نآ ﯽﻟﺎﻤﺘﺣا يﺎﻫﺪﻣﺎﯿﭘ و يﺰﮐﺮﻣ يﺎﯿﺳآ رد ﺶﻋاد...

)51شماره پیاپی (1396تابستان، 21، شمارهششمهاي راهبردي سیاست، سال پژوهشفصلنامه

بررسی علل نفوذ داعش در آسیاي مرکزي و پیامدهاي احتمالی آن

2ایازبهروز-1اسالمیمحسن

)3/4/1396: تاریخ پذیرش-24/3/1395: تاریخ دریافت(

چکیدهمرکزيآسیايسمتبهگروهاینداعش،بهموسومگروهظهورازسالدوگذشتبانزددرسواالتیگروه،اینتوسطمرکزيآسیايقراردادنهدفبا. استآوردهروي

عواملیچهکهاستسوالاینبهپاسخپیدرنیزنوشتاراین. استآمدهوجودبهگرانتحلیلگروهاینبهمنطقهاینازايعدهجذبومرکزيآسیايدرداعشنفوذوظهورموجب

چیست؟مرکزيآسیايدرداعشنفوذعللوهازمینهبسترها،دیگرعبارتبهاست؟شدهعدمفقر،نظیرمرکزيآسیايدربسترهاییوعواملوجودکهاستآنبرنوشتاراینفرضیهازرخیبمیاندراسالمیگراییافراطوجوداقتصادي،وسیاسیثباتیبییافتگی،توسعه

کشوردووجودمنطقه،ایندرغنیمعدنیمنابعوجودوسویکازمنطقهاینمسلمانانکشورنزدیکیمنطقه،اینکشورهايهمسایگیدر) افغانستانوپاکستان(بنیادگرامسلمانونزدیکیدر) کیانگسیناستاندر(چینغربمسلمانانحضورمنطقه،اینبهروسیه

المللیبیندرداعشاستراتژيمهمترهمهازومرکزيآسیايمنطقهکشورهايهمسایگیقرارتکفیري- تروریستیگروهاینتوجهموردمنطقهاینتااستشدهموجبخودکردن.کندیارگیريونفوذآنجادربتواندوگیرد

اسالمیبنیادگراییگرایی،افراطمرکزي،آسیايداعش،:کلیديواژگان

[email protected]) نویسنده مسئول(الملل دانشگاه تربیت مدرس استادیار روابط بین. [email protected]گاه تربیت مدرس الملل دانشدانشجوي کارشناسی ارشد روابط بین. 2

)51پیاپی (96تابستان، 21شماره ،ششمسال هاي راهبردي سیاست، پژوهشفصلنامه226

مقدمهایاالتمستقیمحضورچونتحوالتی. استجدیدتحوالتیپیازجدیدکريتفداعش

بهمنجرنهایتدرکهعربی،اسالمیرژیمدوکردنساقطوعراقوافغانستاندرامریکامتحدهحضورحاصلکهسیاسیثباتیبی. شداسالمجهانهايملتبیندرامریکاازتنفرافزایش

اوبامادولتجدیداستراتژيوبوشدورهپایاندرکشورایندرتقافولهمراهبهامریکائیانمنطقههايملتاعتراضاتبروززمینهبود،افغانستانوعراقازامریکاییسربازاننشینیعقبدرآزادشدننوعیبه،کردیممشاهدهآسیاغربمنطقهدربعدبه2011سالدرماکهآنچه. شد

. استبودهنشاندهدستهايحکومتاستبدادواختناقعلیهسلمانمهايملتنهفتههايانرژيومدیریتنهایتدروجدیدفضاياینمحصولعنوانبهعربیهايانقالبراستاهمیندر

اینوشدمسلمانهايملتمضاعفسرخوردگیبهمنجرغرب،توسطهاانقالباینمهندسیدوربهورادیکالحرکتیآغازباکهشودمیمشاهدهخوبیبهداعشتوسطهاحقارتوعقده

. شدمنجرجهاننقاطاقصیدرمسلمانجوانانگستردهجذببهمنطقوعقلازحمالتبا2013سالدربغداديابوبکررهبريبهتکفیري- تروریستیگروهاینکهزمانی

کرد،اعالمسالمیادولتیتشکیلراخودهدفوموجودیتاعالمسوریهوعراقدرگستردهمرکزيآسیايویژهبهجهانمناطقدیگردربتواندگروهاینکهکردمیفکرکسیکمترشایددارايوعراقبعثیرژیمافسرانازبرخیوعراقالقاعدهازمتشکلکهگروهاین. کندنفوذ

بهاسالمازراچهرهترینخشنتاکنوناستاسالمازگرایانهافراطووهابی- سلفیایدئولوژيباکهاستبنیادگراییوگراییافراطازايگستردهنمادداعشاقدامات. استگذاشتهنمایشجنگیکسمتبهخاورمیانهگفتتوانمیاقداماتاینباوگیردمیصورتدینازاستفاده

.رودمیپیشايفرقهاکثردروکندمییارگیريدنیاسراسرازگراافراطوتروریستیگروهیکعنوانبهداعش

کردهنفوذنیزجاآندربلکهجذبراآنافرادتنهانهباشدداشتهوجودگراییافراطکهمناطقیکرده،نفوذویارگیريجاآندراخیراداعشکهمناطقیازیکی. داردپایگاهایجاددرسعیو

بعدبه1990دههازمشخصطوربهمنطقهایندرگراییافراطسابقه. استمرکزيآسیايمنطقهایندیگريزمانهرازبیشگراییافراطداعش،تکفیريوتروریستیگروهظهورباامااست،داعشبهمرکزيآسیايگرایانافراطاززیاديتعدادکهجاییآناز. کندمیتهدیدرامنطقه

اسالمیبنیادگراییوگراییافراطازايهسابقداراينیزمنطقهاینو) Cilluffo, 2015: 6(اندپیوستهتواندمیچیزيهرازبیشگراییافراطگفتتوانمیاست،بودهشورويفروپاشیازبعدویژهبه

227بررسی علل نفوذ داعش در آسیاي مرکزي و پیامدهاي احتمالی آن

افراطبغرنجشرایطبهتوجهبادیگرعبارتبه. کنددیگريعرصهواردرامذکورمنطقهمعادالتوجودومرکزيآسیايبهنزدیکوهمسایهشورکدوعنوانبهپاکستانوافغانستاندرگراییایندرداعشحضورکهشودمیبینیپیشگونهاینمنطقهایندرآنبسترهايوگراییافراطدیگرايخاورمیانهتواندمیوشدهمنطقهایندرگراییافراطهايریشهشدنترقويموجبمنطقه

.آوردوجودبهراآید؛میپیشسواالتیمنطقهاینازیارگیريومرکزيآسیايدرگروهایننفوذوحضوربا

اینازايعدهجذبومرکزيآسیايدرداعشنفوذوظهورموجبعواملیچهاینکهجملهازمرکزيآسیايدرداعشنفوذهايزمینهوبسترهادیگرعبارتبهاست؟شدهگروهاینبهمنطقه

ایندرنفوذبرايگروهاینعالقمنديعلتوکزيمرآسیايدرنفوذازداعشهدفچیست؟شدهتعریفوطراحیداعش) Plan B(بعديپالنعنوانبهمرکزيآسیايآیاچیست؟منطقهاحتمالاینسوریهوعراقدرداعششکستباکهباورنداینبرگرانتحلیلازبسیارياست؟جملهازکهدهدقرارخودهايعالیتفمحوررامرکزيآسیايداعشدالیلیبهکهداردوجودمرکزيآسیايدربسترهاییوعواملوجود: ازعبارتنداست،نوشتاراینفرضیهکهآندالیل

میاندراسالمیگراییافراطوجوداقتصادي،وسیاسیثباتیبییافتگی،توسعهعدمفقر،نظیرکشوردووجودمنطقه،ایندرغنییمعدنمنابعوجودوسویکازمنطقهاینمسلمانانازبرخی

کشوربهنزدیکی،)پاکستانوافغانستان(منطقهاینکشورهايهمسایگیدربنیادگرامسلمانبهکیانگسیناستاندرچینغربمسلمانانهمسایگیایران،اسالمیجمهوريوروسیه

موردمنطقهاینتااستشدهموجبخودکردنالمللیبینهمچنینومرکزيآسیايکشورهاي.گیردقرارتکفیري- تروریستیگروهاینتوجه

چگونگیوابعادوالمللبینروابطدرنوايپدیدهعنوانبهداعشموضوعبهپرداختناجتماعیپدیدهاینکهچرا. داردضرورتبسیارعقیدتیتروریستیحرکتاینرشدوظهور

بین. استیافتهگسترشورشدجهانجايجايدربلکهنگرفتهقرارافولشرایطدرتنهانهراستاهمیندرواستتروریستیگروهایناصلیهايویژگیازکردنالمللیبینوشدنالمللی

. گیردقرارتوجهموردآنايبرنامهتبیینویابداهمیتبایستمیداعشبهنگاه

خودکردنالمللیبیندرداعشاستراتژيمطلوبنظمیکاستقراردنبالبهکهاستسیاسی-عقیدتیوریستیترگروهیکداعشدارايتکفیري- سلفیتفکرازمنبعثدینیهايگزارهنظم،ایناساسبر. استخودساخته


ورعبایجادومحدودمضیق،حقوقیقواعدازايپیچیدهحکومتینظاموبودهاولویتدنبالبهسلفیتفکرازگیريبهرهباداعشدیگرسوياز. باشدمیمتصورمردمبیندروحشت

ایندر. استتکفیري-سلفیرویکرديباکشوریکاستقراربرايدنیادرسلفیفعاالنجذببواسطههمآنخود،کردنالمللیبیناست،داعشرهبرانتوجهموردهمهازبیشآنچهراستا

المللیبیندیگرعبارتبه. استجهاننقاطاقصیازمسلمانتروریستیوسیاسیفعاالنجذبرویکرداینطبعاوبودهداعشتروریستیحرکتاولیههايویژگیازشدنالمللیبینوکردنوشاممردمبیندرداعشنفوذگسترششاهدماابتدادر. باشدمیمتعدديزمانیفازهايدارايقفقاز،مرکزي،آسیاي،افریقاهمچونجهاندیگرمناطقدرحرکتاینسپسوبودهعراق

المللیبینابعادبایدداعش،المللیبینرویکردبهتوجهباحال. یابدمیادامهآسیاشرقیجنوب.گیردقرارتوجهموردنیزرویکرداین

نیجریه،الجزایر،لیبی،مصر،مثلآفریقاییکشورهايهمچونمناطقیدرگروهاینحضورآسیايهمچنینوافغانستانپاکستان،عربستان،قفقاز،ا،آسیشرقیجنوبوجنوبمغرب،برايتالشدرخودکهداردداعششدنالمللیبینازنشان) Gambhir, 2015: 2-3(مرکزيوصلیبیجرمبهراجهانکشور70"دابق"خودمجلهدرگروهاینهمچنین. استآنرسیدن

میشیگان،(متحدهایاالتازشهرهاییمچنینهگروهاین. استکردهتهدیدشدتبهبودنمرتددرژاپندیپلماتیکهیئتدبی،وجاکارتادرپانامادیپلماتیکهیئتو) نیویوركوآنجلسلس

موردراهرزگویینبوسنیآلبانی،درعربستاندیپلماتیکهیئتنیزواندونزيومالزيبوسنی،اقداماتاینباداعشکهمعتقدندنیزبرخی). 1394: نیوزشیعه(استدادهقرارخودهدف

که) Salama, 2016: 55(استتروریستیحمالتانجامبراياشخارجیهايشبکهبسیجدرصدد.شودمیانجامآنکردنالمللیبینراستايدرخود

انجاموخودحمالتباوکردهنفوذنیزجهانکشورهايازدیگرشماريدرگروهایننیزراکشورهااینخاكازبخشیحتیوتهدیدرانظرموردکشورهايانتحاري،عملیاتچنددرخودايرسانهوفیزیکیحضورونفوذباگروهایننمونهبراي. استکردهتصرف

اعالمراخودموجودیتطرابلس،وبنغازيازهاییبخشوفزاندرنه،برقه،ویژهبهلیبیازشهربهمتعلقراهااستانوشهرهااینالبغداديابوبکرگروهاینبررهزمانهمیندر. استکردهدرخودموضوعهشتمینانتشارباداعش). Engel, 2015: 1(دانستاسالمیدولتوخلیفهکشورهايازدیگربرخیولیبی»کردخواهدحکومتآفریقادرشرعتنها«عنوانبادابقنشریه

صحنه«عنوانبهايمقالهدرحتیداعش. استدادهقرارخودنفوذوحملههدفراآفریقایی


برايویژهبههجرتبرايمطلوبسرزمینیراکشوراینوکردانتقادلیبیدولتمرداناز»لیبیجاییآنازکلیطوربه). Schnitt, 2015: 9-10(دانستبروند،سوریهبهتوانندنمیکهکسانی

آسیببهتوجهباو) Allison, 2014: 3-4(دارندوجودداعشگروهدرآفریقاییهزارانکهایندرچشمگیريرشدتواندمیگروهاینداردوجودآفریقاییکشورهايدرکههاییپذیري

: ازعبارتنداستکردهنفوذآنهادرداعشکهآفریقاییکشورهايدیگراز.باشدداشتهقاره.نیجریهمغرب،الجزایر،مصر،

براينیزايرسانهابزارهاياز) خودکردنالمللیبین(خودهدفبهرسیدنيبراگروهایناز. کندمیاستفاده) تروریستیهايگروهسایرخالفبر(خوداقداماتبهبخشیدنمشروعیت

کهطوريبهاست،کردهیارگیريجهانمناطقسراسرافرادوگراافراطنیروهايازدیگرسويحداقل(غربیکشورهايحتیملیت،90ازخارجینیروهايهزار20ورحضازهاگزارشبرخی

برايداعش. انددادهخبرداعشنیروهايبیندر) باشندمیغربیکشورهايازآنهاازنفرهزار4خوداعضايبرايماههردردالرهزار5ماهیانهحقوقویژهبهاقتصاديهايفرصتازکاراین

مناطقوکشورهادرحکومتایجادبرايتالشدرگروهاینمچنینه. استکردهاستفاده). Cilluffo, 2015: 5-6(باشدمیلیبیوسوریهعراق،جملهازجهانمختلف

آنگیريشکلچگونگیوداعشمیبرعراقدرالزرقاويابومصعبهايفعالیتبهداعش،بهموسومگروهتشکیالتیپیشینه

ازبعد. داشتحضورنیزافغانستاندربود،ارتباطدرطالبانوالقاعدهگروهباکهزرقاوي. گرددکردایجادعراقدروندرراالقاعدهازدیگرايشعبهوبازگشتعراقبهافغانستانبهامریکاحمله

)kirdar, 2011: 1 .(جنگهايجبههدروداشتحضورافغانستاندرالدنبنباهمراهکهويراالجهادوالتوحیدجماعتگروه1999سالدرجنگید،میشورويعلیهمجاهدینباهمراه

گذاريبمبوانتحاريعملیاتطراحیباوشدعراقوارد2003سالدرزرقاوي. کردتاسیسگفتهبه). Zelin, 2014: 1-2(کرداقدامگرایانافراطسازماندهیوجذببهعمومیهايمکاندر

پاولکالینکهطوريبه. بودارتباطدرنیزعراقسابقجمهوررئیسحسینمصدابااوبرخی،بهزرقاويازدعوتبهحسینصدامکهکردادعاسخنرانییکطیدرامریکاخارجهوزیر

ازبعدحتی. استمنطقهدرآنانهايفعالیتوعملیاتگسترشوالقاعدهحفظصدددرعراق،ویژهبهافراطیهايگروهبابعثینیروهايهماهنگیدربارهمتفاوتیتاظهاراعراقبهامریکاحمله

گفتهبه. گرفتصورتالبغداديابوبکروالبغداديابوعمرزرقاوي،باحسینصداممالقات


راندنعقبمنظوربهامریکابرابردرمقاومتاستراتژيتاخواستآنانازحسینصدامبرخی،). 51- 56:1394مصطفی،(ندگیرپیشدرراعراقازآنها

اینبهعراق،بهمتحدهایاالتحملهدرمذهبسنیجهاديهايگروهازبسیاريترتیب،بدینزمانایندر. بودندالقاعدهاعضايازآنهااززیاديشمارکهکردندموجودیتاعالمورفتهکشور

. بپردازدخودنیروهايزماندهیسابهآمدهوجودبهمرجوهرجدرتایافتمناسبیفرصتزرقاويامریکامنافععلیهوپرداختندفعالیتبههاگروهاینگرفتشکلعراقدرموقتدولتکهزمانی

حملهشیعیانمقدساماکنوعمومیمراکزبهودادهانجامانتحاريعملیاتوتروریستیحمالترهبريبهعراقالقاعدهنامبهعدهالقاازدیگريشعبهگیريشکلها،گروهاینحاصل. کردندمی

). Abu hanieh & Abu rumman, 2015:35-40)بود2004سالدرزرقاويابومصعبجملهاز(افغانستاندردیدهآموزشسنیجهادينیروهايازمتشکلهاگروهاینواقعدر

دروشدهپراکندهعراقدرامریکا،حملهازپسکههستندبعثیارتشنیروهايو) القاعدهدرراتروریستیهايعملیاتهدایتوکردهشرکتافراطیهايگروهاعضايآموزشفرآیندکهصداماطالعاتیسرویسسرهنگ،بکرحاجی). Tonnessen, 2015: 48-49)گرفتنددستایجادبهافراطیهايگروهوزرقاويشخصباآشناییازبعدباشد،میافراداینازیکی

درداعشمتفکرمغزعنوانبهرافرداینکهطوريبه. پرداختامریکاعلیهحاريانتحمالت2006سالدرامریکایینیروهايتوسطشخصاین. دانندمیسوریهشمالمناطقتصرف). Eleftheriou-Smith:2015(شدزندانیبوکاکمپدرسال2مدتبهودستگیردولتمجاهدین،شورايزرقاوي،ابومصعبگمرازپسماهچهارتنهاو2006سالدر

تشکیلرا) عراقاسالمیدولترهبراولین(البغداديابوعمررهبريبه) داعش(عراقاسالمیوجودازعراقالقاعدهگروهکهبودمهمنظرایناززرقاويمرگ). Freedman, 2016: 13)داد

قدرتعراقدولتاسالمیگروهوشدهضعفدچارومحرومقدرتمندوکاریزماتیکرهبريدرابوعمرالبغداديرهبريبهمصريابوایوب2006نوامبردرنهایتدر1.یافتمیبیشتريهايگروهتماموعراقالقاعدهگروهکهکرداعالموکردوفادارياظهارعراقاسالمیدولتوزیرعنوانبه2009ات2007سالازنیزخودشخصاین. بپیوندندعراقاسالمیدولتبهدیگر

اصلیهايبدنهازیکیگفتتوانمیواقعدر. شدمنصوب) داعش(عراقاسالمیدولتجنگ

با تشکیل دولت اسالمی . بعد از مرگ زرقاوي، ابو ایوب مصري، جانشین او به رهبري گروه القاعده عراق منصوب شد. 1و در نهایت عراق، کاریزماتیک نبودن شخصیت رهبر جدید القاعده عراق و نارضایتی اعضاي آن دچار سستی و درگیري

بود ابو محمد الجوالنیاز جمله این افراد . هاي دیگر پیوستندبرخی از افراد مهم از این گروه جدا شده و به گروه. زوال شد.که به جبهه النصره پیوست


نیزالبغداديابوعمربسیاريعقیدهبهکهطوريبهبودعراقالقاعدهگروهعراق،اسالمیدولت). Tonnessen, 2015: 49-50(استبودهعراقالقاعدهازعضويبهمنجرکههواییشدیدحمالتازبردندربهسالمجانوزندانازبکرحاجیآزاديازبعدبااوشد،) البغداديابوعمرومصريابوایوب(اسالمیدولتاصلیفرماندهانازتندومرگ

درهمچنینپرداخت؛همکاريبهالبغداديابوبکررهبريبهعراقیافسرانازکوچکگروهیمهمینقشگروهاینرهبريبهالبغداديابوبکرانتخابوعراقاسالمیتدولهايفعالیتتوسعه

بعد،سالدو. گرفتعهدهبهرانظامیامورفرمانده،ارشدمشاورمقامدرخودسپسو1کردایفاشاموعراقاسالمیدولتتاسیسنقشهاجرايمنظوربهراسوریهبهلشکرکشیوحملهطرحاومناطقیازسلفیوتکفیريگرايافراطنیروهايسایرازحملهایندرکهساختعملی) داعش(

تسخیربهوکرداستفاده... وتونسازبکستان،عربستان،همچونکشورهاییوچچناروپا،دراختالفبهمدتیازبعدالقاعدهائتالفاما). 57:1394مصطفی،(پرداختسوریهشرقیشهرهاي

ابوبکررهبريبهعراقالقاعدهحال،ایندرکهشدمنجرآنمختلفهايگروهمیانداخلیبهراگروهدوهرافرادازبسیاريشدنکشتهدرگیري،اینکهشددرگیرالنصرهجبههباالبغدادي

القاعدهازجانبداريباوشدحکمیتبهمجبورالظواهريایمندرگیري،اینبا. داشتهمراهالقاعدهگروهازوکردنقضالظواهريایمنباراخودپیماناديالبغد،)النصرهجبهه(سوریهکشاندنباالبغدادي،ابوبکر2013سالدرسرانجام). 12:1393نژاد،ابراهیم(شدخارججهانی

والنصرهجبههانحاللسالهمانآوریل8درايبیانیهطیسوریه،بهخودنیروهاياززیاديشمار).1394:72مصطفی،(کرداعالمرا) داعش(شاموقعرااسالمیدولتتاسیس

اینبهامریکاحملهراعراقدرداعشرشدوپیدایشمهمعللازیکیگرانتحلیلازبرخیوگسیختگیهمازباعثامریکاحملهکهمعتقدندآنها). Afrasiabi, 2014: 3(2دانندمیکشور

حملهایندر. بوددیدهآسیبتحریموجنگثرابرنیزقبلهاسالکهشدعراقجامعهتضعیفبیندرراقدرتشدیدمبارزهوگرفتشکلقدرتیخالیکشد،منحلنیزعراقبعثارتشکه

ازبسیارينتیجهدر. آوردوجودبهالقاعدهجملهازغیردولتیبازیگرانوجهاديهايگروهکهآنبرعالوهدیگرسوییاز. پیوستندعراقالقاعدهجملهازهاگروهاینبهعراقیبعثیافسراننیزايعدهدانند،میعراقالقاعدهوبعثیرژیمارتشادغامنتیجهوجمعحاصلراداعشبرخی

تحلیلگرجرجیسفوازمثالعنوانبه. استدولتینهادهايشکستازايجلوهداعشمعتقدند.الزم به ذکر است که یکی از شرایط رهبري دولت اسالمی این است که شخص مورد نظر باید از بغداد باشد. 2

، ظهور و پیدایش داعش را یکی از نتایج ناخواسته حمله 2015راك اوباما خود نیز در طی یک سخنرانی در مارس با. 2).Ali, 2015: 6(امریکا به عراق دانست


»جهادگراییسومموجوداعش«خودمقالهدرغربجهانواسالمالقاعده،خاورمیانه؛مسائلکهداندمیخاورمیانهدرگراییفرقهآتشگسترشودولتنهادهايشکستازايجلوهراداعش

). Gerges, 2014: 339(نداردوجودآنازشدنخالصبرايسریعیوسادهحلراههیچمذهبی- قومیعمیقهايکافشوجودآمدنبهمعلولداعشوجودنظرنداینبرنیزايعده

کهمعتقدندآنها. باشدمیامنیتیخالهمراهبهمنطقهکشورهايقدرتجنگوخاورمیانهدرداخلی،هايدرگیريآنبرعالوهواستشدههاشکافاینشدنترعمیقموجبمذکورعوامل

بهترینبهرامنطقه)سوریهوعراقکشوردودرویژهبه(مذهبیوقومیهايتنشوگراییفرقهتبدیلداعشویژهبهگراافراطوتروریستیهايگروهوگراییافراطپرورشورشدبرايمکاندودرداعشگروهتحلیلگران؛ازعدهایندیدگاهاز). 1- 3:1393سادات،هوشی(استکرده

ازهاهبمذسنیشدنمحروموحکومتازداخلینارضایتیدلیلبهکهسوریهوعراقکشورگراییفرقهوشیعهوسنیتعارضاتوداخلیثباتعدم،)80:1394السمیري،ونظري(قدرت

شدهذکرعواملوايمنطقههايقدرتبینرقابتازوکردهپیدابیشتريحضورآمد،وجودبه.استبردهخودمنافعجهتدررااستفادهبیشترین

متشکل) داعشبهموسوم(شاموعراقاسالمیتدولگروهکهگفتچنینتوانمیبنابراینوبودهعراقبعثیارتشو) بودمرکزيالقاعدهازايشعبهخودکه(عراقالقاعدهنیروهاياز

از. استکردهموجودیتاعالمسالهدهفرآینديطیدرکهاستوهابی- سلفیایدئولوژيدارايخودکردنجهانیدنبالبهگروهاین. ستاخودکردنالمللیبینگروهایناصلیهايمشخصه

متعددمناطقدرنفوذوحضورپیدروکندمییارگیريجهانمناطقاکثرازراستاایندرواست. باشدمی

داعشنفوذبرايمرکزيآسیايدرموجودبسترهايوهازمینهوازبکستانتان،ترکمنسقرقیزستان،قزاقستان،شاملکشورپنجازمتشکلمرکزيآسیايجادهدارمیراثکهشودمیشناختهجهانمناطقترینمهمازیکیمنطقهاین. استتاجیکستان

از. شودمیمحسوبآسیاقارهجنوبوشمالوشرقیآسیايواروپامیانارتباطیپلوابریشماهمیتگازونفتجملهازانرژيزیرزمینیمنابعکشفدلیلبهاخیرهايسالدردیگرسوییاتحادسلطهزیر1992سالازقبلتاکهمنطقهاین). 89:1389بهمن،(استکردهپیدازیادي

برآمدمستقلیهویتکسبپیدرشوروي،فروپاشیباداشت،قرارسابقشورويجماهیرقدرتمندکشورهايتوجهموردمنطقهاینکهشدباعثفروپاشیاینولی). 173:1387فرجی،(


استراتژیکژئوهايجنبهدارايمنطقهاینسویکازچونگیرد،قرارآنهارقابتانونکدرو،)هنداقیانوسوقفقازاروپا،چین،روسیه،کشورهايبهانرژياینانتقالوانرژيمنبعدلیلبه(

قدرتخالبادیگرسوییازو) 94- 95: 1389بهمن،(استشدهاکونومیکژئووپولیتیکژئوعنوانبهخوداعالموداعشحضوربرايالزمبستريخودنوبهبهعاملاین. استروهبرو

.استآوردهوجودبهرا) خلیفه(برترقدرتواقعبا. داردجهانیهايسیاستدرمهمینقشاشجغرافیاییموقعیتدلیلبهمنطقهاین

کهاستشدهموجبهانجدرترانزیتهايشاهراهازیکیعنوانبهاوراسیاقلبدرشدنهند،ترکیه،روسیه،ایران،اسالمیجمهوري(المللیبینوايمنطقهمهمکشورهايازبسیاري

بپردازندیکدیگربارقابتبهمناطقایندرنفوذوتسلطبراي) امریکامتحدهایاالتوچین)Afzal: 2003: 1 .(کهکردهفراهمتجارازبرخیبرايرامناسبیفرصتترانزیتیموقعیتاین

عبارتبه. بپردازند... ومخدرمواداسلحه،تجارتجملهازپرسودوقاچاقکاالهايتجارتبهبسترمخدرموادواسلحهتجارتویژهبهتجارتاصلیمسیردرمنطقهاینقرارداشتندیگر

وبسترواندتمیعاملاینواستکردهفراهمغیردولتیبازیگرانرقابتبرايرامناسبی.باشدمنطقهایندرداعشحضوربرايمحرکی

عواملدیگرازاقتصاديوسیاسیثباتیبیفقیر،وضعیفهايحکومتدولتی،فسادگسترشبهداعشویژهبهتروریستیهايگروهنفوذوگراییافراطگسترشموجبکهاستهاییزمینهو

کهگفتبایدعواملاینکناردر). Dyner, Legiec & Rekawek, 2015: 1-2(استشدهمنطقهاینازناشیمذهبیبنیادگراییوگراییافراطوسواديبیبیکاري،فقر،دچارکلیطوربهمنطقهاینمردمبیندرايگستردهصورتبهسواديبیفقر؛برعالوهمنطقهاینکشورهايدر. استآن

به. داردوجودنیزروحانیونحتیومردمدردینازبرداشتدرجهلوسواديبی. داردوجوداحساساتازراحتیبهضعفنقطهاینازاستفادهباوفریبباگرایانافراطازبسیاريکهايگونه). 41:1391کبریایی،(کنندمیاستفادهخودهايگروهبهآنانجذبوعضوگیريبرايمردمدینی

وزداییاسالمدرصددکار،اینازجلوگیريرايبکشورهاایندولتمردانراستاایندروعالئممنعبارحمانامامعلیمثالعنوانبه. هستنداجتماعیوسیاسیامورکردنسکوالریزه

آنهامجازاتصورتاینغیردرومردانریشبلندنبودنجملهازاسالمیهاينشانه(Guardian(A): 2015)،دکانکوبرايعربیگذارياسمممنوعیت)Trilling: 2015 (درصدد... و

اینکهرودمیاحتمالمنطقه،اینمردمِبودنمذهبیبهتوجهباواستمردمبیندراسالمتضعیفمردمپیوستنوداعشحضورآنراسدروگراییافراطبرايرازمینهدیگرايگونهبهاقدامات


.کندفراهمویتیهسردرگمیازفراروخودهویتاحیايبرايآن،بهاقتصاديگستردهفقروجودتوانمیرامرکزيآسیايدرداعشحضوربسترهايدیگراز

شکننده،وضعیفاقتصاديشاهداستقاللازپسمنطقهاینکشورهايکهگونهبدین. کردبیانواهقیمتآزادسازيازناشیتورمباهمراهشدیدتولیدکاهش. هستند... وفقرباال،تورم

1شدکشورهااینبیندرفقرتوجهقابلافزایشبهمنجرمالیبزرگکسريازدرآمدکسب)Tu Dang, 2009: 21-23 .(ازبسیاريذهنکهاستايگونهبهمنطقهاینکشورهايبیندرفقر

جملهاز. اندپرداختهپژوهشبهزمینهایندروکردهجلبخودبهرانویسندگانوگرانتحلیل). 33:1385کوالیی،(داردوجودزیاديبیکاريوفقرآندرکهاستازبکستانکشورهاینا

دارايدوهراستمنابعیچنینفاقدکهتاجیکستانوزیرزمینیغنیمنابعداشتنباقزاقستاناستزمینهایندربیشتريشدتدارايتاجیکستانکهچندهرهستند،فقیرجمعیتی

(Chapman: 2011: 2 .(کهاستفقیرجمعیتیدارايمرکزيآسیايکشورهايدیگرمانندهمقرقیزستانجمهوري

نوبهبهفقراین). Babu & Reidhead, 2000: 647(اندمواجهتغذیهسوءوغذاکمبودباآنمردمکمبسیاردرآمدبهتوجهباواستداشتههمراهبهکشورهااینبرايزیاديپذیريآسیبخوداینبیندرجديضعفنقطهوآسیبصورتبهپدیدهاینبریم؛میپینکتهاینبهرهاخانوا

بسیاريپیوستندرراآنگستردهپیامدکه) Tu Dang, 2009: 35(استدادهنشانراخودکشورهامهمازیکیبیکاريوفقرکهدلیلاینبه. دیدتوانمیداعشگروهبهمنطقهاینفقیرمردماز

.استداعشگروهبهجوانانویژهبهمنطقهاینمردماززیاديعدهجذبعواملترینشکلکند،ایجادجوامعایندرتواندمیفقرکهجديهايآسیبازیکیدیگرعبارتبهدیگرعبارتبه. استمنطقهایندرگراافراطهايگروهبهفقیرافرادجذبوگراییافراطگیري

هايبرنامهاجرايبراينیزگراافراطهايگروهومذهبیهايسازمانکشورها،ایندرفقروجودباواستفادهوضعیتاینازمنطقهدرحاکمسکوالرهايحکومتبامبارزهجملهازخودسیاسیاسالمیگرايافراطهايگروهاینجملهاز. کردندجذبخودسمتبهرامردمازبسیاري

. شدندمیمالیپشتیبانیالدنبنتوسطکهکرداشارهالتحریرحزبواسالمیجنبشبهتوانمیاینباودانندمیخودبرايتهدیديراهاگروهاینفعالیتووجودمنطقهاینکشورهايتمامی

با این وجود باید گفت که اگرچه در بین این کشورها از لحاظ غنی بودن منابع تفاوت قابل توجهی وجود دارد، به عبارت .4الی که قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان از وضعیت منابع زیرزمینی و ثروت خوبی برخوردار هستند، تاجیکستان دیگر در ح

هر چند که همه این کشورها به نوعی با فقر و ). Chapman,2011:21(دچار کمبود منابع و در نتیجه کشوري فقیر است .بیکاري روبرو هستند


).Afzal: 2003: 7(کنندمیمبارزههاگروهازبسیاريدرخودچهاگردارد،وجودمنطقهایندرکهاستهاییپدیدهدیگرازبنیادگرایی

دههاوایلدر. هستنددخیلآنرشدوپیدایشدرنیزبیرونیعواملامااست،فقرزاییدهمواقعهايدولتبامبارزهاسالم،دامنازتحریفاتزدودنهدفباگراافراطهايگروهازبرخی1990

ازايعده. پرداختندمخفیايهفعالیتبهوکردهظهورفرغانهدرهویژهبهمنطقهایندرسکوالرساختارنوعاقتصادي،هاينارساییبرعالوهرامنطقهایندرگراییافراطگسترشعللتحلیلگران

مذهبیشدیدهايمحدودیتوسیاستازدینجداییآن،حاکماناقتدارگراییسیاسی،نظاماسالمیاحزابحتیوگراطافراهايگروهوجودنیزمنطقهایندرموجودهايدولت. دانندمی

والتحریرحزبجملهازاحزابازبرخیکهطوريبه. کردنداعالمممنوعراآنانبامرتبطحالاینبا. شداعالمغیرقانونیآنهاحضوروشدندفعالیتممنوعمنطقهایندراسالمیجنبش

گراافراطهايگروهواحزاببهوکنندمیحمایتاحزاباینازجوانانویژهبهمردمازبسیاريبسیارجهلوسواديبیثروت،توزیعدرعدالتیبیوفقروجودآندلیلمهمترینکهپیوندندمی

گسترشدیگرعبارتبه). 39- 42:1391زاده،کبریایی(استاسالمبهروحانیونحتیمردمزیادنیافتنتوسعهازناشیاعشدبهمنطقهاینمسلمانانازبرخیگرایشومرکزيآسیايدرداعش).1394:مهر(استاسالمیهاياندیشه

نفوذاست،کردهفراهمرامرکزيآسیايبهداعشنفوذوحضورکهبسترهاییازدیگریکیبرايسعوديعربستانتبلیغات. استمنطقهایندرسعوديعربستانتوسطوهابیتاندیشه

مدارسساختنباسعوديعربستانگردد،بازمی1990دههاوایلبهمنطقهایندروهابیتگسترشبهمرکزيآسیايدرخودمذهبیمیسیونرهايمذهب،سنیمسلمانانبهمالیهايکمکمذهبی،

توانست) ICG, 2003: 7-9(منطقهاینمسلمانانبهحجسفرهايدروهابیتتبلیغوفرغانهدرهویژهوهابیتاندیشهکهجاییآناز. دهدگسترشمنطقهاینمسلمانانبیندردرراوهابیتاندیشه

تبلیغاتکهگفتتوانمیدارند،همبازیاديهمسانیواستداعشمعرفتیآبشخورهايازیکی. داردبیشتريهمخوانیوآشناییمرکزيآسیايمردمسويازآنپذیرشوداعش

مرکزيآسیايدرحضورازداعشاهدافدرگروهاینهستند،سوریهدرداعشبامبارزهدرگیرالمللیبینبزرگبازیگرانکهحالیدر

سرمرکزيآسیايدرايگستردهطوربهوافغانستانآسیا،جنوبآفریقا،شمالچونمناطقیوژئوپلیتیکیلحاظازویژهموقعیتیدارايمرکزيآسیايمنطقهمناطق،اینبیناز. برآورد


مرکزيآسیايروسیه،خارجهوزارتسخنگوي1زاخاروواماریاگفتهبهواستاستراتژیکیپاکستانکشوردوگرفتنقرارهمچنین). Newtimes: 2016(استداعشگروه2آرزوهايسرزمین

پیشازبیشتروریستیهايگروهبرايویژهبهآناهمیتبرمنطقه،اینهمسایگیدرافغانستانوواستکشوردوایندرنفوذمنطقه،ایندرحضورازداعشفاهداازیکیبنابراین. استافزوده

نامبهآسیاغربمنطقهدرخودموردنظروبزرگاستانتاسیسخواهانداعشدیگرعبارتبهآسیايمنطقهدرحضورباآنتاسیسوباشدمیپاکستانوافغانستانشاملکهاست»خراسان«

استممکنمذکور،کشوردوبرعالوه) خراسان(ستانااینتاسیسحتی. یابدمیامکانمرکزي). Dyner, Legiec & Rekawek, 2015: 2)شودشاملنیزرامرکزيآسیايازکشورچندکه

آسیا،جنوبوشمالمنطقهسهکهاستپلیعنوانبهمرکزيآسیايمنطقهدیگرسوییازژئوپلیتیکیواستراتژیکینقشیثحاینازوسازدمیمرتبطهمبهراشرقیآسیايواروپامنطقهایناهمیتبرمناطقایندرگازونفتانرژيمنابعوجودآنبرعالوه. داردمهمیبسیار

ايگونهبهمنطقهایندرمنابعاهمیت). Chapman, 2011: 19،90:1389بهمن،(استافزودهتوانمیبنابراین. استآوردهدوجوبهخوددرراهمسایهوقدرتمندکشورهايرقابتکهاستداعشتوجهکهاستمهمیعواملازاستراتژیکموقعیتوگازونفتغنیمنابعوجودگفت

منطقهایندرترانزیتوانرژيمنابعکنترلگرفتندستبهواستکردهجلبمنطقهاینبهرا. باشدمنطقهایندرداعشمهماهدافازتواندمی

روسیه،بهبیشترنزدیکیمرکزي؛آسیايدرحضوربرايداعشهايهدفازدیگریکیبرايداعش. استکشوراینامنیتیمحیطدادنقرارتاثیرتحتنتیجهدروکشورایندرنفوذاندازيراهاخیراکه"فراتکانال". استکردهاستفادهنیززبانروسیکانالورسانهازکاراین

زبانروسیجهانسراسردرراخودتبلغاتیدامنهوباشدمیکاراینانجامبراياستشدهاینسويازروسیهقراردادنهدفبهتوجهباوراستاایندر). ECFA, 2015: 9(استگسترانده

از. کندمیفراهمگروهاینبرايراايویژهاستراتژیکیموقعیتمرکزيآسیايمنطقهگروه،ازکارآمدتروترراحتبسیارمنطقهاینازجدیداعضايبجذوداعشیارگیريدیگرسویی

روسیفرهنگوزبانبهمنطقهاینمردمکهدلیلاینبه. استپاکستانوافغانستانکشورهايگرایانافراطوهاتروریستازايعدهمیانایندر). ICG3, 2015: 7(دارندبیشتريآشناییروسیه،دادنقرارفشارتحتبهمصممهمهازبیشاندپیوستهداعشبهکهداغستانیوچچنی

.هستندکشورایندرامنیناایجادویارگیري1. Maria Zakharova.6. Coveted Territory.3 . International Crisis Group.


توانمیایران،اسالمیجمهوريبهمرکزيآسیايکشورهايهمسایگیونزدیکیبهتوجهبانایرااسالمیجمهوري. داردکشوراینکردنناامنوتضعیفبرايمدتیبلندبرنامهداعشگفت

ازگراافراطهاياندیشهمخالفوسوریهوعراقحکومتحامیشیعه،زبان،فارسیکشوريوجوديمشخصاتوایدئولوژيباتنهانهموارداین. استتروریستیوتکفیريهايگروهجمله

محسوبتروریستیگروهاینگسترشورشدراهدربزرگیموانعبلکهاست،تضاددرداعشهايحکومتبقايدرمهمیبسیارنقشایراناسالمیجمهورياینکهدیگرمهمنکته. شودمی

نیزدیگرسوییاز. کندمیتعریفآنهانابوديباراخودهویتداعشکهداشتهسوریهوعراقايمنطقهسطحدرزیاديرقابتودشمنینیز1ترکیهوعربستانجملهازداعشحامیکشورهاي

یکی. دارندآنتضعیفدرسعیداعشحتیابزاريهرازودارندانایراسالمیجمهوريبابهآنمنافعدادنقرارتهدیدموردایران،اسالمیجمهوريبهنزدیکیداعشمهماهدافازدیگر. استکشورایندریارگیريونفوذحتیایران،امنیتیمحیطکردنناامنمرکزي،آسیايدرویژه

جمهوريمستقیماخوداسالمیدولتازجزئیعنوانبهخراساناستاننکردعنوانباگروهاینودانستمیشیعیانراخوداولدشمنزرقاوينیزسوییاز. استدادهقرارهدفراایراناسالمی

وکردتکفیرراشیعیانکلخودفتواهايدرحتیاو. استکردهمعرفیمنافقوخائنراشیعهرسمادر2005سالدرشیعیان،بهنسبتدروغینادعاهايبرعالوهوي. دانستجایزراآنانهمهکشتن

چنینبرعالوهنیزالبغداديابوعمر. کرداعالمراشیعیانعلیه»عیارتمامجنگ«ايبیانیهطیونظامیشرعی،عقیدتی،جرایمبهراایرانیانوشکایتایراننفوذازنیزسیاسیزمینهدرمواضعی،

آمدنکاررويوعباسیانسقوطاز(قرننهحدوددرایرانکهشدهمدعیوکردهمتهمیسیاسنیزالبغداديابوبکر). 66- 72:1393نژاد،ابراهیم(استداشتهرواظلمسنتاهلبر) حالتاصفویه

کردهاعالمشیعیانمتوجهراخودحمالتپیکاننوكپیامیدرودانستهخوداصلیدشمنراشیعهمهارداعشاهدافمهمترینازیکیکهگرفتنتیجهتوانمیبنابراین). 142:1394غالمی،(است).Esfandiary & Tabatabai, 2015: 2)استایراناسالمیجمهوريآنراسدروشیعه

درداعشنفوذوحضورازکهدیگريکشورایران،اسالمیجمهوريوروسیهبرعالوهآسیايهمسایگیبهتوجهبا. استچینگرفته،قرارگستردهدتهدیموردمرکزيآسیاي

گفتتوانمی،»کیانگسین«نامبهآننشینمسلمانوغربیاستانویژهبهوچینبامرکزياستانویژهبهکشوراینازیارگیريچین،برگذاريتاثیرمرکزيآسیايدرداعشدیگرهدف

در. استچینازبخشاینخودمختاريویجدایحتیو) شرقیترکستان(کیانگسین1. RT (B): 2016, Tokyay : 2016.


وکردمتهممسلمانانبرستموظلمبهراچینداعشگروهرهبرالبغداديابوبکر2014جواليباچین. Liu: 2016)(»استکردهتصرفزوربهرامسلمانانحقوقچین،دولت«کهکرداعالم

اینجمهوررئیسگفتهبهچونکندمیخطراحساسپیشازبیشمنطقه،ایندرداعشحضورپیداحضورسوریهدرواندپیوستهداعشبهاویغورهاازنفرهزارازبیش،پینگجیشیکشورشرقیترکستانطلبیجداییمنطقه،ایندرداعشاهدافدیگراز). Batchelor: 2016(اندکرده

درهاتروریستکهتاسکردهادعانیزچینحکومت. باشدمیاسالمیدولتیکایجادو).Liu: 2016(هستندکیانگسیناستاندراسالمیدولتیکایجادبرايتالشدرخواهدنمیگروهاینکهگفتتوانمیمختلفمناطقدرداعشحمالتمشاهدهبا. استگشودهخودرويپیشراجبههچندخوددادننشانبزرگبرايوبجنگدواحدايجبهه

شود،میتضعیفحتیوماندمیسوریهوعراقدرداعشکههابینیپیشزابسیاريبرخالفدررادیگرايجبههواستکردهنفوذمرکزيآسیايجملهازدیگرمختلفمناطقدرداعشرامنطقهایندرنفوذوحضوربرايداعشاهدافازیکیحالاینبا. استگشودهخودمقابل

ودانستخوددادننشانقدرتمندیاوبزرگنماییحالتدرخوددنداقراراولوهلهدرتوانمیدفاعیاومقابلهبرايبهتريمواضعبتواندخودمقابلدردیگرايجبههگشودنباکهایندوم

امکانتهدید،گسترشاستراتژيازاستفادهباداعش. نشودضعفدچاروآوردوجودبه.سازدمحققراشدهگفتهاهدافسعیوکردهفراهمخودبرايراعملآزادي

درداعشاهدافدیگرازسعوديعربستاننظرموردوهابیتوسلفیگراییاسالمگسترشآنازحاکیداعششناسیمعرفتمورددرگرفتهصورتتحقیقاتونتایج. استمرکزيآسیاي

16- 22:1394مصطفی،(کندیمتغذیهوهابیتوتیمیهابناندیشهحنبلی،فقهازگروهاینکهاستآسیايمنطقهدیگرسوییازو) 23:1393کورانی،،133:1393پور،وهابوبهارياحمد،شیخ،

باکهگفتباید). ICG, 2003: 7-9(استوهابیتگسترشازسالهچندینسابقهدارايمرکزيهمسایه،کشورهايبیندراسالمیجمهوريانقالبیتفکرگسترشواسالمیانقالبوقوع

شیعیتفکرازجلوگیريمنظوربهمنطقهکشورهايبیندروهابیتترویجبرايسعوديعربستان). 129- 133:1389سعدي،حسنی(استکردههنگفتیهزینهایراناسالمیجمهوريانقالبیو

اندیشهازبرگرفتهزیاديحدودتاکهداعشتکفیري- تروریستیگروهبرآوردنسرباامروزهاستدادهقرارخودنظامیومالیهايحمایتموردراگروهاینسعوديعربستاناست؛یتوهاب

)RT(A): 2016 .(راداردسالهچندینسابقهکهمرکزيآسیايدروهابیتاندیشهگسترشبنابراین.استمنطقهایندرعربستاننفوذرشدبرايايمقدمهخودکهبرشمردداعشاهدافازتوانمی


بینشد،نیزنوشتاراینابتدايدرواستآنبهدستیابیپیدرداعشکهمهمتريهدفاماسرزمینحیاتیمناطقتمامیبرنظارتواسالمیخالفتاحیايبرايگروهاین. استشدنالمللی

قدرتیعنوانبهخوددادننشانبهنیازمندباشد،میآناساسیواولیههدفکهاسالمیهايکهچیزيآنازبیشراخودجهتهمینبهواستالمللیبینعرصهدرشدهاختهشنوبزرگبهخودازايچهرهدادننشانوکردنالمللیبینبرايتالشدرگروهاینلذا. دهدمینشانهستمتفاوتهايزمینهباوجهانیهايتروریستتمامیازداعش. استقدرتمندبازیگريعنوان

گستردهجغرافیايوکندمییارگیريآفریقاییواروپاییآسیایی،عربی،ورهايکشازجغرافیاییفکرينفوذوتبلیغاتتاثیرتحتراشرقیآسیايدراندونزيولیبیوتونستااردنویمناز

87ازخارجیجنگجويهزارسیتابیستحداقلگروهایندیگرعبارتبه. استدادهقرارخود). 77:1394السمیري،ونظري(کنندمیمبارزهسوریهوعراقدرکهاستهکردجذبراکشور

المللیبینهمانکهراداعشپازلازايتکهمرکزي؛آسیايدرگروهایننفوذوحضوربنابراین.کندمیپررااستخودکردن

مرکزيآسیايدرداعشاقداماتباالمباحثدرکهمرکزيآسیايرهايکشونامناسبفرهنگیواقتصاديوضعیتبهتوجهبا

عاملخوداینوبرندمیرنجهویتیبیفقر،بیکاري،ازمنطقهاینمردمشد،اشارهآنبهنیزبدیهیازیکیتوانمیداعشگروهظهوربا. باشدمیمرکزيدولتازآنهاناامیديونارضایتی

منطقهاینکشورهاياعضايازونیرگستردهجذبویارگیريراگروهایناقداماتترینوضعیت. بودندگرفتهقرارداعشنیروهايکناردرعراقوسوریهدرآنهاازبرخیحتی. دانستنیرويفرماندهکهشدگرفتهجديزمانیمرکزيآسیايازداعشیارگیريکنندهنگران

). Guardian (B): 2015)پیوستداعشبهنیزحلیموفگلمرادنامبهتاجیکستانپلیسمخصوصجمهوررییس(عبدالرحمانامامعلیاعتمادموردافرادازحلیموفکهاستدرحالیاین

اینکشورهايدیگربلکهتاجیکستانتنهانهداعشبهشخصاینپیوستنبا. بود) تاجیکستانداعشبهمرکزيآسیايازنفر4000حدوداینکهوجودبا. دیدندتهدیدمعرضدرراخودمنطقه

حکومتستموهویتیبیازراخودکهخواستمردمازپیامیدرنیزحلیموف1اند،پیوستهاند، آمار دقیقی وجود ندارد در حالی که در خصوص اینکه چه تعدادي از کشورهاي آسیاي مرکزي به داعش پیوسته.1

اند نفر برشمرده4000تعداد را حدود دانند، منابع روس ایننفر می2000ها این آمار را در حدود برخی از جمله امریکایی)International Crisis Group: 2015:7 (نفر از منطقه آسیاي 4000اند که حدود برخی دیگر از منابع تخمین زده

اند برخی منابع دیگر نیز تخمین زده). Cilluffo, 2015: 6(مرکزي به همراهی داعش در سوریه در حال جنگیدن هستند ).Newtimes: 2016(اند ار نفر از مردم آسیاي مرکزي و روسیه به داعشهز5که حدود


ومرکزيآسیايمنطقهدرداعشاقداماولینگفتبایدبنابراین. بپیوندندداعشبهوبرهانندبرايمناطقاینازکهکسانیتعدادزیرجدولدر. استجدیدنیروهايجذبویارگیريروسیه

.استشدهآوردهجنگندمیسوریهدراعشد

نیروهايبهپیوستهدرداعش

سوریه

سیهرو

قازقف

تانکس

اجیازت

تانکس

ب

انست

قیزقر

تانقس

قزا

تاننس

رکمت

800 -15001500190500100250360

موجودتروریستیهايگروهوگرایانافراطباپیوندمنطقه،ایندرداعشبعدياقدامومنطقهایندرکهجاییآناز. استپاکستانوافغانستانهمچنینومرکزيآسیايدر

وداردوجودزیاديگرايافراطهايگروهموجود،بسترهايبهتوجهباآنهمسایهکشورهايپیوندایجادبرايتالشدرداعشدارند،مناطقدیگربهنسبتبیشتريعملآزاديهاگروهاین

: شاملمرکزيآسیايگرايافراطهايگروهترینمهماز. باشدمیآنهاجذبسپسوآنانبادر(اسالمیجنبشوالتحریرحزب،)تاجیکستان(اسالمینهضتحزبواسالمیاحیايحزب

. استقزاقستاندرآالشو) هستندمرکزيآسیايگراياسالماحزابترینفعالکهازبکستانخودبهرامذکورهايگروه،1طالبانگروهازبرخیجذبدهماننکهاستدرصددنیزداعش

. کندجذبونزدیکآناعمالباگروهاینکهاستتروریستیاقداماتمرکزيآسیايدرداعشاقداماتدیگراز

تروریستیاقداماتانجامبرايزیاديگذاريسرمایهداعش. استخوداهدافبردنپیشپیدربهخودعملآزاديوتهدیدگسترشباگروهاینواقعدر. استکردهکزيمرآسیايدرویژهبه

تکنولوژيطریقازخشونتدادننشانوترویجباواستکردهاقدامتروریستیحمالتگسترشبهتوانمیگروهاینتروریستیحمالتهاينمونهاز. داردخوداهدافبردپیشدرسعیرسانهو

عدهشدنکشتهبهمنجرکهکرداشارهچینکیانگسیندر2014سالدرتروریستیعملیاتداعش،توسطسوریهدرچینیهايگروگانازبرخیشدنکشتهواقداماینپیدر. شدزیادي

آسیايکشورهايدیگروروسیهباشانگهايهايهمکاريچارچوبدررامشترکیمانورچین). Schweitzer & Einav, 2016: 253-258)دداانجامداعشبامبارزهراستايدرمرکزي

اي از گروه طالبان، حتی برخی از افراد برجسته این گروه را به خود داعش با نفوذ در پاکستان و هم چنین افغانستان عده. 1).Malik:2014(جذب کرده است


دیگروقرقیزستانوازبکستانتاجیکستان،درداعشسويازدیگريتروریستیحمالتتاجیکستاندولتآنپیدرو) South Front: 2015(استدادهرخنیزمرکزيآسیايکشورهاي

کشورایندرگذاريبمبلیاتعمبرايداعشافرادازايعدهبازداشتاز2016میماهدرنیزمنسوباعضايازنفر1395،7فروردیندرنیزقرقیزستانملیامنیت). Abna 24: 2016)دادخبر

بازداشترابودندکشورایندرتروریستیحمالتایجاددرصددکهراداعشگروهبه). Middle East Press: 1395(کرد

مرکزيآسیايدرداعشحضورپیامدهايباسیاسیواقتصاديفرهنگی،لحاظازمشترکیپیوندهايمرکزيآسیايشورهايک

منافعوایراناسالمیجمهوريباکشورهااینهمسایگیدلیلبهودارندایراناسالمیجمهوريحضوربا. کندمیدوچندانرامنطقهاینحساسیتواهمیتجمهوري،پنجاینباایرانبینمتقابلگراییافراطجوگسترشوتبلیغوجوانانبینازویژهبهگروهاینیارگیريمنطقه،ایندرداعش

قدرتافزایشبا. کندجلبخودسمتبهراآنهاعمومیافکارتواندمیمرکزيآسیايدرقرارخطرمعرضدرایراناسالمیجمهوريملیمنافعکهبراینعالوهمرکزيآسیايدرداعش

جمهوريانقالبیگفتمانوتفکربرراعرصهداعشتکفیريووهابیتتفکربلکهگیردمیافراطتفکرگسترشبرعالوهمرکزيآسیايدرداعشحضوربنابراین. کندمیتنگاسالمیجايبرآنملیمنافعوایراناسالمیجمهوريبرايبسیاريمنفیتبعاتتروریستی،وگرایی

.گذاردمیدروشدهبیشترنیزتروریستیهايگروهدیگرفعالیتمرکزيايآسیدرگروهاینحضوربا

چههرشدنترامنناامرایننتیجه. یابدمیگسترشتروریسمجوداعشبهآنهاپیوستنصورتدرراشماريبیاقتصاديونظامیسیاسی،تبعاتتواندمیکهاستمرکزيآسیايمنطقهبیشتر

بنیادگرایی،بیکاري،فقر،جملهاززیاديمشکالتبامرکزيآسیايکشورهاي. باشدداشتهپیداعشحضورکههستندمواجههویتیسردرگمیوفرهنگیوسیاسیثباتعدمها،دولتفساد

خطربهراکشورهااینامنیتوکندمیمواجهچالشباراهادولتاینپیشازبیشمنطقهایندرکشورهايبامشترکیمنافعداراينیزایراناسالمیجمهوريکهاینبهتوجهبا. اندازدمیجديموارداینشداشارهکههمانطور. افتدمیقرارخطربهمرکزيآسیايدرآنمنافعاست،منطقه

مقدوراتوکندترقويمنطقهایندرراترکیهوسعوديعربستانبیشترچههرنفوذتواندمی.کندتهدیدومحدودراایرانمیاسالجمهورياستراتژیکیوسیاسی


بهتروریسمجوگسترشدنبالبهکهمرکزيآسیايدرداعشنفوذوحضوردیگرپیامدبا. استمنطقهایندرمتحدهایاالتوناتوهايپایگاهونیروهاحضورافزایشآید،میوجودهرگونه) EUCAM Watch, 2012: 2(1امنیتتامینزمینهدرناتوباکشورهااینهمکاريباتوجهافزایش. باشدداشتههمراهبهرامنطقهایندرناتونیروهايافزایشتواندمیکشورهاایندرناامنی

جایگاهکهشودمیباعثمتحدهایاالتترجديونظامیحضورومنطقهایندرناتونیروهايمرکزي،آسیايدرآنحضورایشافزوناتوورود. کندپیداتنزلکشورهاایناقتصاديوسیاسی

دنبالبهراامریکابامنطقهاینکشورهايسويازرازیادينظامیوسیاسیهايتوافقنامهایجادوضعیتبهمنطقهکشورهاياستممکنوداردهمراهبهدیگريتبعاتخوداینکهداشته

وتابدنمیبرراافغانستاندراامریکحضورطالباننمونهعنوانبه. شوندتبدیلامروزيافغانستانامریکامقابلطرفدروداندمیکشوراینازامریکاخروجبهمشروطراخودحمالتتوقفاهمیتبهتوجهبادیگرعبارتبه. داندمیممکنطالبانتضعیفوسرکوبباراخودخروجتواندمیداعشگستردهحضور.... وانرژيمنابعوترانزیتیاستراتژیکی،لحاظازمرکزيآسیاي

غیردولتیودولتیبزرگبازیگرانجدالعرصهبهمنطقهاینوباشدناتوحضوربرايايبهانه. برودپیشدیگرايخاورمیانهسمتبهمنطقهوشودتبدیلسرمایهافتادنخطربهشود،میمربوطمرکزيآسیايتوسعهوچینبهکهپیامدهادیگراز

تسهیلوانرژيانتقاللولهخطوطوانرژيامنیتکاهشمرکزي،آسیايدرچینهايگذاري).3:1394زارع،(است... وچینغربیامنیتیمحیطدرامریکاگستردهحضورفرآیندقطعحتیوکمرنگمنطقهدرایراناسالمیجمهوريحضورتنهانهشرایطیچنیندر

هايپذیريآسیباستممکنمنطقهاینکشورهايباآنپیوندهايبهتوجهبابلکهشودمی. بگیردقرارتهدیدمعرضدرنیزخودوکندسرایتایراناسالمیجمهوريبههاآنازناشی

سويازمنطقهدرتريقويدیپلماسیکارگیريبهوجديوموثراقداماتکهاستالزملذا.آیدعملبهایراناسالمیجمهوري

ن در سال هال اخیر عالقه خود را براي افزایش همکاري با ناتو نشان به عنوان مثال امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستا. 1.داده است


گیرينتیجهدرشدهشناختهتروریستیگروهترینمتفاوتوجدیدترینداعشتکفیري- تروریستیگروه

وخوددادنجلوهبزرگدرسعیايرسانهابزارهايوتکنولوژيازاستفادهباکهاستجهانخالفتواسالمیدولتیتشکیلکهگروهاین. داردجهانسراسردرگستردهخشونتهمچنین

خودهايحمایتگسترشباداردسعیاست،کردهاعالمخوداساسیيمحورهارااسالمیصدرازیارگیريمتعدد،هايجبههکردنبازبهمرکزيآسیايجملهازمختلفجغرافیاییمناطقدر

واقعدر. بپردازدخودقدرتافزایشوآنهاتهدیدوبزرگکشورهايدرامنیناوجهانسراسر. استخودکردنالمللیبیندنبالبهگراافراطوتروریستیهايهگرودیگرازمتفاوتگروهاین

شود،شناختهکوچکگروهیعنوانبهخواهدنمیکهاستآنداعشاستراتژيدیگرعبارتبهقدرتمندکشورهايحتیگوناگونمناطقبهحملهوخشونتبیشترهرچهترویجبهدلیلهمینبه

.استخودکردنالمللیبینودادنجلوهبزرگراستايدرخودکهپردازدمیگذاريبمبلیبی،جملهازآفریقاشمالکشورهايسوریه،وعراقدرناامنیوجودباداعش

درترجديطوربهوپاکستاندریارگیريونفوذبالکان،بهتوجهاروپایی،کشورهايدرهايثباتیبیجملهازبسترهاییلدلیبهمنطقهاین. استآوردهرويمرکزيآسیايبهافغانستان،

برداشتواسالمیهاياندیشهضعفبیکاري،فقر،ها،دولتناکارآمدياقتصادي،وسیاسیآسیايبراین،عالوه. استآوردهفراهمگروهایننفوذوحضوربرايرازمینهاسالمازسطحیگروهایننزددرنفوذوحضوربرايزیادياهمیتداردکهمزایاییوهاپتانسیلدلیلبهمرکزي

گستردهمنابعوجودباکهاستجهانترانزیتیهايشاهراهمهمترینازمنطقهاین. استکردهپیدابهمنطقهایندیگرسوییاز. استشدههاابرقدرترقابتبرايايزمینهپیشهامدتاززیرزمینی

مخدر،موادمثلقاچاقکاالهايرتتجابرايمناسبیفرصتتواندمیترانزیتیاهمیتدلیلنزدیکیداعش،برايمنطقهاینهايجاذبهدیگراز. کندفراهمداعشگروهبرايرا... واسلحه

ونفوذبرايچینهمچنینودشمنعنوانبهایراناسالمیجمهوريوروسیهبهجغرافیایی.استافغانستانوپاکستانبانزدیکیکیانگ،سیناستاندریارگیري

گروهاینکهشدباعثمرکزيآسیايکشورهايدرناکارآمدمدیریتوسیاسیهايسیستمهايکانالحتیداعش. نمایدترمستحکمراخودجایگاهروزهروکندنفوذمنطقهایندربتواند

اینمردمانبیندرخودایدئولوژيواندیشهتبلیغحالدروکردهایجادمنطقهایندرزبانروسیارائهوبیکاريوفقرجملهازکشورهااینداخلیمشکالتبهتوجهبا. استروسیهحتیومنطقه

اینمردمپیوستنمورددرراايکنندهنگرانوضعیتداعش،سويازکنندهوسوسهماهیانهحقوق


پیشترکهمرکزيآسیايبسترهايبهتوجهباکلیطوربه. استآوردهوجودبهگروهاینبهمنطقهشرایطاینکهکردبینیپیشمنطقهایندرراداعشافزونروزنفوذوحضورتوانمیشدذکر.آوردوجودبهرادیگرايخاورمیانهوشدهمنطقهدرداخلیهايجنگبهمنجرتواندمی


منابعفارسی) الف

،افکاروتاریختحلیلوبررسی: شاموعراقاسالمیدولت،)1393(محمد،نژاد،ابراهیم- .البیتاهللمدرسهداراالعالمانتشارات: قماول،چاپایدئولوژيبررسی«،)1393(پیمان،وبهنامپور،وهابمهدي؛بهاري،احمد؛شیخبخشی- سال،سیاسیعلومفصلنامه،»)داعش(شاموعراقاسالمیدولتوهابی- تکفیريگروه

.64شمارهشانزدهم،،»مرکزيآسیايدرگراییمنطقهموانعوهاچالشبررسی«،)1389(ب،شعیبهمن،-

.69شماره،قفقازومرکزيآسیايفصلنامه.104شماره،پیامنشریه،»وهابیتتبلیغیهايشیوه«،)1389(مطهره،سعدي،حسنی- ،1395فروردین11،»قرقیزستاندرداعشعضو7بازداشت«خاورمیانه،خبرگزاري-

قرقیزستان-در-داعش- عضو- 7- بازداشت//: سایتدررسدستhttp://middleeastpress.com/blog/.

یاسالمشهیاندافتنینتوسعه،يمرکزيایآسدرداعشبهشیگرالیدلمهر،خبرگزاري- :تی، دسترس در سا1394نیفرورد12است،

http://www.mehrnews.com/news/3038041/ .انگیکنیسيغورهایاووداعشوندیپکیاستراتژيامدهایپ«، )1394(زارع، محمد، -

.122شمارهگزارشک،یاستراتژقاتیتحقمرکز،»نیچيبرا: سایتدردستري،1394شهریور21؛»کردتهدیدراجهانکشور70داعش«. نیوزشیعه-

http://www.shia-news.com/fa/news/99180/.القاعده،دامس،داعش،: خالفتتب: مدرنخالفتتاریخ،)1394(رضا،غالمی،-

.مکتوبآواينشر: تهراناول،چاپ،21سدهدمسپیدهدرطالبانوبوکوحراممرکزيآسیايفصلنامه،»مستقلهویتیدنبالبهمرکزيآسیاي«،)1387(مجتبی،فرجی،-

.62شماره،قفقازووپیامدهامرکزي؛آسیايکشورهايدرگراییاسالمروند،)1391(علی،زاده،کبریایی-

انتشاراتوهنريفرهنگی،موسسه: تهراناول،چاپ،ایراناسالمیجمهوريبرايهاچالش.الهديالمللیبین

آیتحضرتبامصاحبهدرداعشجریانوعربستانوهابیت،«،)1393(علی،کورانی،-


.15شمارهچهارم،سال،منیرسراجوهابیت؛نقدنامهپژوهش،»کورانیاهللا: تهراناول،چاپ،ساختاريومعرفتیهايزیرساختداعش؛،)1394(حسن،مصطفی،-

.خردآفتابهنريوفرهنگیموسسهدراسالمیدولتهویتبازخوانی«،)1394(عبدالعظیم،السمیري،اشرف؛علینظري،- سال،سیاسیعلومفصلنامه،»اجتماعی-سیاسیوفکريهايزمینهفهم): داعش(شاموعراق

.68شمارههفدهم،پژوهشمرکزعربی،-غربیسیاستمیراثداعش؛«،)1393(محمد،سیدسادات،هوشی- . سیاسیمطالعاتدفترگزارش،»اسالمیشورايمجلسهاي

انگلیسی) ب- Abu hanieh, Hassan& Abu rumman, Mohammad, (2015), The Islamic State

Organization: The Sunni Crisis and the Struggle of Global Jihadism, Friedrich-Ebert-Stiftung Jordan & Iraq.

- Afrasiabi, Kaveh L, (2014), “The New Iraq Crisis: Iran’s Options”, IranReview, June 20.

- Afzal, Amina, (2003), “India’s Growing Influence in Central Asia:Implication’s for Pakistan”, Journal of Strategic Studies.

- Ali, Mah- Rukh, (2015), “ISIS and Propaganda: How ISIS Exploits Women”,Reuters Institute Fellowship Paper University of Oxford.

- Allison, Simon, (2014), “The Islamic State: Why Africa Should be Worried”,Institute for Security Studies (ISS), Policy Brief 68.

- Babu, Suresh and Reidhead, William, (2000), “Poverty, Food Security, andNutrition in Central Asia: a Case Study of The Kyrgyz Republic”, InternationalFood Policy Research Institute (IFPRI), 2033 K Street, N.W., Washington, DC,20006-1002, USA

- Chapman, Gregory, (2011), “Poverty in Central Asia: Kazakhstan versusTajikistan”, Global Majority E-Journal, Vol. 2, No. 1.

- Cilluffo, Frank J, (2015), “Wanted: Foreign Fighters – The Escalating Threatof ISIL in Central Asia”, Commission on Security & Cooperation in Europe (theHelsinki Commission), Center for Cyber and Homeland Security (The GeorgeWashington University).

- Dyner, Anna, Legiec, Arkadiusz and Kacper Rekawek, (2015), “Ready to Go?ISIS and Its Presumed Expansion into Central Asia”, Policy Paper, No. 19 (121),June 2015 © PISM.


- Eucam Watch, (2012), “NATO and Central Asia: The two Elephants thatNever Meet”, EU-Central Asia Monitoring, No 11.

- Engel, Andrew, (2015), “The Islamic State's Expansion in Libya”, TheWashington Institute for Near East Policy.

- Esfandiary, Dina and Tabatabai, Ariane, (2015), “Iran’s ISIS Policy”,International Affairs © 2015 The Royal Institute of International Affairs.

- Freedman, Ilana, (2015), Jihad! Understanding the Threat of the Islamic Stateto America, Center for Security Policy Press.

- Gerges, Fawaz A, (2014),” ISIS and Third Wave of Jihadism”, Current History.- Kirdar, M.J, (2011), “Al Qaeda in Iraq”, Center for Strategic International

Studies (CSIS), AQAM Futures Project: Case Study Series.

- International Crisis Group, (2015), “Syria Calling: Radicalisation in CentralAsia”, Crisis Group Europe and Central Asia Briefing N°72, 20 January 2015.

- International Crisis Group, (2003), “Is Radical Islam Inevitable in Central Asia?Priorities for Engagement”, ICG Asia Report N°72, 22 December 2003.

- Salama, Basma, (2016), The Resilience of the Islamic State, Schriftenreihe derLandesverteidigungsakademie, Institut für Friedenssicherung undKonfliktmanagement.

- Schnitt, Jonathan, (2015), “ISIS in Libya - Exploitation and Governance ofAreas of Limited Statehood”, International Institute for Counter-Terrorism (ICT),Working Paper 36.

- Schweitzer, Yoram and Einav, Omer, (2016), The Islamic State: How Viable IsIt?, Institute for National Security Studies (INSS).

- Tu Dang, Raghbendra, (2009), “Vulnerability to Poverty in Select CentralAsian Countries”, The European Journal of Comparative Economics, Vol. 6, n.1,pp. 17 -50.

- Tonnessen, Truls Hallberg, (2015), “Heirs of Zarqawi or Saddam? TheRelationship between Al-Qaida in Iraq and The Islamic State”, Perspectives onTerrorism, Volume 9, Issue 4.

- Zelin, Aaron, (2014), “The War between ISIS and Al-Qaeda for Supremacyof The Global Jihadist Movement”, The Washington Institute for Near East

Policy, RESEARCH NOTE 20.

-______ , “Central Asia’s Growing Role in the War on Terror”, EurasianCouncil on Foreign Affairs, 2015.

249بررسی علل نفوذ داعش در آسیاي مرکزي و پیامدهاي احتمالی آن- Abna24, “Four ISIS Supporters Setained in Tajikistan for Plotting Terror Attacks

on 'Victory Day”, May 10, 2016, Available in: http://en.abna24.com/service/centeral-asia subcontinent/ archive/ 2016/ 05/ 10/ 753392/ story. html.

- Liu, Jennine, “China’s ISIS Woes”, Diplomat, February 26, 2016, Available in:http://thediplomat.com/2016/02/chinas-isis-woes/.

- Tokyay, Menekse, “Military Moves: Turkey and Saudi Arabia Close Ranks onSyria”, English.alarabiya, February 17, 2016, Available in: http://english.alarabiya.net/en/ perspective/analysis/2016/02/17/Military-moves-Turkey-and-Saudi-Arabia-close-ranks-on-Syria-html.

- Batchelor, Tom, “ISIS Army Set for New Wave of Recruits as ‘Thousands’ ofChinese Militants Flee to Syria”, Express, January 15, 2016, Available in:http://www.express.co.uk/news/world/635103/Islamic-State-Uighurs-China-fleeing-Syria-boost-jihadi-ranks.

- South Front, “Foreign policy Diary ‘Central Asia’ – Advance of ISIS”, June 16,2015, Available in: https://southfront.org/foreign-policy-diary-central-asia-advance-of-isis/.-Guardian (A)(2015). “The men evading Tajikistan’s De-facto Beard Ban”, 7September 2015, Available in: http:// www. theguardian.com/ world/2015/sep/07/tajikistans-beard-ban-facial-hair-emomali-rahmon.

- Trilling, David, “Tajikistan Debates Ban on Arabic Names as Part ofCrackdown on Islam”, The Guardian, 8 May 2015, Available in:https://www.theguardian.com/world/2015/may/08/tajikistan-islam-arabic-names-crackdown.

- Guardian (B)(2015). “Tajikistan Police Chief Defects to Isis”, 28 May 2015,Available in: http://www.theguardian.com/world/2015/may/28/tajikistan-police-chief-defects-to-isis.

- Malik, Shiv, “Briton Claiming to Be Former Taliban Bomb Expert ‘Joins Isis’”, The Guardian, 20 November 2014, Available in: http:// www.theguardian.com/world/2014/nov/20/hamayun-tariq-briton-isis-explosives-expert-pakistan.

- Guardian(C) (2015). “Isis Actively Recruiting in Afghanistan, Says USGeneral”, 23 May 2015, Available in: http:// www. theguardian. com/world/2015/may/23/isis-actively-recruiting-afghanistan-us-general.

- Eleftheriou-Smith, Loulla-Mae, "Haji Bakr: Former Saddam Hussein spy ismastermind behind Isis takeover of northern Syria and push into Iraq, report claims",20 April 2015. Avalible in: http:// www. independent. co.uk/ news/ world/ middle-east/haji-bakr-former-saddam-hussein-spy-is-mastermind-behind-isis-takeover-of-northern-syria-and-push-10189280.html


- Newtimes (2016), “Wave of Terrorist Attacks in Central Asia: Experts'Forecasts”, 15 January 2016, Available in: http://newtimes.az/en/views/4129/

- RT (A)(2016), “ISIS Would Be Easy to Defeat if Turkey and Saudi Arabia Didnot Support it – Assad’s Adviser to RT”, Available in: https://www.rt.com/news /333537-isis-turkey-saudi-support/

- RT(B) (2016), “For ISIS to Survive, it Needs Support From Allies: Turkey,Qatar, Saudi Arabia and The US”, Available in: https://www.rt.com/op-edge/337351-isis-survive-us-terrorism/

نآ ﯽﻟﺎﻤﺘﺣا يﺎﻫﺪﻣﺎﯿﭘ و يﺰﮐﺮﻣ يﺎﯿﺳآ رد ﺶﻋاد...

Documents