการปฏบตอยางสม าเสมอ เพอการพฒนาทกษะและความเขาใจ มวนยในตนเองอยางสง หากปราศจากความเชยวชาญในทางใดทางหนงแลว กเสมอนวาถกก าหนดใหอยในการควบคมของคนอน 2) การสงเคราะห (synthesizing mind) ความสามารถในการรบรขอมลจากหลาย ๆ แหลง น ามาท าความเขาใจและประเมนขอมลโดยปราศจากอคตและผสมผสานใหกลายเปนสารสนเทศใหมทมความหมายตอตวผสงเคราะห และผอน 3) การสรางสรรค (creative mind) เปนความสามารถทอยเหนอกฎเกณฑทมอย จตสรางสรรคจงตองล าหนากวาคอมพวเตอร หรอหนยนตทซบซอนทสดอยางนอยห นงกาว และองคประกอบส าคญคอ 3.1) ความคดร เรม (Originality) 3.2) ความคดคลองแคลว(Fluency) 3.3) ความคดยดหยน (Flexibility) 3.4) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) 4) ความเคารพ (respectful mind) การมองเหนคณคาและความส าคญ การตระหนกในความดงามอนมอยในตวคนอน และในสงอนแลวปฏบตตอบคคลนนดวยความจรงใจ 5)จรยธรรม (ethical mind) พฤตกรรมหรอการกระท ากจกรรมตาง ๆ จากสภาพจรงทเปนกศล เปนสงจ าเปนทจะท าใหการบรหารสถานศกษาด าเนนไปดวยความราบรน ท าใหผรวมงานอยดวยกนอยางมความสข องคการในยค Digital Economy ตองมโครงสรางทไมซบซอน มการจางบคลากรทมความร ความคดเชงนวตกรรม เพอการท างานส าหรบอนาคต ตองมภาวะผน า (Digital Leadership) ทสามารถปรบเปลยนองคการและบคลากรใหท างานไดดภายใต Digital Environment ตดตามแนวโนมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ผสมผสานกบการสรางวฒนธรรมทเนนการเรยนรสงใหม ๆ เพอสรางแรงบนดาลใจใหกบบคลากร ใชการวเคราะหขอมลให เกดประโยชนสงสด ใหโอกาสทดลองโครงการใหม ๆ และมความรวดเรวในการตดสนใจ นอกจากนภาวะผน ายงตองเขาใจขดความสามารถของเทคโนโลย และการน ามาใช ซงจะชวยสรางความโดดเดนแบบแตกตาง และใหประสบการณ (Customer Experience) ท เห นอค วามค าดหมายก บผบรหาร และผมาใชบรการทเลอกใชบรการขององคการเรา จากหลกการแนวคด ผ เขยนไดท าการวเคราะห และสงเคราะหคณลกษณะทส าคญ ดงตาราง 1



118

ตารางท 1 ตารางวเคราะห และสงเคราะหคณลกษณะทส าคญของภาวะผน ายคดจทล

คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล

Siebe

r &Za

mora

(2013

)

Shen

inger,

E. (2

014)

ธระ ร

ญเจรญ

(2557

)

วโรจน

สารรตน

ะ (25

57)

สกญญ

า แชม

ชอย(2

560)

ณฐวฒ

พงศสร (2

560)

จรพล

สงขโพธ

(256

0)

รวม

1.พฒนาความคลองตว ความเชยวชาญสความเปนมออาชพทางดจทล 3

2. มความหวกระหายตอความรใหม สรางสงคมแหงปญญาพฒนาความสามารถใหม ๆ 4

3. สงเสรมสภาพแวดลอมแบบรวมพลง สรางสภาพแวดลอมทเออตอการศกษา 2

4. สงเสรมการสอสาร การใชเทคโนโลยสารสนเทศ และมความเชอมนในทกษะการใชเทคโนโลย (Digital Native) 5

5. เตมใจทดลอง ดวยความอยากร อยากเหนทางปญญา และคดคนนวตกรรมหรอบรการใหม ๆ 4

6. การสรางภาพลกษณ ศรทธาบารม และความเคารพ 2 7. สงเสรมคณธรรม จรยธรรม 1 8. มความคดสรางสรรค (Creativity) ความคดรเรม ความคดคลองแคลว ความคดยดหยน และความคดละเอยด 2

9. การน าระบบ Automation หรอหนยนต (Robot) เขามาท างานรวมกบมนษย 1

10. ความยดหยน สามารถปรบตว และปรบเปลยนยทธศาสตรขององคการ 2

11. การสรางและปรบเปลยนวสยทศน 3 12. ภาวะผน าแบบสนบสนน 1 13. การประชาสมพนธ 1 จากตารางท 1 ผเขยนไดน าคณลกษณะทส าคญของภาวะผน ายคดจทล จากเอกสารงานวจย หลกคด ทศนะ ของนกวชาการขางตนมาวเคราะห และสงเคราะห โดยการบรณาการคณลกษณะส าคญของภาวะผน ายคดจทลโดยคดเลอกคณลกษณะทมความถตงแตสามอนดบขนไปทมความเหมาะสม และเปนไปไดของภาวะผน ายค ดจทล ส าหรบนกบรหารการศกษา ตามบทสรปตอไปน บทสรป จากบรบทของการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอนเนองมาจากความเจรญกาวหนาของเทคโนโลย นกบรหารการศกษา จะตองสามารถบรหารการเปลยนแปลงในยคดจทล ไดอยางยงยน คอความสามารถของนกบรหารการศกษาทสามารถน าพาองคการ สถานศกษา พรอมรบ

การเปลยนแปลงทมโอกาสเกดขนอยางรวดเรว และมโอกาสทจะเกดขนไดบอยครงยงขน นกบรหารการศกษา ตองมภาวะผน าในยคดจทล เพอการพฒนากระบวนทศนไปสความเปนผน าทมการสรางปรบเปลยนวสยทศนและแผนกลยทธ ตามการเปลยนแปลงของโลกอนาคต ซงจะตองมการกระจายอ านาจการสอสารทางเทคโนโลยผานสอสงคมออนไลน (social media) ตาง ๆ ทมความหลากหลาย เชนสงเสรมการน าเทคโนโลย อนเทอรเนต เครองมอดจทล เขามาใช ร วมกบ เคร อ ขายในสถานศกษ า และ ส ง เสร ม อ านวยการ ใหมการใชเครอขายมลตมเดย (multi-media) อยางก วางขวาง เพอ สรางพนท ก าร เรยนร และปรบสภาพแวดลอมของสถานศกษาในองครวม โดยนกบรหารการศกษาทมภาวะผน ายคดจทล จะตองมคณลกษณะเฉพาะ 5 ประการ

119



ตารางท 1 ตารางวเคราะห และสงเคราะหคณลกษณะทส าคญของภาวะผน ายคดจทล

คณลกษณะของภาวะผน ายคดจทล

Siebe

r &Za

mora

(2013

)

Shen

inger,

E. (2

014)

ธระ ร

ญเจรญ

(2557

)

วโรจน

สารรตน

ะ (25

57)

สกญญ

า แชม

ชอย(2

560)

ณฐวฒ

พงศสร (2

560)

จรพล

สงขโพธ

(256

0)

รวม

1.พฒนาความคลองตว ความเชยวชาญสความเปนมออาชพทางดจทล 3

2. มความหวกระหายตอความรใหม สรางสงคมแหงปญญาพฒนาความสามารถใหม ๆ 4

3. สงเสรมสภาพแวดลอมแบบรวมพลง สรางสภาพแวดลอมทเออตอการศกษา 2

4. สงเสรมการสอสาร การใชเทคโนโลยสารสนเทศ และมความเชอมนในทกษะการใชเทคโนโลย (Digital Native) 5

5. เตมใจทดลอง ดวยความอยากร อยากเหนทางปญญา และคดคนนวตกรรมหรอบรการใหม ๆ 4

6. การสรางภาพลกษณ ศรทธาบารม และความเคารพ 2 7. สงเสรมคณธรรม จรยธรรม 1 8. มความคดสรางสรรค (Creativity) ความคดรเรม ความคดคลองแคลว ความคดยดหยน และความคดละเอยด 2

9. การน าระบบ Automation หรอหนยนต (Robot) เขามาท างานรวมกบมนษย 1

10. ความยดหยน สามารถปรบตว และปรบเปลยนยทธศาสตรขององคการ 2

11. การสรางและปรบเปลยนวสยทศน 3 12. ภาวะผน าแบบสนบสนน 1 13. การประชาสมพนธ 1 จากตารางท 1 ผเขยนไดน าคณลกษณะทส าคญของภาวะผน ายคดจทล จากเอกสารงานวจย หลกคด ทศนะ ของนกวชาการขางตนมาวเคราะห และสงเคราะห โดยการบรณาการคณลกษณะส าคญของภาวะผน ายคดจทลโดยคดเลอกคณลกษณะทมความถตงแตสามอนดบขนไปทมความเหมาะสม และเปนไปไดของภาวะผน ายค ดจทล ส าหรบนกบรหารการศกษา ตามบทสรปตอไปน บทสรป จากบรบทของการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอนเนองมาจากความเจรญกาวหนาของเทคโนโลย นกบรหารการศกษา จะตองสามารถบรหารการเปลยนแปลงในยคดจทล ไดอยางยงยน คอความสามารถของนกบรหารการศกษาทสามารถน าพาองคการ สถานศกษา พรอมรบ

การเปลยนแปลงทมโอกาสเกดขนอยางรวดเรว และมโอกาสทจะเกดขนไดบอยครงยงขน นกบรหารการศกษา ตองมภาวะผน าในยคดจทล เพอการพฒนากระบวนทศนไปสความเปนผน าทมการสรางปรบเปลยนวสยทศนและแผนกลยทธ ตามการเปลยนแปลงของโลกอนาคต ซงจะตองมการกระจายอ านาจการสอสารทางเทคโนโลยผานสอสงคมออนไลน (social media) ตาง ๆ ทมความหลากหลาย เชนสงเสรมการน าเทคโนโลย อนเทอรเนต เครองมอดจทล เขามาใช ร วม กบ เคร อ ขายในสถานศกษ า และ ส ง เสร ม อ านวยการ ใหมการใชเครอขายมลตมเดย (multi-media) อยางก วางขวาง เพอ สรางพนท ก าร เรยนร และปรบสภาพแวดลอมของสถานศกษาในองครวม โดยนกบรหารการศกษาทมภาวะผน ายคดจทล จะตองมคณลกษณะเฉพาะ 5 ประการ

1) สงเสรมการสอสาร การใช เทคโนโลยสารสนเทศ และมความเชอมนในทกษะการใชเทคโนโลย (Digital Native)

2) มความหวกระหายตอองคความรใหม สรางสงคมแหงปญญา และพฒนาความสามารถใหม ๆ

3) เตมใจทดลอง ดวยความอยากรอยากเหนทางปญญา และคดคนนวตกรรม เพอใหเกดการบรการใหม ๆ

4) พฒนาความคลองตว ความเชยวชาญสความเปนมออาชพทางดจทล

5) การสราง ปรบเปลยนวสยทศน และแผนกลยทธ ใหกาวทนการเปลยนแปลงของโลกอนาคต เอกสารอางอง 1. กนกอร สมปราชญ . (2559). ภาวะผน าและ

ภาวะผน าการเรยนรส าหรบผบรหารสถานศกษา. ขอนแกน : โรงพมพคลงนานาวทยา.

2. ณฐวฒ พงศสร .(2560). “ผน าทเรยกวา Digital Leader ในยคเศรษฐกจดจทล,” ในวารสาร HR Society Magazine. เม ษ า ย น 2560 ส า ยทรพยากรบคคล และพฒนาองคกร ธนาคารแหงประเทศไทย, นายกสมาคมการจดการงานบคคลแหงประเทศไทย

3. จรพล สงขโพธ และคณะ. (2560). ภาวะผน าในการบรหารยคดจทล : องคการไอทและองคการทเกยวของกบไอทในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑล . กรงเทพฯ : วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

4. ธระ รญเจรญ. (2557). ความเปนมออาชพในการ จดและบ รห ารกา รศ กษ าย คปฏ รปการศกษา. พมพครงท 8. กรงเทพฯ : ขาวฟาง.

5. พชารา วาณชวศน. (2560). การพฒนาภาวะผ น า : จากทฤษฎ ส แ นวปฏ บ ต ท ด แ ล ะกรณศกษา. กรงเทพฯ : ส านกพมพปญญาชน.

6. ยวธดา ชาปญญา . (2559). ภาวะผน าและจ ร ย ธ ร ร ม ข อ ง ผ บ ร ห า ร . ร อ ย เอ ด : มหาวทยาลยราชภฏรอยเอด.

7. รงสรรค ประเสรฐศร . (2544). ภาวะผน า . กรงเทพฯ : ธนนชการพมพ.

8. รตตภรณ จงวศาล. (2556). ภาวะผน า ทฤษฏ การวจย และแนวทางสการพฒนา. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

9. วจารณ พาณช. (2555). วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ : ตถาตาพบลเคชน.

10. วโรจน สารรตนะ. (2557). ภาวะผน า ทฤษฎและนานาทศนะรวมสมยปจจบน. กรงเทพฯ : ทพยวสทธ.

11. __________. (2555). แนวคด ทฤษฎ และประเดน เพอการบรหารทางการศกษา . พมพครงท 8. กรงเทพฯ : ทพยวสทธ.

12. ส กญ ญ า แช ม ช อ ย . (2560) . กา รบ รห า รสถ านศ กษ า ในย ค ด จ ท ล . พ ษ ณ โล ก : ส านกพมพมหาวทยาลยนเรศวร.

13. สชาต บางวเศษ , ศกดนาภรณ นนท. (2560). “ ข อ เส นอ เช งก ล ยท ธ เพ อ พ ฒ นาการ จ ดการศกษา ระดบบณฑตศกษามหาวทยาลยราชภฏเลย,” ใน วารสารการบรหารการศกษาและภาวะผน า มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร. ปท 6 ฉบบท 21 ตลาคม-ธนวาคม 2560.

14. ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา . (2557). แนวทางการพฒนาการศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมสศตวรรษท 21. กรงเทพฯ : พรกหวานกราฟฟค.

15. Bass, B.M. & Bass, R. ( 2008) . The Bass Handbook of Leadership : Theory, Research, and Managerial Applications. 4th ed. New York : Free Press.

16. Holdaway, K. (2013). What makes a great leader. Retrieved Novamber 12, 2013 from http : //www. Gwonnettnetwork.com/ ArticleWhatMakesAGreatleader.htm.

17. Mushinsky, Paul M. (1997 ). Psychology applied to work an introductions to industrial and organizational psychology. California : Brooks/Cole.



120

18. Robert, N.L. & Christopher, F.A. ( 2010) . Effective Leadership. 4th ed. Canada : Thomson South-Western.

19. Schultz, Duane P. & Schultz, Sydney Ellen. (1 9 9 8 ) . Psychology and Work Today : An Introduction to Industrial and Organizational Psychology. 7 th ed. Upper Saddle River, New Jersey : Prentice- Hall.

20. Sheninger, E. (2014). Digital Leadership : Changing paradigms for changing times. California : United States of America.

21. Sieber, S.; Kagner, E.; and Zamora, J. ( 2013) . How to be a digital leader. Retrieved December 24, 2013 from http://www.forbes.com/sites/iese/2013/08/ 23/how-to-be-a-digtal-leader/

22. Yukl, G.A. ( 2010) . Leadership in Organizations. 7th ed. New Jersey : Prentice-Hall.

ภาวะผู้น ายุคดิจิทัล ส...

Documents