คดีหมายเลขดําที่ อ. ๙๘๗/๒๕๕๒ คดีหมายเลขแดงที่ อ. ๖๕๐/๒๕๕๗

ในพระปรมาภิไธยพระมหากษัตริย

ศาลปกครองสูงสุด วันที่ ๒๔ เดือน พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๕๗

นายสุภรธรรม มงคลสวสัด์ิ ที่ ๑ ผูฟองคดี

นางสาวเสาวลักษณ ทองกวย ที ่๒ นายพิเชฎฐ รักตะบุตร ที่ ๓ กรุงเทพมหานคร ที่ ๑

ผูวาราชการกรุงเทพมหานคร ที่ ๒ ผูอํานวยการสํานักการโยธา ที่ ๓ บริษัท ระบบขนสงมวลชนกรุงเทพ จํากัด (มหาชน) ที ่๔ ผูถูกฟองคดี เรื่อง คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หนวยงานทางปกครองหรือเจาหนาที่ของรัฐละเลยตอหนาที่ ตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร (อุทธรณคําพิพากษา) ผูฟองคดีทั้งสามย่ืนอุทธรณคําพิพากษา ในคดีหมายเลขดําที่ ๑๗๓๗/๒๕๕๐ หมายเลขแดงที่ ๑๔๗๑/๒๕๕๒ ของศาลปกครองชั้นตน (ศาลปกครองกลาง) คดีนี้ผูฟองคดีทั้งสามฟองวา ผูฟองคดีที่ ๑ ขาทั้งสองขางขาดตั้งแตกําเนิด สวนผูฟองคดีที่ ๒ และผูฟองคดีที่ ๓ ขาทั้งสองขางไมมีความรู สึกอันเกิดจากอุบัติ เหตุ

ระหวาง

คําพิพากษา (อุทธรณ)

(ต. ๒๒)

/ไมสามารถ...

๒

ไมสามารถเคล่ือนไหวไดและเปนคนพิการตามมาตรา ๓ (ที่ถูกคือ มาตรา ๔) แหงพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และขอ ๑ (๓) และขอ ๔ (ข) ของกฎกระทรวง ฉบับที่ ๒ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ เมื่อประมาณป พ.ศ. ๒๕๓๔ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดรับสัมปทานจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ ใหกอสรางโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครและไดกอสรางสถานีขนสงรวม ๒๓ สถานี คือ สถานีชิดลม สถานีเพลินจิต สถานีนานา สถานีอโศก สถานีพรอมพงษ สถานีทองหลอ สถานีเอกมัย สถานีพระโขนง สถานีออนนุช สถานีสยาม สถานีราชเทวี สถานีพญาไท สถานีอนุสาวรียชัย สถานีสนามเปา สถานีอารีย สถานีสะพานควาย สถานีหมอชิต สถานีสนามกีฬาแหงชาติ สถานีราชดําริ สถานีศาลาแดง สถานีชองนนทรี สถานีสุรศักด์ิ และสถานีสะพานตากสิน ซึ่งแตละสถานีประกอบดวยที่พักผูโดยสาร ชั้นจําหนายตั๋ว ชานชาลา รางเดินรถไฟฟาซึ่งอยูสูงกวาพื้นถนนประมาณ ๕ เมตร ถึง ๗ เมตร กอสรางครอมพื้นถนน ประชาชนที่ใชบริการจะตองเดินขึ้นอาคารสถานีโดยใชบันไดขึ้นลงจากพื้นถนนดานลาง กับอาคารสถานี ซึ่งมีการกอสรางบันไดธรรมดาหรือบันไดเล่ือนโดยใชระบบไฟฟา โดยเฉล่ีย มีทางข้ึนลงสถานีละ ๔ จุด โดยมีผูถูกฟองคดีที่ ๑ ผูถูกฟองคดีที่ ๒ และผูถูกฟองคดีที่ ๓ เปนผูควบคุมใหเปนไปตามสัญญาสัมปทานและกฎหมายที่เกี่ยวของซึ่งจะตองจัดใหม ีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการ ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ กรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ และพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ดวย แตปรากฏวาสถานีรถไฟฟาจํานวน ๑๘ สถานี คือ สถานีชิดลม สถานีเพลินจิต สถานีนานา สถานีพรอมพงษ สถานีทองหลอ สถานีเอกมัย สถานีพระโขนง สถานีราชเทวี สถานีพญาไท สถานีอนุสาวรียชัย สถานีสนามเปา สถานีอารีย สถานีสะพานควาย สถานีสนามกีฬาแหงชาติ สถานีราชดําริ สถานีศาลาแดง สถานีสุรศักด์ิ และสถานีสะพานตากสิน ไมมีการกอสราง ส่ิ งอํ านวยความสะดวกใหกับผูฟ องคดีทั้ งสามในฐานะคนพิการ หรือทุพพลภาพ ผูสูงอายุหรือคนพิการประเภทอื่นแตอยางใด สวนสถานีรถไฟฟาที่เหลืออีก ๕ สถานี คือ สถานีอโศก สถานีออนนุช สถานีชองนนทรี สถานีหมอชิต และสถานีสยาม มีการกอสราง ทางข้ึน – ลง เปนบันไดเล่ือนดวยระบบไฟฟาและมีลิฟทในบางจุด แตไมมีทางลาดในพื้นที่ ตางระดับ ไมมีแผนผังหรือปายติดประกาศทุกชนิดขนาดใหญและติดไฟใหคนสายตาเลือนราง เห็นชัดเจน ไมมีปายบอกทางชัดเจนพรอมดวยขอมูลตารางการเดินรถเปนตัวอักษรเบรลล

/และตัวพิมพใหญ...

๓

และตัวพิมพใหญ ไมจัดทําเครื่องโทรสารสําหรับคนพิการทางการไดยินหรือส่ือความหมาย และไมมีปายอักษรวิ่งใหขอมูลพรอมประกาศโดยใชเสียง ทําใหผูฟองคดีทั้งสามและคนพิการ ทั่วไปไมไดรับความสะดวกและตองอาศัยการชวยเหลือจากประชาชนโดยทั่วไป นอกจากนี้ ผูฟองคดีทั้งสามไดรวมกันเปนคณะบุคคลที่เรียกวาคณะกรรมการอิสระเพื่อความเสมอภาค มีวัตถุประสงคเพื่อสงเสริมใหคนพิการไดมีอาชีพและมีสวนรวมในกิจกรรมของสังคม ไดเทากับคนปกติ ไดเคยรองขอใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีดําเนินการจัดส่ิงอํานวยความสะดวก ดังกลาวให ซึ่งผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดรับทราบและตกลงวาจะรวมกันสํารวจตรวจสอบและเก็บ รายละเอียด แตก็หาไดดําเนินการตามที่ผูฟองคดีทั้งสามรองขอไม ผูฟองคดีทั้งสาม ไดแจงเปนหนังสือ เขาพบหารือ และประชุมชี้แจงรวมกับผูเกี่ยวของทั้งภาครัฐและเอกชน แตผูถูกฟองคดีทั้งส่ีก็ไมไดกระทําการตามที่รองขอ ทั้งๆ ที่ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ผูถูกฟองคดีที่ ๒ และผูถูกฟองคดีที่ ๓ มีหนาที่ตามกฎหมายโดยเฉพาะ อีกท้ังตอมาไดมีการออกกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ อาศัยอํานาจตามมาตรา ๑๗ (๑) และมาตรา ๒๐ แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพ คนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ซึ่งขอ ๒ ของกฎกระทรวงดังกลาวกําหนดใหอาคารสถานีขนสงมวลชนตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการและคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ ไดกําหนดรายละเอียดเกี่ยวกับลิฟทที่ใชวาจะตองมีความกวางของประตูไมนอยกวา ๘๕ เซนติเมตร ขนาดกวางยาวไมนอยกวา ๑.๑๐ x ๑๐.๔๐ เมตร (ที่ถูกคือ ๑.๔๐ เมตร) ปุมกดเรียกลิฟท และปุมบังคับตองอยูสูงจากพื้นระหวาง ๐.๙๐ เมตร ถึง ๑.๒๐ เมตร ภายนอกลิฟทจะตองไมมี ส่ิงกีดขวางเกาอี้เข็นคนพิการและภายในลิฟทใหมีราวสูงจากพื้นไมนอยกวา ๘๐ เซนติเมตร รวมทั้งมีเสียงบอกเมื่อลิฟทหยุดตามชั้นตางๆ และใหมีเสียงสัญญาณและแสงไฟเตือน เมื่อลิฟทเกิดขัดของ โดยในหมวด ๒ ขอ ๕ (๓) ของระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ไดกําหนดใหสถานีขนสงตองมีอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการโดยตรง เชน ลิฟท ทางลาดในพื้นที่ตางระดับทุกแหง แผนผังหรือปายขนาดใหญ ปายบอกทาง เครื่องโทรสาร ทางขึ้นลงสําหรับเกาอี้คนพิการ และติดตั้งสัญลักษณคนพิการไวทั้งใน และนอกตัวรถดวย แตผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไมไดดําเนินการในเรื่องดังกลาวแตอยางใด จึงนําคดีมาฟองตอศาลปกครอง

/ขอใหศาล...

๔

ขอใหศาลมีคําพิพากษาหรือคําส่ัง ดังนี้ ๑ . ใหผูถูกฟองคดีทั้ง ส่ีจัดทําลิฟทที่สถานีขนสงทั้ง ๒๓ สถานี โดยมี รายละเอียดตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ขอ ๖ และขอ ๗ วรรคสอง และระเบียบ คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวก โดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๑ อาคาร ขอ ๔ (๖) (ก) (ข) (ค) (ง) และ (จ) ๒. ใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจัดทําอุปกรณส่ิงอํานวยความสะดวกที่สถานีขนสง ทั้ง ๒๓ สถานี ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ขอ ๕ และตามระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือ ส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๒ สถานที่ ขอ ๕ (๓) (ก) (ข) (ค) (ง) (จ) และ (ฉ) และ ๓. ใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกบนรถไฟฟา คือ ใหจัด ที่วางสําหรับเกาอี้คนพิการใหมีความกวางไมนอยกวา ๑๒๐ เซนติเมตร และใหมีราวสูง จากพื้นไมนอยวา ๘๐ เซนติเมตร บริเวณทางข้ึนลง และติดสัญลักษณคนพิการไวทั้งใน และนอกตัวรถคันที่จัดไวสําหรับคนพิการ ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ .ศ. ๒๕๓๔ และ ตามระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวย ความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๓ ยานพาหนะ ขอ ๗ (ง) และ (จ) ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ใหการวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไดทําสัญญา สัมปทานโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครกับผูถูกฟองคดีที่ ๔ เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ ซึ่งในขณะนั้นกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ยังมิไดบังคับใช กฎหมายจึงไมมีผลยอนหลังใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ตองปฏิบัติตาม และตามขอสัญญาสัมปทานดังกลาวก็มิไดกําหนดใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ ตองจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการ แตเมื่อตอมามีการรองเรียนเกี่ยวกับเรื่องนี้ คณะรัฐมนตรีไดมีมติใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ จัดทําสิ่งอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการ ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๑ ก็ไดจัดสรางลิฟทเพื่ออํานวยความสะดวกใหแกคนพิการในสถานีขนสง

/จํานวน ๑๘...

๕

จํานวน ๑๘ สถานีแลว สวนที่ผูฟองคดีทั้งสามอางวาไดเคยรองขอตอผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ใหจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกในระบบขนสงมวลชนและบริการสาธารณะเพื่อใหประชาชนหรือ คนพิการทุกกลุม ทุกเพศ ทุกวัย สามารถใชบริการรถไฟฟาโดยเสมอภาคแตผูถูกฟองคดีทั้งส่ี มิไดดําเนินการใดๆ นั้น เห็นวา หลังจากมีการรองขอแลวผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดจัดประชุม ครั้งสุดทายเม่ือวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ ผูฟองคดีทั้งสามจึงตองฟองคดีตอศาลปกครอง ภายในระยะเวลา ๙๐ วันนับแตวันดังกลาวคือภายในวันที่ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๔๙ การย่ืนฟอง เมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ จึงพนระยะเวลาตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ แลว ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ใหการวา ผูฟองคดีทั้งสามไมไดเปนคนพิการตามมาตรา ๓ (ที่ถูกคือ มาตรา ๔) แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ขอ ๑ (๓) และขอ ๔ (ข) ของกฎกระทรวง ฉบับที่ ๒ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนบริษัทเอกชนที่ไดรับสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยจะตองเปนผูหาเงินลงทุน ในระบบขนสงดังกลาวเองตามเงื่อนไขในสัญญาสัมปทานและบริหารจัดการเองท้ังส้ิน โดยมีผูถูกฟองคดีที่ ๑ เขามาตรวจดูการบริหารจัดการตามขอกําหนดและเงื่อนไขในสัญญาสัมปทานเทานั้น ผูถูกฟองคดีที่ ๔ มิไดอยูภายใตการกํากับดูแลหรือส่ังการของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงมิใชหนวยงานทางปกครองตามมาตรา ๓ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ รวมทั้งไมไดเปนตัวแทนของ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ผูฟองคดีทั้งสามจึงไมมีอํานาจฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ นอกจากนี้ ศาลลมละลายกลางไดมีคําส่ังใหฟนฟูกิจการของผูถูกฟองคดีที่ ๔ เมื่อวันที่ ๗ กรกฎาคม ๒๕๔๙ และคําส่ังเห็นชอบดวยแผนฟนฟูกิจการตามมติที่ประชุมเจาหนี้เมื่อวันที่ ๓๑ มกราคม ๒๕๕๐ โดยมีผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนผูบริหารแผนตามกฎหมาย เมื่อผูถูกฟองคดีที่ ๔ อยูในระหวางการฟนฟูกิจการของศาลลมละลายกลาง คดีที่ผูฟองคดีทั้งสามฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงไมอยูในอํานาจของศาลปกครอง ตามมาตรา ๙ วรรคสอง (๓) แหงพระราชบัญญัตจิัดตัง้ศาลปกครองและ วิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ อีกท้ังตามพระราชบัญญัติลมละลาย พุทธศักราช ๒๔๘๓ มาตรา ๙๐/๑๒ บัญญัติวา ภายใตบังคับมาตรา ๙๐/๑๓ และมาตรา ๙๐/๑๔ นับแตวันที่ ศาลมีคําส่ังรับคํารองขอไวเพื่อพิจารณาจนถึงวันครบกําหนดระยะเวลาดําเนินการตามแผน หรือวันที่ดําเนินการเปนผลสําเร็จตามแผนหรือวันที่ศาลมีคําส่ังยกคํารองขอหรือจําหนายคดี

/หรือยกเลิก...

๖

หรือยกเลิกคําส่ังใหฟนฟูกิจการหรือยกเลิกการฟนฟูกิจการหรือพิทักษทรัพยของลูกหนี้เด็ดขาดตามความในหมวดนี้... (๔) หามมิใหฟองลูกหนี้เปนคดีแพงเกี่ยวกับทรัพยสินของลูกหนี้หรือเสนอขอพิพาทที่ลูกหนี้อาจตองรับผิดหรือไดรับความเสียหายใหอนุญาโตตุลาการชี้ขาด... (๙) หามมิใหลูกหนี้จําหนาย จาย โอน ใหเชา ชําระหนี้ กอหนี้หรือกระทําการใดๆ ที่กอใหเกิดภาระในทรัพยสิน นอกจากเปนการกระทําที่จําเปนเพื่อใหการดําเนินการคาตามปกติ ของลูกหนี้สามารถดําเนินตอไปได เวนแตศาลที่รับคํารองขอจะมีคําส่ังเปนอยางอื่น จึงเห็นไดวา ผูฟองคดีทั้งสามไมมีอํานาจฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ หรือหากมีการฟองและศาลมีคําพิพากษาแลว ก็ไมสามารถบังคับใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ ดําเนินการตามคําขอของผูฟองคดีทั้งสามได เพราะจะทําใหเกิดภาระในทรัพยสินของผูถูกฟองคดีที่ ๔ มิใชเปนการกระทําที่จําเปนเพื่อใหการดําเนินการคาตามปกติของลูกหนี้ดําเนินการตอไปได คําฟองนี้จึงขัดตอพระราชบัญญัติ ลมละลาย พุทธศักราช ๒๔๘๓ และผูถูกฟองคดีที่ ๑ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญา สัมปทานโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ กอนที่กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟู สมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ประกาศใชบังคับเมื่อวันที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๔๒ และวันที่ ๔ พฤษภาคม ๒๕๔๔ ตามลําดับ ประกอบกับ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดสงมอบสถานีรถไฟฟาทั้ง ๒๓ สถานี ใหตกเปนกรรมสิทธิ์ของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ตั้งแตวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๔๒ แลว การไมกอสรางส่ิงอํานวยความสะดวกตามฟอง จึงมิใชความผิดของผูถูกฟองคดีที่ ๔ อีกท้ังในสัญญาสัมปทานดังกลาวก็ไมมีขอกําหนดให ผูถูกฟองคดีที่ ๔ กอสรางลิฟทหรือส่ิงอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงไมไดละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดและตามสัญญาสัมปทาน และไมมีเหตุ ที่จะตองรับผิดตามคําขอของผูฟองคดีทั้งสาม สวนขออางที่วาผูฟองคดีทั้งสามเคยรองขอตอผูถูกฟองคดีทั้งส่ีใหจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกในระบบขนสงมวลชนเพื่อใหประชาชน คนพิการทุกกลุมสามารถใชบริการไดอยางเสมอภาค ซึ่งไดมีการประชุมเรื่องดังกลาว เมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ และไดมีการหารือกันหลายครั้ง แตผูถูกฟองคดีทั้งส่ีมิไดดําเนินการใดๆ จึงเปนการละเลยตอหนาที่ นั้น เมื่อผูฟองคดีทั้งสามไมไดรับคําชี้แจงจาก ผูถูกฟองคดีทั้ง ส่ีตั้งแตวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ ผูฟองคดีทั้งสามจะตองย่ืนฟอง ภายในวันที่ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๔๙ การยื่นฟองคดีตอศาลเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐

/จึงพนระยะเวลา...

๗

จึงพนระยะเวลาตามที่มาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณา คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ กําหนดไวแลว ขอใหศาลพิจารณาพิพากษายกฟองและสั่งให ผูฟองคดีทั้งสามชดใชคาธรรมเนียมและคาทนายความแทนผูถูกฟองคดีที่ ๔ ดวย ผูฟองคดีทั้งสามคัดคานคําใหการของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ วา เมื่อพิจารณามาตรา ๑๗ แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ที่บัญญัติวาเพื่อเปนการคุมครองและสงเคราะหคนพิการ ใหรัฐมนตรีมีอํานาจออก กฎกระทรวงกําหนด (๑) ลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมีอุปกรณ ที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ และเหตุผลในการประกาศใชบังคับพระราชบัญญัติ ดังกลาวแลว จะเห็นไดวากฎหมายมีเจตนารมณใหคนพิการสามารถดํารงชีวิตและมีสวนรวมในกิจกรรมของสังคมอยางเทาเทียมกับคนปกติโดยทั่วไปหรือมีความเสมอภาค ขออางที่วากฎหมายไมมีผลยอนหลังนั้น เปนกรณีของกฎหมายอาญา แตสําหรับในกรณีของการจัดใหมี ส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการน้ัน เปนกรณีที่ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ มีหนาที่ตามกฎหมาย ทั้งกฎกระทรวงและระเบียบที่อางก็ไมไดกําหนดวา อาคาร สถานที่ หรือยานพาหนะท่ีกอสรางแลวจะไดรับการยกเวนไมตองจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ และการที่ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไดทําสัญญาสัมปทานกับผูถูกฟองคดีที่ ๔ กอนกฎกระทรวงและระเบียบดังกลาวใชบังคับ ก็หาไดมีกฎหมาย กฎกระทรวง หรือ ระเบียบขอใดยกเวนวาไมตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการได การถือเอาวันเริ่มตนใชบังคับตามที่กําหนดไวในกฎกระทรวงและระเบียบดังกลาว เพื่อปฏิเสธไมจัด ส่ิงอํานวยความสะดวกใหคนพิการ ทั้งๆ ที่อยูในวิสัยที่จะทําได ยอมผิดจากหลักนิติธรรมและเปนการใชอํานาจทางปกครองที่ปราศจากความเมตตา รวมท้ังขัดแยงกับเจตนารมณ ของพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ โดยกอนย่ืนฟองคดีตอ ศาลปกครอง ผูฟองคดีทั้งสามไดเรียกรองเรื่อยมาตั้งแตป พ.ศ. ๒๕๔๘ แตผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ไมไดดําเนินการโดยครบถวน จึงถือวาเปนการละเลยตอหนาที่อยางตอเนื่องจนถึงวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ ซึ่งเปนวันฟองคดี คําฟองคดีนี้จึงไมพนกําหนดระยะเวลาการฟองคดี ตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ อีกท้ังการฟองคดีนี้ยังเปนการคุมครองประโยชนสาธารณะ เพราะผูที่จะไดรับประโยชนคือ คนพิการทั่วประเทศซึ่งมีจํานวนประมาณ ๗๐๐,๐๐๐ คน จึงชอบที่จะย่ืนฟองเมื่อใดก็ได ตามมาตรา ๕๒ วรรคหนึ่ง แหงพระราชบัญญัติดังกลาว

/ผูฟองคดี...

๘

ผูฟองคดีทั้งสามคัดคานคําใหการของผูถูกฟองคดีที่ ๔ วา ผูฟองคดีทั้งสามเปน คนพิการ ตามมาตรา ๔ แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และตามหลักเกณฑที่กําหนดไวในกฎกระทรวง ฉบับที่ ๒ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และการที่ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดรับสัญญาสัมปทานจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ ยอมทําใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ มีอํานาจในการบํารุงรักษาระบบขนสงมวลชน ทั้งมีสิทธิในรายไดที่เกิดจากกิจการดังกลาว อันเปนกรณีที่ถือไดวาไดรับมอบหมายใหใชอํานาจทางปกครองหรือดําเนินกิจการทางปกครอง ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงเปนหนวยงานทางปกครอง ตามมาตรา ๓ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ สวนกรณีศาลลมละลายกลางมคีําส่ังใหฟนฟูกิจการของผูถูกฟองคดีที่ ๔ วันที่ ๗ กรกฎาคม ๒๕๔๙ นั้น เมื่อคดีนี้เปนการฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ ตอศาลปกครองวาละเลยตอหนาท่ีตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควรและขอใหจัดส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการโดยตรง มิใชการขออํานาจศาลบังคับใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ ปฏิบัติการชําระหนี้ดวยทรัพยสินหรือใหชําระหนี้ดวยการปฏิบัติอยางหนึ่งอยางใด ตามนัยประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย และไมทําใหกระทบกระเทือนถึงทรัพยสิน ของผูถูกฟองคดีที่ ๔ ในระหวางการปฏิบัติตามแผนฟนฟูกิจการ คดีนี้จึงไมอยูภายใตพระราชบัญญัติลมละลาย พุทธศักราช ๒๔๘๓ อันจะตองหามมิใหผูฟองคดีทั้งสามฟองคดีตอศาลปกครอง ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ใหการเพิ่มเติมวา การจัดใหมีส่ิงอํานวย ความสะดวกเพื่อประโยชนแกคนพิการเพิ่มเติมจากเดิมซึ่งไดมีการกอสรางเสร็จไปแลวกอนที่จะมีกฎหมายบังคับนั้น จะตองพิจารณาถึงความเปนไปไดในทางวิศวกรรมและคํานึงถึง ผลกระทบตอโครงสรางเดิมของอาคารดวย ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ใหการเพิ่มเติมวา แมผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนผูไดรับสัมปทานจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ แตผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไมไดตกอยูภายใตอํานาจการบังคับบัญชาของ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ และไมเคยไดรับมอบหมายใหใชอํานาจทางปกครองจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ อีกท้ังในสัญญาสัมปทานก็ไมมีขอความใด ใหอํานาจผูถูกฟองคดีที่ ๔ ใชอํานาจทางปกครองหรือดําเนินกิจการทางปกครอง และไมมีบทบัญญัติกฎหมายใดใหอํานาจผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ มอบอํานาจใหเอกชนใชอํานาจทางปกครองหรือดําเนินกิจการทางปกครองแทนได และหากจะตองมีการกอสรางลิฟท พรอมทั้งจัดทําอุปกรณส่ิงอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการตามคําขอของผูฟองคดีทั้งสามแลว

/จะตองเสียคาใชจาย...

๙

จะตองเสียคาใชจายเปนเงินไมนอยกวา ๗๐๐,๐๐๐,๐๐๐ บาท ซึ่งเปนการกอภาระใหเกิด แกทรัพยสินของผูถูกฟองคดีที่ ๔ ที่เปนลูกหนี้ฟนฟูกิจการของศาลลมละลายกลางโดยตรง ผูฟองคดีทั้งสามจึงไมอาจฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ ตอศาลปกครองได ผูถูกฟองคดีที่ ๔ มิไดละเลยตอหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติเพราะทําสัญญาสัมปทานกอนกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ใชบังคับ อีกท้ังตามขอ ๑๙ ของสัญญาสัมปทานไดระบุใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ โอนกรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพยที่สรางข้ึนบนที่ดินใหแกผูถูกฟองคดีที่ ๑ ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๔ ดําเนินการแลว นอกจากนี้ กฎหมาย และระเบียบดังกลาวใชบังคับกับเจาของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะและสถานที่สาธารณะเทานั้น เมื่อผูถูกฟองคดีที่ ๔ มิใชเจาของสถานีรถไฟฟาทั้ง ๒๓ แหง จึงไมมีหนาที่ตองจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกดังกลาว และผูฟองคดีทั้งสามไดย่ืนฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ เมื่อพนระยะเวลาเกาสิบวัน ตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและ วิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ศาลปกครองชั้นตนมีคําส่ังใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ ชี้แจง ขอเท็จจริงตามประเด็นที่ศาลปกครองชั้นตนกําหนด ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ ชี้แจงวา ในขณะที่มีการกอสรางระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร (BTS) ซึ่งเปนการลงทุน โดยภาคเอกชนนั้น ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไมไดกําหนดนโยบาย แผนงาน และโครงการที่เกี่ยวของ กับคนพิการแตอยางใด แตที่มีการกอสรางลิฟทเพิ่มเติมในภายหลังรวม ๕ สถานี นั้น เปนการใชงบประมาณของผูถูกฟองคดีที่ ๑ และงบอุดหนุนจากรัฐบาลเปนเงินจํานวน ๑๗๕,๑๙๔,๕๙๐ บาท สวนการกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหคนพิการสําหรับสถานีรถไฟฟาที่เหลือ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยสํานักการจราจรและขนสงและผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดสํารวจเบื้องตนในการหาตําแหนงลิฟทสําหรับคนพิการแลว อยูในระหวางการจัดทํา รายละเอียด รูปแบบ และขอกําหนดเพื่อขอความเห็นชอบในการดําเนินการตอไป

ศาลปกครองชั้นตนพิจารณาแลวเห็นวา คดีมีประเด็นที่จะตองวินิจฉัย ดังนี้ ประเด็นที่หนึ่ง ผูฟองคดีทั้งสามมีสิทธิฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ หรือไม ศาลปกครองชั้นตน

เห็นวา ผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนผูไดรับสัมปทานโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร (BTS) จากผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยเปนผูจัดใหมีและประกอบการตามโครงการดังกลาวภายใตขอกําหนดและเงื่อนไขของสัญญา โดยอาศัยอํานาจตามความในขอ ๓ (๒) และขอ ๑๑ ของประกาศ

/คณะปฏิวัติ...

๑๐

คณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๕๘ ลงวันที่ ๒๖ มกราคม ๒๕๑๕ โดยรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ไดอนุญาตใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ เปนผูมีอํานาจควบคุมดูแล และโดยที่โครงการดังกลาวเปนการจัดการเกี่ยวกับระบบขนสงมวลชน อันเปนการจัดทําบริการสาธารณะ ตามอํานาจหนาที่ของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ตามมาตรา ๘๙ แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงเปนผูที่เขามาดําเนินการจัดทํา บริการสาธารณะในเรื่องดังกลาวแทนผูถูกฟองคดีที่ ๑ ตามสัญญาที่ไดจัดทําข้ึนนั่นเอง และโดยที่สัญญาดังกลาวเปนสัญญาสัมปทานซ่ึงเปนสัญญาทางปกครองตามมาตรา ๓ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ และเปนเครื่องมือที่สําคัญในการจัดทําบริการสาธารณะของคูสัญญา จึงถือไดวาผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดรับมอบหมายใหดําเนินกิจการขนสงมวลชนตามสัญญาดังกลาว ซึ่งมีลักษณะของการใหบริการ ดานการขนสงอันเปนการดําเนินกิจการทางปกครอง การท่ีผูฟองคดีไดมีหนังสือรองขอให ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ดําเนินการกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการจึงถือไดวา เปนการมีหนังสือรองขอใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ ซึ่งเปนหนวยงานทางปกครองและผูถูกฟองคดีที่ ๔ ปฏิบัติตามอํานาจหนาที่ที่กฎหมายกําหนดดวย ในเมื่อผูถูกฟองคดีที่ ๔ รวมทั้งผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไมไดดําเนินการตามคํารองขอ อันเปนเหตุใหผูฟองคดีทั้งสามไดรับความเดือดรอนหรือเสียหาย ผูฟองคดีทั้งสามจึงชอบที่จะฟองผูถูกฟองคดีที่ ๔ และผูถูกฟองคดีที่ ๑ รวมกันตอศาลปกครอง ตามนัยมาตรา ๙ วรรคหนึ่ง (๒) แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณา คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ได สําหรับขออางของผูถูกฟองคดีที่ ๔ ที่วา ผูถูกฟองคดีที่ ๔ กําลังอยูในระหวางการดําเนินการตามคําส่ังของศาลลมละลายกลางใหฟนฟูกิจการอยูนั้น เมื่อคดีนี้เปนกรณีที่ผูฟองคดีทั้งสามไดย่ืนฟองคดีตอศาลปกครองโดยกลาวหาวา ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร ตามมาตรา ๙ วรรคหนึ่ง (๒) แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ มิใชเปนการฟองคดีแพง ตามมาตรา ๙๐/๑๒ แหงพระราชบัญญัติลมละลาย พุทธศักราช ๒๔๘๓ แตอยางใด ขออางของผูถูกฟองคดีที่ ๔ ในประเด็นนี้จึงไมอาจรับฟงได สวนขออางของผูถูกฟองคดีที่ ๔ ที่วา ผูฟองคดีทั้งสามมิใชคนพิการ นั้น ตามมาตรา ๓ (ที่ถูกคือ มาตรา ๔) แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และขอ ๑ (๓) และขอ ๔ (ข) ของกฎกระทรวง ฉบับท่ี ๒ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ไดกําหนดวา คนพิการ หมายความวา

/คนที่มีความผิด...

๑๑

คนที่มีความผิดปกติหรือบกพรองทางรางกาย ทางสติปญญา หรือทางจิตใจ ตามประเภท และหลักเกณฑที่กําหนดในกฎกระทรวง โดยกฎหมายดังกลาวไดกําหนดประเภทของคนพิการ ไวในกรณีตางๆ เชน การมองเห็น การไดยินหรือการส่ือความหมาย การเคล่ือนไหว พฤติกรรม สติปญญาหรือการเรียนรู เปนตน โดยในกรณีของคนพิการทางการเคล่ือนไหวน้ัน ไดแก คนที่สูญเสียความสามารถในการเคลื่อนไหวมือ แขน ขา หรือลําตัว อันเนื่องมาจากแขน หรือขาขาด อัมพาตหรือออนแรง ฯลฯ ที่ทําใหไมสามารถประกอบกิจวัตรหลักในชีวิตประจําวัน หรือดํารงชีวิตเย่ียงคนปกติได เมื่อขอเท็จจริงฟงไดวา ผูฟองคดีที่ ๑ ขาขาดทั้งสองขาง สวนผูฟองคดีที่ ๒ และผูฟองคดีที่ ๓ แมมีขาครบท้ังสองขางแตไมมีความรูสึก ซึ่งจากลักษณะ ทางกายของผูฟองคดีทั้งสามที่ปรากฏนั้นเห็นไดอยางชัดเจนวาไมสามารถประกอบกิจวัตรหลัก ในชีวิตประจําวันไดและไมสามารถเคล่ือนไหวไดตามปกติ กรณีจึงถือไดวาผูฟองคดีทั้งสาม เปนคนพิการตามหลักเกณฑที่กฎหมายกําหนดไวแลว ขออางของผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงไมอาจ รับฟงไดเชนกัน ประเด็นที่สอง ผูฟองคดีทั้งสามไดย่ืนฟองผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ภายในระยะเวลา ตามที่กําหนดไวในมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณา คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ หรือไม ศาลปกครองชั้นตนเห็นวา กอนฟองคดีผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ เพื่อขอใหมีการดําเนินการเกี่ยวกับการกอสรางลิฟทและ ส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการมาแลวเปนลําดับ กลาวคือ ในคร้ังแรกผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๙ ธันวาคม ๒๕๔๘ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ ไดจัดการประชุมเมื่อวันที่ ๒๓ มกราคม ๒๕๔๙ จากนั้นเจาหนาที่ของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๑๖ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ สงรายงานการประชุมใหผูฟองคดีที่ ๑ ทราบ ผูฟองคดีที่ ๑ จึงไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ และหนังสือ ลงวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๔ เพื่อขอใหมีการปรับปรุงทางขึ้นลงสถานีรถไฟฟาบีทีเอส (BTS) อีกครั้งหนึ่ง ตอมา ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๘ มีนาคม ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๔ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดจัดประชุมเมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ ซึ่งหลังจากนั้น ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ เพื่อขอใหมีการจัดส่ิงอํานวยความสะดวกในโครงการรถไฟฟาสายสีเขียวออน และสีเขียวเขม แตผูถูกฟองคดีที่ ๒ ไมไดแจงผลการพิจารณาใหผูฟองคดีที่ ๑ ทราบแตอยางใด จนกระท่ังผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๕ มีนาคม ๒๕๕๐ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ ขอทราบ

/ความคืบหนา...

๑๒

ความคืบหนาในเรื่องดังกลาวแตไมปรากฏขอเท็จจริงวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดแจงผลการพิจารณา ใหผูฟองคดีทั้งสามทราบแตอยางใด ผูฟองคดีทั้งสามจึงไดนําคดีมาฟองเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ นั้น การที่ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ ครั้งแรก เมื่อวันที่ ๒๙ ธันวาคม ๒๕๔๘ และหลังจากนั้นก็ไดมีหนังสือรองขอใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีดําเนินการเปนลําดับ จนกระท่ัง ครั้งหลังสุดไดมีหนังสือลงวันที่ ๕ มีนาคม ๒๕๕๐ ขอทราบผลการพิจารณา ยอมแสดงวา ผูฟองคดียังไมไดรับหนังสือชี้แจงจากผูถูกฟองคดีทั้งส่ีแตอยางใด จึงตองถือวาวันดังกลาวเปนวันที่รูหรือควรรูถึงเหตุแหงการฟองคดีนั่นเอง การท่ีผูฟองคดีทั้งสามไดนําคดีมาฟองเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ จึงเปนกรณีที่ผูฟองคดีทั้งสามไดนําคดีมาย่ืนฟองเมื่อพน กําหนดเกาสิบวันนับแตวันที่ผูฟองคดีทั้งสามไดมีหนังสือรองขอตอหนวยงานทางปกครองหรือเจาหนาที่ของรัฐเพื่อใหปฏิบัติหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดแตไมไดรับคําชี้แจงตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ แตโดยที่การย่ืนฟองคดีนี้จะเปนประโยชนแกสวนรวมคือคนพิการและผูสูงอายุโดยท่ัวไป ศาลจึงสามารถรับคดีนี้ไวพิจารณาไดตามนัยมาตรา ๕๒ วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติดังกลาว ขออางของผูถูกฟองคดีทั้งส่ีที่วาผูฟองคดีทั้งสามไดย่ืนฟองเมื่อพนกําหนดเวลา จึงไมอาจรับฟงได ประเด็นที่สาม ผูถูกฟองคดีทั้งสี่ละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนด ใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควรหรือไม ศาลปกครองช้ันตนเห็นวา มาตรา ๕๕ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ ซึ่งมีผลบังคับ ในขณะที่เกิดขอพิพาทในคดีนี้ บัญญัติวา บุคคลซึ่งพิการหรือทุพพลภาพมีสิทธิไดรับ ส่ิงอํานวยความสะดวกอันเปนสาธารณะและความชวยเหลืออื่นจากรัฐ ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ และมาตรา ๘๙ แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ กําหนดใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ มีอํานาจหนาที่ ดําเนินกิจการในเขตกรุงเทพมหานคร ในหลายกรณี ซึ่งหมายความรวมถึงการจัดใหมีและบํารุงรักษาเกี่ยวกับระบบขนสงมวลชน และทําหนาที่อื่นๆ ตามที่กฎหมายระบุใหเปนอํานาจหนาที่ของผูวาราชการจังหวัด นายอําเภอ เทศบาลนคร หรือตามที่คณะรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย มอบหมาย หรือที่กฎหมายระบุเปนหนาที่ของกรุงเทพมหานคร สวนผูถูกฟองคดีที่ ๒ นั้น มาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติดังกลาว กําหนดใหมีอํานาจหนาที่ดังตอไปนี้ (๑) กําหนดนโยบายและบริหารราชการกรุงเทพมหานครใหเปนไปตามกฎหมาย (๒) ส่ัง อนุญาต อนุมัติ เกี่ยวกับราชการของกรุงเทพมหานคร (๓) แตงตั้งและถอดถอนรองผูวาราชการกรุงเทพมหานคร

/เลขานุการ...

๑๓

เลขานุการผูวาราชการกรุงเทพมหานคร ผูชวยเลขานุการผูวาราชการกรุงเทพมหานคร และแตงตั้งและถอดถอนผูทรงคุณวุฒิเปนประธานที่ปรึกษา ที่ปรึกษาหรือคณะที่ปรึกษาของผูวาราชการกรุงเทพมหานคร หรือเปนคณะกรรมการเพื่อปฏิบัติราชการใดๆ (๔) บริหารราชการตามที่ คณะรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยมอบหมาย (๕) วางระเบียบ เพื่อใหงานของกรุงเทพมหานครเปนไปโดยเรียบรอย (๖) รักษาการใหเปนไปตามขอบัญญัติของกรุงเทพมหานคร (๗) อํานาจหนาที่อื่นตามที่บัญญัติไวในพระราชบัญญัตินี้และกฎหมายอื่น และสําหรับในเรื่องลักษณะของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมี อุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการนั้น มาตรา ๑๗ วรรคหนึ่ง (๑) แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ บัญญัติวา เพื่อเปนการคุมครอง และสงเคราะหคนพิการใหรัฐมนตรีมีอํานาจออกกฎกระทรวงกําหนดลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการ โดยรัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมไดออกกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ เมื่อวันที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๔๒ โดยในขอ ๒ ของกฎกระทรวงดังกลาวไดกําหนดให ลักษณะอาคารที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ไดแก อาคารของสถานสงเคราะหคนพิการหรือคนชรา สถานศึกษาสําหรับคนพิการ โรงพยาบาล โรงแรม หอประชุม สถานศึกษา สถานีขนสงมวลชน และอาคารในลักษณะอื่นใดตามที่กฎหมาย วาดวยการควบคุมอาคารกําหนด และขอ ๔ ไดกําหนดใหลักษณะยานพาหนะที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ไดแก รถยนตสาธารณะและรถยนตบริการตามกฎหมายวาดวยรถยนต รถที่ใชในการขนสงผูโดยสารประเภทขนสงประจําทาง และไมประจําทางตามกฎหมาย รถไฟหรือรถไฟฟาตามกฎหมายวาดวยการนั้น เปนตน สําหรับอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการใหเปนไปตามระเบียบที่คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการกําหนด เวนแตในกรณีที่กฎหมายที่ควบคุมอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือบริการสาธารณะอื่น จะไดกําหนดอุปกรณที่อํานวยความสะดวก โดยตรงแกคนพิการไวโดยเฉพาะ และมีมาตรฐานไมต่ํากวาที่คณะกรรมการดังกลาวกําหนด หลังจากนั้น จึงไดมีการออกระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวย มาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ โดยไดประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๔๔ และมีผลใชบังคับตั้งแต วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเปนตนไป ระเบียบดังกลาวไดกําหนดรายละเอียด

/ของอุปกรณ...

๑๔

ของอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการที่จะตองติดตั้งในอาคาร ซึ่งประกอบดวยทางเขาสูอาคาร ทางลาด ทางเชื่อมระหวางอาคารและระเบียง ประตู บันได ลิฟท หองน้ํา ที่อาบน้ํา หองสวมและอางลางมือ สวนในยานพาหนะที่เปนรถไฟหรือรถไฟฟา ไดกําหนดใหมีอุปกรณหรือสิ่งอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ โดยกําหนดให ความกวางของประตูไมนอยวา ๙๐ เซนติเมตร ชานชาลากับตัวรถมีความหางไมเกิน ๗.๕ เซนติเมตร ทางเดินระหวางที่นั่งทั้งสองขางใหมีความกวางไมนอยกวา ๙๐ เซนติเมตร ทางข้ึน – ลง ใหจัดท่ีวางสําหรับเกาอี้เข็นคนพิการใหมีความกวางไมนอยกวา ๑๒๐ เซนติเมตร และใหมีราวจับสูงจากพื้นไมนอยกวา ๘๐ เซนติเมตร ติดสัญลักษณคนพิการไวทั้งใน และนอกตัวรถคันที่จัดไวใหสําหรับคนพิการ และมีเสียงบอกชื่อสถานีถัดไปสําหรับคนพิการทางการมองเห็น และมีอักษรวิ่งบอกชื่อสถานี สําหรับคนพิการทางการได ยินหรือ ส่ือความหมาย จากระเบียบกฎหมายดังกลาวขางตนแสดงใหเห็นวา แมวาตามบทบัญญัติ ของรัฐธรรมนูญจะไดรับรองสิทธิของผูพิการหรือผูทุพพลภาพในการที่จะไดรับส่ิงอํานวยความสะดวกอันเปนสาธารณะและความชวยเหลือจากรัฐก็ตาม แตการจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกหรือความชวยเหลือเหลานั้นจะตองเปนไปตามที่กฎหมายบัญญัติดวย และ โดยท่ีการดําเนินการในการจัดระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร หรือ BTS ซึ่งถือเปนการดําเนินการตามอํานาจหนาที่ที่กฎหมายกําหนดของผูถูกฟองคดีทั้งส่ีนั้น เปนการดําเนินการ ในลักษณะสัญญาสัมปทานมาตั้งแตวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ ซึ่งในขณะนั้นแมจะมีพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ใชบังคับ แตกฎหมายดังกลาว ไดมีเจตนารมณเพื่อเปนการสนับสนุนสงเสริมใหคนพิการไดมีโอกาสในดานตางๆ สามารถดํารงชีวิตประกอบอาชีพและมีสวนรวมในกิจกรรมของสังคมไดเทาเทียมกับคนปกติโดยทั่วไป รวมทั้งใหสังคมไดมีสวนรวมในการเกื้อกูลและฟนฟูสมรรถภาพคนพิการดวยเทานั้น โดยมิไดมีการกําหนดรายละเอียดของอาคาร สถานที่ หรือยานพาหนะที่จะตองจัด ใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหคนพิการเอาไวแตอยางใด อีกท้ังการดําเนินการกอสรางระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร หรือ BTS นั้น จําเปนตองพิจารณาถึงปจจัยที่เกี่ยวของในอีกหลายๆ ดาน เชน ตนทุน และคาใชจายในการกอสราง รายได และผลตอบแทน เปนตน และ ในขณะเดียวกันก็จําเปนตองพิจารณาถึงขอบังคับตามที่ระเบียบกฎหมายในขณะนั้นกําหนดไวในสวน ที่เกี่ยวกับการกอสรางอาคารที่จะตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการอีกดวย ทั้งนี้ เพื่อใชเปนกรอบแนวทางในการออกแบบและดําเนินการกอสรางตอไป และแมวา ระเบียบกฎหมายในขณะนั้นจะไมไดกําหนดใหมีการกอสรางส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับ

/คนพิการเอาไว...

๑๕

คนพิการเอาไว และหากผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจะดําเนินการจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการตามมาในภายหลังแลว การดําเนินการในลักษณะดังกลาวก็ไมไดขัดตอระเบียบ กฎหมายก็ตาม แตการที่จะดําเนินการเชนวานั้นไดยอมข้ึนอยูกับปจจัยในดานตางๆ เชน งบประมาณ และความมั่นคงแข็งแรงของอาคารที่จะจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกเหลานั้น การบริหารจัดการระบบขนสงมวลชน และผลกระทบที่จะเกิดข้ึนกับประชาชนผูใชบริการ เปนตน การจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการในระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร หรือ BTS จึงตองพิจารณาจากปจจัยดังกลาวขางตนประกอบกัน ขอเท็จจริงในสวนนี้ปรากฏวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนเมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ ภายใตชื่อ “ระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร” โดยมีชื่อยอวา “BTS” ซึ่งเปนการทําสัญญากอนที่กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ใชบังคับ ในเมื่อการทําสัญญาดังกลาวไดกระทําข้ึนในขณะที่ไมมีระเบียบกฎหมายกําหนดใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการ ในระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๔ ซึ่งเปนคูสัญญา และผูถูกฟองคดีที่ ๒ และผูถูกฟองคดีที่ ๓ ซึ่งเปนเจาหนาที่ของรัฐที่เกี่ยวของตามโครงการดังกลาวรวมถึงผูที่รับผิดชอบในการสํารวจออกแบบจึงไมอาจทราบถึงลักษณะของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการตามที่มาตรา ๑๗ แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ กําหนดไวได เนื่องจากในขณะนั้นยังไมมีการกําหนดรายละเอียดรวมท้ังชนิดและประเภทของอาคาร สถานที่ และยานพาหนะท่ีจะตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวก ใหกับคนพิการนั่นเอง การท่ีผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไมจัดใหมีรวมท้ังกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวย ความสะดวกแกคนพิการในบริเวณสถานีรถไฟฟาและบนรถไฟฟาในโครงการขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร (BTS) จึงเปนการปฏิบัติตามอํานาจหนาที่ตามที่ระเบียบกฎหมายในขณะนั้น ใชบังคับแลว จึงไมอาจถือไดวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนด ใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร สําหรับขออางของผูฟองคดีทั้งสามที่วา แมวาจะไดมีการทําสัญญาสัมปทานดังกลาวกอนที่กฎกระทรวงและระเบียบดังกลาวใชบังคับ แตก็ไมมีระเบียบกฎหมายยกเวนวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไมตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการ การไมจัดส่ิงอํานวยความสะดวกดังกลาวโดยถือตามวันที่ระเบียบใชบังคับ

/ยอมผิดไปจาก...

๑๖

ยอมผิดไปจากเจตนารมณของพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ผิดหลักนิติธรรมและเปนการใชอํานาจทางปกครองที่ปราศจากความเมตตานั้น แมวาเจตนารมณ ของพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ จะเปนการคุมครอง การสงเคราะห การพัฒนา และการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการโดยวิธีการตางๆ รวมทั้งใหสังคม มีสวนรวมในการเกื้อกูลและฟนฟูสมรรถภาพคนพิการก็ตาม แตบทบัญญัติในมาตรา ๑๗ แหงพระราชบัญญัติดังกลาว ไดกําหนดใหการคุมครองและการสงเคราะหคนพิการจะดําเนินการไดมากนอยเพียงใด จะตองใหรัฐมนตรีผูรักษาการตามพระราชบัญญัติดังกลาว ออกกฎกระทรวงเพื่อกําหนดลักษณะของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ที่จะตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการอีกครั้งหนึ่ง เนื่องจากการดําเนินการ ในกรณีดังกลาวจําเปนตองคํานึงถึงผลกระทบตอสภาพสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม รวมท้ังงบประมาณและคาใชจายที่เพิ่มข้ึน ตลอดจนระดับของการพัฒนาทางดานตางๆ ของประเทศโดยรวมดวย นอกจากนั้น อาคารส่ิงปลูกสรางหรือโครงการที่มีการดําเนินการไปกอนที่จะมีระเบียบกฎหมายดังกลาวใชบังคับโดยไมไดจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวก แกคนพิการ หากจะมีการกอสรางส่ิงอํานวยความสะดวกเหลานั้นตอมาในภายหลังเพื่อให เปนไปตามเงื่อนไขของระเบียบกฎหมายที่ออกมาภายหลังที่วาจะตองจัดใหมีส่ิงอํานวย ความสะดวกใหคนพิการนั้น จําเปนตองคํานึงถึงความเปนไปไดในหลายกรณี เชน ความเปนไปได ทางวิศวกรรมวาจะมีผลกระทบตอโครงสรางอาคารส่ิงกอสรางเดิม และคาใชจายที่จะเพิ่มข้ึนอันจะสงผลกระทบตอการบริหารโครงการตามมาเชนกัน การดําเนินการของผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ที่ไมกอสรางระบบลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการในโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร จึงไมเปนการขัดตอเจตนารมณของพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ หรือขัดตอหลักนิติธรรม รวมทั้งมิใชเปนการใชอํานาจทางปกครองโดยปราศจากความเมตตาดังที่ ผูฟองคดีทั้งสามกลาวอางแตอยางใด นอกจากนั้น ยังปรากฏขอเท็จจริงดวยวา หลังจากที่ผูฟองคดีทั้งสามไดมีการรองขอใหมี การกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการแลว ผูถูกฟองคดีทั้งส่ีก็ไดดําเนินการกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการเพิ่มข้ึนในบางสถานีรวม ๕ สถานี คือ สถานีอโศก สถานีออนนุช สถานีชองนนทรี สถานีหมอชิต และสถานีสยาม ซึ่งเปนสถานีที่มีความสําคัญและมีผูโดยสารหนาแนน แสดงใหเห็นวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ไดดําเนินการตามอํานาจหนาที่และเปนไปตามระเบียบที่ออกมาภายหลังเชนกัน อีกท้ัง ยังปรากฏจากคําชี้แจงของผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ ดวยวา สําหรับสถานี

/รถไฟฟาที่เหลือ...

๑๗

รถไฟฟาที่เหลือ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๔ กําลังสํารวจเพื่อดําเนินการในเรื่องดังกลาวตอไป กรณีจึงถือไดวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดปฏิบัติตามอํานาจหนาที่ตามที่ระเบียบ กฎหมายกําหนดไวตามควรแกกรณี เพื่อเปนการแกไขความเดือดรอนหรือเสียหายโดยรวมใหแกผูฟองคดีทั้งสามและคนพิการโดยทั่วไปแลว ขอเท็จจริงเทาที่ปรากฏจึงไมอาจฟงไดวา ผูถูกฟองคดีทั้งส่ีละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาท่ี ดังกลาวลาชาเกินสมควรแตอยางใด

ศาลปกครองชั้นตนพิพากษายกฟอง ผูฟองคดีทั้งสามอุทธรณวา ตราบใดที่ผูถูกฟองคดีทั้งส่ียังไมจัดทําส่ิงอํานวย ความสะดวกแกคนพิการโดยตรง ความเดือดรอนเสียหายยังไมบรรเทา ผูฟองคดีทั้งสาม ย่ืนฟองไดตลอดเวลา การฟองคดีนี้ในวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ จึงยังไมพนกําหนดเกาสิบวัน ตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ที่ศาลปกครองช้ันตนรับคดีไวพิจารณาผูฟองคดีทั้งสามเห็นพองดวยในผล คําวินิจฉัยของศาลปกครองชั้นตนคลาดเคล่ือนกับขอเท็จจริงและขอกฎหมาย อีกทั้งยังขัดแยงกันเองกับที่ วินิจฉัยรับรองสิทธิของคนพิการ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ มีหนาที่ตองปฏิบัติตามพระราชบัญญัติระเบยีบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ มาตรา ๘๙ มาตรา ๔๙ และตามพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ พฤติการณถือไดวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ผูถูกฟองคดีที่ ๓ และผูถูกฟองคดีที่ ๔ ทราบถึงความจําเปนและสิทธิของคนพิการ ทุพพลภาพ ผูปวย และผูสูงอายุ แลว ผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจึงมีหนาที่ตามกฎหมาย ที่จะตองดําเนินการจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการในบริเวณสถานีรถไฟฟา โดยกอนที่จะมีการทําสัญญาสัมปทานโครงการรถไฟฟาใดกับเอกชนจะตองมีการกําหนดรายละเอียดรวมท้ังชนิดและประเภทของอาคาร สถานที่ และยานพาหนะท่ีจะตองจัดใหมี รวมทั้งกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการในบริเวณสถานีรถไฟฟาและบนรถไฟฟา การท่ีสัญญาสัมปทานระหวางผูถูกฟองคดีที่ ๑ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไมไดกําหนดรายละเอียดดังกลาวจึงเปนสัญญาสัมปทานที่ขัดตอกฎหมาย การกระทําของผูถูกฟองคดีทั้งส่ี จึงเปนการละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาท่ีดังกลาวลาชาเกินสมควร และแมสัญญาสัมปทานดังกลาวทํากอนที่กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวก

/โดยตรงแก...

๑๘

โดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ใชบังคับ ทําใหไมทราบถึงลักษณะของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการก็ตาม แตผูถูกฟองคดีทั้งส่ีเปนหนวยงานทางปกครองและเจาหนาท่ีของรัฐที่มีหนาท่ีเกี่ยวของโดยตรงตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ จึงตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงในบริเวณโครงการสถานีรถไฟฟาอันเปนบริการสาธารณะแกคนพิการใหครบถวนตามกฎหมาย และไมทําใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ี หลุดพนหนาที่ ดังนั้น เมื่อผูถูกฟองคดีทั้งส่ีทราบการรองขอของผูฟองคดีทั้งสามแลวแตเพิกเฉย จึงเปนการละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร นอกจากนี้ ผูฟองคดีทั้งสามไดเสนอขอเท็จจริงไวในคําฟองและไดแถลงดวยวาจาในวันนั่งพิจารณาครั้งแรกที่ศาลปกครองชั้นตนแลววา ประเทศที่เจริญและมีการจราจร คับคั่งมีความจําเปนตองแกไขปญหาเพื่อหลีกเล่ียงเสนทางสัญจรตามทองถนนตามปกติ ดวยรถไฟฟายกระดับ และหลายประเทศไดตระหนักถึงความสําคัญของประชาชนทุกเพศทุกวัยไมวาจะมีสภาพทางกายเชนใดก็ยอมสามารถใชบริการไดอยางทั่วถึงและเทาเทียมกัน โดยเฉพาะกอนที่จะทําสัญญาสัมปทานโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครก็ดี กอนที่จะลงมือกอสรางอาคารสถานที่ก็ดี และกอนที่จะเดินรถไฟฟาก็ดี แมผูถูกฟองคดีทั้งส่ีมิไดเปนผูคิดคนริเริ่มระบบเดินรถไฟฟาดวยตนเอง หากแตไดเคยไปดูงานในตางประเทศ ท่ีพัฒนาแลวซึ่งทุกประเทศที่มีรถไฟฟาจะจัดใหมีมาตรฐานดานบริการสําหรับประชาชน ทุกกลุม หรือ UNIVERSAL DESIGN จึงถือไดวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีมีความรูความเขาใจ ในเรื่องนี้ทั้งโดยหนาท่ีและวิชาชีพเปนอยางดีอยูแลววาการจะจัดทํากิจการขนสงมวลชน อันเปนบริการสาธารณะมีความจําเปนตองจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการ เปนเรื่องสากลที่รัฐพึงตองกระทําและตองจัดสรรงบประมาณเพื่อประโยชนแกประชาชน โดยเทาเทียมกันจะปฏิเสธมิได อีกท้ังตามหนังสือผูถูกฟองคดีที่ ๔ ที่ ๐๑๐๐.๐๒๐๐.๐๐๕๐ ลงวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๘ ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ไดนําเรียนชี้แจงวา ผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดทราบถึงรายละเอียดและความจําเปนที่จะตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวก แกคนพิการ พฤติการณของผูถูกฟองคดีท้ังส่ีสอใหเห็นถึงเจตนาที่จะละเลยตอการปฏิบัติหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนด และผูฟองคดีทั้งสามเห็นวาในการบริหารจัดการระบบขนสง มวลชนเพื่อประโยชนสาธารณะแกประชาชนโดยรวมอยางทั่วถึงและเสมอภาคกันนั้น การจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการไมอาจหยิบยกเรื่องผลกระทบที่จะเกิดข้ึนกับ

/ประชาชน...

๑๙

ประชาชนผูใชบริการ งบประมาณ และความมั่นคงแข็งแรงของอาคารที่จะจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกขึ้นมาพิจารณา เพราะแมแตมีคนพิการเพียงคนเดียวหรือจํานวนเพียงใดก็ตาม รัฐยอมมีหนาที่ตองจัดสาธารณูปโภคใหแกประชาชนทุกคนอยางเสมอภาคเทาเทียมกัน โดยไมมีเงื่อนไขใดๆ อีกทั้งเหตุดังกลาวมิไดบัญญัติไวในพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ และพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ที่จะอางเปนขอยกเวนไมตองจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ นอกจากนี้ คดีนี้เปนการแกไขปญหาวามีหนทางใดที่ผูฟองคดีทั้งสาม ประชาชน คนพิการ ผูสูงอายุ ผูปวยจะไดรับประโยชนในการสัญจรไปมาหรือการใชบริการในระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครในกิจการของผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดอยางทั่วถึงและเสมอภาคย่ิงกวาการท่ีจะ พิจารณาวามีการทําสัญญาสัมปทานกันเมื่อใด และมีผลบังคับใหตองปฏิบัติตามหรือไม การท่ีผูถูกฟองคดีทั้งส่ีอางขอกฎหมายไมมีผลยอนหลังเพื่อไมตองปฏิบัติในสิ่งที่กําหนด ไวในกฎหมายถือไดวาเปนการใชสิทธิโดยไมสุจริตหรือขัดตอกฎหมาย และขอมูลจาก สํานักงานสถิติแหงชาติในป พ.ศ. ๒๕๕๐ ประเทศไทยมีคนพิการมากเกือบ ๒,๐๐๐,๐๐๐ คน รวมท้ังขอมูลจากรายงานของวิทยาลัยประชากรศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุวาในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ผูสูงอายุจะมีถึงประมาณ ๓๐,๐๐๐,๐๐๐ คน ขออางของผูถูกฟองคดีทั้งส่ี จึงขัดตอหลักนิติธรรมและหลักธรรมาภิบาล อีกท้ังพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและ วิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ตราข้ึนและประกาศใชบังคับภายใตพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมีพระราชดํารัสแก คณะกรรมการมูลนิธิอนุเคราะหคนพิการในพระราชูปถัมภของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ณ พระตําหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม ๒๕๑๗ ความวา งานชวยผูพิการนี้ก็มีความสําคัญอยางย่ิงเพราะวาผูพิการมิไดอยากจะพิการ และอยากจะชวยเหลือตนเอง ถาเรา ไมชวยเขาใหสามารถที่จะปฏิบัติงานอะไรเพื่อชีวิตและมีเศรษฐกิจของครอบครัวจะทําใหเกิดส่ิงหนักในครอบครวั หนักแกสวนรวม ฉะนั้น นโยบายที่จะทําก็คือการชวยเขาใหชวยตนเองได เพื่อจะใหเขาสามารถเปนประโยชนตอสังคม ซึ่งผูฟองคดีทั้งสามในฐานะเปนคนพิการและ ตัวแทนของบรรดาคนพิการท้ังหลายเปนบุคคลและกลุมคนในฐานะประชาชนพลเมืองของ ประเทศไทยกําลังไดรับความเดือดรอนจากการใชชีวิตในสังคมและไดรับความเสียหายจากการกระทําของผูถูกฟองคดีทั้งส่ี มีความจําเปนที่จะตองขออํานาจศาลปกครองเพื่อหาหนทาง แกไขปญหาเพื่อใหไดมาซึ่งส่ิงอํานวยความสะดวกสาธารณะโดยตรงแกคนพิการทุกประเภท

/การกอสรางลิฟท...

๒๐

การกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการในโครงการระบบขนสงมวลชน กรุงเทพมหานครไมวาจะมีผลกระทบตอสภาพสังคม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม งบประมาณ และคาใชจาย รวมทั้งความเปนไปไดในเชิงวิศวกรรมวาจะมีผลกระทบตอโครงสรางอาคาร ส่ิงกอสรางเดิม และคาใชจายที่จะเพิ่มข้ึนจะสงผลตอการบริหารจัดการหรือไมก็หาใชเหตุตามพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ไม หากแตผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ยังไมจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกใหคนพิการอยูตราบใด ศาลปกครองชั้นตนจะตองกําหนดประเด็นกอนวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีมีหนาที่จะตองจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกใหแกคนพิการ หรือไม ซึ่งผูฟองคดีทั้งสามไดบรรยายในคําฟองชัดแจงแลววาอาคารสถานที่สถานีรถไฟฟา ขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครที่กอสรางไปแลวอยูในวิสัยที่จะจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกได ขอใหศาลปกครองสูงสุดพิพากษากลับคําพิพากษาของศาลปกครองชั้นตนเปนใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ี จัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการโดยตรงตามคําขอทายฟองของผูฟองคดีทั้งสาม ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ แกอุทธรณวา เมื่อผูฟองคดีทั้งสาม เห็นพองดวยในผลวาการฟองคดีนี้ยังไมพนเกาสิบวัน ตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติ จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ คําอุทธรณของผูฟองคดีทั้งสาม จึงไมชอบดวยกฎหมาย เพราะไมโตแยงคําพิพากษาของศาลปกครองชั้นตนวาไมชอบ ดวยกฎหมายประการใด ผูถูกฟองคดีที่ ๑ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนเมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ ภายใตชื่อระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร มีชื่อยอวา BTS กอนที่กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพ คนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ใชบังคับ ซึ่งขณะนั้นไมมีระเบียบกฎหมายกําหนดใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจัดใหมีส่ิงอํานวย ความสะดวกแกคนพิการในระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ผูถูกฟองคดีที่ ๑ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ซึ่งเปนคูสัญญา และผูถูกฟองคดีที่ ๒ กับผูถูกฟองคดีที่ ๓ ซึ่งเปนเจาหนาที่ของรัฐจึงไมอาจทราบถึงลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการตามที่กําหนดไวในมาตรา ๑๗ แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ได เพราะขณะนั้นยังไมมี การกําหนดรายละเอียด ชนิด และประเภทของอาคาร สถานที่ และยานพาหนะที่จะตองจัด ใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการ จึงไมอาจถือไดวาผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓

/ละเลยตอหนาท่ี...

๒๑

ละเลยตอหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ลาชาเกินสมควร และสัญญาสัมปทานดังกลาวจึงไมขัดตอกฎหมาย สําหรับขออางของผูฟองคดีทั้งสามที่วา สัญญาสัมปทานขัดตอกฎหมายและคดีนี้เปนการแกไขปญหาวามีหนทางใดท่ีผูฟองคดีทั้งสาม จะไดรับประโยชนในการสัญจรไปมาหรือการใชบริการในระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ไดอยางทั่วถึงและเสมอภาคย่ิงกวาการท่ีจะพิจารณาวามีการทําสัญญาสัมปทานกันเมื่อใด และมีผลบังคับใหตองปฏิบัติตามหรือไม การที่ผูถูกฟองคดีทั้งส่ีอางขอกฎหมายไมมีผล ยอนหลังถือไดวาเปนการใชสิทธิโดยไมสุจริตหรือขัดตอกฎหมาย และขอมูลจากสํานักงานสถิติแหงชาติในป พ.ศ. ๒๕๕๐ ประเทศไทยมีคนพิการมากเกือบ ๒,๐๐๐,๐๐๐ คน รวมท้ังขอมูลจากรายงานของวิทยาลัยประชากรศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุวาในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ผูสูงอายุจะมีถึงประมาณ ๓๐,๐๐๐,๐๐๐ คน ขออางของผูถูกฟองคดีทั้งส่ีจึงขัดตอหลักนิติธรรม และหลักธรรมาภิบาล อีกท้ังพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ตราขึ้นและประกาศใชบังคับภายใตพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว โดยอางพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวดวยนั้น เมื่อผูฟองคดีทั้งสามไมได ยกขึ้นโตแยงในศาลปกครองชั้นตนมากอน จึงเปนคําอุทธรณที่ไมชอบดวยกฎหมาย สวนการที่ศาลปกครองชั้นตนใหเหตุผลวา อาคาร ส่ิงปลูกสราง หรือโครงการที่ดําเนินการ ไปกอนที่จะมีระเบียบกฎหมายดังกลาวใชบังคับ หากจะมีการกอสรางส่ิงอํานวยความสะดวกเหลานั้นตอมาในภายหลังเพื่อใหเปนไปตามระเบียบกฎหมายที่ออกมาภายหลัง ก็จําเปน ตองคํานึงถึงความเปนไปไดในหลายกรณี เชน ความเปนไปไดทางวิศวกรรมวาจะมีผลกระทบ ตอโครงสรางอาคารสิ่งกอสรางเดิม และคาใชจายที่จะเพิ่มข้ึนอันจะสงผลกระทบตอการบริหาร โครงการตามมาเชนกัน นั้น มีความสมเหตุสมผล เพราะมิใชนึกจะสรางอะไรก็สราง เพราะหากมี การจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการ โดยไมคํานึงถึงโครงสรางทางวิศวกรรมแลว ก็อาจเกิดผลกระทบตอโครงสรางในทางวิศวกรรมของระบบการขนสงซึ่งไดกอสรางไปแลว อันเปนการแกไขปญหาอยางหนึ่งแตเกิดผลกระทบอีกทางหนึ่ง และผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึง ผูถูกฟองคดีที่ ๓ เห็นวา แมพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ จะมีเจตนารมณคุมครอง สงเคราะห พัฒนา และฟนฟูสมรรถภาพคนพิการโดยวิธีการตางๆ แตการคุมครอง สงเคราะหคนพิการจะดําเนินการไดมากนอยเพียงใด มาตรา ๑๗ กําหนดให รัฐมนตรีผูรักษาการตามพระราชบัญญัติดังกลาวออกกฎกระทรวงเพื่อกําหนดลักษณะ ของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่จะตองมีอุปกรณที่อํานวย

/ความสะดวก...

๒๒

ความสะดวกโดยตรงแกคนพิการอีกครั้งหนึ่ง และการดําเนินการในกรณีดังกลาวจําเปน ตองคํานึงถึงผลกระทบตอสภาพสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม รวมทั้งงบประมาณ และคาใชจายที่เพิ่มข้ึน ตลอดจนระดับของการพัฒนาทางดานตางๆ ของประเทศโดยรวมดวย นอกจากนั้น อาคาร ส่ิงปลูกสราง หรือโครงการที่มีการดําเนินการไปกอนที่จะมีระเบียบ กฎหมายดังกลาวใชบังคับ หากจะมีการกอสรางส่ิงอํานวยความสะดวกเหลานั้นตอมา ในภายหลังเพื่อใหเปนไปตามระเบียบ จําเปนตองคํานึงถึงความเปนไปไดในหลายกรณี เชน ความเปนไปไดทางวิศวกรรมวาจะมีผลกระทบตอโครงสรางอาคารส่ิงกอสรางเดิม สภาพของสถานีขนสงบางสถานีไมอยูในสภาพที่สามารถจะจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกใหได เพราะสภาพพื้นที่มีขอจํากัด คาใชจายที่จะเพิ่มข้ึนอันจะสงผลกระทบตอการบริหารโครงการตามมาเชนกัน โดยผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ ขอถือเอาคําใหการ คําใหการเพิ่มเติม และคําชี้แจงของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๓ รวมท้ังคําพิพากษาของศาลปกครองชั้นตน เปนสวนหนึ่งของคําแกอุทธรณดวย ผูถูกฟองคดีที่ ๔ แกอุทธรณวา ผูฟองคดีทั้งสามไดขอใหผูถูกฟองคดีทั้งส่ี จัดประชุมครั้งสุดทายเมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ และตอมาผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือ ลงวันที่ ๕ มีนาคม ๒๕๕๐ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ เพื่อขอทราบความคืบหนาแตไมไดรับแจงผล จึงตองถือวาผูฟองคดีทั้งสามรูหรือควรรูถึงเหตุแหงการฟองคดีแลวและสัญญาสัมปทานโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครมิไดกําหนดใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ ตองจัดทํา ส่ิงอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการ กรณีไมเปนเหตุใหผูฟองคดีทั้งสามย่ืนฟองคดีได ตลอดเวลา การฟองคดีเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ จึงพนกําหนดเกาสิบวันตามกฎหมาย ผูถูกฟองคดีที่ ๔ เห็นวาสัญญาสัมปทานดังกลาวชอบดวยกฎหมายแลวโดยไมมีการโตแยง หรือคัดคาน อีกท้ังในการพิจารณาของศาลปกครองชั้นตนก็ไมไดวากลาวหรือไมมีประเด็นดังกลาว และแมผูถูกฟองคดีที่ ๔ จะเปนหนวยงานทางปกครองและจะตองจัดใหมีอุปกรณ หรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการก็ตาม แตก็ตองปรากฏวามีกฎหมายหรือระเบียบตางๆ อยูกอนที่จะมีการทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ แตกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความ ในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ กําหนดขึ้นภายหลัง คูสัญญาจึงตองผูกพันตามสัญญาสัมปทาน

/เทานั้น...

๒๓

เทานั้น นอกจากนี้ สัญญาสัมปทานไมไดระบุใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ จัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการและผูถูกฟองคดีที่ ๔ ในขณะนั้นก็ไมทราบถึงลักษณะของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองจัดใหมีอุปกรณและส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงมิไดละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร และแมผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไมไดกอสรางลิฟทและอุปกรณ ส่ิงอํานวยความสะดวกในโครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครเพราะเหตุไมไดกําหนด แผนงานงบประมาณคาใชจายไว ก็มิไดขัดตอเจตนารมณของกฎหมายหรือหลักนิติธรรมหรือเปนการใชอํานาจทางปกครองโดยปราศจากความเมตตา เพราะผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดจัดสราง ส่ิงอํานวยความสะดวกถึง ๑๘ สถานี จากทั้งหมด ๒๓ สถานี โดยงบประมาณคาใชจาย ท่ีจัดหาไดภายหลังการทําสัญญาสัมปทานแลว โดยเฉพาะในสถานีที่มีผูโดยสารหนาแนน เชน สถานีหมอชิต สถานีสยาม สถานีออนนุช เปนตน จึงเห็นวาผูถูกฟองคดีทั้งส่ีไดจัดใหมีอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพกิารตามสมควร ทั้งๆ ที่ไมมีขอผูกพันตามสัญญาสัมปทานและหนาที่ตามกฎหมายที่ตองปฏิบัติ สวนที่ผูฟองคดีทั้งสามอุทธรณวาการจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการไมอาจหยิบยกเรื่องผลกระทบที่จะเกิดข้ึนกับประชาชนผูใชบริการ งบประมาณ และความมั่นคงแข็งแรงของอาคารขึ้นมาพิจารณา เพราะแมแตมี คนพิการคนเดียวหรือจํานวนเพียงใดก็ตาม รัฐยอมมีหนาที่จัดสาธารณูปโภคใหแกประชาชน ทุกคนโดยเสมอภาคเทาเทียมกัน นั้น ไมใชประเด็นเรื่องการละเลยตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติแตอยางใด เปนอุทธรณคนละเรื่องกัน การท่ีรัฐไมกําหนดแผนงานงบประมาณคาใชจายไวในการกอสรางลิฟทหรือส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการ ในโครงการรถไฟฟานี้ไมขัดตอบทบัญญัติแหงกฎหมายที่เกี่ยวกับสิทธิคนพิการ เพราะถารัฐ ไมมีงบประมาณคาใชจายก็ไมสามารถสรางได แตถารัฐมีงบประมาณคาใชจายก็สามารถสรางได รวมทั้งในเรื่องความมั่นคงของอาคารหากสรางไปแลวพังก็จะเกิดอันตรายกับ คนพิการเองรวมท้ังประชาชนทั่วไปดวย ซึ่งรัฐตองพิจารณาถึงผลกระทบหลายๆ ดานดวย สวนการที่ผูฟองคดีทั้งสามอุทธรณโดยอางพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ และพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวดวยนั้น ไมเกี่ยวกับประเด็นของคดีที่ไดวากลาวในศาลปกครองชั้นตน อุทธรณของผูฟองคดีทั้งสาม จึงไมเปนสาระแกคดีอันควรไดรับการวินิจฉัย โดยผูถูกฟองคดีที่ ๔ ขอถือเอาคําพิพากษา ของศาลปกครองชั้นตนเปนสวนหนึ่งของคําแกอุทธรณดวย

/ศาลปกครองสูงสุด...

๒๔

ศาลปกครองสูงสุดออกนั่งพิจารณาคดี โดยไดรับฟงสรุปขอเท็จจริงของ ตุลาการเจาของสํานวน และคําชี้แจงดวยวาจาประกอบคําแถลงการณของตุลาการผูแถลงคดี ศาลปกครองสูงสุดไดตรวจพิจารณาเอกสารทั้งหมดในสํานวนคดี กฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับ ฯลฯ ที่เกี่ยวของประกอบแลว ขอเท็จจริงรับฟงไดวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ ขอ ๑.๑ ของสัญญาสัมปทานดังกลาวไดกําหนดนิยามคําวา ระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร หมายถึง บริการขนสงมวลชนโดยรถราง รวมท้ังส่ิงอํานวยความสะดวกหรือบริการอื่นที่เกี่ยวของตอเนื่องกับรถราง และกําหนดนิยามคําวา อุปกรณ หมายถึง รถรางและอุปกรณจักรกลไฟฟา ระบบควบคุม ขอ ๑๙.๑ (ก) กําหนดใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ เปนเจาของอสังหาริมทรัพยที่ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จัดสรางข้ึน โดยผูถูกฟองคดีที่ ๔ มีสิทธิครอบครองและใชสอยอสังหาริมทรัพยดังกลาว และขอ ๑๙.๒ (ก) กําหนดใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนเจาของอุปกรณและเครือ่งมอืควบคุมจนกวาสัญญาสัมปทานนี้ส้ินสุด ตอมา ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือ ลงวันที่ ๒๙ ธันวาคม ๒๕๔๘ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ เพื่อขอใหผูถูกฟองคดีที่ ๒ จัดใหมีอุปกรณ ที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ เนื่องจากสถานีรถไฟฟาจํานวน ๑๘ สถานี คือ สถานีชิดลม สถานีเพลินจิต สถานีนานา สถานีพรอมพงษ สถานีทองหลอ สถานีเอกมัย สถานีพระโขนง สถานีราชเทวี สถานีพญาไท สถานีอนุสาวรียชัย สถานีสนามเปา สถานีอารีย สถานีสะพานควาย สถานีสนามกีฬาแหงชาติ สถานีราชดําริ สถานีศาลาแดง สถานีสุรศักด์ิ และสถานีสะพานตากสิน ไมมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ สวนสถานีรถไฟฟาที่เหลืออีก ๕ สถานี คือ สถานีอโศก สถานีออนนุช สถานีชองนนทรี สถานีหมอชิต และสถานีสยาม มีทางข้ึน – ลง เปนบันไดเล่ือนดวยระบบไฟฟาและมีลิฟทในบางจุด ผูถูกฟองคดีที่ ๒ จึงไดจัดประชุมเมื่อวันที่ ๒๓ มกราคม ๒๕๔๙ หลังจากนั้น เจาหนาที่ ของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๑๖ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ สงรายงานการประชุมให ผูฟองคดีที่ ๑ ทราบ ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ และหนังสือลงวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๔ เพื่อขอใหจัดใหมีอุปกรณ ที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการอีก และตอมาผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๘ มีนาคม ๒๕๔๙ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๔ ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดจัดประชุมเมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๙ หลังจากนั้น ผูฟองคดีที่ ๑ ไดมีหนังสือลงวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๔๙

/ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒...

๒๕

ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ เพื่อขอใหจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ในรถไฟฟาสายสีเขียวออนและสีเขียวเขม ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๒ ไมไดแจงผลการพิจารณา ใหผูฟองคดีที่ ๑ ทราบ ผูฟองคดีท่ี ๑ จึงมีหนังสือลงวันที่ ๕ มีนาคม ๒๕๕๐ ถึงผูถูกฟองคดีที่ ๒ ขอทราบความคืบหนาในเรื่องดังกลาวแตไมไดรับแจงผลการพิจารณา ผูฟองคดีทั้งสาม จึงนําคดีมาฟองตอศาลปกครองเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ ศาลปกครองสูงสุดพิเคราะหแลวคดีมีประเด็นที่จะตองวินิจฉัย ดังนี้ ประเด็นที่หนึ่ง ผูฟองคดีทั้งสามมีสิทธิฟองผูถูกฟองคดีที่ ๓ ตอศาลปกครอง หรือไม ซึ่งปญหาวาผูฟองคดีทั้งสามมีสิทธิฟองผูถูกฟองคดีที่ ๓ ตอศาลปกครองหรือไม เปนปญหาขอกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของประชาชน ศาลยกข้ึนวินิจฉัยไดตามขอ ๑๑๖ ประกอบขอ ๙๒ แหงระเบียบของที่ประชุมใหญตุลาการในศาลปกครองสูงสุด วาดวยวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๓

พิเคราะหแลวเห็นวา ผูถูกฟองคดีที่ ๓ เปนขาราชการในสังกัดผูถูกฟองคดีที่ ๑ อยูในบังคับบัญชาของผูถูกฟองคดีที่ ๒ และมีอํานาจหนาที่เกี่ยวกับราชการตามที่กําหนด ไวในประกาศกรุงเทพมหานคร ตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๕๐ มาตรา ๖๐ (๕) และมาตรา ๖๖ แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ ตามลําดับ ดังนั้น เมื่อไมปรากฏขอเท็จจริงในคดีนี้วาผูฟองคดีทั้งสามไดรองขอใหผูถูกฟองคดีที่ ๓ ปฏิบัติหนาที่ ตามอํานาจหนาที่แตอยางใด ผูฟองคดีทั้งสามจึงไมไดรับความเดือดรอนหรือเสียหายหรือ อาจจะเดือดรอนหรือเสียหายโดยมิอาจหลีกเล่ียงไดอันเนื่องจากการกระทําหรือการงดเวน การกระทําของผูถูกฟองคดีที่ ๓ ที่จะมีสิทธิฟองผูถูกฟองคดีที่ ๓ ตอศาลปกครอง ตามมาตรา ๔๒ วรรคหนึ่ง แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ประเด็นที่สอง คดีนี้ผูฟองคดีทั้งสามอุทธรณวา ตราบใดที่ผูถูกฟองคดีทั้งส่ี ยังไมจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกแกคนพิการโดยตรง ความเดือดรอนเสียหายยังไมบรรเทา ผูฟองคดีทั้งสามย่ืนฟองไดตลอดเวลา การฟองคดีนี้ในวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ จึงยังไมพน กําหนดเกาสิบวันตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณา คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ที่ศาลปกครองชั้นตนรับคดีไวพิจารณาผูฟองคดีทั้งสามเห็นพองดวยในผล จึงมีประเด็นที่จะตองวินิจฉัยวาผูฟองคดีทั้งสามย่ืนฟองคดีนี้ภายในกําหนดระยะเวลา การฟองคดีหรือไม

/พิเคราะหแลว...

๒๖

พิเคราะหแลวเห็นวา พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณา คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔๙ บัญญัติวา การฟองคดีปกครองจะตองย่ืนฟองภายในเกาสิบวันนับแตวันที่รูหรือควรรูถึงเหตุแหงการฟองคดี หรือนับแตวันที่พนกําหนดเกาสิบวันนับแตวันที่ผูฟองคดีไดมีหนังสือรองขอตอหนวยงานทางปกครองหรือเจาหนาที่ของรัฐเพื่อใหปฏิบัติหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดและไมไดรับหนังสือชี้แจงจากหนวยงานทางปกครอง หรือเจาหนาที่ของรัฐหรือไดรับแตเปนคําชี้แจงที่ผูฟองคดีเห็นวาไมมีเหตุผลแลวแตกรณี เวนแตจะมีบทกฎหมายเฉพาะกําหนดไวเปนอยางอื่น มาตรา ๕๒ วรรคสอง บัญญัติวา การฟองคดีปกครองที่ย่ืนเมื่อพนกําหนดเวลาการฟองคดีแลว ถาศาลปกครองเห็นวาคดี ที่ย่ืนฟองนั้นจะเปนประโยชนแกสวนรวมหรือมีเหตุจําเปนอื่น โดยศาลเห็นเองหรือคูกรณี มีคําขอ ศาลปกครองจะรับไวพิจารณาก็ได และขอ ๓๐ วรรคสอง แหงระเบียบของที่ประชุมใหญ ตุลาการในศาลปกครองสูงสุด วาดวยวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๓ กําหนดวา คําฟองที่ยื่นเมื่อพนกําหนดระยะเวลาการฟองคดีแลว ใหศาลมีคําสั่งไมรับไวพิจารณา และส่ังจําหนายคดีออกจากสารบบความ เวนแตศาลเห็นวาคดีนั้นเปนประโยชนแกสวนรวม หรือมีเหตุจําเปนอื่นโดยศาลเห็นเองหรือคูกรณีมีคําขอ ศาลจะรับไวพิจารณาก็ได คําสั่ง รับคําฟองไวพิจารณาใหเปนที่สุด ซึ่งคําส่ังรับคาํฟองไวพิจารณาดังกลาวนั้นจะเปนที่สุด ก็ตอเมื่อเปนคําส่ังรับคําฟองที่ทําโดยองคคณะ เมื่อตรวจสอบคดีนี้โดยตลอดแลวปรากฏวา แมตุลาการเจาของสํานวนในศาลปกครองช้ันตนเพียงนายเดียวมีคําส่ังใหรับคําฟองไวพิจารณา โดยมิไดวินิจฉัยยกเหตุวาเปนประโยชนแกสวนรวมหรือมีเหตุจําเปนอื่นในคําส่ังรับคําฟอง ไวพิจารณาก็ตาม แตในเวลาตอมาศาลปกครองชั้นตนไดมีคําพิพากษาซึ่งกระทําโดยองคคณะ และไดมีการวินิจฉัยไวโดยชัดแจงในคําพิพากษาแลววาการย่ืนฟองคดีนี้จะเปนประโยชน แกสวนรวมคือคนพิการและผูสูงอายุโดยทั่วไป กรณีจึงถือวาการสั่งรับคําฟองคดีนี้ ไวพิจารณากระทําโดยองคคณะ โดยองคคณะเห็นวาเปนคดีที่ ย่ืนฟองเมื่อพนกําหนดระยะเวลาการฟองคดีแลว แตเห็นวาคดีนี้เปนประโยชนแกสวนรวมจึงมีคําสั่งรับคําฟอง คดีนี้ไวพิจารณาตามมาตรา ๕๒ วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและ วิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ คําส่ังรับคําฟองไวพิจารณาจึงเปนที่สุดตามขอ ๓๐ วรรคสอง แหงระเบียบของท่ีประชุมใหญตุลาการในศาลปกครองสูงสุด วาดวยวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๓ อุทธรณของผูฟองคดีทั้งสามในประเด็นนี้จึงตองหามตามกฎหมาย ตามนัยขอ ๑๐๐ วรรคหนึ่ง และขอ ๑๑๑ (๑) แหงระเบียบดังกลาว

/ประเด็นที่สาม...

๒๗

ประเด็นที่สาม ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ผูถูกฟองคดีที่ ๒ และผูถูกฟองคดีที่ ๔ ละเลย ตอหนาที่ตามที่กฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควรหรือไม

พิเคราะหแลวเห็นวา มาตรา ๕๕ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ ซึ่งใชบังคับอยูในขณะนั้น บัญญัติวา บุคคลซึ่งพิการหรือทุพพลภาพ มีสิทธิไดรับส่ิงอํานวยความสะดวกอันเปนสาธารณะและความชวยเหลืออื่นจากรัฐ ทั้งนี้ ตามท่ีกฎหมายบัญญัติ พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ มาตรา ๘๙ วรรคหนึ่ง (๖) บัญญัติใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ มีอํานาจหนาที่ดําเนินกิจการในเขตกรุงเทพมหานครในเรื่องการจัดใหมีและบํารุงรักษาทางบก ทางน้ํา และทางระบายน้ํา มาตรา ๔๙ (๑) บัญญัติใหผูถูกฟองคดีที่ ๒ มีอํานาจหนาที่บริหารราชการของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ใหเปนไปตามกฎหมาย และพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ซึ่งใชบังคับอยูในขณะนั้น ความในมาตรา ๑๗ วรรคหนึ่ง บัญญัติวา เพื่อเปนการคุมครองและสงเคราะหคนพิการ ใหรัฐมนตรีมีอํานาจออกกฎกระทรวงกําหนด (๑) ลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ... มาตรา ๒๐ วรรคสอง บัญญัติวา กฎกระทรวงเมื่อไดประกาศในราชกิจจานุเบกษาแลวใหใชบังคับได ซึ่งตอมารัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมไดออกกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญตัิการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๒ ขอ ๒ กําหนดวาลักษณะอาคารที่ตองมีอุปกรณที ่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ไดแก อาคารของ สถานสงเคราะหคนพิการหรือคนชรา สถานศึกษาสําหรับคนพิการ โรงพยาบาล โรงแรม หอประชุม สถานศึกษา สถานีขนสงมวลชน และอาคารในลักษณะอื่นใดตามที่กฎหมาย วาดวยการควบคุมอาคารกําหนด ขอ ๔ กําหนดวา ลักษณะยานพาหนะที่ตองมีอุปกรณที่ อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการไดแก ... (๓) รถไฟหรือรถไฟฟาตามกฎหมายวาดวย การนั้น ขอ ๖ กําหนดวา อุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการใหเปนไปตามระเบียบ ที่คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการกําหนด เวนแตในกรณีที่กฎหมายที่ควบคุมอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นจะไดกําหนดอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรง แกคนพิการไวโดยเฉพาะและมีมาตรฐานไมต่ํากวาที่คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ กําหนด ขอ ๗ วรรคหนึ่ง กําหนดวา ใหเจาของอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ที่จัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ จัดใหมีสัญลักษณที่แสดงใหเห็น

/วามีอุปกรณ...

๒๘

วามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการดวย วรรคสอง กําหนดวา สัญลักษณ ตามวรรคหนึ่ง รวมทั้งขนาดและตําแหนงที่แสดงของสัญลักษณดังกลาวใหเปนไปตามระเบียบที่ คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการกําหนด ตอมา คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ ไดออกระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวย ความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ซึ่งมีผลใชบังคับตั้งแตวันที่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔ ตามนัยขอ ๒ ของระเบียบดังกลาว เพื่อใหการกําหนดอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวก โดยตรงแกคนพิการในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ไดมาตรฐาน และมีความเหมาะสม กลาวคือ หมวด ๑ อาคาร กําหนดขนาดและรายละเอียดเก่ียวกับทางเขาสูอาคาร ทางลาด ทางเชื่อมระหวางอาคารและระเบียง ประตู บันได ลิฟท หองน้ํา ที่อาบน้ํา หองสวม และอางลางมือ หมวด ๒ สถานที่ กําหนดขนาดและรายละเอียดเกี่ยวกับสถานท่ีจอดรถ ที่นั่งสําหรับ คนพิการ สถานีขนสง สถานีรถไฟ และทาอากาศยาน ทางสัญจร ทางเขาออกท่ีมีเครื่องกั้นหรือชองรับบริการ หมวด ๓ ยานพาหนะ กําหนดใหยานพาหนะตองมีอุปกรณหรือ ส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ หมวด ๔ บริการสาธารณะ กําหนดขนาด และรายละเอียดเกี่ยวกับทางเทา ปายหรือผัง หองสมุดสาธารณะ ตูไปรษณีย สัญญาณ คนขามถนน สถานที่ติดตอสอบถาม โทรศัพทสาธารณะ และหมวด ๕ สัญลักษณ กําหนดขนาดและรายละเอียดของสัญลักษณในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ที่จัดใหมีอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการทางกายหรือการเคล่ือนไหว

ขอเท็จจริงในคดีนี้ปรากฏวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ กับ ผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ กรณีจึงเปนการจัดใหมีทางบกของผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ ตามมาตรา ๘๙ วรรคหนึ่ง (๖) ประกอบกับมาตรา ๔๙ (๑) แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ ซึ่งขณะนั้นยังมิไดออกกฎกระทรวงกําหนดลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวก โดยตรงแกคนพิการ ตามมาตรา ๑๗ วรรคหนึ่ง (๑) แหงพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ แตตอมารัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมไดออกกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๒ และมีผลใชบังคับในวันดังกลาวตามนัยมาตรา ๒๐ วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ หลังจากนั้น คณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ

/ไดออกระเบียบ...

๒๙

ไดออกระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือ ส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ กําหนดอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่น ซึ่งมีผลใชบังคับ ตั้งแตวันที่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔ ตามนัยขอ ๒ ของระเบียบดังกลาว ดังนี้ เมื่อขอ ๑.๑ ของสัญญาสัมปทานดังกลาวไดกําหนดนิยามคําวา ระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร หมายถึง บริการขนสงมวลชนโดยรถราง รวมท้ังส่ิงอํานวยความสะดวกหรือบริการอื่นที่เกี่ยวของตอเนื่องกับรถราง และผูถูกฟองคดีที่ ๑ เปนเจาของอสังหาริมทรัพยที่ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จัดสรางข้ึนตามที่กําหนดไวในขอ ๑๙.๑ (ก) ของสัญญาสัมปทานเดียวกัน และขอ ๑.๑ ของสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ลงวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ กําหนดนิยามคําวา อุปกรณ หมายถึง รถรางและอุปกรณจกัรกลไฟฟา ระบบควบคุม ซึ่งผูถูกฟองคดีที่ ๔ มีสิทธิครอบครองและใชสอยอสังหาริมทรัพยดังกลาว รวมทั้งเปนเจาของอุปกรณและ เครื่องมือควบคุมจนกวาสัญญาสัมปทานนี้สิ้นสุด ตามที่กําหนดไวในขอ ๑๙.๑ (ก) และ ขอ ๑๙.๒ (ก) ของสัญญาสัมปทานดังกลาว ผูถูกฟองคดีที่ ๒ ซึ่งมีอํานาจหนาที่บริหาร ราชการของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ใหเปนไปตามกฎหมายตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๔๙ (๑) แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ จึงมีหนาที่จัดใหมีอุปกรณ ที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ รวมทั้งสัญลักษณที่แสดงใหเห็นวามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการท่ีสถานีขนสงและในรถราง ตามที่กําหนดไวในขอ ๒ ขอ ๖ และขอ ๗ ของกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติ การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ตั้งแตวันที่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔ สวนผูถูกฟองคดีที่ ๔ แมจะมิใชกระทรวง ทบวง กรม สวนราชการท่ีเรียกชื่ออยางอื่นและมีฐานะเปนกรม ราชการสวนภูมิภาค ราชการสวนทองถิ่น รัฐวิสาหกิจที่ตั้งข้ึนโดยพระราชบัญญัติหรือพระราชกฤษฎีกา หรือหนวยงานอื่นของรัฐ แตผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนหนวยงานที่ดําเนินกิจการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร โดยไดรับสัมปทานจากผูถูกฟองคดีที่ ๑ ซึ่งเปนราชการสวนทองถิ่น จึงถือวาผูถูกฟองคดีที่ ๔ เปนหนวยงานที่ไดรับมอบหมายใหดําเนินกิจการบริการสาธารณะดานการขนสงมวลชน อันเปนกิจการทางปกครอง ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงเปนหนวยงานทางปกครองเฉพาะกรณีที่กระทําการ ในการดําเนินกิจการทางปกครองตามสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครตามนัยมาตรา ๓ แหงพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

/หาไดมีหนาท่ี...

๓๐

หาไดมีหนาที่ตามกฎหมายในการจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ รวมทั้งสัญลักษณที่แสดงใหเห็นวามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ในรถไฟฟา ตามท่ีกําหนดไวในขอ ๔ (๓) ขอ ๖ และขอ ๗ ของกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญตัิการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือ ส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ มีปญหาที่ตองพิจารณาตอไปวาผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ ละเลยตอหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควรหรือไม เห็นวา แมผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ กับผูถูกฟองคดีที่ ๔ ไดทําสัญญาสัมปทานระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานครเมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๓๕ กอนที่รัฐมนตรีวาการกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมจะออกกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ กําหนดลักษณะอาคาร สถานที่ ยานพาหนะ หรือบริการสาธารณะอื่นที่ตองมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ และคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการจะออกระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ ซึ่งมีผลใชบังคับตั้งแตวันที่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔ จึงไมอาจใชบังคับกับสัญญาสัมปทานดังกลาวก็ตาม แตเมื่อพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ไมมีบทเฉพาะกาล กําหนดใหไมใชบังคับกับอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือบริการสาธารณะอื่นที่มีอยูกอนที่ พระราชบัญญัติดังกลาวใชบังคับ เมื่อกฎกระทรวงและระเบียบดังกลาวมีผลใชบังคับแลว ยอมเปนหนาท่ีของผูถูกฟองคดีท่ี ๑ ซึ่งเปนเจาของอาคารสถานีขนสงมวลชนที่จะตองปฏิบัติใหเปนไปตามกฎหมายดังกลาว โดยการแกไขปรับปรุงลักษณะอาคารสถานีรถไฟฟา ลักษณะ ยานพาหนะที่ตองมีอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการตามรายละเอียดของอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกที่กําหนดไวในกฎกระทรวงและระเบียบดังกลาว ขอเท็จจริงในคดีนี้ปรากฏวา ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ไดจัดใหมีทางข้ึน – ลง เปนบันไดเล่ือนดวยระบบ ไฟฟาและมีลิฟทในบางจุดเพื่ออํานวยความสะดวกใหแกคนพิการท่ีสถานีขนสงแลวจํานวน ๕ สถานี จากสถานีขนสงรวมจํานวนทั้งส้ิน ๒๓ สถานี อยางไรก็ตาม เมื่อผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ มิไดแสดงใหศาลเห็นโดยชัดแจงวาเหตุที่มิไดจัดใหมีลิฟทเพื่ออํานวยความสะดวกใหแกคนพิการที่สถานีขนสงอีก ๑๘ สถานี และจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวก โดยตรงอื่นๆ แกคนพิการ รวมท้ังสัญลักษณที่แสดงใหเห็นวามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวก

/โดยตรง...

๓๑

โดยตรงแกคนพิการท่ีสถานีขนสงและรถรางนั้น เกิดจากขอจํากัดใด หรือมีปญหา อุปสรรคใด ผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ คงเพียงแตกลาวอางในคําใหการเพิ่มเติมวา การจัดใหมีส่ิงอํานวยความสะดวกเพื่อประโยชนแกคนพิการเพิ่มเติมจากเดิมซึ่งไดมีการกอสรางเสร็จไปแลวกอนที่จะมีกฎหมายบังคับนั้น จะตองพิจารณาถึงความเปนไปไดในทางวิศวกรรม และคํานึงถึงผลกระทบตอโครงสรางเดิมของอาคาร และกลาวอางในคําแกอุทธรณวา สภาพของสถานีขนสงบางสถานีไมอยูในสภาพที่สามารถจะจัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกใหไดเพราะสภาพพื้นที่มีขอจํากัดเทานั้น แตการท่ีผูถูกฟองคดีที่ ๑ และผูถูกฟองคดีที่ ๒ ไดชี้แจงขอเท็จจริงตอศาลปกครองชั้นตนวา การกอสรางลิฟทและส่ิงอํานวยความสะดวกใหคนพิการสําหรับสถานีรถไฟฟาที่เหลือผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยสํานักการจราจรและขนสง และผูถูกฟองคดีท่ี ๔ ไดสํารวจเบื้องตนในการหาตําแหนงลิฟทสําหรับคนพิการแลว อยูในระหวางการจัดทํารายละเอียดรูปแบบ และขอกําหนดเพื่อขอความเห็นชอบในการดําเนินการตอไป และการที่ผูถูกฟองคดีที่ ๔ มีหนังสือ ที่ ๐๑๐๐.๐๒๐๐.๐๐๕๐ ลงวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๘ ชี้แจงตอปลัดกรุงเทพมหานครวาผูถูกฟองคดีที่ ๔ ตระหนักถึงความสําคัญในการจัดส่ิงอํานวย ความสะดวกสําหรับคนพิการ ในการดําเนินงานของผูถูกฟองคดีที่ ๔ จึงไดพยายามจัด ส่ิงอํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการเทาที่พึงจะกระทําได และออกแบบใหสามารถ ติดตั้งเพิ่มเติมไดในอนาคตดวย อีกทั้งขอเท็จจริงที่ปรากฏตามเอกสารสรุปการจัดส่ิง อํานวยความสะดวกสําหรับคนพิการ โครงการระบบขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ที่ผูถูกฟองคดีที่ ๒ รายงานเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ตามหนังสือ ที่ กท ๔๐๐๐/๓๓๑๔ ลงวันที่ ๔ พฤษภาคม ๒๕๔๒ นั้น ผูถูกฟองคดีที่ ๑ ระบุวาขอใหรัฐบาลสนับสนุน งบประมาณเพื่อเปนคากอสรางลิฟทใน ๕ สถานีแรกเปนเงินจํานวน ๑๗๕,๑๙๔,๕๙๐ บาท สวนการกอสรางลิฟทในสวนที่เหลืออีก ๑๘ สถานี ผูถูกฟองคดีที่ ๑ จะพิจารณาจัดสรร จากงบประมาณของผูถูกฟองคดีที่ ๑ ตอไป กรณีจึงเห็นไดวาการจัดใหมีอุปกรณที่อํานวย ความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ รวมท้ังสัญลักษณที่แสดงใหเห็นวามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการท่ีสถานีขนสงและรถรางนั้น อยูในวิสัยที่ผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ จะดําเนินการได ดังนั้น เมื่อนับแตวันที่กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญตัิการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ มีผลใชบังคับเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๕๔๒ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพ คนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ มีผลใชบังคับเมื่อวันที่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๔ จนถึงวันที่ผูฟองคดีทั้งสามนําคดีมาฟอง

/ตอศาลปกครอง...

๓๒

ตอศาลปกครองในวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๐ เปนระยะเวลากวา ๖ ป แตผูถูกฟองคดีที่ ๑ เพียงจัดใหมีทางขึ้น – ลงเปนบันไดเล่ือนดวยระบบไฟฟาและมีลิฟทในบางจุดท่ีสถานีขนสงจํานวน ๕ สถานี จากสถานีขนสงรวมจํานวนทั้งส้ิน ๒๓ สถานี จึงเปนการละเลยตอหนาที่ตามท่ีกฎหมายกําหนดใหตองปฏิบัติ หรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร เมื่อวินิจฉัยเชนนี้แลวจึงไมจําตองวินิจฉัยขออางอื่นตามอุทธรณของผูฟองคดีทั้งสามเพราะไมทําใหผลของคดีเปล่ียนแปลงไป การท่ีศาลปกครองชั้นตนพิพากษายกฟองนั้น ศาลปกครองสูงสุด ไมเห็นพองดวย

พิพากษากลับคําพิพากษาของศาลปกครองชั้นตน เปนใหผูถูกฟองคดีที่ ๑ โดยผูถูกฟองคดีที่ ๒ ๑. จัดทําลิฟทที่สถานีขนสงทั้ง ๒๓ สถานี โดยมีรายละเอียดตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ขอ ๖ และขอ ๗ วรรคสอง และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๑ อาคาร ขอ ๔ (๖) (ก) (ข) (ค) (ง) และ (จ) ๒. จัดทําอุปกรณส่ิงอํานวยความสะดวกที่สถานีขนสงทั้ง ๒๓ สถานี ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ขอ ๕ และตามระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๒ สถานที่ ขอ ๕ (๓) (ก) (ข) (ค) (ง) (จ) และ (ฉ) และ

๓. จัดทําส่ิงอํานวยความสะดวกบนรถไฟฟา คือ ใหจัดท่ีวางสําหรับเกาอี้เข็นคนพิการ ใหมีความกวางไมนอยกวา ๑๒๐ เซนติเมตร และใหมีราวจับสูงจากพื้นไมนอยวา ๘๐ เซนติเมตร บริเวณทางขึ้นลง และติดสัญลักษณคนพิการไวทั้งในและนอกตัวรถคันที่จัดไวสําหรับคนพิการ ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และตามระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ วาดวยมาตรฐานอุปกรณหรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ หมวด ๓ ยานพาหะ ขอ ๗ (ง) และ (จ)

ทั้งนี้ ใหดําเนินการใหเสร็จส้ินภายในหนึ่งปนับแตวันที่มีคําพิพากษา กับให ยกฟองผูถูกฟองคดีที่ ๓ และยกอุทธรณของผูฟองคดีทั้งสามในประเด็นที่สาม โดยมีขอสังเกต เกี่ยวกับแนวทางหรือวิธีการดําเนินการใหเปนไปตามคําพิพากษาวา ใหผูถูกฟองคดีที่ ๔ ใหความรวมมือสนับสนุนผูถูกฟองคดีที่ ๒ ในการจัดใหมีอุปกรณที่อํานวยความสะดวก

/โดยตรงแก...

๓๓

โดยตรงแกคนพิการ รวมท้ังสัญลักษณที่แสดงใหเห็นวามีอุปกรณที่อํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ ในฐานะผูมีสิทธิครอบครองและใชสอยอสังหาริมทรัพยที่ผูถูกฟองคดีที่ ๔ จัดสรางข้ึน รวมทั้งเปนเจาของอุปกรณและเคร่ืองมือควบคุมตามสัญญาสัมปทานระบบ ขนสงมวลชนกรุงเทพมหานคร ตามที่กําหนดไวในขอ ๔ (๓) ขอ ๖ และขอ ๗ ของกฎกระทรวง ฉบับที่ ๔ (พ.ศ. ๒๕๔๒) ออกตามความในพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. ๒๕๓๔ และระเบียบคณะกรรมการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการวาดวยมาตรฐานอุปกรณ หรือส่ิงอํานวยความสะดวกโดยตรงแกคนพิการ พ.ศ. ๒๕๔๔ นายสมชาย เอมโอช ตุลาการเจาของสํานวน ตุลาการศาลปกครองสูงสุด นายวิษณุ วรัญ ู ตุลาการหัวหนาคณะศาลปกครองสงูสุด นายวรวิทย กังศศิเทียม ตุลาการศาลปกครองสูงสุด นายประสิทธิ์ศักด์ิ มีลาภ ตุลาการศาลปกครองสูงสุด นายบรรจงศักด์ิ วงศปราชญ ตุลาการศาลปกครองสูงสุด

ตุลาการผูแถลงคดี : นายไชยเดช ตันติเวสส

มีบันทึกประธานศาลปกครองสูงสุด กรณีตุลาการศาลปกครองมีเหตุจําเปน ไมสามารถลงลายมือชื่อได

วันที่อาน ๒๑ มกราคม ๒๕๕๘ธนวรรณ : ผูพิมพ