คํําาน - amnad.com too/01.pdf · คํําาน...

คานา หนงสอพทธศาสนสภาษต เลม ๒ และเลม ๓ น พระมหา ทองสบ จารวณโณ ป.ธ. ๙ หวหนากองตารา พรอมดวยคณะ กรรมการ (ตามรายชอทายคานา) ไดรวบรวมและเรยบเรยงขน ตาม คาชแจงในคานาพมพครงแรก พ.ศ. ๒๔๗๙ นนแลว ภายหลง คณะกรรมการจงแยกพมพเปนเลม ๒ และเลา ๓ ตามทปรากฏน ในการพมพครงน แผนกตาราไดตรวจแกไขคาแปลและถอยคา สานวนใหสละสลวยและกระทดรดยงขนโดยตลอด ถายงมทขาดตก บกพรอง กขอใหทานผรโปรดชวยทกทวนแกไขตอไปดวย. แผนกตารา มหามกฏราชวทยาลย ๑ มนาคม ๒๕๒๖ คานา (พมพครงแรก พ.ศ. ๒๔๗๙) บดน การศกษานกธรรมและธรรมศกษาไดเจรญแพรหลาย ทวพระราอาณาจกร สวนหลกสตรแผนกเรยงความแกกระทธรรม นน สาหรบชนตร ใชหนงสอพทธศาสนสภาษต เลม ๑ ของสมเดจ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, สาหรบชนโท ยงไม มหนงสอหลกสตรโดยเฉพาะ แตไดใชกระทธรรมในหนงสอพทธ- ศาสนสภาษตเลม ๑ นนเปนพลางกอน แมสาหรบชนเอก กยงไมม หนงสอหลกสตรโดยเฉพาะเชนเดยวกน และไดใชกระทธรรมในหนง- สอนนบาง ในหนงสออนบาง ไมจากด ขาพเจาเหนวา ถงเวลาสมควรทจะเรยบเรยงหนงสอพทธ- ศาสนสภาษต เลม ๒ เพอเปนหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษา

ชนโท และพทธศาสนสภาษต เลม ๓ เพอเปนหลกสตรนกธรรม และธรรมศกษาชนเอกตอไป ไดนาความดารนนกราบเรยนทาน เจาพระคณสมเดจพระวชรญาณวงศ วดบวรนเวศวหาร นายกกรรมการ มหามกฏราชวทยาลย และทานเจาคณพระศาสนโศภน (แจม จตตสลโล ป. ๗) วดมกฏกษตรยาราม กรรมการมหามกฏราชวทยาลย และแมกองแผนกธรรมสนามหลวง เมอไดรบความเหนชอบแลว จง ขอใหเพอนสหพรหมจารหลายรป (ตามรายนามในหนงสอน) ชวย คดคาถาในพระไตรปฎกโดยมาก และแปลตรวจจดระเบยบเขาหมวด ธรรมชนหนงกอน ครนรางสาเรจแลว ขาพเจาจงไดจดแปลแกไขตดเตม อกชนหนง จนสาเรจรปตามทปรากฏน อนง ขาพเจามเจตนารวบรวมหนงสอนขน เพอประโยชน แกกลบตรหลายประเภท มใชสาหรบเปนหลกสตรนกธรรมและ ธรรมศกษาอยางเดยว แมผมไดเปนนกเรยนชนนน จกออนดเพอ ธรรมปฏบตกได สาหรบนกเทศกยกขนเปนหวขอธรรมเทศนากได เพราะฉะนน หนงสอนจงสมควรแกนกเทศกนกธรรมทงปวง. ในขณะทกาลงรวบรวมหนงสอนอย ทานผอปการะจะฉลอง พระพทธรปและประโยค ๙ มความประสงคจะพมพหนงสอธรรมขน ฉลอง แลวแจกในงานนนดวย ขาพเจาไดรบมอบใหจดหาหนงสอ สาหรบการนน จงไดเลอกหนงสอนใหพมพขนกอน ภายหลงจด ไดแยกเปนเลม ๒ และเลา ๓ สาหรบเปนหลกสตรตอไป. หนงสอพทธศาสนสภาษตไดสาเรจรปเหนปานน เพราะอาศย นาพกนาแรงของเพอนสพรหมจารผชวยเหลอเปนสาคญ เพราะฉะนน จงขอขอบใจทานเหลานนไวในทนดวย. พระมหาทองสบ จารวณโณ วดมกฏกษตรยาราม ๘ ตลาคม ๒๔๗๙

นกธรรมโท - พทธศาสนาสภาษต เลม ๒ - หนาท 1

พทธศาสนสภาษต เลม ๒ ๑. อตตวรรค คอ หมวดตน ๑. อตตทตถ ปรตเถน พหนาป น หาปเย อตตทตถมภาย สทตถปสโต สยา. บคคไมควรพลาประโยชนของตน เพราะประโยชนผอนแม มาก รจกประโยชนของตนแลว พงขวนขวายในประโยชนขอตน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๗. ๒. อตตานเจ ตถา กยรา ยถมนสาสต สทนโต วต ทเมถ อตตา ห กร ทททโม. ถาสอนผอนฉนใด พงทาตนฉนนน ผฝกตนดแลว ควรฝก ผอน ไดยอนวาตนแลฝกยากง (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๖. ๓. อตตานเมว ปม ปฏรเป นเวสเย อถมานสาเสยย น กลสเสยย ปณฑโต. บณฑตพงตงตนไวในคณอนสมควรกอน สอนผอนภายหลง จงไมมวหมอง. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๖.


๒. อปปมาทวรรค คอ หมวดไมประมาท ๔. อปปมตโต ปมตเตส สตเตส พหชาคโร อพลสสว สฆสโส หตวา ยาต สเมธโส. คนมปญญาด ไมประมาทในเมอผอนประมาท มกตนในเมอ ผอนหลบ ยอมละทง (คนโง) เหมอนมาฝเทาเรว ทงมาไมมกาลง ไปฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๘,๑๙. ๕. อฏานวโต สตมโต สจกมมสส นสมมการโน สตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒต. ยศยอมเจรญ แกผมความหมน มสต มการงานสะอาด ใครครวญแลวทา ระวงดแลว เปนอยโดยธรรม และไมประมาท. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๘. ๖. มา ปมาทมนเชก มา กามรตสนถว อปปมตโต ห ฌายนโต ปปโปต ปรม สข. อยามวแตประมาท อยามวแตสนทชดชอบในกาม เพราะผไม ประมาท พจารณาอย ยอมถงบรมสข. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๓๖.


๓. กมมวรรค คอ หมวดกรรม ๗. อตสต อตอณห อตสายมท อห อต วสสฏกมมนเต อตเถ อจเจนต มาณเว. ประโยชนทงหลายยอมลวงเลยคนผทอดทงการงาน ดวยอางวา หนาวนก รอนนก เยนเสยแลว. (พทธ) ท. ปาฏ. ๑๑/๑๙๙. ๘. อถ ปาปาน กมมาน กร พาโล น พชฌต เสห กมเมห ทมเมโธ อคคทฑโฒว ตปปต. เมอคนโงมปญญาทราม ทากรรมชวอยกไมรสก เขาเดอดรอน เพราะกรรมของตน เหมอนถกไฟไหม. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๓. ๙. ยาทส วปเต พช ตาทส ลภเต ผล กลยาณการ กลยาณ ปาปการ จ ปาปก. บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน ผทากรรมด ยอม ไดผลด ผทากรรมชว ยอมไดผลชว. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๓๓๓.


๑๐. โย ปพเพ กตกลยาโณ กตตโถ นาวพชฌต อตถา ตสส ปลชชนต เย โหนต อภปตถตา. ผใด อนผอนทาความด ทาประโยชนใหในกาลกอน แตไม รสก (คณของเขา), ประโยชนทผนนปรารถนายอมฉบหาย. (ทฬหธมมโพธสตต) ข. ชา. สตตก. ๒๗/๒๒๘. ๑๑. โย ปพเพ กตกลยาโณ กตตโถ มนพชฌต อตถา ตสส ปวฑฒนต เย โหนต อภปตถตา. ผใด อนผอนทาความด ทาประโยชนใหในกาลกอน ยอม สานก (คณของเขา) ได ประโยชนทผนนปรารถนายอมเจรญ. (ทฬหธมมโพธสตต) ข. ชา. สตตก. ๒๗/๒๒๘. ๑๒. โย ปพเพ กรณยาน ปจฉา โส กาตมจฉต วรณกฏ ภโชว ส ปจฉา อนตปปต. ผใด ปรารถนาทากจทควรทากอน ในภายหลง ผนน ยอม เดอดรอนในภายหลง ดจมาณพ (ผประมาทแลวรบ) หกไมกม ฉะนน. (โพธสตต) ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๓.


๑๓. สเจ ปพเพกตเหต สขทกข นคจฉต โปราณก กต ปาป ตเมโส มจเต อณ. ถาประสพสขทกข เพราะบญบาปททาไวกอนเปนเหต ชอวา เปลองบาปเกาททาไว ดจเปลองหนฉะนน. (โพธสตต) ข. ชา. ปาส. ๒๘/๒๕. ๑๔. สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน วหสต อตตโน สขเมสาโน เปจจ โส น ลภเต สข. สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน เบยด เบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไมไดสข. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๒. ๑๕. สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน น หสต อตตโน สขเมสาโน เปจจ โส ลภเต สข. สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน ไม เบยดเบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไดสข. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๒.


๔. กเลสวรรค คอ หมวดกเลส ๑๖. กามา กฏกา อาสวสปมา เยส มจฉตา พาลา เต ทฆรตต นรเย สมปปตา หนเต ทกขตา. กามทงหลายเปนของเผดรอน เหมอนงพษ เปนทคนโงหมกมน เขาตองแออดทกขยากอยในนรกตลอดกาลนาน. (สเมธาเถร) ข. เถร. ๒๖/๔๙๙. ๑๗. กหา ถทธา ลปา สงค อนนฬา จาสมาหตา น เต ธมเม วรหนต สมมาสมพทธเทสเต. คนหลอกลวง เยอหยง เพอเจอ ขโอ อวดด และไมตงมน ยอมไมงอกงามในธรรมทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว. (พทธ) อง. จตตก. ๒๑/๓๔. ๑๘. โกธสส วสมลสส มธรคคสส พราหมณ วธ อรยา ปสสนต ตห เฉตวา น โสจต. พราหมณ ! พระอรยเจายอมสรรเสรญผฆาความโกรธ ซงม โคนเปนพษ ปลายหวาน, เพราะคนตดความโกรธนนไดแลว ยอม ไมเศราโศก. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๒๓๖.


๑๙. นทท น พหลกเรยย ชาครย ภเชยย อาตาป ตนท มาย หสส ขฑฑ เมถน วปปชเห สวภส. ผมความเพยรไมพงนอนมาก พงเสพธรรมเครองตน พงละ ความเกยจคราน มายา ความราเรง การเลน และเมถนพรอมทง เครองประดบเสย. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๑๕. ข. มหา. ๒๙/๔๕๗,๔๖๐. ๒๐. ปรวชชานปสสสส นจจ อชฌานส โน อาสวา ตสส วฑฒนต อารา โส อาสวกขยา. คนทเหนแตโทษผอน คอยแตเพงโทษนน อาสวะกเพมพน เขายงไกลจากความสนอาสวะ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๔๙. ๒๑. ยทา ทวเยส ธมเมส ปารค โหต พราหมโณ อถสส สพเพ สโยคา อตถ คจฉนต ชานโต. เมอใด พราหมณเปนผถงฝงในธรรม ๒ อยาง เมอนนกเลส เครองตรงทงปวงของพราหมณผรนน ยอมถงความตงอยไมได. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๖๗.


๒๒. ยา กาจมา ทคคตโย อสม โลเก ปรมห จ อวชชามลกา สพพา อจฉาโลภสมสสยา. ทคตในโลกนและโลกหนา ลวนมอวชชาเปนราก มอจฉาและ โลภเปนลาตน. (พทธ) ข. อต. ๒๕/๒๕๖. ๒๓. เยน สลเลน โอตณโณ ทสา สพพา วธาวต ตเมว สลล อพพยห น ธาวต น สทต. บคคลถกลกศรใดแทงแลวยอมแลนไปทวทศ ถอนลกศรนน แลว ยอมไมแลนและไมจม. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๑๘. ข. มหา. ๑๙/๕๐๑. ๒๔. โลโภ โทโส จ โมโห จ ปรส ปาปเจตส หสนต อตตสมภตา ตจสารว สมผล. โลภะ โทสะ โมหะ เกดจากตวเอง ยอมเบยดเบยนผมใจชว ดจขยไผฆาตนไผฉะนน (พทธ) ข. อต. ๒๕/๒๖๔. ข. มหา. ๒๙/๑๘.


๕. ขนตวรรค คอ หมวดอดทน ๒๕. อตตโนป ปเรสจ อตถาวโห ว ขนตโก สคคโมกขคม มคค อารฬโห โหต ขนตโก. ผมขนต ชอวานาประโยชนมาใหทงแกตนทงแกผอน, ผมขนต ชอวาเปนผขนสทางไปสวรรคและนพพาน. ส. ม. ๒๒๒. ๒๖. เกวลานป ปาปาน ขนต มล นกนตต ครหกลหาทน มล ขนต ขนตโก. ขนต ยอมตดรากแหงบาปทงสน, ผมขนตชอวายอมขดราก แหงความตเตยนและการละเลากนเปนตนได. ส. ม. ๒๒๒. ๒๗. ขนตโก เมตตวา ลาภ ยสสส สขสลวา ปโย เทวมนสสาน มนาโป โหต ขนตโก. ผมขนตนบวามเมตตา มลาภ มยศ และมสขเสมอ, ผมขนต เปนทรกทชอบใจของเทวดาและมนษยทงหลาย. ส. ม. ๒๒๒.


๒๘. สตถโน วจโนวาท กโรตเยว ขนตโก ปรมาย จ ปชาย ชน ปเชต ขนตโก. ผมขนต ชอวาทาตามคาสอนของพระศาสดา, และผมขนต ชอวาบชาพระชนเจาดวยบชาอนยง. ส. ม. ๒๒๒ ๒๙. สลสมาธคณาน ขนต ปธานการณ สพเพป กสสา ธมมา ขนตยาเยว วฑฒนต เต. ขนตเปนประธาน เปนเหต แหงคณคอศลและสมาธ, กศล- ธรรมทงปวงยอมเจรญ เพราะขนตเทานน. ส. ม. ๒๒๒. ๖. จตตวรรค คอ หมวดจต ๓๐. อนวฏ ตจตตสส สทธมม อวชานโต ปรปลวปสาทสส ปา น ปรปรต. เมอมจตไมมนคง ไมรพระสทธรรม มความเลอมใสเลอนลอย ปญญายอมไมบรบรณ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๐.


๓๑. อปปมาณ หต จตต ปรปณณ สภาวต ย ปมาณ กต กมม น ต ตตราวสสสต. จตเกอกลทอบรมบรบรณดแลว เปนจตหาประมาณมได, กรรม ใดททาแลวพอประมาณ กรรมนนจกไมเหลอในจตนน. (อรกโพธสตต) ข. ชา. ทก. ๒๗/๕๙. ๓๒. อานาปานสสต ยสส อปรปณณา อภาวตา กาโยป อชโต โหต จตตมป โหต อชต. สตกาหนดลมหายใจเขาออก อนผใดไมอบรมใหบรบรณ, ทง กายทงจตของผนนกหวนไหว. (สารปตต) ข. ปฏ. ๓๑/๒๕๐. ๓๓. อานาปานสสต ยสส ปรปณณา สภาวตา กาโยป อนชโต โหต จตตมป โหต อนชต. สตกาหนดลมหายใจเขาออก อนผใดอบรมบรบรณดแลว, ทง กายทงจตของผนนกไมหวนไหว. (สารปตต) ข. ปฏ. ๓๑/๒๕๐.


๓๔. ทโส ทส ยนต กยรา เวร วา ปน เวรน มจฉาปณหต จตต ปาปโย น ตโต กเร. โจรกบโจรหรอไพรกบไพร พงทาความพนาศใหแกกน, สวน จตทตงไวผด พงทาเขาใหเสยหายยงกวานน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๐. ๓๕. ทรงคม เอกจร อสรร คหาสย เย จตต สเมสสนต โมกขนต มารพนธนา. ผใดจกสารวมจตทไปไกล เทยวไปดวงเดยว ไมมรปราง มถา (คอกาย) เปนทอาศย, ผนนจกพนจากเครองผของมารได. ใหตรงได เหมอนชางศรทาลกศรใหตรงไดฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๙,๒๐. ๓๖. น ต มาตา ปตา กยรา อเ วาปจ าตกา สมมาปณหต จตต เสยยโส น ตโต กเร. มารดาบดาหรอญาตเหลาอน ไมพงทาเหตนนใหได, สวนจต ทตงไวดแลว พงทาเขาใหดกวานน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๐.


๓๗. ผนทน จปล จตต ทรกข ทนนวารย อช กโรต เมธาว อสกาโรว เตชน. คนมปญญาทาจตทดนรน กวดแกวง รกษายาก หามยาก ใหตรงได เหมอนชางศรทาลกศรใหตรงไดฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๓๘. ยถา อคาร ทจฉนน วฏ สมตวชฌต เอว อภาวต จตต ราโค สมตวชฌต. ฝนยอมรวรดเรอนทมงไมดฉนใด, ราคะยอมรวรดจตทไมได อบรมฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๖. ๓๙. โย จ สททปปรตตาส วเน วาตมโต ยถา ลหจตโตต ต อาห นาสส สมปชชเต วต. ผใด มกหวาดสะดงตอเสยง เหมอนเนอทรายในปา, ทานเรยก ผนนวามจตเบา, พรตของเขายอมไมสาเรจ. (อตรภกข) ส. ส. ๑๕/๒๙๖.


๔๐. วารโชว ถเล ขตโต โอกโมกตอพกโต ปรผนทตท จตต มารเธยย ปหาตเว. จตนถกยกขนจากอาลยคอกามคณ เพอละทตงแหงมาร ยอม ดนรน เหมอนปลาถกจบขนจากนาโยนไปบนบกฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๔๑. สาย วปรเยสา จตตนเต ปรฑยหต นมตต ปรวชเชห สภ ราคปสหต. จตของทานยอมเดอดรอน เพราะเขาใจผด, ทานจงเวนเครอง หมายทสวยงามประกอบดวยความรก. (อานนท) ส. ส. ๑๕/๒๗๗. ๔๒. เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมรต เอว นนทาปสสาส น สมชนต ปณฑตา. ภเขาหนแทงทบ ไมสนสะเทอนเพราะลมฉนใด, บณฑตยอมไม หวนไหวในนนทาและสรรเสรญฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๕.


๗. ทานวรรค คอ หมวดทาน ๔๒. อคคสม ทาน ททต อคค ป ปวฑฒต อคค อาย จ วณโณ จ ยโส กตต สข พล. เมอใหทานในวตถอนเลศ บญอนเลศ อาย วรรณะ ยศ เกยรต สข และกาลงอนเลศ กเจรญ. (พทธ) ข. อต. ๒๕/๒๙๙. ๔๔. อคคทาย วรทาย เสฏทาย จ โย นโร ทฆาย ยสวา โหต ยตถ ยตถปปชชต. ผใหสงทเลศ ใหสงทด ใหสงทประเสรฐ ยอมเปนผมอายยน มยศในภพทตนเกด. (พทธ) อง ปจก. ๒๒/๕๖. ๔๕. นหเรเถว ทาเนน ทนน โหต สนพภต ทนน สขผล โหต นาทนน โหต ต ตถา. พงนา (สมบต) ออกดวยการให, วตถทใหแลวยอมเปนอน นาออกดแลว, วตถทใหแลวยอมมสขเปนผล, สวนวตถทยงไมไดให กไมเปนอยางนน. (เทวดา) ส. ส. ๑๕/๔๓.


๔๖. ปพเพ ทานาทก ทตวา อทาน ลภต สข มเลว สจต โหต อคเค จ ผลทายก. ใหทานเปนตนกอน จงไดสขบดน เหมอนรดนาทโคนใหผล ทปลาย. สททสารตถชาลน. ๔๗. ยถา วารวหา ปรา ปรปเรนต สาคร เอวเมว อโต ทนน เปตาน อปกปปต. หวงนาทเตม ยอมยงสาครใหเตมไดฉนใด, ทานทใหแตโลกน ยอมสาเรจแกผละไปแลวฉนนน. (พทธ) ข. ข. ๒๕/๑๐. ๔๘. โส จ สพพทโท โหต โย ททาต อปสสย อมตนทโท จ โส โหต โย ธมมมนสาสต. ผใดใหทพกอาศย ผนนชอวาใหสงทงปวง, ผใดสอนธรรม ผนนชอวาใหอมตะ. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๔๔.


๘. ธมมวรรค คอ หมวดธรรม ๔๙. อธมม ปฏปนนสส โย ธมมมนสาสต ตสส เจ วจน กยรา น โส คจเฉยย ทคคต. ผใดสอนธรรมแกคนปฏบตไมถก ถาเขาทาตามคาของผนน จะไมไปสทคต. (พทธ) ข. ชา สฏ . ๒๘/๓๙. ๕๐. อปารมภจตโต ทมเมโธ สณาต ชนสาสน อารกา โหต สทธมมา นภโส ปว ยถา. ผมปญญาทราม มจตใจกระดาง ถงฟงคาสอนของพระชนเจา กยงหางไกลจากพระสทธรรม เหมอนดนกบฟา. (ยสทตตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๒๓. ๕๑. ขตตยา พราหมณา เวสสา สททา จณฑาลปกกสา อธ ธมม จรตวาน ภวนต ตทเว สมา. กษตรย พราหมณ แพทย ศทร จณฑาล และคนงานชนตา ประพฤตธรรมในโลกนแลว ยอมเปนผเสมอกนในสวรรคชนไตรทพย.


๕๒. ตณหาทตโย ปรโส ทฆมทธาน สสร อตถมภาวถาภาว สสาร นาตวตตต. คนมตณหาเปนเพอน ทองเทยวอยชานาน ไมลวงพนสงสาร ทกลบกลอกไปได. (ปจเจกพทธ) ข. จ. ๓๐/๓๒๐. ๕๓. นภจ ทเร เปว จ ทเร ปาร สมททสส ตทาห ทเร ตโต หเว ทรตร วทนต สตจ ธมโม อสตจ ราช. เขากลาววา ฟากบดนไกลกน และฝงทะเลกไกลกน แตธรรม ของสตบรษกบของอสตบรษไกลกนยงกวานน. (พราหมณ) ข. ชา. อสต. ๒๘/๑๔๓. ๕๔. นกกหา นลลปา ธรา อถทธา สสมาหตา เต เว ธมเม วรหนต สมมาสมพทธเทสเต. ผไมคดโกง ไมพดเพอ มปรชา ไมหยง มใจมนคงนนแล ยอมงดงามในธรรมทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว. (พทธ) อง. จตกก. ๒๑/๓๔. ข. มหา. ๒๙/๑๕๑.


๕๕. ปฏโสตคาม นปณ คมภร ทททส อณ ราครตตา น ทกขนต ตโมกขนเธน อาวตา. ผถกราคะยอม ถกกองมด (อวชชา) หอหมแลว ยอมไมเหน ธรรมสาหรบฝนใจอนละเอยดลออ ลกซง ซงเหนไดยาก. (พทธ) ท. มหา. ๑๐/๔๑. ๕๖. ยทา จ พทธา โลกสม อปปชชนต ปภงกรา เต อม ธมม ปกาเสนต ทกขปสมคามน. เมอพระพทธเจา ผทาความสวางเกดขนในโลก, พระองคยอม ประกาศธรรมสาหรบดบทกขน. (สารปตต) ข. ปฏ. ๓๑/๔๑๘. ๕๗. ยสส สพรหมจารส คารโว นปลพภต อารกา โหต สทธมมา นภ ปวยา ยถา. ผใดไมมความเคารพในเพอนพรหมจาร, ผนนยอมหางจาก พระสทธรรม เหมอนฟากบดนฉะนน. (ภคเถร) ข. เถร ๒๖/๓๑๑.


๕๘. เย จ โข สมมทกขาเต ธมเม ธมมานวตตโน เต ชนา ปารเมสสนต มจจเธยย สทตตร. ชนเหลาใดประพฤตธรรม ในธรรมทพระพทธเจากลาวดแลว, ชนเหลานน จกขามแดนมฤตยทขามไดยาก. (พทธ) ข. ธ ๒๕/๒๖. ๕๙. โย อจเฉ ทพพโภคจ ทพพมาย ยส สข ปาปาน ปรวชเชตวา ตวธ ธมมมาจเร. ผใด ปรารถนาโภคทรพย อาย ยศ สข อนเปนทพย, ผนน พงงดเวนบาปทงหลาย แลวประพฤตสจรตธรรม ๓ อยาง. (ราชธดา) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๐๖. ๖๐. โย จ อปปมป สตวาน ธมม กาเยน ปสสต ส เว ธมมธโร โหต โย ธมม นปปมชชต. ผใดฟงธรรมแมนอย ยอมเหนธรรมดวยกาย ผใดไมประมาท ธรรม ผนนแล ชอวาผทรงธรรม. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๔๙.


๖๑. โยนโส วจเน ธมม ปายตถ วปสสต ปชโชตสเสว นพพาน วโมกโข โหต เจตโส. ควรเลอกเฟนธรรมโดยแยบคาย, จะเหนอรรถแจมแจงไดดวย ปญญา, ความหลดพนแหงใจยอมม เหมอนไฟดบ. (พทธ) อง. สตตก. ๒๓/๔. ๙. ปกณณกวรรค คอ หมวดเบดเตลด ๖๒. อกโกจฉ ม อวธ ม อชน ม อหาส เม เย จ ต อปนยหนต เวร เตส น สมมต. ผใด ผกอาฆาตวา เขาไดดาเรา ไดฆาเรา ไดชนะเรา ไดลก ของของเรา ดงน เวรของผนนยอมไมระงบ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๕. ๖๓. อกโกจฉ ม อวธ ม อชน ม อหาส เม เย จ ต นปนยหนต เวร เตสปสมมต. ผใดผกอาฆาตวา เขาไดดาเรา เขาไดฆาเรา ไดชนะเรา ไดลก ไดลกของของเรา ดงน เวรของผนนยอมระงบ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๕.


๖๔. อจจ ยถา วาตเวเคน ขตต อตถ ปเลต น อเปต สงข เอว มน นามกายา วมตโต อตถ ปเลต น อเปต สงข. เปลวไฟทถกกาลงลมพดดบวบไป ยอมกาหนดนบไมไดฉนใด, ผรพนไปแลวจากนามกาย ดบวบไป ยอมกาหนดนบไมไดฉนนน. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๓๙. ข. จ. ๓๐/๑๓๖. ๖๕. อนทรยาน มนสสาน หตาย อหตาย จ อรกขตาน อหตาย รกขตาน หตาย จ. อนทรยของมนษยมอยเพอประโยชน และมใชประโยชน คอ ทไมรกษา ไมเปนประโยชน, ทรกษา จงเปนประโยชน. (ปาราสรยเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๗๒. ๖๖. ตสมา ห ปณฑโต โปโส สมปสส อตถมตตโน โลภสส น วส คจเฉ หเนยย ทสก มน. ผเปนบณฑต เมอเลงเหนประโยชนตน ไมพงลอานาจของ โลภะ พงกาจดนาใจทละโมภเสย. (พทธ) ข. ชา. ปกณณก. ๒๗/๓๙๖.


๖๗. นกขตต ปฏมาเนนต อตดถ พาล อปจจคา อตโถ อตถสส นกขตต ก กรสสนต ตารกา. ประโยชนไดลวงเลยคนเขลาผมวถอฤกษอย, ประโยชนเปนฤกษ ของประโยชน ดวงดาวจกทาอะไรได. (โพธสตต) ข. ชา. เอก. ๒๗/๑๖. ๖๘. น สาธ พลวา พาโล สาหส วนทเต ธน กนทนตเมต ทมเมธ กฑฒนต นรย ภส. คนเขลา มกาลง หาทรพยอยางผลนผลน ไมด, นายนรยบาล ยอมฉดคนโงมปญญาทรามผคราครวญอยนน ไปสนรกอนรายกาจ. (มโหสถโพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๒๕. ๖๙. ปจ กามคณา โลเก มโนฉฏา ปเวทตา เอตถ ฉนท วราชตวา เอว ทกขา ปมจจต. กามคณ ๕ ในโลก มใจเปนท ๖ อนทานชแจงไวแลว, บคคล คลายความพอใจในกามคณนแลว ยอมพนจากทกขไดอยางน. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๒๓.


๗๐. ปรทกขปธาเนน โย อตตโน สขมจฉต เวรสสคคสสฏโ เวรา โส น ปรมจจต. ผใด ตองการสขเพอตน ดวยการกอทกขแกผอน, ผนน ชอวา พวพนไปดวยเวร ยอมไมพนจากเวร. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๓. ๗๑. ปรตต ทารมารยห ยถา สเท มหณณเว เอว กสตมาคมม สาธชวป สหต. คนเกาะไมฟนเลก ๆ พงจมลงในทะเลฉนใด คนมงมอาศยความ เกยจครานกลมจมฉนนน. (วมลเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๐๙. ๗๒. พล จนโท พล สรโย พล สมณพราหมณา พล เวลา สมททสส พลาตพลมตถโย. พระจนทร พระอาทตย สมณพราหมณ และฝงทะเล ตางก มกาลง, แตสตรมกาลงยงกวากาลง (เหลานน). (มหาชนก) ข. ชา. นวก. ๒๗/๒๖๑.


๗๓. พหน วต อตถาย อปปชชนต ตถาคตา อตถน ปรสานจ เย เต สาสนการกา. พระตถาคตเจายอมเกดขน เพอประโยชนแกคนหมมาก คอ สตรและบรษผทาตามคาสอน. (วงคสเถร) ข. เถร. ๒๖/๔๓๗. ๗๔. ยตถ โปส น ชานนต ชาตยา วนเยน วา น ตตถ มาน กยราถ วส อาตเก ชเน. ในทใด ยงไมรจกคนโดยกาเนดหรอโดยขนบประเพณ เมออย ในทนน หมคนทยงไมรจกกน ไมควรทาความถอตว. (มหาทททรโพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๓๑. ๗๕. เย จ กาหนต โอวาท นรา พทเธน เทสต โสตถ ปร คมสสนต วลาเหเนว วาณชา. คนใด จดทาตามโอวาททผรแสดงแลว คนนนจกถงฝงทสวสด เหมอนพอคาถงฝงทสวสดเพราะมาวลาหก. (พทธ) ข. ชา. ทก. ๒๗/๗๑.


๗๖. เย วฑฒมปจายนต นรา ธมมสส โกวทา ทฏเ ธมเม จ ปาสสา สมปราโย จ สคคต. คนรจกขนบธรรมเนยม ยอมยาเกรงผเฒาผแก ในชาตนกมผ สรรเสรญ ชาตหนากไปด. (พทธ) ข. ชา เอก. ๒๗/๑๒. ๗๗. รปา สททา คนธา รสา ผสสา ธมมา จ เกวลา เอต โลกามส โฆร เอตถ โลโก วมจฉโต. รป เสยง กลน รส ผสสะ และธรรมารมณนน ลวนเปน โลกามสอนรายกาจ, สตวโลกหมกมนอยในอารมณเหลาน. (พทธ) ส ส. ๑๕/๑๖๖. ๗๘. วเทสวาส วสโต ชาตเวทสเมนป ขมตพพ สปเน อป ทาสสส ตชชต. แมมปญญารงโรจนอยางไฟ เมอยในตางประเทศกควรอดทน คาขเขญแมของทาส. (มหาทททรโพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๓๑.


๑๐. ปญญาวรรค คอ หมวดปญญา ๗๙. อปปสสตาย ปรโส พลวทโทว ชรต มสาน ตสส วฑฒนต ปา ตสส น วฑฒต. คนผสดบนอยน ยอมแกไป เหมอนววแก อวนแตเนอ แต ปญญาไมเจรญ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๕. ๘๐. ชวเตวาป สปปโ อป วตตปรกขยา ปาย จ อลาเกน วตตวาป น ชวต. ถงสนทรพย ผมปญญากเปนอยได, แตอบปญญาแมมทรพย กเปนอยไมได. (มหากปปนเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๐. ๘๑. ปวา พทธสมปนโน วธานวธโกวโท กาล สมย จ ส ราชวสต วเส. ผมปญญา ถงพรอมดวยความร ฉลาดในวธจดการงาน รกาลและรสมย เขาพงอยในราชการได. (พทธ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๙.


๘๒. ปา ห เสฏา กสลา วทนต นกขตตราชารว ตารกาน ค สล สร จาป สตจ ธมโม อนวายกา ปวโต ภวนต. คนฉลาดกลาววา ปญญาประเสรฐ เหมอนพระจนทรประเสรฐ กวาดาวทงหลาย แมศลสรและธรรมของสตบรษยอมไปตามผม ปญญา. (สภงคโพธสตต) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๑. ๘๓. มตตาสขปรจจาคา ปสเส เจ วปล สข จเช มตตาสข ธโร สมปสส วปล สข. ถาพงเหนสขอนไพบลย เพราะยอมเสยสละสขสวนนอย ผม ปญญาเลงเหนสขอนไพบลย กควรสละสขสวนนอยเสย. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๓. ๘๔. ยส ลทธาน ทมเมโธ อนตถ จรต อตตโน อตตโน จ ปเรสจ หสาย ปฏปชชต. คนมปญญาทราม ไดยศแลวยอมประพฤตสงทไมเปนประโยชน แกตน ยอมปฏบตเพอเบยดเบยนทงตนและผอน. (หตถาจรย) ข. ชา. เอก. ๒๗/๔๐.


๘๕. ยาวเทว อนตถาย ตต พาลสส ชายต หนต พาลสส สกกส มทธ อสส วปาตย. ความรเกดแกคนพาล กเพยงเพอความฉบหาย, มนทาสมอง ของเขาใหเขว, ยอมฆาสวนทขาวของคนพาลเสย. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๔. ๘๖. โย จ วสสสต ชเว ทปปโ อสมาหโต เอกาห ชวต เสยโย ปวนตสส ฌายโน. ผใดมปญญาทราม มใจไมมนคง พงเปนอยตงรอยป, สวนผม ปญญาเพงพนจ มชวตอยเพยงวนเดยว ดกวา. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๑๑. ปมาทวรรค คอ หมวดประมาท ๘๗. พหมป เจ สหต ภาสมาโน น ตกกโร โหต นโร ปมตโต โคโปว คาโว คณย ปเรส น ภาควา สามสส โหต. หากกลาวพทธพจนไดมาก แตเปนคนประมาท ไมทาตาม พทธพจนนน กไมมสวนแหงสามญญผล เหมอนคนเลยงโค คอยนบ โคใหผอนฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๗.


๘๘. ยห กจจ ตทปวทธ อกจจ ปน กยรต อนนฬาน ปมตตาน เตส วฑฒนต อาสวา. คนทอดทงกจทควรทา ไปทากจทไมควรทา เมอเขาถอตว มวประมาท อาสวะยอมเจรญ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๔. ๘๙. โย จ ปพเพ ปมชชตวา ปจฉา โส นปปมชชต โสม โลก ปภาเสต อพภา มตโต ว จนทมา. เมอกอนประมาท ภายหลงไมประมาท เขาชอวายงโลกนให สวาง เหมอนพระจนทรพนจากเมฆหมอกฉะนน. (องคลมาลเถร) ม. ม. ๑๓/๔๘๖. ๑๒. ปาปวรรค คอ หมวดบาป ๙๐. อธ โสจต เปจจ โสจต ปาปการ อภยตถ โสจต โส โสจต โส วหต ทสวา กมมกลฏมตตโน. ผทาบาป ยอมเศราโศกในโลกน ละไปแลวกเศราโศก ชอวา เศราโศกในโลกทงสอง, เขาเหนกรรมอนเศราหมองของตน จง เศราโศกและเดอดรอน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๗.


๙๑. อทพนทนปาเตน อทกมโภป ปรต อาปรต พาโล ปาปสส โถก โถกป อาจน. แมหมอนายงเตมดวยหยาดนาฉนใด, คนเขลาสงสมบาปแมทละ นอย ๆ กเตมดวยบาปฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๑. ๙๒. เอก ธมม อดตสส มสาวาทสส ชนตโน วตณณปรโลกสส นตถ ปาป อการย. คนพดเทจ ลวงสตยธรรมเสยอยางหนง ไมคานงถงโลกหนา จะไมพงทาบาปเปนอนไมม. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๘. ๙๓. น ห ปาป กต กมม สชชขรว มจจต ฑหนต พาลมนเวต ภสมาจฉนโนว ปาวโก. บาปกรรมททาแลวยอมไมเปลยนแปลง เหมอนนมสดทรดใน วนนน, บาปยอมตามเผาคนเขลา เหมอนไฟทเถากลบไว. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๔.


๙๔. ปาณมห เจ วโณ นาสส หเรยย ปาณนา วส นาพพณ วสมนเวต นตถ ปาป อกพพโต. ถาฝามอไมมแผล กพงนายาพษไปดวยฝามอได ยาพษซมเขา ฝามอไมมแผลไมไดฉนใด, บาปยอมไมมแกผไมทาฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๑. ๙๕. โย จ สเมต ปาปาน อณถลาน สพพโส สมตตตา ห ปาปาน สมโณต ปวจจต. ผใดระงบบาปนอยใหญไดโดยประการทงปวง ทานเรยกผนน วาสมณะ เพราะเปนผระงบบาปทงหลายได. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๐. ๙๖. วาณโชว ภย มคค อปปสตโถ มหาทธโน วส ชวตกาโมว ปาปาน ปรวชชเย. ควรงดเวนบาปเสย เหมอนพอคามพวกนอย มทรพยมาก เวนหนทางทมภย และเหมอนผรกชวต เวนยาพษเสย ฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๑.


๑๓. ปคคลวรรค คอ หมวดบคคล ๙๗. อจจย เทสยนตน โย เจ น ปฏคณหต โกปนตโร โทสคร ส เวร ปฏมจจต. เมอเขาขอโทษ ถาผใดมความขนเคอง โกรธจด ไมยอมรบ ผนนชอวาหมกเวรไว. (เทวดา) ส. ส. ๑๕/๓๔. ๙๘. อปปกา เต มนสเสส เย ชนา ปารคามโน อถาย อตรา ปชา ตรเมวานธาวต. ในหมมนษย คนทถงฝง (นพพาน) มนอย, สวนประชา นอกน วงอยตามชายฝง. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๖. ๙๙. อสภาย จตต ภาเวห เอกคค สสมาหต สต กายคตา ตยตถ นพพทาพหโล ภว. จงอบรมจตใหแนวแนมนคง ดวยอสภสญญา จงมสตไปในกาย จงมความเบอหนายมาก (ในสงขารทงปวง). (วงคสเถร) ส. ส. ๑๕/๒๗๗.


๑๐๐. อหสกา เย มนโย นจจ กาเยน สวตา เต ยนต อจจต าน ยตถ คนตวา น โสจเร. มนเหลาใด เปนผไมเบยดเบยน สารวมทางกายเปนนตย มน เหลานน ยอมไปสสถานไมจต ทไปแลวไมตองเศราโศก. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๔๕. ๑๐๑. เอว กจฉาภโต โปโส ปต อปรจารโก ปตร มจฉา จรตวาน นรย โส อปปชชต. ผท (มารดา) บดาเลยงมาโดยยากอยางน ไมบารง (มารดา) บดา ประพฤตผดใน (มารดา) บดา ยอมเขาถงนรก. (โสณโพธสตต) ข. ชา. สคตต. ๒๘/๖๖. ๑๐๒. เอว พทธ สรนตาน ธมม สงฆจ ภกขโว ภย วา ฉมภตตต วา โลมหโส น เหสสต. ภกษทงหลาย ! เมอบคคลระลกถงพระพทธ พระธรรม และ พระสงฆ อยอยางน ความกลา ความครนคราม ขนพองสยองเกลา จกไมม. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๓๒๓.


๑๐๓. เอว มนทสส โปสสส พาลสส อวชานโต สารมภา ชายเต โกโธ โสป เตเนว ฑยหต. ความโกรธเกดขนแกคนโงเขลาไมรแจง เพราะความแขงด เขา ยอมถกความโกรธนนแลเผา. (โพธสตต) ข. ชา. ทสก. ๒๗/๒๘๐. ๑๐๔. โอโนทโร โย สหเต ชฆจน ทานโต ตปสส มตปานโภชโน อาหารเหต น กโรต ปาป ต เว นร สมณมาห โลเก. คนใดมทองพรอง ยอมทนความหวได ผฝกตนมความเพยร กนดมพอประมาณ ไมทาบาปเพราะอาหาร ทานเรยกคนนนแล วา สมณะในโลก. ข. ชา. ทสก. ๒๗/๒๗๔. ๑๐๕. กาเม คทธา กามรตา กาเมส อธมจฉตา นรา ปาปาน กตวาน อปปชชนต ทคคต. นรชนผกาหนดในกาม ยนดในกาม หมกมนในกาม ทาบาป ทงหลาย ยอมเขาถงทคต. (ปจเจกพทธ) ข. ชา สฏ . ๒๘/๓๓.


๑๐๖. คาเม วา ยทวารเ นนเน วา ยทวา ถเล ยตถ อรหนโต วหรนต ต ภมรามเณยยก. พระอรหนตทงหลาย อยในทใด คอบานกตาม ปากตาม ทลมกตาม ทดอนกตาม ทนนยอมเปนภมนารนรมย. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๘. ๑๐๗. โจทตา เทวทเตห เย ปมชชนต มาณวา เต ทฆรตต โสจนต หนกายปคา นรา. คนเหลาใด อนเทวทตตกเตอนแลว ยงประมาทอย, คนเหลานน เขาถงกายอนเลว ยอมเศราโศกสนกาลนาน. (พทธ) ม. อป. ๑๔/๓๔๖. ๑๐๘. โจโร ยถา สนธมเข คหโต สกมมนา หต ปาปธมโม เอว ปชา เปจจ ปรมห โลเก สกมมนา หต ปาปธมโม. โจรผมความชว ถกเขาจบไดซงหนา ยอมเดอดรอนเพราะกรรม ของตนฉนใด ประชาผมความชว ละไปแลว ยอมเดอดรอน เพราะกรรมของตนในโลกหนาฉนนน. (รฏปาลเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๗๙.


๑๐๙. ชาตถทโธ ธนถทโธ โคตตถทโธ จ โย นโร สาต อตมเต ต ปราภวโต มข. คนใด หยงเพราะชาต หยงเพราะทรพย หยงเพราะสกล ยอม ดหมนญาตของตน ขอนนเปนเหตแหงความเสอมของคนนน. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๔๗. ๑๑๐. ต พรม อปสนโตต กาเมส อนเปกขน คนถา ตสส น วชชนต อตาร โส วสตตก. เราเรยกผไมเยอใยในกามทงหลายนนวาผสงบ, เครองรอยรด ของเขาไมม เขาจงขามตณหาวาวนไปได. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๐๑. ข. มหา. ๒๙/๒๙๕,๒๙๗. ๑๑๑. เตชวาป ห นโร วจกขโณ สกกโต พหชนสส ปชโต นารน วสงคโต น ภาสต ราหนา อปหโตว จนทมา. ถงเปนคนมเดช มปญญาเฉยบแหลม อนคนเปนอนมากสกการบชา อยในอานาจของสตรเสยแลว ยอมไมรงเรอง เหมอนพระจนทรถก พระราหบงฉะนน. (พทธ) ข. ชา อสต. ๒๘/๑๒๗.


๑๑๒. ทเร สนโต ปกาเสนต หมวนโตว ปพพโต อสนเตตถ น ทสสนต รตตขตตา ยถา สรา. สตบรษยอมปรากฏไดในทไกล เหมอนภเขาหมพานต อสตบรษ ถงนงอยในทนกไมปรากฏ เหมอนลกศรทยงไปกลางคน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๕. ๑๑๓. ธโร โภเค อธคมเม สงคณหาต จ าตเก เตน โส กตต ปปโปต เปจจ สคเค ปโมทต. ผมปรชาไดโภคะแลว ยอมสงเคราะหหมญาต, เพราะการ สงเคราะหนน เขายอมไดเกยรต ละไปแลว ยอมบนเทงในสวรรค. (โพธสตต) ข. ชา. ฉกก. ๒๗/๒๐๕. ๑๑๔. น ปณฑตา อตตสขสส เหต ปาปาน กมมาน สมาจรนต ทกเขน ผฏา ขลตาป สนตา ฉนทา จ โทสา น ชหนต ธมม. บณฑต ยอมไมประพฤตกรรมชว เพราะเหตแหงสขเพอตน, สตบรษอนทกขถกตอง แมพลาดพลงไป กไมยอมละธรรม เพราะ ฉนทาคตและโทสาคต. (สรภงคโพธสตต) ชาตกฏกถา. ๗/๓๘๘.


๑๑๕. น เว อนตถกสเลน อตถจรยา สขาวหา หาเปต อตถ ทมเมโธ กป อารามโก ยถา. การบาเพญประโยชนโดยไมฉลาดในประโยชน กนาความสข มาใหไมไดเลย, ผมปญญาทรามยอมพราประโยชน ดจลงเฝาสวน ฉะนน. ๑๕.

๑๑๖. น ห สพเพส าเนส ปรโส โหต ปณฑโต อตถป ปณฑตา โหต ตตถ ตตถ วจกขณา. บรษจะเปนบณฑตในททงปวงกหาไม, แมสตรกเปนบณฑตม ปญญาเฉยบแหลมในทนน ๆ ไดเหมอนกน. (เทวดา) ข. ชา. อฏก. ๒๗/๒๔๑. ๑๑๗. นนทาย นปปเวเธยย น อณณเมยย ปสสโต ภกข โลก สห มจฉรเยน โกธ เปสณยจ ปนเทยย. ภกษไมควรหวนไหวเพราะนนทา ไดรบสรรเสรญ กไมควร เหมใจ พงบรรเทาความโลภกบความตระหน ความโกรธ และความ สอเสยดเสย. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๑๖. ข. มหา. ๒๙/๔๖๔,๔๖๖.


๑๑๘. ปณฑโต จ วยตโต จ วภาว จ วจกขโณ ขปป โมเจต อตตาน มา ภายตถาคมสสต. ผฉลาดเฉยบแหลม แสดงเหตและไมใชเหตไดแจมแจง และ คาดเหนผลประจกษ ยอมเปลองตน (จากทกข) ไดฉบพลน อยา กลวเลย เขาจกกลบมาได. (ราช) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๔๔. ๑๑๙. ปณฑโตต สมาโต เอกจรย อธฏ โต อถาป เมถเน ยตโต มนโทว ปรกสสต. ผตงใจประพฤตตนเปนคนโสด เขารกนวาเปนบณฑต, สวน คนโงฝกใฝในเมถน ยอมเศราหมอง. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๔๙๔. ข. มหา. ๒๙/๑๘๖. ๑๒๐. ปหาย ปจาวรณาน เจตโส อปกกเลเส พยปนชช สพเพ อนสสโต เฉตวา สเนหโทส เอโก จเร ขคควสาณกปโป. ผฉลาดและเครองกนจต ๕ ประการ กาจดอปกเลสทงหมด ตดรก และชงแลว อนตณหาและทฏฐอาศยไมได พงเทยวไปผเดยวเหมอน นอแรดฉะนน. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๓๘. ข. จ. ๓๐/๔๑๐.


๑๒๑. ปตตา มตถ ธนมตถ อต พาโล วหต อตตา ห อตตโน นตถ กโต ปตตา กโต ธน. คนเขลาคดวา เรามบตร เรามทรพย จงเดอดรอน, ทแทตน ของตนกไมม จะมบตร มทรพย มาแตทไหนเลา. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๓. ๑๒๒. พรหมาต มาตาปตโร ปพพาจรยาต วจจเร อาหเนยยา จ ปตตาน ปชาย อนกมปกา. มารดาบดา ทานวาเปนพรหม เปนบรพาจารย เปนทนบถอ ของบตร และเปนผอนเคราะหบตร. (โสณโพธสตต) ข. ชา. สตตต. ๒๗/๖๖. ๑๒๓. มธวา มต พาโล ยาว ปาป น ปจจต, ยทา จ ปจจต ปาป อถ ทกข นคจฉต. ตราบเทาทบาปยงไมใหผล คนเขลายงเขาใจวามรสหวาน, แต บาปใหผลเมอใด คนเขลายอมประสบทกขเมอนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๔.


๑๒๔. ย อสสกกา สงฆรนต อลกขกา พห ธน สปปวนโต อสปปา วา ลกขกา ตาน ภชเร. คนไมมโชค มศลปหรอไมมศลปกตาม ขวนขวายรวบรวม ทรพยใดไวไดเปนอนมาก สวนคนมโชคยอมบรโภคทรพยเหลานน. (พทธ) ข. ชา. ตก. ๒๗/๑๑๗. ๑๒๕. ย ย ชนปท ยาต นคเม ราชธานโย สพพตถ ปชโต โหต โย มตตาน น ทพภต. ผไมประทษรายมตร ไปสแวนแควน ตาบลหรอเมองหลวง ใด ๆ กตาม ยอมมผบชาในททงปวง. (เตมยโพธสตต) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๕๔. ๑๒๖. ยโต จ โหต ปาปจโฉ อหรโก อนาทโร ตโต ปาป ปสวต อปาย เตน คจฉต. คนปรารถนาลามก ไมละอาย ไมเออเฟอ เพราะเหตใด, เขา ยอมสรางบาปเพราะเหตนน เขาไปสอบาย เพราะเหตนน. (พทธ) ข. อต. ๒๕/๒๕๖.


๑๒๗. ยมหา ธมม วชาเนยย สมมาสมพทธเทสต สกกจจ น นมสเสยย อคคหตตว พราหมโณ. บคคลรแจงธรรม ทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว จาก ผใด พงนอบนอมผนนโดยเคารพ เหมอนพราหมณนบถอการบชาไฟ ฉะนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๖๘. ๑๒๘. ยสส ปาป กต กมม กสเลน ปถยต โสม โลก ปภาเสต อพภา มตโตว จนทมา. ผใดทากรรมชวแลว ละเสยไดดวยกรรมด, ผนนยอมยงโลกน ใหสวาง เหมอนพระจนทรพนจากเมฆหมอกฉะนน. (องคลมาล) ม. ม. ๑๒/๔๘๗. ๑๒๙. ยสส รกขสส ฉายาย นสเทยย สเยยย วา น ตสส สาข ภเชยย มตตทพโภ ห ปาปโก. บคคลนนหรอนอนทรมเงาตนไมใด ไมควรหกกงตนไมนน, เพราะผประทษรายมตร เปนคนเลวทราม. (โพธสตต) ข. ชา. มหา. ๒๘/๒๖.


๑๓๐. เย จ ธมมสส กสลา โปราณสส ทสปต จารตเตน จ สมปนนา น เต คจฉนต ทคคต. ชนเหลาใด ฉลาดในขนบธรรมเนยมโบราณ และประกอบดวย จารตประเพณด, ชนเหลานน ยอมไมไปสทคต. (โสณโพธสตต) ข. ชา. สตตต. ๒๘/๖๓. ๑๓๑. เย น กาหนต โอวาท นรา พทเธน เทสต พยสน เต คมสสนต รกขสหว วาณชา. ผใดจกไมทาตามโอวาททผรแสดงแลว, ผนนจกถงความยอยยบ เหมอนพอคาถงความยอยยบเพราะพวกโจรสลดฉะนน. (พทธ) ข. ชา. ทก. ๒๗/๗๑. ๑๓๒. โย จตตาน สมกกเส ปเร จ อวชานต นหโน เสน มาเนน ต ชา วสโล อต. ผใดยกยองตนและดหมนผอน, เปนคนเลวเพราะการถอตวเอง พงรผนนวาเปนคนเลว. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๕๑.


๑๓๓. โย จ สลจ ป จ สตจตตน ปสสต อภนนมตถ จรต อตตโน จ ปรสส จ. ผใดเหนศล ปญญา และสตะ ในตน. ผนนยอมประพฤต ประโยชนตนและผอนทง ๒ ฝาย. (โพธสตต) ข. ชา. สตตก. ๒๗/๒๒๑. ๑๓๔. โย จ เมตต ภาวยต อปปมาณ ปฏสสโต ตน สโยชนา โหนต ปสสโต อปธกขย. ผใดมสตเฉพาะหนา เจรญเมตตาไมมประมาณ, สงโยชน ของผเหนความสนแหงอปธนน ยอมเบาบาง. (พทธ) อง. อฏก. ๒๓/๑๕๒. ๑๓๕. โย ทนธกาเล ตรต ตรณเย จ ทนธเย อโยนโส สวธาเนน พาโล ทกข นคจฉต. ผใดยอมรบในกาลทควรชา และชาในกาลทควรรบ, ผนน เปนคนเขลา ยอมถงทกข เพราะการจดทาโดยไมแยบคาย. (สมภตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๑๓.


๑๓๖. โย ทนธกาเล ทนเธต ตรณเย จ ตารเย โยนโส สวธาเนน สข ปปโปต ปณฑโต. ผใดชาในกาลทควรชา และรบในกาลทควรรบ, ผนนเปนผ ฉลาด ยอมถงสข เพราะการจดทาโดยแยบคาย. (สมภตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๑๓. ๑๓๗. โย น หนต น ฆาเตต น ชนาต น ชาปเย เมตตโส สพพภตาน เวรนตสส น เกนจ. ผใดไมฆาเอง ไมใหผอนฆา ไมชนะเอง ไมใหผอนชนะ, ผนน ชอวามเมตตาตอสตวทงปวง และไมมเวรกบใคร ๆ. (พทธ) อง. อฏก. ๒๓/๑๕๒. ๑๓๘. โย มาตร ปตร วา มจโจ ธมเมน โปสต อเธว น ปสสนต เปจจ สคเค ปโมทต. ผใดเลยงมารดาบดาโดยธรรม บณฑตยอมสรรเสรญผนนใน โลกน, เขาละไปแลว ยอมบนเทงในสวรรค. (สวรณสามโพธสตต) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๙๖.


๑๓๙. โย เว กต กตเวท ธโร กลยาณมตโต ทฬหภตต จ โหต ทกขตสส สกกจจ กโรต กจจ ตถาวธ สปปรส วทนต. ผมปรชาใด เปนคนกตญกตเวท มกลยาณมตรสนทสนมกน และชวยทากจของมตรผตกยากโดยเตมใจ ทานเรยกคนอยางนนวา สตบรษ. (สรภงคโพธสตต) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๑. ๑๔๐. โย หเว อณมาทาย ภชมาโน ปลายต น ห เต อณมตถต ต ชา วสโล อต. ผใด กหนเขามากนมาใชแลวหลบหนไป ดวยปฏเสธวาหนของ ทานไมม พงรผนนวาเปนคนเลว. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๔๐. ๑๔๑. โย โหต พยตโต จ วสารโท จ พหสสโต ธมมธโร จ โหต ธมมสส โหต อนธมมจาร ส ตาทโส วจจต สงฆโสภโณ. ผใดเปนคนฉลาด แกลวกลา เปนผฟงมาก ทรงธรรม และ ประพฤตธรรมสมควรแกธรรม, คนเชนนนทานเรยกวา ยงหมใหงดงาม. (พทธ) อง. จตกก. ๒๑/๑๐.


๑๔๒. ราคจ โทสจ ปหา โมห สนทาลยตวาน สโยชนาน อสนตส ชวตสงขยมห เอโก จเร ขคควสาณกปโป. บณฑตละราคะ โทสะ และโมหะ ทาลายสงโยชนไดแลว ยอมไมหวาดเสยวในสนชวต. พงเทยวไปผเดยวเหมอนนอแรด ฉะนน. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๓๙. ข. จ. ๓๐/๔๒๖, ๔๒๗. ๑๔๓. สเจ อนทรยสมปนโน สนโต สนตปเท รโต ธาเรต อนตม เทห เชตวา มาร สวาหน. ถาเปนผมอนทรยสมบรณ สงบและยนดในทางสงบแลว จงชอ วาชนะมารพรอมทงพาหนะ ทรงไวซงกายอนมในทสด. (พทธ) ข. อต. ๒๕/๒๗๑. ๑๔๔. สเจ ภายถ ทกขสส สเจ โว ทกขมปปย มา กตถ ปาปก กมม อาว วา ยท วา รโห. ถาทานกลวทกข ถาทานไมรกทกข, กอยาทาบาปกรรมทงใน ทแจงทงในทลบ. (พทธ) ข. อ. ๒๕/๑๕๐.


๑๔๕. สพพา ทสา อนปรคมม เจตสา เนวชฌคา ปยตรมตตนา กวจ เอว ปโย ปถ อตตา ปเรส ตสมา น หเส ปร อตตกาโม. เราคดคนหาทกทศแลว กไมพบผอนซงเปนทรกยงกวาตน ในทไหน ๆ, ถงผอนกมตนเปนทรกมากอยางน เพราะฉะนน ผรกตน จงไมควรเบยดเบยนผอน. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๑๐๙. ๑๔๖. สลาภ นาตมเยย นาเส ปหยจเร อเส ปหย ภกข สมาธ นาธคจฉต. ไมพงดหมนลาภของตน ไมควรเทยวปรารถนาลาภของผอน ภกษปรารถนาลาภของผอน ยอมไมบรรลสมาธ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๖๕. ๑๔๗. สาตเยส อนสสาว อตมาเน จ โน ยโต สณโห จ ปฏภาณวา น สทโธ น วรชชต. ผไมระเรงไปในอารมณทชอบใจ ไมประกอบในความดหมน เปนผละเอยดเฉยบแหลม ยอมไมเชองาย ไมหนายแหนง. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๕๐๑. ข. มหา. ๒๙/๒๗๙,๒๘๔.


๑๔๘. สารตตา กามโภเคส คทธา กาเมส มจฉตา อตสาร น พชฌนต มจฉา ขปปว โอฑฑต. ผตดใจในการบรโภคกาม ยนดหมกมนในกามทงหลาย ยอม ไมรสกซงความถลาตว เหมอนปลาถลนเขาลอบทเขาดกไวไมรสกตว ฉะนน. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๑๐๘. ๑๔๙. สปเนน ยถาป สงคต ปฏพทโธ ปรโส น ปสสต เอวมป ปยายต ชน เปต กาลกต น ปสสต. คนผตนขนแลว ยอมไมเหนอารมณอนประจวบดวยความฝน ฉนใด, คนผอยยอมไมเหนชนอนตนรกทากาละลวงไปฉนนน. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๔๙๒. ข. มหา. ๒๙/๑๕๑,๑๕๒. ๑๕๐. เสห ทาเรห อสนตฏโ เวสยาส ปทสสต ทสสต ปรทาเรส ต ปราภวโต มข. ผไมสนโดษดวยภรยาของตน ยอมซกซนในหญงแพศยา และ ประทษรายในภรยาของคนอน, นนเปนเหตแหงความเสอม. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๔๘.


๑๔. ปญญวรรค คอ หมวดบญ ๑๕๑. อธ นนทต เปจจ นนทต กตปโ อภยตถ นนทต ป เม กตนต นนทต ภยโย นนทต สคต คโต. ผทาบญแลว ยอมยนดในโลกน ตายแลว ยอมยนด ชอวา ยอมยนดในโลกทงสอง. เขายอมยนดวาเราทาบญไวแลว ไปสสคต ยอมยนดยงขน (พทธ) ข. ธ. ๒/๑๗. ๑๕๒. อธ โมทต เปจจ โมทต กตปโ อภยตถ โมทต โส โมทต โส ปโมทต ทสวา กมมวสทธมตตโน. ผทาบญแลว ยอมบนเทงในโลกน ละไปแลว ยอมบนเทง ชอวายอมบนเทงในโลกทงสอง, เขาเหนความบรสทธแหงกรรมของ ตนแลว ยอมบนเทงปราโมทย. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๑๗. ๑๕๓. ปเจ ปรโส กยรา กยราเถน ปนปปน ตมห ฉนท กยราถ สโข ปสส อจจโย. ถาบรษจะพงทาบญ ควรทาบญนนบอย ๆ ควรทาความพอใจ ในบญนน การสงสมบญนาความสขมาให. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๐.


๑๕๔. มาวมเถ ปสส น มตต อาคมสสต อทพนทนปาเตน อทกมโภป ปรต อาปรต ธโร ปสส โถก โถกป อาจน. ไมควรดหมนตอบญวา มประมาณนอย จดไมมาถง, แม หมอนายอมเตมไดดวยหยาดนาทตก ฉนใด, ผมปญญาสงสมบญ แมทละนอย ๆ ยอมเตมไดดวยบญ ฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๑. ๑๕๕. สหาโย อตถชาตสส โหต มตต ปนปปน สย กตาน ปาน ต มตต สมปรายก. สหายเปนมตรของคนผมความตองการเกดขนบอย ๆ, บญ ทงหลายทตนทาเอง บญนนจะเปนมตรในสมปรายภพ. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๕๑. ๑๕. มจจวรรค คอ หมวดความตาย ๑๕๖. อจจยนต อโหรตตา ชวต อปรชฌต อาย ขวต มจจาน กนนทนว โอทก. วนคนยอมลวงไป ชวตยอมหมดเขาไป อายของสตวยอม สนไป เหมอนนาแหงแมนานอย ๆ ฉะนน. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๑๕๙. ข. มหา. ๒๙/๑๔๔.


๑๕๗. อปปมาย มนสสาน หเฬยย น สโปรโส จเรยยาทตตสโสว นตถ มจจสส นาคโม. อายของมนษยมนอย คนดพงดถกอายนนเสย พงประพฤตดจ คนทศรษะถกไฟไหม มฤตยจะไมมาถงยอมไมม. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๑๕๘. ข. มหา. ๑๙/๑๔๓. ๑๕๘. ทหรา จ มหนตา จ เย พาลา เย จ ปณฑตา สพเพ มจจวส ยนต สพเพ มจจปรายนา. ทงเดก ทงผใหญ ทงเขลา ทงฉลาด ลวนไปสอานาจแหง ความตาย ลวนมความตายเปนเบองหนา. (พทธ) นย- ท. มหา. ๑๐/๑๔๑. ข. ส. ๒๕/๔๔๘. ๑๕๙. น อนตลกเข น สมททมชเฌ น ปพพตาน ววร ปวส น วชชต โส ชคตปปเทโส ยตรฏ ต นปปสเหยย มจจ. จะอยในอากาศ อยกลางสมทร เขาไปสหลบเขา กไมพนจาก มฤตยได ประเทศคอดนแดนทมฤตยจะไมรกรานผอย ไมม. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๒.


๑๖๐. ปปผาน เหว ปจนนต พยาสตตมนส นร อตตต เยว กาเมส อนตโก กรเต วส. ความตายยอมทาคนเกบดอกไม (กามคณ) มใจของในอารมณ ตาง ๆ ไมอมในกาม ไวในอานาจ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๑. ๑๖๑. ยถา ทณเฑน โคปาโล คาโว ปาเชต โคจร เอว ชรา จ มจจ จ อาย ปาเชนต ปาณน. ผเลยงโค ยอมตองฝงโคไปสทหากนดวยพลองฉนใด, ความแก และความตาย ยอมตอนอายของสตวมชวตไปฉนนน. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๓. ๑๖๒. ยถาป กมภการสส กตา มตตกภาชนา สพเพ เภทปรยนตา เอว มจจาน ชวต. ภาชนะดนทชางหมอทาแลว ลวนมความแตกเปนทสด ฉนใด, ชวตของสตวทงหลาย กฉนนน. (พทธ) นย-ท. มหา. ๑๐/๑๔๑. ข. ส. ๒๕/๔๔๘.


๑๖๓. ยถา วารวโห ปโร วเห รกเข ปกลเช เอว ชราย มรเณน วยหนเต สพพปาณโน. หวงนาทเตมฝง พงพดตนไมซงเกดทตลงไปฉนใด, สตวม ชวตทงปวง ยอมถกความแกและความตายพดไปฉนนน. (เตมยโพธสตต) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๖๔. ๑๖. วาจาวรรค คอ หมวดวาจา ๑๖๔. กลยาณเมว มเจยย น ห มเจยย ปาปก โมกโข กลยาณยา สาธ มตวา ตปปต ปาปก. พงเปลงวาจางามเทานน ไมพงเปลงวาจาชวเลย การเปลงวาจา งามยงประโยชนใหสาเรจ คนเปลาวาจาชวยอมเดอดรอน. (พทธ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๘. ๑๖๕. ตเมว วาจ ภาเสยย ยายตตาน น ตาปเย ปเร จ น วหเสยย สา เว วาจา สภาสตา. บคคลพงกลาววาจาทไมเปนเหตยงตนใหเดอดรอน และไมเปน เหตเบยดเบยนผอน, วาจานนแล เปนสภาษต. (วงคสเถร) ข. ส. ๒๕/๔๑๑.


๑๖๖. นาตเวล ปภาเสยย น ตณห สพพทา สยา อวกณณ มต วาจ ปตเต กาเล อทรเย. ไมควรพดจนเกนกาล ไมควรนงเสมอไป เมอถงเวลา กควรพด พอประมาณ ไมฟนเฝอ. (พทธ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๘. ๑๖๗. ปยวาจเมว ภาเสยย ยา วาจา ปฏนนทตา ย อนาทาย ปาปาน ปเรส ภาสเต ปย. ควรกลาววาจาทนารกอนผฟงยนดเทานน เพราะคนดไมนาพา คาชวของผอนแลว กลาวแตคาไพเรา. (วงคสเถร) ข. ส. ๒๕/๔๑๒. ๑๖๘. ปรสสส ห ชาตสส กธาร ชายเต มเข ยาย ฉนทต อตตาน พาโล ทพภาสต ภณ. คนทเกดมา มผงเกดอยในปาก คนโงกลาวคาไมด กชอวา เอาผงถากตวเอง. (พทธ) อง. ทสก. ๒๔/๑๘๕.


๑๖๙. ยห กยรา ตห วเท ย น กยรา น ต วเท อกโรนต ภาสมาน ปรชานนต ปณฑตา. บคคลทาสงใด ควรพดสงนน ไมทาสงใด ไมควรพดสงนน, บณฑตยอมกาหนดรคนทไมทา ไดแตพด. (หารตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๐๙. ๑๗๐. โย อตตเหต ปรเหต ธนเหต จ โย นโร สกขปฏโ มสา พรต ต ชา วสโล อต. คนใด ถกอางเปนพยาน เบกความเทจ เพราะตนกด เพราะ ผอนกด เพราะทรพยกด พงรวาผนนเปนคนเลว. (พทธ) ข. ส. ๒๕/๓๕๐. ๑๗๑. โย นนทย ปสสต ต วา นนทต โย ปสสโย วจนาต มเขน โส กล กลนา เตน สข น วนทต. ผใดสรรเสรญคนควรต หรอตคนทควรสรรเสรญ, ผนนยอม เกบโทษดวยปาก เขาไมไดสขเพราะโทษนน. (พทธ) อง. จตกก. ๒๑/๔.


๑๗๒. สหสสมป เจ วาจา อนตถปทสหตา เอก อตถปท เสยโย ย สตวา อปสมมต. ถามวาจาทประกอบดวยขอความซงเปนประโยชนแมตงพน, ขอความทเปนประโยชน บทเดยว ทฟงแลวสงบระงบได ประเสรฐ กวา. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๘. ๑๗. วรยวรรค คอ หมวดความเพยร ๑๗๓. อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ สมฏาเปต อตตาน อณ อคคว สนธม. ผมปญญาเฉลยวฉลาด ยอมตงตนไดดวยตนทนแมนอย เหมอนคนกอไฟนอยขนฉะนน. (พทธ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๒. ๑๗๔. อโมฆ ทวส กรรา อปเปน พหเกน วา ย ย ววหเต รตต ตทนนตสส ชวต. ควรทาวนคนไมใหเปลาจากประโยชนนอยหรอมาก เพราะ วนคนผานบคคลใดไป ชวตของบคคลนน ยอมพรองจากประโยชน นน. (สรมณฑเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๓๕.


๑๗๕. อฏาตา กมมเธยเยส อปปมตโต วธานวา สม กปเปต ชวต สมภต อนรกขต. ผขยนในหนาทการงาน ไมประมาท เขาใจจดการ เลยงชวตพอ สมควร จงรกษาทรพยทหามาได. (พทธ) อง. อฏก. ๒๓/๒๙๘. ๑๗๖. จกขมา วสมานว วชชมาเน ปรกกเม ปณฑโต ชวโลกสม ปาปาน ปรวชชเย. เมอความบากบนมอย บณฑตพงเวนบาปในโลกนเสย เหมอน คนมจกษเวนทางอนไมเรยบรอยฉะนน. (พทธ) ข. อ. ๒๕/๑๔๙. ๑๗๗. โย จ วสสสต ชเว กสโต หนวรโย เอกาห ชวต เสยโย วรย อารภโต ทฬห. ผเกยจคราน มความเพยรเลว พงเปนอยตงรอยป สวนผ ปรารภความเพยรมนคง มชวตอยเพยงวนเดยว กประเสรฐกวา. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๓๐.


๑๗๘. โย จ สตจ อณหจ ตณา ภยโย น มต กร ปรสกจจาน โส, สขา น วหายต. ผไมสาคญความหนาวและความรอนใหยงไปกวาหญา ทากจ ของบรษ ยอมไมเสอมจากความสข. (พทธ) ท. ปาฏ. ๑๑/๑๙๙. ๑๘. สทธาวรรค คอ หมวดศรทธา ๑๗๙. เอโกป สทโธ เมธาว อสสทธาน จ าตน ธมมฏโ สลสมปนโน โหต อตถาย พนธน. ผมศรทธา มปญญา ตงในธรรม ถงพรอมดวยศล แมคน เดยว ยอมเปนประโยชนแกญาตและพวกพองผไมมศรทธา. (ปสสกเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๐๖. ๑๘๐. ทสสนกาโม สลวต สทธมม โสตมจฉต วเนยย มจเฉรมล ส เว สทโธต วจจต. ผใด ใครเหนผศล ปรารถนาฟงพระสทธธรรม กาจดมลทน คอความตระหนได, ผนนแล ทานเรยกวาผมศรทธา. (พทธ) อง. ตก. ๒๐/๑๙๑.


๑๘๑. สทโธ สเลน สมปนโน ยโสโภคสมปปโต ย ย ปเทส ภชต ตตถ ตตเถว ปชโต. ผมศรทธา ประกอบดวยศล เพยบพรอมดวยยศและโภคะ จะ ไปสถนใด ๆ กมคนบชาในถนนน ๆ. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๕๕. ๑๘๒. เย น ททนต สทธาย วปปสนเนน เจตสา ตเมว อนน ภชต อสม โลเก ปรมห จ. คนใดมใจผองใส ใหขาวดวยศรทธา, คนนนยอมไดขาว ทง ในโลกน ทงในโลกหนาเหมอนกน. (พทธ) ส. ส. ๑๕/๘๒. ๑๙. สลวรรค คอ หมวดศล ๑๘๓. อาท สล ปตฏา จ กลยาณานจ มาตก ปมข สพพธมมาน ตสมา สล วโสธเย. ศลเปนทพงเบองตน เปนมารดาของกลยาณธรรมทงหลาย เปนประมขของธรรมทงปวง เพราะฉะนน ควรชาระศลใหบรสทธ. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘.


๑๘๔. อวณณจ อกตตจ ทสสโล ลภเต นโร วณณ กตต ปสสจ สทา ลภต สลวา. คนผทศลยอมไดรบความตเตยนและความเสยชอเสยง สวนผม ศล ยอมไดรบชอเสยงและความยกยองสรรเสรญทกเมอ. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๗. ๑๘๕. อเธว กตต ลภต เปจจ สคเค จ สมโน สพพตถ สมโน ธโร สเลส สสมาหโต. ผมปรชา มงคงดแลวในศล ยอมไดรบชอเสยงในโลกน ละไป แล ยอมดใจในสวรรค ชอวายอมดใจในททงปวง. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘. ๑๘๖. อเธว นนท ลภต เปจจาปาเย จ ทมมโน สพพตถ ทมมโน พาโล สเลส อสมาหโต. คนเขลา ไมมนคงในศล ถกตเตยนในโลกน และละไปแลว ยอมเสยใจในอบาย ชอวายอมเสยใจในททงปวง. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘.


๑๘๗. กาเยน วาจาย จ โยธ สโต มนสา จ กจ น กโรต ปาป น อตตเหต อลก ภณาต ตถาวธ สลวนต วทนต. ผใดในโลกน สารวมทางกายวาจาและใจ ไมทาบาปอะไร ๆ และไมพดพลอย เพราะเหตแหงตน, ทานเรยกคนอยางนนวา ผมศล. (สรภงคโพธสตต) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๐. ๑๘๘. ตสมา ห นาร จ นโร สลวา อฏงคเปต อปวสสโปสถ ปาน กตาน สขทรยาน อนนทตา สคคมเปนต าน. เพราะฉะนน หญงและชายผมศล รกษาอโบสถประกอบดวย องค ๘ ทาบญอนมสขเปนกาหร จงไมถกตเตยน ยอมเขาถงสถาน สวรรค. (พทธ) อง. ตก. ๒๐/๒๗๖.


๑๘๙. น เวทา สมปรายาย น ชาต นป พนธวา สกจ สลสสทธ สมปรายสขาวห. เวทมนตร ชาตกาเนด พวกพอง นาสขมาใหในสมปรายภพ ไมได, สวนศลของตนทบรสทธดแลว จงนาสขมาในสมปรายภพได โพธสตต) ข. ชา. ปจก. ๒๗/๑๗๕. ๑๙๐. พหสสโตป เจ โหต สเลส สสมาหโต อภเยน น ปสสนต สลโต จ สเตน จ. ถาเปนพหสต มนคงดในศล บณฑตยอมสรรเสรญเขาดวยคณ ๒ ประการ คอดวยศลและดวยสตะ. (พทธ) อง. จตกก. ๒๑/๙. ๑๙๑. โย จ วสสสต ชเว ทสสโล อสมาหโต เอกาห ชวต เสยโย สลวนตสส ฌายโน. ผไมมศล ไมมนคง พงเปนอยตงรอยป, สวนผมศล เพง พนจ มชวตอยวนเดยว ประเสรฐกวา. (พทธ) ข. ธ. ๒๕/๒๙.


๑๙๒. สลเมวธ สกเขถ อสม โลเก สสกขต สล ห สพพสมปตต อปนาเมต เสวต. พงศกษาศลในโลกน เพราะศลทศกษาดแลวเสพแลวในโลกน. ยอมนอมนามาซงสมบตทงปวง. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๗. ๑๙๓. สล รกเขยย เมธาว ปตถยาโน ตโย สเข ปสส วตตลาภจ เปจจ สคเค ปโมทน. ผมปญญาเมอปรารถนาสข ๓ อยาง คอ ความสรรเสรญ ความไดทรพย และความละไปบนเทงในสวรรค กพงรกษาศล. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๗. ๑๙๔. สลวา ห พห มตเต สเมนาธคจฉต ทสสโล ปน มตเตห ธสเต ปาปมาจร. ผมศลยอมไดมตรมากดวยความสารวม สวนผไมมศล ประพฤต ชว ยอมแตกจากมตร. (สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๗.


๒๐. เสวนาวรรค คอ หมวดคบหา ๑๙๕. อสนเต นปเสเวยย สนเต เสเวยย ปณฑโต อสนโต นรย เนนต, สนโต ปาเปนต สคต. บณฑตไมพงคบอสตบรษ พงคบสตบรษ เพราะอสตบรษยอม นาไปสนรก สตบรษยอมใหถงสคต. (โพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๓๗. ๑๙๖. ตคร ว ปลาเสน โย นโร อปนยหต ปตตาป สรภ วายนต เอว ธรปเสวนา. คนหอกฤษณาดวยใบไม แมใบไมกหอมไปดวยฉนใด, การ คบกบนกปราชญกฉนนน. (โพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๓๗. ๑๙๗. น ปาปชนสเสว อจจนตสขเมธต โคธากล กกณฏาว กล ปาเปต อตตน. ผคบคนชว ยอมถงความสขโดยสวนเดยวไมได, เขายอมยงตน ใหประสบโทษ เหมอนกงกาเขาฝงเหยฉะนน. (โพธสตต) ข. ชา. เอก. ๒๗/๔๖.


๑๙๘. ปาปมตเต ววชเชตวา ภเชยยตตมปคคเล โอวาเท จสส ตฏเยย ปตเถนโต อจล สข. ผปรารถนาความสขทมนคง พงเวนมตรชวเสย คบแตบคคล สงสด และพงตงอยในโอวาทของทาน. (วมลเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๐๙. ๑๙๙. ปตมจฉ กสคเคน โย นโร อปนยหต กสาป ปต วายนต เอว พาลปเสวนา. คนหอปลาเนาดวยใบหญาคา แมหญาคากพลอยเหมนเนาไปดวย ฉนใด, การคบกบคนพาลกฉนนน. (ราชธตา) ข. ชา มหา. ๒๘/๓๐๓. ๒๐๐. ยาทส กรเต มตต ยาทสจปเสวต, โสป ตาทสโก โหต สหวาโส ห ตาทโส. คบคนเชนใดเปนมตร และสมคบคนเชนใด, เขากเปนคนเชน นน เพราะการอยรวมกนยอมเปนเชนนน. (โพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๓/๔๓๗.


๒๐๑. สทเธน จ เปสเลน จ ปวตา พหสสเตน จ สขต ห กรยย ปณฑโต. ภทโท สปปรเสห สงคโม. บณฑต พงทาความเปนเพอนกบคนทศรทธา มศลเปนทรก มปญญาและเปนพหสต, เพราะการสมาคมกบคนด เปนความเจรญ. (อานนทเถร) ข. เถร. ๒๖/๔๐๕.

คํําาน - amnad.com too/01.pdf · คํําาน...

Documents