ВВЕДЕНИЕ - asyl-bilim.kzasyl-bilim.kz/_ld/12/1291__2.doc · web viewӨзінің...

Лист

Изм № докумЛист Подпись Дата 2

ДЖ 3706 ПР-061 К

95959595959595222959516.05.2315:4115:4115:41

КІРІСПЕ

XXI ғасыр ақпараттандырылған кезең болғандықтан компьютерлік технологиялардың және интернеттің даму экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер жаратып отыр. Кез-келген авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық-программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда желілік технологиялардың және мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып табылады. Жалпы Жүйе көптеген жергілікті және глобальды есептеу желілерінің комплексі түрінде анықталады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес әлеміндегі жетекші орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып табылады.

Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер жаратып отыр. Кез-келген авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық-программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып табылады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес әлеміндегі жетекші орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып табылады.

Жаңа технологияға деген сұраныс жоғары болғандықтан, сондай-ақ олардың құны да жоғары болғандықтан, көптеген компьютерлік техника шығарушы және бағдарламалық қамсыздандыру компаниялары өздерінің ұсыныстарымен шығып отырады. Әрбір мекеменің автоматтандыру бөлімінің алдында осы мәселені шешу, яғни көптеген бағдарламалардың ішінен өздерін қанағаттандыратынын таңдау проблемасы тұрады.

Қағазсыз iс жүргiзу басқару қызметiнде компьютердiң пайдаланылуын қажет етедi. Қағазбен жеткiзiлетiн дүниелердiң толық пайдаланудан шығарылуы немесе өте аз мөлшерде ғана қалдырылуы мүмкiн. Берілгендер қорымен компьютерлiк жүйеде күрделi мәселелердiң бiрлесiп шешiлуiн оны пайдаланушылар тобы жұмысты ұйымдастыру барысында жүзеге асырады. Жаңа ағымда жабдықталған электрондық офистерде қолданбалы бағдарламалары бар Microsoft, Borland, Gotus фирмаларының жұмыс ағымын жеделдетiп "Workflow" ұғымына жүгiнетiндiгi байқалады. Құжаттарды сақтау, бақылау, iздеу, мұрағатқа өткiзу, сондай-ақ ұзақ мерзiмдi мұражайға тапсыру анағұрлым жеңiлденедi.

Берілгендер қорын мынадай мақсаттар үшiн пайдаланады. Айталық, кез келген мекеме өзіне керекті айлық немесе жылдық тіпті кей кездерде күндік есеп берулерді есептеу керек болады, сондықтан берілгендер қорымен жұмыс істеу өте тиімді, және уақыттан ұтымды болып келеді. Қолмен есептеуден гөрі берілгендер қорымен жұмыс істеу жүйесіне көшу есебiнен кәсiпорынның құжаттармен жабдықталу құнын төмендетуге болады. Құжаттармен қамтамасыз ету процесiн жетiлдiре отырып, жаңа да сапалы ақпарат базасын құру осы мақсаттардың негiзiне жатады.

2222 2

Лист

Изм № докумЛист Подпись Дата 3

ДЖ 3706 ПР-061 К

95959595959595333959516.05.2315:4115:4115:41Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан,

әрбір мекеме өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, мен өз дипломдық жұмысымды балабақшада балаларды қабылдауға, балалар жайлы мәліметтерді толығымен алуға арналған бағдарлама құрдым.

Менің қарастырып отырған дипломдық жұмысымда балабақшаның жұмысын автоматтандыру мақсат етілді. Мұнда балалалды қабылдау, олардың айлық төлем ақысын есептеу , мекемедегі қызметкерлер жайлы тоық мәліметтер енгізілген берілгендер қорын Delphi арқылы іске асыру көзделді. Сондықтан, дипломдық жұмыстың басым бөлігі балалар туралы мәліметтерді қамтиды.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, 4 тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бірінші тарауда бала-бақшаның ережелері мен міндеттері, балаларды қабылдау және шығару, оларды тәрбиелеу процестері, тәрбиешілердің балаларды тәрбиелеу міндеттері сипатталған.

Екінші тарауда програмалаық жүйені құру ортасы – Delphi программалау ортасының жүйесі жайлы кең көлемді материал берілген. Графиктік жобалау орталарының ішіндегі ең қуаттыларының бірі – Borland Delphi-дің мүмкіндіктері кеңінен баяндалған.

Үшінші тарауда құрылған программалық жүйе жайлы, оның дайындалу барысы, ондағы жазылған кодтарымен қоса сипатталды. Бағдарламаның орындалу барысы қысқаша түсініктемесімен қоса баяндалып шыққан.

Төртінші тарау жүйенің экономикалық тиімділігі жайлы есептеулерді қамтитын бизнес-жоспардан тұрады. бағдарламаның қоғамға келтіретін пайдасы есептелініп, олар нақты мысалдармен дәлелденген.

3333 3

Бет

Өзг № ҚұжатыБет Қолы Күні 4

ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595444959516.05.2315:4115:4115:411. Негізгі бөлім

1.Бала-бақшаның жұмыс істеу тәртібі.

1.1. Мекеменің міндеттері мен мызметтері Мемлекеттік басқару органы Шымкент қаласының білім беру

және спорт бөлімі болып табылады. «№74 бастауыш мектеп - балабақша» мемлекеттік мекемесінің

құрылтайшысы Шымкент қала әкімдігі болып табылады. Мекеме өз қызметін Қазақстан Республикасы заңдарына және осы

Жарғыға сәйккес жүргізеді. Мекеме заңды тұлға болып есептеледі, анық дербес балансы, банкте

есеп- шо ты, оның ішіндс валюталық есебі, өзінің сипаттамасы жазылған мөрі бар.

Өзінің атынан келісім - шарттар жасауға, мүліктің және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді иелік етуге және іске асыруға, сотта талапкер және жауапкер болуға құқығы бар.

Мекеме - мектепке дейінге және бастауыш мектеп жасындағы балаларға арналған оқу орны, мектепке дейінгі және бастауыш мектеп білімінің негізгі және қосымша жалпы білім беретін бағдарламаларын жүзеге асырады.

Мекеме өз міндеттемесі бойынша өз билігіндегі ақшаға жауап береді. Қаражат жеткіліксіз болған жағдайда, оның міндеттемелері бойынша құрылтайшы жауаптылықта болады.

Мекеменің жарғысы әділет органдарында тіркеуден өтуге жатады. Мекеме филиалдар мен өкілдіктер аша алады.

Мекеменің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке тұлғаның дамуы мен кәсіби қалыптасуына бағытталған білім алуға қажетті жағдай туғызу.

Мекеменің басым міндеттері мыналар болып есептеледі.1. Мектепке дейінгі және бассипаттамасыш мектеп білім беру

бағдарламалары мазмұнында сабақтастыққа қол жеткізу. 2. Жеке тұлғаньщ шығармашылық рухани және дене еңбегі мүмкіндігін дамыту, имандылық пен салауатты емір салтының мықты негізін қалыптастыру үшін жағдай туғызу арқылы зердені байыту.

Өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйспеншілікке, адамзаттық пен патриотизмге тәрбиелеу, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу, халық дәстүрлерін қастерлеу, конституция мен қоғамға қарсы кез - келген әрекетке төзбеушілікке тәрбиелеу.

3.Әлемдік және отандық мәдениет жетістіктерімен таныстыру, қазақ халқының және республиканың басқа да халықтарының салт - дәстүрі мен тарихын үйрету, мемлекеттік, орыс, шетел тілдерін меңгерту.

4. Білім беру мекемелерінің дербестігін кеңейте түсу, білім беру

4444 4

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595555959516.05.2315:4115:4115:41мексмесін басқаруды демократияландыру және орталықсыздандыру.

5.Оқытудың жаңа технологияларын ендіру, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық жан-жақты коммуникациялық желіге шығу.

7. Білім беру мекемелерінің тиімді, сан қырлы және полифункциональды дамуына тиімді, ықпал ету.

1.2. Мекемеге қабылдау және шығару тәртібі 4.1 Азаматтарды ұйымдарға оқуға қабылдаудың жалпы тәртібімен

ережелерін білім беру саласындағы ҚР орталық атқарушы органы белгілейді. Осы ұйымға бекітілген аумақта тұратын және тиісті сатыда білім алуға

құқығы бар барлық азаматтарды қабылдауды қамтамасыз ететін жалпы бастауыш білім беру сатыларына қабылдау тәртібін құрылтайшы бекітеді.

Баланы қабылдау кезінде Кәсіпорын оның ата-анасын немесе басқа да заңды өкілдерін ұйымның жарғысымен, білім қызметімен айналысуға құқық беретін лицензиямен және қабылдау тәртібімен оқу тәрбие процесін ұйымдастыруды белгілейтін басқа да құжаттармен таныстыруға міндетті.

Мектепалды сыныптарға ағымдағы жылдың 1 қыркүйегіне бес немесе алты жасқа толған балалар, 1-сыныпқа ағымдағы жылдың 1-қыркүйегіне алты немесе жеті жасқа толған балалар қабылданады.

Қабылдау ата-аналарының немесе заңды өкілдерінің жазбаша өтініші, медициналық анықтамасы және туу туралы куәліктің көшірмесі негізінде жүзеге асырылады.

Мекемеге азаматтарды қабылдау кезінде оны және /немесе/ оның ата- анасын немесе басқа заңды өкілдерін мекеме Жарғысымен, білім беру қызметін жүргізуге құқық беретін лицензиямен, басқа да қабылдау тәртібімен оқу тәртібі процессін ұйымдастыру регламентімен таныстыруға міндетті.

Мекеме сол аймақта тұратын және білім алуға құқығы бар барлық азаматтарды мекемеге қабылдауды қамтамасыз ететін қабылдау тәртібін белгілейді.

Мектепке дейінгі ұйымға құрылтайшының жолдамасы, баланың даму тарихынан үзінді көшірме, эпидемиологиялық жағдай туралы санитарлық- эпидемиологиялық қызметтің анықтамасы негізінде бір жастан жеті жасқа дейінгі балалар қабылданады.

Мектепке дейінгі ұйымға қабылдау үшін өтініштерді есепке алу тәртібін, жолдамаларды рәсімдеумен беруді құрылтайшы анықтайды.

Жалпы дамыту үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйымға жұқпалы, тірек-қозғалыс аппараты бұзылуының ауыр түрімен ауыратын және ақыл- ой кемістігі бар балалардан басқа, үш жастан жеті жасқа дейінгі балалар қабылданады.

Түзеу жұмысы үшін жағдай жасалған болса, жалпы үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйымға мүмкіндіктері шектеулі балаларды қабылдауға болады.

Мектепке дейінгі ұйымда топтар бірдей жастағы немесе әр жастағы қағидат бойынша жинақталады.

5555 5

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595666959516.05.2315:4115:4115:41 Балаларды мектепке дейінгі ұйымға тұрақты және уақытша

орналастыруға қабылдау. Мектепке дейінгі ұйымда баланың орны мектепке дейінгі ұйыммен

ата-аналар немесе оларды алмастыратын тұлғалар арасындағы жасалынған шарттағы белгіленген мына жағдайларда сақталады:

1. бала ауырып қалған жағдайда;2. Бала медициналық санаториялық-курорттық және өзге де ұйымдарда

емделгенде және сауықтырылғанда;3. Ата-анасының біреуіне еңбек демалысы берілгенде;4. Бала жаз маусымында екі айға дейінгі мерзімде сауықтырлғанда; Мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда баланы қабылдау үшін кіру

жарналары; сондай-ақ бала мектепке дейінгі ұйымда ұзақ мерзім болмаған немесе қатыспаған жағдайда орынды сақтау үшін төлемақы алынбайды.

Мектепке дейінгі ұйымнан мектепке дейінгі ұйым мен ата-аналар немесе оларды алмастыратын тұлғалар арасындағы жасалынған шарттағы белгіленген мына жағдайларда шығарады:

1. Баланы мектепке дейінгі ұйымда ұстау үшін ай сайын төлемақы уақтылы төленбегенде /10 күннен астам/.

2.Бала дәлелді себепсіз және әкімшілікке ескертпей балабақшаға бір айдан астам келмегенде.

3.Баланың мектепке дейінгі ұйымға келуіне кедергі болатын денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытындысы болса.

Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі баланы ұстау үшін алынатын ай сайынғы төлемақының мөлшері баланың жасына қарамастан, тамақтандыруға арналған шығындардың 100 пайызын құрайды.

Мектепке дейінгі ұйымдар белгіленген тәртіпте оқыту, сауықтыру немесе басқа да түрлері бойынша қосымша ақылы қызмет көрсету құқығына ие. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына белгіленген негізгі оқыту мен сауықтыру сапасын қысқартып және төмендетуге қатаң тиым салынады.

Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда бос орындар және алаңдар болған кезде ата-аналардың қаражаты есебінен баланы ұстау құны толық төлене отырып коммерциялық топтар ашылуы мүмкін.

Коммерциялық топтар қызметінің тәртібін білім беру саласындағы орталық атқарушы орган айқындайды.

Мемлекеттік басқару органы осы аумақта тұратын және білім және тәрбие алуға құқығы бар барлық азаматтардың қабылдауын қамтамасыз ететін Кәсіпорынға қабылдау тәртібін белгілейді.

1.3. Білім беру процесін ұйымдастыру1. Ұйым білім беру процесін жалпы орта білім берудің жалпы білім беру

6666 6

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595777959516.05.2315:4115:4115:41бағдарламаларының бірінші сатылы, бастауыш (1-4 сыныптар). Оқу-тәрбие қызметі мемлекеттік жалпы білім беру стандарттары негізінде әзірленген оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады.

2. Жалпы бастауыш білім беру (1 саты) оқушылардың оқу, жазу, санау, оқу қызметінін негізгі машықтары мен дағдыларын, теориялық ойлау элементтерін, оқу әрекеттерін өз бетінше бақылаудың қарапайым дағдыларын, мінез-құлық және сөйлеу мәдениетін, жеке гигиена мен салауатты өмір салтының негіздерін меңгеруін қамтамасыз етеді.

3. Жалпы бастауыш білім беру сатыларындағы, үш немесе одан да көп пәндер бойынша оку жылының бағдарламасын игермеген оқушылар қайтадан оқытуға қалдырылады немесе медициналық-педагогикалық комиссияның ұсынымы бойынша және ата-аналарының немесе өзге де заңды өкілдерінің келісімімен орнын толтыра оқыту сыныптарына ауыстырылады.

4. 1-сынып оқушылары медициналық-педагогикалық комиссияның ұсынымы бойынша және ата-аналарының келісімімен екінші жылға қалдырылуы мүмкін.

5. Оқу жылының қорытындысы бойынша 1-2 пән бойынша академиялық қарызы бар бастауыш сатыларындағы оқушылар келесі сыныпқа жазғы тапсырмаларды орындағаннан және емтихандарды тапсырғаннан кейін көшіріледі.

6. Ұйым өздерінің жарғысымен анықталған оқыту нысандарын, құралдарын және әдістерін дербес таңдайды.

7. Ұйымда білім беру процесін ұйымдастыру оқу жоспарының негізінде құрылады, жылдық күнтізбелік оқу кестесімен және сабақтар кестесімен регламенттеледі.

8. Нақты ұйымда білім берудің мазмұны МЖБС-қа сәйкес әзірленетін және іске асырылатын жұмыс бағдарламаларымен және оқу жоспарларымен айқындалады.

9. Базистік оқу жоспарының түрлендірмелік бөлігінің құрамына кіретін және нақты ұйымның ерекшелігін көрсететін оқу пәндері бойынша оқу жұмыс жоспарын және бағдарламаларын әзірлеуді ұйым дербес жүзеге асыруға құқылы.10. Ұйымда сабақ кестесін оның басшысы немесе оны ауыстыратын адам

бекітеді.11. Ұйымдағы сабақтың ұзақтығы - 45 минут (орнын толтыра оқыту

сыныптарында – 40 минуттан аспайды).12. Ұйымның талаптарына балаларды бейімдеу процесін жеңілдету

мақсатында I-сыныптарында оқу жүктемесін біртіндеп өсіре отырып, оқу сабақтарының «сатылы» режимі қолданылуы тиіс:

- 1-тоқсанда ұзақтығы 35 минуттан - 3 сабақ;- 2-тоқсаннан бастап әрқайсысының ұзақтығы 35 минуттаи - 4 сабақ;- кестеде оқу сабақтарының күнделікті саны, ұзақтығы және реті

көрсетіледі.- Ұйымдардағы оқу кестесі оқушылар мен тәрбиеленушілердің

тамақтануы мен белсенді демалысы үшін ұзақтылығы жеткілікті үзілісті

7777 7

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595888959516.05.2315:4115:4115:41көздеуі тиіс.

Ұйымдарда оқу сабақтары сағат 8-ден ерте басталмауы керек. Ұйымдағы тіл саясаты Қазақстан Республикасының Конституциясына

және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады. Мекеменің оқу - тәрбие жұмысы мемлекеттік жалпыға міндетті білім

стандарттары негізінде құрылған оқу жоспарлары мен және бағдарламаларға сәйкес жүзеге асырылады. Мекеме ҚР Конституциясы мен ҚР заңдарына сәйкес қазақ тілін мемлекеттік тіл есебінде, орыс және шетел тілдерін мемлекеттік стандарттарға сәйкес білуді, оқуды, дамытуды қамтамасыз етеді.

Білім беру бағдарламаларын меңгеру бітірушілердің қорытынды бақылау жұмыстары мен дамытуды оқушыларды келесі сыныпқа ауыстыруымен аяқталады.

Мекеме оқушыларды аралық аттестациядан өткізу формасы, тәртібі мен мерзімін өзін таңдайды.

Мекемедегі тәртіп оқушылар мен педагогтардың адамгершілік қадір-қасиетін өзара сыйлау негізінде сақталады. Оқушыларға психикалық, моральдық күштеу әдісін қолдану арқылы зорлық жасауға жол берілмейді.

Тәрбиеленушілердің, оқушылардың ата-аналары және басқа да заңды өкілдері білім беру процесінің мазмұны мен барысымен, сонымен қатар оқушылардың үлгерімі бағаларымен танысуға мүмкіндік қамтамасыз етілуі керек.

Мекемедегі тәрбиелік бағдарламалар білім беру бағдарламаларының құрамдас бөлімі болып есептедеді және олар патриотизм, азаматтық, интернационализм, жоғары мораль мен имандылықты қалыптастыруға бағытталған болуы, сонымен қоса тәрбиеленуші мен оқушылардың жан-жақты қызығушылығы мен қабілетін дамытуы керек.

Білім беру мекемелерінде ұлттық, нәсілдік, діни, ымырға келмеу мен тотспіпслікті пасихатгау, милитаристік жопе жалпы мойындалган халықаралық құқық пен гуманизм принциптеріңе қайшы келетін озге идеяларды тартуға тыйым салынады.

Косіпорын Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін, мемлекеттік стандарттарға сәйкес орыс және шет тілдерін білуі, оқуды және дамытуды қамтамасыз етеді. Ұлттық топтар үшін оларды тілдерінде тәрбиелеу және оқыту үшін мектепке дейінгі ұйымдар немесе топтар құрылуы мүмкін.

Мектепке дейінгі ұйымдар:1.өз Жарғысымен белгіленген функциялардың орындалуы;2.білім беру бағдарламаларының толық көлемде іске асырылуын;3.іске асырылатын білім беру бағдарламаларының сапасын;4.білім бері процесін ұйымдастыруда қолданылатын нысандардың

әдістердің және құралдардың балалардың жас, психикалық-физиологиялық ерекшеліктеріне, бейімділігіне қабілеттеріне, ынталары мен қажеттілігіне сәйкестігін;

8888 8

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595999959516.05.2315:4115:4115:415.білім беру процесі кезінде балалардың және мектепке дейінгі ұйым

қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді.Мектепке дсйінгі ұйымдар бағынысына, үлгісі мен меншік нысанына

қарамастан, балаларға тұрақты медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді, оны мектепке дейінгі ұйымның немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тиісті денсаулық сақтау ұйымның штатына кіретін медициналық қызметкерлер жүзеге асырады.

Мектепке дейінгі ұйымдар Қазақстаи Республикасының заңнамасында белгіленген тамақ өнімдерін тұтыну нормаларын ескере отырып балаларды үйлесімді-тамақтандыруды, қамтамасыз етеді. Мектепке дейінгі ұйымда балаларды тамақтандыру жұмыс режімін ескере отырып ұйымдастырылады, оның берілуі саны Жарғымен айқындалады.

Шағын учаскеде тұратын отбасыларды және балаларды әлеуметтік-педагогикалық қолдау мақсатында мектепке дейінгі ұйымдар консультациялық пункттердің жұмысын қамтамасыз етеді.

Мекеменің білім беру процесінің мақсаты тәрбие мен оқыту процесінің үздіксіздігі, интеллектуалдық, мәдени, адамгершілік және дене тәрбиесінің биік деңгейге жетуі болып табылады. Мекеме жалпы білім беретін, негізгі және қосымша болып бөлінетін бағдарламаларды жүзеге асырады. Негізгі жалпы білім беретін бағдарламалар мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына лайықталған негізде жасалады. Қосымша білім беру бағдарламалары азаматтардың, қоғамның мемлекеттік білім алу және мәдени қажеттіліктерін жан-жақты қанағаттандыру мақсатында жүзеге асырылады. Оқытудың жаңа технологияларын қабылдау, білім беруге жаңа мазмұн ендіру үшін білім беру бағдарламалары жасалады, олар білім беру мекемелерінде эксперимент режимінде жүзеге асырылады.

Мектепке дейінгі ұйымның білім беру процесінің мақсаты мыналар болып табылады:

1. Өз бетінше әрекет ету негіздерін қалыптастыруға бағытталған, моральдық иителлектуальдық және дене шынықтыру аспектісінде дамыған тұлғаны тәрбиелеудің нысандары мен әдістерін іздестіру;

2. Балалардың денсаулығын қамқорлыққа алу, балалардың дұрыс дамуын және организмін тынықтыруды, толыққанды тамақтануын қамтамасыз ету, аурулардың алдын алу жөнінен іс-шаралар өткізу;

3. Баланың әрі қарай мектепке жақсы оқуына ықпал ететін тәрбие жұмысын жүргізу. :

Мектепке дейінгі білім беруге мыналар кіреді;1. 5 күндік жұмыс режимімен балалардың белгіленген сағатта болуымен

бала-бақша жағдайында мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиелеу;2. бала-бақша топтары жас құрамына және балалардың диагнозына

байланысты құрылады;3. арнайы білім беру бағдарламаларын, арнайы білім беру ұйымдары

жүзеге асырады;4. бала-бақшада балалар 4 мезгіл тамақтандырылады;

9999 9

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595101010959516.05.2315:4115:4115:415. сөйлеу және сенсорлық даму артта қалған балалар логопедтің

кеңестерін және сабақтарық алады;6. балалар қысқа уақыт болатын топтарды ұйымдастыру /ата-ананың

қалауы бойынша;7. педагогика, медицина, психология, экономика мәселелері бойынша

қызметтің осы түрімен айналасуға құқығы бар мекемелермен бірлесе отырып, ата-аналарға кеңестер беру кіреді.

8. мектеп жасына дейінгі балалардың дене және психикалық денсаулығын қорғау және нығайту, оларды салауатты өмір салты құндылықтарына бейімдеу;

9. Мектеп жасына дейінгі балалардың зияткерлік және жеке басының дамуын қамтамасыз ету;

10. мектепке дейінгі балаларды бастамашылықты, білім құмарлықты еркіндікті және шығармашылық жағынан өзін-өзі көрсету қабілетін дамыту;

11. балалардың мектепке дейінгі тәрбиелеумен оқытудың білім беру бағдарламаларын игеруіне жағдай жасау;

12. бес/алты/ жастағы балаларды мектеп алды даярлаумен қамтамасыз ету;

13. тәрбиеленушілердің ата-аналарымен өзара қимыл жасау;14. мектеп жасына дейінгі балаларды үйде тәрбиелейтін отбасыларына әдістемелік,диагностикалық және консультативтік көмекті ұйымдастыру.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 22 қыркүйектегі № 1438 қаулысына сәйкес ақылы қызмет көрсету есебінен кіріс келтіретін қызметпен айналыса алады.

Мемлекеттік білім беру мекемелері ақылы білім беру қызмет көрсетулерін іске асырудан алатын қаражат Қазастан Республикасының Үкіметі бекіткен 1999 жылғы 22 қыркүйектегі №1441 қаулысына сәйкес қаржылық, материалдық және валюталық түсімдерді пайдаланудың тәртібінде айқындалған мақсаттарға бағытталады.

Ақылы білім беру қызметіне төменде көрсетілген қызметтер жатады:- қосымша білім беру бағдарламалары бойынша қосымша қызмет;- пәндердің арнаулы курстары мен циклдарын қосымша оқыту қызметі;-репетиторлық қызмет көрсету (пәндер бойынша жекеленген

оқушылармен оқу-жоспарындағы сағат санынан тыс қосымша сабақ);-оқушылармен пәндерді тереңдетіп оқыту бойынша қосымша қызмет

көрсету мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарға сәйкес білім беру бағдарлама көлемінен тыс;

- балалардың денсаулығын сақтау мен нығайтуға бағытталған қосымша дене тәрбиесі-сауықтыру бағдарламалары бойынша қызмет;

- жазғы демалысты ұйымдастыру бойынша қызмет көрсету;-үйірме жұмысын үйымдастыру бойынша қызмет көрсету (базистік оқу

жоспары көлемінен тыс);

10101010 10

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595111111959516.05.2315:4115:4115:41-спорттық-бұқаралық іс-шараларды ұйымдастыру, оқушылардың

арасындағы спорттық іс-шараларға қатысушыларды тамақтандыру жөніндегі қызмет көрсетулер жәнемедициналық қызмет көрсетулер;

- өзге де ақылы қызмет көрсетулер (музыкалық аспаптарды пайдаланғаны үшін;мемлекеттік білім беру мекемелерінің энергия қондырғылары мен қазандықтары беретін жылу энергиясын босату; оқу көмекші және қосалқы шаруашылықтардың өндірістік қызметі;

- оқу-тәжірибе учаскелерінің өнімдерін оқу-әдістемелік әдебиеті сатуданалынатын қаражат;-тәрбиеленушілердің оқу-өндірістік шеберханалардағы, қосқалы

шаруашылықтардағы, кәсіпорындар мен басқа да үйымдардағы жұмысы үшін алынатын қаражат;

-мектептер мен мектеп-интернаттарының білім алушылардың тамақтануы үшін ата-аналардан алатын қаражаты;

- мемлекеттік білім беру мекемелерінің қарамағьндағы асханалар ұсынған тамақтану үшін білім алушылардан түсетін төлем;

- білім алушылардың жұмысы үшін мемлекеттік білім беру мекемелері кәсіпорындардан алатын қаражат;

- мектеп жанындағы күндізгі лагерьлерде балалардың болғаны үшін ата-аналардан мектептер алатын қаражат сату және т.б. жатады.

Ақылы білім беру қызмет көрсетулері мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде қаржыландырылатын негізгі білім беру қызметінің орнына көрсетіле алмайды.Ақылы білім беру қызмет көрсетулері білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарының негізінде әзірленген және Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы орталық атқарушы органы белгілеген тәртіппен -мемлекеттік білім беру органдарымен аудандық, қалалық және облыстық келісілген жұмыстық оқу жоспарлары (бағдарламалары) бойынша ұсынылады.

Білім алушыларға ақылы білім беру қызмет көрсетулері ата-анасының немесе өзге де заңды өкілдерінің тілегі бойынша ұйым мен ата-аналардың немесе білім алушылардың өзге де заңды өкілдерінің арасында жасалатын щарттың негізінде жеке кесте бойынша ұсынылады.

Ақылы білім беру қызметтерін көрсету туралы жазбаша шарт жасалған жағдайда заңдарда белгіленген талаптардан басқа, шарт міндетті түрде пәндердің және /немесе/ сабақтарының сипаттамасы, олардың көлемі, қызмет көрсетудің құны, тараптардың жауапкершілігі туралы деректерді қамтуы тиіс.

Ақылы білім беру қызмет көрсетулерінің құнын тараптар қосымша сабақтардың мазмұны мен сапасы, сағаттардың саны, педагогикалық қызметкерлердің біліктілігі, еңбекке ақы төлеу мен Қазақстан Республнкасының заңдарына сәйкес қызметкерлерінің тиісті санаттары үшін қосымша ақының ставкалары бойынша есептерден айқындайды.

11111111 11

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595121212959516.05.2315:4115:4115:41Ақылы білім беру қызметтерін көрсетуден түсетін қаражатқа салық

салудың тәртібі Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарымен реттеледі.

Қызмет көрсету мен жұмыс бағасы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес белгіленеді.

Мемлекеттік білім беру мекемелері ақылы білім беру қызмет көрсетулерін іске асыра алатын қаражат Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен қаржылық, материалдық және валюталық түсімдерді пайдаланудың тәртібінде айқындалған мақсаттарға бағытталады.

Мемлекеттік білім беру мекемелерінің ақылы білім беру қызметі тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы №1433 «Мемлекеттік білім мекемелерінің ақылы білім беру қызметін көрсетуінің тәртібі туралы» қаулысымен іске асырылады.Білім алушының және /немесе/ тәрбиеленушінің ата-анасының немесе өзге де заңды өкілдерінің ақылы білім беру қызмет көрсетулерін алудан бас тартуы Білім алушыны және /немесе/ тәрбиеленушіні басқа сыныпқа /топқа/ немесе /мекемеге/ ауыстыру не шығару үшін негіз болып табылмайды.

Оқушылардың және /немесе/ тәрбиеленушілердің ата-анасынан немесе өзге де заңды өкілдерінен ақылы білім беру қызметтерін көрсеткені үшін ақша алу тараптардың қол жеткізілген уағдаластығының негізінде тіркеу жады бар бақылау-касса машиналарын міндетті түрде қолдап отырып, кассалық кіріс ордерлерінің негізінде жүргізіледі.

Бірыңғый ұлттық тестілеуді және техникалық еңбек пен қызмет көрсету еңбегінің кәсіптері (мамандықтары) бойынша біліктілікті беруді қоспағанда, білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, оларға аралық және қорытынды аттестаттау жүргізу білім ұйымының құзыретіне енеді.

Бітірушілердің жалпы негізгі, жалпы орта білім беру бағдарламаларын меңгеруі міндетті қорытынды мемлекеттік аттестаттаумен аяқталады.Ұйым білім алушыларды аралық аттестаттаудан өткізу формасын, тәртібі мен мерзімін өзі таңдайды.Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы орталық атқарушы органдары:

- білім алушылардың үлгеріміне, оларды аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттауға ағымдағы бақылау жүргізудің нысанын әзірлейді және тәртібін бекітеді;

- бірыңғай ұлттық тестілеуді және кешенді тестілеуді өткізудің ережелері мен технологиясын әзірлейді және бекітеді;

-санының асып кетуі кезектен тыс мемлекеттік аттестаттауға алып келетін аралық мемлекеттік бақылаудан өтпеген білім беру ұйымдарында білім алушылардың шекті санын бекітеді.

Білім беру жүйесіндегі мемлекеттік бақылау объектілері:- негізгі және қосымша білім беру бағдарламаларын іске асыратын заңды

тұлғалардың білім беру қызметі;- білім алушылардың тиісті білім беру бағдарламаларын меңгеру деңгейі

болып табылады.Мемлекеттік бақылаудың негізгі түрлері:

12121212 12

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595131313959516.05.2315:4115:4115:41- аралық мемлекеттік бақылау;- білім алушыларды қорытынды мемлекеттік аттестаттау;- білім беру ұйымдарды мемлекеттік аттестаттау (жоспар тәртібі

бойынша - 5 жылда 1-рет өтіледі); - білім беру ұйымдарының Қазақстан Республикасының «Білім туралы»

заңдарын сақтауын бақылау болып табылады.Осы баптың 6.6. тармағында көрсетілген мемлекеттік бақылау

түрлері мындай нысандарда жүзеге асырылады:- ауызша;- жазбаша;- бірыңғай ұлттық тестілеу;- кешенді тестілеу;- тестілеу;

-тексерулер.Кәсіпорын қызметкерлерінің құқытары мен міндеттері Кәсіпорын

жарғысымен, ішкі тәртіп туралы ережемен және қызметтік нұсқаулықтарымен белгіленеді.

Оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру, іс-шараларды басқару және бақылау кызметтік нұсқаулықтар, өндірістік жоспарлар негізінде жүргізіледі.

Мемлекеттік жалпы білім беру стандарттарын қамтамасыз етуді, педагогтардың ұйымдастыру және басшылық жұмысын Педагогикалық кеңес жүзеге асырады.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының, деңгейі мен сапасының мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты талаптарына сәйкестігін анықтау үшін аудандық (қалалық) білім беру органдары мектепке дейінгі ұйымдарды мерзімділігі бес жылда бір рет мемлекеттік аттестаттауды жүргізеді. Жаңадан құрылған мектепке дейінгі ұйымдарды аттестаттау үш жылдан кейін өткізіледі.

Мектекпе дейінгі ұйымдарды басқару дара басшылық және алқалық басқару қағидаттары негізінде құрылады. Алқалық басқарудың нысандары мектепке дейінгі ұйымды және жалпы білім беретін ұйымның кеңесі, педагогикалық кеңес, қамқоршылық кеңесі болып табылады. Кеңестердің жұмыстарын ұйымдастыру ережелерін, оларды сайлау тәртібін қоса алғанда Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы орталық атқарушы органы бекітеді.

Мектепке дейінгі ұйымды және жалпы білім беретін ұйымды тікелей басқаруды құрылтайшы тағайындайтын басшысы жүзеге асырады.

1.4 Білім беру мекемсі мен білім алушының тәрбиеленушінің және олардың ата-аналарымен ара қатысын регламенттеу және рәсімдеу

1. Қазақстан Республикасы азаматтары азаматтығы жоқ тұлғалар мен шетелдіктер қабылдаудың шарттарымен сәйкес білім алудың формалары мен ұйымдастыру түрлерін тандауға құқығы бар. Оқушылардың қалауы бойынша мекеме оқытуға онымен шарт/контракт/ жасауға міндетті, онда екі жақтың құқығы мен міндеттері айтылады.

2. Білім алушы азаматтар оқушы болып есептеледі.

13131313 13

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595141414959516.05.2315:4115:4115:413. Оқушылардың мыналарға қүқығы бар:- мемлекеттік жалпыға міндетті білім берудің стандарттарына сәйкес

білім алуға;- мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты көлемінде жеке

оқу жоспары бойынша, мекеме кеңесінің шешімі бойынша жеделдетілген оқу бағдарламалары бойынша оқуға;

- өз білімі мен қажеттілігі бойынша, білім, басқа да қосымша білім беру қызметін алуға, оқу жоспарына сәйкес балама курстар таңдауға;

- ұйымды басқаруға қатысуға;Қазақстан Республикасы білім беру саласының орталық атқарушы

органы белгілеген тәртіппен бір оқу орнынан басқасына ауысуға, қалпына келтіруге;

Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген тәртіппен оқулықтармен қамтамасыз етуге, ұйым кітапханасының ақпарат қорын, оқу әдістемелік жиындықтары мен оқу әдістемелік құралдарын тегін пайдалануға;

Қазақстан Республикасы Үкіметі белгіленген тәртіпте тұрғындардың қолы бос болмаушылығы мен кәсіби-диагностикалық зерттеудің жағдайы туралы ақпарат алуға;

- өз пікірі мен сенімін еркін білдіруге;- өзінің адами қасиетін сыйлаға;- оқуда, ғылыми және шығармашылық қызметтегі табыс үшін

марапаттауға және сыйлықтауға;- үйренушілер жергілікті өкілетті органдардың шешімі бойынша қалалық

транспортта (таксиден басқа) жеңілдікпен жүруге құқығы бар;- оқуды бос уақыт кезеңдегі жұмысымен байланастыруға.4. Үйренушілер жергілікті өкілетті органдардың шешімі бойынша заңға

сәйкес қалалық транспортта жеңілдікпен жүруге құқығы бар (таксиден басқа).

5. Ұйымның бітірушілері келесі жүйеде білім беру мекемесіне түскенде және жұмысқа орналасқанда тең құқыққа ие болады.

6. Оқушыларды оқу процесінен алаңдатуға жол берілмейді.7. Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес жекеленген оқушыларға

басқа да жеңілдіктер беріледі.8. Оқушылар мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты көлемінде

білім, білік, практикалық дағдыларды меңгеруге, ішкі тәртіп ережелерін сақтауға, мекеменің жарғысында қаралған басқа да талаптарды орындауға міндетті.

9. Оқушылар өз денсаулығын сақтауға, рухани және физикалық жағынан өзін-өзі жетілдіруге талпынуға міндетті.

10. Оқушылар өз міндеттерін орындамаған жағдайда оларға мекеменің жарғысында немесе келісім - шартта /контракт/ қаралған тәртіптік ықпал ету шаралары қолданылуы мүмкін.

11. Мекемедегі оқу - тәрбие процесі оқушылардың денсаулық жағдайын есепке ала отырып жүргізіледі. Мекемеде аурулардың алдын алу бойынша қажетті шараларды орындау, денсаулықты нығайту, физикалық өзін-өзі

14141414 14

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595151515959516.05.2315:4115:4115:41жетілдіру, оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру қамтамасыз етіледі.

12. Оқу жүктемесі, оқушылардың оқу режімі мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттары, оқу жоспарлары мен денсаулық сақтау мен білім беру органдарының ұсыныстары негізінде даярланған, мекеме бекіткен ережелермен анықталады.

13. Денсаулық сақтау жүйесінің мекемелері оқушылардың денсаулығын, оларға көрсетілетін медициналық қызметті жүйелі бақылауды жүзеге асырады. Мекеме медициналық пункттерге мекен - жай береді.

14. Мекеменің педагогикалық қызметкерлері жыл сайын Қазақстан Республикасы заңдарымен белгіленген тәртіп бойынша тегін дәрігерлік тексеруден өтуге міндетті.

15. Сабақ кестесінде оқушылардың тамақтануы және белсенді демалуы үшін жеткілікті мерзімі үзіліс қараулы тиіс.

16. Мекеме директоры ақылы тамақ ұйымдастыру үшін жағдай жасайды. Тамақ сапасын бақылау денсаулық сақтау органдарына жүктеледі.

17. Мекемедегі оқытуды, тәрбиелеуді, еңбек пен демалысты салауатты және қауіпсіз жағдайда үйымдастыру жауапкершілігі директор мен құрылтайшыға, ал бақылау тиісті органдарға жүктеледі.

18. Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналарының басқа заңды өкілдерінің құқықтары:

- баланың жеке бейімі мен кабілетін, қалауы есепке ала отырып білім беру мекемесін тандау;

- ата-аналар комитеті арқылы білім беру мекемесін басқару жүмысына қатысу;

- мекемеден балаларының үлгерімі, тәртібі мен оқу жағдайына қатысты ақпарат алу;

- психологтан, дәрігерлік - педагогикалық кеңестен өз балаларының оқуы мен тәрбиесі проблемалары бойынша консультативтік жәрдем алу.

19. Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналарының және басқа заңды өкілдерінің міндеттері:

- балалардың салауатты өмір қауіпсіздігімен оқуы, олардың интеллектуалдық дене бітімі, рухани дамуы үшін жағдай жасайды;

- бес - алты жасар балаларды мектепалды даярлауды, ал алты — жеті жастан жалпы білім беретін мектептерге жіберуді қамтамасыз етеді;

- білім беру мекемелерімен қарым - қатынаста болады.- балалардың оқу орнына баруын қамтамасыз етеді.20. Мектепке дейінгі ұйымдағы тәрбиелеу білім беру процесі мектепке

дейінгі тәрбиенің, оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты негізінде әзірленген бағдарламаларға және оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады және мектепке дейінгі ұйымның Жарғысымен айқындалады.

21. Мектепке дейінгі ұйым мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартын сақтау шартымен тиімді тәрбиелеу білім беру процесін қамтамасыз ету үшін /баланың жеке басының

15151515 15

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595161616959516.05.2315:4115:4115:41шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік негіздерін және салауатты өмір салтын қалыптастыру/ педагогтарға баламалы авторлық бағдарламаларды таңдау, қолдану, тәрбиелеудің, оқытудың және сауықтандырудың жаңа технологияларын енгізу құқығын береді.

Тәрбие-оқыту процесінің негізгі субьектілеріне балалар оның ата-аналары немесе оларды алмастыратын тұлғалар сонымен қатар педагогтар жатады.Мектепке дейінгі балалар ұйымындағы жұмыс уақытының ұзақтығы күніне 10сағ. 30 минут болып төлемақысымен белгіленсін.

Мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу-білім беру міндеттерін тиімді шешу үшін педагогикалық кеңестер құрады.

1.5. Білім беру ұйымының меншік нысандарын қалыптастыру және пайдалану тәртібі.

Ұйым материалдық-техникалық базасын құру және дамуы «Білім туралы» заңымен белгіленгендей республикалық және жергілікті бюджет және басқа көздер есебінен жүзеге асырылады. Ұйым өз Жарғысында анықталған тәртіппен мүлікке ие болуға, пайдалануға құқығы бар. Ұйым мүлік қүқығы меншік иесінен мүлік алатын, меншік иесі есебінен қаржыландырылуды заң актілерімен белгіленген ауқымда жүзеге асыратын, өз қызметі, мақсатына сәйкес мүлікті пайдалану мен меншік иесінің тапсырмасы, ие болу құқығы ,осы мүлікті пайдалану мен қолдану бойынша оперативті басқару құқығында болады. Мүліктенуді тоқтатудың оперативті басқару қүқығы, егер заңдармен басқа белгіленбеген болса, Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 13 және 14 тарауларында қаралған шарттар мен тәртіп бойынша жүзеге асырылады, егерде басқа жағдайлар құқықтық актілерде көрсетілмесе. Ұйымның смета бойынша бөлінген қаржы есебінен алынған, өзіне бекітілген мүлікті өз бетінше біреуге беру немесе басқаша жолмен билік жүргізуге құқығы жоқ, егерде басқа жағдайлар құқықтық актілерде көрсетілмесе. Ұйым міндеттемесі бойынша өз иелігіндегі қаржыға жауап береді, қаржының жетіспеушілігі жағдайында оның міндеттерін тиісті жергілікті атқарушы орган өз жауапкершілігіне алады. Келісім шарт міндеттері бойынша, заңдарға сәйкес жауапкершілік ұйымды ұстауға қажетті бекітілген смета шеңберіңде басталады. Ұйымдармен тұжырымдалған азаматтық - қүқықтық мәселелер Қазақстан Республикасы үкіметі анықталған тәртіпке тіркеуден өтеді.

Білім беру жүйесін басқару органдарының мемлекеттік білім беру кәсіпорындарының бюджеттен тыс қаражат есебінен сатып алған мүлкіне билік етуге, олардың бюджеттен тыс қаражат есебінен жүзеге асыратын қызмет көрсетуі мен жұмысына баға белгілеуге, сондай-ақ мемлекеттік білім беру кәсіпорындарына бөлінген бюджеттік сомалар шегінен тыс еңбекке ақы төлеу қорларын белгілеуге құқығы жоқ. Мекеме өзінің меншігінде немесе оперативті басқару құқықығындағы жарғыда айқындалған қызметті іске асыруға арналған материалдық қамсыздандыруға қажтті объектілер мен мүліктерге ие болады.

16161616 16

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595171717959516.05.2315:4115:4115:411.6. Кәсіпкерлік қызмет және оның түрлері

Білім беру мекемесі Жарғыға сәйкес, білім беру және басқа да ақылы қызмет есебінен кіріс әкелетін қызметпен айналысуына болады.Көрсетілген қызмет ақысы Қазастан Республикасы заңдары бойынша анықталады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 22 қыркүйек №1441 «Мемлекеттік білім мекемелерінің қаржылық, материалдық және валюталық түсімдерді пайдаланылуының тәртібін бекіту туралы қаулыға сәйкес айқындалған мақсаттарға бағытталады».Осы қызметтен түскен кірісті пайдалану тәртібі мекеменің өзінің Жарғысына сәйкес анықталады.Жеке педагогикалық еңбек қызметі кәсіпкерлік қызмет есебінде қарастырылып, тіркеуден өтуі керек. Жеке педагогикалық еңбек қызметі лицензияланбайды. Қазақстан Республикасы азаматтарының жалпы орта білім алу мемлекеттік кепілінің негізгі мемлекеттік білім беру мекемелерін ұстауды бюджеттен қаржыландыру болып есептеледі.

Мемлекет басымдылығын ескере отырып беруге әр жылы бюджеттен қаржы бөлуді қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасы үкіметі тұрғындардың тығыз орналасуы мен елді мекендердің ұзақтығына байланысты білім беру мекемесінің мемлекеттік кепілденген нормативті жүйесін бекітеді. Мемлекеттік білім беру мекемелерін қаржыландыру Қазақстан Республикасы үкіметі бекіткен қаржыландыру нормативтері бір тәрбиеленушіге есептелген, әрбір білім беру мекемесінің типі мен түрі негізінде жүзеге асырылады. Білім мекемесін қаржыландыру нормативтің абсолют размері инфляция қарқынына сәйкес жүйелі индекстеледі және жыл сайын Қазақсган Республикасы өкіметімен бекітіледі. Мектепке дейін ұйымдардың және жалпы білім беретін ұйымдардың қаржылық көздері:

- жергілікті бюджеттен түскен қаржылардан;- қосымша ақылы қызмет түрлерінен (оқыту, сауықтырудан) түскен

қаржылардан;- қайырымдылық түріндегі ерікті қаржылардан;- мектепке дейінгі ұйымдарда баланы ұстау үшін ата-аналардың

төлемақысынан. Мемлекеттік білім беру мекемесі басқа да қаржылай және материалдық

рәсімдерді оның ішінде валюталық, Қазақстан Республикасы заңдарымен белгіленген тәртіпте пайдаланады. Білім беру басқармасының жергілікті органдары:

- жергілікті бюджеттен қаржы алатын, ұйымның /мекеменің/ құрылтайшысы болады;

- мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың есебін жүргізеді және олар орта білім алғанға дейін олардың оқуын ұйымдастырады;

-кәмелетке толмағандардың, ата-ананың қамқорлығынсыз қалғандарды қамқорлыққа алу мен қамқорлығын ұйымдастырады, балалар үйі немесе интернаттарға орналастырады;

- өз құзырлығы шеңберінде оқу-тәрбие процессі мазмұнының

17171717 17

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595181818959516.05.2315:4115:4115:41мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сәйкестігін бақылап отыруды ұйымдастырады және өткізеді;

- педагогикалық қызметкерлердің аттестациясын өткізеді, оларға біліктілік разрядтар береді;

-мекеме басшысын тағайындайды ;-жоғары орындарға жалпы орта білім мәселелері бойынша

статистикалық есептер тапсырады;- мекеменің жарғысын бекітеді;- педагогикалық кадрлардың біліктілігін көтереді, аймақ деңгейінде

әдістемелік кабинет жүйесі арқылы әдістемелікті қамтамасыз етеді, кадрларды қайта даярлауды жоспарлайды, үйымдастырады;

- өз құзырлығы шеңберінде мекемелерді аттестациядан және лицензиялаудан өткізеді.

Білім беру мекемесін басқару Қазақстан Республикасы заңдарына, білім беру мекемелері туралы типтік ережеге және білім беру мекемесі Жарғысына сәйкес жүзеге асырылады. Білім беруді басқару құрылымы, штаттық кесте, бюджет есебінен және бюджеттен тыс қаржыландыру, лауазымдық міндеттерді бөлу /лауазымдық нұсқаулар/мектеп директорымен бекітіледі. Мемлекеттік білім беру мекемесін бірлесе басқару формалары болып, білім беру мекемесінің Кеңесі, қамқоршылық кеңесі, жалпы жиналыс, педагогикалық-әдістемелік кеңес және басқа да түрлері есептеледі.

Жалпы білім беретін мектепке жалпы басшылықты сайланбалы өкілетті орган-мектеп кеңесі жүзеге асырады. Мектеп кеңесіне мектептің әкімшілік, педагогтық және техникалық құрамы, класс, ата-аналар комитеттерінің төрағалары. Білім беру ұйымдары Қазақстан Республикасының заңдарына, тиісті үлгідегі білім беру ұйымдары туралы Үлгі ережелер мен білім беру ұйымдарының жарлығында белгіленген шетте оқу тәрбие процесін жүзеге асыруда, кадрларды іріктеу мен орналастыруда, ғылыми, қаржы-шаруашылық және өзге де қызметте дербес болады. Білім беру ұйымдары өз қызметін жария түрде жүзеге асырады, жұртшылықты оқу, ғылыми-зерттеу және қаржы қызметі туралы хабардар етеді. Мемлекеттік білім беру ұйымының басшысы уәкілетті басқару органдарымен келісім бойынша өз орынбасарларын тағайындайды және қызметінен босатады.Оларды тағайындау және қызметтен босату тәртібі білім беру ұйымының жарғысымен белгіленеді. Білім беру ұйымының құзыретіне мындай міндеттер жатады:

1) жарғының жобасын әзірлеу;2) ішкі тәртіп ережелерін әзірлеу және бекіту;3) оқу жоспарлары мен бағдарламаларын, оқу процесінің күнтізбелік

кестелерін әзірлеу және бекіту;4) осы Заңда және тиісті үлгідегі білім беру ұйымдары туралы Үлгі

ережеде өзгеше көзделмесе, білім алушылар, тәрбиеленушілер контингентін білім беру қызметін жүргізу құқығына берілген лицензияға сәйкес қалыптастыру;

5) білім беру процесі мен білім беру технологияларының

18181818 18

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595191919959516.05.2315:4115:4115:41әдістемелерін, оның ішінде дистанциялық білім беру технологияларын пайдалану және жетілдіру;

6) бірыңғай ұлттық тестілеуді және техникалық еңбек пен қызмет көрсету еңбегінің кәсіптері (мамандықтары) бойынша біліктілікті беруді қоспағанда, білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, оларға аралық және қорытынды аттестаттау жүргізу;

7) өздерінің қаржы қаражаты шегінде және республикалық нормативтік құқықытық актілермен белгіленген шектеулерді ескере отырып, мемлекеттік білім беру ұйымдарындағы қызметкерлердің жалақысы мен лауазымдық айлықақысының ставкаларын белгілеу;

8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлерінің лауазымдық ақыларына үстеме ақы мен қосымша ақы, оларға сыйлық берудің тәртібі мен мөлшерін белгілеу;

9) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен кадрлардың біліктілігін арттыруды және оларды қайта даярлауды қамтамасыз ету;

10) білім беру ұйымдарын нормативтік талаптарға сәйкес материалдық-техникалық-жағынан қамтамасыз ету;

11) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен Жарғылық қызметті жүзеге асыру үшін қосымша қаржылық және материалдық қаражат көздерін тарту;

12)қоғамдық тамақтандыру ұйымдары бөлімшелерінің және медициналық ұйымдардың жұмыс істеуіне қажетті жағдайлар жасау, олардың жұмыстарына білім алушылардың, тәрбиеленушілер мен қызметкерлердің денсаулықтарын қорғау және нығайту мақсатында бақылау жасау;

13) білім алушылардың, тәрбиеленушілердің жекеленген санаттарына Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген қосымша жеңілдіктер мен материалдык қамтамасыз ету түрлерінің уақытылы беріліп отыруын қамтамасыз ету;

14) тәрбиеленушілер мен білім алушылардың күтімі мен тұру жағдайларының белгіленген нормалардан төмен болмауын қамтамасыз ету;

15) құрылтайшылар мен мүдделі адамдарға қаржылық және материалдық ресурстардың түсуі мен жұмсалуы туралы есеп беру;

Білім беру мекемесінің директорына заңмен белгіленген тәртіпте жауапкершілік жүктеледі:

1.Білім беру мекемесі қызметкерлерінің, тәрбиеленушілер мен оқушылардың құқығы мен бостандығын қорғау.

2. Оның құзырлығына берілген қызметті орындамау.3.Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты талаптарының

орындалмауы. 4. Оқу-тәрбие процессі кезінде білім беру қызметкерлері

мен оқушылар тәрбиеленушілердің өмірі мен денсаулығы.5. Қаржы-шаруашылық қызмет, оның ішінде материалдық және ақшалай

19191919 19

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595202020959516.05.2315:4115:4115:41қаржыны мақсатсыз жұмсаудың жағдайы.

5. Нормативті құқықтық актілерде қаралған басқа да тәртіп бұзушылық.Мекеме директорына қызметін басқа басқару қызметімен, білім беру

мекемесі ішінде немесе басқа жерде қоса атқаруына /ғылыми және ғылыми-әдістемелік басшылықтан басқа/ білім беру рұқсат етілмейді. Мекеменің, оның филиалының директорының қызметтік міндеттері қосарлана атқарылуы мүмкін емес.1.7. Мекеме қызметкерлері штатын толықтыру, еңбекақы талаптары, олардың

құқықтары мен міндеттері. Мекемені қайта құру және таратуМекемеде педагогикалық қызмет айналасуға арнайы кәсіби білім бар

азаматтардың құқығы бар.Лайықты кәсіби білімі жоқ азаматтарға мекеменің педагогикалық кеңесінің шешімімен, тегіс қажетті мамандар жоқ жағдайда, педагогикалық қызметпен шұғылдануға құқық-беріледі. Мекемеге педагогикалық қызметке сот үкімі бойынша рұқсат етілмеген тұлғалар жіберілмейді. Мекеме қызметкерлерінің еңбекақы төлемінің жүйесі Қазақстан Республикасы заңдарымен белгіленген тәртіппен анықталады. Бюджеттен алынған қаржыла ресебінен ұсталатын мекеменің еңбекақы төлемі туралы ереже білім беру орталық атқарушы органдармен келісіле отырып бекітіледі. Педагог қызметкерлер үшін аптасына нормативтік оқу жүкткемесі: жалпы білім беретін оқу орынның бастауыш сатысы үшін 20-сағаттан аспайтын етіп белгіленеді.

Мекеме қызметкерлеріне айлық жалақы мен лауазымдық айлықтар олардың біліктілігімен қызметтік еңбектеріне сәйкес белгіленеді.Мекме өзінде бар қаржы шеңберінде өз бетінше қосымша, үстеме, сыйлық т.б. ынталандыратын бағыттығы төлемдерді шешеді. Мекемеде педагогикалық қызметкерлер үшін нормативті оқу жүктемесін Қазақстан Республикасы үкіметі білім беру саласы орталық атқарушы органдардың Заңда белгіленген шеңберде ұстануы үшін белгіленеді. Өз қаражаты есебіне еңбекақы төлеу бойынша Ережені мекеме /құрылтайшы/ анықтайды.

Мекеме қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері Жарғы мен ішкі тәртіп ережелері және лауазымдық нұсқаулармен анықталды. Педагогикалық қызмет атқаратын тұлғалар педагогикалық қызметкер болып есептеледі. Педагог қызметкерлер лауазымдарының және оған жақындатылғандардың тізімі Қазақстан Республикасы Үкіметімен анықталады.

Педагогикалық қызметкерлердің құқықтары:- кәсіби қызмет үшін жағдай туғызу.- мемлекеттік жалпыға міндетті стандартты сақтаған жағдайда

педагогикалық қызметтің формасы мен әдістерін еркін таңдау.- ғылыми зерттеулердің тақырыбын және олардың нәтижелерін

педагогикалық тәжірибеде қолдану формаларын еркін таңдау.- мекеменің басқару органдары жұмысына қатысу.- мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті стандарт сақталған жағдайда

құрылтайшының қаржысы есебінен жұмыстан қол үзіп, өзінің біліктілігін арттыру.

- санатын көтеру, қызметте өсу мақсатында мерзімінен бұрын

20202020 20

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 НБ

95959595959595212121959516.05.2315:4115:4115:41аттестациядан өту.

- ұзақтығы 56 календарлық күн болатын ақылы демалыс.- жеке педагогикалық қызмет.- өзінің кәсіптік абыройы мен қадір қасиетін қорғауға.- білім беру үйымдары мен олардың қызметкерлерінің білім беру және

экономикалық қызметінің. көзі болып табылатын материалдық активтер /ғылыми, әдістемелік еңбектер, патенттер, бағдарламалық қамтамасыз ету.

- білім беру мен ақпарат технологиялары және басқалар/ нысанындағы интеллектуалдық меншігін меншіктің басқа түрлерімен бірдей қорғауға.

- білім беру ұйымы әкімшілігінің бұйрығы мен өкімдеріне шағым жасауға.

- педагогикалық қызметтегі табыстары үшін материалдық және моральдық жағынан көтермеленуге, ордендермен және медальдармен, құрметті атақтармен, белгілермен және грамоталармен марапатталуға құқығы бар.

Мекеменің қызметі тоқтатылуы мүмкін:а) мекеме құрылтайшысының шешімі негізіндеб) сот шешімі негізіндев) Қазақстан Республикасы заңдарында көрсетілген басқа да

жағдайларда. Мекеменің жұмысын тоқтату оны қайта құру немес тарату /жою/

жолымен жүргізіледі. Мекемені тарату кезінде құрылтайшы тарату комиссиясын тағайындайды, ол заңдарға сәйкес тарау балансын жасайды. Мекемені қайта құру және тарату Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексі басқада заң актілері талабына сәйкес жүргізіледі. Кредиторлардың талабын қанағаттандырғаннан кейін қалған мүлік құрылтайшыға беріледі.

Мекеме өз жұмысын заңды тұлғал.ар мемлекеттік регистрге таратылу туралы жазу еңгізілген кезден бастап тоқтатады.

21212121 21

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595222222959516.05.2315:4115:4115:412. АРНАЙЫ БӨЛІМ

2.1 Delphi ортасын іске қосуWindows терезесі арқылы Delphi –ді іске қосу командасы:Іске қосу-Программалар-Borland Delphi7 Delphi7Экранда Delphi ортасының үш терезесі көрінеді (1-сурет).

1cурет- Delphi ортасы

1- Delphi 7-ның негізгі терезесі;2- Форма (Form1);3- Обьект инспекторы терезесі (Object Inspector).Жалпы ортада программа құруға арналған төртінші, модуль терезесі де

іске қосылады. (Unit 1. pas). Форма терезесінің астында орналасатындықтан, ол алғашқыда көрінбейді.

Delphi-дің негізгі терезесінің құрамына негізгі мәзір, аспаптар панелі және компоненттер политрасы енгізілген (2-сурет). Негізгі мәзір пунктеріне (ішкі мәзірлерге) Delphi-де жұмыс істеу командалары, аспаптар панеліне ішкі мәзірлерге енгізілген негізгі командаларды орындайтын батырмалар орналастырылған.

22222222

2 Программаны дайындау ортасы

22

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595232323959516.05.2315:4115:4115:41

2 сурет- Негізгі мәзір, аспаптар панелі және компоненттер палитрасы2.2 Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесіDelphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма-

программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесі. Delphi алғашқы рет іске қосылған кезде форма Form1 сипаттамасымен (тақырыбымен) көрінеді. (1-сурет). Оның жиектеріне тышқан көрсеткішін орналастырып, ол екі жақты нұсқама түріне айналған кезде жылжыту және қалдыру тәсілі бойынша форманы кеңейту не қысу қиын емес.

Құрылатын программада пайдалану үшін формада түрлі компоненттер (форма компоненттері) орнатады. Негізгі компонентердің кейбірі Access берілгендер қоры жүйесінде пайдаланылатын элементте панеліне енгізілген түймелер сияқты. Олар Delphi терезесінің компоненттер палитрасына орналастырылған.

Кей жағдайларда экранда форма көрінбеуі мүмкін. Оы экранға шығару үшін View-Forms командасын беру жеткілікті.

Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі қасиеттері бар (оларды компонент “паспорты” деп те атайды). Қасиет (Сипаттама, параметр)-айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі мүмкіндіктерін сипаттап, ағымдық күйін анықтайды. Мысалы форма қасиеттерінің мәндері – форма тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда орналасуы, түсі т.б. Delphi іске қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы сәйкес мәндер меншіктеліп қойылады.

Форманы не онда орнатылған компонентті программа құру үшін дайындау оның кейбір қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Қасиеттер тізімі Объект инспекторы (Object Inspector) терезесіне енгізілген. Тізімді инспектор терезесіне шығару үшін сәйкес объектіні (форманы не формада орнатылған форма компонентін ) бір шерту арқылы таңдау керек. Инспектор терезесінің жоғарғы қатарына таңдалған объект сипаттамасы да жазылып қойылады. Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың ашылған қасиеттер терезесі 1-суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар: Properties (Қасиеттер) және Events ( Оқиғалар). Терезе ашылғанда екі бағанға енгізілген жазулардан тұратын оның Properties бөлімі ашылулы тұрады (1-сурет). Бірінші бағанда көрінетіндер – қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес жазылғандар-олардың мәндері.

Форма қасиеттері:Name (Атау) – формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің

(компоненттердің) негізігі қасиеттерінің бірі. Delphi-дің жұмыс істеуі кезінде ол объектіні осы атау бойынша ажыратып танитын. Delphi-дің формаға автоматты түрде алғашқы рет меншіктелген сипаттамасын Form1 орнына

23232323 23

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595242424959516.05.2315:4115:4115:41KvTend сипаттамасын енгізу. Ол үшін қасиеттер терезесінен Name сипаттамасын таңдап, жаңа атауды клавиатура арқылы теріп алса болғаны. Терілген атау Name жолының оң қатарына жазылып қойылады. 3-суретте көрсетілгендей.

3 cурет - Форма қасиеттері

Font ( Шрифт) – формаға енгізілетін мәтін шрифтін орнату қасиеті. Оны таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде сұқпаттық шрифт таңдау терезесі көрінеді (4- сурет). Терезеден әдеттегідей қажетті шрифт типін өлшемін таңдап ( мысалы, Times Kaz, 10), ОК түймесін шерту керек .

4 сурет - Шрифт таңдау терезесі

24242424 24

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595252525959516.05.2315:4115:4115:41

Caption (Тақырып, бетіне жазу) – форма терезесінің тақырыбына енгізілетін мәтін. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне тақырып үшін Form1 cөзі енгізіліп қойылған. Оны “Redaktor” не басқа тақырыпқа алмастыру Name қасиетіне мән меншіктеу тәсілі сияқты ( қасиет мәні енгізілген соң КҚ ( каретканы қайтару , енгізу клавишін басып қойған жөн)

Color (түс) –форманың түсін орнату қасиеті. Ол таңдалған кезде оң жағында тілсызық түймесі көрінеді. Тілсызық түймесі –қасиет мәнінің бірнеше екенінің белгісі. Тілсызық белсісін шерткен кезде мәнедер (түстер) терезесі ашылады. Тізімде көрінген қалаған түсті шерткен. Соң форма сәйкес түске боялып қойылады.

Width (Ен), Height (Биіктік) –пиксель өлшем бірлігімен берілген форманың ені мен биіктігін орнату қасиеттері (бұл мәндер форманы қолдан кеңейту не сығу кезінде де автоматты түрде орнатылып қойылады).

Объект қасиетін программа ( программалық код) ішінде орнату да мүмкін. Мысалы, форма тақырыбы шрифтінің өлшемін 14 ету үшін программаға Form1. FontSize :=14 меншіктеу операторын енгізуге болады.

Жалпы, бір қасиет мәнімен танысу үшін оны қасиеттер терезесінде таңдап, F1 клавишін басу арқылы сәйкес анықтаманы шақыру керек. Delphi-де анықтамалар ағылшын тілінде жазылады. Ол түсініксіз болса, экранда орысша аудармасын көрсететін “Coкpaт 97” сияқты арнайы дайындалған программаны пайдаланған жөн ( мұндай программа компьютерге орнатылса, оны пайдалану қиын емес).

Экранда қасиеттер терезесі көбінесе, оны шығару үшін View-object Inspector командасын беру жеткілікті. Ол F11 клавиші басылған кезде де көрінеді.

2.3 Оқиғалар. Программалық код терезесіWindows-тағы сияқты Dephi –де программалар оқиғалар арқылы

басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға компонент орнату, формада орналастырылған компонентті тышқан арқылы шертуі мүмкін. Оның іс-әрекеті оқиға шақырады. Яғни , оқиға –программаның жұмыс істеуі кезінде объект жағдайының өзгеруі .

Dephi-де әр оқиғаға атау беріліп қойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының Button1 компонентін шерту Click (Шерту) оқиғасын шақырады.

Әр объектіге байланысты оқиғалар жеткілікті Мысалы, формаға байланысты оқиғалар саны -35 (5-сурет). Олар қасиеттер терезесінің Events қосымша бетіне енгізілген. Терезеде оқиға атауларының алдына On префиксі (қосымшасы) тіркестіріліп жзылады. Ол-атаудың оқиға екендігін білдіретін белгі.

25252525 25

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595262626959516.05.2315:4115:4115:41

5 сурет - Форма оқиғалары Dephi ортасында жиі кездесетін оқиғалар :

On Click-тышқан түймесін бір рет басу;OnDblClick-тышқан түймесін екі рет басу;OnKeyDown-клавишті басу;OnKeyUp-басылған клавишті босату;OnMouseDown- тышқан түймесін басу;OnMouseUp- тышқан түймесін босату; OnMouseMove- тышқан көрсеткішін жылжыту;On Create- форманы екі рет шерту, т.б.

Dephi-де программа (проект) екі бөлімнен тұрады:-алғашқыда автоматты түрде Project1 сипаттамасы берілетін модуль.

Олар жеке терезелерде орналастырған. -Модульге оқиғаларға сәйкес іс-әрекеттерді орындайтын программа

мәтіні (процедуралар) енгізіледі. Программа мәтінін программалық код деп , терезені программалық код терезесі не қысқаша редактор терезесі деп те атайды.

Delphi іске қосылған кезде ол форма терезесінің астында көрінбей тұрады. Оны экранға шығару тәсілдері:

- форманы жабу (түймесін шерту);- код терезесінің бір шеті форма астында көрініп тұрса, оны шерту.

Терезе белсендірілуі түрде ашылады да онда процедура дайындамасы (үлгісі) көрінеді. Оның тақырыбы нүкте арқылы бөлінген класс және процедура атауларынан тұрады (6-сурет), т.б.

Жалпы, формадан код терезесіне өту және код терезесінен формаға өту үшін F12 клавишін басу жеткілікті. 6-суретте көрініп тұрғаны – терезесіне енгізілген процедура дайындамасы. Оқиғаға байланысты құрылатын

26262626 26

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595272727959516.05.2315:4115:4115:41процедура оқиғаны өңдеуіш не оқиғаны өңдеу процедурасы делінеді. Процедура дайындамасының жазылу түрі:

Procedure <атау> (Sender: TObject); <сипаттау бөлімі>begin

<процедура денесі>end;

мұндағы Sender параметрі құрылатын процедураның қай класқа тиістілігін анықтайды .

Терезенің сол бөлігіндегі-браузер терезесі. Онда код терезесінде барлық жарияланулардың құрылымын көріп шығуға болады.

6 сурет - Редактор терезесі2.4 Программа құрылымы. Негізгі модуль. ӘдісКез келген программа program сөзінен басталатын проект файлы мен бір

не бірнеше модульдерден тұрады да, қолдан құрылатын программа модуль ішіне енгізіледі. Проект файлы dpr, модуль pas кеңейтілуі бойынша сақталынады. Проект файлын негізгі модуль деп атайды. Негізгі модульдің мазмұны проектініңжалпы сипаттамасынан тұрады. Delphi іске қосылған кезде оны автоматты түрде дайындап шығады. Негізгі модульге ерекше жағдайлардан басқа кездерде қосымша нұсқаулар енгізудің қажеті жоқ. Негізгі модуль (проект):

Program Project1;Uses

Forms,Unit1 in ‘Unit1. pas’{Fopm1};{$R*.RES}

begin Application. Initialize;

27272727 27

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595282828959516.05.2315:4115:4115:41 Application. CreateForm(TForm1, Form1);

Application. Run;end.

мұндағы, Projectl – негізгі модуль (проект) сипаттамасы. Проектіні дайындап, жаңа

атау бойынша сақтаған кезде ол соңғы атауға алмастырылып қойылады; Uses – (қолдану) – Турбо Паскальдағы сияқты, қызметші сөз. оның

соңына программада пайдаланылатын стандартты (кітапханалық) Forms модулі мен Delphi –ден соң оның қайсы модульдік файлда құрылатыны (in ’Unit1.pas’) және онымен байланысты фома атуы көретіледі ({Form1}).

{$R*.RES} – нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның (Windows көмегімен дайындалған қолданбалы программаның) қор сипаттамаларын, мысалы, шартбелгілер (пиктограммалар) сақталған файлды және т.с.с. пайдалану керектігін көрсетеді (файлдың кеңейтілуі - .res);

begin – end операторларының аралығына енгізілген соңғы бөлім – қосымшаның алғашқы жүктелуін қамтамасыз ететін әдістер (Delphi-де арнайы іс-әрекетті орындайтын процедура, функция және командалар әдістер делінеді):

Application. Initialize-қосымша объектісін инициалдау (программаны алғашқы рет дайындау) әдісі;

Application. CreateForm-проект құрамына енетін форманы дайындап, экранда көрсету әдісі (сreate-құру);

Application. Run-пограмманы іске қосуды қамтамасыз ету әдісі.Delphi-де әдістің командалық түрде жазылуы:<Объект>. <Әдіс>Мысалы, Application. Initialize- Application объектісінің Initialize әдісін

орындауКейбір жағдайда бөлімге проект сақталатын бума атын меншіктеу

командасын қосып қою да мүмкін, т.б.Жалпы , Delphi-де программаның орындалуы автоматты түрде негізгі

модульді орындаудан басталады.Модуль-түрлі іс-әрекеттерді орындауға арналған программа бөлімі.

Модуль тақырыбы Unit (модуль) қызметші сөзінен басталып, соңына әдеттегідей нүктелі үтір (;) таңбасымен аяқталатын модуль сипаттамасы жазылады. Delphi-дің модульге алғашқы рет меншіктейтін сипаттамасы: Unit1. Жаңа проект ашылған кезде модуль дайындамасы да автоматты түрде құрылады:

Unit Unit 1;InterfaceUsis

Windows, Messajger, Sys Utils, Classes,Graphics, Controls, Fopms, Dialogs;

TypeTForm1=class(TForm)

28282828 28

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 АБ

95959595959595292929959516.05.2315:4115:4115:41Private

{Private declarations}public {Public declarations}end;

varFopm1: Tform1;

Implementation{$R*.DFM}end.Интерфейс ( interface ) бөлімі interface кілттік сөзімен басталады да, оған

келесі бөлімдер енгізіледі: Usis-Турбо Паскальда пайдаланатын бөлім сияқты, стандартты модуль атаулары жазылады, бөлімге пайдаланушы дайындалған модуль сипаттамасын кірістіріп қою да мүмкін. Одан әрі, Delphi дайындаған форма типі сипаталалып, олардан соң модульге жазылатын процедуралар мен функциялар (программа элементтері) жарияланады, т.б.)

Private (жеке, дербес) бөліміне тек ағымдық модульге тиісті элементтер енгізілуі мүмкін (элемент-өрістер, әдістер, қасиеттер мен оқиғалар); Public(көпшілік) бөлімінің ішінде ағымдық модульге қол жеткізуге болатын кез келген программа не модульдің көрінетін элементтері, облыстары енгізіледі. Олар класқа енетін элементтердің пайдалану облыстарын ғана анықтайтын болғандықтан , әдетте (көп жағдайда) олар бос көрінеді.

Implementation (іске асыру, орындау) бөліміндегі {$R*.DFM} -.dfm кеңейтілуі бойынша жазылған файлды пайдалану нұсқауы. Ол модульді оған сәйкес форманың сипаттамасымен байланыстырады. (файлға форма қасиеттерінің мәндері жазылып қойылған. Ол формада орнатылған компоненттер қасиеттерінің де сипататмаларын бойында сияқты. Қасиеттер сәйкес Object Inspector терезесінде көрінеді). Одан соңғы қатарларға программалаушы Delphi тілінде қажетті процедураларды қолдан кірістіру керек. Олардың ішіндегі оқиғаны өңдеуіш процедуралардың тақырыптары модульдің интерфейс бөлімінде автоматты түрде жазылып қойылады.

Кейде модульдің соңына инициалдау (initialization) бөлімі енгізіледі. Бөлім модуль айнымалыларын инициялдап, (бастапқы мәндер беріп) программаны дайындау үшін қажет. Егер ол толтырылса, бұл бөлім басқаруды программа денесіне беруден бұрын орындалады. Бөлім нұсқауларын begin және end кілттік сөздерінің арасына енгізу керек. Жоғарыда көрсетілген сияқты, бөлім толтырылмаса, begin сөзі жазылмай, оған тек end сөзі енгізіледі. Ол – модульдің соңын білдіретін кілттік сөз.

29292929 29

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595303030959516.05.2315:4115:4115:413. ӨНДІРІСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

3. 1 Программа формаларының жалпы сипаттамасы1. Есеп мазмұнымен танысу2. Жобалау және берілгендер базасын басқару жүйелері процесстерін оқып-үйрену. 3. Берілген есептің құрылымын дайындау.4. Бала-бақшаға қатысты мәліметтер жинақтау.5. Есептер дайындау. Delphi ортасында берілгендер базасын дайындаудың негізгі кезеңдері Мәліметтер кестесінің құрылымын дайындау және сипаттау; Кестелер арасындағы байланыстар жүйесін тағайындау және

мәліметтер схемасын дайындау; Берілгендер базасы кестелеріне сұраныс жүйелерін дайындау және

оларды мәліметтер схемасына интеграциялау; Мәліметтерді енгізу/шығарудың экрандық формаларын дайындау; Мәліметтер бойынша есептер жүйесін құру; Мәліметтер бойынша статистикалақ диаграммалар тұрғызу; Берілгендер базасының программалық кеңейтулерін ондағы

спецификалық есептерді шешу мақсатында дайындау; Мәліметтерді қорғау, құқық және жұмыс істеуді шектеу жүйелерін

құру.3.2 Жұмыс мағынасын сипаттау

Қызығушылық туғызып отырған зерттелетін нақты өмір бөлімін заттық облыс деп атайды.Білім беру саласындағы ақпараттық-іздеу бөлімінің құрылымын қарастырайық.

Есептің қойылуы барысында есептің шешілу алгоритмі құрылды. Есеп 7- суретте көрсетілген PARADOX 7 берілгендер базасын басқару

жүйесінің көмегімен шешілді.

7 сурет - paradox 7 берілгендер базасы3.3 Берілгендер базасын толтыру алгоритмін құру

Қажетті кестелерді құрып болған соң бұл кестелерді қажетті ақпаратпен толтыру және құрылған кестелерді өңдеу мәселесі туындайды. Әрбір кестеге арнап оны өңдеу процедурасы жазылады. Осыдан, модульдік программалау қажеттілігі пайда болады. Демек, бірден модуль аралық интерфейс сұрағы пайда болады. Мұнан басқа, бірден пайдаланушы интерфейсін құру қажеттілігі де пайда болады. Берілгендер базасын толтыру алгоритмін құрылымдық түрде былайша кескіндеу мүмкін:

30303030 30

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595313131959516.05.2315:4115:4115:41

8 сурет - Берілгендер базасын толтыру алгоритмін құру

Әрбір кесте үшін осы кестені басқаратын өзіндік дербес модуль құрылады. Ол алдымен автономдық режимде тексеріледі, яғни осы модульдің берілгендер базасымен программалық және аппараттық түрдегі күтпеген жағдайлар үшін үйлестірілуі іске асырылады.

Жоғарыдағы сурет модуль аралық және пайдаланушы интерфейстерін кескіндейді және сонымен қатар толықтай программалық өнімнің құрылымы да көрініп тұр.

3.4 Программаның толықтай жұмыс істеу алгоритміМодульаралық интефейстің жұмыс алгоритмін құрылымдық түрде

былайша кескіндеуге болады:

9 сурет - Программаның толық жұмыс істеу алгоритмі

Модуль аралық интерфейсті құру барысында келесі факторлар ескерілуі тиіс:

пайдалану барысындағы көрнекілігі және қарапайымдылығы; программаның жұмыс істеу сенімділігі; жұмыс істеу жылдамдығының жоғарылығы.Шығу мәліметтерін баспаға шығаруға арналған программалық модульді

жоғарыда сипатталған алгоритмге сүйеніп құру тағы да құрылымдық программалаудың қолданылуын қажет етеді, себебі түрліше есептерді баспаға шығару үшін әрбір формаға арналған жеке программалық модульдер құруға тура келеді. Баспаға шығаруды мәзір арқылы басқарады.

3.5 Берілгендер кестелерін құруМен өзіме керекті кестелерді Database Desktop утилитасы

арқылы құрып аламын. Маған балалар жайлы толық мәліметтер олардың аты-жөні, туылған жылы, тобы, мекен жайы, телефоны, туу туралы куәліктің нөмірі, жынысы, ұлты

31313131 31

Берілгендер базасын белсенідру

Пайдаланушы интерфейсін толтыру

Берілгендер базасын ену мәліметтерімен толтыру

Мәліметтерді берілгендер базасында сақтау

Ену және шығу мәліметтерімен және кестелермен жұмыс істеуге арналған бас мәзір құру

Бастапқы мәліметтерді өңдеу. Мәліметтерді баспаға шығару мүмкіндігімен алу

Кестені жабу және жұмысты жалғастыру үшін бас мәзірге қайта оралу

Қажетті кестені шақыру және мәліметтерді енгізу

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595323232959516.05.2315:4115:4115:41қажет. Кестені (1-кесте) құру үшін алдымен өріс сипаттамасын сипаттау керек.

1 кесте- Bala.db№ Өріс Тип Өлше

мКілт Сипаттама

1Kod I * Бала коды2FIO A 50 Баланың аты-жөні3Tuilgan kyni D Туылған күні

Jinisi A 6 ЖынысыUlti A 10 Ұлты

4Gruppa А 12 Тобы5Adress A 20 Мекен жайы

6Telefon N Үй телефоны

Екінші кесте балалардың ата-аналары жайлы мәліметтер (Ata_ana.db). Олардың аты жөнідері, қызметтері , жұмыстарының мекен жайлары, жұмыс немесе қол телефондарымен кестені толтырамын. Кестені құру үшін алдымен өріс сипаттамасын сипаттап (10-сурет) толтыру керек. Кестелерді байланыстыру үшін «Kod» өрісін пайдаланамыз. Бұл өріс балалардың туу туралы куәлігінің нөмірі.Ол үшін өрісті индекстеп алуымыз керек, бұл іс-әрекет 11-суретте көрсетілген.

2 кесте-Өрістерді толтыру№ Өріс Т

ипӨ

лшем

Кілт

Сипаттама

1 Kodi I * Ата- ана коды2 Akesinin

FamiliasiA 2

0 Әкесінің аты

жөні3 Gumis orni А 1

5Жұмыс орны

4 Gumis telefoni

N Жұмыс телефоны

5 Anasinin Familiasi

А 20

Анасының аты жөні

6 Gumis orni А 1 Жұмыс орны

32323232 32

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595333333959516.05.2315:4115:4115:415

7 Gumis telefoni

N Жұмыс телефоны

10-сурет - Өрістер сипатталған терезе

Үшінші кесте балалардың айлық төлем ақысы жайлы болмақ (Oplata.db). Бұл кестеге (2-кесте) туу туралы куәліктің нөмірі, баланың аты-жөні төленетін айлық сомасы, төленген күнін толтыратын өрістер керек.

3 кесте- oplata.db№ Өріс Т

ипӨ

лшем

Кілт

Сипаттама

1 Kod I * Туу тур куәлік нөмірі

2 FIO A 20

Баланың аты-жөні

3 Oplata N Айлық төлем ақысы

T Tol_kyn D Төлеген күні

33333333 33

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595343434959516.05.2315:4115:4115:41

11 сурет - Өрістерді индекстеу терезесі

Төртінші кесте (Tarbie.db) мекемеде жұмыс істейтін мамандар жайлы, олардың ты-жөні, мамандығы, білімі, пед стажы, аттестациядан өткен жылдары, категориясы, тәрбиешілердің қай топтікі екенін білу үшін тобы деген өріс те қосылған.

Бесінші кесте (Tarbie_gek.db) мамандардың жеке мәліметтері жайлы ақпарат береді.

Бұл кестеде мамандардың аты-жөні, туылған жылы, мекен жайы, РНН нөмірі, СИК және Жеке куәліктерінің нөмірлері толтырылған.

Кестеде берілгендер адресі жолдар мен бағандар қиылысы арқылы анықталады. Бағанды өріс деп, жолды жазу деп те атайды.

Ескерту. Ескерту ретінде біз мыналарды әрқашан есте ұстауымыз керек:

1)Өріс сипаттамасының ортасына нүкте (.) символы енгізілмегені жөн;

2)Өрістерді сипаттау немесе дайындау терезесінің бірінші бағанында автоматты түрде атаулардың реттік номерлері көрсетулі тұрады. Оларға көңіл бөлмеу керек. Кезекті өріске мән енгізілген соң Enter не сәйкес курсорды басқару клавишінің басылуы тиіс. Курсор келесі өріске орналастырылып қойылады;

3)Бағанға өріс типінің (Туре) енгізілуі тиіс. Ол үшін курсор бағанда орналасқан соң Бос орын клавишін басу керек. Таңдалған Paradox форматында пайдаланылатын тип

34343434 34

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595353535959516.05.2315:4115:4115:41атаулары тізімі көрінеді Тізімнен қажетті тип таңдалуы тиіс. Оның бір әрпінен тұратын қысқаша белгілемесі курсор орналасқан орынға орныластырылып қойылады. Мысалы, CompName өрісі – символдық типті, таңдалған тип – Alpha. Ол таңдалған кезде өріске тип белгілемесі (А) енгізіліп қойылады;

4)Екі кестені бір бірімен байланыстыру үшін өрістерді индекстеп шыққан жөн. Ол үшін тізімнен Secondary indexes таңдап Default түймесін басу керек. Индекстелетін өрісімізді таңдап ОК түймесін шертеміз.

Кестені толтыру жолдары:1. Кестені толтыруға, берілгендерді редакциялауға

мүмкіндік беретін Table-Edit Date (Кесте-Берілгендерді редакциядау) командасын беру (аспаптар панелінің аттас клавишін басуға да болады). Сomputers сипаттамасының астына 1 саны жазылып, курсор Компьютер аты өрісіне орналастырылып қойылады.

2. Өрістерді толтыру.3. Терезені жабу.Ескерту ретінде бір-екі сөз: 1. Кестені толтыру кезінде бір өрісіне өзгерту енгізу

қажет болса, алдымен осы өріске курсорды орналастырып, Table-Edit Data командасын қайта беру керек.

2. Database Desktop утилитасына қазақ шрифтін қосу. Кестені қазақ алфавиті әріптерімен теру тәсілі әдеттегідей. Егер бұл тәсіл жүрмесе, Database Desktop мәзірінен Edit-Preferences (Редакциялау-Ұнамды) командасын беріп, ашылған терезенің General (Негізгі) қосымша бетінен Change (Өзгерту) түймесін шерту керек.

12сурет- Шрифті таңдау терезесі

35353535 35

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595363636959516.05.2315:4115:4115:41

ChangeFont (Шрифті өзгерту) терезесі көрінеді. Терезеден қажетті шрифті, мысалы, KZ Times New Roman шрифтін таңдап, OK түймесін шерткен кезде «Бұл әдіспен орнатылған өзгерістер Database Desktop утилитасын жауып, қайта қосқанда ғана орындалады» ескертпесі жазылған сұхбаттық терезе шығады. Оның ОК түймесін шертіп, ескертпені орындаса болғаны.

3.6 Программадағы форма терезелері

13 cурет- Формалардың орналасуы

36363636 36

Ба с фо рм а

Балаларды қабылдау

Мәлімет терді енгізу

Мәлімет терді іздеу

Статистикалық диаграм ма

Баспаға шығару

Педагогикалық кадрлар

Қызметкерлердің жеке мәлімет тері

Баспаға шығару

Касса

Есеп беру

Енгізу

Тамақтану режимі

Шығу

Автор

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595373737959516.05.2315:4115:4115:41

Программа мынадай формалардан тұрады: Негізгі Терезе Берілгендер қорын таңдау терезесі; Балалар жайлы мәліметтерді көріп шығу терезесі; Балалар жайлы мәліметтерді Тенгізу терезесі; Мәліметтерді іздеу және ата аналары жайлы толық ақпаратты алу терезесі; Балалардың статистикалық диаграммасы; Керекті топты таңдап баспаға шығару терезесі; Педагогикалық кадрлар жайлы маліметтерді Тенгізу және іздеу терезесі; Педагогикалық кадрлардың жеке мәліметтерін іздеу және Тенгізу терезесі; Кассаны есептеу терезесі; Кассадағы есепті баспаға шығару терезесі; Тамақтану мәзірінің терезесі; Автор терезесі;

Негізгі форма (Baza: Берілгендер қоры)Бағдарлама қосылғанда ашылатын Негізгі форма терезесінің жалпы

көрінісі төмендегі суреттегідей. Берілгендер қоры терезесі өте қарапайым, дегенмен, аса тиімді формада (12-сурет) дайындалған. Форма бетіне орналастырылған ShockwaveFlash1 компонентінің көмегімен түрлі анимациялық суреттер шақырылған. TbitBtn компонентінің көмегімен келесі формаға өту іс-әрекеттері орындалған. Олардың Caption қасиетіне «Балаларды қабылдау», «Педагогикалық кадрлар», «Тамақтану режімі», «Касса», «Автор», «Шығу» сөздері жазылып, әрқайсысының программалық кодына сәйкесінше командалар ендірілді. Тышқанды өзімізге керекті батырманың үстіне апарып бір рет шертсек керекті тереземізге өте аламыз. Мұндағы ShockwaveFlash1 компоненті бұл жерде тек сәндік үшін ғана қолданылған. Бұл терезенің жұмыс істеуі үшін жазылған код төменде

13-суреттің астында көрсетілген.

37373737 37

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595383838959516.05.2315:4115:4115:41

13 сурет - Бас форма терезесі

unit Unit8;interfaceuses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, ExtCtrls, StdCtrls, Buttons, OleCtrls, ShockwaveFlashObjects_TLB;type Tbaza = class(TForm) Image1: TImage; BitBtn1: TBitBtn; BitBtn2: TBitBtn; BitBtn3: TBitBtn; BitBtn4: TBitBtn; Image2: TImage; BitBtn5: TBitBtn; ShockwaveFlash1: TShockwaveFlash; Open1: TOpenDialog; procedure BitBtn1Click(Sender: TObject); procedure BitBtn2Click(Sender: TObject); procedure BitBtn4Click(Sender: TObject); procedure FormCreate(Sender: TObject); procedure BitBtn3Click(Sender: TObject); procedure BitBtn5Click(Sender: TObject); private { Private declarations } public { Public declarations }

38383838 38

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595393939959516.05.2315:4115:4115:41 end;var baza: Tbaza;implementationuses Unit2, Unit9, Unit10, Unit1, Unit11;{$R *.dfm}procedure Tbaza.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginKory.ShowModal;end;procedure Tbaza.BitBtn2Click(Sender: TObject);beginPed_engiz.ShowModal;end;procedure Tbaza.BitBtn4Click(Sender: TObject);beginclose;end;procedure Tbaza.FormCreate(Sender: TObject);var w,h:integer;beginw:=Screen.WorkAreaWidth;h:=Screen.WorkAreaHeight;top:=0;left:=0;width:=w;Height:=h;Image2.Left:=round(w)-round(Image2.Width/3);ShockwaveFlash1.Left:=round(w)-round(ShockwaveFlash1.Width*1.382);ShockwaveFlash1.Height:=(h)+(ShockwaveFlash1.Height*5);Bitbtn1.Top:=round(h/2)-290; Bitbtn1.Left:=round(w/1)-

round(Bitbtn1.Width/1);Bitbtn2.Top:=round(h/2)-200; Bitbtn2.Left:=round(w)-



round(Bitbtn4.Width/1);Bitbtn4.Top:=round(h/2)+90; Bitbtn4.Left:=round(w)-

round(Bitbtn4.Width/1);ShockwaveFlash1.Height:=650;ShockwaveFlash1.Top:=-1;

ShockwaveFlash1.Movie:=open1.FileName;ShockwaveFlash1.Play;{okutype.Items.LoadFromFile(cdir+'\data\okutype.txt');okutype_f.Items.LoadFromFile(cdir+'\data\okutype.txt');jynys.Items.LoadFromFile(cdir+'\data\jynys.txt');

39393939 39

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595404040959516.05.2315:4115:4115:41zhynys_f.Items.LoadFromFile(cdir+'\data\jynys.txt'); }end;

procedure Tbaza.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginKacca.ShowModal;end;

procedure Tbaza.BitBtn5Click(Sender: TObject);beginKuch.ShowModal;end;end.

Екінші «Берілгендер қоры» терезесінде балалар жайлы мәліметтерді толығымен көруге болады. Бұл формаға Ttable компонентінің көмегімен кесте шақырылған, TdataSource компонентін кестемен байланыстырған, TDBGrid компоненті кестені экранға көрсетіп тұрады, TbitBtn компоненттері «басына» кестенің басына бару, «алдына» кестенің алдынғы қатарына өту, «келесі» кестенің келесі қатарына түсу, «соңына» кестенің соңғы қатарына бару әрекеттерін орындайды. Бірақ біз бұл бетте берілгендер қорына өзгертулер мен толықтрулар енгізе алмаймыз, бұл іс-әрекеттерді орындау үшін арнайы «Мәліметтерді енгізу» терезесі ашылған.Tlable көмегімен тақырыпша жазылған , Tbevel компоненті сәндік үшін пайдаланылған. Бұл терезенің көмегімен «мәліметтерді іздеу», «Статистикалық диаграмма», «Баспаға шығару» терезелеріне өтуге болады. Бұл терезенің коды 13 – суреттің астында жазылған.

4 кесте – «Берілгендер қоры» терезесінің компоненттеріКомпоненттер Қасиеттері СипаттамасыTable1 Active

DataBaseNameTableNameIndexName

TrueC:\qqqq\bazaBala.dbiKod

DataSource1 NameDataSet

DS_koryTable1

DBGrid1 DataSource DS_koryLabel1 Caption

TransparentБерілгендер қорыTrue

BitBtn1 Caption басынаBitBtn2 Caption алдынаBitBtn3 Caption келесіBitBtn4 Caption соңынаBitBtn5 Caption Мәліметтерді

енгізу

40404040 40

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595414141959516.05.2315:4115:4115:41BitBtn6 Caption Мәліметтерді іздеуBitBtn7 Caption Статистикалық

диаграммаBitBtn8 Caption Баспаға шығаруBitBtn9 Caption Жабу

13 сурет – Берілгендер қоры

procedure TKory.BitBtn6Click(Sender: TObject);begin close;end;procedure TKory.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginEngizu.ShowModal;end;procedure TKory.BitBtn2Click(Sender: TObject);beginIzdey.ShowModal;end;procedure TKory.BitBtn5Click(Sender: TObject);beginEsep.ShowModal;end;procedure TKory.BitBtn4Click(Sender: TObject);begin

41414141 41

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595424242959516.05.2315:4115:4115:41Form4.ShowModal;end;procedure TKory.FormCreate(Sender: TObject);var w,h:integer;beginw:=Screen.WorkAreaWidth;h:=Screen.WorkAreaHeight;top:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;DS_Kory.DataSet:=Table1;Table1.Open;end;procedure TKory.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginTable1.First;end;procedure TKory.BitBtn7Click(Sender: TObject);beginTable1.Prior;

procedure TKory.BitBtn8Click(Sender: TObject);beginTable1.Next;end;procedure TKory.BitBtn9Click(Sender: TObject);beginTable1.Last;end;end.

Үшінші терезе «Мәліметтерді енгізу» Бұл терезеге (14-сурет) бала- бақшаға жаңадан келген балалардың жеке мәліметтерін енгізуге, өзгертуге және кеткен балаларды базадан алып тастауға болады. Мұнда Navigator1 компонентінің арнайы батырмаларының көмегімен берілгендер қорына жаңа мәлімет енгізуге, енгізілген мәліметтерді өзгертуге, бала-бақшадан кеткен балалардың немесе қажеті жоқ мәліметтерді өшіругу, енгізілген жаңа мәліметтерді сақтауға және керек болмаған жағдайда бекер ету процестерін жүргізуге болады. «Енгізілген мәліметті көріңіз» батырмасымен «Берілгендер қоры» терезесіне өтіп берілгендер қорына енгізілген немесе өзгертілген ақпараттарды көруге болады. Бұл іс-әрекеттерді орындау үшін қолданылған компоненттер 5-кестеде көрсетілген. Бағдарлама коды төменде көрсетілген.

5 кесте – Мәліметтерді енгізу терезесінің компоненттері Компоненттер Қасиеттері СипаттамасыTable1 Name

ActiveDataBaseName

T_ezTrueC:\qqqq\baza

42424242 42

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595434343959516.05.2315:4115:4115:41TableNameIndexName

Bala.dbiKod


DS_ezT_ez

DBEdit1 DataSourceDataField

DS_ezFamilia

Label1 CaptionTransparent

Фамилия True


DS_ezAti


ЕсіміTrue


DS_ezTuilgan_jil


Туылған жылыTrue


DS_ezJinisi


ЖынысыTrue


DS_ezUlti


ҰлтыTrue


DS_ezGruppa


ТобыTrue


DS_ezTuu_tyr_kual

Label7 Caption

Transparent

Туу туралы куәліктің нөмірі

TrueDBMemo1 DataSource

DataFieldDS_ezAdres


Мекен жайыTrue


DS_ezTelefon


ТелефоныTrue

DBNavigator1 DataSource DS_ezLabel10 Caption

TransparentМәліметтерді енгізуTrue

43434343 43

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595444444959516.05.2315:4115:4115:41

14 сурет – Берілгендерді енгізу

procedure TEngizu.BitBtn1Click(Sender: TObject);begin//Kory.ShowModal;close;end;

procedure TEngizu.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;end;

Төртінші терезе «Балалар жайлы мәліметтерді іздеу» Бұл бетте мысалы, кез келген бір баланың тобын, мекен жайын немесе ата - аналары жайлы мәліметтерді іздеп табуға және баланың айлық төлем ақысының төленген немесе төленбегенін білуге болады. Іздеу процесін жүргізу үшін «іздеу қатары» жолында тұрған ақ терезеге, яғни Edit1 компонентінің ішіне керекті баланың фамилиясын енгізсеңіз іздеу қатары автоматты түрде сізге керекті мәліметтерді толығымен шығарып береді. Мұнда көрсетілетін мәліметтер іздеген баланың аты- жөні, тобы, туылған күні, мекен жайы, телефон нөмірі және айлық төлем ақысының төленген немесе төленбегені жайлы мәліметтерді де көруге болады. Мұнда бақшаға жаңадан келген баланың ата–анасы жайлы мәліметтерді Тnavigator компонентінің көмегімен осы бетке енгізіп отырамыз, ал төлемақысы байланыс бойынша автоматты түрде көрініп тұрады. Мұндай іс-әрекеттерді істейтін бағдарлама коды терезе

44444444 44

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595454545959516.05.2315:4115:4115:41астында жазылған. Бұл бетке қолданылған компоненттер 6-кестеде көрсетілген. Терезе беті 15-суретте көрсетілген.

6 кесте – Мәліметтерді іздеу терезесінің компоненттері Компоненттер Қасиеттері СипаттамасыTable1 Name

ActiveDataBaseNameTableNameIndexName

T_izTrueC:\qqqq\bazaBala.dbiKod


DS_izT_iz

Table2 NameActiveDataBaseNameTableNameIndexNameMasterFieldsMasterSource

T_ata_anaTrueC:\qqqq\bazaAta_ana.dbiKodKodDS_iz


DS_ata_anaT_ata_ana

Table3 NameActiveDataBaseNameTableNameIndexNameMasterFieldsMasterSource

T_oplataTrueC:\qqqq\bazaOplata.dbiKodKodDS_iz


DS_ezFamilia


DS_oplataT_oplata

Label1 Caption

Transparent

Балалар жайлы мәліметтерді іздеу

TrueLabel2 Caption

TransparentІздеу қатарыTrue

Edit1 Text Бос етуDBEdit1 DataSource

DataFieldDS_izFamilia


ФамилиясыTrue


DS_izAti


ЕсіміTrue


DS_izTuilgan_jil

Label3 Caption Туылған жылы

45454545 45

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595464646959516.05.2315:4115:4115:41Transparent True


DS_izGruppa


ТобыTrue


DS_izTuu_tyr_kual

Label5 Caption

Transparent

Туу туралы куәліктің нөмірі

TrueDBMemo1 DataSource

DataFieldDS_izAdres


Мекен жайыTrue


DS_izTelefon


ТелефоныTrue


Ата-аналар жайлы мәлімет

TrueDBGrid1 DataSource DS_ata_anaNavigator1 DataSource DS_ata_anaLabel9 Caption

TransparentТөлем ақыTrue


DS_oplataOplata

BitBtn Caption Артқа

15 сурет - Мәліметтерді іздеу терезесі

46464646 46

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595474747959516.05.2315:4115:4115:41procedure TIzdey.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginclose;end;

procedure TIzdey.Edit1Change(Sender: TObject);beginT_iz.Open;T_iz.Locate('Familia',Edit1.Text,[LoCaseInsensitive,LoPartialKey]);end;

procedure TIzdey.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;end;end.

Бесінші терезе «Балалардың статистикалық диаграммасы». Бұл терезеде біз қандай топта қанша бала бар екендіген көрсететін статистикалық диаграммамен танысамыз. Сіз өзіңізге керекті топтың балалар санын білгіңіз келсе ,онда керекті топтарды белгілеп немесе барлық топтардағы балалар санын да білуге болады. Ол кезде сіз барлық топтарға белгіше қойасыз да белгішелердің астында орнатылған «диаграмма» түймесін бір рет шертсеңіз сізге 17-суретте көрсетілгендей диаграмма шығады. Сіз бұл беттен қандай топта қанша бала бар екенін оңай ғана біле аласыз. 17- суретте «Ересектер» тобымен «Естиярлар» тобының балалар саны көрсетілген. Егер де сізге осы беттен шығу керек болса онда «Жабу» батырмасын басыңыз. Диаграмманы тұрғызу үшін қажет болған компоненттер 7-кестеде көрсетілген.

7 кесте-Статистикалық диаграмма терезесінің компоненттеріКомпоненттер Қасиеттері СипаттамасыTable1 Name

ActiveDataBaseNameTableName

Table1TrueC:\qqqq\bazaBala.db


DS_diogTable1

GroupBox1 Caption Топтар бойынша балалар саны

CheckBox1 Caption БүлдіршіндерCheckBox2 Caption ЕстиярларCheckBox3 Caption Ересектер

SpeedButton1 Caption диаграммаLabel1 Caption

Тransparent

Балалардың статистикалық диаграммасы

True

47474747 47

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595484848959516.05.2315:4115:4115:41GroupBox2 Caption Жынысына

статистикалық диаграммаRadioButton1 Caption Топтар бойынша

CheckBox4 Caption Бүлдіршіндер

CheckBox5 Caption Естиярлар

CheckBox3 Caption Ересектер

RadioButton1 Caption Ішкі топтар бойыншаLabel2 Caption

TransparentЕсіміTrue

Edit1 Text Бос етуLabel3 Caption

TransparentТобын енгіз True

SpeedButton2 Caption диаграммаBtiBtn1 Caption ЖабуChart1 Align clientNoteBook1 Pages Diagram, Stat

16 сурет- Статистикалық диаграмма терезесі

48484848 48

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595494949959516.05.2315:4115:4115:41

17 сурет-Топтар бойынша балалар санының статистикалық диаграмма терезесі

procedure TForm4.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginclose;end;

procedure TForm4.BitBtn2Click(Sender: TObject);beginnotebook1.ActivePage:='stat'end;

procedure TForm4.SpeedButton1Click(Sender: TObject);var k1,k2,k3:integer; year,m,d : word;beginDecodeDate(Date, year,m,d);//Table1.TableName:=cdir+'\baza\bala.db';Table1.Open;k1:=0;k2:=0;k3:=0;while not Table1.Eof doif(CheckBox1.Checked)or(CheckBox2.Checked)or(CheckBox3.Checked)thenbegin if(CheckBox1.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=1)then inc(k1); if(CheckBox2.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=2)then inc(k2);

49494949 49

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595505050959516.05.2315:4115:4115:41 if(CheckBox3.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=3)then inc(k3); Table1.Next;end else break; Table1.Close; Series2.Clear; Series1.Active:=False; Series2.Active:=true; Chart1.Title.Text.Text:='топтар бойынша балалар санының статистикалық

диаграммасы';if(CheckBox1.Checked)then Chart1.Series[1].Add(k1,'Бүлдiршiндер');if(CheckBox2.Checked)then Chart1.Series[1].Add(k2,'Естиярлар');if(CheckBox3.Checked)then Chart1.Series[1].Add(k3,'Ересектер');Notebook1.ActivePage:='diogram';end;

Егер де бізге топтар арасынан ер мен қыздардың статистикалық диаграммасы немесе саны керек болса, онда «Топтар бойынша» түймесін белгілеп топтардың бірін немесе барлығына белгіше қойып таңдаймыз

(18-сурет). Ал «ішкі топтар бойынша» түймесін белгілесек онда «тобын енгіз» деген қатарға өзімізге керекті топты толық атымен жазып шығамыз. Диаграмманың нәтижесін алу үшін «Диаграмма» түймесін басамыз. Нәтижесі 19-суретте көрсетілген.

18 сурет – Статистикалық диаграмма терезесі

50505050 50

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595515151959516.05.2315:4115:4115:4118-суретте статистикалық диаграмманың жынысына арналған бөлімін

таңдау жолдары көрсетілген. Коды 19-суреттің астында жазылған.

19 сурет- Топтар бойынша ер мен қыздардың статистикалық диаграммасы

Procedure TForm4.SpeedButton2Click(Sender: TObject);var day : word; month : word; year : word; k,b:integer;begink:=0;b:=0; DecodeDate(Date, year, month, day);Table1.Open;while not Table1.Eof dobeginif(RadioButton1.Checked)then begin if(CheckBox4.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=1)then begin if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='ер')then inc(b); if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='қыз')then inc(k); end;

51515151 51

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595525252959516.05.2315:4115:4115:41 if(CheckBox5.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=2)then begin if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='ер')then inc(b); if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='қыз')then inc(k); end; if(CheckBox6.Checked)and(year-

Table1.FieldByName('Kabildanganuakiti').AsInteger=3)then begin if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='ер')then inc(b); if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='қыз')then inc(k); end; Chart1.Title.Text.Text:='Топтар бойынша ер мен қыздардың

статистикалық диаграммасы'; end; //if-thenif RadioButton2.Checked then begin if (Table1.FieldByName('Gruppa').AsString=Edit1.Text)then begin if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='ер')then inc(b); if(Table1.FieldByName('jinisi').AsString='кыз')then inc(k); end; Chart1.Title.Text.Text:=Edit1.Text+' Тобы бойынша ер мен қыздардың

статистикалық диаграммасы'; end; Table1.Next;end;//while Table1.Close; Series1.Clear; Series1.Active:=true; Series2.Active:=False; Chart1.Series[0].Add(b,'ер'); Chart1.Series[0].Add(k,'қыз');Notebook1.ActivePage:='diogram' end; procedure TForm4.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;end;end.

Алтыншы терезе «Педагогикалық кадрлар» . бұл терезенің көмегімен мекемеде жұмыс істейтін педагогикалық мамандардың аты жөнін, мамандығын, білімін, пед стажы жайлы толық мәліметтер енгізілген. Бұл мәліметтерді осы терезенің өзіне Navigator1 компонентінің көмегімен

52525252 52

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595535353959516.05.2315:4115:4115:41толықтырып отырады. «Іздеу» белгішесін белгілесек іздеу қатары қосылады, іздеу жолынан «Фамилия», «Мамандығы», «Тобы» қатарларынан өзіңізге керекті таңдап алып белгілеп өзіңізге керекті мәліметті енгізсеңіз, онда сіздің өзіңізге керекті мәліметтер автоматты түрде экранға шығады. Мәліметтеріңізді алған соң «қалпына келтіру» батырмасын басып берілгендер қорын қалпына келтіріп алуыңызға болады. Сорттау қатарынан кез келген өрісті таңдап «орындау» батырмасын бассаңыз таңдаған өрісіңіз бойынша берілгендер қорын сорттай аласыз. Қайтадан «Қалпына келтіру» батырмасын басыңыз. «Қызметкерлердің жеке мәліметтері»батырмасын басып қызметкерлердің жеке мәліметтері туралы ақпараттарға өте аласыз. «Педагогикалық кадрлар» терезесіне керекті компоненттер 8-кестеде көрсетілген. Терезе беті 20- суретте көрсетілген.

8 кесте- Педагогикалық кадрлар терезесінің компоненттеріКомпоненттер Қасиеттері СипаттамасыTable1 Name


Table1TrueC:\qqqq\bazaPedagog.db


DS_pedTable1

DBGrid1 DataSource DS_pedNavigator1 DataSource DS_pedCheckBox2 Caption ЕстиярларCheckBox3 Caption Ересектер

SpeedButton1 Caption диаграммаLabel1 Caption

ТransparentПедагогикалық

кадрларTrue

GroupBox1 Caption іздеуRadioButton1 Caption ФамилиясыRadioButton2 Caption МамандығыRadioButton3 Caption Тобы

CheckBox1 Caption Іздеу қатары

Combobox1 TextItems

*ішін толтыру

CheckBox3 Caption Ересектер

BіtBtn1 Caption ОрындауBіtBtn2 Caption Қалпына келтіру

53535353 53

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595545454959516.05.2315:4115:4115:41

20 сурет –Педагогикалық кадрлар

procedure TPed_engiz.BitBtn1Click(Sender: TObject);var i: integer;begin Query1.Close; Query1.SQL.Clear; Query1.SQL.Add('Select '+ComboBox1.Text+ ' from Tarbie.db '+'Order by '+ComboBox2.Text); Query1.Open; // rus names try if ComboBox1.Text='*' then begin Query1.FieldByName('FIO').DisplayLabel:='Фамилия имя'; Query1.FieldByName('Maman').DisplayLabel:='Мамандык'; Query1.FieldByName('Bilimi').DisplayLabel:='Бiлiмi'; Query1.FieldByName('Attes_otken_jil').DisplayLabel:='Аттестациядан

откен жыл'; endexcept end; // списки полей ComboBox1.Items.Clear;

54545454 54

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595555555959516.05.2315:4115:4115:41 ComboBox1.Items.Add('*'); for i:=0 to Query1.FieldCount-1 do ComboBox1.Items.Add(Query1.Fields.Fields[i].FieldName); ComboBox2.Items.Clear; for i:=0 to Query1.FieldCount-1 do ComboBox2.Items.Add(Query1.Fields.Fields[i].FieldName); // ComboBox1.Enabled:=true; ComboBox2.Enabled:=true; CheckBox2.Enabled:=true;end;procedure TPed_engiz.BitBtn2Click(Sender: TObject);var i: integer;begin Query1.Close; Query1.SQL.Clear; Query1.SQL.Add('Select * from Tarbie.db Order by FIO'); Query1.Open; // rus names try Query1.FieldByName('FIO').DisplayLabel:='Фамилия имя детей'; Query1.FieldByName('Maman').DisplayLabel:='Пол'; Query1.FieldByName('Bilimi').DisplayLabel:='Нация'; Query1.FieldByName('Ped_staj').DisplayLabel:='Год рождения'; Query1.FieldByName('Kategoria').DisplayLabel:=''; Query1.FieldByName('Attes_otken_jil').DisplayLabel:='Группа'; Query1.FieldByName('Gruppa').DisplayLabel:='Места жительство'; except end; // списки полей ComboBox1.Items.Clear; ComboBox1.Text:='*'; ComboBox1.Items.Add('*'); for i:=0 to Query1.FieldCount-1 do ComboBox1.Items.Add(Query1.Fields.Fields[i].FieldName); ComboBox2.Items.Clear; ComboBox2.Text:='*'; for i:=0 to Query1.FieldCount-1 do ComboBox2.Items.Add(Query1.Fields.Fields[i].FieldName); Edit1.Text:='';// Edit2.Text:='';end;procedure TPed_engiz.CheckBox2Click(Sender: TObject);begin

55555555 55

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595565656959516.05.2315:4115:4115:41 if CheckBox2.Checked=true then begin CheckBox2.Caption:='Iздеу катары косылды'; Edit1.SetFocus; end else CheckBox2.Caption:='Iздеу катары ошiрулi';end;procedure TPed_engiz.Edit1Change(Sender: TObject);var strField:string;begin if not CheckBox2.Checked then Exit; // выбрать поле поиска case RadioGroup1.ItemIndex of 0: strField:='FIO'; 1: strField:='Maman'; 2: strField:='Gruppa'; end; // выполнить поиск Query1.Close; // | Query1.SQL.Clear; // ' LIKE "%'+Edit3.Text+'%"' - ищет

фрагмент текста Query1.SQL.Add('Select * from Tarbie.db where '+strField+' LIKE

"'+Edit1.Text+'%"'); Query1.Open; Query1.FieldByName('FIO').DisplayLabel:='Фамилия имя '; Query1.FieldByName('Maman').DisplayLabel:='Мамандыгы'; Query1.FieldByName('Bilimi').DisplayLabel:='Бiлiмi'; Query1.FieldByName('Ped_staj').DisplayLabel:='Пед стаж'; Query1.FieldByName('Kategoria').DisplayLabel:='Категория'; Query1.FieldByName('Attes_otken_jil').DisplayLabel:='Аттестациядан

откен жыл'; Query1.FieldByName('Gruppa').DisplayLabel:='Тобы'; end;procedure TPed_engiz.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;end;procedure TPed_engiz.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginclose;end;procedure TPed_engiz.BitBtn4Click(Sender: TObject);begin

56565656 56

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595575757959516.05.2315:4115:4115:41Pedagog.ShowModal;end.Жетінші терезе «Қызметкерлердің жеке мәліметтері» бұл терезеде

педагогикалық кадрлардың жеке мәліметтерін көруге болады. «Іздеу қатары» терезесіне өзіңізге керекті қызметкердің фамилиясын енгізсеңіз өзіңізге керекті мәліметті аласыз. «Есеп» батырмасын бассаңыз мәліметтерді баспаға шығарып аласыз. «Қызметкерлердің жеке мәліметтері» терезесінде пайдаланылған мәліметтер 9-кестеде көрсетілген. Терезесі 21- суретте бар. Коды төменде көрсетілген.

9 кесте- Қызметкерлердің жеке мәліметтері терезесінің компоненттеріКомпоненттер Қасиеттері СиTable1 Name


T_ezTrueC:\qqqq\bazaPed_engiz.db


DS_ped_ezT_ez

DBGrid1 DataSource DS_ped_ezNavigator1 DataSource DS_ped_ezLabel1 Caption

ТransparentІздеу қатарыTrue

Edit1 Text Бос ету

BіtBtn1 Caption ЕсепBіtBtn2 Caption Жабу procedure TPedagog.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginclose;end;

procedure TPedagog.Edit1Change(Sender: TObject);beginTable1.Locate('FIO',Edit1.Text,[loCaseInsensitive, loPartialKey]);end;

procedure TPedagog.BitBtn4Click(Sender: TObject);begin//Ped_engiz.ShowModal;end;

procedure TPedagog.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;end;

57575757 57

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595585858959516.05.2315:4115:4115:41

end.

21 сурет - Қызметкерлердің жеке мәліметтері терезсі

Жетінші терезе «Тамақтану режімі» бұл терезеде балаларды тамақтандырудың апталық мәзірі көрсетілген. Аптаның күндері жазылған батырмаларды бассаңыз балалардың күнделікті тамақтану мәзірімен танысасыз.(22-сурет). Бұл көбіне аспазшылырға керек болатын терезе. Терезеге қолданылған компоненттер 10-кестеде көрсетілген. Ал терезе беті 22-суретте, Коды төменде көрсетілген.

10 кесте- Тамақтану мәзірі терзесінің компоненттеріКомпоненттер Қасиеттері СипаттамасыMemo1 Items Дүйсенбі күні

берілетін тамақ мәзіріMemo2 Items Сейсенбі күні

берілетін тамақ мәзіріMemo3 Items Сәрсенбі күні

берілетін тамақ мәзіріMemo4 Items Бейсенбі күні

берілетін тамақ мәзіріMemo5 Items Жұма күні

берілетін тамақ мәзіріLabel1 Caption

ТransparentТамақтану режіміTrue

BіtBtn1 Caption ДүйсенбіBіtBtn2 Caption Сейсенбі

58585858 58

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595595959959516.05.2315:4115:4115:41BіtBtn3 Caption СәрсенбіBіtBtn4 Caption БейсенбіBіtBtn5 Caption Жұма

22 сурет-Тамақтану режімі

procedure Tkuch.FormCreate(Sender: TObject);begintop:=-4;left:=6;width:=745;Height:=686;//Bitbtn3.Visible:=false;Memo1.visible:=false;Memo2.visible:=false;Memo3.visible:=false;end;

procedure Tkuch.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginMemo1.visible:=true;Memo2.visible:=false;Memo3.visible:=false;Memo4.visible:=false;Memo5.visible:=false;//Bitbtn3.visible:=true;end;

59595959 59

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595606060959516.05.2315:4115:4115:41

procedure Tkuch.BitBtn2Click(Sender: TObject);beginclose;end;

procedure Tkuch.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginMemo3.Visible:=true;Memo2.Visible:=false;Memo1.Visible:=false;Memo4.visible:=false;Memo5.visible:=false;end;

procedure Tkuch.Memo1Change(Sender: TObject);begin//Bitbtn3.Visible:=false;end;

procedure Tkuch.BitBtn4Click(Sender: TObject);beginMemo2.Visible:=true;Memo1.visible:=false;Memo3.visible:=false;Memo4.visible:=false;Memo5.visible:=false;end;

procedure Tkuch.BitBtn5Click(Sender: TObject);beginMemo1.visible:=false;Memo2.visible:=false;Memo3.visible:=false;Memo4.visible:=true;Memo5.visible:=false;end;

procedure Tkuch.BitBtn6Click(Sender: TObject);beginMemo1.visible:=false;Memo2.visible:=false;Memo3.visible:=false;Memo4.visible:=false;Memo5.visible:=true;

60606060 60

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ӨҰ

95959595959595616161959516.05.2315:4115:4115:41end;end.

61616161 61

Бет

Өлш Құжат №Бет. Қолы Күні 62

ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595626262959516.05.2315:4115:4115:414 ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ

«Бағдарламалық қамтаманың экономикалық мәні келесі түрде айтуға

болады: есептеу техникасы мен желілерінің бағдарламалық және аппараттық қамтамасыздануы өндірістің техникалық деңгейін жоғарылатса, жұмыс өнімділігін күшейтіп, өндірістікпен салыстырғанда эксплуатациялық шығындарды төмендету мәселерін шешетін, бағдарламасы жоқ қамтамамен салыстырғанда.

Бағдарламалық қамтаманы іске асыру үшін біркелкі қосымша капиатлдық шығындар қажет етіледі, сонымен қатар, бағдарламаны қолдану үшін қосымша ағымдық эксплуатациялық шығындар крек етіледі.

Капитальдық шығындарға алынатын заттар құнын, техникалық автоматтандыру құралдарын монтаждау мен транспортировка, қосымша бағдарламалық қамтаманы орнатуға арналған қажетті өндірістік орындарды тұрғызу құны, сонымен қатар, желіні орнатуға және телекоммуникацияға кеткен материалдар құны, және т.б.

Бағдарламалық қамтама құралдарын эксплуатациялау мен оны тұрақты жұмыс режимінде ұстауға байланысты қосымша ағымдық шығындар. Бұған: бағдарламалық қамтаманы іске асыратын жұмысшыға төленетін жалақы, құрылғыларды жөндеу мен эксплуатациялау кететін шығындар түрлері.

Жобалайтын жұмыстың экономикалық тиімділігін оның технико-экономикалық көрсеткіштерін алдыңғы және ендіріп болған соң кездеріндегі мәндерін салыстыру арқылы анықтауға болады. Бағдарламалық қамтамасыздандыру жобасын құру барысында қолданыс тапқан кәсіпорынның кәсіпорын тиімділігі шығады. Ол арқылы құрылып жатқан бағдарламалық кешен басқа бағдарламалармен салыстырылып, шыққан шешім қолмен шешіледі.

Бағдарламаның тиімділігі натуралдығы және тұру бағасымен көрінеді:А) Бағдарламалық қамтамасыздандырудың капиталды шығыны;Б) Жыл бойындағы эксплуатациялық шығынды экономдау;В) Бағдарламалық қамтамасыздандырудың капиталды шығынының

өтелу мерзімі. 4.1 Жүйеге қосылған барлық құрылымдардың шығынын есептеу

1. Жүйені құруға және енгіздіруге кеткен шығын келесі формуламен есептелінеді:

C = Сктс + Салг + Сотл + Свн;мұндағы: Сктс – комплексті техникалық құралдарға кеткен шығындар;Салг – алгоритмді өңдеуге кеткен шығындар;Сотл – жазуға және отладкаға кеткен шығындар; Свн – енгіздіруге (внедрения) кеткен шығындар.

2. Комплексті техникалық құралдарға кеткен шығынды есептеу:Сктс= Скомп. + Сприн. + Сдр;

мұнда Скомп =75000 теңге - компьютердің тұру бағасы; Сприн = 38000 теңге - принтердің тұру бағасы;

62626262 62

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595636363959516.05.2315:4115:4115:41Сдр = 1700 теңге – басқа техникалық құралдардың тұру бағасы.

Сктс =75000+38000+1700=114700 тенге3. Алгоритмді өңдеуге кеткен шығынды есептеу:

Салг= Зп разр * В + От;мұнда, Зп разр – құрастырушының оклады,В – алгоритмді құруға кеткен уақыт, От - бағдарламаны құрастырумен айналысып жатқан бағдарламашы окладынан әлеу.сақтандыруға 20% бөлінген қаржы. Құрастырушының оклады Зп разр- күніне 909 тенге ;Алгоритмді құруға кеткен уақыт В - 10 күн;Әлеуметтік сақтандыруға бөлінетін қаржы: бағдарламашы оклады 10 күнге 9090 тенгені құрайды: 909 тенге*10 күнге= 9090 тенге, яғни әлеуметтік сақтандыруға бөлінетін қаржы бағдарламашы окладынан 20% тең болады

От= 9090*0,20=1818 тенге.Мұнан алатынымыз, Салг=909*10+1818=10908 тенге.

4. Бағдарламаны жазуға және отладкаға кеткен шығындарды есептеу: Сотл = Котл + Кз п;

мұнда, Котл – бағдарламаның отладкасына кеткен машина уақытының бағасы; Кз п – жазумен және откладкамен айналасқан программистің фонд айлық төлемі.

Отладкаға жұмсалған машиналық уақыттың бағасы: Котл=күніне 909 тенге.

Кз.п. = Kм * Оразраб. + Отч;мұнда, Kм = 15 күн – бағдарламаның отладкасына кеткен күндердің саны.

Oразраб. 909 тенге – бағдарламашының бір күндік оклады; От =20% - бағдарламаны құрастырумен айналысып жатқан

бағдарламашы окладынан әлеу.сақтандыруға бөлінген қаржы. = 909 тенге*15 күн*0,20= 2727

Кз.п.=15*909 +2727=16362 тенге. Қорытындылай келе: Сотл.= 12600+16362=28962 тенге.5. Бағдарламаны енгіздіруге кеткен шығынды есептеу:

Свн= Квн + Зп.вн;мұнда, Квн. – енгіздіру уақытындағы машина уақытының бағасы; Зп.вн. - енгіздіру уақытындағы бағдарламашының айлығы.

a) Квн=К*d*q;мұнда , К = 6 сағат - бір күнде ЭЕМ-де жұмыс істеу уақыты (сағат); d=3 күн - ЭЕМ-де жұмыс істеу күндерінің саны;q=250 тенге – машина уақытының бағасы.

Квн=6*10*140=8400 тенге б) Зп.вн. = Q. вн * d/ДОтч;

мұнда, Q вн. = 20000 тенге – енгіздірумен шұғылданған бағдарламашының оклады; d=6 күн – ЭЕМ-де жұмыс істеу күндер саны;Д=2 күн – бір айдағы жұмыс күндерінің саны;

63636363 63

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595646464959516.05.2315:4115:4115:41От =20% - бағдарламаны құрастырумен айналысып жатқан бағдарламашы окладынан әлеу.сақтандыруға бөлінген қаржы.

Әлеуметтік сақтандыруға бөлінетін қаржы: бағдарламашы оклады айына 20000 тенгені құрайды, яғни әлеу.сақтандыруға бөлінетін қаржы бағдарламашы окладынан 20% тең болады.

От= 20000*10/22*0,2=1818 тенге. Зп.вн. =20000 * 10/22 +1818=10909 тенге Сонымен, бағдарламаны енгіздіруге кеткен шығын: С вн = 4500 +4090.9=8590.9 тенге Енді алынған барлық мәндерді қоса отырып, жүйені құруға және

енгіздіруге кеткен шығынды есептейміз: C = Сктс + Салг + Сотл + Свн;С= 114700 + 10908 + 28962 + 19309 =173879 тенге.

4.2 Экономикалық эффективтілікті есептеу жолы1. Бағдарламаны қолданумен байланысқан эксплуатационды

шығындарды есептелінуі: Еэкспл = Тмв * Sm

мұнда, Тмв– есептеу кезіндегі ЭЕМ-нің қолданылу уақыты;Sm – машина сағатының бағасы.

Есептеу кезіндегі ЭЕМ-нің қолданылу уақыты бір сменге күніне 6 сағат, ал бір жылда жұмыс күндері 288 құрайды. Сонда Тмв=6*288=1728 сағат жылына. Машина сағатының бағасы Sm= 140 тенге құрайды.

Сонымен, бағдарламаны қолдануға жұмсалған эксплуатационды шығын: Еэкспл. = 1728 * 140 = 241920 тенге жылына.

2. Жылдық эксплуатациондық шығындарды экономдау:d Еэкспл. = (1+Wо) * (1+ Wq)* Вз.пр – Еэкспл;

мұнда, Wо = 0,35 – ай сайын берілетін айлық көлемі;Wq =0,15 – қосымша айлықты есептеу коэффициенті;Взпр- есепті қолмен шығарған жұмысшылардың негізгі айлығы. Еэкспл-бағдарламаны қолданумен байланысқан эксплуатационды шығындар. Еэкспл 241920 тенгені құрайды. Бұл жұмысты айлық оклады 20000 тенгені құрайтын 3 адам орындайды. Сонда, жұмысшлардың негізгі айлығы жылына құрайды: Вз.пр= 5000*6*12= 360000 тенге жылына. Сонда:

d Еэкспл. = 1,35 * 1,15 * 360000 - 241920 = 337140 тенге жылына. 2. Өзінің жемісін беретін уақыт.

Т = С / dЕэксплмұнда, С - жүйені құруға және енгіздіруге кеткен шығын 173879 тенгеге тең. dЕэкспл- жылдық эксплуатациондық шығындарды экономдау 337140 тенгені құрайды.

Т = 173879 / 337140 = 0,5, бұдан шығатыны, өзінің жемісін беретін уақыт құрайды.

3. Бағдарламаның тұру бағасы. S=S р.п/N

мұнда , S р.п- бағдарламаны құруға кеткен шығындар;

64646464 64

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595656565959516.05.2315:4115:4115:41S р.п = С = 173879 тенге,

N = 4 - бағдарламаны қолданып жатқан бөлімшелердің саны. Бағдарламаның тұру бағасы құрайды: S = 173879 / 4 = 43469,7 тенге.

Дипломдық жобаны орындау барысында бағдарламалық құралдар комплексінің экономикалық эффективтілігі дәлелденіп, есептелінді. Бағдарламалық қамтамасыздандыруды құруға және енгіздіруге кеткен шығындар есептелініп, олардың қосындысы 173879 теңгені құрады. Бағдарламалық өнімнің бағасы мен қолданылу уақытына байланысты жұмсалатын капитальдық бөлінулердің есептеулері жүргізілді. Электронды - есептеуіш машиналарында шешілетін арнайы есептерге байланысты құралдардың экономдауы есептелінді. Бағдарламаның тұру бағасы 43469,7 тенгені құрады.

Жобаның технико-экономикалық көрсеткіштеріКөрсеткіштер Мәні Дерек Өлшем

бірлігіФормула Соңғы

мәніЖүйені ендіру мен құрастыруға кеткен шығындар

С Тенге С=Сктс+Салг+Сотл+Свн

=114700+10908+28962+19309

173879

Техникалық комплекстік құралдар

Сктс Тенге Сктс=Скомп+Сприн+Сдр

=75000+38000+1700114700

Компьютера бағасы

Скомп 75000 Тенге

Принтер бағасы Сприн 38000 ТенгеБасқа құралдар бағасы

Сдр 1700 Тенге

Алгоритмді құруға кеткен шығындар

Салг Тенге Салг=Зп разр*В+От=909*10+1818

10908

Программист жалақысы

Зп разр 500 Тенге

Алгоритмді құруға кеткен уақыт

В 10 Күндер

Соц.сақтандыру бөлшегі

Отч 20 %

Программаны құрастыру мен тексеруге кеткен

Сотл Тенге Сотл=Котл+Кз.п

=12600+1636228962

65656565 65

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595666666959516.05.2315:4115:4115:41шығындарЭЕМ уақыты Котл Тенге Котл=К*Км*q

=140*15*612600

Компьютерде жұмыс уақыты

К 6 Сағат

Компьютерде жұмыс күндері

Км 15 Күн

Машиналық уақыт бағамы

q 140 Тенге

Программист жалақы фонды

Кзп Тенге Кз.п=Км*Оразраб +отч=15*909+2727

16362

Программистер саны

Кол Адам

Программистің күндік жалақысы

Оразраб 500 Тенге

Ендіру уақытындағы машиналық уақыт бағамы

Квн Тенге Квн=К*d*q=6*10*140

8400

Күндік ЭЕМ-дегі жұмыс уақыты

К 6 Сағат

Компьютердегі жұмыс күндер саны

d 10 День

Ендіру кездегі программист жалақысы

Зп.вн Тенге Зп.вн=Qвн*d/Д+От=20000*10/22+1818

10909

Программист жалақысы

Qвн 20000 Тенге

Программаны ендірумен байланысты шығындар

СВн Тенге 19309

66666666 66

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ЭБ

95959595959595676767959516.05.2315:4115:4115:41Кесте жалғасы

Көрсеткіштер Мәні Дерек Өлшем бірлігі

Формула Соңғы мәні

Айлық жұмыс күндер саны

Д 22 День

Программаны қолданудағы эксплуатациялық шығындар

Еэкспл Тенге Еэкспл = Тмв*Sм

=1584*140221760

Жұмыс кезіндегі ЭЕМ пайдалану уақыт саны

Тмв 22*6*12

Сағат 1584

Жалақыға айлық төлемдер

W0 0.35 %

Қосымша жалақыны есептейтін коэффициент

Wq 0.15 %

Қолмен жұмыс істеудегі жұмысшылар жалақысы

Вз.пр 5000*12*6

Тенге 360000

Жылдық эксплуатациялық шығындар экономиясы

dEэкспл Тенге dEэкспл = ((1+W0)*(1+Wq)*Bз.пр-

Еэкспл)=((1+0,35)*(1+0,15)*3

60000-221760)

337140

Өтеу мерзімі Т Жыл Т=С/dЕэкспл

=173879/3371400,5

Программа бағасы

S Тенге S=С/N=173879/4

43469,7

Керек ету аймақтар саны

N 4

Программаның құны 43469,7 тенгеге тең. Бұл құрастырылған бағдарламалық пакет автоматтандырылмаған жұмыс үрдісін әлдеқайда жоғарылатып, жұмыс өнімін көтереді, және де экономикалық көзқараспен қарағанда тиімді болып табылады.

67676767 67

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ТҚ

95959595959595686868959516.05.2315:4115:4115:415 ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ

5.1. Мекемелерде өртке қарсы қорғаныс Есептеуіш техниканың өртеніп кетуі, үлкен материялдың жоғалып кетуі мүмкін. Барлығымызға белгілі өрт ыстық заттардың қосылуынан қайнауымен және ток көздерінен шығады. Есептеуіш техникасы мекемелерінде өрт шығуға үш түрлі себеп бар.

Жанатын заттар: кеңсесінің акустикалық және эстетикалық құрлыс материялдары, есік, еден, кабел сырттары. Адамдардың өрткке қарсы қауіпсіздіктерін қамтамасыз ету және өртті тезірек өшіру жолдарын ұйымдастыру. Өрттің шығу жолдарды, яғни өртенуі мүмкін заттар ЭЕМ- нің электронды сызбаларо, приборлар, техникалық қызметтерді пайдалану, электіңрлік құрылғы, ауа кондиционері,құралдардың дұрыс жұмыс істеуі,эекторліе тұйықтаулар болуы мүмкін. Соңғы заманда ЭЕМ дер электронды сызбалары өте берік жасалған. Кей жағдайларда электр сымдары бір – біріне өте жақын оналасады.Бұл жағдайда белгілі бір мөлшерде шұнурлардан жылу бөлініп шығады. Оысдан шұнурдың сыртқы қабығы қыза бастайды. Мұндай қызуларды болдырмау үшін ЭЕМ де салқындатушы қондырғылар орнатылған. Ал мұндай жағдай барлық уақытта қайталанады, өрт қауіптілігін тудырады.Энергетикалық қамтамасыз ету транспорматорлық станциялардан негізгі қауіптер маймен салқындайтын траспорматорлар. Двигателді генерлаторлі агрегаттардың өрт шығару қауіптілігі қысқа тұйықталудан, өшіп қайта қосылудан, электірлік тұйықталулар.Ал қауіпсіз жағдайда жұмыс істеуі үшін дұрыс есептеп қондырғылардың қорғанысын күшейту керек. Қондырғыларға жөндеу профелактикалық жұмысшыларын жүргізу кезінде әртүрлі майлар қолданылады,оңай ауыстырылатын сұйықтықтар уақытша сындар мен ауыстырылады және жеке бөліктерін жалғау және тазалау жұмыстары жүргізіледі. Күйдіріп жалғау жұмыстарын жүргізу кезінде жанбайтын заттармен қамтамасыз ету. Көптоеген кеңселерде өрт қауіпсіздігін В категориясы белгіленген. Басты шарттардын бірі кеңсенің құрлыс бөлікттерін жоғарыға температуралардан сақтау. Құрлыс жобасын дайындау үшін кірпіш, темір бетон, айна,темір және басқада жжанбайтын металдар пайдаланылады. Ағашты қолдану мөлшері шектелген, ал қолданылған жағдайда құрамын өртенбейтін ету шараларын жүргізу керек.

Өрт болған жағдайда оны өшіру үшін құралдар, ішкі өрт сөндіру, су құбырлары, құрғақ құм, асбестік адиялдал т.б қолданылады. Су құбырлары кеңсенің дәліздерінде кіреберістерге орнатылады. Егер прогремистердің, библотекалардың, көмекші қызметтік кеңселерінде өрт шыққан жағдайда сумен өшіріледі. Су арқылы өртті өшіру ақпараттарды сақтау, ЭЕМ залы, бақылау өлшеу құралдарының толық істен шығуы мүмкін. Сондықтан суды қолдану не барынша аз болуы керек және ЭЕМ құрылғылары бризнпен немесе оттан қорғайтын басқада затпен жабылуы керек.Өртті

68686868 68

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ТҚ

95959595959595696969959516.05.2315:4115:4115:41өшіру үшін алғашқы сәттерде шағын өрт сөндіру (огнетушитель) құралымен жүргізіледі. Шағын өрт сөндіру құралдары қолданылу түріне қарай төмендегі негізге топттарға бөлінеді. Пендік шағын өрт сөндіру құралдары.Бұл өрт сөндіру құралы, сұйықтықтар жанған кезде құрал жабдықтардан ток көзіне жалғанбаған электірлік құрылғылардан өрт пайда боланда. Бұл материал жеке компьютерді, принтерді, сканерді және басқа да техникаларды пайдаланатын қызыметкерлер мен студентерге арналған. Жеке компьютерді қолданушылар жұмыс істеуден алдын белгіленген тәртіп бойынша және белгілі уақытта міндетті түрде медициналық тексеруден өтуі тиіс. Жеке компьютерде жұмыс істеуге медициналық тексеруден өткен адамдарға рұқсат беріледі. Егер де компьютерді қолдаушы жүкті болған жағдайды,және емізулі баласы болған жағдайда жұмысқа жіберілмейді.

Компьютерді жоғарғы деңгейде қолданушының жасы 18-ге толған және де электр құрал жабдықтарын қолдануға рұқсаты бар, барлық инструкциясы таныс болуы керек. Компьютермен жұмыс істейтін кеңседе алғашқы көмек көрсету үшін дәрігерлік қорапша, және өрт сөндіргіш құрал болу керек. Есептеуіш машинасы жұмыс істеушілердің эксплуатциялық негізгі ережелері.

1) Жұмыс істеуден алдын.- Экранды манитордың жоғары жағын, принтерді, жүйелі блокты сулы

матамен сүртуге болмайды.Сүрту үшін компьютер токтан ажыратылып тұруы тиіс.

- Құралдарды іштен тексеру керек, шнурларды және интерфисті.Егерде корпуста манитордың экранында шнурдың, интерфейсте қолданушы механика ақтау сезсе, жедел түрде жөндету керек. Компьютердің құрылғылары қосылып тұрған кезде,ток көзінен ажыратуға болмайды. Өшірген жағдайда олардың қосылуы 1- мин тан артық болмайды.Кабелдердің интерфейстерінің қосылуы мен ажыратылуы, құрылғылар арасында ток көзінен ажыратылған жағдайда атқарылады.2) Жұмыс кезінде дискеттердің дисковадқа дұрыс кіруін бақылау қажет.

Дискеттердің корпусында көзге көрінетін механикалық ақаулар болмауы тиіс. Дисковадтағы дискеттерден ақау табылған жағдайда компьютер инжинерін шақыру тиіс.

Принтердің жұмысы кезінде бояу пентасы мен жазуды баспаға шығару сапасына көңіл бөлу керек. Баспаға шығару сапасы төмендесе,таңбалар анық көрінбесе, қосымша дыбыстар пайда болса, компьютер инжинерін шақыру тиіс.

3) Жұмысшы аяқтаған соң маниторды, компьютердің жүйелік блогын, принтерді және де басқа да техникалардың сөндіріп, ток көзінен ажыратуын қолдануға тиіс.

69696969 69

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ТҚ

95959595959595707070959516.05.2315:4115:4115:414) Техникаларды мынандай жағдайда басқа жерге көшіруге тиым

салынады.- Жарамсыз орталықта білім алған маман иесін көшіруі.- Жер астынан контурға жалғанбаған жағдайда.- Floppi – дисковадтарының корпусында механикалық ақаулары болған

жағдайда.- Түзетілмеген электр желісі болған жағдайда. Компьютердің орнын ауыстырған жағдайда қойылатын талаптар.1) Компьютер тұрған жерде табиғи және жасанды заттар болуға тиіс.2) Терезе солтүстікке солтүстік шығысқа қарап тұруы тиіс.3) Егер экран күнге шағылысатын болса, оған шек қою тиіс.4) Сөндірілмейтін шырақтармен (свейтилник) экран торларын қолдануға

болмайды. Жұмыс орнында жылына екі реттен кем емес тазалық өткізілуі тиіс. Терезелердің рамкаларымен шырақтардың лампыларын сүртіп, күйген жағдайда жедел түрде ауыстыру керек.

5) Компьютермен жұмыс істеу орны 6,0кв.м кем емес, ауданы 24,0куб.м кем болмауы тиіс.

6) Дыбыс шығаратын құрылғылар гигеналық талаптарға сай болуы тиіс және де САН ПиН – нің 2.2.2542 - 96 талабы бойынша орташа дыбыс 50дБА аспауы тиіс.

7) Жұмыс орнында жылу желісі кандиционер немесе желдеткіш болуы шарт.

8) Компьютермен жұмыс уақытында бөлме температурасына көңіл бөлу шарт:

- Ауа температурасы +150 +350с аралығы- Ауа ылғалдығы -10 – 80% желдеткішсіз- max выбрациясы -0,25 – 55Гц. 9) Техника сақталатын орындарда мынандай ауа температурасына көңіл бөлуі шарт.Оргинал қаптаманың (упаковка) сақталуы.- Ауа температурасы -20+600 аралығы.- Ауа ылғалдылығы -5-85% желдеткішсіз.- Max выбрациясы -0,5-55Гц.10) Компьютерлер немесе құрылғыларды көшіру кезінде терезе форточкаларымен рамкалары жабық болуы шарт.11) Техникаға тура түсетін күн сәулесінен қорғанған болуы тиіс. 12) Компьютермен жұмыс орнында күн сайын ылғал мен тазалау керек. Компьютермен жұмыс кезінде Ж.О.О-ның студенттеріне жұмыс уақытысында қойылатын талаптар.1. 1-курс студенттері үшін жұмыс уақыты 1-сағатты құрайды, Ал жоғарғы курс студенттері үшін 2-сағат, академиялық 2-сағатпен қоса арасындағы үзіліс 15-20мин. Жұмыс уақытын 1-сағатқа ұзартуға болады, берілетін уақыт барлық жұмыс уақытының 50% құрауы тиіс. Прафилактикалық шараларын көзге жаттығу, фискультпауза и фискултьминутка жасалуын

70707070 70

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ТҚ

95959595959595717171959516.05.2315:4115:4115:41қолдау тиіс. Қамтамасыз ету шараларын жұмыс уақытында есте сақтау тиіс.- Әр 20-25минут сайын көзге жаттығу жасау қажет.- Әр академиялық сағаттан соң 15минут үзіліс жасау.- Экран видио манитордағы құжаттардың дұрыс өшірілуі.- Үзіліс кезінде студенттердің шығып кетпесімен бөлме ішін терезені ашып желдету керек.- Үзіліс кезінде 3-4мин физикалық жаттығу жасау керек.- Фискултьминутка жаттығуын 1-2мин жасауын қадағалау тиіс.- Жаттығу көпшіліктерін 2-3апта сайын ауыстыру керек.3. Фискультура үзілістерін физрук оқытушысы немесе радиодан берілген анықтама бойынша жүргізу керек. Фискультура жаттығуы кезінде төмен қарау керек. Қызметкерлерге күніне 8-сағат компьютерлерде жұмыс істеуге рұқсат беріледі, ол жәй күндері 6-сағаттан артық уақыт отыруға болмайды.

Компьютер алдында үзіліссіз 2-сағаттан артық отыруға болмайды. 8-сағаттық жұмыс уақыты кезінде әр 1,5 – 2сағат сайын жұмыс уақыты басталысымен және түскі үзіліс уақытынан кейін әр 1,5-2сағат сайын 15-20минут. Үзіліс кезінде арнайы жаттығулар жасалады.

71717171 71

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 ҚБ

95959595959595727272959516.05.2315:4115:4115:416. ҚОРЫТЫНДЫ

Соңғы кездегі компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер жаратып отыр. Кез-келген авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық программалық комплекстерді сипаттайды. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы қазіргі таңда барлық берілгендер қорымен жұмыс жасайтын кезкелген мекеменің жұмысын жеңілдетуде. Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан, әрбір мекеме өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, мен өз дипломдық жұмысымды балабақшада балаларды қабылдауға, балалар жайлы мәліметтерді толығымен алуға арналған бағдарлама құрдым. Қазіргі дамыған заманда отбасының жақсы өмір сүруі үшін отбасыдағы ата-ана бірігіа еңбек етуге міндетті. Ал олардың балаларын тәрбиелеу бала-бақшаға тапсырылады. Сондықтан мекеме басшыс біріншіден бала тәрбиесін өз мойындарына алады. Балаға арнайы тәрбиешілер бөлінеді. Болашақ Қазақтан жастарын шет елдерге үлгі ретінде көрсету үшін біз елімізде балаларды тәрбиелейтін бала-бақшаларды көбейтуіміз керек. Мекеме баланың тәрбиесіне, оның дұрыс тамақтануына, көңіл күйіне, дұрыс бағытпен өсіп жетілуіне жауапты болып есептелінеді. Мекемге балаларды қабылдау және оның айлық төлемақыларын есептеу жұмыстарын жеңілдету мақсатымен құрылып отырған бұл дипломдық жұмыстың келешекте көптеген мекемелерге көмегі тиеді деп ойлаймын.

Қорыта келгенде, дипломдық жұмыста балабақшада берілгендер қорымен жұмыс істеуге арналған. Бұл бағдарламаның мақсаты бала- бақшаның жұмысын, ондағы әдіскердің, кассирдің, директордың жұмыстарын жеңілдету. Мұнда балаларды қабылдау, керекті балалар жайлы мәліметтерді іздеу және керекті мәліметтерді баспаға шығару, балалардың айлық төлем ақысын есептеу, педагогикалық кадрларды базаға енгізу жұмыстары қарастырылған. Қазіргі заманның озық технолногиясын пайдаланып жасалған бұл бағдарлама келешекте көптеген бала-бақшаларда қолданылады деп сенемін.

72727272 72

Бет


ДЖ 3706 ПР-051 ӘТ

95959595959595737373959516.05.2315:4115:4115:417. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. А.Я. Архангельский. Интегрированная среда разработки Delphi. От версии

1 до версии 5. Москва, ЗАО «Издательство БИНОМ» , 1999.

2. А.Я. Архангельский. Работа с локальными базами данных в Delphi 5.

Москва, ЗАО «Издательство БИНОМ» , 2000.

3. А.Я. Архангельский. Язык SQL в Delphi 5. Москва, ЗАО «Издательство

БИНОМ» , 2000.

4. В.Гофман, А.Хомоненко, Delphi 5, Наиболее полное руководство. Изд-во

"БХВ- Санкт-Петербург", 1999 г.

5. Бобровский С., DELPHI 5: учебный курс. С.-П., «Питер», 2000.

Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных. – М.: Финансы и

статистика, 1983. – 320 с.

6. Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных

систем. – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.

7. Дейт К. Руководство по реляционной СУБД DB2. – М.: Финансы и

статистика, 1988. – 320 с.

8. Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования с

микроЭВМ. -М.: Мир, 1991. – 252 с.

9. Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО,

1994. – 80 с.

10.Мартин Дж. Планирование развития автоматизированных систем. – М.:

Финансы и статистика, 1984. – 196 с.

11.Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир, 1987. – 608 с.

12.Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных. В 2 кн., – М.:

Мир, 1985. Кн. 1. – 287 с.: Кн. 2. – 320 с.

13.Ульман Дж. Базы данных на Паскале. – М.: Машиностроение, 1990. –386с.

14. Уркумбаев М.Ф., Терещенко С.А., Уркумбаева Т.Н. «Арифметика

успеха».- Тараз, 2005 г.

15. Уркумбаев М.Ф., Терещенко С.А., Уркумбаева Т.Н. «Алгебра власти».-

Тараз, 2005 г.

73737373 73

Бет


ДЖ 3706 ПР-051 ӘТ

95959595959595747474959516.05.2315:4115:4115:4116. Уркумбаев М.Ф., Уркумбаев Б.Ф., Аманбаев Б.Б., Уркумбаева М.М.

«Бизнес-план в дипломной работе».- Шымкент, 2005 г., 217 стр.

17. Алан Вест Бизнес - план: учеб. пр. пособие (перевод с английского

Н.И.Аклозовой и И.Ю.Букиной - 3-е изд. - Москва: издательство Проспект,

2005 - 232 с.)

18. Алексеева М.М, «Планирование деятельности фирмы» - М.: Финансы и

статистика, 2001г.

19. Бизнес-план. Под редакцией проф. Р.Г.Маниловского. Москва «Финансы и

статистика», 1996.

20. «Бизнес-планирование» / Под ред. В.М. Попова, С.И. Ляпунова - М.:

Финансы и статистика, 2000г.

21. Бригхем Ю., Гапенски Л. Финансовый менеджмент. Полный курс. В 2-х

т. / пер. с английского под ред. В.В. Ковалева - СПб.: Экономическая школа,

1997г.

74747474 74

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595757575959516.05.2315:4115:4115:418 ҚОСЫМШАЛАР

8.1 Бағдарлама листингісі

unit Unit1;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls, ComCtrls, Grids, ValEdit, ExtCtrls, Buttons;

type TForm1 = class(TForm) PageControl1: TPageControl; TabSheet1: TTabSheet; TabSheet2: TTabSheet; ScrollBox1: TScrollBox; Cbcheck: TCheckBox; Label2: TLabel; Label3: TLabel; Label4: TLabel; Label5: TLabel; Label6: TLabel; Cb_gr: TRadioGroup; Memo1: TMemo; Label1: TLabel; Label7: TLabel; LabeledEdit3: TLabeledEdit; LabeledEdit4: TLabeledEdit; LabeledEdit5: TLabeledEdit; Label8: TLabel; Label9: TLabel; RadioGroup2: TRadioGroup; CheckBox2: TCheckBox; Label10: TLabel; Label11: TLabel; Label12: TLabel; Label13: TLabel; RadioGroup3: TRadioGroup; RadioGroup4: TRadioGroup; Label14: TLabel; Label15: TLabel; Label16: TLabel;

75757575 75

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595767676959516.05.2315:4115:4115:41 Label17: TLabel; RadioGroup5: TRadioGroup; RadioGroup6: TRadioGroup; Label18: TLabel; Label19: TLabel; Label20: TLabel; Label21: TLabel; Label22: TLabel; Label23: TLabel; LabeledEdit6: TLabeledEdit; LabeledEdit7: TLabeledEdit; SpeedButton1: TSpeedButton; Label24: TLabel; Spol: TLabeledEdit; LabeledEdit2: TLabeledEdit; Label25: TLabel; Image1: TImage; ScrollBox3: TScrollBox; Image2: TImage; Label26: TLabel; Label27: TLabel; Label28: TLabel; Label29: TLabel; mrp: TLabeledEdit; transport: TRadioGroup; procedure Cb_grClick(Sender: TObject); procedure SpolChange(Sender: TObject);

procedure LabeledEdit3Change(Sender: TObject); procedure RadioGroup3Click(Sender: TObject); procedure RadioGroup2Click(Sender: TObject); procedure RadioGroup4Click(Sender: TObject); procedure RadioGroup5Click(Sender: TObject); procedure CheckBox2Click(Sender: TObject); procedure RadioGroup6Click(Sender: TObject); procedure LabeledEdit6Change(Sender: TObject); procedure SpeedButton1Click(Sender: TObject); procedure transportClick(Sender: TObject);

private { Private declarations }

76767676 76

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595777777959516.05.2315:4115:4115:41 public Cb,Spolezn,Kphiz, Kfunc, Kzon, Kizm_mrp, Iphiz:Extended; Ket, Kugl,Kmat,Kblag,Kotopl :Extended; Cnalog:Extended;

{ Public declarations } end;

var Form1: TForm1;

implementation

uses Unit2;

{$R *.dfm}

procedure TForm1.Cb_grClick(Sender: TObject);beginif cbcheck.Checked=true then begin case cb_gr.ItemIndex of0: cb:=30000*25/100;1: cb:=18000*25/100;2: cb:=18000*25/100;3: cb:=12000*25/100;4: cb:=6000*25/100;5: cb:=4200*25/100;6: cb:=2700*25/100; end; showmessage('Базовая стоимость c учетом 25% = '+floattostr(cb)); end;

if cbcheck.Checked=false then begin case cb_gr.ItemIndex of0: cb:=30000;1: cb:=18000;2: cb:=18000;3: cb:=12000;4: cb:=6000;5: cb:=4200;6: cb:=2700; end; showmessage('Базовая стоимость = '+floattostr(cb));

77777777 77

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595787878959516.05.2315:4115:4115:41end;end;

procedure TForm1.SpolChange(Sender: TObject);beginif spol.Text<>'' thenspolezn:=strtofloat(spol.Text);form1.Caption:=floattostr(spolezn);end;

procedure TForm1.LabeledEdit3Change(Sender: TObject);begin if (labelededit3.Text<>'') and (labelededit4.Text<>'') and (labelededit5.Text<>'') then begin Iphiz:=(strtofloat(labelededit3.Text)-strtofloat(labelededit4.Text)) * strtofloat(labelededit5.Text)/100; form1.Caption:='Физический износ имущества= '+floattostr(Iphiz); Kphiz:=1-Iphiz; showmessage('Коэффициент Физического износа имущества= '+floattostr(Kphiz));end;

if (labelededit3.Text='') or (labelededit4.Text='') or (labelededit5.Text='') then showmessage('Не все поля заполнены');end;

procedure TForm1.RadioGroup3Click(Sender: TObject);begincase radiogroup3.ItemIndex of0: Kugl:=0.95;1: Kugl:=1;end;showmessage('Поправочный коэффициент на угловые квартиры '+floattostr(Kugl));end;

procedure TForm1.RadioGroup2Click(Sender: TObject);begin

case radiogroup2.ItemIndex of

78787878 78

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595797979959516.05.2315:4115:4115:410: Ket:=0.95;1: Ket:=1.00;2: Ket:=0.9;end;showmessage('Коэффициент этажности '+floattostr(Ket));end;

procedure TForm1.RadioGroup4Click(Sender: TObject);begin case radiogroup4.ItemIndex of0: Kmat:=1.1;1: Kmat:=1.0;2: Kmat:=1.05;3: Kmat:=1.0;4: Kmat:=1.05;5: Kmat:=0.5;6: Kmat:=0.6;7: Kmat:=0.7;8: Kmat:=1.0;9: Kmat:=0.6;10: Kmat:=0.75;11: Kmat:=0.85;12: Kmat:=0.75;13: Kmat:=0.95;14: Kmat:=0.6; end;showmessage('Поправочный коэффициент материал стен (К мат.ст) '+floattostr(Kmat));

end;

procedure TForm1.RadioGroup5Click(Sender: TObject);begin

case radiogroup5.ItemIndex of0: Kotopl:=1.0;1: Kotopl:=0.98;2: Kotopl:=0.95;3: Kotopl:=0.9;end;showmessage('Поправочный коэффициент отопления '+floattostr(Kotopl));end;

procedure TForm1.CheckBox2Click(Sender: TObject);begin

79797979 79

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595808080959516.05.2315:4115:4115:41 radiogroup2.Enabled:=true; if checkbox2.Checked=true then begin radiogroup2.Enabled:=false; Ket:=1; showmessage('Коэффициент этажности '+floattostr(Ket)); end;

end;

procedure TForm1.RadioGroup6Click(Sender: TObject);begin case radiogroup6.ItemIndex of0: Kblag:=1;1: Kblag:=0.8;end;showmessage('Поправочный коэффициент благоустройства '+floattostr(Kblag));end;

procedure TForm1.LabeledEdit6Change(Sender: TObject);beginif (labelededit6.Text<>'') and (labelededit7.Text<>'')thenKizm_mrp:= strtofloat(labelededit6.Text)/strtofloat(labelededit7.Text);form1.Caption:='Коэффициент изменения месячного расчетного показателя '+floattostr(Kizm_mrp);end;

procedure TForm1.SpeedButton1Click(Sender: TObject);var stavka:extended;beginkzon:=strtofloat(labelededit2.Text);Kfunc:=Ket*Kugl*Kmat*Kblag*Kotopl;showmessage ('К функционал='+floattostr(Kfunc));showmessage ('Cb '+floattostr(cb));showmessage ('Spolezn '+floattostr(Spolezn));showmessage ('Kphiz '+floattostr(Kphiz));showmessage ('Kfunc '+floattostr(Kfunc));showmessage ('Kzon '+floattostr(Kzon));showmessage ('Kizm_mrp '+floattostr(Kizm_mrp));Cnalog:=Cb*Spolezn*Kphiz*Kfunc*Kzon*Kizm_mrp;showmessage ('Наконец-то посчитали стоимость имущества для целей налогообложения='+floattostr(Cnalog));

if (Cnalog>=1000000) and (Cnalog<2000000)then begin

80808080 80

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595818181959516.05.2315:4115:4115:41stavka:= (Cnalog*0.15/100)+1000;showmessage ('Ставка налога составило'+floattostr(stavka)+'тенге');end;

if (Cnalog<1000000)then beginstavka:= Cnalog*0.1/100;showmessage ('Ставка налога составило '+floattostr(stavka)+' тенге'); end;

if (Cnalog>=2000000) and (Cnalog<3000000)then beginstavka:= (Cnalog*0.2/100)+2500;showmessage ('Ставка налога составило '+floattostr(stavka)+' тенге');end;

if (Cnalog>=3000000) and (Cnalog<4000000)then beginstavka:= (Cnalog*0.3/100)+4500;showmessage ('Ставка налога составило '+floattostr(stavka)+' тенге');end;

end;

procedure TForm1.transportClick(Sender: TObject);var m3:string; mrpauto:extended;begin mrpauto:=strtofloat(mrp.Text);

case transport.ItemIndex of0: beginm3:=InputBox('Введите объем двигателя', 'м3', 'Вот сюда');if strtofloat(m3)<1100 then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*4));if (strtofloat(m3)>=1100) and (strtofloat(m3)<1500)then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*6));

if (strtofloat(m3)>=1500) and (strtofloat(m3)<2000)then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*7));


81818181 81

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595828282959516.05.2315:4115:4115:41if strtofloat(m3)>=4000then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*117));end;

1: beginm3:=InputBox('Введите грузоподъемность', 'тонны', 'Вот сюда');if strtofloat(m3)<1500 then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*9));if (strtofloat(m3)>=1500) and (strtofloat(m3)<5000)then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*12));

if strtofloat(m3)>=5000then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*15));

end;

2: showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*3));3: beginm3:=InputBox('Введите число посадочных мест', 'кол', 'Вот сюда');if strtofloat(m3)<12 then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*9));if (strtofloat(m3)>=12) and (strtofloat(m3)<25)then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*14));

if strtofloat(m3)>=25then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*20));end;

4: showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*1));

5: beginm3:=InputBox('Введите мощность лошадиных сил', 'л.с.', 'Вот сюда');if strtofloat(m3)<160 then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*6));if (strtofloat(m3)>=160) and (strtofloat(m3)<500)then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*18));


if strtofloat(m3)>=1000then showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*55));end;

82828282 82

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595838383959516.05.2315:4115:4115:416: showmessage ('Ставка налога = '+floattostr(mrpauto*8));

end; end;

end.unit Unit2;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls, Buttons, XPMan, jpeg, ExtCtrls;

type TForm2 = class(TForm) XPManifest1: TXPManifest; BitBtn1: TBitBtn; BitBtn2: TBitBtn; BitBtn3: TBitBtn; BitBtn4: TBitBtn; Image1: TImage; Image2: TImage; Label1: TLabel; Label2: TLabel; BitBtn5: TBitBtn; procedure BitBtn1MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer); procedure FormMouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer); procedure BitBtn2MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer); procedure BitBtn3Click(Sender: TObject); procedure BitBtn3MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer); procedure BitBtn4MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer); procedure FormShow(Sender: TObject); procedure BitBtn1Click(Sender: TObject); procedure BitBtn2Click(Sender: TObject); procedure BitBtn4Click(Sender: TObject); procedure BitBtn5MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X,

83838383 83

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595848484959516.05.2315:4115:4115:41 Y: Integer); procedure BitBtn5Click(Sender: TObject); private { Private declarations } public { Public declarations } end;

var Form2: TForm2;

implementation

uses Unit1, Unit3, Unit5, Unit6, Unit7; function currency2Str (value: double): string;

const hundreds: array [0..9] of string = ('',' сто',' двести',' триста',' четыреста',' пятьсот',' шестьсот',' семьсот',' восемьсот',' девятьсот');

tens: array [0..9] of string = ('','',' двадцать',' тридцать',' сорок',' пятьдесят',' шестьдесят',' семьдесят',' восемьдесят',' девяносто');ones: array [0..19] of string = ('','','',' три',' четыре',' пять',' шесть',' семь',' восемь',' девять',' десять',' одиннадцать',' двенадцать',' тринадцать',' четырнадцать',' пятнадцать',' шестнадцать',' семнадцать',' восемнадцать',' девятнадцать');razryad: array [0..6] of string = ('',' тысяч',' миллион',' миллиард',' триллион',' квадриллион',' квинтиллион');

var s: string; i: integer; val: int64;

function shortNum(s: string; raz: integer): string;beginResult:=hundreds[StrToInt(s[1])]; if StrToInt(s)=0 then Exit;if s[2]<>'1' then beginResult:=Result+tens[StrToInt(s[2])];case StrToInt(s[3]) of1: if raz=1 then Result:=Result+' одна' else Result:=Result+' один';2: if raz=1 then Result:=Result+' две' else Result:=Result+' два';else Result:=Result+ones[StrToInt(s[3])];end;Result:=Result+razryad[raz];case StrToInt(s[3]) of0,5,6,7,8,9: if raz>1 then Result:=Result+'ов';1: if raz=1 then Result:=Result+'а';2,3,4: if raz=1 then Result:=Result+'и' else if raz>1 then Result:=Result+'а';

84848484 84

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595858585959516.05.2315:4115:4115:41end;end else beginResult:=Result+ones[StrToInt(Copy(s,2,2))];Result:=Result+razryad[raz];if raz>1 then Result:=Result+'ов';end;end;

begin

val:=Trunc(value);if val=0 then begin Result:='ноль'; Exit; end;s:=IntToStr(val); Result:=''; i:=0;while Length(s)>0 do beginResult:=shortNum(Copy('00'+s,Length('00'+s)-2,3),i)+Result;if Length(s)>3 then s:=Copy(s,1,Length(s)-3) else s:='';inc(i);end;s:=IntToStr(Trunc((value-val)*100+0.5));Result:=Result+' тенге '+s+' тиын';end;

{$R *.dfm}

procedure TForm2.BitBtn1MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);beginbitbtn1.Font.Color:=clgreen;bitbtn1.Font.Size:=18;end;

procedure TForm2.FormMouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);beginbitbtn1.Font.Color:=clblack;bitbtn1.Font.Size:=12;bitbtn2.Font.Color:=clblack;bitbtn2.Font.Size:=12;

bitbtn3.Font.Color:=clblack;bitbtn3.Font.Size:=12;

bitbtn4.Font.Color:=clblack;

85858585 85

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595868686959516.05.2315:4115:4115:41bitbtn4.Font.Size:=12;

bitbtn5.Font.Color:=clblack;bitbtn5.Font.Size:=12;

end;

procedure TForm2.BitBtn2MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);begin bitbtn2.Font.Color:=clgreen;bitbtn2.Font.Size:=18;end;

procedure TForm2.BitBtn3Click(Sender: TObject);beginform1.Show;end;



procedure TForm2.FormShow(Sender: TObject);beginform1.Close;end;

procedure TForm2.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginform3.main_t.Filtered:=false;form3.show;end;

procedure TForm2.BitBtn2Click(Sender: TObject);

86868686 86

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595878787959516.05.2315:4115:4115:41beginform5.Show;end;

procedure TForm2.BitBtn4Click(Sender: TObject);beginFORM6.QuickRep1.Preview;end;

procedure TForm2.BitBtn5MouseMove(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);begin bitbtn5.Font.Color:=clgreen;bitbtn5.Font.Size:=18;end;

procedure TForm2.BitBtn5Click(Sender: TObject);var sss,s:string;begin

s:=inputbox('Печать квитанций','Введите РНН','Вот сюда');form3.main_t.Filter:='rnn='+''''+s+'''';form3.main_t.Filtered:=true;

form7.qrlabel35.Caption:=form3.ADOTable1Summ.Text;if form7.qrlabel35.Caption='' then form7.qrlabel35.Caption:='0';



form7.QRLabel34.Caption:=inttostr(strtoint(form7.qrlabel35.Caption)+strtoint(form7.qrlabel36.Caption)+strtoint(form7.qrlabel37.Caption)); sss:= currency2Str(strtoint(form7.QRLabel34.Caption));//showmessage(sss);form7.QRLabel4.Caption:=sss{strtoint(form7.QRLabel34.Caption)); } ;

form7.QuickRep1.Preview;

end;

87878787 87

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595888888959516.05.2315:4115:4115:41end.unit Unit3;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, DB, StdCtrls, Mask, DBCtrls, XPMan, ExtCtrls, Grids, DBGrids, ADODB, Buttons;

type TForm3 = class(TForm) DataSource1: TDataSource; ADOTable1: TADOTable; ADOTable1code: TAutoIncField; ADOTable1code_fio: TIntegerField; ADOTable1Summ: TIntegerField; ADOTable1nedoimki: TIntegerField; ADOTable1peni: TIntegerField; ADOTable1S_plosh: TWideStringField; DataSource2: TDataSource; DataSource3: TDataSource; ADOTable2: TADOTable; XPManifest1: TXPManifest; Panel1: TPanel; DBNavigator1: TDBNavigator; DBEdit5: TDBEdit; Label5: TLabel; DBEdit4: TDBEdit; Label4: TLabel; DBEdit3: TDBEdit; Label3: TLabel; DBEdit2: TDBEdit; Label2: TLabel; DBEdit1: TDBEdit; Label1: TLabel; Label6: TLabel; Panel2: TPanel; DBGrid1: TDBGrid; Label7: TLabel; Panel3: TPanel; DBGrid2: TDBGrid; Label8: TLabel; Panel4: TPanel; Label9: TLabel;

88888888 88

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595898989959516.05.2315:4115:4115:41 DBGrid3: TDBGrid; DataSource4: TDataSource; ADOTable3: TADOTable; DBNavigator2: TDBNavigator; DBNavigator3: TDBNavigator; DBNavigator4: TDBNavigator; ADOConnection1: TADOConnection; main_t: TADOTable; main_tCode_N: TAutoIncField; main_tFIO: TWideStringField; main_tRNN: TWideStringField; main_tAdress: TWideStringField; main_ttelephon: TWideStringField; ADOTable2code: TAutoIncField; ADOTable2code_fio: TIntegerField; ADOTable2kadastr_number: TWideStringField; ADOTable2mesto: TWideStringField; ADOTable2summ: TIntegerField; ADOTable2nedoim: TIntegerField; ADOTable2peni: TIntegerField; ADOTable2S_plosh: TWideStringField; ADOTable3code: TAutoIncField; ADOTable3code_fio: TIntegerField; ADOTable3naimenovanie_auto: TWideStringField; ADOTable3year: TWideStringField; ADOTable3summ: TIntegerField; ADOTable3nedoim: TIntegerField; ADOTable3peni: TIntegerField; private { Private declarations } public { Public declarations } end;

var Form3: TForm3;

implementation

uses Unit4;

{$R *.dfm}

89898989 89

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595909090959516.05.2315:4115:4115:41

end.unit Unit4;

interface

uses SysUtils, Classes, ADODB, DB;

type TDataModule4 = class(TDataModule) private { Private declarations } public { Public declarations } end;

var DataModule4: TDataModule4;

implementation

{$R *.dfm}

end.unit Unit5;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls, Buttons, DB, Grids, DBGrids, ADODB, ExtCtrls;

type TForm5 = class(TForm) ADOTable1: TADOTable; DBGrid1: TDBGrid; DataSource1: TDataSource; BitBtn1: TBitBtn; LabeledEdit1: TLabeledEdit; RadioGroup1: TRadioGroup; ADOTable1Code_N: TAutoIncField; ADOTable1FIO: TWideStringField; ADOTable1RNN: TWideStringField; ADOTable1Adress: TWideStringField;

90909090 90

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595919191959516.05.2315:4115:4115:41 ADOTable1telephon: TWideStringField; BitBtn2: TBitBtn; procedure BitBtn1Click(Sender: TObject);

procedure LabeledEdit1Change(Sender: TObject); private { Private declarations } public { Public declarations } end;

var Form5: TForm5;

implementation

uses Unit3;

{$R *.dfm}

procedure TForm5.BitBtn1Click(Sender: TObject);beginadotable1.Filtered:=false;end;

procedure TForm5.LabeledEdit1Change(Sender: TObject);var s:string;begin

case radiogroup1.ItemIndex of

0: adotable1.Filter:='FIO='+''''+labelededit1.Text+''''; 1: adotable1.Filter:='adress='+''''+labelededit1.Text+'''';2: adotable1.Filter:='rnn='+''''+labelededit1.Text+'''';

end;

form5.Caption:=adotable1.Filter; Adotable1.filtered:=true;end;

end.

91919191 91

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595929292959516.05.2315:4115:4115:41unit Unit6;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, DB, ADODB, QRCtrls, QuickRpt, ExtCtrls;

type TForm6 = class(TForm) QuickRep1: TQuickRep; PageFooterBand1: TQRBand; QRExpr1: TQRExpr; ColumnHeaderBand1: TQRBand; QRLabel1: TQRLabel; QRLabel3: TQRLabel; QRLabel8: TQRLabel; QRLabel9: TQRLabel; QRLabel10: TQRLabel; QRLabel11: TQRLabel; QRLabel12: TQRLabel; DetailBand1: TQRBand; QRExpr2: TQRExpr; QRExpr4: TQRExpr; QRExpr9: TQRExpr; QRExpr10: TQRExpr; QRExpr11: TQRExpr; QRExpr12: TQRExpr; QRExpr13: TQRExpr; QRBand1: TQRBand; QRLabel2: TQRLabel; ADOTable1: TADOTable; ADOTable1Code_N: TAutoIncField; ADOTable1FIO: TWideStringField; ADOTable1RNN: TWideStringField; ADOTable1Adress: TWideStringField; ADOTable1telephon: TWideStringField; QRExpr3: TQRExpr; QRLabel4: TQRLabel;

private { Private declarations } public { Public declarations } end;

92929292 92

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595939393959516.05.2315:4115:4115:41

var Form6: TForm6;

implementation

uses Unit3;

{$R *.dfm}

end.unit Unit7;

interface

uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, QRCtrls, QuickRpt, ExtCtrls; type TForm7 = class(TForm) QuickRep1: TQuickRep; PageFooterBand1: TQRBand; ColumnHeaderBand1: TQRBand; QRLabel9: TQRLabel; QRLabel10: TQRLabel; QRLabel11: TQRLabel; QRLabel12: TQRLabel; DetailBand1: TQRBand; QRExpr10: TQRExpr; QRExpr11: TQRExpr; QRExpr12: TQRExpr; QRExpr13: TQRExpr; QRBand1: TQRBand; QRLabel5: TQRLabel; QRLabel2: TQRLabel; QRLabel6: TQRLabel; QRLabel7: TQRLabel; QRLabel13: TQRLabel; QRLabel14: TQRLabel; QRLabel15: TQRLabel; QRDBText1: TQRDBText; QRShape1: TQRShape;

93939393 93

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595949494959516.05.2315:4115:4115:41 QRDBText2: TQRDBText; QRShape2: TQRShape; QRShape3: TQRShape; QRShape4: TQRShape; QRShape5: TQRShape; QRShape6: TQRShape; QRShape7: TQRShape; QRDBText3: TQRDBText; QRShape8: TQRShape; QRShape9: TQRShape; QRShape10: TQRShape; QRShape11: TQRShape; QRShape12: TQRShape; QRLabel16: TQRLabel; QRLabel17: TQRLabel; QRLabel18: TQRLabel; QRLabel19: TQRLabel; QRLabel20: TQRLabel; QRLabel21: TQRLabel; QRLabel22: TQRLabel; QRLabel23: TQRLabel; QRLabel24: TQRLabel; QRLabel25: TQRLabel; QRLabel26: TQRLabel; QRLabel27: TQRLabel; QRDBText4: TQRDBText; QRDBText5: TQRDBText; QRDBText6: TQRDBText; QRDBText7: TQRDBText; QRDBText8: TQRDBText; QRDBText9: TQRDBText; QRShape13: TQRShape; QRLabel28: TQRLabel; QRShape14: TQRShape; QRShape15: TQRShape; QRShape16: TQRShape; QRLabel29: TQRLabel; QRLabel30: TQRLabel; QRLabel31: TQRLabel; QRLabel32: TQRLabel; QRLabel33: TQRLabel; QRLabel34: TQRLabel; QRLabel35: TQRLabel; QRLabel36: TQRLabel; QRLabel37: TQRLabel;

94949494 94

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595959595959516.05.2315:4115:4115:41 QRLabel3: TQRLabel; QRLabel4: TQRLabel; private { Private declarations } public { Public declarations } end;

var Form7: TForm7;

implementation

uses Unit3;

{$R *.dfm}

end.

QRDBText5: TQRDBText; QRMemo8: TQRMemo; QRExpr4: TQRExpr; QRExpr5: TQRExpr; QRMemo9: TQRMemo; QRMemo10: TQRMemo; QRExpr6: TQRExpr; QRMemo11: TQRMemo; QRMemo12: TQRMemo; private { Private declarations } public { Public declarations } end;var Form14: TForm14;implementationuses Unit7;{$R *.dfm}end

95959595 95

Бет


ДЖ 3706 ПР-061 Қ

95959595959595969696959516.05.2315:4115:4115:41

96969696 96

ВВЕДЕНИЕ - asyl-bilim.kzasyl-bilim.kz/_ld/12/1291__2.doc · web viewӨзінің...

Documents